Slayt 1 - BUSİAD
Transkript
Slayt 1 - BUSİAD
Ergonomi ile Verimlilik Paneli Ergonomi Uygulamaları ile Kâr Etmenin Yolları Yrd.Doç.Dr. Tülin Gündüz Cengiz Uludağ Üniversitesi Endüstri Müh. Böl. 13.05.2010 BURSA ERGONOMİ Çalışan ile teknik sistem arasındaki ilişkiyi inceleyen; bilimsel metotlara göre iş ve iş yeri düzenlemeleri yapan; ana amacı insanın özellikleri ve kapasitesine uygun iş düzenlemeleri gerçekleştirmek olan uygulamaya yönelik bir bilim dalıdır. 1. Ürün Ergonomisi : Müşteri için kullanımı rahat ürün üretme (Antropometrik ve dinamik özellikler önemli) 2. Üretim Ergonomisi : Üretim ve hizmet sektöründe insana uygun iş yeri düzenleme (İş görenin yükünü azaltmak, performansını artırmak önemli) Yrd.Doç.Dr. Tülin Gündüz Cengiz Amaç: Ergonominin amacı, çalışanın doğal sınırlarını da dikkate alarak onun yeteneklerinden en iyi biçimde yararlanma yöntemini bulmaktır. Yrd.Doç.Dr. Tülin Gündüz Cengiz İŞLETME Çevre Ödev Çıktı İnsan Makine Geri bildirim Yrd.Doç.Dr. Tülin Gündüz Cengiz Çıkış Giriş Çıkış İnsan Kas işi Mental iş Ödev Kontrolelemanları Giriş Çıktı / Sonuç Makine Yrd.Doç.Dr. Tülin Gündüz Cengiz İşletmenin kaynakları Makine İnsan Verim %… Verim ? İşletme Çalışan Kârlı Sağlıklı Mutlu Mutlu Yrd.Doç.Dr. Tülin Gündüz Cengiz Uygun olmayan iş yüksekliği Yrd.Doç.Dr. Tülin Gündüz Cengiz Vücut merkezinden uzakta iş merkezi Yrd.Doç.Dr. Tülin Gündüz Cengiz Vücut merkezinden uzakta iş merkezi Bacak ve ayak için yeterli boşluk yok, ya da hiç yok Yrd.Doç.Dr. Tülin Gündüz Cengiz Tezgahta kontrolün uygun olmayan düzenleme ile yapılması Yrd.Doç.Dr. Tülin Gündüz Cengiz Antropometri ! Yrd.Doç.Dr. Tülin Gündüz Cengiz Yrd.Doç.Dr. Tülin Gündüz Cengiz Yrd.Doç.Dr. Tülin Gündüz Cengiz Yrd.Doç.Dr. Tülin Gündüz Cengiz Yrd.Doç.Dr. Tülin Gündüz Cengiz Uygun iş yüksekliği ve açısı Yrd.Doç.Dr. Tülin Gündüz Cengiz İş yükünün sürekli performans sınırından küçük, eşit veya büyük olmasında kalp atış frekansının zamanla değişmesi Yrd.Doç.Dr. Tülin Gündüz Cengiz Doğru ve yanlış beden konumunun performansa etkisi Yrd.Doç.Dr. Tülin Gündüz Cengiz Omurga, iskelet sisteminin en önemli elemanıdır. 33 omuru ile omurga vücudun merkezi kemik zinciridir. 7 boyun omuru, 12 sırt omuru, 5 bel omuru, 5 sağrı omuru, 4 kuyruk sokumu Yrd.Doç.Dr. Tülin Gündüz Cengiz 1 Ön ligament 2 Sinir kökü 3 Arka ligament 4 Vertebranın arka çıkıntısı 5 Vertebra gövdesi Yrd.Doç.Dr. Tülin Gündüz Cengiz 20 kg yük kaldırmada L3 ve L4 omurlarının iç kısmına gelen basınç Yrd.Doç.Dr. Tülin Gündüz Cengiz Yrd.Doç.Dr. Tülin Gündüz Cengiz Yük Kaldırma ve Taşımada Sınır Değerleri Hesaplama Yöntemleri 1. Refa Önerileri 2. NIOSH Yöntemi 3. RWL Yöntemi 4. Almanya İş Güvenliği ve İş Hekimliği Kurumunun Değerlendirme Yöntemi 5. Çeşitli İşlerde Uygulanabilecek Kuvvetlerin ve Momentlerin Belirlenmesi 6. Kuvvet ve Momentin en büyük değerlerinin belirlenmesi Yrd.Doç.Dr. Tülin Gündüz Cengiz 1. REFA Önerileri Sırtın dik konumunda ve maksimum kuvvet uygulayarak yük kaldırma ve yük taşımada sınır değerler verilmiştir. 2. NIOSH Yöntemi İle Maksimum Yük Hesabı Amerika Ulusal İş Güvenliği ve Sağlığı Enstitüsü NIOSH (National Institute for Occupational Safety and Health) Cinsiyet Yükün kütlesi Yaş Frekans Yükün vücut eksenine uzaklığı Yrd.Doç.Dr. Tülin Gündüz Cengiz Fiziksel performansın cinsiyete ve yaşa göre değişimi Yrd.Doç.Dr. Tülin Gündüz Cengiz 3. RWL Yöntemi İle Maksimum Yük Hesabı (Recommended Weight Limit) Yaş Cinsiyet Tutma faktörü Yatay mesafe Dikey mesafe Asimetri Frekans 4. Almanya İş Güvenliği ve İş Hekimliği Kurumunun Değerlendirme Yöntemi Temel özellikler metodu olarak adlandırılan bu yöntemlerde işçi için bir “Risk Faktörü” hesaplanmaktadır. Frekans Taşıma mesafesi Yük miktarı Cinsiyet Vücut postürü Uygulama koşulları Yrd.Doç.Dr. Tülin Gündüz Cengiz 5. Yük çekme–itme işlemlerinde risk faktörünün işin temel özelliklere göre belirlenmesi Frekans İtme-çekme mesafesi İş şartları Konum hassasiyeti Hareketin hızı Beden konumu Uygulama koşulları Cinsiyet 6. Çeşitli İşlerde Uygulanabilecek Kuvvetlerin ve Momentlerin Belirlenmesi Mevcut iş koşullarına bağlı olarak uygulanacak moment veya kuvvetin üst sınırı ne olabilir? Kuvvet uygulama noktası, kuvvet yönü, beden konumu ne olmalıdır? Kuvvet ara vermeksizin ne kadar uygulanabilir? Bu sonuçlara göre hangi tutma şekli seçilmelidir? İşin şekli? : Dinamik iş, statik iş. İşe iştirak eden kasların miktarı, 7. KuvvetBeden ve Momentin büyük değerlerinin konumu, el veen ayağın konumu, hareket şekli,belirlenmesi Uygulanan kuvvet veya momentin yerden yüksekliği, yönü, sıklığı, - El-parmak sistemi Çalışma düzlemi, çalışma hacmi - El-kol sistemi Kuvvet uygulamanın süresi - Bacak-ayak sistemi İşin toplam süresi - HareketParça hacmi içinde uygulanabilecek kuvvetler taşıma işlerinde parçayı tutma ve bırakma seviyeleri. Cinsiyet, yaş, deneyim Yrd.Doç.Dr. Tülin Gündüz Cengiz İŞ YERİ ÇEVRE FAKTÖRLERİ Klima Gürültü Aydınlatma Titreşim Zararlı maddeler Dış ortam sıcaklığına bağlı olarak, oda sıcaklığı için uygun sıcaklıklar Yrd.Doç.Dr. Tülin Gündüz Cengiz Çalışma ortamı sıcaklığı Kış: 18 – 22 C Yaz: 20 – 24 C Ortam nemi: % 30 - 65 Hava hızı: 0,1 – 0,25 m/s Aydınlatma Kontrast Yrd.Doç.Dr. Tülin Gündüz Cengiz Aydınlatma İş yerinde gerekli olan aydınlatma şiddetinin yaş ile ilişkisi Yrd.Doç.Dr. Tülin Gündüz Cengiz Mola düzenleme Molaların dinlendirme değeri, süresi uzadıkça azalır Aynı oranda, farklı mola dağılımının performansa etkisi Yrd.Doç.Dr. Tülin Gündüz Cengiz Monotonluk (İş yerinde tekdüzelik) Çalışanda iş süresince aktivite düzeyindeki değişmeler Yrd.Doç.Dr. Tülin Gündüz Cengiz Monotonluk (İş yerinde tekdüzelik) Bir vardiya boyunca dikkatten kaçan sinyaller ve reaksiyon süresi Monoton işlerde uyarı faktörünün etkisi Yrd.Doç.Dr. Tülin Gündüz Cengiz Ne yapılmalı ? Nereden başlanmalı ? Yrd.Doç.Dr. Tülin Gündüz Cengiz Yrd.Doç.Dr. Tülin Gündüz Cengiz PCMAN model yapısı Yrd.Doç.Dr. Tülin Gündüz Cengiz Yrd.Doç.Dr. Tülin Gündüz Cengiz Yrd.Doç.Dr. Tülin Gündüz Cengiz Yrd.Doç.Dr. Tülin Gündüz Cengiz Yrd.Doç.Dr. Tülin Gündüz Cengiz Yrd.Doç.Dr. Tülin Gündüz Cengiz Önemli Hareketlerin Sınırları Konum Eklem Baş Boyun ekl. Üst gövde Göğüs – bel Baldır-Üst gövde Kalça Alt bacakbaldır Diz Ayak-alt bacak Ayak Ayak-üst gövde Bel-alt bacak-ayak Hareket Maks. Açı sınırları (°) Maks. Bölge(°) Rahat Konum Bölgesi (°) 1 ön-arka eğme, 2 sağ-sol eğme 3 sağ-sol dönme 4 ön-arka eğme 5 sağ-sol eğme 6 sağ-sol dönme 7 ön-arka eğme 8 dışa-içe yan +60…-35 +55…-55 +55…-55 +100…50 +50 …-50 +50 …-50 +115…0 +30…-15 95 110 110 150 100 100 115 45 +25…+5 0 0 +5 0 0 0 (100…+85)1 0 9 ön-arka salınma +0…-105 105 0 (-60…-85) 10 yukarı-aşağı salınma +110…+55 55 +90 11 dışa-içe dönme +110…-70 180 +15…0 +180…-30 +180…-45 +140…-40 210 225 180 0 (+40…+10)2 +90…+40 Üst kol - üst gövde Omuz 12 dışa içe salın 13 yuk-aşa. sal. 14 ön-arka salın Alt kol – üst kol Dirsek 15 kapa - aç +120…0 120 +85…+45 El – alt kol El 16 yan dış-iç sal 17 kola kapa-aç +40…-20 +74…-60 60 135 0 0 El – üst Omuz – alt 18 sola-sağa döndür +130…-1203 250 -30…-60 gövde kol Açıklama: Sağlıklı, genç insanlar için geçerlidir. Yaşlılarda sınırlar daha dardır. Kalın iş elbisesinde de sınırlar daralır. 1) Parantez içi: Oturma hali. 2) Parantez içi,: Beden önü çalışması. 3) Başlangıçta el gövde yan yüzeyine paralel. Yrd.Doç.Dr. Tülin Gündüz Cengiz Yrd.Doç.Dr. Tülin Gündüz Cengiz Yrd.Doç.Dr. Tülin Gündüz Cengiz 71.6 TMU 27.4 TMU % 62 kazanç Yrd.Doç.Dr. Tülin Gündüz Cengiz 70.6 TMU 28.4 TMU % 60 kazanç Yrd.Doç.Dr. Tülin Gündüz Cengiz 127.1 TMU 41.4 TMU % 68 kazanç Yrd.Doç.Dr. Tülin Gündüz Cengiz Teşekkürler . . . Yrd.Doç.Dr. Tülin Gündüz Cengiz