DR. MEHMET G NAL – T RK BANKACILI I
Transkript
DR. MEHMET G NAL – T RK BANKACILI I
ÖNSÖZ Türkiye 21. Yüzyılın ilk senesi olan 2000 yılına ekonomik ve siyasi açıdan çok hareketli girmiĢtir. 1999 yılı sonunda IMF ile bir Stand-By anlaĢması imzalanarak, Enflasyonu DüĢürme Programı adı altında bir istikrar programı uygulamaya konmuĢtur. Program kamuoyunun ve uluslararası çevrelerin de desteğiyle baĢarıyla devam ederken, cari iĢlemler dengesindeki artıĢ, bankacılık sistemindeki yapısal sorunlar ve yurtdıĢına yıl sonu nedeniyle sıcak para çıkıĢı ile birleĢince Kasım ayı sonlarında bir likidite krizi yaĢanmıĢ ve programa olan güven sarsılmıĢtır. Artan belirsizlik ve güvensizlik, IMF'den sağlanan ek rezerv kolaylığı Ġle giderilerek sabit k ur a dayal ı enf las yo nu düĢür m e pr ogr amına de vam edi lm iĢt ir . ġubat 2001'e gelindiğinde baĢka bir kriz yaĢanmıĢ ve sabit kur sistemi terkedilerek, dalgalı kura geçilmek zorunda kalınmıĢ ve TL fiilen % 60 civarında devalüe edilmiĢtir. Bu krizin yarattığı belirsizlik, Sn Kemal DerviĢ'in uzun çalıĢmaları sonucunda açıklanan Güçlü Ekonomiye GeçiĢ Programı'na rağmen devam etmektedir. Programın tespitler kısmında da belirtildiği gibi, krizlerin en önemli nedeni sürdürülemez iç borç dinamiği ve bankacılık sistemindeki sağlıksız yapıdır. Kasım 2000 ve ġubat 2001 krizleri bankacılık sektörünün sorunlarını daha da ağırlaĢtırmıĢ, faiz ve kur riski sonucu büyük kayıplara yol açmıĢtır. Krizlerin yarattığı belirsizlik ortamı, faiz, döviz kuru ve enflasyondaki ani artıĢla birleĢince reel sektör de olumsuz etkilenmiĢ ve kredi imkanları ortadan kalkmıĢtır. Kredi geri ödemelerinde de sorunlar yaĢanmıĢtır. Bu çerçevede, Dr. Mehmet Günal'm, krizlerin ortaya çıkmasında önemli payı olan bankacılık sektörünün sorunlarını ve bazı çözüm önerilerini ele alan bu çalıĢması gündemle örtüĢmektedir. ÇalıĢmanın bankacılık sektörünün sorunlarının çözümüne katkıda bulunacağını umuyorum. Bankacılık sektörünün rehabilitasyonu ve kamu bankalarının yeniden yapılandırılması için gereken mali yükün de dolaylı olarak yükleneceği reel kesimin temsilcisi oĠan Ankara Ticaret Odası olarak, böyle bir çalıĢmanın yayınlanmasına katkıda bulunmayı bir görev kabul ediyor ve sorunların çözümüne katkıda bulunacak her türlü çalıĢmayı destekleyeceğimizi bîr kez daha vurguluyoruz. Sinan Aydın AYGÜN Ankara Ticaret Odası Yönetim Kurulu BaĢkanı ÖZGEÇMĠġ 1964 yılında Manavgat'ta doğan Dr. Mehmet GÜNAL, 1987 yılında A.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi, Ġktisat Bölümü'nden mezun oldu. 1991 yılında Merkez Bankası bursuyla ABD'de University of Delavvare'de iktisat yüksek lisans eğitimine baĢladı. 1993 yılında, 1980 sonrası Türkiye'de uygulanan döviz kuru ve faiz politikalarının enflasyon ve üretim üzerine etkileri konusundaki teziyle yüksek lisans eğitimini tamamlayarak yurda döndü ve A.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi'nde doktora programına baĢladı. 1999 yılında "Para Arzının Ġçselltği, Etkileri, Merkez Bankalarının DeğiĢen Rolü ve Türkiye'de GeliĢmeler" baĢlıklı teziyle Ġktisat doktoru unvanı aldı. 1988 yılında girdiği Merkez Bankası'nda büyük bir kısmı DıĢ ĠliĢkiler Genel Müdürlüğü olmak üzere değiĢik birimlerde çalıĢan Günal, halen Banka MeclisĠ'nde uzman olarak çalıĢmaktadır. 1999 yılından beri Atılım Üniversitesi ve Bilkent pniversitesi'nde, para, banka ve finans konularında dersler veren Dr. Günal, halen Bijkent Üniversitesi Bankacılık ve Finans Bölümü'nde yan zamanlı öğretim görevlisi olarak ders vermektedir. Bankacılık, finans, merkez bankacılığı ve para politikası gibi makroekonomik konularda yayınlanmıĢ makaleleri ve çevirileri vardır. Merkez Bankası'nın Değişen Rolü ve Para Politikası Uygulamaları adlı kitabı ĠMKB tarafından, Krizler ve Devalüasyonun Dış Ticaret ve Turizm Sektörüne Etkileri adlı eseri de Manavgat Ticaret ve Sanayi Odası tarafından yayınlanmıĢtır.Evli ve Ġki çocuk babası olup, Ġngilizce ve Almanca bilmektedir. III SUNUġ Türk bankacılık sektörü, ekonomimizin 1980 llerden itibaren yaĢadığı değiĢimlerden en çoketkileĢen sektörüdür. Bankalar finans alanındaki küreselleĢmenin ve teknolojik yeniliklerin de etkisiyle hızlı bir geliĢme kaydetmiĢtir. Ancak, ekonominin yapısal sorunu olan kamu açıkları ve finansman sorunu çözülemediği için bankalar rekabetçi yapıdan uzaklaĢarak, sadece kamu kağıtları ticaretiyle uğraĢır hale gelmiĢtir. BaĢarıyla yürüyen Enflasyonu DüĢürme Programı'na rağmen Kasım 200G'de ve ardından ġubat 2001 'de yaĢanan krizlerin arkasındaki gerçek neden, sorunlara kalıcı çözüm bulunanıamasıdır. Aslında/ bu çalıĢma düĢük enflasyonlu ve rekabete açık ortamda, bankacılık sektörünün geleceğini tartıĢmak ve çözüm Önerileri aramak üzere baĢlatıldı. Ancak, yaĢanan krizler ve bankacılık sektörünün ağırlaĢan sorunları çalıĢmanın boyutunu biraz değiĢtirdi. Bu çalıĢmada, bankacılık sektörünün temel sorunları ve bu yeni dönemde sağlıklı bir bankacılık sisteminin ve malî sistemin tesisi için alınması gereken Önlemler ele alınmaktadır. Bu çerçevede, yeni dönemde Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu'nun rolü ve önemi, ahlaki {kötüye kullanma) riskin önlenmesi ve bankaların sağlıklı iĢlemesini temin etmek için riske dayalı mevduat sigortası sistemi, sorunların çözümü için banka birleĢmeleri ve devralmalarının teĢvik edilerek düzenlenmesi gibi konular ayrıntılı olarak incelenmektedir. Kitabın, baĢta akademik çevreler, uygulayıcı konumundaki bürokratlar/ reel kesim temsilcileri olmak üzere tüm ilgilenenlere katkıda bulunacağına inanıyorum. Kitabın yayınlanmasındakĠ katkılarından dolayı, ATO BaĢkanı Sn. Sinan Aygün'ün Ģahsında tüm oda yöneticilerine, değerli yorum ve görüĢlerinden dolayı ATO BaĢkan danıĢmanı ve Yayın Kurulu Üyesi Sn. Prof. Dr. Yusuf Ziya Ġrbeç'e, yazım V ve düzeltme aĢamasındaki katkılarından dolayı çalıĢma arkadaĢlarım ÜnaJ Erdem ve Gülay Sakallı'ya teĢekkürü bir borç bilirim. Son olarak, kitabın oluĢumu sürecinde en çok fedakarlık gösteren eĢim ve oğullarıma destekleri için teĢekkür ediyorum. Dr. Mehmet GÜNAL Ankara, Mayıs 2001 VI ĠÇĠNDEKĠLER ÖNSÖZ ............................................. , ........................................................... I ÖZGEÇMĠġ.....................................................................................................................111 SUNUġ .......................................................................................................................... V ĠÇĠNDEKĠLER .................................................................. , ............................................ VII TABLOLAR LĠSTESĠ........................................................................................................ XI KISALTMALAR ................................................................................................................... XII l- GĠRĠġ .............................................................................................................................. 1 H- BANKACILIĞIN TARĠHÇESĠ. ....................................................................................... 5 2.1. Bankacılığın Kökeni ve Ġlk Çağlarda Bankacılık ...............................................5 2.2. Bankacılığın GeliĢimi ...................................................................................... 6 III- TÜRKĠYE'DE BANKACILIK SEKTÖRÜ ........................................................................ 9 3.1. Tarihçe.......................................................................................................... 9 3.1.1. Osmanlı Döneminde Bankacılık ...........................................................9 3.1.2. Cumhuriyet Döneminde Bankacılık ....................................................10 3.1.3. 1980-1990 Döneminde Bankacılık ................................................ ....13 3.1.4. 1990 Sonrasında Bankacılık ................................................................14 3.2. Türkiye'de Finansal Sistem ve Bankalar ..........................................................18 3.2.1. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) .....................................19 3.2.1.1. TCMB'nin Temel Görev ve Yetkileri ......................................19 3.2.1.2. TCMB'nln Rolü ve Bağımsızlık ..............................................22 3.2.1.3. Finansal GeliĢmeler ve Para Politikası...................................25 3.2.2. Bankalar..... .........................................................................................26 3.2.3. Özei Finans Kurumları .........................................................................26 3.2.3.1. özel Finans Kurumlarının Tarihçesi ve GeliĢimi ................. 27 3.2.3.2. Özel Finans Kurumlarının Faaliyetleri ve FĠnans Kesimindeki Yeri ....................................................... 28 3.2.4. Kamu Kesiminin Finansal Sistemdeki Rolü ......................................... 30 3.3. Bankacılık Sektörünün Yapısı ve Rolü ............................................................ 30 3.3.1. Bankacılık Sektörünün Yapısı ............................................................. 30 VII 3.3.2. Türkiye'de Bankaların Rolü ................................................................31 3.4. Bankaların Denetimi ....................................................................................... 32 3.4.1. Eski Denetim Sistemi ........................................................................... 33 3.4.2. 4389 Sayılt Bankalar Kanunu'na Göre Denetim Sistemi.................... 34 3.5. Bankaların Yasal Yükümlülükleri .................................................. , ............... 35 3.5.1. Mevduat Munzam KarĢılık Oranı ........................................................ 35 3.5.2. Dîsponibilite Oranı ............................................................................. 37 3.5.3. Yabancı Para net genel Pozisyonu/Sermaye Tabanı Standart Rasyosu ................................................................................. 40 3.5.4. Krediler ve Alacaklar Ġçin Ayrılacak KarĢılıklar ................................... 41 3.5.5. Diğer Yükümlülükler: Sermaye Yeterliliği Oranı, Kur Riski Oranı ve Zorunlu Döviz Devir Oranı ........................................ 43 IV- BANKACILIK SEKTÖRÜNÜN TEMEL SORUNLARI ............................................... 45 4.1. Oligopolistik Yapı: Rekabet Yetersizliği ......................................................... 46 4.2. Grup veya Holding Bankacılığı ....................................................................... 47 4.3. Denetimin Yetersizliği ve Etkin Olmaması ..................................................... 47 4.4. Türkiye'nin Ekonomik Yapısı: Yüksek Kamu Açıkları ve Enflasyon ................ 49 4.5. Kamunun Finansa! Sistemdeki Belirleyiciliği .................................................. 52 4.6. Kamu Bankalarının Sektördeki Ağırlığı ........................................................... 53 4.7. Tasarruf Mevduatı Sigorta Sisteminin Yetersizliği ve Mevduata % 100 Güvence Verilmesinin Getirdiği Sorunlar .......................... 54 4.8 Ölçeğin Küçüklüğü ve DıĢa Açık Olmama ..................................................... 35 V- TÜRKĠYE'DE BANKACILIK KRĠZLERĠ ________ ,. _______________________ 3 7 5.1. Bankacılık Krizlerinin Nedenleri, Etkileri ve Önlenmesi ................................. 57 5.1.1. Bankacılık Krizlerinin Nedenleri ve Etkileri ........................................ 57 5.1.2. Bankacılık Krizlerinin Önlenmesi ..........., .......................................... 59 5.2. Türkiye'de Bankacılık Krizleri ......................................................................... 60 VI- MEVDUATIN SĠGORTALANMASI VE DÜNYADA MEVDUAT SĠGORTA SĠSTEMLERĠ ........................................................................................... 65 6.1. Mevduatın Sigortalanması ve Önemi .............................................................65 6.2. Dünyada Mevduat Sigortası Uygulamaları ...................................................... 66 6.2.1. ABD'de Mevduat Sigorta Sistemi ve FDIC .......................................... 67 6.2.2. Ġspanya'da Mevduat Sigorta Sistemi ve Mevduat Garanti Fonu ..........68 6.2.3. Almanya'da Mevduat Sigorta Sistemi ve Mevduatı Koruma Fonu ....... 70 6.2.4. Ġngiltere'de Mevduatı Koruma Sistemi ................................................ 71 6.2.5. Japonya'da Mevduat Sigorta Sistemi ..................................................71 6.2.6. AB Ülkelerinde Mevduat Sigortası Mevzuatı ve UyumlaĢtırılması ....73 VII-TÜRKĠYE'DE MEVDUAT SĠGORTASI UYGULAMASI: TASARRUF MEVDUATI SĠGORTA FONU ............................................................. 75 7.1. Tarihçe ............................................................................................................75 7.2. Tasarruf Mevduat! Sigorta Fonu (TMSF) ..........................................................76 7.2.1. Fon'un KuruluĢu .............................................................................. 77 7.2.2. Fon'un Hukuki Yapısı ve Denetimi ....................................... : ............77 VIII 7.2.3. Fon'un Ġdare ve Temsili ....................................................................... 77 7.2.4. Fon'un Görev ve Yetkileri ................................................................... 78 7.2.5. Fon'un TeĢkilat Yapısı ......................................................................... 80 7.2.6. Fon'un Kaynaklan ve Kullanımı .......................................................... 81 73 Fon'un Bankaları Devralması ve Devralınan Bankaların Durumu .................. 83 7.3J. Fon'un Bankaları Devralması ve Gerekçeleri ....................................... 83 7.3.2. Devralınan Bankalarla Ġlgili GeliĢmeler ve Bankaların Geleceği ........ 85 VI»- 4389 SAYILI BANKALAR KANUNU VE BANKACILIK DÜZENLEME VE DENETLEME KURUMU ............................................................ 87 8.1. 4389 Sayılı Kanun'un KanunlaĢma Süreci ...................................................... 87 8.2. 4389 Sayılı Kanunun Değerlendirilmesi ve Öneriler ...................................... 88 8.2.1. Kanunun Değerlendirmesi ve Eksiklikleri ............................................ 88 8.2.2. Kapsamlı Bir Reform Önerisi: Mali Piyasalar Yüksek Kurulu .............. 89 8.3. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu ve Kurulu ............................... 90 8.3.1. Kurum ve Yapısı................................................. , ................................ 90 8.3.2. Kurum'un Görev ve Yetkileri ..............................................................91 8.3.3. Kurum'un TeĢkilat Yapısı ..................................................................... 92 8.3.3.1. BaĢkan Yardımcılarının Görev, Yetki ve Sorumlulukları ....... 92 8.3.3.2. Kurum Hizmet Birimleri ........................................................ 93 8.3.4. Kurumun Geleceği ve Sektöre Etkileri ...............................................94 IX- YENĠ BĠR MEVDUAT SĠGORTA SĠSTEMĠ ÖNERĠSĠ: RĠSKE DAYALI PRĠM SĠSTEMĠ ........................................................................................... 97 9.1. Mevduat Sigortasının Doğurduğu Risk ve Riske Dayalı Prim Sistemi .......... 97 9.2. ABD'de Riske Dayalı Prim Sistemi ve CAMEL Derecelendirmesi ...................98 9.3. Risk Ölçümü ve Riske Dayalı Prim Sisteminin Türkiye'de Uygulanabilirliği ............................................................................................100 X- BANKA BĠRLEġME VE DEVĠRLERĠ........................................................................ 103 10.1.Banka BirleĢmelerinin Nedenleri ve Etkileri ................................................ 104 10.1.1.Banka BirleĢmelerinin Nedenleri ...................................................... 104 10.1.2. Banka BirleĢmelerinin Etkileri ............................................................105 10.2.Dünyada Banka BirleĢmeleri ....................................................................... 106 10.3.Türkiye'de Banka BirleĢmelerinin Uygulanabilirliği ve Muhtemel Etkileri ........................................................................................ 108 XI- BANKACILIK SEKTÖRÜNÜN GELECEĞĠ ÜZERĠNE GENEL DEĞERLENDĠRME VE SONUÇ ............................................................................ 111 KAYNAKÇA........................................................................................................ 1115 EK TABLOLAR ..................................................................................................... 123 Ek: 1 - Bankaların Aktif Büyüklüklerine Göre Sıralaması ve Temel Göstergeleri ....................................... , ........................................ 125 Ek: 2- Bankacılık Sektörü Aktifleri .................................................................... 131 Ek: 3 - Bankacılık Sektörü Pasifleri .................................................................... 132 IX Ek: 4Ek: 5 Ek: 6 Ek: 7Ek: 8 Ek: 9 - Bankacılık Sektörü Faiz Getir ve Giderleri .............................................. 133 Bankacılık Sektörü Faiz DıĢı Gelir ve Giderleri ..................................... 134 Bankacılık Sektörü Nazım Hesaplan ...................................................... 136 Bankacılık Sektörü Temel Rasyoları (%} ................................................. 137 Bankaların Sahiplik Yapısı ...................................................................... 138 Bankalara Ait Genel Bilgiler .................................................................... 141 MEVZUAT EKLERĠ ..................................................... , .................. , ......................... 149 4389 Sayılı Bankalar Kanunu (4491 ve 4672 ile değiĢik) .................................... 151 Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu TeĢkilat Yönetmeliği .................... 203 Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu Yönetmeliği ..................................................... 220 X TABLOLAR LĠSTESĠ Tablo: 1 - Bankacılık Sektörü Açık Pozisyonu: 1991-2000................................ 16 Tablo: 2 - ÖFK'lara ĠliĢkin Temel Göstergeler ve Bankalarla KarĢılaĢtırılması (l993-1999) ............................................................. 29 Tablo: 3 - Bankacılık Sektörünün Yapısı ............................................................ 31 Tablo: 4 - Mevduat Munzam KarĢılık Oranları (Sabit ve Attan Sistemi: 1994-1995) ............................ , .................... 36 Tablo: 5 - Mevduat Munzam KarĢılık Oranları (1996 Sonrası Tek Düze Oran) ......................................................... 37 Tablo: 6 - Disponibilite Oranları (Sabit ve Artan Sistemi: 1994-1996) .................................................. 39 Tablo: 7 - Disponibilite Oranları (1996 Sonrası Sistem) ..................................... 39 Tablo: 8 - Bankacılık Sektörü Teme! Büyüklükleri.............................................. 45 Tablo: 9 - Bankacılık Sektörü YoğunlaĢma Oranları ............. , ............................ 46 Tablo: 10- Grup Bankaları ................................................................................... 48 Tablo: 11 - Bankacılık Sektörü Faiz ve Faiz DıĢı Gelirleri: 1992-1999 ............... 50 Tablo: 12 - Bankacılık Sektörü Menkul Değerler Cüzdanı ve Bağlı Menkul Değerler .................................................................. 51 Tablo: 13- Kamu Kesimi Borçlanma Gereği ........................................................ 52 Tablo: 14 - Kamu Kesimi Borçlanma GereğĠ/GSMH ............................................ 53 Tablo: 15- Türkiye'de Bankacılık Krizleri ve Sonuçları: 1980-2001 ................. 62 Tablo: 16- TMSF TeĢkilat ġeması ......................................................................... 81 Tablo: 17 - Riske Göre Sermaye Gruplarının Belirlenmesi .................................. 99 Tablo: 18 - FDIC'nin Riske Dayalı Prim Oranlan (%) ......................................... 100 XI KISALTMALAR ABD ; Amerika Birleşik Devletleri ATM : Auîomated Teller MachĠne (Otomatik Para Çekme Makinası) BDDK : Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu bkz. : Bakınız DESĠYAB : Devlet Sanayi ve ĠĢçi Yatırım Bankası DĠBS : Devlet Ġç Borçlanma Senetleri DPT : Devlet Planlama Teşkilatı EXĠMBANK: Türkiye Ġhracat Kredi Bankası A.ġ. FDIA : Federal Deposit Insurance Act (Federal Mevduat Sigorta Kanunu) FDIC : Federal Deposit Insurance Corporation (Federal Mevduat Sigorta Kurumu) FED : The Federal Reserve System (ABD Merkez Bankası) GSMH : Gayrisafi Milli Hasıla IMF : International Monetary Fund (Uluslararası Para Fonu) ĠMKB : Ġstanbul Menkul Kıymetler Borsası KHK : Kanun Hükmünde Kararname ODĠBANK : Orta Doğu Ġktisat Bankası ÖFK : Özel FĠnans Kurumu TCMB : Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası TMSF : Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu XII I. BOLUM GĠRĠġ Ülkelerin kalkınmasında bankalar önemli bir rol üstlenmektedir. Ġktisat teorisinin temel kavramlarından olan tasarruf, iktisadi büyüme ve kalkınma açısından çok önemli bir unsurdur. Ülkelerin yatırım için ihtiyaç duyduğu kaynakların sağlanması Ġçin tasarrufların artırılması gerekmektedir. Ancak, bu durumun gerçekleĢmesi mali sistem, Özellikle de bankacılık sektörü aracılığıyla olmaktadır. Bankaların asli fonksiyonu bir ekonomideki atıl fonları fon ihtiyacı olan kesimlere minimum maliyetle aktarmaktır. Bu fonları aktarırken banka yöneticilerinin amacı hissedarların getiriĢini maksimum düzeye ulaĢtırmaktır. Ancak, yöneticiler bu amaca ulaĢmaya çalıĢırken gelir ile risk arasında bir denge kurmak ve minimum riskle maksimum gelir sağlamak zorundadır. Risk ve gelir arasındaki dengenin sağlanması ise, kaynaklar ile bu kaynakların kullanımı arasındaki dengeyi kurabilecek ve riskleri önceden tahmin ederek önlem alabilecek, esnek bir yönetim sisteminin kurulması ile mümkün olabilir. Bu tür bir sistemin kurulması ve iĢlemesi Ġse, bankaların faaliyet gösterdiği ekonomik ve finansal ortamın ne kadar sağlıklı ve istikrarlı olduğuyla çok yakından ilgilidir. Güvenli bir ortam sağlanmadığı takdirde/ tasarrufların mali kesime yönelmesi ve yatırımcılara aktarılması, yani bankaların asli fonksiyonlarını yerine getirmesi zordur. Türkiye'de 1980'li yılların baĢından itibaren, dıĢa açılmaya ve ekonomik büyümeye paralel olarak finansal sistem de yapısal değiĢikliğe uğramıĢtır. Yerli bankaların sayısı artarken, yabancı sermayeli bankalar da açılmaya baĢlamıĢtır. 1990'larda birçok banka yurtdıĢında banka kurmuĢ, kurulmuĢ bankalara iĢtirak etmiĢ veya Ģube açmıĢtır. Yani bir dıĢa açılma süreci yaĢanmıĢtır. Ayrıca ekonomideki bu geliĢmelere paralel olarak, kar-zarar ortaklığı esasına göre çalıĢan özel finans kurumlan da kurulmaya baĢlamıĢtır. Son yıllarda yeni Özel finans kurumlarının kurulması, bu kurumların sektördeki Öneminin arttığını göstermektedir. Ancak, Türkiye'de mali kesimin en belirleyici unsuru hala bankalardır. Türkiye ekonomisindeki geliĢmeler bankaları da çok etkilemiĢtir. Özellikle 1980'lerin ikinci yarısında finans kesiminde yaĢanan hızlı geliĢmeler ile para ve sermaye piyasalarında yeni araçlar ve kurumların ortaya çıkması bankaların iĢleyiĢini etkilemiĢ ve daha rekabetçi (hem iç hem de dıĢ rekabete açık) bir ortamda faaliyet göstermek zorunda kalmıĢlardır. Ancak, ekonomide yaĢanan yapısal bozukluklar ve Özellikle 32 sayılı Karar sonrasında döviz iĢlemlerinin ve bankaların açık pozisyonlarının artması ve yüksek kamu açıklarının finansmanı için bankaların bir kaynak olarak görülmesi üzerine bankacılık sektörü ciddi sorunlarla karĢı karĢıya kalmıĢtır. 1980'lerin baĢındaki banker krizinden sonra en ciddi kriz olan 1994 krizi sırasında 3 banka kapanmıĢtır. 1990'ların ikinci yarısında ise Etibank, Sümerbank ve Türkbank'ın özelleĢtirilmesi beklendiği gibi sonuçlanmamıĢ ve daha sonra devlet bu bankaların yönetimine el koymak zorunda kalmıĢtır. Önce/ Ġnîerbank, Bank Ekspres ve Türkbank'ın yönetimine ef koyan Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu, 1999 yılı sonunda 4389 sayılı yeni Bankalar Kanunu'na dayanarak beĢ bankaya (Esbank, Egebank, Sümerbank, Yurtbank ve YaĢarbank) daha el koymuĢtur. Kamuoyunda bir süre bu beĢ bankanın yanı sıra en az on bankanın daha kötü durumda olduğu söylentisi yayılmıĢ ve çeĢitli çevrelerde bu tartıĢılmıĢtir. Bu tartıĢmaların ardından l Eylül 2000 tarihi itibarıyla Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu resmen faaliyetlerine baĢlamıĢ ve Hazine MüsteĢarlığı ve Merkez Bankası denetim ve gözetime ĠliĢkin bazı yetkilerini bir protokolle Kurum'a devretmiĢlerdir. Ekim aymda bazı bankaların zor durumda olduğu yolunda tartıĢmalar tekrar gündeme gelmiĢtir. Yetkililerin bu konudaki yalanlamaları ise, 27 Ekim 2000 tarihinde Kurum'un iki bankanın (Etibank ve Bank Kapital) daha yönetimine e! koyduğunu açıklamasıyla gülünç hale gelmiĢtir. Kasım sonunda yaĢanan krizin ardınan Aralık ayı baĢında Demirbank'ın yönetimi Ģaibeli bir Ģekilde TMSF'ye devredilmiĢ, Park Yatırım Bankası'nın Ġse bankacılık yapma yetkisi kaldırılmıĢtır. Bu olumsuz geliĢmeler programa olan güveni önemli ölçüde sarsmıĢ ve faizler bir anda yükselmiĢtir. iMF'den sağlanan ek rezerv kolaylığı ile piyasalar rahatlamıĢ ve program normaie dönmüĢtür. Ancak, ġubat 2001 'de tekrar bir kriz yaĢanmıĢ ve hemen ardından 28 ġubat 2001 'de Cmgılfıoğiu grubunun diğer bankası olan Ulusa! Bank, 15 Mart 2001 'de de Ġktisat Bankası Fon'a devredilmiĢtir. Ulusal Bank daha sonra BDDK'nm 20 Mayıs 2001 tarihli kararıyla kapatılmıĢtır. Mevduatı Sigorta Fonu'nun yönetimindeki banka sayısının 12'ye2 yükselmesi, hiçbirinin henüz satılamamıĢ olması ve kamu bankalarının yeniden yapılandırılmalarına ve özelleĢtirilmelerine iliĢkin kanun çıkarılmakla birlikte özelleĢtirmenin uzun ve sancılı bir süreç olacağı gerçeği dikkate alındığında, bankacılık sektörünün ciddi ve geçici olmayan sorunlarla karĢı karĢıya olduğunu açıkça göstermektedir. Bankalar Kanunu'nda yapılacak değiĢiklikler ve Güçlü Ekonomiye GeçiĢ Programı'nın açıklanmasının ardından tartıĢılmaya baĢlanan borç takası (swap) ĠĢlemleri de yapısal sorunları çözemeyecektir. Özellikle, finansal ekonomiden reel ekonomiye geçildiğinde, yani risksiz kamu kağıtları getiriĢinin azaldığı, ve enflasyonun düĢürüldüğü bir ekonomik ortamda bankaların sorunlarının giderek artacağı açıktır. Bu ortamda sektörden çıkıĢların, birleĢmelerin ve devralmaların yaĢanması kaçınılmaz görünmektedir. Bu çalıĢmada, bankacılık sektörünün temel sorunları ve bu yeni dönemde sağlıklı bir bankacılık sisteminin ve mali sistemin tesisi için alınması gereken önlemler ele alınmaktadır. Bu çerçevede, yeni dönemde Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu'nun rolü ve önemi, ahlaki (kötüye kullanma) riskin önlenmesi ve bankaların sağlıklı iĢlemesini temin etmek için riske dayalı mevduat sigortası sistemi, sorunların çözümü Ġçin banka birleĢmeleri ve devralmalarının teĢvik edilerek düzenlenmesi gibi konular ayrıntılı olarak incelenmektedir. Kitabın planı Ģöyledir: Ġkinci bölümdeki bankacılığın tarihçesinin ardından, üçüncü bölümde Türkiye'de bankacılık sektörünün tarihçesi, geliĢimi ve yapısı ele alınmaktadır. Dördüncü bölüm ise, bankacılık sektörünün temel sorunlarını irdelemektedir. BeĢinci bölümde, bankacılık krizlerinin nedenleri ve etkileri ile Türkiye'de bankacılık krizleri incelenmektedir. Mevduatın sigortalanması ve 2 BDDK'njn 26.1.2001 tarih ve 17 sayıl' kararı ile Egebank, Yurtbank, YaĢarbank ve Bank KapîtaTın Sumerbank Bünyesinde bîrleĢiırildıği ve 78.2.2001 tarih ve î 78 sayılı kararı ile de bu bankaların ĠĢlem yapma ve mevduat kabul etmeyelkilennin kaldırıldığı dikkate alınırsa Fon'dakı banka sayısı sekize düĢmüĢtür. Ancak, fiilen bu bankaların aktif ve pasifleri durmakladır. Dolayısıyla fiilen Fon'da olan banka sayısı onikidtr. dünyada mevduat sigortası uygulamalarını içeren altıncı bölümün ardından, yedinci bölümde Türkiye'de mevduat sigortası uygulaması ele alınmakta ve Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu her yönüyle incelenmektedir. Sekizinci böîüm, 4389 sayılı Bankalar Kanunu ve özellikle de bu kanun ile kurulan Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu'nun rolü, yapısı ve etkilerini ele almakta ve eksikliklerini incelemektedir. Dokuz ve onuncu bölümlerde yeni dönem için somut öneriler yer almaktadır. Dokuzuncu bölüm, riske dayalı yeni mevduat sigorta sistemi üzerinde durmaktadır. Onuncu bölümde, banka birleĢme ve devirlerinin nedenleri ve etkileri ile Türkiye'de uygulanabilirliğinin incelenmesinin ardından, bankacılık sektörünün geleceği üzerine değerlendirme ve önerilerle kitap sona ermektedir. II. BÖLÜM BANKACILIĞIN TARĠHÇESĠ 2.1 BANKACILIĞIN KÖKENĠ VE ĠLK ÇAĞLARDA BANKACILIK Bankacılık 20. yüzyılda büyük bir atılım yaĢamıĢ ve son 20 yıl içinde teknolojik ve finansal geliĢmelere paralel olarak çok hızlı geliĢme kaydetmiĢtir. Ancak, bankacılığın kökeni ilk çağlara kadar uzanmaktadır. Ġlk çağlarda bankacılık hizmetleri dini yapılarda sunulmuĢtur. Güvenilir kimseler olarak görülen rahiplerin Mezopotamya'daki Kızıl Tapınak'ta bankacılık iĢlemleri yaptıkları bilinmektedir. O dönemde tapınaklar bir tür bankacılık iĢlevini yerine getirmiĢlerdir. M.Ö. 2000'!i yıllarda çıkarılan meĢhur Hammurabi Kanunlart'nın tapınaklarda yapılacak borç verme iĢlemleri, borcun tahsil yöntemleri, alınacak faiz oranlan ile rehin, ipotek ve kefalet Ģekillerini düzenlediği bildirilmektedir.3 Sümerler döneminde geliĢme gösteren bankacılık, Eski Yunan'da Trapezites denilen bankerler tarafından yapılmıĢtır. Ġlk bankacılık krizi de Atina Sitesi'nde yaĢanmıĢtır. Bazı borçların affedilmesi ve paranın borçlular lehine yeniden değerlendirilmesiyle problem çözülmüĢtür. Diğer bir ilginç nokta ise, ilk devlet bankalarının da Eski Yunan'da kurulmasıdır. Bankerlerin çok yüksek faiz almaları sonucu her site bir devlet bankası kurmaya baĢlamıĢtır. Roma Ġmparatorluğu döneminde ticaretin geniĢlemesine paralel olarak geliĢen bankacılık, daha sonraları faizlerin aĢırı boyutlara ulaĢması nedeniyle Vatikan Kilisesi'nin faizi yasaklaması ile gerileme içine girmiĢtir. Bir süre tefecilik iĢleri 3 Tarlan (1986), Hammurabi Kanunlarında borç-aiacak iliĢkisini düzenleyen 150 civarında hüküm bulunduğunu söylemektedir (s. 7) Yahudilerin elinde kalmıĢtır. 13. yüzyıldan itibaren Lombardların kontrolüne giren borç verme iĢlemleri Londra'ya kaymıĢtır. Lombardlar giderek güçlenmiĢ, bankacılık da buna paralel olarak geliĢme göstermiĢtir. ÇalıĢtıkları iĢyerlerine, Banchum, kendilerine ise Bancheri denilen bu kiĢiler, Banco adı verilen tahta bir sıra ve masayla pazarlarda faaliyet göstermiĢlerdir.4 2.2 BANKACILIĞIN GELĠġĠMĠ Bankacılık ilk çağlardan günümüze çok önemli bir geliĢme kaydetmiĢtir. 13, yüzyılda bîr Banco'da yapılan bankacılık faaliyeti artık her türlü teknolojiye sahip, modern ortamlarda gerçekleĢtirilmektedir. Lombardlarm katkılarıyla 13. yüzyıldan itibaren geliĢmeye baĢlayan ve Avrupa'da kurulan fuarlar sayesinde temel kuralları oluĢan bankacılık, asıl geliĢimini 1453'te istanbul'un fethinden sonra yaĢamıĢtır. Fetihten sonra Avrupa'da yaĢanan Rönesans ve Reform hareketlerinin ardından oluĢan ortamda faiz yasağının ortadan kalkması bankacılığın geliĢmesine çok önemli katkı sağlamıĢtır. Bu geliĢmelere paralel olarak, 17. yüzyılın baĢlarından itibaren bugünkü anlamda bankalar kurulmaya baĢlamıĢtır. Bu çerçevede, 1609'da Hollanda'da Amsterdam Bankası (Amsterdamsche Bank) ve 1637'de Ġtalya'da Venedik Bankası kurulmuĢtur. Ġngiltere'de piyasadaki istikrarsızlığı önlemek amacıyla, bir merkez bankası iĢlevi gören Ġngiltere Bankası ?664'te kurulmuĢtur.5 Amerika'daki modern bankacılık ise, 1782'de Bank of North America'nm kurulmasıyla baĢlamıĢtır. Bu bankanın baĢarılı olması üzerine baĢka bankalar da kurulmaya baĢlamıĢtır.1791 yılında, hem özel banka hem de merkez bankası niteliği taĢıyan Bank of the United States kurulmuĢtur. Bu banka para ve kredi miktarından sorumlu bir kamu kurumu olarak faaliyet göstermiĢtir. ABD'de 1863'te çıkarılan Bankalar Kanunu ile eyalet bankaları ve ulusal bankalardan oluĢan ikili bir bankacılık sistemi kurulmuĢtur. Ancak, bugünkü Merkez Bankası olan FED (Federeal Reserve System) 1913 yılında çıkarılan kanunla kurulmuĢtur. 6 4 5 6 Parasını geri alamayan vatandaĢların bu "banco"lar kırmasından dolayı, Ġngilizce'de o tarihten itibaren "fflas" kelimesinin karĢılığı olarak "bankcruply" kullanılmaktadır. Aynı kelime, Fransızca'da Banqueroute, Aimanca'da ise Bankrott olarak yerleĢmiĢtir. Bkz. Eyûpgiller (1985), s. 6-8 ve Oçal ve Çolak (Î999), s. 14-18. ABD'de bankacılığın geliĢimi için bkz. Mishkin (1998), s. 264-266. Bankalar, kuruluĢundan itibaren 19. yüzyıla kadar kendi kaynaklarını kullanarak borç veren ve bankacılık faaliyeti yapan kuruluĢlardı. Ancak, 19. yüzyıldan Ġtibaren mevduat toplayarak, senet ıskonto ederek ve sermaye piyasası ihraçlarına aracılık ederek kaynak kullandırmaya baĢladılar. Bu geliĢmeler bankaların ekonomilerdeki önemini giderek artırmıĢ ve bankalar faaliyetlerine göre uzmanlaĢmaya baĢlamıĢtır. 1930'iardaki "Büyük Bunalım"ın ardından yaĢanan II. Dünya SavaĢı'ndan sonra, savaĢta tahrip olan yerlerin yeniden imarının finansmanını sağlamak için kurulan kalkınma ve yatırım bankaları Ön plana çıkmaya baĢlamıĢtır. 1970'lerin baĢlarındaki petrol krizinden sonra, petrol ihraç eden ülkelerin kazançlarını bankalara yatırmalanyla oluĢan kaynaklar ve yine aynı dönemde Bretton Woods para sisteminin çökmesi sonrasında, bankacılık sektöründe birçok değiĢim ve yenilik gerçekleĢmiĢ ve yeni ürünler ile yeni finansman teknikleri ortaya çıkmıĢtır. 1980'Ierde bilgisayar teknolojilerinin yaygınlaĢtığı bankacılıkta, 1990'Iar internet bankacılığının ve elektronik bankacılık ürünlerinin hızla yayıldığı bir dönem olmuĢtur.7 Bu geliĢmeler bankacılık sektöründe ölçek ekonomisini gündeme getirmiĢ ve dünyanın en büyük bankaları bile birleĢmeye baĢlamıĢtır. 2000'Ii yıllar, bankacılığın yoğun rekabet Ġçine gireceği, bireysel bankacılık hizmetlerinin ve elektronik para ve elektronik bankacılık hizmet lerinin önem kazanacağı bir dönem olacakt ır . 7 Elektronik bankacılık hizmetleri ve ürünleri ile bu konudaki geliĢmeler hakkında ayrıntılı bilgi için bkz. O'Hanlon and Rocha (1993) ve Gunal (2000) III. BOLÜM TÜRKĠYE'DE BANKACILIK SEKTÖRÜ Türkiye'de bankacılık sektörü incelenmeden önce bu bölümde bankacılığın tarihçesi, Osmanlı döneminden baĢlanarak ele alınacak ve Özellikle 1980 sonrası geliĢmeler üzerinde durulacaktır. Tarihçenin ardından Türkiye'de fînansal sistem ve bankalar ele alınacak ve merkez bankası, bankalar ve özel ftnans kurumlan ve sektördeki yerleri ve önemleri incelenecektir. Ancak bankacılık sektörü ile ilgili ayrıntılı inceleme bir sonraki bölümde ele alınmaktadır. 3.1 TARĠHÇE 3.1.1 Osmanlı Döneminde Bankacılık Batıda ticaretin geliĢmesi ve sanayi devrimi sonrası artan ekonomik refah sonucunda bankacılık sektörü geliĢme göstermiĢtir. Ancak, Osmanlı Ġmparatorluğu'nun aynı dönemde ekonomik ve siyasi anlamda bir gerileme döneminde olması bankacılığın geliĢmesini engellemiĢtir. 8 Osmanlı Ġmparatorluğu'nun aĢırı derecede dıĢ borcu olduğu için, bu borçların finansmanı için çıkardığı devlet bonolarının değerini korumak amacıyla iki Galata bankerini görevtendirmesiyie bugünkü anlamda ilk bankanın temeli atılmıĢtır, j. AĠleon ve T. Baltazzi isimli Ġki Galata bankeri tarafından 1847'de kurulan Bank-ı Dersaadet, diğer adıyla Ġstanbul Bankası (Banque de Constantinople) 1852 yılında kapanmak zorunda kalmıĢtır.9 8 9 Akguç (1987], s. 8 Parasız (1998), s. 109 ve Akgûç (1987), s. 9. Akgüç (1987), î 856-7 875 döneminde, devlete borç vererek faiz geliri sağlamak amacıyla 11 yabancı sermayeli banka kurulduğunu ve bu bankalardan bazılarının daha sonra Osmanlı Bankası'na katıldığını, diğer bazılarının da 1876 Osmanlı-Rus SavaĢı'nın ardından faaliyetlerine son verdiklerini belirtmektedir. Bu bankalardan sadece bir tanesi bugün de faaliyetini sürdürmektedir. Bu banka 1863 yılında kurulan ve o zamanki adı Bank-ı OsmanĠ-Ġ ġahane olan Osmanlı Bankası'dır.10 Osmanlı döneminde kurulan bankalar yabancı sermayeyle kurulan veya yabancı Ģirketlerin faaliyetlerini finanse etmek amacıyla kurulan bankalardır. O dönemde sadece iki milli banka kurulmuĢtur. Bu bankaların ilki Mithat PaĢa'nın 1868'de kurduğu Emniyet Sandığı'dır. Batı ülkelerindeki tasarruf sandıklarına benzer bîr özelliğe sahip olan Emniyet Sandığı 1984 yılında Ziraat Bankası'na katılıncaya kadar faaliyetlerini sürdürmüĢtür. O dönemde kurulan diğer banka ise Ziraat Bankası'dır. Mithat PaĢa'nrn 1868'de kurduğu ve bugünkü Tarım Kredi Kooperatiflerinin fonksiyonunu yerine getirmesi düĢünülen "Memleket Sandıklarının 15-20 yıl sonra amacından uzaklaĢması, bunun üzerine kurulan "Menafi Sandıklarının da istenen sonuçlan vermemesi üzerine, 1888 yılında bunların yerine Ziraat Bankası kurulmuĢtur. Banka 1916 yılında kanunla kurulmuĢ bir devlet bankası haline gelmiĢtir. Ġkinci MeĢrutiyetin ilan edildiği 1908 yılından 1923'e kadar geçen süre içinde 11 'i Ġstanbul'da, 13'ü Anadolu Ģehirlerinde olmak üzere toplam 24 milli banka kurulmuĢ, bunlardan 14'ü Cumhuriyet döneminde de faaliyetini sürdürmüĢ, diğerleri kapanmak zorunda kalmıĢtır. Bugün de faaliyetini sürdüren sadece iki banka kalmıĢtır: Türk Ticaret Bankası A.ġ. ve Milli Aydın Bankası - TariĢbank A.ġ.11 3.1.2 Cumhuriyet Döneminde Bankacılık Cumhuriyet döneminde bankacılık çeĢitli evrelerden geçmiĢtir. Akgüç (î 987), bu dönemde bankacılığın geliĢmesini beĢ dönemde incelemiĢtir. 12 Ancak, 1990 sonrası dönemin özelliği farklı olduğu için biz altı bölümde Ġnceleyeceğiz. 10 Parasız (l 998), s. 109. 11 Osmanlı Ġmparatorluğu döneminde kurulan yabancı ve milli bankalar hakkında ayrıntılı bilgi için bkz. Akgüç (1987), s,11-14 12 Akgüç (l 987), s. 16-17 10 1923-1932: Milli bankacılığın geliĢtiği dönem 1933-1944: Devletçilik ve devlet bankalarının kuruluĢ dönemi 1945-1960: Özel bankaların geliĢme dönemi 1961-1979: Planlı dönem 1980-1990: Bankacılıkta serbestleĢme ve dıĢa açılma dönemi 1990 Sonrası: Holding bankacılığı ve Hazine finansörlüğü dönemi 1980-1990 ve 1990 sonrası dönemler sonraki altbölümlerde ele alınacağı için, ilk dört dönemin temel Özelliklerine kısaca değinmek yerinde olacaktır. Birinci dönemde, 1923'te Ġzmir'de toplanan Türkiye Ġktisat Kongresi'nde ele alınan kararlara uygun olarak, ekonomik kalkınmanın milli bankalarla gerçekleĢebileceği kanaati hakim olmuĢtur. Devlet bu dönemde milli bankacılığın geliĢimini desteklemiĢtir. Bu dönemde; 1924'te Türkiye ĠĢ Bankası, 1925'te Türkiye Sınai ve Maadin Bankası (1932'de Türkiye Sanayi ve Kredi Bankası oldu), 1927'de Emlak ve Eytam Bankası (1946'da Türkiye Emlak Kredi Bankası oldu) kurulmuĢtur. Bu milli bankaların yanı sıra, 1924-1932 döneminde 29 adet tek Ģubeli yerel banka kurulmuĢ ve çoğu 1929-1930 dünya ekonomik bunalımı ile birlikte kapanmıĢtır.13 1933-1944 döneminde, bir çok devlet bankası kurulmuĢtur. Özel yasalarla kurulan bu bankalar Ģunlardır: Sümerbank (1933), Belediyeler Bankası -daha sonra adı iller Bankası oldu- (1933), Etibank (1935), Denizbank (1935), Halk Bankası ve Halk Sandıkları (1938). Ancak, kurulan özel bankaların bir çoğu aynı dönemde kapanmak zorunda kalmıĢtır.14 Ġkinci Dünya SavaĢı sonrasında özel bankalar yavaĢ yavaĢ geliĢmeye baĢlamıĢtır. SavaĢ sonrası içte ve dıĢtaki ekonomik canlanmanın sonucu olarak hareketlenen bankacılık sektöründe, bu dönemde baĢta Yapı ve Kredi Bankası, T. Garanti Bankası, Akbank, Türkiye Sınai Kalkınma Bankası gibi bankalar olmak üzere, üçü Özel kanunlarla, bankalararası birleĢmeler dahil 30 yeni banka kurulmuĢtur. Özel bankaların geliĢtiği bu dönemin diğer bir özelliği banka sayısıyla birlikte Ģube sayısında da artıĢ olması ve Ģube bankacılığının yaygınlaĢmaya baĢlamasıdır. Bu 13 A(<guçf1987}, S. 20-27 14 Bu dönemde faaliyetini durduran milli ve yabancı bankaların bir listesi için bkz, Akgûç (l 987), s. 36-37 11 dönemde, özel yasalarla üç banka kurulmuĢtur: 1952'de Denizcilik Bankası, 1954'te Türkiye Vakıflar Bankası, 1959'da da Türkiye Öğretmenler Bankası. Bankacılıktaki geliĢmelere paralel olarak, bankacılık mesleğinin geliĢmesi, iĢbirliğinin sağlanması ve haksız rekabeti önleyici kararların alınması ve uygulanması amacıyla, tüzel kiĢiliği haiz Türkiye Bankalar Birliği kurulmuĢ ve 1958 yılında faaliyete geçmiĢtir. 1945-1960 döneminde 30 banka kurulmasına karĢılık, 14 banka tasfiye olunmuĢ veya faaliyetini durdurmuĢtur.15 Bu 14 bankanın dördü 1959, biri de 1958 yılında faaliyetlerini sona erdirmiĢtir. Türkiye ekonomisinde 1950'lerin sonunda yaĢanan ekonomik bunalım ve bunun sonucunda uygulanan 1958 istikrar programının bankalar üzerindeki olumsuz etkisi, 1960'lann baĢında da devam etmiĢtir. 1950'lerde ekonomide yaĢanan serbestleĢme ve Özel sektörün geliĢmesine paralel olarak, Î958 yılında 7Î29 say ıh yeni Bankalar Kanunu çıkarılmıĢtır. Bu çerçevede, serbest rekabet Ģartlarının yerleĢmesi ve yaĢanan ekonomik bunalımın etkisiyle bir çok yerel ve küçük banka tasfiye omuĢtur,16 1960-1964 arasında toplam 15 banka kapanmıĢtır. Bu çerçevede, tasarruf sahiplerinin haklarını güvence altına almak üzere, T.C. Merkez Bankası nezdinde Bankalar Tasfiye Fonu kurulmuĢtur. 6.12.1960 tarih ve 153 sayılı Kanun ile kurulan Bankalar Tasfiye Fonu, daha sonra 1982 yılında patlak veren banker krizinin ardından kurulan Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu'na devredilmiĢtir. Planlı dönem denilen 1961-1979 döneminin önemli Özelliği, plan hedeflerine de uygun olarak çok Ģubeli büyük bankacılığın geliĢmesi ve 1970'lerde holdinglerin bankaları ele geçirmesiyle birlikte, holding bankacılığının ve ihtisas bankacılığının geliĢmesidir. Bu dönemde, kalkınma ve yatırım bankacılığı yapmak üzere, T.C. Turizm Bankası T960'ta, Stnai Yatırım ve Kredi Bankası 7963'te, Devlet Yatırım Bankası 1964'te, Devlet Sanayi ve ĠĢçi Yatırım Bankası (DESĠYAB) 1975'te kurulmuĢtur.17 Bu dönemde, kalkınma ve yatırım bankalarına öncelik verilmiĢ ve yeni ticaret bankalarının kurulması kısıtlanmış olmakla birlikte, Türk Ekspres Bankası ve Buğday Bankası'nın birleĢtirilmesiyle oluĢan Anadolu Bankası 1%2'de, Amerikan15 6u dönemde k urulan ve tasfiye edilen bank alarla ilgili geniĢ bi lgi içirt bkz. Ak gciç (1987), s. 39-48. 16 Bkz. Parasız (l 998), s. 111. 17 Devlet Yatırım Bankası, 1987 yılında Türkiye Ġhracat Kredi Bankasına (EX1M&ANK) dönüĢtürülmüĢ ve ihracat finansman ve sigortası sağlayan bîr ihtisas bankası haline gelmiĢtir. DESĠYAB ise, 1988'tie Türkiye KaJkmma Bankasına dönüĢmüĢ ve 1989'da Turizm Bankası A.ġ. ile birleĢtirilmiĢtir. Bu konularda bkz. Akgüç (l987), s. 52-56 ve Parasız (1998), s. 110-111. 12 Türk DıĢ Ticaret Bankası 1964'te, Arap-Türk Bankası ise 1970'te kurulmuĢtur. Daha sonra unvanı Türk DıĢ Ticaret Bankası (DIġBANK) olarak değiĢtirilen ve % 24'ü yabancılara ait olan Amerikan-Türk DıĢ Ticaret bankası ile % 60'ına yabancıların sahip olduğu Arap-Türk Bankası, bu dönemde Türk Bankacılık sektörünün dıĢa açılmaya baĢladığını göstermektedir. Kısacası, planlı dönemde, ticari bankaların kuruluĢu sınırlanmıĢ ve ihtisas bankacılığı ön plana çıkmıĢ, küçük ve yerel bankalar azalmıĢ, çok Ģubeli büyük ölçekli bankacılık ve holding bankacılığı yaygınlaĢmıĢtır. Holding bankacılığının geliĢmesinde 7129 sayılı Bankalar Kanunu'nun "bankaların en az % 25 sermayesine sahip bulundukları iĢtiraklerine açacakları kredi oranında üst sınırı" kaldıran 38. maddesi (Parasız, 1999:111) ile özel kesime sağlanan teĢvikler, holdinglere tanınan vergi avantajları ve kamuoyunda prestij kazanma gibi nedenlerin etkili olduğu ifade edilmektedir.78 3.1.3 1980-1990 Döneminde Bankacılık Türkiye ekonomisinde, 24 Ocak 1980 kararlarının ardından yaĢanan ekonomik ve finansal liberalizasyon ve dıĢa açılma bankacılık sektörünü de etkilemiĢtir. Bu çerçevede, l Temmuz 1980 tarihinde kredi ve mevduat faizlerinin serbest bırakılmasının ardından hızla geliĢen bankerlik sistemi, 1982 yılında banker krizinin yaĢanmasına neden olmuĢtur. Bunun üzerine 1.1.1983'ten Ġtibaren faizler yeniden kontrol altına alınmıĢtır. 1987'de yeniden serbest bırakılan faizlere, aĢırı rekabetten dolayı artan mevduat faizleri nedeniyle 1989'da üst sınır konulmuĢtur. 19 Ekonomideki dıĢa açılma ve mevzuattaki liberalizasyon sonucu bu dönemde yabancı bankaların sayısı hızla artmıĢ ve bir çok yeni ticaret bankası kurulmuĢtur. 1980-1990 döneminde kurulan ticaret bankası sayısı 19 olup, bunlardan 8'i yabancıdır. Bu dönemde, ayrıca dördü yabancı sermayeli olmak üzere 8 kalkınma ve yatırım bankası kurulmuĢtur. 1980-1990 döneminde, Türkiye'de yabancı bankaların sayısı artarken, Türk bankaları da yurt dıĢına açılarak, Ģube veya temsilcilik açmıĢ, banka kurmuĢ veya kurulu bankalara iĢtirak etmiĢtir. 1982 sonunda baĢlayan banker krizi, 1983 ve 1984'te altı milli bankanın faaliyetine son 18 Bkz. Akguç(I998), s. 131 19 6kz. Akgüç(1998), s. 131. 13 vermesine neden olmuştur. Bu çerçevede, 1983'te Hisarbank, İstanbul Bankası ve Ortadoğu İktisat Bankası (ODİBANK) zorunlu olarak T.C. Ziraat Bankasına devredilmiş, İşçi Kredi Bankasının İse faaliyetine son verilmiştir, 1984'te ise, İstanbul Emniyet Sandığı T.C. Ziraat Bankası ile birleşmiş, Türkiye Bağcılar Bankasının da bankacılık faaliyeti sona erdirilmiştir.20 1980 sonrasında ekonomideki ve fînansal piyasalardaki gelişmeler bankaların yapısını değiştirmiştir. Dış ticaretin artması, İMKB'nin kurulması, Merkez Bankası nezdinde Bankalararası TL ve döviz piyasalarının kurulması ve Açık Piyasa İşlemlerinin başlaması, bankaların menkul kıymet işlemlerine ve fon yönetimi ve döviz İşlemlerine ağırlık vermelerine neden olmuştur. Bankalar bu konularda gelişme kaydetmek ve piyasada pay sahibi olmak için otomasyon yatırımları yapmıştır. Bu bağlamda bankalar, bilgisayarlaşma ve ATM ağı kurma/ fon yönetimi birimleri ve "dealing room'lar oluşturma, yeni ürünler ve hizmetler sunma yolunda önemli adımlar atmışlardır. 3.1.4 1990 Sonrasında Bankacılık 1980'Ü yıllarda finansal piyasalarda yaşanan gelişmeler sonucu oluşan ortamda, bankalar 1990 sonrasında daha farklı bir yapıya kavuşmuşlardır. Artık teknolojik yatırımlar yapılmış, para ve sermaye piyasalarının kurumsallaşması tamamlanmıştır. Tüm bu yapısal gelişmelere İlaveten, Ağustos 1989'da yürürlüğe giren Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında 32 sayılı Karar ile birlikte kambiyo rejiminde yaşanan serbestleşme bankaların döviz işlemlerine yönelmelerine ve artık yurtdışından kaynak bulmalarına da imkan sağlamıştır. 32 sayılı Karar'ın getirdiği serbestleşme, 1990'Iarın başlarında kamu açıklarının giderek büyümesi ve buna bağlı olarak ihraç edilen yüksek faizli Hazine Bonoları ve Devlet Tahvilleri bankaları kolay yoldan para kazanmaya itmiştir. Faizlerin yükselmesi ve sermaye hareketlerinin serbestleşmesi, faiz-kur makasının açılmasına ve Türkiye'ye kısa vadeli sermaye girişinin artmasına, yani bankaların açık pozisyonlarının büyümesine yo! açmıştır. Bu durum bankaların kur riskini artırmıştır.21 20 Bkz Akgüç (1 987), s. 69-70. 21 Bu konuda bkz. Cunal (l 995) ve Günal (2001). 14 1993 yılının sonlarına doğru hükümetin uyguladığı yanlıĢ ekonomik politikalar ve Hazine ihalelerini iptal etmesi ve bunlara bağlı olarak uluslararası rating kuruluĢlarının ülkemizin kredi notunu düĢürmesi kriz ortamını hazırlamıĢtır. Bu geliĢmeler, aĢırı değerlenen TL'de devalüasyon beklentisiyle birleĢince 1994 baĢlarında kriz patlak vermiĢtir. Hazine ihalelerinin iptali sonucu piyasada kalan TL, Hazine ve TCMB arasındaki uyuĢmazlık nedeniyle piyasada kalmıĢ ve dövize yönelmiĢtir. Bu durum kurlarda hızlı bir artıĢa yol açmıĢ ve büyük oranda açık pozisyonu olan bankalar zor durumda kalmıĢtır. 1990 yılında 1.8 milyar dolar olan bankacılık sektörünün açık pozisyonu 1993 sonunda 4.8 milyar dolara ulaĢmıĢtır. Döviz kurundaki ani hareketler yüksek kur riski taĢıyan bankaların kambiyo zararlarının büyümesine, bazı bankaların ödeme güçlüğü içine girmesine, bazılarının ise kapanmasına yol açmıĢtır. Bu çerçevede, Marmarabank TYT Bank ve Ġmpexbank kapanmıĢtır. 5 Nisan Kararlarınım ardından kur üç günde neredeyse iki misline çıkmıĢtır.22 1990'h yıllarda, Türkiye ekonomisinde önemli bir dolarizasyon yaĢanmıĢtır. 1990'da Döviz Tevdiat Hesaplarının geniĢ tanımlı para arzı M2Y içindeki oranı % 23.3 iken 1994'te bu oran % 47.3'e çıkmıĢtır. Bu durum kriz öncesi dönemde bankaların döviz kaynaklarına bağımlılığının da bir göstergesidir. 5 Nisan kararlarının bankacılık sektörü açısından önemli bir diğer boyutu da mevduata % 100 güvence verilmesidir. Ayrıca, munzam karĢılık ve disponibilite oranları ile ilgili köklü değiĢiklikler yapılmıĢtır. Bunların yanı sıra, "Sermaye Tabanı / Risk Ağırlıklı Varlıklar, GayrinakdĠ Krediler ve Yükümlülükler" standart rasyosuna iliĢkin 12. No.lu Tebliğ ve bu Tebliğ'deki sermaye tabanını esas alan "Yabancı Para Net Genel Pozisyonu / Sermaye Tabanı" Standart Rasyosuna ĠliĢkin Tebliğ yayımlanmıĢtır. Bu tebliğlerin amacı bankaların açık pozisyonlarını azaltmaya veya özkaynakiannı bu riskleri karĢılayacak düzeye getirmeye zorlamaktır. Gerçekten de alınan önlemler sonucu, piyasada TL'ye olan güven yeniden tesis edilmiĢ ve bankaların açık pozisyonlarında bir azalma görülmüĢtür. 1996-1998 döneminde kısa süreli hükümetlerin iktidarda olması ve ekonomideki belirsizlik bankacılık sektörünü de etkilemiĢtir. Ekonomide yapısal önlemlerin 22 1994 yılbaĢında 15-000 TL civarında olan dolar kuru, 5 Nisan'da 23032TL iken, 6 Nisan'da 31.989 TL'ye, 7 N isa n'da da 39.853 TL'ye yükselmiĢtir. 5 Nisan Kararlarının öncesi ve sonrası ile bankacılık sektöründe, özellikle açık pozisyonlara ve etkilerine iliĢkin ayrıntılı tartıĢma Ġçin bkz. Günaf (2001) 15 alınamaması ve buna bağlı olarak büyüyen kamu açıklarının finansmanı, bankacılık sektörünün açık pozisyonlarını tekrar artırarak, kamu kağıtlarını almalarını ve kolay kazanç sağlamalarını teĢvik etmiĢtir. 1996-1998 döneminde bankacrltk sektörünün açık pozisyonundaki geliĢme bu durumu açıkça yansıtmaktadır. Tablodan da görüleceği üzere 1996'da4.9 milyar dolar olan açık pozisyon 1997'de aniden 9.7 milyar dolara, 1998'de de 11.7 milyar dolara yükselmiĢtir. 1999 yılında 13.2 milyar, 2000 yılı sonunda da 17.3 milyar dolara çıkan açrk pozisyon rakamı. Kasım Krizi öncesi Haziran 2000 itibarıyla 19.2 milyar dolara ulaĢmıĢtı. Bu durum bankaların açık pozisyon yaratarak TL kaynak bulmaları ve bunları risksiz kazanç sağlayan kamu kağıtlarına yatırmaları olgusunun 1990'larm ikinci yarısında da devam ettiğini açıkça göstermektedir. Bankacılık sektörünün bu sorunu 2000 ve 2001'deki krizlerde ve bankaların TMSF'ye devrinde önemli rol oynamıĢtır. TABLO 1: BANKACILIK SEKTÖRÜ AÇIK POZĠSYONU : 1991-2000 (Milyar TL.) 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 YP Aktifler 855.699 1782.681 3.995.052 8.795.231 13.755.739 27.459.529 36.764.586 YP Pasifler 899.351 1.967.864 4.274.182 9.809.852 16.094.542 34.598.942 48.386.470 Net Pozisyon (Milyar TL) -44.142 -185.183 -279.130 -1.014.621 -2.338.803 -7.139.413 -11.621.884 Net Pozisyon (Milyon $) -1.215 -4.946 -4.920 -9.690 -11.722 -13.219 -17.301 Kaynak: 1991-1993 dönemi Cünal (2001) veTCMB farklı bültenler; 1999-2000dönemi Türkiye Bankalar Birliği web sayfasından alınmıştır. NOT: 1995 sonrası açık pozisyon rakamları 1.3.1995 tarih, 22217 sayılı Tebliğdeki tanımıyla değil, 1995 öncesiyle mukayese edilebilmesi Ġçin, eski haliyle verilmiĢtir. Yen; Tebliğe göre oluĢan rakamlar; repo iĢlemleri, spot döviz iĢlemleri ve vadeli döviz iĢlemlerini de içermektedir. Dolayısıyla rakamlar çok daha düĢük olabilmektedir. 1990 sonrası dönemin bîr baĢka özelliği, Türk bankalarının yurtdıĢında banka kurması ve kurulan bankalara iĢtirak etmesidir. Türkiye'de açılan yabancı banka veya Ģubelerinin sayısında da artıĢ kaydedilmiĢtir. Yani bu dönemde Türk bankacılığının dıĢa açılması hızlanmıĢtır. Bu dönemde ilk defa bir kamu bankasının ÖzelleĢtirilmesi sağlanmıĢtır. Etibank'ın bankacılık faaliyetleri ayrılarak, banka Etibank, Denizbank ve Anadolu Bank olarak üçe ayrılmıĢ ve devlet bu üç bankanın isim haklarını satmıĢtır.23 Ayrıca, bu dönemde bazı bankalar el değiĢtirmiĢ, bazılarının unvanı değiĢmiĢ, bazı yabancı bankalar da yerli gruplarca satın alınmıĢtır. Bu dönemin en önemli ve son geliĢmesi ise, Anayasa MahkemesĠ'nin Bankalar Hakkındaki Kanun Hükmünde Kararname'nin dayandığı yetki yasasını iptal etmesinin ardından yapılan uzun tartıĢmalardan sonra, 1999 yılı sonlarında çıkarılan 4389 sayılı Bankalar Kanunu ve bu Kanun'da değiĢiklik yapan 4491 sayılı Kanun'dur. Bu Kanun Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu'nun bankalara el koymasını düzenlemenin ötesinde, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu ve Kurumu'nun kurulmasını da öngördüğü için çok önemlidir. Bu konulara sonraki bölümlerde değinilecektir. Ancak, bu çerçevede, son bir hususa değinmek gerekmektedir. Bu Kanun'un çıkmasının ardından Fon beĢ bankanın yönetimine el koymuĢtur. Daha önce, 1997'de el konulan Türkbank ve 1998'de el konulan Ġnterbank ve Bank Ekspres'in ardından/ 1999 yılı sonunda el konulan Esbank, Egebank, Sümerbank, YaĢarbank ve Yurtbank ile beraber Fon'un yönetimindeki banka sayısı sekize çıkmıĢtır. Bu bankaların sorunlu kredilerinin büyüklüğü sektörü de olumsuz etkilemiĢtir. 1994 yılında bankacılık sektöründe takipteki kredilerin toplam kredilere oranı % 4.1 iken 1999 yılında % 10'u geçmiĢtir. Bu oranda, yönetimi Fon'a geçtikten sonra tespit edilen sorunlu kredilerinin miktarı inanılmaz boyutlara varan sekiz bankanın 1999 sonu Ġtibarıyla sorunlu kredileri, 2.262 milyon dolara ulaĢmıĢtır. 24 27 Ekim 2000 tarihinde yönetimine el konulan Etibank ve Bank Kapital ile birlikte Fon'daki banka sayısı ona yükselmiĢtir. Bu iki bankanın riskinin 415 trilyon TL (yaklaĢık 606 milyon dolar) olduğu, diğer sekiz bankanın ödenmeyen kredilerinin yaklaĢık 5 trilyon TL (temerrüt faizleriyle birlikte 7.4 katrilyon TL) olduğu, bizzat Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu BaĢkanı Zekeriya Temize! tarafından açıklanmıĢtır.25 Aralık baĢında Demirbank'a el konulmuĢ ve Park Yatırım Bankası'nın iĢlem yapma yetkisi kaldırılmıĢtır. Böylece, Fon'un yönetimindeki banka sayısı onbire yükselmiĢtir. Daha sonra özelleĢtirme çalıĢmaları kapsamında beĢ banka Sümerbank çatısı altında birleĢtirilmiĢtir. Ancak, fiilen tüm bankalar hala Fon'un yönetimindedir ve özelleĢtirilememiĢlerveyakapatılamamıĢlardır. Güçlü Ekonomiye GeçiĢ Programı'nın ardından pozisyonlarını düzeltmeleri ve gecelik borçlanma ihtiyaçlarını karĢılayarak 23 Bkz. Yurtsever (1998), s. 139. 24 Bu konuda ayrıntılı tartıĢma için, Emin Oztürk'ün 28.6.2000 tarihli Sabah gazetesinde yer alan Geç Gelen ġeffaflık baĢlıklı makalesine bakılabilir. 25 Bu konuda 29 Ekırn 2000 tarihlî gazetelere bakılabilir. 17 faizlerin aĢırı artmasına neden olmamaları için kendilerine Hazine kağıtları verilmiĢtir. Ancak, bunlar geçici rahatlık sağlayan çözümlerdir ve kalıcı çözüm için radikal yapısal kararlar alınmalı ve uygulanmalıdır.26 Kısacası/1990 sonrası dönem, bankaların açık pozisyonlarını artırarak, risksiz yüksek faiz geliri sağlayan kamu kağıtlarına yatırım yaptığı ve gerçek bankacılık faaliyetlerinden uzaklaĢtığı bir dönem olmuĢtur. Bu durum bankacılık sektöründe bugün yaĢanan sorunların teme) nedenidir. Dönemin diğer özelliği ise, dönemin sonlarına doğru Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu'nun değiĢik zamanlarda onbir bankanın yönetimine el koyması olmuĢtur. 4389 sayılı Bankalar Kanunu'nun çıkarılması ve buna bağlı olarak Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulunun kurulması önemli olmakla birlikte, bunların etkisi ancak önümüzdeki yıllarda ortaya çıkabilecektir. Bu dönemde bankalar, internet bankacılığı ile tanıĢmıĢlar ve elektronik bankacılık hizmetleri sunmaya baĢlamıĢlardır. 3.2 TÜRKĠYE'DE FĠNANSAL SĠSTEM VE BANKALAR Türkiye'de finansal sistemin beĢ ana unsuru vardır: Merkez Bankası, bankalar, diğer finansal kuruluĢlar, sigorta Ģirketleri ve yatırım Ģirketleri. Bankalar, mevduat bankaları ve kalkınma ve yatırım bankaları olmak üzere iki grupta incelenmektedir. Bunlar da kendi aralarında yerli ve yabancı veya kamu ve özel Ģeklinde sınıflandırılmaktadır. Diğer finansal kuruluĢlar ise, özel finans kurumları; leasing, faktöring vb. Ģirketler; kredi kooperatifleri ve yarı-finansal kuruluĢlar olarak sınıflandırılmaktadır. 1980 öncesi büyük ölçüde Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) ve bankalardan oluĢan Türk finansal sistemi, 1980'lerde özel finans kurumlan ve leasing vb. Ģirketlerin sisteme girmesiyle geliĢmeye baĢlamıĢtır. Özellikle, 1980lerin ikinci yarısında sermaye piyasası kuruluĢları ve araçlarındaki geliĢmeler piyasayı daha da geliĢtirmiĢtir. Ancak, diğer finansal kuruluĢlardaki bu geliĢmeye rağmen, bankacılık sektörü hala finansal sistem içindeki belirleyici rolünü sürdürmektedir. Bu nedenle bankacılık sisteminin yapısı ve denetiminin daha yakından incelenmesi gerekmektedir. Bu bölümde, bankaların yanı sıra, bankacılık sektörü ile yakın 26 Türkiye'de internet bankacılığı ve elektronik bankacılık hizmetleri ile Ügılı bilgi için, bkz. Günal (2000). 18 iliĢkisi olan ve sektör açısından önemli olan TCMB ve özel finans kurumlan ile finans sisteminde kamu kesimin ağırlığı konuları incelenecektir. 3.2.1 Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) TCMB, Hazine MüsteĢarlığı ve BDDK Ġle birlikte bankacılık sektörünü düzenleyen ve gözeten bir kurum olarak sektör için büyük önem taĢımaktadır. TCMB ayrıca son borç verme mercii olması nedeniyle bankacılık sektörü ve finans kesiminin geneli açısından önemli bir kurumdur. Bu çerçevede, bu alt bölümde, TCMB'nin temel görev ve yetkileri, ekonomide ve finans kesimindeki rolü, bağımsızlığı ve para politikası uygulamaları ele alınacaktır. 3.2,1.1 TCMB'nin Teme! Görev ve Yetkileri TCMB her ne kadar, l l Haziran 1930 tarih ve 1715 sayılı Kanun ile kurulsa da, 3 Ekim 1931'de faaliyetlerine baĢlayabilmiĢ ve 1 Ocak 1932'de tam olarak faaliyete geçmiĢtir.27 Bir anonim Ģirket statüsünde kurulan TCMB'nin hisselerinin bir kısmı maaĢlarından taksitle kesilmek üzere devlet memurlarına satılmıĢ ve Hazinenin payı % 15 ile {2.250.000 TL) sınırlandırılmıĢtır. Ayrıca, hisselerin halka ve milli bankalara satıĢına büyük önem verilmiĢ ve hisselerin büyük bir bölümünün kamunun eline geçmesi istenmemiĢtir (Tekeli ve Ġlkin, 1981: 304). Ancak, 1715 Sayılı Kanunu yürürlükten kaldıran, 14 Ocak 1970 tarihli ve 1211 Sayılı TCMB Kanunu'nun yürürlüğe girmesiyle, Hazinenin hissesi % 51 'e çıkarılmıĢ olup, bu durum bankanın hukuki yapısı ve hükümete bağımlı hale gelmesi açısından önemli bir geliĢmedir. 19801Ġ yıllarda ekonomideki değiĢikliklere paralel olarak TCMB Kanunu'nda da 6 Aralık 1984 tarih, 3098 sayılı ve 28 Mayıs 1986 tarih, 3291 sayılı Kanunlar ile değiĢiklikler yapılmıĢtır, 24 Haziran 1988 tarihli Kararname ile de TCMB'nin sermayesi 25 milyon TL'den 25 milyar TL'ye yükseltilmiĢtir. Bankanın temel amacı fiyat istikrarını sağlamaktır. Banka, fiyat istikrarını sağlamak için uygulayacağı para politikasını ve kullanacağı para politikası araçlarını doğrudan kendisi belirler.Banka, fiyat Ġstikrarını sağlama amacı ile çeliĢmemek kaydıyla Hükümetin büyüme ve Ġstihd am politikalarını destekler. 27 Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının kuruluĢu çalıĢmalar, Kanunun kabul ve faaliyete geçmesiyle ilgili geniĢ bilgi için bkz. Tekeli ve ilkin (1997) 19 TCMB'nin temef görev ve yetkileri Kanun'da açıkça belirtilmektedir. Temel görevler 121l Sayılı Kanunu'nun 25.4.2001 tarih ve 4672 Sayılı Kanun ile değiĢik 4. maddesinde Ģöyle sıralanmaktadır: Bankanın temel görev ve yetkileri Ģunlardır: I- Bankanın temel görevleri; a) Açık piyasa iĢĠemleri yapmak, b) Hükümetle birlikte Türk Lirasının iç ve dıĢ değerini korumak için gerekli tedbirleri almak ve yabancı paralar ile altın karĢısındaki muadeletini tespit etmeye yönelik kur rejimini belirlemek, Türk Lirasının yabancı paralar karĢısındaki değerinin belirlenmesi için döviz ve efektiflerin vadesiz ve vadeli alım ve satımı ile dövizlerin Türk Lirası ile değiĢimi ve diğer türev iĢlemlerini yapmak, c) Bankaların ve Bankaca uygun görülecek diğer malî kurumların yükümlülüklerini esas alarak zorunlu karĢılıklar ve umumi disponibilite ile ilgili usul ve esasları belirlemek, d) Reeskont ve avans iĢlemleri yapmak, e) Ülke altın ve döviz rezervlerini yönetmek, f) Türk Lirasının hacim ve tedavülünü düzenlemek, ödeme ve menkul kıymet transferi ve mutabakat sistemleri kurmak, kurulmuĢ ve kurulacak sistemlerin kesintisiz iĢlemesini ve denetimini sağlayacak düzenlemeleri yapmak, ödemeler için elektronik ortam da dahil olmak üzere kullanılacak yöntemleri ve araçları belirlemek, g) Finansal sistemde istikran sağlayıcı ve para ve döviz piyasaları ile ilgili düzenleyici tedbirleri almak, h) Malî piyasaları Ġzlemek, ı) Bankalardaki mevduatın vade ve türleri ile özel finans kurumlarındaki katılma hesaplarının vadelerini belirlemektir. II- Bankanın temel yetkileri: a ) Türkiye'de banknot ihracı imtiyazı tekelden Bankaya aittir. 20 b) Banka, Hükümetle birlikte enflasyon hedefini tespit eder, buna uyumlu olarak para politikasını belirler. Banka, para politikasının uygulanmasında tek yetkili ve sorumludur. c) Banka, fiyat istikrarını sağlamak amactyia bu Kanunda belirtilen para politikası araçlarını kullanmaya, uygun bulacağı diğer para politikası araçlarını da doğrudan belirlemeye ve uygulamaya yetkilidir. d) Banka, olağanüstü hallerde ve Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonunun kaynaklarının ihtiyacı karĢılamaması durumunda, belirleyeceği usul ve esaslara göre bu Fona avans vermeye yetkilidir. e) Banka, nihai kredi mercii olarak bankalara kredi verme iĢlerini yürütür. f) Banka, bankaların ödünç para verme iĢlemlerinde ve mevduat kabulünde uygulayacakları faiz oranlarını, belirleyeceği usul ve esaslara göre bankalardan istemeye yetkilidir. g) Banka, malî piyasaları izlemek amacıyla bankalar ve diğer malî kurumlardan ve bunları düzenlemek ve denetlemekle görevli kurum ve kuruluĢlardan gerekli bilgilen istemeye ve istatistik! bilgi toplamaya yetkilidir. 111- Bankanın baĢlıca müĢavirlik görevleri: a) Banka, Hükümetin mali ve ekonomik müĢaviri, mali ajanı ve haznedarıdır. Bankanın Hükümetle iliĢkisi, BaĢbakan aracılığı ile sağlanır. b) Banka, finansal sistemle ilgili olarak istenilecek hususlarda Hükümete görüĢ verir. c) Banka, bankalar ve uygun göreceği diğer malî kurumlar hakkındaki görüĢlerini ve tespitlerini BaĢbakanlık ile bu kurum ve kuruluĢları düzenleme ve denetleme yetkisine sahip kuruluĢlara bildirebilir. Banka, bu Kanunla ve mevzuatla kendisine verilen yetki ve görevlerle ilgili olarak düzenlemeler yapmaya ve bunları uygulamaya, bu düzenlemelere tabi kurum ve kuruluĢlar nezdinde bunlara uygun hareket edilip edilmediğini ve kendisine gönderilen bilgilerin doğru olup olmadığını denetlemeye görevli v e yetkilidir. 21 Banka, bu Kanun ile kendisine verilen görev ve yetkileri, kendi sorumluluğu altında bağımsız olarak yerine getirir ve kullanır. Banka, para politikası araçlarının kullanımı sırasında işlem yaptığı banka, kişi veya kurumun iflası halinde, alacaklı olduğu miktar ve faizi için iflas masasına İmtiyazlı alacaklı sıfatıyla iştirak eder. Banka mensuplarının görevlerini yerine getirmelerinden doğan tazminat davaları ancak Banka aleyhine açılabilir. Bankanın rücu hakkı saklıdır. TCMB, Kanun'un kendisine tanıdığı yetkiler ve yüklediği görevler çerçevesinde, ülkemizin para politikasını idare etmekte ve ekonominin sağlıklı işlemesine katkıda bulunmaya çalışmaktadır. Ancak, ülke ekonomisindeki ve finansal piyasalardaki gelişmeler, ne kadar bağımsız olursa olsun TCMB'nin görevlerini yerine getirmesini zorlaştırmaktadır. Dolayısıyla, TCMB bu gelişmelere ayak uydurmak için kurumsal ve yasal düzenlemeler yapmak veya yapılmasını sağlamak zorundadır. 3.2.1.2 TCMB'nin Rolü ve Bağımsızlık Bir ekonomide para politikasının temel amacı fiyat istikrarının sağlanması ve sürdürülmesidir. Para politikasının uygulayıcıları olan merkez bankalarının amacı da fiyat istikrarını sağlamaktır. Bu çerçevede, merkez bankaları fiyat istikrarını sağlayacak politikalar benimserler ve bunların İşleyişlerini kontrol ederler. Ancak, merkez bankalarının para politikasını uygularken sağlıklı bîr finansal sisteme ihtiyaçları vardır. Finansal sistemde son yirmi yıl içindeki gelişmeler sistemin genişlemesine yol açmış ve sistem sadece bankalardan ibaret olmaktan çıkmıştır. Finansal piyasalarda ve araçlardaki gelişmeler dikkate alındığında, finans sisteminin sağlıklı işlemesini sağlamak giderek zorlaşmaktadır. Parasal istikrarın sağlanması için, uygulanan politikaların etkisini gösterebileceği kanalları (etki mekanizmalarını) sağlayan finansal sistemin sağlıklı işlemesi gerekmektedir. Bu bağlamda, merkez bankalarının rolü sadece parasal istikrarın sağlanmasını değil, aynı zamanda ve daha önemlisi, finansal İstikrarın sağlanmasını da içine almaktadır. Merkez bankalarının, bankacılık sistemine ve para piyasasına son borç verme kaynağı (lender of last resort) olmanın yanı sıra hükümetin bankası ve borçlarının idarecisi olmaları önemlerini artırmaktadır. Ayrıca, merkez bankalarının 22 yeni geliĢmelere ayak uydurabilmek için piyasalarla ve finansal kuruluĢlarla iç içe olmaları ve gerekli kurumsal ve yapısal düzenlemeleri yaparak, yeni araçların para politikası üzerindeki etkilerini inceleyerek, gerekli önlemleri almaları gerekmektedir. Finansal ve teknolojik yeniliklerin etkisiyle giderek karmaĢık hale gelen para politikalarının uygulanması ülkemizde de zorlaĢmıĢtır. Özellikle, aĢırı kamu açıklarını kapatmak için gerekli olan iç ve dıĢ borçlanmanın faiz hadleri ve döviz kurları üzerindeki baskısı ve 1994 yılı baĢlarında yaĢanan kriz sonucu bazı bankaların zor duruma düĢmesi, para politikalarını uygulamada ve bankacılık sektörünün sağlıklı bir Ģekilde iĢlemesinde merkez bankasının rolünü ve Önemini çok açık bir Ģekilde ortaya koymaktadır. Bu bağlamda, merkez bankalarının bağımsız veya özerk olmaları daha da önem kazanmaktadır. Çünkü, ekonomik problemleri çözerek, rekabetçi ve dıĢa açık bir piyasa ekonomisine iĢlerlik kazandırmaya ve dolayısıyla ekonomik geliĢmeyi sağlamaya yönelik bir programın en Önemli unsurları; fiyat istikran, güvenilir bîr para politikası (maliye politikasınca desteklenmeli) ve para politikasının etkin bir Ģekilde yürütülebilmesi için özerk ve bağımsız bir merkez bankasıdır. 1994 yılı baĢlarında patlak veren kriz öncesinde TCMB ve Hazine, daha doğrusu Hükümet arasındaki uyumsuzluk ülkemizde de merkez bankası bağımsızlığı ile ilgili tartıĢmaları gündeme getirmiĢtir. Esnek döviz kuru politikası uygulanan, sermaye hareketlerinin tamamen serbest olduğu, dolayısıyla sıcak para olgusunun yaĢandığı ve dünya piyasalarına entegre olmuĢ bir ekonomide, hem döviz kurunu değerli tutup, hem de faiz oranlarını düĢürmek isteyen ve bu konuda TCMB'ye baskı yapan bir anlayıĢ adeta krize davetiye çıkarmıĢtır. 5 Nisan Kararlan sonrasında TCMB'nin bağımsızlığı ile ilgili Önemli bir düzenleme yapılarak 3985 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile Hazine'nin kullanabileceği kısa vadeli avans miktarı sınırlandırılmıĢtır. Bu yasal düzenleme, para politikasının uygulanmasını zorlaĢtıran kamu açıklarının disiplin altına alınmasına katkıda bulunmuĢ, ancak borçlanma imkanları kısıtlanmadığı için tek baĢına yeterli olamamıĢtır. Çünkü, açıklar devam ettiği sürece parasal finansman kaçınılmazdır. Dolayısıyla, kısa vadeli avansın limiti dolmuĢ olsa da baĢka yollarla, örneğin, Hazine Bonosu veya Devlet Tahvillerinin 23 değiĢik formüllerle Merkez Bankası ve kamu bankalarına satılması yoluyla dolaylı parasal finansman sağlama yoluna gidilmesi söz konusu olabilmekteydi. Bu sakıncaları da gidermek amacıyla Güçlü Ekonomiye GeçiĢ Programı çerçevesinde TCMB Kanunu'nda değiĢiklik yapan 4651 sayılı Kanun ile Merkez Bankası'mn Hazine'ye ve kamu kurumlarına avans vermesi ve kredi açması yasaklanmıĢ ve Para Kurulu oluĢturulmuĢtur. Bu değiĢiklikler bağımsızlığı güçlendirmekle birlikte, asıl olan yapısal sorun, yani Hazine'nin borçlanma sorunu çözülmediği takdirde sektörün sorunu devam edecektir ve TCMB'nin bağımsızlığının bir önemi kalmayacaktır. Bu bağlamda, 1980'lerin ikinci yarısında ve 1990'larda artan kamu açıklarının azaltılması için gerekli önlemler henüz alınmamıĢ olmakla birlikte, ülkemizdeki ekonomik ve finansal geliĢmelere paralel olarak, daha önceki yıllarda TCMB'nin asli fonksiyonlarını yerine getirmesini sağlayacak ve konumunu güçlendirecek önlemlerin alındığını belirtmek gerekmektedir. Bu önlemler arasında; l989 yılında Hazine ve TCMB arasında avans artıĢının % 22 ite sınırlandırılması yolundaki centilmenlik anlaĢması; 1989 yılından itibaren TCMB'nin yatırımlarm teĢviki amacıyla reeskont kredisi vermeyi durdurması ve bu görevin Devlet Sanayi ve ĠĢçi Yatırım Bankası'nm (DESĠYAB) yeniden yapılandırılmasıyla kurulan Türkiye Kalkınma Bankası'na devredilmesi; bu bağlamda, ihracat kredilerinin de Exîmbank'ın kurulması ile birlikte bu bankaya devredilmesi sayılabilir. Ayrıca, 1994 krizinden sonra TCMB'nin Hazine'ye vereceği kısa vadeli avans miktarmın kademeli olarak % 3 le indirilmesi ve 2001'de yapılan kanun değiĢikliği Ġle tamamen yasaklanması bu çerçevede önemli bir geliĢmedir. Ayrıca, 25.4.2001 tarih ve 4651 sayılı Kanun ile TCMB Kanunu'nda yapılan değ iĢ ikilikler bağımsızlığı artırıcı yenilikler getirmiĢ ve yeni bir organ olarak para politikalarının belirlenmesinde ve uygulanmasında yetkili bir Para Kurulu ihdas etmiĢtir. Kısacası, bağımsızlığın tesisi ve uygulanması amacıyla çıkarılan bu düzenlemeler Önemli olmakla birlikte, kamu açıklarını azaltacak yapısal önlemlerin alınması, ekonomik politikaların uygulanmasındaki kararlılık ve siyasî destek, TCMB'nin uygulamaları konusunda kamuoyunun güvenini kazanması ve Ģeffaflık gibi hususlar da hayati öneme sahiptir. 24 3.2.1.3 Finansal GeliĢmeler ve Para Politikası Ülkemizde 1980'lerin baĢında baĢlayan dıĢa açılma ve liberalizasyon politikalarıyla birlikte finans sektöründe köklü değiĢiklikler olmuĢtur. 1980'lerde Türkiye ekonomisinde meydana gelen yapısal değiĢiklikler serbest piyasa ekonomisine geçiĢ ve ekonomiyi dıĢa açık ve rekabetçi bir hale getirme yolunda büyük katkıda bulunmuĢtur. Ekonomideki bu geliĢmeler finans sektörünün de yapısal değiĢiklikler geçirmesine ve mali îiberalizasyon ve dıĢa açılma sayesinde kendini yenilemesine yol açmıĢtır. 1980'lerin baĢında Sermaye Piyasası Kanunu'nun çıkarılması ve Ġstanbul Menkul Kıymetler Borsası'nın kurulmasından sonra, 1980'lerin ikinci yarısında Bankalararası Para Piyasası'nm (TL Ġnterbankı) kurulması, Açık Piyasa ĠĢlemleri'nin baĢlaması, Döviz Ġnterbankı ve Altın Piyasaları'nın kurulması gibi kurumsal reformlar gerçekleĢtirilmiĢtir. Ekonominin genelinde ve finans piyasasındaki bu yapısal değiĢikliklere paralel olarak kambiyo mevzuatında da liberalizasyona gidilmiĢ ve Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar ile bu konuda düzenlemeler yapılmıĢtır. Kambiyo rejiminde 32 Sayılı Karar sonucu ortaya çıkan liberalleĢme, bankaların yabancı para iĢlemlerinin artmasına neden olmuĢtur. Bu çerçevede, yeni finansaf kurumların ve araçların ortaya çıkması ve 1980'lerin sonu ve 1990'larm baĢında kamu kesimi açıklarının artmasının sonucu olarak Hazine'nin iç ve dıĢ borçlanmayı artırmasının da etkisiyle faiz hadlerinin kontrolü zorlaĢmıĢ ve bankacılık sektörü bazı sorunlarla karĢı karĢıya kalmıĢtır. Özellikle, finansal ve teknik yenilikler, ATM'ler, bankamatik kartları, kredi kartları, değiĢik hesap türleri ve yatırım araçlarının artmasının yanı sıra, 1989 yılında kambiyo rejiminde liberalizasyona gidilmesiyle birlikte, bol miktarda yabancı paranın dolaĢıma girmesi de para talebinde ani dalgalanmalara yol açmıĢ, bu da faiz hadlerinin kontrolünü zorlaĢtırmıĢtır. TCMB'nin para politikası uygulamasını zorlaĢtıran bir diğer husus ise kamu açıklandır. Türkiye'de popülist yaklaĢımlar nedeniyle, kamu gelirlerini artıracak köklü bir vergi reformu ve mali disiplini sağlayacak yapısal önlemler hayata geçirilemediği için, oluĢan açıklar ya borçlanma (iç ve/veya dıĢ) veya para basma yoluyla finanse edilmektedir. Dolayısıyla, bu politikalar, faiz ve kurlar üzerinde baskı oluĢturmakta ve enflasyonist beklentilerin ve enflasyonun kendisinin yükselmesine yol açmaktadır. 25 3.2.2 Bankalar 1980'li yıllardaki gelişmelere paralel olarak, bankalar uluslararası para piyasalarına açılmışlar ve döviz yükümlülüklerini artırmaya başlamışlardır. Bankalar arasındaki rekabetin artması, kredilerde, hizmetlerin kompozisyonunda ve kalitesinde farklı yaklaşımlar aranmasına yol açmıştır. Dolayısıyla, bankaların bilanço kompozisyonu çok farklı hale gelmiş ve bu da bankaları daha kaliteli bir aktif-pasif yönetimi arayışına itmiştir. Bu çerçevede, bankalarda hazine ve fon yönetimi bölümleri ön plana çıkmış ve yeni teknolojiyle donatılmış "dealing" odaları kurulmuştur. Sonuç olarak bankalar, klasik genişlemeci yaklaşımlar) terk ederek, karlılıklarını ve aktif kalitelerini artırmaya ve bilançolarını yeniden yapılandırmaya yönelmişlerdir. Ayrıca, bilançoların küçülmesi ve bilanço dışı işlemlerin artırılması da öncelikler arasında yerini almıştır. 1980'lerden itibaren Türk bankacılık sektörünün yaşadığı bu yapısal değişiklikler ve dolayısıyla uygulanmaya başlanan yeni stratejiler, bankaların daha dikkatli davranması, maliyetleri azaltması, karlılıklarını artırması ve sermaye tabanlarını güçlendirecek önlemler almalarında Önemli bir rol oynamıştır. Ekonomideki dışa açılmaya paralel olarak bankaların döviz varlık ve yükümlülükleri hızla artmıştır. Kısacası, ekonomik, teknolojik ve finansal gelişmelere ayak uyduran Türk bankacılık sektörü, para arzıyfa ilgili "yapısal îçsellîk" yaklaşımına uygun olarak yeni araçlara ve tekniklere yönelmiş ve aktif-pasif yönetimini geliştirmeye çalışmıştır.28 3.2.3 Özel Fİnans Kurumları Ülkemizde Î980'ierin ilk yansından itibaren kurulmaya başlayan ve giderek önemli hale geİen Özel Frnans Kurumlan (ÖFK'lar), finans kesimi içinde önemli bir yer edinmiştir. 4389 sayılı yeni Bankalar Kanunu ile birlikte ÖFK'lar banka gibi kabul edilmiş ve aynı mevzuata tabi tutulmuşlardır. Bu altbölümde, ÖFK'Jann tarihçesi ve gelişimi ile faaliyetleri ve finans sistemi içindeki yerleri ele alınacaktır. 28 Içseilik yaklaşımı ve bankalara etkileri İçin bkz. Gunal (2001). Bankacılık sektörünün yapısı, temel sorunlar ve bankacılık krizleri sonraki bölümlerde ele alındığından burada değİniJmermstir. 26 3.2.3.1 Özel Finans Kurumlarının Tarihçesi ve GeliĢimi ÖFK'Iar, dinî sebeplerle faiz almak veya ödemek istemeyen kiĢilerin, finansman ihtiyaçlarını karĢılamaları, tasarruflarını değerlendirmeleri ve modern bankacılık hizmetlerinden yararlanmaları amacıyla kurulan ve faizsiz banka olarak adlandırılan kurumlardır.29 Faizsiz bankacılık, ilk olarak 1960'lı yılların baĢında Mısır'da kurulan tasarruf sandıklarıyla baĢlamıĢ ve daha sonra geliĢme kaydederek bankalarla rekabet edebilecek hale gelmiĢtir. Ġslam ülkelerinde faizsiz bankaların yaygınlaĢmasına paralel olarak, ülkemizde de Özel Finans Kurumlan denilen faizsiz bankalar kurulmaya baĢlanmıĢtır. 1983 yılında Özel Finans Kurumları ile ilgili mevzuatın30 yürürlüğe girmesiyle birlikte, 1984'te Faisa! Finans Kurumu A.ġ. ve Al Baraka Türk Özel Fînans Kurumu A.ġ., l988'de Kuveyt Türk Evkaf Finans Kurumu A.ġ., 1991 'de Anadolu Finans Kurumu A.ġ., "1995'te Ġhlas Finans Kurumu A.ġ. ve son olarak 1996'da Asya Finans Kurumu A.ġ, kurulmuĢtur.31 Kasım 2000 ve ġubat 2001'de yaĢanan krizlerin ardından, hukuken Fon'un yönetimine alınmaları mümkün olmayan Ġhlas Finans Kurumu'nun iĢlem yapma yetkisi iptal edilmiĢ ve tasfiyesine karar verilmiĢtir. Özel Finans Kurumlan ile ilgili olarak 1983 ve 1984'te iki Bakanlar Kurulu Karan ve iki Tebliğ yayınlanmıĢtır. 1997'de Özel Finans Kurumları'nın ġube Açmalarına ĠliĢkin Tebliğ ve Sermaye Tabanı Rasyosuna ĠliĢkin Tebliğ çıkarılmıĢtır. 1999'da kabul edilen 4389 sayılı Bankalar Kanunu ile birlikte ÖFK'lar Bankalar Kanunu kapsamına alınmıĢ ve ilgili tebliğler yürürlükten kaldırılmıĢtır. 4389 sayılı Kanun'da değiĢiklik yapan 4491 sayılı Kanun'un 3. maddesinin (a) ve (b) fıkralarında, ÖFK'ların 7. ve 9. madde hükümlerine uyum ve tasfiye sürecine değinilerek, yeni düzenleme yapılıncaya kadar Bankalar Kanunu'na aykırı olmayan yürürlükten kaldırılan hükümlerin uygulanmasına devam edileceği belirtilmiĢtir. 2001 yılında Bankalar Kanunu'nda yapılan değiĢiklikle de Özel Finans Kurumlan BirlĠği'nin oluĢturulması ve ortak bir sigorta siste mi kurulması öngörülmüĢtür. 29 OFK'nın tanım ve tarihi geliĢimi Ġçin bkz. Battal (1999), s. 18-19. 30 Bankalar hakkında 70 sayılı, 22.7.1983 tarihli Kanun Hükmünde Kararname'nın 90. Maddesinde yer alan ve Bakanlar Kuruluna yetki veren hüküm OFK ile ilgili ilk mevzuat düzenlemesidir. 70 sayılı Kanun Hükmünde Kararname'nın yerine 3182 sayılı Bankalar Kanunu çıkarılınca madde numarası 96 olmuĢtur. 31 Bu konuda bkz. Actıveline, Mayıs 2000, s. 7. 27 3.2.3.2 Özel Finans Kurumlarının Faaliyetleri ve Finans Kesimindeki Yeri Özel Finans Kurumlarının verdiği hizmetler, bankaların verdiği havale, çek karnesi, teminat mektubu, kiralık kasa, kambiyo hizmetleri, kredi kartı, ATM, akreditif vb. hizmetlerle aynı olmakla birlikte, fon toplama ve kredilendirme şekilleri farklıdır.32 ÖFK'lar TL ve yabancı para cinsinden cari hesap ve katılma hesabı şeklinde fon toplamakta ve toplanan fonları ödünç veya kredi şeklinde kullandırmakta veya yatırım yaparak getiri sağlamaktadır. Cari hesaplar, bankaların topladığı vadesiz mevduata benzeyen, ancak karşılığında faiz, kar payı ve herhangi bir bedel ödenmeksizin açılan ve çek kullanımına müsait olan hesaplardır ve tasarruf mevduatı kapsamında değildir.33 Cari hesapların ÖFK'lar tarafından kullanılması da bankalara ilişkin kısıtlamalara benzer kısıtlamalara tabidir ve belli oranda karşılığı Merkez Bankası'na yatırmak zorundadırlar. Katılma Hesapları ise, Kar ve Zarara Katılma Hesabı Akdi karşılığında yatırılan ve bunların kullanılması sonucunda doğacak kar ve zararlara asgari % 80 oranında katılma sonucunu doğuran fonlardır. Katılma Hesaplan aracılığıyla toplanan fonlar; üretim desteği sağlanması, leasing, kar/zarara katılma ve mal karşılığı vesaikin alım satımı şeklinde kullandırılabilmektedir. Özel Finans Kurumları, 1990'!ı yıllarda belli bir aşama kaydetmiş olmakla birlikte İstenilen düzeye henüz gelememişlerdir. Hem mali sektör hem de ekonominin geneliyle kıyaslandığında ÖFK'larm gösterdiği gelişme belirgindir. ÖFK'larm temel göstergelerine bakıldığında bu gelişme açıkça görülmektedir. ÖFK'larm bilanço toplamının bankalar bilanço toplamına oranı 1993'deki % 1.61 seviyesinden 1999'da % 2.28'e, ÖFK'ların topladığı fonların bankaların topladığı mevduata oranı 1993'deki % 2.58 seviyesinden 1999'da % 2.99'a, ÖFK'Iarm kuiiand/rdığf fonların bankaların kullandırdığı toplam kredilere oranı ise % 3.26'den % 5.85'e yükselmiştir, î 999 sonu itibarıyla, ÖFK'ların bilanço toplamı l .642 trilyon, toplanan fonları l .445 trilyon, kullandırılan fonları l .269 trilyon, tahsili gecikmiş alacakları 20 trilyon, özkaynaklan 87 trilyon ve karları 15 trilyon TL'ye ulaşmıştır. Mutlak rakamlara bakıldığında, rakamların kuruluşlarından bu yana birkaç misline çıktığı görülmekteyse de, ÖFK'larm mali kesimde ve ekonominin genelindeki payı çok küçüktür. Bu payın artırılması ve ÖFK'Iann gelişmesi için, yoğun rekabet ortamında hizmet kalitesinin ve ürün çeşitliliğinin artırılması, bilgisayar teknolojisindeki gelişmelere uygun altyapının tamamlanması gerekmektedir. 32 ÖFK'lar ite İlgili genel bilgiler İçin fafcz. Tunç (2000). 33 Cari hesapların hukuki yapısı ve niteliği içîn bkz. Battal (1999), s. 120-121. 28 TABLO 2: ÖFK'LARA ĠLĠġKĠN TEMEL GÖSTERGELER VE BANKALARLA KARġILAġTIRMASI (1993-1999, Milyar TL.) 1993 1994 1995 | 1996 1997 1998 1999 Öf K Temel Göstergeleri ÖFK Bilanço Toplam (ÖFKBT) OFK'ca Toplanan Fonlar (OFKTF) ÖFK'ca Kullandırılan Fonlar 16.886 41.777 84.960 124.726 428.008 836.131 1.642.385 4.055 34.280 64.334 98.345 380.347 719.668 1.445.267 14.125 29.635 61.560 92.472 329.183 640304 1.269.247 825 1.456 4.321 5.188 24.389 58.523 102.247 1.047.963 2.018.938 4.102.384 8.959.11 1 19.378.544 36.827.949 72.120.858 544.966 1.275.113 2.664.936 6.145516 12.545.561 24.185.291 48.263.769 433.707 789.853 1.743.685 3.860.068 8.811.893 14.122.355 21.714.974 97.895 169.400 366.263 799.271 1.828.261 3.290.320 4,234,150 2.07 139 2.21 227 2,28 2.03 1.37 2.16 2.22 2,23 (ÖFKKF ÖFK Örkaynaklar (Kar Dahil) (ÖFKÖ) Santa/arın Temel Göstergeleri Bankalar Bilanço Toplamı (BBT) Bankalarca Toplanan Mevduat (BTM) Bankalarca Kullandırılan Krediler (BKK) Bankalar ÖzkaynaMar (Kar dahil) (BU) Oranlar ÖFKBT/8BT 1.61 2.07 ÖFKBT/(FKBT+BBT) 1.59 2.03 ÖFKTF/BTM 2.58 2.69 2,41 1.60 3.03 2.98 2.99 ÖFKKF/BKK 3.26 3.75 3.53 2.40 3.74 4.53 5.85 ÖFK/FKBT 4.89 3.49 5.09 4.16 5.70 7.00 6.23 BÖ/8BT 9.34 8.39 8.93 892 9.43 8.93 5.87 1_ Kaynak: Tosun (2000), s. î 84-189) 4389 sayılı Bankalar Kanunu'nun kapsamına giren ÖFK'lar artık ticari bankalar ve kalkınma ve yatırım bankalarıyla birlikte aynı kurallara tabi olacaklardır. Bankalar Kanunu'nda 2001 yılında yapdan değiĢiklik uyarınca Özel Finans Kurumları Birliği'nin kurulması ve toplanan fonların sigortalanması ile ÖFK'Iara olan güven artacak ve bankalarla eĢit hale geleceklerdir. ÖFK'lar kendi bünyelerinden kaynaklanan sorunlan bir an önce çözerek, kurumsallaĢmalarını tamamlamak ve Ģube sayılarını ve hizmet kalitesini artırmak zorundadırlar.34 34 Actıveline dergisinin Mayıs 2000 sayısında yer aian bir araĢtırmaya göre, ÖFK'ların sorunlarının % 60'ınm iç kaynaklı sorunlar, % 40'ın ise mevzaat ve istikrarsızlık gibi dıĢ sorunlar oluĢîurmaktadır. 29 3.2.4 Kamu Kesiminin Finansal Sistemdeki Rolü Ekonomik ve finansal gelişmelere rağmen, Türkiye'de fînansal sistemin derinliğinin olmaması kamu açıklarının finansmanının mali sektör üzerindeki etkisini artırmaktadır. Bu çerçevede, bütçe açığı ve kamu kesimi borçlanma gereğinin para arzına oranına bakılabilir. Ancak, para arzı rakamlarının finansal sistemin derinliğini tam yansıtmadığı, yani Önemli boyutlara ulaşan repo gibi unsurları içine almadığı dikkate alınmalıdır.35 Türkiye'de kamu açıklarının büyüklüğü ve bunların finansman ihtiyacı nedeniyle kamu kesimi, finans sistemi içinde çok önemli bir yere sahiptir. Kamu bankalarını da dahil edersek bu belirleyicilik daha Önemli boyutlara ulaşmaktadır. Dolayısıyla, finansal sisteme kamu kesimini de ilave etmek yerinde olacaktır.36 3.3 Bankacılık Sektörünün Yapısı ve Rolü Bu altbölümde Türk bankacılık sektörünün kurumsal yapısı ve finans sistemi içindeki rolü ele alınacaktır. Sektörün ekonomik yapısı ve sorunları dördüncü bölümde ayrıntılı olarak ele alınmaktadır. 3.3.1 Bankacılık Sektörünün Yapısı Bankacılık sektörünün yapısı denilince, kurumsal ve ekonomik olmak üzere iki yapıdan söz etmek mümkündür. Bu altbölümde kurumsal yapı ele alınacaktır. Kurumsal yapı, bankaların türüne göre ayrımını ve sahiplik yapısını içine almaktadır. Ekonomik yapı ise, bankacılık sektöründe rekabet eksikliğini gösteren oligopolîstik yapı ve sektörün içinde faaliyet gösterdiği finans sisteminin yapısını ifade etmektedir. Bu husus ayrıntılı olarak dördüncü bölümde incelenmektedir. Sektörün kurumsal yapısını incelemek İçin, Türkiye'de faaliyette bulunan bankalar Türkiye Bankalar Birliği'nin sınıflandırmasına uygun olarak ele alınacaktır. T980'li yıllarda ekonomide yaşanan dışa açılma ve liberalizasyonun ardından bankacılık sisteminde banka sayısı artmış, yabancı bankalar kurulmuş veya şube 35 Reponun para arzına dahil edilmesi ile ilgili ayrıntılı tartıĢma Ġçin bkz. Çilli ve Gûrgenci (1994) 36 Kamu açıklan ve finans sistemi üzerindeki etkisi dördüncü bolümde daha ayrıntılı olarak ele alınmaktadır. 30 açmıĢ, bankalar dıĢa açılarak ve geliĢen teknolojileri kullanarak daha rekabetçi bir konuma gelmiĢtir. Ancak, 1980 ve 1990'larda yaĢanan hızlı geliĢmelere rağmen, Türk bankacılık sektörü hala oligopolistik yapıdadır ve kamu kesiminin sektördeki ağırlığı devam etmektedir. TABLO 3: BANKACILIK SEKTÖRÜNÜN YAPISI Bankalar Ticaret Bankalar 1995 1999 2000 2001* 55 62 61 56 • Kamusal Sermayeli Bankalar • 5 4 4 4 Özel Sermayeli Bankalar * 32 31 28 27 8 n 8 18 19 18 17 13 19 18 18 TMSF'na Devredilen Bankalar • Yabancı Bankalar Kalkınma ve Yatırım Bankaları • Kamusa! Sermayeli Bankalar • 3 3 3 3 Özel Sermayeli Bankalar • 7 13 12 12 3 3 3 3 68 81 79 74 Yabancı Bankalar TOPLAM Kaynak: Türkiye Bankalar Birliği; 2001 Mayıs sonu itibanyladır. Türkiye'de 2001 Mayıs ayı sonu itibarıyla 74 banka faaliyet göstermektedir. Tablo: 3'te yer alan ve Türkiye Bankalar Birliği'nin yaptığı sınıflandırmaya göre, bankaların 4'ü kamu sermayeli ticaret bankası, 27'si özel sermayeli ticaret bankası, 8'i Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu'na devredilen özel sermayeli ticaret bankası, 17'si yabancı sermayeli banka, 3'ü kamu sermayeli kalkınma ve yatırım bankası, 12'si özel sermayeli kalkınma ve yatırım bankası, 3'ü yabancı sermayeli kalkınma ve yatırım bankasıdır.37 2000 sonu itibarıyla bankaların çalıĢan sayısı 173.988'den 170.401 'e düĢmüĢ, Ģube sayısı ise 7.961 'den 7.837'ye çıkmıĢtır. 3.3.2 Türkiye'de Bankaların Rolü Bir ekonomide bankaların rolü, kaynak fazlası olanların kaynaklarını toplayıp, kaynak ihtiyacı olan yatırımcılara aktarmaktır. Ancak, Önceki alî bölümde belirtildiği üzere, bankacılık sektörünün mevcut yapısı Türkiye'de bankaların bu rolü yerine 37 Ġktisat Bankası ve Ulusal Bank 2001 îçmde Fon'a devredilmesine rağmen Fon'un yönetimindeki banka sayısının sekize düĢmesinin nedeni Ulusal Bank'ın ve Sümerbank bünyesinde birleĢtirilen diğer don bankanın kapalı iması dır 31 getirmesini zorlaştırmaktadır. Bankalar ya bağlı oldukları grubun veya holdingin şirketlerini fonlamak, ya da kamu kesiminin açığını finanse etmek için DİBS satın almak zorunda kalmaktadır. Aslında, risksiz yüksek kazanç sağlayan DİBS'ler bankalar için cazip bir geiir kaynağı haline gelmiş ve bankaları asli fonksiyoniartndan uzaklaştırmıştır. Son yıllarda, özel kesim yatırımlar için kaynak bulmakta zorlanır hale gelmiştir. Bankalar da kolay yoldan para kazanmaya alıştıkları için gerçek bankacılık faaliyetlerinden uzaklaşmaya başlamışlardır. 1999 yılı içinde uygulanmaya başlanan istikrar programı çerçevesinde faizlerde düşüş eğiliminin görülmesi ve kamu kağıtlarından aşın faiz gelirlerine dayalı bankacılık anlayışının sona ereceği, en azından eskisi gibi olmayacağının anlaşılmasından sonra bireysel bankacılık faaliyetleri ve ürünlerinde artış gözlenmeye başlanmıştır. Ayrıca, teknolojik gelişmelere paralel olarak birçok banka interaktif bankacılık ve internet bankacılığı alanında önemli atılımlar gerçekleştirmiş veya planlamıştır. Bu gelişmelere rağmen, bankacılık sektörü hala klasik rolünü tam olarak üstlenememiştir. Yeni kurulan ve l Eylül 2000 itibarıyla resmen faaliyete geçen Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu'nun yapacağı düzenlemelerden sonra, sektörün daha rekabete açık hale gelmesi ve asli fonksiyonlarına geri dönmesi beklenmektedir. 3.4 Bankaların Denetimi Banka/ar hem mali kesim hem de ekonominin geneli açısından çok önemli olduğu İçin, bankacılık sektöründeki sorunlar ve krizler de ekonominin geneline çok çabuk yayılabilmektedir. Bu çerçevede bankaların denetimi ve denetlemeler sonucunda gerekli önlemlerin alınması çok önemli bir husustur. Ancak, 4389 sayılı Bankalar Kanunu ile birlikte denetim sisteminde değişiklikler olmuştur. Bu değişiklikler, eski sistemin devamı olmak/a birlikte, bazı yenilikler İçermektedir. Bununla birlikte, bankacılık sektöründe yaşanan sorunların temelinde ise eski denetim sistemi yatmaktadır. Bu çerçevede, bu altbölümde önce eski denetim sistemi, sonra da yeni Bankalar Kanunu'na göre denetim sistemi ele alınacaktır. 32 3.4.1. Eski Denetim Sistemi 4389 sayılı Bankalar Kanunu çıkarılmadan önce, yani BDDK kurulmadan önce, Türkiye'de bankacılık sektörünün denetimi, Hazine MüsteĢarlığı ve TCMB tarafından yapılmaktaydı. Üçüncü bir unsur ise, bankaların her yıĠ yaptırması gereken zorunlu denetimleri gerçekleĢtiren bağımsız denetim kuruluĢlarıydı. Hazine MüsteĢarlığı, Banka ve Kambiyo Genel Müdürlüğü aracılığıyla bankalara lisans verme, gözetim ve denetleme görevlerini, bankaların hesaplarına ve Bankalar Yeminli Murakıplarının raporlarına bakarak yapmaktaydı. Bankalar Yeminli Murakıpları ise, bankaları yerinde denetleyerek hukuka uygunluklarını ve performanslarını incelemekte ve raporlar hazırlıyordu. Bankaların durumunun kötüye gitmekte olduğunun belirlenmesi durumunda, Hazine'nin gözetimine alınmakta ve gerekli önlemler alınmaktaydı. 1985 yılında TCMB Kanunu'nda yapılan değiĢiklikle TCMB de bankaların denetiminde önemli bir yere sahip olmuĢtur. TCMB esas olarak bankaların hesaplarını aktif kalitesi, kazanç ve karlılık oranlan ve likidite açısından incelemiĢ ve dıĢardan denetim fonksiyonunu yerine getirmiĢtir. Ancak, TCMB gerektiğinde, bankaların kanuni karĢılıklar, döviz pozisyonları, sermaye tabanı gibi yükümlülükleri yerine getirip getirmediklerini kontrol etmek için yerinde denetim de yapabilmekteydi. Eğer gözetim ve denetimler sonucunda bir bankanın problemli olduğu tespit edilirse, bu problemler tartıĢılmak üzere ilgili banka TCMB'ye davet ediliyordu. Eğer bu sorunlar kesinleĢirse, bu sorunları aĢmak için bankaya izleme mektupları gönderilmekteydi. Durumun ciddiyet kazanması halinde ise, TCMB alınması gereken önlemlerle birlikte durumu Hazine MüsteĢarlığına bildirmekteydi. Yerinden denetim yapan Hazine MüsteĢarlığı ve dıĢardan denetim görevini üstlenen TCMB'nin yanı sıra, Hazine'nin yetki verdiği bağımsız denetim kuruluĢları da bankaların her yıl hazırlatması gereken bağımsız denetim raporunu hazırlayan üçüncü bir denetim organı görevi görmekteydi. Ancak, bankacılık sektöründe ortaya çıkan sorunlar üzerine, denetim sonuçlarına uygun önlem alınmadığı veya önlemlerin siyasi kaygılarla geciktirildiği yolunda tartıĢmalar baĢlamıĢtır. Bu tartıĢmaların temelinde denetim ve yaptırım yetkilerinin farklı kurumlara ait olması yatmaktadır. 4389 sayılı Kanun ile birlikte denetim ve yaptırım yetkileri BDDK'da toplanmıĢtır. 33 3.4.2. 4389 Sayılı Bankalar Kanunu'na Göre Denetim Sistemi 1999 yılında çıkarılan 4389 sayılı Bankalar Kanunu ile Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu'nun kurulması ÖngörülmüĢ ve uzun süren tartıĢma ve bekleyiĢin ardından Kurul üyeleri 31.3.2000 tarihînde atanmıĢtır. Kurum'un l Eylül 2000 tarihi itibarıyla faaliyete geçmesiyle birlikte, Hazine MüsteĢarlığı ve TCMB bir protokolle denetim yetkilerini Kurum'a devretmiĢler ve bankaların yerinde denetimini yapan Bankalar Yeminli Murakıpları Kurulu ile dıĢardan denetimini yapan TCMB Bankacılık Genel Müdürlüğü, Bankalar Gözetim Müdürlüğü bu çerçevede Kurum'a devredilmiĢtir. Denetlemeler sonucunda bankaların yönetimlerinin ve haklarının devredilebileceği TMSF'nĠn yönetim ve temsili de Kuruma devredilmiĢtir. Kurul ve Kurumun iĢleyiĢi ile 4389 sayılı Kanun VIII. Bölümde ayrıntılı olarak ele alınacaktır. Zaten, Bankalar Kanunu'nun Öngördüğü denetim aynen devam edecek olup, sadece yetkiler Kurum'a devredilmiĢ ve tek elde toplanmıĢtır. 4389 sayılı Bankalar Kanunu'nun 5/1. maddesinde, "Bu kanun ile diğer kanunların bankalarla ilgili hükümlerinin uygulanmasının ve her türlü bankacılık iĢlemlerinin denetimi, bankaların varlıkları, alacakları, özkaynaklan, borçlan, kar ve zarar hesaplan arasındaki ilgi ve dengelerin ve mali bünyeyi etkileyen diğer tüm unsurların tespit ve tahlili Kurum adına doğrudan baĢkana bağlı bir Kurul teĢkil eden Bankalar Yeminli Murakıpları ve Yardımcıları tarafından yapılr" denilmektedir. Bankaların kuruluĢ izinleri de Kurum tarafından verilmektedir. Kısacası bankaların denetimi tamamen BDDK'ya aittir. Eski sistemdeki bağımsız denetim kuruluĢlarının denetimi aynen devam etmektedir. 4389 sayılı Kanun'un 13/2. maddesine göre, "bankaların genel kurullarına sunacağı yıllık bilançoları ile kar ve zarar cetvellerinin bağımsız denetim kuruluĢlarınca onaylanması Ģarttır." Ayrıca, kamu bankaları BDDK'nın yanı sıra, Yüksek Denetleme Kurulu'nun ve doJayısıy/a TBMM'nin denetimine tabi olmaya devam edecektir. 4389 saytft Kanun, bankaların denetimine iliĢkin yetkilerin yanı sıra, denetleme sonucunda önlem alma ve gerekirse bankaların yönetimini TMSF'ye devretme yetkisini de Kuruma vermiĢtir. Yetkilerin tek elde toplanması denetimin daha etkin yapılması ve daha çabuk sonuçlandırılmasına, dolayısıyla sektörün daha sağlıklı islemesine katkıda bulunması beklenmektedir. 34 3.5 Bankaların Yasal Yükümlülükleri Türkiye'de bankalar, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu, Hazine ve TCMB'nin Ġstediği tüm bilgileri verme yükümlülüğünün yanı sıra, hukuki düzenlemeler çerçevesinde bazı yükümlülükleri yerine getirmek zorundadır. Bu yükümlülükler; mevduat munzam karĢılık oranı, disponibilîte oranı, sermaye yeterliliği oranı, kur riski oranı, yabancı para net pozisyon/sermaye tabanı oranı ve Ģüpheli alacaklar için karĢılık ayırma gibi yükümlülüklerdir. 3.5.1. Mevduat Munzam KarĢılık Oranı 1211 Sayılı TCMB Kanunu'nun 40. Maddesinin II. Paragrafının (a) bendi uyarınca, bankalar TCMB nezdinde açılacak hususi bloke birer hesapta nakden munzam karĢılık tesis etmekle mükelleftirler. Mevduat munzam karĢılıkları Ġle ilgili esas ve Ģartlar ile gerektiğinde uygulanacak faiz oranlarını belirleme yetkisi TCMB'ye verilmiĢtir. Buna göre; "...Bankalar, TCMB'ce 38 tespit edilecek esaslara göre düzenleyecekleri cetvellere göre mevduatlarında meydana gelecek artıĢa tekabül eden karĢılıkları yine TCMB'ce belirlenecek süreler içinde TCMB'deki hususi hesaba yatırmak zorundadırlar. TCMB, mevduatı olağanüstü çekilmekte olan bir bankanın talebi halinde, mevduat cetvellerinin verilmesini beklemeksizin azalmaya tekabül eden karĢılığı iade eder. TCMB olağanüstü mevduat çekiliĢi hallerinin neler olduğunu ve karĢılık iade esaslarını belirler. Munzam karĢılıklar, hiçbir maksat ve mevzuun finansmanı için kullanılamaz. TCMB, munzam karĢılık oranlarını müddetinde tesis etmeyen veya noksan tesis eden bankalara eksik kısım üzerinden tespit edeceği bir nispette { ...... )39 bu hususta belirleyeceği esas ve Ģartlara göre cezai faiz tahakkuk ettirir...." Söz konusu madde ayrıca, tahakkuk ettirilen cezaî faiz alacaklarının tahsilinde 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerinin uygulanacağını ve tahsil edilen cezai faizlerin, BaĢbakanlıkça belirlenecek oranlarda, TCMB nezdindeki Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu ile Faiz Farkı Ġadesi Fonu'na gelir kaydedileceğini hükme bağlamıĢtır. 38 Kanun metninde Bankaca ibaresi mevcuttur. Ancak, burada kastedilen TCMB olduğu için, TCMB Ģeklinde tarafımızdan değiĢtirilmiĢtir. 39 Metnin orijinalinde burada dtsponibüıte oranını eksik tesis eden bankalara da eksik tesis olunan dısponîfa! değerler üzerinden ibaresi yer almakta olup, bu konuya bir sonraki altbolumde değinilecektir. 35 Mevduat munzam karĢılıklarının tesisi ilk olarak, 9.6.1936 tarih ve 2999 sayılı Bankalar Kanunu ile düzenlenmiĢtir. Daha sonra bu kanunun yerini alan, 23.6.1958 tarih ve 7Î 29 sayılı Bankalar Kanunu munzam karĢılık oranlan için alt ve üst sınır belirlenmesini öngörmüĢ, oranları tespit yetkisini ise Banka Kredilerini Tanzim Komitesine40 vermiĢtir. 5 Nisan Kararlarının ardından, mevduatın banka bilançoları içindeki büyüklüğünün giderek azalması ve zorunlu karĢılık politikasının etkisini kaybetmeye baĢlaması sonucu, yeni bir düzenlemeye gidilerek, 31.3.1994 tarihi itibarıyla sabit kabul edilen mevduata eski oranlar (vadeli mevduata: %7.5, vadesiz mevduata: %16), bu tarihten sonraki artan kısmına Ġse vadeli ve vadesiz mevduat için tek oran (%8) uygulamasına geçilmiĢtir. Döviz tevdiat hesaplarına uygulanan munzam karĢılık oranları Ġle TL ve yabancı para cinsinden yatırılacak miktarlar da ekonomideki geliĢmelere ve TL mevduat için uygulanan karĢılık oranlarındaki geliĢmelere paralel olarak zaman zaman değiĢtirilmiĢtir. 5 Nisan 1994 kararları çerçevesinde TL mevduat Ġçin uygulanan oranlardaki değiĢikliklere paralel olarak, döviz tevdiat hesaplarına uygulanacak karĢılık oranlan da değiĢtirilmiĢ ve 31.3.1994 tarihi itibarıyla sabit yükümlülüklere farklı oranlar uygulanırken, bu tarihten sonraki artan mevduata ise tek oran olarak %10 uygulanması ÖngörülmüĢtür. 27.1.1995 tarihli Munzam KarĢılık Hakkındaki Tebliğ ile birlikte TL mevduat ve döviz t evdiat hesaplarına uygulanan munzam karĢılık oranlan tekrar değiĢtirilmiĢtir. TABLO 4: MEVDUAT MUNZAM KARġILIK ORANLARI (Sabit ve Artan Sistemi: 1994-1995) Yürüdüğe TÜRK LĠRASI MEVDUAT Sabit Mevduat (31 .3.1994} Girdiği Tarih Vadesiz î 31.03.1994 Ay Vadeli 3 Ay î Vt! Vadeli 16 7.5 2-3 Yıl Vadeli 6 4-5 Yıl Vadeli 2 Artan YABANCI PARA MEVDUAT Sabit Mevduat (31.4.1994) Artan Mevd. Vadesiz Vadesiz 1 ve Vadeli Ay vadeli 8 1 Aydan Uzun Vadeli Mevd. Vadesiz ve Vadeli TL YP TL YP TL YP 8 9.5 3 11.5 - 10 Kaynak: TCMB, Aylık Bültenler 40 1954'te kurulan Banka Kredileri Tanzim Komitesi 1211 sayılı TCMB Kanunu ile kaldırılmıĢ ve görevleri TCMB'ye devredilmiĢtir. 36 12.09.1994 16 7.5 8 8 8 8 9.5 3 11,5 - 10 03.02.1995 17 8.5 7 3 9 8 10.5 3 12.5 - 13 22.7.1996 tarihinde yayımlanan 96/1 no.lu Tebliğ ile 5 Nisan Kararları sonrasında uygulanmaya baĢlanan sabit ve artan mevduat uygulaması sona erdirilmiĢ ve vade ayrımı yapılmadan TL ve yabancı para mevduata uygulanan oranlar tek düze hale getirilmiĢtir. Buna göre, oran TL mevduatlar için % 8, yabancı para mevduatlar için ise % 11 olarak belirlenmiĢtir. 20.11.1998 tarih, 23529 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan 98/1 no.lu Tebliğ iie yapılan değiĢiklikle, Euro cinsinden açılan döviz tevdiat hesaplan için munzam karĢılık tesis edilmesi imkanı getirilmiĢtir. TL mevduatlar için oranlar 10.12.1999 tarih, 23902 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 99/1 sayılı tebliğ ile % 6'ya, 25.11.2000 tarih ve 24241 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 2000/1 sayılı tebliğ ile de % 4'e düĢürülmütür. TABLO 5: MEVDUAT MUNZAM KARġILIK ORANLARI Yürürlüğe Girdiği Tarih TL Mevduat Yabancı Para Mevduat 26.7.1996 8 n 10.12.1999 6 11 25.11.2000 4 11 Kaynak: TCMB, Aylık ve Üç Aylrk Bültenler 3.5.2. Disponibilite Oranı Bir önceki altbölümde değinilen mevduat munzam karĢılıkları gibi, disponibilite oranları da 1211 sayılı TCMB Kanunu'nun 40. maddesinin II. paragrafının (a) bendine dayanmaktadır. Buna göre "bankaların taahhütlerine karĢı bulunduracakları umumi disponibilitenin nitelik ve oranı gerektiğinde TCMB tarafından tespit edilir". TCMB ayrıca, disponibilite oranını eksik tesis eden bankalara eksik tesis olunan disponibl değerler üzerinden bu hususta belirleyeceği esas ve Ģartlara göre cezai faiz tahakkuk ettirir. Cezai faizlerin tahsil ve ilgili fonlara devrinde, önceki bölümde belirtilen munzam karĢılıklara uygulanan hükümler geçerlidir. Bankaların taahhütlerine karĢılık bulunduracakları disponibl, yani kolay nakde çevrilebilir değerlerin oranı olarak ifade edilebilecek olan disponibilite oranının bir para politikası olarak kullanılması oranların veya taahhüt tanımının değiĢtirilmesi Ģeklinde olmaktadır. Ġlk olarak Nisan 1959'da %5 olarak uygulanmaya baĢlanan disponibilite oranı ve taahhütlerin kapsamı ekonomik geliĢmelere göre zaman zaman değiĢtirilmiĢtir. Ancak, 3.10.1986 tarihli Tebliğ ile yapılan değiĢiklikler para 37 politikası açısından önemlidir. Bu Tebliğ ile birlikte, disponibl değerlerin hesaplanma süresi bir aydan, bir haftaya ĠndirilmiĢtir. Bundan da önemlisi, disponibl değerler birinci ve ikinci kategori olarak ikiye ayrılmıĢtır. Birinci kategori kasa mevcudu ve/veya TCMB nezdindeki mevduat, ikinci kategori ise DĠBS' lerdîr. Buna göre, söz konusu tarihte % 15 olan disponibilite oranının % 12'lik kısmının DĠBS olarak tutulması gerekmekteydi. Bu bankaların Hazine'ye doğrudan kredi sağlaması demektir. Aslında, DĠBS faiz getiriĢi sağladığı için mevduat munzam karĢılıkları gibi bankaların fon maliyetini artırmamaktadır. Ancak, DĠBS getiriĢinin düĢtüğü durumlarda maliyet artacaktır. Ayrıca, bankaların serbest imkanları kısıtlanmakta ve istedikleri Ģekilde değerlendirebilecekleri kaynaklan azalmaktadır. Disponibilite uygulamasında köklü değiĢiklikler getiren baĢka bir düzenleme ise 5 Nisan kararlan kapsamındaki düzenlemedir. 5.4.1994 tarih ve.21896 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Umumi Disponibilite Hakkında 4 Sıra No.lu Tebliğ ile bankaların yükümlülükleri üzerine disponibilite uygulanmaya baĢlanmıĢtır. Buna göre, bankalar ve özel finans kurumlarının 31.3.1994 tarihli bilançolarmdaki TL ve YP mevduatlar sabit kabul edilip, bundan sonra artan kısımlar için yeni oranlar uygulanmaya baĢlanmıĢtır. 31.3.1994 tarihinden Ġtibaren artan TL mevduatlar için % 8, YP mevduatlar için ise % 10 mevduat munzam karĢılığı ayrılması gerekmektedir. Artan TL ve YP yükümlülükler - TL ve YP mevduat hariç - Ġçin uygulanacak disponibilite oranı ise, TL için % 8, YP için % 9 olarak belirlenmiĢtir. Yabancı Para Mevduata ĠliĢkin Taahhütler: Bankaların, yurtiçi bankalararası mevduat hariç karĢılığa tabi mevcut yabancı para mevduat ve altın depo hesaplan tutandır. Daha sonra, 5 Ocak 1995 tarih ve 22162 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 1 Sıra No.lu Tebliğ ile TL ve YP mevduatlara da % 3 oranında disponibilite uygulanmaya baĢlanmıĢ ve disponibl değer olarak TL mevduat için TEFE endeksli DĠBS, YP para mevduat için Ġse; TEFE veya Dövize Endeksli DĠBS ile Kamu Ortaklığı Fonu ve/veya ÖzelleĢtirme Ġdaresi BaĢkanlığı tarafından çıkarılan TEFE ve/veya Dövize Endeksli senetler ile döviz üzerinden düzenlenen senetlerin bulundurulması zorunlu hale getirilmiĢtir. Bu Tebliğ'e göre, TL ve YP yükümlülükler için disponibilite oranlan 3 puan artırılmıĢ ve TL ve YP mevduatta olduğu gibi % 3 oranında DĠBS tutulması öngörülmüĢtür. Bu durumda, disponibilite oranları, TL ve YP mevduat için % 3, TL yükümlülükler için % 11 ( % 8 serbest TL tevdiatı, % 3 DĠBS), YP 38 TABLO 6: MEVDUAT MUNZAM KARġILIK ORANLARI (Sabit ve Artan Sistemi: 1994-1995) Yürüdüğe TÜRK LĠRASI YÜKÜMLÜLÜKLERĠ Girdiği TL Mevduat Tarih Pozisyon YP Mvduat ve Alim Yükümlülükleri Artan Mevduat Sabit Mevduat YABANCI PARA YÜKÜMLÜLÜKLERĠ Diğer TL açıklan Depo Hesabı Diğe rYP Yüküm ülükleri Artan YP Altın Diğer Artan YP Yükümlülükler Mevdua t DIBS Depo Yükümlülükleri DIBS Serbest Tevdiat DiBS - 9 - 9 - 9 - 9 - 3 3 3 12 3 12 3 12 3 Serbest Tevdıaf DI6S Serbest Tevdiat DIBS Serbest Tevdiat DIBS Serbest Tevdiat 05.04.1994 2 30 - - 8 - - 21.04.1994 2 30 - - 8 - - 21.07.1994 2 30 - - 8 - - - - - 28.03.1994 2 30 - 8 - 31.01.1995 2 30 - 3 9 3 - 3 31.01.1995 2 30 - 3 9 3 - 3 01.04.1996 2 30 - 3 9 3 9 3 Kaynak: TCMB, Aylık Bültenler Not: TL Mevduata ĠliĢkin Taahhütler: Bankaların 31.3.1994 itibariyle sabit kabul edilen yurtiçi bankalararası mevduat hariç T L mevduat tutarıdır. 31.3.1994 tarihinden sonra artan mevduat, yurtiçi bankalararası mevduat hariç TL mevduat tutarıdır. yükümlülükler için % 12'dir (% 9 serbest döviz tevdiatı, % 3 DĠBS). Kısaca özetlemek gerekirse, mevduat hesaplarına da disponibiüte uygulanmaya baĢlanmıĢ ve mevcut disponibilite oranlan 3'er puan artırılmıĢtır. Bu düzenlemenin amacı, bankaların yükümlülüklerini kontrol altına almak ve mevduat ile mevduat dıĢı yükümlülükler TABLO 7: DĠSPONĠBĠLĠTE ORANLARI (l 996 Sonrası Sistem) Yürürlüğe TÜRK LĠRASI YÜKÜMLÜLÜKLERĠ Girdiği TL MEVDUAT Is YABANCI PARA YÜKÜMLÜLÜKLERĠ DĠĞER TL YÜKÜMLÜLÜKLERĠ DĠĞER YP YÜKÜMLÜLÜKLERĠ YP MEVDUAT "r-4 S O ^SÛ. < Tarih O 22.7.1996 _iî ^_. ijf m l_£ı- O V -^*: "S = ili ¥â<& m s-S O ^z tO Q -n ~§s "Ğ _^ i|| 03 "Ġs ^^ Ġ y^KĠ 11 Q liZ h— o->E— 3 - 8 6 - 3 2 8 8 ^z - 4 2 1 2 11 1 2 8 4 2 8 4 2 1 2 11 1 2 8 4 2 6 4 2 1 2 11 1 2 100 6 13.2.1999 - 4 10.12.1999 2 20. î î . 2000 2 :^Z - Kaynak- TCMB, Aylık ve Uç Ayhk Bültenler 39 üzerindeki toplam karĢılık ihtiyacının eĢitlenmesidir. Bunun yanı sıra, Hazine kağıtlarının satılma'sı yoluyla kaynak sağlanması amaçlanmıĢtır. Çünkü bu 3'er puanlık ilavelerin DĠBS ve benzeri senetler olarak tutulması gerekmektedir. 28.3.1996 tarihinde yayımlanan 2 no.lu Teliğ Ġle ilave olarak pozisyon açıklarına % 9 oranında disponibîlîte uygulaması getirilmiĢtir. 22.7.1996 tarih ve 96/1 no.lu Tebliğ ile disponibiüte oranlan yeniden düzenlenmiĢtir. Bu çerçevede, sabit ve artan mevduat ve artan yükümlülük uygulamasına son verilmiĢtir. Bu değiĢiklikle daha Önce artan mevduat ve diğer yükümlülükler için DĠBS olarak tutulacak disponibilite oranı % 3'ten % 6'ya yükseltilmiĢtir. 20.11.1998 tarihinde yapılan değiĢiklikle yabancı para serbest tevdiat hesaplarına Euro serbest tevdiat hesapları eklenmiĢtir. 13.2.1999 tarih, 23610 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 99/1 numaralı Tebliğ ile disponibl değer olarak tutulacak DĠBS oranı % 4'e indirilmiĢ, kalan % 2'lik kısmın Ġse bankaların kasalarında nakit olarak tutulması öngörülmüĢtür. 10.12.1999 tarih, 23902 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 99/2 numaralı Tebliğ ile de TL mevduat için tutulması gereken disponibilite oranı % 2 daha artırılmıĢ ve bu artan % 2'Iik kısmın TCMB nezdinde serbest tevdiat olarak tutulması öngörü/muĢtur. 10.11.2000 tarih, 24226 sayrlr Resmi Gazete'de yayımlanan 2000/2 sayılı Tebliğ ile yapılmıĢ ve pozisyon aĢımlarında bulundurulması gereken disponibilite oranı % 8'den % 100'e çıkarılmıĢtır. Bu artıĢ bankaların giderek artan pozisyon aĢımlarını önlemeye yöneliktir. Disponibilite oranlan ile ilgili son değiĢiklik ise 25.11.2000 tarih ve 24241 sayılı Resmi Gazete1 de yayımlanan 2000/3 sayılı tebliğ ile Mevduat DıĢı TL Pasif hesaplar için bulundurulacak disponibilite oranının TCMB nezdindeki serbest tevdiat hesabında bulundurulacak kısmının % 8'den % 6'ya çıkarılmasıdır. 3,5.3. Yabancı Para Net Genel Pozisyon / Sermaye Tabanı Standart Rasyosu Net pozisyon/sermaye tabanı oranına da önceki bölümlerde değinilmiĢ olup, bu oran % 30'u aĢamaz. 1 Mart 1995 tarih ve 22217 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan "Yabancı Para Net Genel Pozisyon / Sermaye Tabanı 7' Standart Rasyosuna ĠliĢkin Tebüğ'e göre, "bankaların net genel pozisyonunun sermaye tabanına oranının hiç bir zaman % 50'yi geçemeyeceği" belirtilmiĢtir. Bu tebliğle 40 getirilen yeni oran aslında kur riski oranını tamamlayıcı nitelikteydi. Bu yeni tebliğin amacı bankaları pozisyon açıklarını azaltmaya veya özkaynaklarını bu riskleri karĢılayacak düzeye getirmeye zorlamaktı.41 Böylece, yurtdıĢından döviz kredisi alıp, Tl/ye çevirerek faiz-kur marjından yararlanmak için DĠBS'lere yatırma iĢleminin artmasının getirdiği riskler azaltılmaya çalıĢılmıĢtır. Bu oranların konulması para politikası açısından önemlidir. Çünkü, bankalardan birinin veya birkaçının bu açık pozisyonlardan dolayı kötü duruma düĢmesi bankacılık sistemini ve ekonominin genelini etkileyecektir. 30.6.1998 tarih ve 23388 (Mükerrer) sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Tebliğ ile Yabancı Para Net Genel Pozisyon/Sermaye Tabanı'na ĠliĢkin Tebliğ'de bazı değiĢiklikler yapılmıĢ ve % 50 olan oranın kademeli olarak düĢürülerek 1.1.1999 itibarıyla azami % 30 olması öngörülmüĢtür. Öte yandan, daha Önce döviz varlık ve yükümlülüklerin hesabında dövize endeksli menkul kıymetlerin % 100'ü, diğer dövize endeksli varlık ve yükümlülüklerin ise % 50'si dikkate alınırken, yeni Tebliğ ile dövize endeksli varlık ve yükümlülüklerin tümü döviz varlık ve yükümlülüklerine dahil edilmiĢtir. Bu Tebliğ ile getirilen yeni bîr düzenleme ise/ bankaların yabancı para vadeli iĢlemlerine sınırlama getirilmesidir. Buna göre, "Yabancı Para Net Vadeli ĠĢlem Pozisyonu/Sermaye Tabanı Standart Rasyosu," azami % 15 olarak belirlenmiĢtir. Ancak, çok geçmeden, 29.8.1998 tarih ve 23448 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Tebliğ ile bu rasyo yürürlükten kaldırılmıĢtır. Söz konusu Tebliğ Yabancı Para Net Genel Pozisyon/Sermaye Tabanı oranını % 2Q'ye düĢürmüĢ, ancak oranın 31.8.1999 tarihine kadar % 30, 31.8.1999-29.9.1999 tarihleri arasında ise % 25 olmasını öngörmüĢtür. 3.5.4. Krediler ve Alacaklar Ġçin Ayrılacak KarĢılıklar 1999 sonunda KarĢılık Kararnamesi denilen Bakanlar Kurulu Kararı çıkarılmıĢtır. Karar'ın amacı, "bankaların nakdi ve gayrinakdi kredileri ile diğer alacaklarının niteliklerini ve bunlar için ayrılacak karĢılıklara iliĢkin esas ve usulleri belirlemek, bu suretle kredilerin ve diğer alacakların mahiyetlerine uygun bir Ģekilde tasnif edilerek muhasebeleĢtirilmesini ve mali tabloların açıklık ve doğruluk ilkelerine göre hazırlanmasını sağlamaktır." Karar bankaların kredilerini ve diğer alacaklarını 41 Bu oranla ve bankaların açık pozisyonları Ġle ayrıntılı bilgi için bkz. Gûnal (T 995a). 41 5 grup halinde tasnif etmesini ve buna göre karĢılık ayırmasını öngörmektedir. Kararnameye göre bankaların ayıracakları özel ve genel karĢılık oranlan Ģöyledir: 1) Özel KarĢılıklar: Bu Karar'ın 8 inci maddesinde belirtilen hususlar dikkate alınarak, kredi ve alacağın; - III üncü Gruba alındığı tarihten Ġtibaren en az %20'si, - IV üncü Gruba alındığı tarihten itibaren en az %50'si, - V inci Gruba alındığı tarihten itibaren %100'ü, oranında özel karĢılık ayrılır. Vergi Usul Kanunu'na göre, değersiz hale gelen alacaklar ve Ģüpheli alacakların teminatsız kalan kısımları için 4 üncü maddede belirtilen süreler beklenmeksizin %100 oranında karĢılık ayrılarak gider yazılır. 2) Genel KarĢılık; Bankalar, standart nitelikli nakdi kredileri ve yakın Ġzlemedeki nakdi kredileri toplamının % 0,5'i ve teminat mektupları, aval ve kefaletleri ile diğer gayrinakdi kredileri toplamının % O,Ti oranında genel karĢılık ayırmak zorundadırlar. Mart, Haziran, Eylül ve Aralık aylarının son günleri itibariyle hesaplanan genel karĢılık miktarları gider yazılarak pasifte ''Genel Kredi KarĢılıkları Hesabı"nda muhasebeleĢtirilir. Genel Kredi KarĢılıkları Hesabında kayıtlı tutarların, Tasfiye Olunacak Alacaklar Hesabının net bakiyesi düĢüldükten sonra kalan kısmı Bankalar Kanunu'nun 13 üncü maddesine göre tesis olunan standart rasyolarm hesabında katkı sermayeye dahil edilir. Genel karĢılığa tabi gayrinakdi krediler; a) Teminat mektupları, b) Kabul kredileri, c) Akreditif taahhütleri, d) Cirolar, gibi bankayı bir Ģartın ifa edilememesinden dolayı Ġleride doğabilecek bir borç yükümlülüğüne sokarken aynı zamanda da diğer Ģahıslardan alacaklı duruma getiren her türlü cayılamaz gayrinakdi" kredilerdir. 42 3.5.5. Diğer Yükümlülükler: Sermaye Yeterliliği Oranı, Kur Riski Oranı ve Zorunlu Döviz Devir Oranı "Sermaye tabanı/risk ağırlıklı varlıklar, nakit olmayan kredi ve taahhütler" oranı olarak ifade edilen sermaye yeterliliği oranı, 1989'da % 5 Ġken, her yıl bir puan yükseltilerek 1992'de % 8'e çıkarılmıĢtır. Dolar, Mark ve diğer döviz kurları için Dolar karĢılığı olarak hesaplanan kur riski oranı ise, döviz varlıklarının döviz yükümlülüklerine oranı olup, her kategori için minimum % 75, maksimum % 115, toplam dolar olarak ise % 80-110'dur. Bankaların daha önceleri satın aldıkları dövizlerin belli bir kısmını TCMB'ye satmak belli bir kısmını da TCMB nedĠzdekĠ Döviz-Efektif Piyasası'nda, TCMB'nin belirlediği kurdan satmak zorundaydılar. Ancak, bu uygulamaya 1998 yılının ikinci ya rısında son verilmiĢtir. Kısacası, bankaların yerine getirmek zorunda oldukları bir çok yükümlülük vardır. Ancak, bankalar bir taraftan bu yükümlülükleri yerine getirmeye çalıĢırken, öte taraftan, bu yükümlülüklerin getirdiği maliyetleri azaltabilmek için yeni yöntem ve yeni araç arayıĢlarını sürdürmekte ve karlılıklarını artırmaya çalıĢmaktadırlar. Bu çabalar, teknolojik geliĢmelerle birleĢince hem bankaların kurumsal yapısı değiĢmekte hem de TCMB'nin para politikası uygulamaları zorlaĢmakta ve birinci önceliği piyasalarda istikrarın sağlanması almaktadır. 43 IV. BOLUM BANKACILIK SEKTÖRÜNÜN TEMEL SORUNLARI Türkiye'de bankacılık sektörünün kurumsal yapısı ve rolüne bir önceki bölümde değinilmiĢti. Sektörün sorunlarına geçmeden önce, temel büyüklüklere bir göz atmak faydalı olacaktır. Bu çerçevede, temel büyüklükler olan aktifler, krediler ve mevduat rakamları banka grupları bazında tabloda verilmektedi TABLO 8: BANKACILIK SEKTÖRÜ TEMEL BÜYÜKLÜKLERĠ (%) AKTĠFLER KREDĠLER MEVDUAT Ticaret Bankaları Kamu 96 91 100 34 27 40 Özel 47 54 44 TMSF'ye Devir 9 7 13 Yabancı 5 3 ,3 Kalkınma ve Yatırım 4 9 0 Bankaları Kaynak: Türkiye Bankalar Birliği; 2000 sonu îtibarıyiadır. Tablodan da görüldüğü gibi, aktiflerde ticari kamu bankalarının payı % 34'dür. TMSF'ye devredilen bankalar da dahil edilirse, bu rakam % 43'e ulaĢmaktadır. 42 Kamu bankaları ve TMSF'ye devredilen bankaların mevduat içindeki payı % 53 iken, krediler içindeki payının % 34 olması kamu bankalarının topladığı mevduatları krediye dönüĢtüremediğini açıkça göstermektedir. 42 TMSF'ye devredilen Etibank ve Bank Kapital'in rakamları henüz bilinmediği için toplama dahil edilmemiĢ olup, bu bankalar özel ticaret bankaları grubu içinde görünmektedirler. 45 4.1 OLĠGOPOLĠSTĠK YAPI: REKABET YETERSĠZLĠĞĠ Türkiye'de bankacılık sektörü, rekabetin yetersiz olduğu, yoğunlaĢmanın yaĢandığı, yani az sayıda bankanın hakim olduğu oligopolistik bir yapıya sahiptir. 1999 sonu itibarıyla 81 bankanın faaliyet gösterdiği sektörde, 62 ticaret bankası mevcuttur. Ancak, yoğunlaĢma oranlan hala çok yüksektir. TABLO 9: BANKACILIK SEKTÖRÜ YOĞUNLAġMA ORANLARI (%} AKTĠFLER KREDĠLER MEVDUAT Ġlk 5 Banka Ġlk 10 Banka 48 42 51 69 71 72 Kamu Bankalar (*) 34 27 40 Kaynak: Türfciye Banfcalar Birliği; 2000 sonu itîfaarıyladır. Tablodan da görüleceği gibi, ilk beĢ bankanın toplam aktifleri, toplam kredileri ve toplam mevduatlarının, sektör toplamına oranları sırasıyla, % 48, % 42 ve % Sî'dir. Ġlk on bankaya baktığımızda ise bu rakamlar sırasıyla; % 69, % 71 ve % 72'ye yükselmektedir. Bu rakamlar, Türkiye'de bankacılık sektörüne hala az sayıda bankanın egemen olduğunu göstermektedir. Aydınlı (î 996), 1991-1994 dönemi için yaptığı uygulamalı çalıĢmada, oligopolistik yapıdan da öte, sektördeki bankaların bütün olarak bir monopol gibi davrandıkları, yani bir kartel oluĢturdukları sonucuna varmıĢtır.43 Piyasaya giriĢ ve çıkıĢın sınırlı olması da rekabeti engelleyen bir baĢka husustur. Ancak, yoğunlaĢma yurtiçi rekabet açısından engelleyici olmakla birlikte, uluslararası rekabet ve ölçek ekonomisi için gereklidir. Bankaların kendi aralarındaki yatay rekabet eksikliği olmasına rağmen, son yıllarda bankaların diğer mali kurumlarla olan dikey rekabeti artmaktadır. Bu çerçevede, ticaret bankalarıyla, kalkınma ve yatırım bankaları, özel finans kurumlan ve aracı kurumlar gibi diğer mali kurumların finansal piyasalardaki payı ve etkisi artmaya baĢlamıĢtır. Özellikle, son yıllarda bir çok Ģirketin, kredi almak yerine halka arz yoluyla sermaye piyasasından fon temin etmeye yöneldiği gözlenmektedir. Kısacası, bankacılık sektöründe yatay rekabet eksik olup, oligopolistik bir yapı 43 Bkz, Aydınlı (l 996), S. 55-59 46 hakimdir. Ancak, bankaların diğer mali kurumlarla rekabeti, yani dikey rekabet yeterli olmamakla birlikte, son yıllarda hızlanmıĢtır. 4.2 GRUP VEYA HOLDĠNG BANKACILIĞI Türkiye'deki Özel bankaların tamamına yakını yönetim ve sermaye yapısı açısından belii kiĢiler, gruplar veya holdinglerin kontrol ündedir. Hatta bazı grupların iki veya daha fazla bankası vardır. Bu durum bankaların gerçek bankacılık faaliyetlerinden uzaklaĢarak, sadece bağlı olduğu grubun Ģirket ve iĢtiraklerine kredi verir hale gelmesine neden olmuĢtur. Aynca,bankaların bu yapısı, son yıllarda birçok bankanın içinin boĢaltılmasına da Ġmkan tanımıĢtır. Bankaların sermayelerinin geniĢ tabana yayılmaması, yönetim ve denetimin etkinliğini azaltmaktadır. Bankalardan bazıları halka açılmakla birlikte, açıklık oranları çok düĢüktür. Tablodan da görüleceği üzere, kamu sermayeli ve Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu'nun yönetimindeki bankalar dıĢında, birden fazla bankası olan yedi grup bulunmaktadır. Bunlar, Çukurova, DoğuĢ, FĠBA (Özyeğin), Sabancı, Süzer, Toprak, Uzan gruplarıdır. Tabloda yer almayan bankaların çoğu da önemü gruplara aittir.44 Kısacası, sektörde grup bankacılığı hakimdir ve bu durum sektörü olumsuz etkilemektedir. 4.3 DENETĠMĠN YETERSĠZLĠĞĠ VE ETKĠN OLMAMASI Türkiye'de bankaların denetim ve gözetiminin yetersizliği ve etkin olmaması konusuna geçmeden önce, denetim ve gözetimin temel amaçlarına bakmak faydalı olacaktır. Çünkü denetim ve gözetimin yeterliliği, amaçlara ulaĢılıp ulaĢılmaması ile doğrudan ilgilidir. Bankaların denetim ve gözetiminin dört temel amacı vardır: 1) Banka iflaslarının gerçek maliyetlerini sınırlamak ve aynı zamanda bankaların fonksiyonlarını icra etmelerine izin vermek, 2} Ġlgili kuruluĢlara bir güvenlik ağının sağlanması ile ilgili olarak hükümetin kayıplarını sınırlamak, 3) "Moral hazard"45 problemini sınırlamak, yani güvenlik ağınm kötüye kullanılmasını önlemek, 44 Bankaların ait olduğu gruplar ıçm bkz. Ek. 8. 45 "Mora! hazard" ingilizce'de "ahlaki risk" anlamına gelmektedir. Ancak, iktisat yazınında bu kelime kötüye kullanma (suistıma!) anlamında kullanılmaktadır. 47 TABLO 10: GRUP BANKALARI GRUP ADĠ BANKA Kamu Kamu Kamu Kamu Kamu Kamu Kamu Ġller Bankası Türk Eximbank Türkiye Cumhuriyeti Ziraat bankası Türkiye Emlak Bankası A,ġ. Türkiye Halk Bankası A.ġ. Türkiye Kalkınma Bankası A.ġ. Türkiye Vakıflar Bankası T.A.O. TMSF TMSF TMSF TMSF TMSF TMSF TMSF TMSF TMSF TMSF TMSF Bank Ekspres A.ġ. Bank Kapital* Demirbank T.A.ġ. Egebank A.ġ.* EskiĢehir Bankası T.A.ġ. Etibank Ġnterbank Sümerbank A.ġ. Türk Ticaret Bankası A.ġ. Türkiye Tütüncüler bankası YaĢarbank A.ġ.* Yurt Ticaret ve Kredi Bankası A.ġ.* Çukurova Çukurova Pamukbank T.A.ġ, Yapı ve Kredi Bankası A.ġ. DoğuĢ DoğuĢ DoğuĢ {ve Fransızlar) BirleĢik Türk Körfez Bankası A.ġ. Türkiye Garanti Bankası A.ġ. Osmanlı Bankası A.ġ. FĠba (Özyeğin) FĠba (Özyeğin) FĠba Bank A.ġ. FĠnans Bank A.ġ. Sabancı Sabancı (ve BNPDresdner) Akbank T.A.ġ. Bnp-Ak Dresdner Bank A.ġ. Sözer Sözer Atlas Yatırım Bankası A.ġ. Kentbank A.ġ. Toprak Toprak Toprak Yatırım Bankası A.ġ. Toprakbank A.ġ. Uzan Uzan Adabank A.ġ. Türkiye Ġmar Bankası T.A.ġ. Kaynak: Türkiye Bankalar Birliği. Yazar tarafından günceden m iĢti r. NOT: Tabloda, sektördeki tüm bankalar dikkate alınmıĢtır. Bankaların ana hissedarları dikkate alınmıĢ olup, bazı bankalarda belirleyici bir ortak olmadığından grup olarak dikkate alınmamıĢlardır, örneğin; T. Sınai Kalkınma Bankası A.ġ ve Sınai Yatırım Bankası A.ġ.'de, Afcfaa n k, iĢ Bankası ve Vakıfbank'm hisseleri olmasına rağmen, bu bankalar tabloda gösterilmemiĢtir. Egebank, Yurtbank, YaĢarbank ve Bank Kapital önce Sümerbank'a devredilmiĢ sonra da iĢlem yapma ve mevduat toplama izinleri kaldırılmıĢtır. Ancak, TMSF'nin yükünün görülmesi için üstede ayrı ayrı gösterilmiĢlerdir. 48 4) Finansai sistemde bir darboğaza veya makroekonomiye olan güvenin sarsılmasına yol açacak bir sistem krizinin çıkmasını önleyerek, makroekonomik istikrarı sağlamak. Bankaların sağlıklı bir yapıya kavuşturulması bu amaçlara ulaşmayı kolaylaştıracaktır. Ancak, bankaların hiçbir zaman iflas etmemesini sağlayacak bir sistem oluşturmak mümkün değildir. Türkiye'de bankaların gözetimi ve denetimi aslında çok yetersiz değildir. Eksiklikler olmakla birlikte mevcut kuralların tam olarak uygulanması ve denetim sonuçlarının gerektirdiği önlemlerin alınması bankacılık sisteminin sağlıklı bir şekilde İşlemesini sağlayacaktır. Ancak, bankaların denetiminin organize bir şekilde yapılması ve yetkilerin bir yerde toplanması gereklidir. Yeni kurulan ve 1.9.2000 itibarıyla faaliyete geçen Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu bu konuda bir iyileşme sağlayacaktır. Fakat, Kurul üyelerinin atanmasındaki siyasi etki dikkate alındığında, bu Kurumun da üstlendiği fonksiyonu yerine getirmesinin zor olduğu açıkça görülmektedir. Zaten Türkiye'de sorun gözetim ve denetimin yetersizliğinden değil, büyük ölçüde denetim sonuçlarının uygulanmasındaki gecikmeden, yani siyasi etkiden kaynaklanmaktadır. Bankaları gözetim fonksiyonunu üstlenen Merkez Bankası'nın Önerilerinin Hazine Müsteşarlığı tarafından dikkate alınmaması veya gereken önemin verilmemesi, veya Bankalar Yeminli Murakıplarının hazırladığı raporların gereğinin ilgili Bakan tarafından siyasi veya ekonomik gerekçelerle yerine getirilmemesi bankacılık sektöründeki iflasların ve krizlerin önemli bir nedeni olmuştur. 1994 krizinde batan Marmara Bank, TYT Bank ve İmpexbank, daha sonra Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu'na devredilen Türk Ticaret Bankası, İnterbank ve Bank Ekspres ile son olarak 4389 sayılı Bankalar Kanunu'nun çıkarılmasından sonra 1999 sonunda el konulan beş bankanın durumları ve kamuoyunda ve medyada çıkan söylentiler denetim sonuçlarının yerine getirilmediğinin bir göstergesidir. Öte yandan, Türk Ticaret Bankası ihalesine ilişkin tartışmalar ve bu konuda açılan davalar bankacılık sektörü üzerindeki siyasi etkiyi açıkça göstermektedir. 4.4 TÜRKİYE'NİN EKONOMĠK YAPISI: YÜKSEK KAMU AÇIKLARI VE ENFLASYON Türkiye'de özellikle son on yıl içinde kamu kesimi açıkları giderek büyümüştür. Kamu açıklarının finansmanı, "crowdîng-out" etkisi denilen, kamunun Özel sektöre kaynak bırakmamasına yol açan "kovma etkisine" yol açmıştır. Yani Özel kesimin 49 ihtiyaçlarını karĢılayacak kaynaklan kamu kesimi kullanmıĢ ve dolayısıyla bankalar da özel kesime kredi açmak yerine kamu kağıtlarını tercih etmiĢlerdir. Asli fonksiyonu, ekonomideki tasarruf sahiplerinin tasarruflarını değerlendirerek kaynak ihtiyacı olan yatırımcılara sunulmasını sağlamak olan bankacılık sektörü Türkiye'de bu fonksiyonunu yerine getiremez hale gelmiĢtir. Bunun en önemli nedeni ise, kamu kesiminin aĢırı kaynak talebidir. Dolayısıyla, bankalar uygulanan sıcak para politikasının, yani düĢük kur yüksek faiz politikasının bîr sonucu olarak, yurtdıĢından döviz borçlanarak Türkiye'de bozdurmaya ve karĢılığı TL ile de yüksek getirili kamu kağıtları almaya baĢlamıĢlardır. Bu durum, bankaların rolünü değiĢtirmenin yanı sıra, fînans sisteminin yapısını da bozmuĢ ve özel kesimin kaynak imkanlarını sınırlamıĢtır. Kamu açıkları ve bunun finansman Ģeklinin yanı sıra yüzde 70-75 civarlarına oturan enflasyon bankacılık sektörünü olumsuz olarak etkilemiĢtir. Enflasyon bankaların kaynak maliyetini yükselten bîr unsurdur. Ayrıca, mevduat munzam karĢılıkları ve disponibiliîe oranlarının da yüksek olması maliyetleri daha da artırmaktadır. Aslında, disponibiliîe oranının yüksek olması diğer bir sorun oian kamu açıklarının finansmanından kaynaklanmaktadır. Çünkü, disponibil değer olarak büyük ölçüde ( % 32'ye kadar yükseldi) Devlet Ġç Borçlanma Senetleri tutulması gerekmektedir. Bu yüksek maliyetler karĢısında bankalar temel iĢlevleri olan kredi vermekten kaçınmaktadırlar. TABLO 11: BANKACILIK SEKTÖRÜ FAĠZ VE FAĠZ DIġI GELĠRLERĠ (l 994-2000)'Milyar TL 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 Kredilerden Alman Faiz 326.336 565.413 1.291.063 2.967.947 4.996.358 7.809.013 7.908.700 Menkul Değerler Cüzdanı 121.557 215.000 522.023 1.062.236 2.385.582 5.198.199 4.288.442 Bankalardan Ġnterbank 31.974 1 3. 582 47.096 11.687 137.966 17.192 384.337 22.537 780.471 S5.09Î 1.403.666 114.324 2.618.074 268.12Ġ Diğer Faiz Gelirleri 35.802 61.158 162.011 408.257 2.475.784 6.489.131 5.947.257 TOPLAM 528.851 900.355 2.130.255 4.845.314 10.723.286 2 î. 0! 4.033 21.030.594 FAiZ GELĠRLERĠ FAiZ DIġI GELĠRLER Komisyon Gelirleri (net) 21.161 34.201 63.636 135.120 313.567 527.024 874,965 Kambiyo Gelirleri (net) -73.036 -45.110 -124.456 -388.676 -890.564 -2.214.444 -2.021.553 Sermaye Piyasası ĠĢlem Gelirleri (net) 15.456 6Ġ. 288 94.361 83.091 246.008 1.430.039 201.320 Diğer Faiz DıĢı Gelirler 22.959 35.612 89.302 199.254 376.177 1.326.577 2.215.954 85.992 122.843 28.789 45.189 1.073.196 1.270.686 TOPLAM ( -13.460 Kaynak: Türkiye Bankalar Birliği. 50 Tabloda da görüldüğü gibi, bankalar, l994 yılında faiz gelirlerinin yaklaĢık % 62'sini kredilerden sağlarken, 2000 yılında bu rakam % 38'e düĢmüĢtür. Diğer faiz gelirleri kaleminin son üç yılda ulaĢtığı boyut ise çok çarpıcıdır. Kamu açıklarının finansmanı amacıyla Hazine'nin ihraç ettiği yüksek faizli ve risksiz Hazine Bonosu ve Devlet Tahvillerine yatırım yapan ve enflasyonist ortamda büyük miktarda faiz gelirleri elde eden bankalar, bankacılık iĢlemlerinden uzaklaĢmıĢlardır. AĢağıdaki tabloda da görüldüğü üzere, menkul kıymet cüzdanının yaklaĢık % 80'ini Hazine Bonosu ve Devlet Tahvili ile bunların vadesi gelmemiĢ kuponları oluĢturmaktadır. Bu durum sermaye piyasasının geliĢmemiĢ olmasından çok kamunun kaynak ihtiyacının bir sonucudur. TABLO 12: BANKACILIK SEKTÖRÜ MENKUL DEĞERLER CÜZDANI VE BAĞLI MENKUL DEĞELER (l 990-2000} Milyar TL Tahvil Bono Vadesi Hisse GelmemiĢ Kupon Senedi Diğer (*) TOPLAM 1990 13.142 2.817 59 570 814 17.411 1991 20.767 10.950 529 640 2.445 35.330 1992 46.180 9.246 187 1.209 3.628 60.450 1993 91.099 9.704 54 2.031 9.455 112.343 1994 108.545 72.299 12 4.928 31.453 217.243 1995 209.929 138.949 161 13.647 51.913 414.599 1996 716.463 398.205 64 12.086 227.888 1.354.706 1997 1.496.836 657.880 1.563 71.144 310.726 2.538.150 1998 2.806.327 1.629.163 43.088 226.687 571.988 5.277.253 1999 9.395.325 1 .604.304 2.542 1.126.023 1.403.076 13.531.270 2000 13.647.203 1.780.936 33.405 752.084 878.063 17.091.691 Kaynak: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Elektronik Veri Dağıtım Sistemi. (*) Diğer kaleminin içinde, Kar ve Zarara Katılma Belgeleri, Yatırım Fonu Katılım Belgelen, Gelir Ortaklığı Senetleri, Attın ve Diğer kalemleri dahildir. Enflasyonun ve faizlerin düĢmesiyle birlikte, yeni dönemde bankacılık iĢlemlerine yönelemeyen, teknolojik geliĢmelere ayak uyduramayan ve rekabet gücünü kaybeden bankalar önemli sorunlarla karĢılaĢacaklardır. 51 4.5 KAMUNUN FINANSAL SĠSTEMDEKĠ BELĠRLEYĠCĠLĠĞĠ Yukarıda değinilen kamu açıklarının finansman yöntemi kamu kesiminin finansai sistem içinde belirleyici duruma gelmesine neden olmuĢtur. Kamu açıklarının dıĢ borçlanma yoluyla finanse edilememesi nedeniyle son yıllarda iç borçlanmaya ağırlık verilmiĢ ve dıĢ borçlar biie iç borçla ödenir hale gelmiĢtir. Bu nedenle mali sistemdeki kaynakların çok önemli bir kısmı kamu kesimince kullanılmaktadır. Bu durum bankaların asli fonksiyonlarını yerine getirmesini zorlaĢtırmaktadır. Ġhraç ettiği menkul kıymetlerin yanı sıra, kamu kesimi bankaların kaynaklarını, aktiflerini, risklerini ve faaliyetlerini etkileyebilecek düzenlemeler yaparak da sistemde belirleyici olmaktadır. Kamu bu çerçevede en büyük etkiyi bankaların aktiflerinin Ģekillenmesine müdahale ederek yapmaktadır.46 TABLO 13: BANKACILIK SEKTÖRÜ MENKUL DEĞERLER CÜZDANI VE BAĞLI MENKUL DEĞELER (Trilyon TL) 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000(*} KonsoÜde Bütçe 134 152 317 1.238 2.241 3.726 9.152 12.846 Faiz DıĢı K. Bütçe 17 -146 -259 -259 -37 •2.451 -1.569 -7.594 K/T 49 55 -15 -77 -î 00 694 î. 927 2.6 î 7 ĠĢletmeci 55 47 -48 -62 165 690 1.766 2.512 Mahalli Ġdare 14 15 17 37 83 244 237 381 Sos. Cüv. + Dön. Serm. 12 23 53 35 -2 177 171 -24 Fonlar -f- z.Kap.Kur. 31 61 37 92 26 20 587 -999 Toplam Kamu 240 306 408 1.341 26 17 12.074 14.821 Bütçe Faizi Hariç 123 7 -168 -157 2.270 4.89 1.353 ^5.619 Kaynak: DPT ve Hazîne MüsteĢar l iği. (*) 2000 Yılı gerçekleĢme tahmini konsolide bütçe gerçekleĢmesiyle revıze edilmiĢtir. 46 Bkz. Gürlesel (1993), s. 97-98 52 TABLO 14: KAMU KESĠMĠ BORÇLANMA GEREĞĠ / GSMH (Yeni Seri) 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000(*) Konsolide Bütçe 6.7 3.9 4.0 8.3 7.6 7.0 11.7 10.2 Faiz DıĢı K. Bütçe 0.9 -3.8 -3.3 -1.7 -0.1 -4.6 -2.0 -6.0 KIT 2.4 1.4 -0.2 -0.5 -0.3 1.3 2.5 2.1 ĠĢletmeci 2.8 1.2 -0.6 -0.4 0.6 1.3 2.3 2.0 Mahalli Ġdare 0.7 0.4 0.4 0.2 0.3 0.5 0.3 0.3 Sos. Cüv. 4-Dön.Serm. 0.6 0.6 0.6 0.2 0.0 03 0.2 0.0 Fonîar + z.Kap.Kur. 1.6 1.6 0.5 0.6 0.1 0.0 0.8 -0.8 Toplam Kamu 12.0 7.9 5.2 9.0 7.6 9.2 15.4 11.8 Bütçe Faizi Hariç 6.2 0.2 -2.1 -1.0 -0.1 -2.5 1.7 -4.5 Kaynak: DPT ve Hazine MüsteĢarlığı. (*! 2000 Yılı gerçekleĢme tahmini konsolide bütçe gerçekleĢmesiyle revıze edilmiĢtir. 4.6 KAMU BANKALARININ SEKTÖRDEKĠ AĞIRLIĞI Kamunun finans piyasalarındaki belirleyiciliği sadece finansman ihtiyacından kaynaklanmamaktadır. Ziraat Bankası, Halkbank, Vakıfbank ve Emlakbank'tan oluĢan kamu bankaları grubu, bankacılık sektöründe belirleyici konumundadır. Sektördeki toplam aktiflerin % 34'ü, toplam kredilerin % 27'si, toplam mevduatın ise % 40'ı kamu bankalarına aittir.47 Bu dört banka, aktif büyüklüklerine göre yapılan sıralamada ilk on banka içinde yer almakta olup, Ziraat Bankası birinci, Halkbank ikinci, Vakıfbank yedinci, Emlakbank ise dokuzuncudur. Ayrıcalıklara sahip kamu bankaları bankacılık sektöründe rekabeti olumsuz etkilemektedir. Örneğin etkin Ģekilde çalıĢmayan ve önemli ölçüde görev zararları bulunan kamu bankaları sübvanse edilmektedir. Bu bankalar çoğunlukla kuruluĢ amaçlan dıĢında kamu açıklarının finansmanı için de kullanılabilmekte ve Devlet Ġç Borçlanma Senetleri satın almaya zorlanmaktadır. Bu bankaların siyasi nedenlerle niteliksiz elemanlarla doldurulması da performanslarını etkileyen bir baĢka husustur. Tüm bu nedenlerden dolayı kamu bankaları bankacılık sisteminde yapısal bozukluklara yol açmaktadır.48 47 Bka. Tablo- 5 48 Kamu bankalarının sektör içindeki yeri hakkında ayrıntılı bilgi ıçm bkz. Tunay ve diğ. (1997), III. ve IV. Bölüm. 53 Bu çerçevede, JMF ile yapılan anlaĢmaya uygun olarak, Ziraat Bankası, Halk Bankası ve Emlakbank'ın özelleĢtirilmesi için hazırlanan KHK CumhurbaĢkanı tarafından geri çevrilmiĢ, daha sonra hazırlanan 4603 sayılı Kanun 15.11.2000 tarihinde TBMM'de kabu edilmiĢ ve 25.11.2000 tarih ve 24241 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmıĢtır. Kanun yeniden yapılandırma ve hisse satıĢ ĠĢlemlerinin üç yıl içinde tamamlanmasını öngörmüĢ ve bu sürenin Bakanlar Kurulu tarafından bir defaya mahsus olmak üzere 1.5yı! uzatabileceğini hükme bağlamıĢtır. Yeniden yapılandırma çalıĢmaları çerçevesinde üç banka tçin ortak yönetim kurulu atanmıĢ ve bu bankaların görev zararları karĢılığı olarak Hazîne kağıdı verilmiĢtir. Ayrıca, bundan sonra zarar doğuracak görevlerin verilmesi de yasaklanmıĢtır. Ancak, yeniden yapılandırma ve özelleĢtirme çalıĢmalarının 3.5 yılda tamamlanması Ġmkansız görünmektedir. Yani süre uzatımı kaçınılmaz gibi görünmektedir. Bu bankaların özelleĢtirilmesi beĢ yılı da aĢabilir. Vakıfbank'ın % 25'lik B grubu hisselerinin satıĢını öngören 4604 sayılı Kanun da 22.11.2000 tarih ve 24238 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiĢtir. Tüm bu düzenlemeler gerekli olmakla birlikte, söz konusu bankaların özel Jesti rilebilmes Ġ için siyasî iradenin de istekli ve gayretli olması gerekmektedir. Ayrıca, ekonomik ve siyasi yapı düzelmedikçe ve bankacılık sistemi reformu gerçekleĢmedikçe bankaların tamamen ÖzelleĢtirilmesi de sorunları çözmeyecektir. 4.7 TASARRUF MEVDUATI SĠGORTA SĠSTEMĠNĠN YETERSĠZLĠĞĠ VE MEVDUATA % 100 GÜVENCE VERĠLMESĠNĠN GETĠRDĠĞĠ SORUNLAR Tasarruf mevduatı sigorta sistemi belli geliĢmeler kaydetmekle birlikte hala yetersizdir. Çünkü, mevcut prim sistemi yüksek riskli bankalarla riskli bankalar arasında bir ayrım yapmamaktadır. Son yıllarda yapılan değiĢiklikle sermaye tabanı rasyosuna göre iki farklı orandan prim tahsilatı yapılmaya baĢladıysa da iki grup arasında pek fark yoktur. Riske dayalı prim sistemine geçilmedikçe bankalar arasında eĢitsizlik devam edecektir. 1994 krizinden sonra mevduata % 100 güvence verilmesi, kötüye kullanma (moral hazard) riskini artırmıĢtır. Nitekim üç bankanın ardından 1999 Aralık ayında beĢ banka, 2000 Ekim ayında da iki banka, Aralık'ta bir banka, 2001 Mart'ta bîr banka daha Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu'na devredilmiĢtir. 2000 yılı Haziran 54 ayında çıkarılan karar ile güvencenin kademeli olarak azaltılması Öngörülmüştür. 2000 yılı sonuna kadar 100 milyar TL'ye kadar olan mevduatlar, 2001 yılının ilk altı ayında 50 milyar TL'ye kadar olan mevduatlar güvence kapsamında olacaktır. Daha sonraki dönemde ise Avrupa Birliği mevzuatına uygun olarak 20.000 EURO'ya kadar olan mevduatların güvence kapsamında olması öngörülmektedir. Bu düzenleme olumlu bir gelişme olmakla birlikte, sorunun çözümü için yeterli değildir. Mevduat sigorta sisteminde riske dayalı sigorta sistemini ve kısmi güvenceyi getirecek bir düzenleme, bankacılık sisteminde yapılacak reformun önemli bir unsuru olmalıdır. 4.8 ÖLÇEĞĠN KÜÇÜKLÜĞÜ VE DIġA AÇIK OLMAMA Türkiye'de bankalar uluslararası bankacılık ölçeği dikkate alındığında, aktif büyüklüğü ve özkaynaklar bakımından çok küçük miktarlarla faaliyet göstermektedirler. Japonya'da Industria! Bank of japan (IBj), Dai-Ichı Kangyo Bank (DKB) ve Fuji Bank (FUJI) birleşmesiyle birlikte,, 1,241 milyar dolarlık bir aktif büyüklüğüne sahip ve dünyanın en büyük bankası kurulmuş olacaktır. Dresdner Bank ile birleşme görüşmeleri yapan Deutsche Bank'm aktif büyüklüğü ise 732.5 milyar dolardır. Türk bankacılık sektörünün toplam aktiflerinin 133 milyar dolar, toplam özkaynaklarının ise 3.6 milyar dolar civarında olduğu dikkate alınırsa, ölçeğin ne kadar yetersiz olduğu açıkça görülecektir.49 Ayrıca, bankacılık sektörüne hakim olan grup bankacılığı ve kamunun sektördeki ağırlığı nedeniyle sektörün dışa açılması yetersiz kalmıştır. Bazı bankalar banka kurmak, kurulmuş bankalara iştirak etmek veya şube ve temsilcilikler açmak yoluyla yurtdışına açılmıştır. Ancak, bunlar yetersizdir ve sektörün bankacılık İşlemleri ve işbirliği anlamında uluslararası piyasalara açılmasını, yani uluslararası rekabete hazır hale gelmesini sağlayamamıştır. 49 Toplam aktif ve toplam ozkaynak rakamları 1999 sonu itibarıyla olup, yıl sonu dolar kuru île hesaplanmıştır. 55 V. BOLUM TÜRKĠYE'DE BANKACILIK KRĠZLERĠ Dünyada birçok bankacılık krizi yaşanmıştır ve bundan sonra da yaşanması kaçınılmazdır. Çünkü, bankacılık sektörü riskin ve risk almanın çok fazla olduğu bir sektördür ve küreselleşmenin de etkisiyle sorunlar çok çabuk büyümekte ve yayılmaktadır. Bu çerçevede, ülkemizde de bankacılık krizleri yaşanmıştır ve yaşanmaktadır. Tam bir bankacılık krizi gibi algılanmasa da Kasım 2000 ve Şubat 2001 'de yaşanan krizlerde bankacılık sektörünün yaşadığı sorunların büyük etkisi olmuştur. Fon'daki bankaların sayısı, kamu bankalarının ve Özel bankaların yaşadığı sorunlar dikkate alındığında bankacılık sektörünün zamana yayılmış, sürekli bir kriz yaşadığını söylemek mümkündür. Bu bağlamda, bu bölümde önce genel olarak bankacılık krizlerinin nedenleri, etkileri ve önlenmesi için gerekli önlemler ele alınacak, daha sonra da Türkiye'de yaşanan bankacılık krizleri ve sonuçları ayrıntılı olarak incelenecektir. 5.1 BANKACILIK KRĠZLERĠNĠN NEDENLERĠ, ETKĠLERĠ VE ÖNLENMESĠ 5.1.1 Bankacılık Krizlerinin Nedenleri ve Etkileri Bankalar parasal işlemlere aracılık eden ve borç ve yükümlülükler ihraç eden kuruluşlar olduğu İçin çok likit yükümlülüklere ve borçlara sahiptir. Ancak, bankaların varlıkları yükümlülükleri kadar likit değildir. Dolayısıyla, güven unsurunun çok önemli olduğu bankaların yapısı, varlık ve yükümlülükleri arasındaki bu dengesizlik nedeniyle istikrarsızlığa her zaman açıktır. Bankacılık sektörü yüksek 57 riskle çalıĢan bir sektördür. Bankaların karĢı karĢıya olduğu risklere iliĢkin çok çeĢitli sınıflamalar olmakla birlikte, genel olarak, likidite riski, kredi riski, faiz oranı riski, kambiyo riski, operasyon ve teknoloji riski, yasal düzenleme riski ve ülke riskinden söz edilebilir.50 Bankaların tek tek karĢılaĢtığı risklerin yanı sıra sistemik risk söz konusudur. Sistemik risk ise tek tek bankaların ödeme güçlüğü içine girmesine veya iflasına yol açabilen, daha sonra da sistemin tamamına yayılarak bankacılık krizlerinin çıkmasına neden olabilen risktir. Eğer riskin ortaya çıktığı anda alınacak önlemler yetersiz kalırsa kriz kaçınılmaz hale gelmektedir. Bazı bankalara olan güvenin kaybolması veya bankaların ödeme güçlüğü ile karĢılaĢması halinde bankalardan bir mevduat çekiliĢi yaĢanması kaçınılmazdır. Bu mevduat çekiliĢlerini bankalar varlıklarını çok düĢük fiyattan nakde çevirerek veya çok yüksek maliyetle borçlanarak karĢılayabilirler. Bankaların aldığı önlemlerin yetersiz kalması ve merkez bankalarının da son kredi verme mercii olarak sorunu çözememesi durumunda bir çok banka iflasla karĢılaĢabilir ve sonuçta bir bankacılık krizi ortaya çıkar. Krizin önlenememesi halinde uluslararası boyutlara ulaĢması ve uluslararası bir finansal krize dönüĢmesi de mümkündür. Örneğin geçtiğimiz yıllarda yaĢanan Meksika Krizi, Asya Krizi ve Rusya Krizi uluslararası etkileri olan krizler olmuĢtur.51 Bankacılık krizleri, sonuç olarak bankacılık sektörüne olan güvenin azalmasına ve sistemden fon çıkıĢma neden olacağı için, finansal sistemin yanı sıra reel ekonomiyi de etkilerler. Bu çerçevede krizin ortaya çıkıĢ nedenleri, etkileri ve krizi önleyici politikaların incelenmesi önemlidir. Bankacılık krizlerine yol açan banka iflaslarının dört temel nedeni vardır.52 Bunlar, makroekonomik Ģoklar, finansal geliĢmelere paralel olarak artan riskli faaliyetler, bankaların kendi aralarında ve diğer finans kuruluĢlarıyla aralarında rekabetin artması ve son olarak kötü yönetim ve suistimaldir. Bizi asıl ilgilendiren, krizin nedenlerinden çok etkileri ve krizin önlenmesi için uygulanacak politikalardır. Bankacılık sektöründe ortaya çıkan krizin birincil etkisi bankalardan mevduat çekiliĢidir. Bu krizin münferit olması durumunda banka tarafından aktiflerin likidite edilmesi yoluyla, bu yöntem yetersiz kalırsa son kredi mercii olarak merkez bankasının kaynak sağlamasıyla çözülmesi mümkündür. Öte yandan, eğer 50 Riskle Ġlgili sınıflandırmalar îçinbkz. Karacan (1996), s. 19-30 51 Uluslararası krizlerin etkileri ve alınan önlemlerle ilgili olarak bkz. VVhite (2000). Özellikle, Rusya Krizi ve bankacılık sektöründe etkileri için bkz. Claussen (1999), 52 Krizle ilgili farklı yaklaĢımlar ve sınıflandırmalar için bkz. Karacan (1996), s. 39-55. 58 bankalardaki mevduatlar garanti altındaysa bu da krizin yayılmasını önleyebilir. Ancak, kriz yaydır ve bankacılık sistemine olan güven sarsılırsa, bankacılık sektöründen büyük ölçüde nakit çıkışı olur ve çok sayıda banka iflas eder. İflas etmeyen bankaların da maliyetleri çok artar ve sistemin sağlıklı İşlemesi zorlaşır. Bankacılık sektörünün tüm ekonomiyi etkileyen bu yapısını dikkate alan Feldstein (1991) sistemi bir kamusal mal olarak görmektedir. Yani bankacılık krizleri sadece bankacılık sektörünü değil tüm ekonomiyi ve tüm ülkeyi etkilemektedir. Bu nedenle hükümetler bankacılık faaliyetleriyle ilgili düzenlemeler yoluyla bu riskleri ortadan kaldırmaya (veya azaltmaya) ve sistemin sağlıklı işlemesini sağlamaya yönelik önlemler alırlar. 5.1.2 Bankacılık Krizlerinin Önlenmesi Kriz sırasında alınacak ilk önlem krizin yayılmasını durdurmak ve sisteme olan güveni yeniden tesis etmektir. Krizin sistemin tamamına yayılması önlendikten sonra da kriz yaşayan bankaları yeniden yapılandırarak sisteme kazandırmak gerekmektedir. Bu çerçevede, krizi önlemeye yönelik başlıca araçlar şunlardır: 1) Son kredi verme mercii olarak merkez bankasının devreye girmesi ve zorda kalan bankalara reeskont penceresi veya açık piyasa işlemleri yoluyla kredi vermesi, 2) Mevduat Sigorta Sistemi çerçevesinde mevduatların sigortalanması yoluyla sisteme olan güvenin sağlanması, 3) Bankaların sağlamlığını ve güvenilirliğini artırıcı ve faaliyetlerine ilişkin bilgilerin kamuoyuna ulaşmasını sağlayacak, kısacası sistemin güvenilir olmasını ve sağlıklı İşlemesini sağlayacak yasal düzenlemelerin yapılması, 4) Erken uyarı sistemlerinin kurulması,53 "5) Bankaların denetimi ve derecelendirilmesi (ratingİ). 53 Karacan (7996, erken uyan sistemlerinin yerel ve tek Ģubeli bankacılığın yaygın olduğu çok bankalı ABD sistemi için uygun olduğunu ancak, Türkiye gibi ülkeler için çok maliyetli olduğunu söylemektedir. Karacan'ın görüĢlerine temelde katılmakla birlikte, erken uyan sisteminin bankaların yerinde denetlenmesine yardımcı olabileceği ve Türkiye'de de uygulanabileceği kanaatindeyim. 59 Krizin önlenmesine yönelik yöntemler, gelecek bölümlerde tartıĢılacak yöntemlerdir. Ayrıca, Türkiye açısından da önem taĢımaktadır. Diğer bir önemli husus ise iflas eden bankalar için uygulanacak olan tasfiye, birleĢme ve kamunun kredi vermesi veya mülkiyeti devralması gibi yöntemlerdir. Bu yöntemler mevduat sigorta sisteminin iĢleyiĢi açısından önem taĢımaktadır. Bu nedenlerle, bu bölümde Türkiye'de bankacılık krizleri incelenecek ve daha sonraki bölümlerde dünyada ve Türkiye'de mevduat sigorta sistemi ele alınarak Türkiye için yeni bir sistem önerilecektir. Banka birleĢmeleri ise ayrı bir bölümde incelenece ktir. 5.2 TÜRKĠYE'DE BANKACILIK KRĠZLERĠ Dünyada bir çok bankacılık krizi yaĢanmıĢtır. Ancak, bankacılık krizlerinin en çok yaĢandığı ülke ABD'dir. Frexias ve Rochet (1998), ABD'de 1890-1908 arasında 21, 1929-1933 arasında ise 5 kriz yaĢandığını belirtmektedir.54 Ancak, ABD'de bankacılık sektörünün yapısı farklıdır ve az Ģubeli eyalet bankacılığı Önemli bir yere sahiptir. IMF'nin bir çalıĢmasında ise, 1970'lerin baĢında Bretton-VVoods Sistemi'nin sonra ermesinden 1998'e kadar geçen dönemde, geliĢmiĢ ülkelerde 12, yükselen piyasalarda (emerging markets) 42 bankacılık krizi yaĢandığı belirtilmektedir. 55 Türkiye'de de önemli bankacılık krizleri yaĢanmıĢtır. Ama Türkiye'deki bankacılık krizleri daha çok Arjantin,, ġĠli/ Filipinler gibi ülkelerde yaĢanan krizlere benzemektedir. Çünkü bu ülkelerde de krizlerin nedeni genellikle konjonktürel Ģoklardan çok, yapısal problemlerden kaynaklanmıĢtır. 56 , Türkiye'de kamu kesiminin aĢın kaynak talebi ve dolayısıyla finansal piyasalardaki belirleyiciliği ile bankacılık sektörünün aktif büyüklüğü ve sahiplik yapısı gibi unsurlar bankaların performansını etkilemekte ve risklerini artırmaktadır. Bankalar bu Ģartlar altında, konjonktüre! dalgalanmalardan da daha çabuk ve kolay etkilenmektedir. Bankacılık krizleriyle ilgili kapsamlı bir çalıĢma yapan Karacan (1996), Türkiye'deki banka Ġflaslarını ve krizleri birbirinden ayırmakta ve Î960'lann baĢında 54 Bkz. FrexJas veRochej(I99S>, s. 392-196. ABD'de bankacılık krizlerinin tarihçesi hakkında bilgi için bkz. RusseJ (7993) 55 Bu dönemdeki bankacılık krizleriyle Ġlgili ayrıntılı bilgi için bkz. IMF (1998) ve Active dergisi Aralık 1999 - Ocak 2000 sayısı, s.18. 56 Bankacılık krizleriyle Ġlgili Arjantin örneği için Balino (1991), ġili için Velasco (1991) ve Filipinler için Nascimento{1991)'e bakılabilir. 60 yaĢanan krizin öncesindeki dönemlerde sadece banka iflasları olduğunu ifade etmektedir. Kısacası, banka kapanmalarını esas alarak Türkiye'de bankacılıkta dört ayn döneme değinmiĢtir: (1) 1930-1944, (2) 1945-1959, (3) 1960-1980, (4) 1980'li 57 yıllar. Ayrıca, bu dört döneme 1994 krizini ilave etmiĢtir. Ancak, Karacan'ın kendisinin de değindiği Akgüç (1989) daha isabetli bir sınıflandırma yapmıĢtır. Akgüç, 1930'Iu.yıllann baĢında dünya ekonomik bunalımının etkisiyle Türkiye'de yerel bankaların kapanmasını bir bunalım olarak nitelemektedir. Akgüç'e göre diğer iki bunalım ise, 1958 yılında uygulanan istikrar programının etkisiyle 19601ı yılların baĢında yedi bankanın kapanması ve Tedrici Tasfiye Fonu kapsamında tasfiye edilmesiyle 1980'Ierin baĢında yaĢanan banker krizidir, Türkiye'de yaĢanan b a n ka cılı k kri zl e ri ve so n u çl a rı a Ģa ğ ı d a ki t a bl o d a g ö st e ri l m e kt e di r. Bu çerçevede, Türkiye'de bankacılık krizlerini dört dönemde inceleyebiliriz: 1) 1929-1945: Bu dönem tüm dünyayı sarsan 1929 büyük bunalımı ile baĢlayıp Ġkinci Dünya SavaĢı'nın sona erdiği 1945 yılında sona ermektedir. Bankaların kapanmaları 1930'ların baĢı ile sonunda yoğunlaĢmıĢtır. Akgüç (1989), 1932 yılında 60 banka ve 483 Ģube mevcut iken, bir çok yerel ve yabancı bankanın 58 kapanması sonunda 1945 yılında, 40 banka ve 411 Ģube kaldığını belirtmektedir. 2) 1958-1964: Karacan, 1945-1959 dönemi ve 1960-1980 dönemi olarak iki döneme değinmektedir. Ancak, bu dönemler ancak bankacılık sistemindeki geliĢmeler açısından geçerli olabilir. Akgüç'ün bankaların iflaslarıyla ilgili verdiği tarihlere bakılırsa, çoğunluğun 1958 istikrar programıyla ilgili olduğu ve bunalımın 1960'lann baĢında belirginleĢtiği görülmektedir. Bu geliĢmeler üzerine 6.12.1960 gün ve 153 sayılı Kanun ileTCMB nezdinde bir Bankalar Tasfiye Fonu kurulmuĢtur. Maliye Bakanlığının tedrici tasfiyesine karar verdiği bankaların açıklarını karĢılamak amacıyla kurulan bu Fon, varlıklarının yeterli olmaması durumunda, Maliye Bakanlığının izniyle TCMB'den borç alabilmekteydi. Bankalar Tasfiye Fonu, Türkiye'de mevduat sigorta sisteminin baĢlangıç noktasıdır, 3) 1980-1988:24 Ocakl 980 Kararlarının ardından 1.7.1980 tarihinde mevduat faizleri serbest bırakılmıĢtır. "Temmuz Bankacılığı" denilen yeni bir bankacılık anlayıĢının baĢladığı bu dönemde, iki yıl sonra sorunlar su yüzüne çıkmıĢ ve üç 57 58 Skz. Karacan (1996), s. 175-183. Bkz. Akgüç (1989), s. 38) 61 TABLO 15: TÜRKĠYE'DE BANKACILIK KRĠZLERĠ VE SONUÇLARI (1980-2001) Banka Anadolu Bankası DevletleĢtirme BirleĢme Ġflas SatıĢ Tedrici TSMF'ye Tasfiye Devir X Bağbağnk X X Bank Ekspres (1994) Bank Ekspres (î 998) X Bank Kapital X Demirbank X Denizcilik Bankası X DıĢbank X Egebank{1994) X Egebank(1999) X Emniyet Sandığı X Esbank X Eti bank X X Eurocredit Bank Hîsarbank X Ġktisat Bankası X X impexbank Ġnterbank X Ġstanbul Bankası X ĠĢçi Kredi Bankası X Marmarabank X X Odibank Sümerbank Töbank X X Tûrkbank X X TYT Bank Ulusal Bank* X YaĢarbank X Yurtbank X Kaynak: Karacan (1996), s. 260 ve Actîve dergisi Arajıfc î 999 - Ocak 2000 sayısı, s. 22. Yazar tarafından gün çel teĢt iri l mistir. (*) Ulusal Bank 28.2.2001 'de TMSF'ye devredilmiĢ, 20.5.2001 itibarıyla da iĢlem yapma yetkisi kaldırılmıĢ ve faaliyetine son verifmiĢtîr. 62 bankanın {Ġstanbul Bankası, Ödibank ve Hisarbank) 1982'de yönetimlerine el konulmuĢ, 1983 sonunda da T,C. Ziraat Bankası'na devredilmiĢlerdir. 1984'te Bağbank'm faaliyetine son verilmiĢ, Ġstanbul Emniyet Sandığı da T.C. Ziraat Bankası'na devredilmiĢtir. Banker krizinden etkilenen, ancak birkaç yıl daha dayanabilen Türkiye Öğretmenler Bankası ise 1987 yılında kamulaĢtırılmıĢ, 1992'de de yönetimi T. Halk Bankası'na devredilmiĢtir. Bir kamu bankası olan Anadolu Bankası da krizden etkilenmiĢ ve 1988 yılında Türkiye Emlak Kredi Bankası ile birleĢtirilerek Türkiye Emlak Bankası oluĢturulmuĢtur. Bu dönemin önemli bir özelliği ise/ 1960'larm baĢında yaĢanan krizde olduğu gibi, Bankalar Tasfiye Fonu'nun devamı niteliğinde Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu'nun kurulması olmuĢtur. Krizin ardından 1983 yılında 70 sayılı Bankalar Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile TCMB tarafından idare ve temsil olunmak üzere Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu kurulmuĢ ve Bankalar Tasfiye Fonu, yeni fona devredilmiĢtir. Bu geliĢme hükümetin krize tepkisi açısından önemlidir. Karacan (1996), banker krizinin ardından TCMB'nin son kredi verme mercii fonksiyonunu baĢarıyla yerine getirdiğini ve batan bankaların alacaklılarının mevduat sigortası kapsamına alınmasıyla sorunun sistemik bir krize dönüĢmediğini belirtmektedir. Ancak, kamuoyunda bu kriz banker krizi olarak bilinmektedir ve halkımız uzunca bir süre bundan etkilenmiĢ ve bankacılık sektörü dıĢına kaynak çıkıĢı olmuĢtur. Ayrıca, faizlere 1987 yılına kadar tavan konmuĢtur, 4) 1993-2000: Aslında bu dönemin kökenleri 1989 yılında çıkarılan 32 Sayılı Karara kadar dayanmaktadır. Çünkü söz konusu karar ile sağlanan serbestleĢme ve buna bağlı yanlıĢ makroekonomik politikalar krizin temelinde yatan nedenlerdir. 1990'Iann baĢında giderek artan kamu açıkları ve buna bağlı olarak borçlanma Ġhtiyacının artması krizi hazırlayan en önemli etkendir. 1993 sonlarına doğru sıkıĢan hükümet, faiz oranlarını aĢağı çekmek amacıyla Devlet Ġç Borçlanma Senetleri ihalelerini arka arkaya iptal etmiĢ ve büyük ölçüde TCMB kaynaklarına yönelmiĢtir. Hükümetin üç yıldır sürdürdüğü düĢük kur-yüksek faize dayalı politikadan vazgeçip, hem kuru hem de faizi aynı anda düĢürme hevesi Ġle ihaleleri iptal etmesi sonucu, geriye sadece TCMB kaynakları kalmıĢtır. Bu arada piyasada boliaĢan TL ise, ĠMKB'nin yetersiz olması nedeniyle döviz piyasasına yönelmiĢtir.59 Bankaların da açık pozisyonlarını kapama telaĢına düĢmesiyle TL kısa sürede aĢırı 59 Krizin nedenleri île iigılı ayrıntılı bilgi için bkz Ersel ve Sak (1995). 63 değer kaybetmiĢtir. Faizler birden yükselmiĢ ve tam anlamıyla bir kriz yaĢanmıĢtır. Üç banka (Marmarabank, TYT Bank, Ġmpexbank) ve üç aracı kurum (Türk Invest, Çarmen,, Pasifik) batmıĢtır. Kriz, bankacılık sisteminin maliyet yönünden etkinliğinin yanı sıra, rekabetçi yapıya doğru gidiĢ trendini de bozmuĢtur. 6 0 Krizin etkileri 5 Nisan Kararlarından sonra biraz hafifletilmiĢ, ancak Mayıs 1995'te mevduata % 100 güvence verilerek kriz durdurulabilmiĢtir. Fakat alınan önlemler yetersiz kaldığı için 1990'Iarın sonuna doğru üç banka daha (Türk Ticaret Bankası, Ġnterbank, ve Bank Ekspres) Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu'na devredilmiĢtir. Bu durum bir krize yol açmamıĢtır. Ancak, 1999 yılının sonunda beĢ bankanın ( YaĢarbank, Esbank, Egebank, Yurtbank, Sümerbank), Ekim 2000'de iki bankanın (Etibank ve Bank Kapital) Fon'a devredilmek zorunda kalınması sorunların devam ettiğinin bîr göstergesi olmuĢtur. Kasım 2000 sonunda bir likidite krizi yaĢanmıĢ ve Aralık 2000 baĢında sektörün önde gelen bankalarından Demirbank'ın yönetimine el konulmuĢtur. ġubat 2001 krizinin ardından da Ulusal Bank ve Ġktisat Bankası'nın yönetimleri TMSF'ye geçmiĢ, bir süre sonra Ulusal Bank kapatılmıĢtır. 1999 sonunda 4389 sayılı Bankalar Kanunu'nun çıkarılması ve 4491 sayılı Kanun ile yapılan değiĢiklikler çerçevesinde getirilen hükümler ve Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu'nun kurulması ve Kanun'da yapılacak yeni değiĢiklikler de kısa vadede sorunları çözecek gibi görünmemektedir. Krizler, ders alınmadığı ve krize neden olan yapısal sorunlar çözülmediği müddetçe, uygulanan politikalara ve konjonktüre bağlı olarak tekrar edecektir. Bankacılık sisteminin yapısını değiĢtirerek, dünya ölçeğinde rekabet edebilir ve krize karĢı koyabilir düzeye getirecek reformlar bir an önce gerçekleĢtirilmeli, birleĢmeler ve tasfiye esasları yeniden düzenlenmelidir. 60 Krizin bankacılık sektörünün etkinliği üzerindeki etkileri hakkında bkz. Ertuğrul ve Zaim (1996) 64 VI. BOLUM MEVDUATIN SĠGORTALANMASI VE DÜNYADA MEVDUAT SĠGORTA SĠSTEMLERĠ 6.1 MEVDUATIN SĠGORTALANMASI VE ÖNEMĠ iktisat teorisinin temel kavramlarından olan tasarruf, iktisadi büyüme ve kalkınma açısından çok önemli bir unsurdur. Ülkelerin yatırım için ihtiyaç duyduğu kaynakların sağlanması için tasarrufların artırılması gerekmektedir. Ancak/ bu durumun gerçekleĢmesi için tasarruf eğilimi kadar, tasarrufların toplandığı ve yatırımcılara aktarılmasının sağlandığı mali sistem, özellikle de bankacılık sektörünün sağlığı ve sunduğu güven de önemlidir. Güvenli bir ortam sağlanmadığı takdirde/ tasarrufların mali kesime yönelmesi ve yatırımcılara aktarılması zordur. Bu nedenlerden dolayı, bankacılık sektöründe güven ve Ġstikrarın temini amacıyla bazı düzenlemeler yapılması kaçınılmazdır. Teknolojik geliĢmeler ve finansal yeniliklere paralel olarak günümüzde artan küreselleĢme, güven ve istikrar unsurunu daha ön palana çıkarmakta Ġse de 20. yüzyılın baĢlarından itibaren bu husus dikkate alınmıĢ ve bu konuda düzenlemelere gidilmiĢtir. ĠĢte, mevduat sigorta sistemi tasarruf mevduatının güvence altına alınabilmesi, yani hem mudilerin korunması hem de bankacılık kesimine olan güvenin sürdürülmesi, baĢka bir deyiĢle mali sistemin istikrarının sağlanması için uygulanan sistemdir. Mevduat sigortası, tasarruf sahiplerinin bankalara veya tasarruf kuruluĢlarına yatırdıkları mevduatın, kısmen veya tamamen güvence altına alınmasını sağlayan 65 sistemdir.61 Böylece, bankanın ödeme güçlüğü içine girmesi durumunda tasarruf sahibinin kaybetme riski devlet veya özel sektör tarafından kurulan mevduat sigorta kurumuna aktarılmakta ve bankacılık sektörüne olan güven sürdürülmektedir. Bu güvenin sürdürülmesi bankacılık sektörünün ve dolayısıyla ekonominin sağlıklı iĢlemesi için hayati öneme sahiptir. Bankalara olan güven sarsılırsa, bankalar kaynak toplayamaz ve yatırımlar için gerekli kaynakları aktaramaz. Dolayısıyla ekonomik faaliyetlerde de bir yavaĢlama olur. Bu nedenlerle bankaların borçlarını Ödeyememesi veya iflas etmesi diğer ticari iĢletmelerden farklı etkilere sahiptir ve sektörün geneline yayılması durumunda ülke ekonomisi üzerinde çok önemli etkisi olacaktır. Bu çerçevede, mevduatların güvence altına alınması ile bankacılık sektörünün korunması ve ekonomide kriz çıkmasının Önlenmesi amaçlanmaktadır. Bu amaçlarla bir çok ülkede mevduat sigorta sistemi kurulmuĢ ve geliĢtirilmiĢtir. Mevduat sigorta sistemi, bugünkü anlamda ilk olarak Çekoslovakya'da uygulanmaya baĢlamakla birlikte, büyük bunalım sonrasında ABD'de de uygulamaya konulmuĢtur. Mali sistemin büyüklüğüne paralel olarak ABD'deki uygulamaları geliĢen mevduat sigortası sistemi, daha sonra birçok ülkede de uygulanmıĢtır. Ülkemizde ise, 22.7.1983 tarihinde yürürlüğe giren Bankalar Hakkında 70 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu kurulmuĢtur. 6.2 DÜNYADA MEVDUAT SĠGORTASI UYGULAMALARI Mevduat sigorta sisteminin kökü Çinli tüccarların asırlar önceki faaliyetlerine dayanmakla birlikte, modern anlamda ilk olarak 1829 yılında ABD'de New York eyaletindeki ticari bankalarca uygulanmaya baĢlanmıĢtır. Ülke bazında mevduat sigorta sistemini ilk uygulayan Çekoslovakya olmuĢtur. Ancak, modern anlamda mevduat sigorta sistemi ABD'de uygulanmaya baĢlanmıĢtır. Bu bağlamda/ bu bölümde önce ABD'de mevduat sigorta sisteminin kuruluĢu ve geliĢimi, daha sonra Ġspanya, Almanya, Ġngiltere,, Avrupa Birliği ve Japon ya'd aki uygulamalar ve mevcut durum ele alınacaktır. 61 Mevduat sigortasının tanımı ile ilgili ayrıntılı bilgi için bkz. Küçiıközmen (1996), s. 1-2 66 6.2.1 ABD'de Mevduat Sigorta Sistemi ve FDIC Mevduat sigortası dünyada i l k olarak ABD'de uygulanmıştır. New York eyaletinde, ticari bankaların borç senedi ihraçlarını ve mevduatları güvence altına almak amacıyla 1829 yılında uygulanmaya başlanan mevduat sigortası, daha sonra Indiana'da (1834), Ohio'da (l 845) ve İowa'da (1858) uygulanmıştır. Bunîara daha sonra başka eyaletler de dahil olmuştur. Buralardaki mevduat sigortası uygulamaları özel sektör tarafından organize edilmiş ve yönetilmiştir. Bu sisteme katılan bankaların artması ve aralarında anlaşmalar yapnıalarıyla sistem genişlemiştir. Ancak, günümüzdeki anlamıyla, yani kamu otoritelerince yönetilen anlamda mevduat sigortası uygulaması, dünyada 1930'farın başında yaşanan büyük ekonomik kriz sonrasında başlamıştır. ABD'de modern anlamda mevduat sigortası uygulaması 1933 yılında kurulan Federal Mevduat Sigorta Kurumu (Federal Deposİt Insurance Corporation, FDIC) ile başlamıştır. FDiC, 1933'te banka mevduatlarını sigortalamak, bankacılık sisteminin sağlıklı şartlarda çalışmasına yardımcı olmak ve finansal kuruluşların zorda kalması durumunda ülkenin para arzını korumak için kurulmuştur. Daha sonra, 1950 yılında ABD Merkez Bankası Kanunu'nun bir bölümü alınarak ayrı bir kanun haline getirilmiş ve Federal Mevduat Sigortası Kanunu (Federal Deposİt Insurance Act, FDIA) çıkarılmıştır. ABD bankacılık sistemi çerçevesinde, FED'e üye olan bankalar (ulusal bankalar) için FDlC'ye üyelik zorunludur. Eyalet bankaları ise isterlerse katılabilirler. FDIC yönetim kurulu beş kişiden oluşmaktadır. Bir üye Federal denetleme kurumu olan "Comptroller of the Currency"62 tarafından, bir üye Thrift63 Denetim Kurumu'nun başkanı tarafından, üç üye de Senato'nun onayı ile ABD Başkanı tarafından seçilir. Kurumun başkanı ve başkan yardımcısı ABD Başkanı'nın seçtiği üyeler arasından beş yıllığına görevlendirilir. Yönetim Kurulu, Kurum ile İlgili her konuda yetkilidir. FDIC, ABD'de tasarrufları sigortalayan iki fon olan "Banka Sigorta Fonu" ve "Tasarruf Birliği Sigorta Fonu"nu idare etmektedir. 62 Buradaki comptroüer kelimesi denetçi anlamındadır. Ancak, bankalara kuruluş İzni verme yetkisi ve düzenleme yapma yetkisi dikkate alındığında, bizdeki Hazine Müsteşarlığının fonksiyonlarını üstlendiği görülmektedir. 63 Kelime anlam, idare, tasarruf, tutum olan thrift tasarruf ve tutum sandıkları için kullanılan bir tenmdır. ABD mali sistemi içinde bankaların yanısıra Thrift Kuruluşlar ı iie Tasarruf ve Kredi Kuruluşları mevcuttur. 8u kuruluşlar nezdindeki mevduat ve katılma payları ise Federal Tasarruf ve Kredi Sigorta Kurumu (Federal Savings and Loan Insurance Corporation, FSLIC) tarafından sigortalanmaktadır, 67 ABD'de mevduat sigortasının kapsamı mevduat miktarına göre değil, mudiye göre belirlenmiştir. FDJC'ye üye bîr bankada her mudi için sigortalanan mevduat miktarı 100.000 ABD Dolarıdır. Mevduat sigortası, tasarruf mevduatlarının yanı sıra, çek hesapları, mevduat sertifikaları, "NOW" hesapları, vezneye ibrazı halinde ödenen çekler, ödeme emirleri, ödenmemiş çekler, itibar mektupları ve seyahat çeklerini de içine almaktadır. ABD'de mevduat sigortası hesap değil mudi esasına dayanmakla birlikte, bazı özel hesap türlerinde mudiye bağlı olmaksızın 100.000 dolarlık limiti artırmak mümkün olabilmektedir. FDICnin esas kaynakları bankalarca ödenen primler ve faiz gelirlerinden oluşmaktadır. Ancak bizim için önemli olan risk primlerinin hesaplanma yöntemidir. FDIC, riske dayalı prim sistemine göre prim tahsil etmektedir. Buna göre bankaların risk primlerini belirlemek için üç sermaye grubu ve üç denetim grubu oluşturulmuştur. ABD Merkez Bankası'nm son yıllarda oluşturduğu "Mali Kuruluşları İzleme Sistemi'nde (MKİS), iki farklı ekonometrik modele yanı risk derecelendirmesi ve risk değerlendirmesine dayanılarak bankaların hangi kategoriye gireceği ve ne kadar prim ödeyeceği belirlenmektedir. Risk derecelendirmesi CAMEL sistemine göre yapılmaktadır. İngilizce'de sermaye yeterliliği (Capital adequacy), aktif kalitesi (Asset quality), yönetim (Management), kazanç (Earnings) ve likidite (Liquidİty) kelimelerinin baş harflerinden oluşan CAMEL sisteminde her banka bu beş risk ölçütüne göre değerlendirilmekte ve denetçiler her bir ölçüt için bîrden beşe kadar not vermektedir.64 Öte yandan MKİS kapsamındaki risk değerlendirmesi ise yine banka ile ilgili verilere dayanılarak oluşturulan, ancak gelecek iki yılı içine alan uzun vadeli tahmin modeline dayanan bir değerlendirmedir. Bu yeni sistem, eski uzaktan gözetim ve uzman tahminlerine dayalı yöntemlere göre hem daha tarafsız hem de daha bilimsel bir yöntem olduğundan daha avantajlıdır. Hem derecelendirme hem de değerlendirme ölçütleri daha somut, objektif ve bilimsel olduğu için alınacak kararlar tarafsız olacak, ayrıca bankaların kötüye gidişi daha önceden tahmin edilerek önlem alınabilecektir. 6.2.2 Ġspanya'da Mevduat Sigorta Sistemi ve Mevduat Garanti Fonu İspanya'da mevduat sigortası ilk olarak 1977 yılında uygulanmaya başlanmıştır. İlk olarak bankaların tasfiyesi halinde mevduatların garanti altına alınması amacıyla 64 Bu konu ayrıntılı olarak dokuzuncu bolümde ele alınmaktadır. 63 kurulan, tüzel kiĢiliği olmayan ve Ġspanya Merkez Bankası tarafından idare edilen Mevduat Garanti Fonu, 1978 yılında yapılan düzenlemeyle özel bir kuruluĢ olarak yapılandırılmıĢ ve zor durumdaki bankalara sigorta kapsamındaki mevduatlarını aĢmamak üzere finansal yardım sağlama yetkisi tanınmıĢtır. Ancak, 1978 yılında baĢ gösteren krizin önlenmesinde mevcut sistemin yetersiz kalması nedeniyle Mart 1980'de Mevduat Garanti Fonu yeniden yapılandırılarak, kendi kanunu olan bir kamu kuruluĢu Ģeklinde faaliyet göstermeye baĢlamıĢtır. Bu yeni düzenlemeye göre, Fon'un amacı, eskisi gibi sadece mevduat sigorta akıĢını yönetmek değil, zor duruma düĢen bir bankaya Ödeme kabiliyetini yeniden kazandırmak için gerekli bütün önlemleri almaktır. Yani, Fon bu tarihten itibaren pasif bir mevduat sigorta fonu olmaktan çıkmıĢ ve Ġspanya'daki bankacılık krizinin çözümünde önemli bir rol oynamıĢtır. Mevduat Garanti Fonu, sekiz üyeden oluĢan bir yönetim kurulu tarafından idare edilmektedir. Ġspanya Merkez Bankası tarafından atanan dört üye Merkez bankasının talimatlarına göre hareket etmektedir. Ekonomi ve Maliye Bakanlığı tarafından atanan diğer dört üye ise bankaları temsil etmektedir. Fon'un yönetim kurulu baĢkanı Ġspanya Merkez Bankası BaĢkan Yardımcısıdır ve oyların eĢit olması halinde BaĢkan'ın oyu belirleyicidir. Kısacası, Fon'un yönetimi fiilen Merkez Bankasının kontrolündedir.65 Miktarı baĢlangıçta her mudi için 500.000 Peseta olan, ancak Ģartlara göre değiĢen, sınırlı bir mevduat sigorta sistemi uygulanmaktadır. Bankaların denetleyicisi konumundaki Merkez Bankası, bir bankanın ödeme gücü problemi olduğuna karar vermesi durumunda Fon'un müdahalesini yani bankanın yönetimini devralmasını isteyebilir. Fon söz konusu bankanın riskli aktiflerini satın alarak, geçici muafiyetler tanıyarak veya düĢük faizli krediler vererek bankaya destek sağlayabilir. Ancak, Fon özel sektörden teklif alarak bir yıl içinde ilgili bankayı özelleĢtirmek zorundadır. Bu durum dikkat çekicidir. Özellikle, Türkiye'de Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu'nun bünyesinde, birisi (Türk Ticaret Bankası) 1997, birisi (Bank Expres) 1998 ve birisi (Ġnterbank) 1999 baĢlarında, beĢi 1999 sonunda/ ikisi de Ekim 2000'de devralınan on banka olduğu dikkate alındığında, bu bir yılda Ö zelleĢt irme zor unluluğunun önem i açıkça ort aya çıkm aktadır . 1980'lerin baĢında Ġspanya'da yaĢanan kriz sonrasında ödeme güçlüğüne düĢen 51 bankadan l'i tasfiye edilmiĢ, 26'sı yeniden yapılandırılarak diğer bankalara 65 Bkz. Fernandez(1995) 69 satılmıĢ, RLJMASA grubuna bağlı olan 20 bankanın durumu Fon dıĢında çözülmüĢ, diğer 4 banka da doğrudan diğer bankalar tarafından satın alınmıĢtır.66 Ġspanya örneğindeki en çarpıcı nokta, Mevduat Garanti Fonu'nun müdahale ettiği bankaların ÖzelleĢt irilmesinin ortalama alt ı ay Ġçinde gerçekleĢtir ilmesidir. 6.2.3 Almanya'da Mevduat Sigorta Sistemi ve Mevduatı Koruma Fonu Alman Mevduat Sigorta Sistemi, 1966 yılında, mudilerin kayıplarını sigortalamak amacıyla sektörün temsilcisi konumundaki Alman Ticari Bankaları Federal Birliği'nin desteğiyle kurulmuĢtur. Bankaların konulan standartları yerine getirip getirmediği bu Birlik tarafından denetlenmektedir. Alman bankacılık sisteminde önemli bir yere sahip olan tasarruf sandıkları ve kredi kooperatifleri nezdindeki mevduatları sigortalamak amacıyla, Alman Tasarruf Sandıkları ve Ciro Birliği tarafından Tasarruf Sandıkları Garanti Fonu 1969 yılında kurulmuĢtur. Almanya'da mevduat sigorta sistemi tamamen özel bankalar tarafından yönetilmekte olup, Merkez Bankasının (Bundesbank) bîr müdahalesi veya yetkisi söz konusu değildir. Mevduat Sigorta Fonu ve Tasarruf Sandıklan Sigorta Fonu'nun dıĢında, sermayesinin % 30'u Bundesbank'a kalanı da bankalara ait olan Likidite Konsorsiyum Bankası 1974 yılında, bankacılık sisteminde ödemelerin gerçekleĢmesini sağlamak ve geçici likidite sorunuyla karĢılaĢan bankalara kısa vadeli kaynak sağlamak amacıyla kurulmuĢtur. Bundesbank, Likidite Konsorsiyum Bankasına senet karĢılığı reeskont kolaylığı tanımıĢtır. Almanya'da Mevduat Sigorta Fonu'na üyelik gönüllü olup, Alman bankalarının yurtdıĢındaki Ģubeleri ile yabancı bankaların Almanya'daki Ģubeleri de sigorta kapsamındadır. Sigorta kapsamı baĢlangıçta hesap baĢına 10.000 DM iken, 1974 yılında yaĢanan Herstatt Bankası krizinden sonra 1976 yılında yapılan değiĢiklikle mudi baĢına mevduatın % 30'u olarak belirlenmiĢtir. Sigorta, bankalararası mevduat hariç tüm mevduatları içine almaktadır. Fonun finansmanı üyelerin ödediği katkı primi ile sağlanmakta olup, prim tutarı her bankanın toplam mevduatının (bankafararası mevduat hariç) yüzde 0.03'ü kadardır.67 66 Bkz.Talley ve Mas (1990). 67 Bkz. Balaban ve Cıllî (1996), s. 205-206. Fon ite ilgili ayrıntılı bilgi için, bkz. Association of Cerman Banks (1993) 70 6.2.4 Ġngiltere'de Mevduatı Koruma Sistemi Mevduat Sigorta Sistemi, İngiltere'de İlk olarak 1979 yılında çıkarılan Bankacılık Kanunu çerçevesinde kurulmuş olup, 1987 yılında Kanun'da yapılan değişiklikle geliştirilmiştir. İngiltere Merkez Bankası ve sisteme katılan bankaların temsilcilerinden oluşan ve kamu kurumu niteliği taşıyan Mevduat Koruma Kurulu tarafından idare edilen mevduat sigorta sisteminin amacı, küçük tasarruf sahiplerini korumaktır. KuruSun düzenleme ve gözetim fonksiyonu yoktur, ancak bîr bankanın ödeme güçlüğü İçine girmesi veya iflası halinde devreye girmektedir. Sistem tüm mevduat sahiplerinin riski paylaşmasına yönelik olan ve zararı hem sigortalı mudinin hem de sigorta edenin yüklendiği bir ortak sigorta sistemidir. Bu çerçevede, mudi başına 20.000 İngiliz sterlinine kadar olan sterlin cinsinden mevduatların % 75'i, yani 15.000 İngiliz sterlinlik kısmı sigorta kapsamındadır. Bankaların yurtdışı şubelerindeki mevduat, döviz cinsinden mevduat ve bankalararası mevduat sigorta kapsamı dışındadır. Mevduat Koruma Fonu'nun kaynaklan, başlangıçta alman minimum 10.000 İngiliz sterlini tutarındaki katkı ve yıllık düzenli prim gelirlerinden oluşmaktadır. Bir bankadan alman katkı tutarı ilk katkı dahil 300.000 sterlini veya o bankanın sterlin mevduatının % 0.3'ünü geçemez. Fon'un kaynaklarının 3 milyon sterlinin altına düşmesi halinde katkı miktarı artırılabilmekte ve olağanüstü durumlarda Parîamento'nun onayıyla bîr defaya mahsus özel katkı alınabilmektedir. İngiltere'de mevduat sigorta sisteminin amacı, başlangıçta da belirtildiği gibi küçük tasarruf sahiplerini korumaktır. Sistemin bankacılık sisteminde güven ve istikrarı koruma amacı yoktur ve bu görev İngiltere Merkez Bankası'na verilmiştir. Merkez Bankası, "batınImayacak kadar büyük" bankaların bile kurtarılmasından yana değildir. Ancak, Parlamento'nun onayıyla bankacılık krizini önlemek üzere müdahalede bulunabilir. Ancak, 1995 yılında İngiltere'nin en eski ve en büyük bankalarından olan Barings Bankasının batmasından sonra, bankaların kurtarılması, koruma sistemi ve gözetim ve denetimin etkinliği gibi konular tekrar tartışılmaya başlanmıştır. 6.2.5 Japonya'da Mevduat Sigorta Sistemi Japonya'da 1971 yılında çıkarılan Mevduat Sigorta Kanunu'na dayanılarak aynı yıl içinde özel bir kuruluş statüsünde Mevduat Sigorta Kurumu kurulmuştur. 71 Mevduat sahiplerini korumak ve güven ortamının sürdürülmesine katkıda bulunmak amacıyla kurulan Kurum, kamu ve özef sektör tarafından ortak bir Ģekilde idare edilmekte olup, 455 milyon Japon yeni olan baĢlangıç sermayesinin üçte biri özel mali kurumlar, üçte biri devlet, üçte biri Japon Merkez Bankası tarafından karĢılanmıĢtır. Mevduat Sigorta Kurumu'nun baĢkanı olarak Japonya Merkez Bankası baĢkan yardımcısı atanmakla birlikte, diğer üyelerin ve yöneticilerin atanmasının Maliye Bakanlığı tarafından yapılması, Maliye Bakanlığının Kurum üzerindeki belirleyici rolünün bir göstergesidir. Kurumun Merkez Bankasından alacağı borçlar bile Malîye Bakanlığı'nın onayına tabidir. Mevduat Sigorta Kurumu kapsamında olmayan tarım, ormancılık ve balıkçılık kooperatifleri kendi mudilerini korumak amacıyla 1973 yılında Tasarruf Sigorta Kurumu'nu kurmuĢlardır. Mevduat sigortasının kapsamı baĢlangıçta 3 milyon yen, tahsil edilecek primler ise yıllık onbinde sekiz olarak belirlenmiĢtir. Döviz tevdiat hesaplan ve bankalararası mevduat ile yabancı bankaların Japonya'daki Ģubeleri ile Japon bankalarının yurtdıĢındaki Ģubeleri sigorta kapsamında değildir. Ancak, mali piyasalardaki değiĢikliklere paralel olarak, 1986 yılında Mevduat Sigorta Kanunu'nda yapılan değiĢiklikle, sigorta kapsamı geniĢletilmiĢ ve Mevduat Sigorta Kurumu'nun fonlama tabanını güçlendirecek ve birleĢmelere destek sağlayacak Ģekilde fonksiyonlarını artıracak adımlar atılmıĢtır. Buna çerçevede; (1) sigorta kapsamı 3 milyon yenden 70 milyon yene çıkarılmıĢ, (2) prim oranı onbinde sekizden onbinde onikiye çıkarılmıĢ, (3) Mevduat Sigorta Kurumu'nun Merkez Bankası'ndan borçlanabileceği maksimum tutar 50 milyar yenden 500 milyar yene yükseltilmiĢ, (4) problemli bir banka ile birleĢecek bankaya Kurum'dan veya Maliye Bakanlığı'ndan mali ve teknik yardım sağlanması karara bağlanmıĢ ve (5) bir bankanın iflası durumunda mevduat sahiplerinin acil ihtiyacını karĢılamak üzere her bir mudiye 200 bin yen tutarına kadar peĢin ödeme yapılması ve sigorta kapsamındaki mevduatların bir ay içinde ödenmesi esası getirilmiĢtir. Kanunun son haline göre; ticari bankalar, uzun vadeli kredi bankaları, trust bankaları, "shinkin" bankaları, "sogo" bankaları, kredi kooperatiflerinin yanı sıra iĢçi bankalarının sisteme katılması zorunludur. Mevduat sigortası, kanunun son haliyle, vadeli ve vadesiz mevduatlar Ġle anapara telafi sözleĢmeleri olan menkul kıymet yatırım fonları ve bu fonîara yatırım yapmak üzere müĢterilere verilen diğer sertifikalan içine almaktadır.68 68 Bkz. Küçûközmen (7996). 72 6.2.6 AB Ülkelerinde Mevduat Sigortası Mevzuatı ve UyumlaĢtırılması AB ülkelerinden bazılarında mevduat sigorta sistemleri eski olmakla birlikte, sistemlerin uyumuna iliĢkin çalıĢmalar Avrupa Toplulukları Komisyonu'nun 1987 yılında yayınladığı tavsiye karan ile hız kazanmıĢtır. Almanya'da 1966, Ġspanya'da 1976, Ġngiltere'de 1979, Fransa'da 1980, Ġtalya'da ise 1987'de kurulan mevduat sigorta sistemleri, diğer birçok üye ülkede söz konusu tavsiye kararından sonra kurulmaya baĢlanmıĢtır. Avrupa Toplulukları Komisyonu'nun 4.6.1992 tarihli tavsiyesi uyarınca kabul edilen Konsey Direktifi, mevduat sigorta sistemine olan ihtiyaç, sistemin amacı ve tasarruf sahiplerine yapılacak ödemelere iliĢkin temel hususları içermekteydi. Bu Direktife göre, bankalararası mevduat ile ikincil veya Ģarta bağlı yükümlülükler sigorta kapsamına dahil değildir ve kiĢi baĢına sigorta Ödemesi, garanti kapsamındaki mevduatın % 90'ı olmak üzere en çok 15.000 ECU'dur. Riskin % 10'luk kısmı mudilere bırakılarak onların da bankaları izlemesi ve seçici olması amaçlanmıĢtır. Bir bankanın zora düĢmesi durumunda tasarruf sahiplerine paralarının en geç üç ay içinde ödenmesi ve makul nedenlere dayanmak Ģartıyla bu sürenin bir defaya mahsus olmak üzere uzatılabilmesi ÖngörülmüĢtür. Ayrıca, üye ülkelerin 1.1.1994 tarihine kadar ulusal mevzuatlarını düzenlemeleri öngörülmüĢtür. 7.6.1993 tarihli Konsey Direktifi ile eski direktifte iki Önemli değiĢiklik yapılmıĢtır. Ödeme oranı % 90'da kalmakla birlikte, sigorta kapsamı 20.000 ECU'ya yükseltilmiĢtir. Sigorta kurumlarının mevduatı da kapsam içine alınmıĢ ve üç aylık ödeme süresi kısaltılarak iki aya indirilmiĢtir. AB'deki mevduat sigorta sisteminde 1994 yılında da küçük bazı değiĢiklikler yapılmakla birlikte, asıl düzenleme Avrupa Parlamentosu ve Konsey tarafından 30.5.1994 tarihinde kabul edilen Mevduat Garanti Sistemlerine ĠliĢkin 94/19/EC sayılı Direktif ile yapılmıĢtır.69 Bu Direktif üye devletlerde kurulacak ve uygulanacak mevduat garanti sistemlerini tüm ayrıntılarıyla düzenlemiĢ ve üye ülkelere uyum sağlamaları için 1.7.1995'e kadar zaman tanımıĢtır. Buna göre, bir üye devlette kurulan ve tanınan bir mevduat sigorta sistemi, kredi kuruluĢlarınca diğer üye devletlerde açılan Ģubelerdeki mudileri de kapsamaktadır. Her bîr mudinin 20.000 EURO'ya70 kadar olan mevduatı sigorta kapsamında olup, bunun % 90'ı mudiye ödenecektir. 69 Bu konuda, 94/19/EC sayılı Direktif metninin yanı sıra Balaban ve Çilli (1996) ve Arslan (1999)'a bakılabilir. 70 1994 yılında ECU olarak belirlenen limitler EURO'nun yürürlüğe girmesi nedeniyle EURO olarak değiĢtirilmiĢtir. 73 V». BOLUM TÜRKĠYE'DE MEVDUAT SĠGORTASI UYGULAMASI: TASARRUF MEVDUATI SĠGORTA FONU 7.1 TARĠHÇE Türkiye'de tasarruf mevduatının korunmasının temeli 1933 yılında çıkarılan Mevduatı Koruma Kanunu'na dayanmaktadır. Cumhuriyetin kurulmasının ardından baĢlayan ekonomik kalkınma çabaları ve buna paralel olarak kurulmaya baĢlanan bankalarla birlikte, mevduatla ilgili düzenleme yapılmıĢ ve söz konusu kanun çıkarılmıĢtır. 1933 yılında çıkarılan 2243 sayılı Mevduatı Koruma Kanuna göre, bankaların mevduat karĢılığı kasalarında bulundurmak zorunda oldukları "munzam karĢılıklar tasarruf mevduatının imtiyazlı karĢılığı olarak kabul edilmiĢtir. Ayrıca, bu munzam karĢılıklar, bankanın diğer alacaklıları tarafından haczediiememekte ve mevduat sahiplerinin teminatı sayılmaktaydı (m.9). Munzam karĢılıkların yeterli olmadığı düĢüncesiyle, 1936 yılında çıkarılan 2999 sayılı Bankalar Kanunu ile, mevduatların % 40'ı ilgili bankanın aktifinde mevcut bütün kıymetlerin üzerinde imtiyazlı alacak kabul edilerek, iflas halinde bu % 4Q'fık kısmın tasfiye sonucu beklenmeden tasarruf sahiplerine ödenmesi öngörülmüĢtür.71 Tasarruf mevduatının imtiyazlı alacak kabul edilmesinin yeterli korumayı sağlamadığı görüldüğü için, 1958 tarihli 7129 sayılı Bankalar Kanunu'nda değiĢiklik yapılarak, tedrici tasfiye yöntemi kabul edilmiĢ ve Bankalar Tasfiye Fonu kurulmuĢtur. 71 Bu konularda ayrıntılı bilgi için bkz. Tekmalp (1988). 75 Buna göre, hakkında Kanun'un 60. maddesi uygulanan bir banka, gerekli görüldüğü takdirde, Maliye Bakanlığı tarafından tedrici tasfiyeye tabi tutulmaktaydı. Tedrici tasfiye iĢlemi ise bir büyük bankanın teknik ve mali gözetimi altında yapılmakta ve iĢlemlerde Türk Ticaret Kanunu ile Bankalar Kanunu'nun tasfiyeye iliĢkin hükümleri uygulanmaktaydı. Tasfiye sonucunda ortaya çıkabilecek kestn açık ise Fon tarafından karĢılanacaktı.72 Î960-Î964 yılları arasında tasfiyesi öngörülen, Esnaf Kredi Bankası A.ġ., Sanayi Bankası A.ġ., T. BirleĢik Tasarruf ve Kredi Bankası A.ġ., Doğubank T.A.ġ., Tutum Bankası T.A.ġ., Raybank T.A.ġ. ve Türkiye Kredi Bankası A.ġ.'nin tasfiye iĢlemleri 1980'lerde tamamlanmıĢ olmasına rağmen iĢlemleri 1990'larda da devam etmiĢ ve bazılarınınki hala devam etmektedir.73 1980'lerin baĢında yaĢanan banker krizinden sonra, tedrici tasfiye sistemi ve Bankalar Tasfiye Fonu'nun yetersiz olduğu görülerek, bankacılık sisteminde köklü değiĢiklikler getiren 70 Sayılı Bankalar Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu kurulmuĢtur. 1985 yılında çıkarılan 3182 sayılı Bankalar Kanunu'nun 65-68.maddelerinde de Fon'a iliĢkin esaslar düzenlenmiĢtir. Fon'un yönetimi, iĢleyiĢi, denetimi ve sigortanın esaslarına iliĢkin hususlar ise 65. maddeye göre 25.10.1983 tarihli Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu Yönetmeliğinde düzenlenmiĢtir. 18.6.1999 tarih ve 4389 sayılı Bankalar Kanunu'nun çıkarılmasından sonra, Kanun'un öngördüğü yeni Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu Yönetmeliği 26.8.2000 tarih ve 24152 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmıĢ ve eski yönetmelik yürürlükten kaldırılmıĢtır.74 7.2 TASARRUF MEVDUATI SĠGORTA FONU (TMSF) Bu altböfümde Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu'nun kuruluĢu, hukuki yapısı, idare ve temsilî, faaliyetleri ve sorumluluğu ele alınacaktır. 72 Bkz.Eyüpgiller{1985), s. 100. 73 Bu bankaların tasfiye iĢlemlerine iliĢkin ayrıntılı bilgi için bkz. Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu (1998), s. 21-24. 74 Türkiye'de tasarruf mevduatı sigorta sisteminin tarihsel geliĢimi ve bu çerçevede yapılan düzenlemeler ile sigortanın esasları için Tulay ve drğ. (1999}'a bakt lafa j/ıY. 76 7.2.1 Fon'un KuruluĢu 22.7.1983 tarih, "18112 mükerrer sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 70 sayılı Bankalar Hakkında KHK ile bankalardaki tasarruf mevduatını sigorta etmek amacıyla tüze! kiĢiliği haiz ve T.C. Merkez Bankası tarafından idare ve temsil olunan bir Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu kurulmuĢtur. Fon'un kurulmasıyla birlikte Bankalar Tasfiye Fonu'na iliĢkin hükümler yürürlükten kalkmıĢtır. 24.5.1985 tarih ve 3182 sayılı Bankalar Kanunu'nun 64-68. maddelerinde de Fon'a iliĢkin düzenlemeler geliĢtirilerek korunmuĢtur. 7.2.2 Fon'un Hukuki Yapısr ve Denetimi Fon tüzel kiĢiliği haiz olarak kurulmuĢtur. Ġdare ve temsili ise Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu'nun 1.9.2000 tarihi itibarıyla faaliyete geçmesine kadar Merkez Bankası tarafından yapılmıĢ olup, diğer tüze! kiĢilikler gibi kendi personeli olmamıĢtır. Fon'un görevleri Merkez Bankası personeli tarafından yerine getirilmiĢ ve yapılan görev nedeniyle ilgili personele ayrıca ödeme yapılmamıĢtır. Dolayısıyla hukuki olarak, Merkez Bankasının yetkili organları aynı zamanda Fon'un da yetkili organları olarak kabul edilmiĢtir. Fon'un Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu'na devredilmesiyle bu durum değiĢmiĢ ve Fon, Kurum'un sorumluluğuna geçmiĢtir. Fon da personeli ile birlikte Kurum'a devredilmiĢ ve personel Kurum'un personeli haline gelmiĢtir. Fon, her türlü vergi, resim ve harçtan muaf olup, 2886 sayılı Devlet Ġhale Kanunu'na, 1050 sayılı Muhasebe-Ġ Umumiye Kanunu'na ve 832 sayılı SayıĢtay Kanunu'na tabi değildir. Fon'un bütçesi Merkez Bankası bütçesi Ġçinde yer aldığı için BaĢbakanlık Yüksek Denetleme Kurumu'nun denetimine de tabi olmamıĢtır. Eski yönetmeliğe göre, Hazine ve DıĢ Ticaret MüsteĢarlığı (Ģimdi Hazine MüsteĢarlığı), Fon'un hesap ve iĢlemlerini denetlemeye ve Fon'dan her türlü bilgiyi istemeye yetkili iken, yeni yönetmeliğe göre bir denetim söz konusu değildir. Kurumca bir denetim öngörülmemiĢ olup, sadece yönetim düzenlenmiĢtir. 7.2.3 Fon'un Ġdare ve Temsili 70 Sayılı Bankalar Hakkında KHK ve 3182 sayılı Bankalar Kanunu'na göre, Fon'un temsil ve idaresi Merkez Bankası'nca yerine getirilmiĢtir. Bu çerçevede, 77 Fon Merkez Bankası bünyesinde yer alan Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu Genel Müdürlüğü tarafından idare edilmiĢtir. 1999 yılında çıkarılan ve 3182 sayılı Kanunu yürürlükten kaldıran 4389 sayılı yeni Bankalar Kanunu hükümleri uyarınca çıkarılan ve 26.8,2000 tarih ve 24152 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu yönetmeliği Ġle birlikte Fon'un temsil ve idaresi Kurum tarafından yapılmaya baĢlanmıĢtır. Yönetmeliğin beĢinci maddesine göre, Fon'un karar organı olan yönetim kurulunun baĢkanı, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu BaĢkanı'dır. Fon ĠĢlemlerini yönetmede yardımcı olmak üzere, Kurul tarafından Kurum BaĢkan Yardımcısı statüsünde Fon BaĢkan Yardımcısı atanır. Fon Yönetim Kurulu, Kurul BaĢkanı, Kurul Ġkinci BaĢkanı, Kurul üyelerinin kendi aralarından seçecekleri bir kiĢi, Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu BaĢkan Yardımcısı ve Kurumun Değerlendirme ve Uygulama Dairesi'nin bağlı olduğu Kurum BaĢkan Yardımcısı olmak üzere beĢ kiĢiden oluĢur. Tüm üyelerin katılımıyla toplanan yönetim kurulu, kararlarını dört üyenin aynı yöndeki oyuyla alır. BaĢkanın bulunmaması halinde Yönetim Kuruluna Kurul Ġkinci BaĢkanı baĢkanlık eder. Fon iĢlemlerinin mevzuatta belirtilen Ģekilde yerine getirilmesi için gerekli tüm kararlan almakla görevli olan Yönetim Kurulu, haiz olduğu yetkilerden bir bölümünü sınırlarını açıkça belirtmek suretiyle görevlilerine devredebilir. Ayrıca, Fon'un faaliyetleri için ihtiyaç duyulacak gayrimenkullerin satm alınmasına ve elden çıkarılmasına Fon Yönetim Kurulu yetkilidir. 7.2.4 Fon'un Görev ve Yetkileri Fon'un görev ve yetkileri Fon Yönetmeliği'nin 7. maddesinde ayrıntılı olarak açıklanmıĢtır. Bu maddeye göre Fon'un görev ve yetkileri şunlardır. a) Kurulca belirlenecek esaslar çerçevesinde bankalardaki tasarruf mevduatını sigorta etmek, sigorta kapsamındaki mevduatı Ġzlemek, Fon mevcudunu yönetmek ve değerlendirmek, b) Fon'un menfaatlerini koruyucu anlaĢmazlıkları önleyici hukuki tedbirleri zamanında almak, ayrıca Fon'a iliĢkin her türlü uyuĢmazlığın adli ve idari 78 merciler ile icra dairelerinde takibi, savunulması ve çözümlenmesi amacıyla gerekli işlemleri yapmak, c) Bankacılık işlemleri yapma ve/veya mevduat kabul etme izni kaldırılan bankaların; yönetim ve denetimini üstlenmek, mevduat sahiplerine sigorta kapsamında bulunan mevduatı doğrudan veya ilan edeceği bir banka aracılığı ile ödemek ve mevduat sahipleri yerine bankanın iflasını istemek, iflas kararı alınması halinde iflas masasına İmtiyazlı alacaklı sıfatı ile iştirak etmek, Kanunun uygulaması ile sınırlı olmak üzere 2004 sayılı İcra ve İflas Kanununda yazılı iflas dairesi ve alacaklılar toplantısı ile iflas idaresi görev ve yetkilerine de sahip olarak bankayı Kanun hükümleri çerçevesinde tasfiye etmek, d) Temettü hariç ortaklık haklan ile yönetimi ve denetimi kendisine devredilen veya hisseleri kendisine intikal eden bankaların mali bünyelerinin güçlendirilmesi, yeniden yapılandırılması, mevcut veya yeni kurulacak bir banka ile birleştirilmesi, devri veya satışıyla ilgili gerekli çalışmaları yapmak, e) Temettü hariç ortaklık hakları ile yönetim ve denetimi Fon'a devredilen bankanın sigorta kapsamında bulunan mevduat tutarını aşmamak ve hisselerinin tamamına sahip olmak kaydıyla, sermayesine tekabül ede n zararlarının devralınması için gerekli işlemleri yapmak, f) Temettü hariç ortaklık hakları ile yönetimi ve denetimi kendisine devredilen veya hisseleri kendisine intikal eden bankaların bankacılık işlemleri yapma ve mevduat kabul etme izninin kaldırılmasını Kuruldan talep etmek, g) Bİr banka hakkında Kanun'un 14/3 ve/veya 14/4'üncü fıkralarının uygulanmasına neden olan işlemlerde sorumluluğu bulunan banka yönetim kurulu ve kredi komitesi başkan ve üyeleri ile genel müdür, genel müdür yardımcıları ve imzalan bankayı ilzam eden memurları ile banka ortaklan hakkında alınacak kararlara ilişkin gerekli çalışmaları yapmak, h) Kanun'a aykırı karar ve işlemleriyle bankanın iflasına neden olan banka yönetim kurulu ve kredi komitesi başkan ve üyeleri ile genel müdür, genel müdür yardımcıları ve imzaları bankayı ilzam eden memurlar hakkında alınacak kararlara ilişkin gerekli çalışmaları yapmak, 79 i) Olağanüstü hallerde Hazine MüsteĢarlığından izin almak kaydıyla borçlanmak, j) Olağanüstü hallerde Fon kaynaklarının Ġhtiyacı karĢılamaması durumunda Kurumun talebi üzerine Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'ndan avans almak, k) Fon mevcudunun ihtiyacı karĢılayamaması durumunda bankalardan ileride doğacak prim yükümlülüklerine mahsuben bir önceki yılda Ödedikleri sigorta primi toplamına kadar avans almak, I) Fon'un kaynakları ile her türlü alacağını 6183 sayılı Kanun hükümlerine göre takip ve tahsil etmek, m) Kanunla verilen diğer görevleri yapmak ve yetkileri kullanmak, 7.2.5 Fon'un TeĢkilat Yapısı Fon'un ĠĢleri, aynı zamanda Fon Yönetim Kurulu BaĢkanı olan Kurul BaĢkanı ve Kurul BaĢkan Yardımcısı statüsündeki Fon BaĢkan Yardımcısının dıĢında aĢağıda belirtilen daire baĢkanlıkları tarafından yürütülür. Fon'un teĢkilat yapısı Fon Yönetmeliği'nin 8. ve 9. maddelerinde açıklanmıĢtır. Fon'un merkez teĢkilatı aĢağıda belirtilen hizmet birimleri ile Fon Yönetim Kurulu Özel Bürosu'ndan oluĢur. 1- Finansman Dairesi BaĢkanlığı, 2- Hukuk Dairesi BaĢkanlığı, 3- Tasfiye Dairesi BaĢkanlığı, 4- Varlık Yönetim Dairesi BaĢkanlığı, 5- Tahsilat Dairesi BaĢkanlığı, Fon'un merkez teĢkilatı aĢağıdaki tabloda gösterilmektedir. 80 TABLO 16: TMSF TEġKĠLAT ġEMASI BANKACILIK DÜZENLEME VE DENETLEME KURULU FON YÖNETĠM KURULU FON BAġKAN YARDIMCISI ÖZEL BÜRO Varlık Yönetim Kurul, ihtiyaç duyulması halinde Yönetim Kurulunun teklifi üzerine mevcut daire baĢkanlıklarının birleĢtirilmesine, geniĢletilmesine, kaldırılmasına veya yeni daire baĢkanlıklarının kurulmasına karar verebilir. Fon faaliyetlerinin, etkin ve verimli bir Ģekilde yerine getirilmesini sağlamak amacıyla Yönetim Kurulu kararıyla alt birimler ile geçici veya daimi ortak proje ve çalıĢma grupları oluĢturulabilir. Bu amaçla sözleĢmeli personel istihdam edilebilir. 7.2.6 Fon'un Kaynaklan ve Kullanımı Fon'un mevcudu, Türkiye Cumhuriyet Merkez: Bankası nezdindeki Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu hesabında tutulur ve Yönetim Kurulu tarafından belirlenecek esaslar çerçevesinde değerlendirilir. Fon'un kaynaklarına 4389 Sayılı Bankalar Kanunu'nun 15. maddesinde değinilmekle birlikte, kaynaklar ve kullanım Ģekilleri Fon Yönetmeliği'nin 33, 34 ve 35, maddelerinde açıklanmıĢtır. Fon'un kaynaklan; a) Bankaların tasarruf mevduatı tutarı üzerinden kapsamı, tutarı, tarifesi, tahsil Ģekil ve zamanı Kurul'ca belirlenecek sigorta primlerinden, 81 b) Kanun'un 10 uncu maddesine göre zamanaşımına uğrayan mevduat, emanet ve alacaklardan, c) Kuruluş izni verilen kuruluşların kurucularının Kanun'un 7. maddesinin (2) numaralı fıkrasının (d) bendinde belirtilen asgari sermayenin yüzde onu tutarında Fon'a yatıracakları sisteme giriş payından, d) Kanun'un 8'inci maddesinin (2) numaralı fıkrası hükümleri çerçevesinde, devralan bakımından verilen hisse devir izinlerinde, hisseleri devralan ortaklar tarafından, devralman hisselerin nominal bedelinin veya borsa değeri daha yüksek olduğu takdirde borsa değerinin yüzde biri oranında Fon'a yatırılacak tutarlardan, e) Kanun'un 18/2'ncİ maddesi gereğince gerçekleşen tasfiye süreci sonunda Kurum'a tevdi edilip, Kurum'ca on yıl süre ile her yıl başında usulüne göre ilan edilmek suretiyle saklanan değerlerden, son ilan tarihînden İtibaren altı ay İçinde aranmadığı için Fon'a İrat kaydedilen miktarlardan, f) Kanun hükümlerine aykırılık dolayısıyla hükmolunacak adli para cezaları ile idari para cezalarının yüzde ellisinden, g) Türkiye Bankalar Birlİği'nce alınan özel ve gene! nitelikteki tedbirlere zamanında ve tam olarak uymayan üyeleri hakkında Türkiye Bankalar Birliği Yönetim Kurulu'nca uygulanan para cezalarından, h) Fon mevcudunun gelirleri ile sair gelirlerden, oluşur. Fon mevcudunun ihtiyacı karşılayamaması durumunda bankalardan ileride doğacak prim yükümlülüklerine mahsuben bîr Önceki yılda ödedikleri sigorta primi toplamına kadar avans alınabilir. Bu avans Kurui'ca belirlenecek oran üzerinden hesaplanacak faizi Üe birlikte doğacak prim borçlarına mahsup edilir. Olağanüstü hallerde Fon, Hazine Müsteşarlığından izin almak kaydıyla borçlanabileceği gibi ihtiyaç hasıl olduğunda Hazine Müsteşarlığınca Fon'a ikrazen verilmek üzere uzun vadeli özel tertip Devlet İç Borçlanma Senedi ihraç edilebilir. Özel tertip Devlet İç Borçlanma Senetlerinin faiz oranlan ve geri ödeme şartları da dahil olmak üzere tabi olacağı usul ve esaslar Hazine Müsteşarlığı ile Kurum tarafından müştereken belirlenir. Fon yaptığı borçlanmalar üzerinde her türlü tasarruf hakkına sahiptir. Mali yıl bütçe kanunlarında yer alan borçlanma ile ilgili hükümler bu senetler için de geçerlidir. 82 Olağanüstü hallerde, Fon kaynaklarının ihtiyacı karĢılamaması durumunda Kurumun talebi üzerine Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'nca Fon'a avans verilir. Alınan avansın vadesi, tutan, geri ödeme Ģekil ve Ģartlan ile uygulanacak faiz oranı ve diğer hususlar Kurumun görüĢü alınarak Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'nca belirlenir. 7.3 FON'UN BANKALARI DEVRALMASI VE DEVRALINAN BANKALARIN DURUMU 7.3.1 Fon'un Bankaları Devralması ve Gerekçeleri Mali sistemin sağlıklı ve güvenilir bir Ģekilde izlenmesi Ģartını yerine getirmek amacıyla, bankacılık mevzuatında yapılan değiĢikliklere paralel olarak, mali bünyelerinde bazı sorunlar bulunan ve bir süredir Ġzlenen bankaların bir rehabilitasyona tabi tutularak sorunlarının giderilmesi için yeni mevzuata uygun olarak önlem alınmıĢtır. 4389 sayılı Kanun'un çıkarılmasının ardından 22 Aralık 1999'da beĢ bankanın Fon'a devredilmesinin ardından, 27 Ekim 2000'de Ġki banka daha devredilmiĢtir. Kasım 2000 krizinden sonra Dernirbank'ın yönetimine el konulmuĢ, ġubat 2001 krizinden sonra da Ulusal Bank ve Ġktisat Bankası TMSF'ye devredilmiĢ, Ulusal Bank daha sonra 20.5.2001 itibarıyla kapatılmıĢtır. Bankaların denetimi sonucunda alınacak tedbirler 4389 Sayılı Bankalar Kanunu'nun 14. maddesinde açıklanmaktadır. Buna göre; "Denetlemeler sonucunda bu Kanuna ve bu Kanuna dayanılarak alınan kararlara ve yapılan düzenlemelere, bankacılık ilke ve teamüllerine aykırı ve bankanın emin bir Ģekilde çalıĢmasını tehlikeye düĢürecek nitelikte iĢlemlerin tespit olunması halinde Kurum, sorumluları hakkında yapılacak cezai iĢlem saklı olmak üzere, vereceği süreler içinde söz konusu iĢlemlerin düzeltilmesi ve tekrarına meydan verilmemesi için gerekli tedbirlerin alınması hususunda ilgili bankayı uyarır. Banka, verilen süreler içinde Kurumca istenen tedbirleri almak ve aldığı tedbirleri Kuruma bildirmek zorundadır. Ġstenen tedbirlerin alınmaması veya bankanın emin bir Ģekilde çalıĢmasını tehlikeye düĢürecek nitelikteki iĢlemlerin tekerrürü halinde Kurul, .... bankanın emin bir Ģekilde çalıĢmasına ve mevduat sahiplerinin korunmasına yönelik her türlü tedbiri almaya ve uygulamaya yetkilidir." 83 Kanun'un 14. maddesinin bankaların devir gerekçelerinin dayandığı (3) ve (4) numaralı fıkralarında Ģöyle denilmektedir: 3. Kurum, bir bankanın; a) Bu maddenin (2) numaralı fıkrası kapsamında alınması istenen tedbirleri kısmen ya da tamamen almadığını, bu tedbirlerin kısmen veya tamamen alınmış olmasına rağmen mali bünyesinin güçlendirilmesine İmkan bulunmadığını ya da malî bünyesinin bu tedbirler alınsa dahi güçlendirilmeyecek derecede zayıflamış olduğunu, b) Yükümlülüklerini vadesinde yerine getiremediğini, c) Bu madde hükümlerinin uygulanmasında Kurulca belirlenecek değerleme esasları çerçevesinde yükümlülüklerinin toplam değerinin varlıklarının toplam değerini aştığını, d) Faaliyetine devamının mevduat sahiplerinin hakları ve mali sistemin güven ve istikrarı bakımından tehlike arz ettiğini Tespit ettiği takdirde, Kurul, en az beş üyesinin aynı yöndeki oyuyla alınan kararla temettü hariç ortaklık hakları ile bankanın yönetim ve denetimini Fona devretmeye veya bankacılık işlemleri yapma ve/veya mevduat kabul etme iznini kaldırmaya yetkilidir. 4. Kurum, bir bankanın yönetim ve denetimini doğrudan ya da dolaylı olarak, tek başına veya birlikte elinde bulunduran ortakların, banka kaynaklarını bankanın emin şekilde çalışmasını tehlikeye düşürecek biçimde doğrudan veya dolaylı olarak kendi lehlerine kullandıklarını veya bankayı bu suretle zarara uğrattıklarını tespit ettiği takdirde Kurul, en az beş üyesinin aynı yöndeki oyuyla alınan kararla bunların temettü hariç ortaklık haklan İle bankanın yönetim ve denetimini Fona devretmeye yetkilidir. 84 7.3.2 Devralınan Bankalarla Ġlgili GeliĢmeler ve Bankaların Geleceği Bankaların yönetiminin TMSF'ye devrinin amacı, istikrar programının baĢarılı olması ve enflasyonun önlenmesinin ve ekonominin normale dönmesinin ön Ģartı olan, mali sektörün sağlıklı bir Ģekilde çalıĢmasını sağlamaktır. Mevduat sahiplen açısından (parasını off-shore bankalara yatıranlar hariç) bir mağduriyet söz konusu değildir. Çünkü mevduatlar Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu'nun güvencesi altındadır. Ayrıca, bu bankalar iflas etmemiĢ, sadece ortaklık haklan, yönetim ve denetimleri ile hisse senetleri Fon'a devredilmiĢtir. Yani, Hazine'ye bir mali külfet getirmemiĢtir. Ancak, yapılan denetimler sonucu bankaların problemlerinin daha önceden tespit edîidiği, fakat siyasi gerekçelerle.zamanında müdahale edilmediği yolundaki söylentiler denetim sistemi ve kurumlarına olan güveni sarsmıĢtır. Yapılan incelemeler sonucunda önce Yurtbank, sonra da Egebank, Esbank ve Sümerbank'ın sahiplerine ve yakınlarının malvarlıklarına Bankalar Kanunu'nun 14.maddesinin 5.fıkrası uyarınca mahkeme kararıyla ihtiyati tedbir konulmuĢtur. 29 Eylül 2000 tarihli gazetelerde Egebank'ın ortaklarından Murat Demirel'in tutuklandığı ve dönemin Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu BaĢkanı Zekeriya Temizel'in söz konusu bankaların ortakları hakkında çetecilik suçlamasıyla dava açılması yolunda savcılarla görüĢme yaptığı yolunda haberler yer almıĢ ve daha sonra Murat Demirel'in yanı sıra bankanın üst düzey yöneticileri de tutuklanmıĢtır. Ekim sonunda Etibank ve Bank Kapitalin yönetimine el konulmasının ardından Sümerbank'ın sahibi olan Hayyam Garipoğlu ile Yurtbank'ın sahipleri de Kasım ayında sorgulanmıĢ ve gerekli görülenler tutuklanmıĢtır. BDDK yönetimi, bu defa hızlı davranmıĢ ve iki gün Ġçinde gerekli baĢvuruları yaparak el konulan bankaların ortaklarının ve yakınlarının mal varlıklarına ihtiyati tedbir koydurmuĢ ve yurtdıĢına çıkıĢlarını yasaklatmıĢtır. Bu tutum Kuruma olan güveni artırmıĢtır. Daha sonra Etibank'ın ve Ġnterbank'ın sahipleri de tutuklanarak songulanmıĢlardır ve mahkemeleri devam etmektedir. Fon'a daha önce devredilen on bankanın rehabilitasyonu ve elden çıkarılmasında izlenecek yöntemlerin tespit amacıyla bir danıĢman firma görevlendirilmiĢ olup, firma raporunu tamamlamıĢtır. Daha sonradan Fon'a devredilen Demirbank ve Ġktisat Bankası için ayrı bir çalıĢma yapılmıĢtır. Ancak, rapor sonuçlarına göre önerilen birleĢtirilerek veya gruplar halinde satıĢ iĢlemlerinin kısa sürede gerçekleĢmesi çok zor görünmektedir. 85 TMSF Yönetim Kurulu'nun 26.1.2001 tarih ve 17 sayılı Karart ile Sümerbank bünyesinde tüm aktif ve pasifiyle devren birleĢtirilmesine karar verilen Egebank, Yurtbank, YaĢarbank ve Bank Kapital1 in bankacılık iĢlemleri yapma ve mevduat kabul eîme izinleri BDDK'mn 18.2.2001 tarih ve 24322 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 178 sayılı Kararı ile kaldırılmıĢtır. Yani bu bankalar kapatılmıĢtır. Finansal piyasalardaki istikrarın korunması için Tasasrruf Mevduatı Sigorta Fonu'na devredilen bankaların bir an önce rehabilitasyonları tamamlanarak satıĢları gerçekleĢtirilmeli satılmayacak durumda olanlar da tasfiye edilmelidir. Esasen, bankalardan rehabilite edilebilecek durumda olanların Fon'a devredilmeden rehabilitesînin sağlanması, rehabilite edilemeyecek durumda olanalann da doğrudan tasfiyesi yoluna gidilmesi gerekmektedir. Çünkü, her geçen gün bu bankaların zararları artmakta ve özelleĢtirilmeleri daha da zorlaĢmaktadır. Ayrıca, bu bankaların kısa vadeli, büyük Ölçüde gecelik nakit ihtiyaçlarının çok fazla olması faizlerin ve Hazîne'nĠn faiz yükünün artmasına neden olmaktadır. Hazine bu bankalara kağıt vererek bu sorunu Ģimdilik geçici olarak çözmüĢtür. Ancak, yapısal sorun devma etmektedir. Kısacası, Fon'un sahip olduğu banka sayısı 12'ye yükselmiĢtir. Bu durum hem Fon, hem Hazine hem de Merkez Bankası için Önemli bir sorun teĢkil etmiĢtir. Bankalar bir an önce rehabilite edilerek tekrar satılmalı veya tasfiye edilmelidir. Bankalar normal faaliyetlerine devam etmektedir. BDDK 2000 yılı Kasım ayında yaptığı açıklamayla, Aralık 2000 içinde Fon'daki bankaların özelleĢtirilmesi için teklifleri alacağını ilan etmiĢ ve bu konuda izlenecek esasları kamuoyuna duyurarak, sekiz bankanın özelleĢtirilmesinin eĢgüdüm içinde yapılmasını kolaylaĢtırmak için ortak bir yönetim kurulu atamıĢtır. Ancak, yeterli teklif gelmediği için süre uzatılmıĢ ve satıĢlar gerçekleĢtirilememiĢtir. SatıĢların kısa sürede sonuçlanması da zor görünmektedir. Çünkü, bankaların sorunları henüz tamamen çözülmemiĢtir ve bu durumda bankalara çok fazla talep gelmesi beklenmemelidir. 86 VIII . BOLUM 4389 SAYILI BANKALAR KANUNU VE BANKACILIK DÜZENLEME VE DENETLEME KURUMU 8.1 4389 SAYILI KANUN'UN KANUNLAġMA SÜRECĠ Son yıllarda uluslararası mali piyasalarda hızlı gelişmeler yaşanmış ve yenî finansal araçlar ortaya çıkmıştır. Ülkemize de yansıyan bu gelişmelere paralel olarak yeni düzenlemeler yapmak ve etkin denetim sağlamak gerekmektedir. Bu çerçevede, uzun süredir tartışılan mali sektörün yeniden yapılanması ve denetimin bağımsız bir kurum aracılığıyla tek elden yapılması konusunda 19971998 yıllarında somut adımlar atılmış ve kanun tasarısı hazırlan mıştır. Öncelikle, başta bankalar olmak üzere, tüm mali sektörü İçine alan bir kanun tasarısı hazırlanmıştır. Maii Piyasalar Yüksek Kuruİu'nun teşkilini Öngören bu tasarı büyük ölçüde Hazine'nin ve dolayısıyla ilgili Bakan'ın yetkilerini artırmaya yönelik bir yapıda hazırlanmıştı. Özellikle, Bankalar Kanunu'nun 64. maddesi kapsamına alınan bankaların mali bünyesini güçlendirmeyle ilgili önlemler konusunda Bakan'a daha geniş yetki tanıyan bu tasarının yasalaşması durumunda Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu'nun tüzel kişiliğine ait olan yetkiler Bakan'a geçecekti. Amacından uzak ve kamuoyunda tartışılmadan hazırlanan bu İlk tasarı, eleştiriler ve zaman darlığı nedeniyle sadece bankaları kapsayacak şekilde yeniden düzenlenmiş ve 1998 yılı içinde TBMM Bütçe ve Plan Komisyonu'nda tartışılmıştır. Ancak, erken seçim kararının alınmasıyla birlikte, tüm diğer kanun tasarıları gibi, Bankalar Kanunu tasarısı da görüşülememiştir. 87 Mevcut Bankalar Kanunu'nun 64. ve 65. maddelerinin bazı fıkraları, 538 sayılı Kanun Hükmünde Kararname'nin dayandığı yetki kanunun daha önce iptal edilmiĢ olması nedeniyle, Anayasa Mahkemesi'nin 11.12.1998 tarih ve 23550 saydı Resmi Gazete'de yayımlanan 9.10.1997 gün ve E.1997/55 K.1997/65 esas sayılı kararı ile iptal edilmiĢ ve yeni bir kanun çıkarılması için 11 Haziran 1999 tarihine kadar süre tanınmıĢtır. Uzun süren çalıĢmalar ve tartıĢmalardan sonra, 18.6.1999 tarih, 4389 sayılı Bankalar Kanunu kabul edilerek 23.6.1999 tarih ve 23734 saydı Resmî Gazete'de yayımlanmıĢtır. Ancak, kanunun çıkarılması aceleye getirildiği ve kamuoyunca yeterince tartıĢılmadığı Ġçin eksiklikler içermekteydi. Kamuoyunun ve IMF ile yapdan anlaĢmada verilen sözler nedeniyle IMF'nin baskısı sonucu, birkaç ay sonra 4389 sayılı Kanun'da önemli değiĢiklikler yapan 17.12.1999 tarih ve 4491 sayılı Kanun çıkarıldı. 4491 sayılı Kanun 4389 sayılı Kanun'un 14 maddesi ile geçici 1. maddesini değiĢtirdi ve geçici 3 madde daha ilave etti. 75 Özellikle Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu üyelerinin atanmasına iliĢkin 3. madde ile zor durumdaki bankaların Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu'na devrine iliĢkin 14. maddesinde yapılan değiĢiklikler önemliydi. Çünkü, 4491 sayılı Kanun'un 19.12.1999 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanmasından hemen 2 gün sonra 21.12.1999 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı Ġle beĢ bankaya el konulmuĢ ve bu bankaların yönetimi Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu'na devredilmiĢtir. 8.2 4389 SAYILI KANUN'UN DEĞERLENDĠRĠLMESĠ VE ÖNERĠLER 8,2.1 Kanunun Değerlendirmesi ve Eksiklikleri Kanun, sadece bankaları içine almakta ve malı sektörün diğer unsurlarını kapsamamaktadır. Dolayısıyla, mali piyasaları düzenlemeye yönelik olarak baĢlayan çalıĢmalar, sadece Bankalar Kanunu'nun revize edilmesi ve Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu'un kurulması ile sonuçlanmıĢ olup, kapsam çok daraltılmıĢtır. Yani, dağ fare doğurmuĢtur. Kanun'un yürürlüğe girmesinden yaklaĢık bir yd sonra Kurul üyeleri atanabilmiĢtir. Kurum'un faaliyete geçmesi ise ancak 1.9.2000 tarihinde gerçekleĢtirilebilmiĢtir. Kısacası, Bakanlar Kurulu'na Kurul üyeliklerine siyasi nitelikte atama yapma imkanı tanıyan ve sadece bankaları kapsayan bu Kanun, kamu oyunca geniĢ bir 75 4491 sayılı Kanunun getirdiği değiĢikliklerle ilgili ayrıntılı açıklama Ġçin bkz. Reisoğlu (2000). şekilde tartışılarak diğer finans kurumlarını da içine alacak şekilde yeniden ele alınmalı ve siyasi baskıdan uzak kalabilecek özerk bir Kurul'un oluşturulması sağlanmalıdır. Kanunun çıkmasından sonra uzunca bir süre geçmesine rağmen Kurul üyelerinin atanamaması ve dolayısıyla Kurum'un çok geçoluşturulabilmesi siyasi etkiler konusundaki endişeleri haklı çıkarmıştır. Sonuç olarak, 4389 sayılı Bankalar Kanunu'nun 4491 sayılı Kanun île yapılan değişikliklerden sonraki haliyle, hem hukuki boşluğun doldurulması hem de bankacılık sektöründe bazı değişiklikler ve iyileştirmelere yol açması bakımından gerekil olduğu, ancak diğer piyasaları kapsamadığı için eksik olduğu söylenebilir.76 Ancak, Şubat 2001 krizinden sonra iMF'nin de zorlamasıyla altı yıl için seçilen ve bağımsızlık açısından önemli olan görevden almamama kuralı delinmiş ve kurumun bağımsızlığı zedelenmiştir. Çünkü, yapısal reform amacıyla da olsa, bağımsız bir kurumun yönetimine altı yıllığına atanan üyelerin bir kanun değişkiliğiyle değiştirilmesi kamuoyunun güvenini sarsmıştır. Bu durumda başka bir iktidar başka bir kanun değişikliğiyle istediği bağımsız kurumlardaki yönetim kurulu üyelerini değiştirebilecektir. 8.2.2 Kapsamlı Bir Reform Önerisi: Mali Piyasalar Yüksek Kurulu Mevcut düzenleme sadece bankalara yönelik bîr düzenleme olduğu İçin yetersizdir. Teknolojik gelişmeler ve finansal yenilikler dikkate alındığında, tüm mali piyasaları içine alacak kapsamlı bir düzenlemenin yapılması, yani mali sistemin reforma tabi tutulması gerekmektedir. Buna göre, yapılması gerekenler aşağıda Özet olarak belirtilmiştir: Mali sektörün tamamını kapsayacak şekilde bir üst kurul (Mali Piyasalar Yüksek Kurulu) oluşturulması, Mali Piyasalar Yüksek Kurulu içinde; - Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu (mevcut) - Sermaye Piyasası Kurulu (mevcut) - Rekabet Kurulu (mevcut) - Diğer Mali Kuruluşlar Kurulu'nun (kurulacak) yer alması, 76 43S9 sayılı Kanun'a ilişkin sektör mensuplarının değerlendirmeleri hakkında ayrıntılı bilgi için, bkz. Yeni Bankalar Yas ası için Bankacılar Ne Diyor? Actıve, Özel eki (Yi 1:2, Sayı: 8, Ağustos-Eylüf 1999) 89 Daha sonra çıkarılacak bir kanun ile kurulacak olan Diğer Mali KuruluĢlar Kurulu'nun; - Sigortacılık Kurumlan Leasing, FaktÖring ve Forfaiting Kurumlan - Yetkili Müesseseler ve Borsaları (emtia ve altın) kapsayacak Ģekilde oluĢturulması, Mevcut olan Bankalar Kanunu, Sermaye Piyasası Kanunu ve Rekabet Kurumu'nun görev ve yetkilerine iliĢkin kanunun Mali Piyasalar Yüksek Kurulu'nun amaç ve yetkileri çerçevesinde bilahare yeniden düzenlenmesi. Böyle bîr yüksek kurulun oluĢturulması, tüm finansai piyasaların daha sağlıklı ve istikrar içinde iĢlemesini ve dengeli ekonomik büyümeye katkıda bulunmasını sağlayacaktır. 83 BANKACILIK DÜZENLEME VE DENETLEME KURUMU VE KURULU 8.3.1 Kurum ve Yapısı 4389 sayılı Bankalar Kanunu ve ilgili diğer mevzuatın, Kanunda gösterilen yetkiler çerçevesinde düzenlemeler de yapmak suretiyle uygulanmasını sağlamak, uygulamayı denetlemek ve sonuçlandırmak, tasarrufların güvence altına alınmasını temin etmek ve Kanunla verilen diğer görev ve yetkileri kullanmak üzere kurulan Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu'nun, hizmet birimleri ile bunların görev ve sorumluklarını düzenlemek amacıyla çıkarılan Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu TeĢkilat Yönetmeliği, Kurumun teĢkilat yapısını, görev ve yetkilerini ayrıntılı olarak düzenlemiĢtir. Yönetmeliğe göre, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu, 4389 sayılı Kanun ve ilgili diğer mevzuatla öngörülen görevleri yerine getirmek üzere kurulan, idari ve malt özerkliğe sahip bir kamu tüzel kiĢisidîr. Kurumun merkezi Ankara'dadır. Kurumun Ġstanbul'da da bîr birimi bulunur. Kurum, yurt içinde veya yurt dıĢında geçici veya sürekli teĢkilat kurmaya yetkilidir. Kurul BaĢkanı, Kurumun da baĢkanıdır. 90 8.3.2. Kurum'un Görev ve Yetkileri Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu, Kurum'un karar organıdır. Kurul/ 4389 sayılı Bankalar Kanunu ve ilgili diğer mevzuat hükümleri çerçevesinde kendisine verilen yetkileri kullanır. Kurum'un en üst yöneticisi olan Başkan Kurumu temsile yetkili olup, Kurui'ca alman kararların ve mevzuatla veriien görevlerin yürütülmesini sağlamak için her türlü önlemi almakla ve Kurum'un görev alanına giren konularda diğer kurum ve kuruluşlarla işbirliğini sağlamakla görevlidir. Başkan, Kurum'un bütün birimlerinin faaliyetlerini, işlemlerini ve hesaplarını denetlemek, değerlendirmek ve gerektiğinde Kurum faaliyetleri ile ilgili olarak kamuoyunu bilgilendirmekle görevli ve yetkilidir. Başkanın görevde bulunmadığı izin, hastalık, seyahat ve diğer hallerde kanun, kararname ve yönetmelikler çerçevesinde Başkana verilmiş olan görev ve yetkiler, İkinci Başkan tarafından kullanılır. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu'nun görevleri şunlardır: a) Kanun ve ilgili diğer mevzuatın, Kanun'da gösterilen yetkiler çerçevesinde düzenlemeler de yapmak suretiyle uygulanmasını sağlamak, b) Uygulamayı denetlemek ve sonuçlandırmak, c) Tasarrufların güvence altına alınmasını temin etmek, d) Tasarruf sahiplerinin haklarını ve kuruluşların düzenli ve emin bir şekilde ça lışma sın ı te hlik ey e so ka b ile c ek v e e k on o mi de ön e mli z a ra rlar doğurabilecek her türlü işlem ve uygulamaları önlemek üzere Kanun'da ve diğer mevzuatla kendisine verilen yetkiler çerçevesinde gerekli gördüğü her türlü tedbiri almak, e) Kredi sisteminin etkin bir şekilde çalışmasını sağlamak üzere gerekli tedbirleri almak ve uygulamak, f) Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu'nu idare ve temsil etmek, g) Yurt İçi ve dışı ekonomik gelişmeleri izlemek, değerlendirmek, bu gelişmeler iie makroekonomik politikaların bankacılık sektörü ile etkileşimini incelemek ve bu amaçla modeller geliştirmek, 91 h) Talepleri halinde veya gerektiğinde Hazine ve Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlıkları ile Merkez Bankası'na para, kredi ve bankacılık politikalarının yürütülmesi ile ilgili konularda mütalaa ve bilgi vermek, i) Kurum'un menfaatlerini koruyucu anlaşmazlıkları önleyici hukuki tedbirleri zamanında almak, ayrıca, Kurum'a ilişkin her türlü uyuşmazlığın adli ve idari merciler ile icra dairelerinde takibi, savunulması ve çözümlenmesi amacıyla gerekli işlemleri yapmak, j) Kanunla verilen diğer görevleri yapmak ve yetkileri kullanmak. 8.3.3 Kurum'un TeĢkilat Yapısı Kurum'un üst yönetimi, Başkan, Başkana görevlerinde yardımcı olmak üzere Kurul kararıyla atanan üç başkan yardımcısı, Kurum başkan yardımcısı statüsündeki Bankalar Yeminli Murakıpları Kurulu Başkanı ve daire başkanlarından oluşur. 8.3.3.1 BaĢkan Yardımcılarının Görev, Yetki ve Sorumlulukları Başkan yardımcıları, Kurum Başkanı'nın emrinde ve onun yardımcısı oiup, Kururn hizmetlerini, Kurum Başkanı adına ve Kurum Başkanı'nın direktif ve emirleri yönünde, Kurum'un amaç ve politikaları ile mevzuata uygun bir şekilde düzenler ve yürütür. Görev kapsamındaki hizmet birimlerine gereken talimatları verir ve bunların uygulanmasını takip ve temin eder. Başkan yardımcılıklarının görev alanları, daire başkanlıkları itiba riyle aşağıdaki gibi tespit edilmiştir. a) İzleme Dairesi, Değerlendirme ve Uygulama Dairesi, Düzenlemeler Dairesi, Kuruluş, Yetkilendirme ve İzin İşlemleri Dairesi ve Hukuk İşleri Dairesi başkanlıkları, b) Ekonomik Değerlendirmeler Dairesi, Mali Sektör Politikaları Dairesi, Risk ve Gözetim Teknikleri Araştırma Dairesi ve Uluslararası İlişkiler Dairesi başkanlıkları, 92 c) Bilgi Sistemleri Dairesi, Ġnsan Kaynaklan ve Eğitim Dairesi, Bilgi Hizmetleri Dairesi ve Ġdari ve Mali ĠĢler Dairesi baĢkanlıkları ile Savunma Uzmanlığı, 8.3.3.2 Kurum Hizmet Birimleri Kurum, merkez ve Ġstanbul birimleri Ġle diğer kentlerde ve yurt dıĢında ihtiyaca göre kurulacak birimlerden oluĢur. Merkez birimleri; ana hizmet/ Bankalar Yeminli Murakıpları Kurulu, danıĢma ve yardımcı hizmet birimleridir. Kurumun, merkez birimleri aĢağıda gösterilmektedir.77 a) Ana Hizmet Birimleri; 1) Ġzleme Dairesi BaĢkanlığı 2) Değerlendirme ve Uygulama Dairesi BaĢkanlığı 3) Düzenlemeler Dairesi BaĢkanlığı 4} KuruluĢ, Yetkilendirme ve Ġzin ĠĢlemleri Dairesi BaĢkanlığı 5) Hukuk ĠĢleri Dairesi BaĢkanlığı 6) Ekonomik Değerlendirmeler Dairesi BaĢkanlığı 7) Malî Sektör Politikaları Dairesi BaĢkanlığı 8) Risk ve Gözetim Teknikleri AraĢtırma Dairesi BaĢkanlığı 9) Uluslararası ĠliĢkiler Dairesi BaĢkanlığı b) Bankalar Yeminli Murakıpları Kurulu c) DanıĢma Birimleri 1) Kurum DanıĢmanlığı 2) Hukuk DanıĢmanlığı d) Yardımcı Hizmet Birimleri 1) Bilgi Sistemleri Dairesi BaĢkanlığı 77 Kurumun hizmet birimlerinin görevleri ile merkez hizmet birimi teĢkilatı için Ekler bölümünde yer alan, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu TeĢkilat Yonetmeliğin'ne bakınız. 93 2) İnsan Kaynakları ve Eğitim Dairesi Başkanlığı 3) Bilgi Hizmetleri Dairesi Başkanlığı 4) İdari ve Malî İşler Dairesi Başkanlığı 5) Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü 6) Kurul Özel Büro Müdürlüğü 7) Başkanlık Özel Büro Müdürlüğü 8) Savunma Uzmanlığı İhtiyaç duyulması halinde mevcut daire başkanlıklarının birleştirilmesi, genişletilmesi, kaldırılması ve bağlı bulunduğu başkan yardımcılığının değiştirilmesi ile yeni daire başkanlıklarının kurulmasına Kurum Başkanının teklifi üzerine Kurul yetkilidir. Kurum faaliyetlerinin, etkin ve verimli bir şekilde yerine getirilmesini sağlamak amacıyla Kurum Başkanının onayıyla alt birimler ile geçici veya sürekli ortak proje grupları oluşturulabilir. 8.3.4 Kurumun Geleceği ve Sektöre Etkileri Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu üyelerinin atanmasının ardından Kurul üyelerinin yaptığı çalışmalar tamamlanarak, Kurum Teşkilat Yönetmeliği çıkarılmış ve 31.8.2000 tarihinden itibaren Kurum resmen faaliyete geçmiştir. Bu bankacılık sektöründe, denetim ve düzenlemelerin tek elden ve bağımsız bir kurum tarafından yapılacağı yeni bir dönemin başlangıcıdır. Bu yeni dönemde, bankacılık sektörünün her türlü müdahaleden uzak, uluslararası normlara ve objektif güvenilirlik ve etkinlik kriterlerine uygun bir denetim ve gözetime tabi tutulması beklenmektedir. Bunun sonucunda, denetim sonuçlan etkin ve hızlı bir şekilde karara bağlanacak ve sistemin sağlıklı bir şekilde işlemesi sağlanacaktır. Kurum'un görevlerini tam olarak yerine getirmesi, bankacılık sektörüne ve mali sistemin geneline olan güveni artıracak ve böylece ekonomideki tasarrufların yatırımlara dönüşmesiyle dengeli bîr büyüme sağlanabilecektir. Ancak, tüm bu beklentilerin gerçekleşmesi Kurum'un göstereceği gayretin yanı sıra, kamuoyunun güvenini tesis etmekle mümkün olacaktır. Kurum'un önündeki 94 en büyük sorun ise, halen Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu'nun yönetiminde olan sekiz bankanın rehabilitasyonunun bir an önce tamamlanarak bankaların satılması ve yeni devredilen iki bankanın durumunun tespit edilerek, rehabilîte edilmesi ve satılması veya tasfiyesi yoluna gidilmesini gerçekleştirmektir. Kurum faaliyetlerinin şeffaf olması, güvenilirliğin artırılmasında çok önemli bir husustur. Ayrıca, Kurum'un başarısı büyük ölçüde, bazı yetkilerini bir protokolle Kurum'a devretmiş olmakla birlikte, malî sistem içinde hala önemli yerleri olan Merkez Bankası ve Hazine Müsteşarlığı ile işbirliği içinde olmasına bağlıdır.78 Kamuoyu ve İlgili kurumlarla işbirliği yapmadan, sadece müfettiş tavrıyla bankaları denetlemeye yönelik faaliyette bulunan bir Kurum'un beklenen sonuçlan elde etmesi mümkün olmayacaktır. Kurum'un başarısı, kendi göstereceği gayretin yanı sıra ekonomide sağlanacak başarıya ve siyasi istikrara da bağlı olacaktır. Sonuç olarak, belirsizliklere rağmen Kurum'un önemli bir boşluğu doldurduğu ve birçok gelişmiş ülkedeki gelişmelere paralel düzenlemeler yaparak beklenen fonksiyonunu yerine getirmesi durumunda, Türk mali sisteminde önemli bir görev üstleneceği, mali ve ekonomik istikrar ve dengeli büyümeye katkıda bulunacağı kesindir. Ancak, önceki bölümde de belirtildiği gibi, altı y ı l l ı k bir süre için seçilen Kurum yönetim kurulu üyelerinin Bankalar Kanunu'nda yapılan değişikliğe bir madde ilavesiyle acele bir şekilde görevden alınmaları kurumun bağımsızlığını tartışılır hale getirmiştir. Bu çerçevede, Hazine Müsteşarlığı, TCMS ve Kurum arasında İşbirliği Protokolü 31.S.2000 tarihinde imzalanmış ve bu protokolle Hgıl( kuruluşların görev, yetki ve sorumlulukları ile işbirliğinin esasları belirlenmişti. Türkiye Bankalar Birliğinin \veb sayfasında {www.tbb.org.tr/turkce/protokol.htm) protokolün tam metni mevcuttur. 95 IX. BOLUM YENĠ BĠR MEVDUAT SĠGORTA SĠSTEMĠ ÖNERĠSĠ: RĠSKE DAYALI PRĠM SĠSTEMĠ 9.1 Mevduat Sigortasının Doğurduğu Risk ve Riske Dayalı Prim Sistemi Mevduatın sigortalanması, hem mudilerin korunması hem de bankacılık kesimine olan güvenin sürdürülmesi, kısacası mali istikrarın sağlanması amacına yöneliktir. Ancak, mevduatın kısmen veya tamamen sigortalanmasının olumsuz etkileri de olabilmektedir. Bu çerçevede, "ahlaki tehlike" riskinin önemli olduğu tartışılmaktadır.79 Bankalardaki mevduatın sigorta kapsamında olması bankaları daha fazla risk almaya, yani sigortayı kötüye kullanmaya yöneltmektedir. Banka sayısının ve dolayısıyla banka iflaslarının en fazla olduğu ülke olan ABD'de yapılan ampirik çalışmalar, mevduat sigortasının banka iflaslarına neden olduğunu ileri sürmektedir.80 Mevduat sigorta sisteminin gereksiz olduğunu ve kaldırılması halinde bankacılık sektörünün daha sağlıklı işleyeceğini iddia eden çalışmalar da yapılmıştır.81 Ahlaki tehlike riski, özellikle, mevduatın tamamının sigorta kapsamında olduğu ve bankaların ödedikleri prim oranlarının ayni olduğu mevduat sigorta sistemlerinde çok daha yüksek boyutlara ulaşmaktadır. Mevduatları sigorta kapsamında olan bankalar, topladığı kaynakları getirişi yüksek ancak riskli olan aktiflere yatırmakta 79 İngilizce moral hazard teriminin karşılığı olarak kullanılan ahlaki tehlike konusundaki tartışmalar için bkz. Mester (1990), VVheelock (1993), ve Balaban ve Çilli (l 996). 80 1929 Büyük Bunalım dönemini içeren çalışmalar için Wheelock (1992), VVheeİock and Wilson (1993) ve O 994)'e bakılabilir. 1980'lerdekİ banka iflaslarında mevduat sigortasının etkisi için ise bkz. Keeley (1990). 81 Örneğin, bkz. Dowd (1993) ve McCulloch (1993). 97 ve böylece yüksek kazanç elde etmektedir. Riskin artması bankaların primlerini etkilemediği için ekstra bı'r maliyet söz konusu olmamaktadır. Risklerin gerçekleĢmesi, yani zarar edilmesi ve bankanın iflas etmesi durumunda ise, mevduatlar sigorta fonu tarafından mudilere ödenecektir. Risklerdeki artıĢın sigorta primlerine yansıtamadığı bu tür sistemde, bankaların sigorta sistemini kötüye kullanmaları ve böylece karlarını artırmaya çalıĢmaları cazip hale gelmektedir. Sigortacılığın esası, zarar riski arttıkça sigorta priminin de artırılmasıdır. Prim, gerçekleĢme ihtimali olan zararın bugünkü değeridir. Bankacılık sektörü için önerilen riske dayalı mevduat sigorta sisteminin özünde de bu mantık yatmaktadır. Bankaların topladığı mevduatların sigortası için alınan primlerin de bankaların riskini yansıtması gerekmektedir. Buradaki risk bankanın batması veya mevduatlarını zamanında geriye ödeyememesi riskidir. Uygulamada birçok ülkede sabit bir mevduat sigorta primi oranı kullanılmaktadır. Sabit mevduat sigorta priminin geçerli olduğu ve mevduatın yüzde yüz sigortalandığı sistemlerde, bankaların kötüye kullanma riskine ek olarak, mudilerin davranıĢları da olumsuz olarak etkilenmektedir. MudiJer bankaların risk durumuna bakmadan yüksek faiz vaad eden bankalara mevduatlarını yatırmaktadır. Kısacası, bankaların riskinin mevduat sahipleri ve sigorta sistemi tarafından dikkate alınmaması bankaların risk alma eğilimlerini artırmakta ve bu durum mali sistemin bütünü açısından önemli bir tehlike oluĢturmaktadır. Türkiye'de son yıllarda yaĢananlar bu durumun açık bir göstergesidir. 9.2 ABD'de Riske Dayalı Prim Sistemi ve CAMEL Derecelendirmesi Riske dayalı prim sistemi ilk olarak ABD'de Federal Mevduat Sigorta Kurumu (FDIC) Kanunu'nda 1991'de yapılan değiĢiklikle gündeme gelmiĢ ve 1.1.1994 tarihinden itibaren kullanılmaya baĢlanmıĢtır. Bu sisteme göre, her sigortalı kuruluĢ üç ayrt sermaye grubu ve üç ayrı gözetim alt grubu içinde yer almaktadır. Prim oranı bu bankanın bu iki gruptaki yerine göre, yani risk derecesine göre belirlenmektedir. 82 Bankaların yer aldığı sermaye grupları aĢağıdaki Ģekilde belirlenmektedir. 82 Bkz. Flood(1993), p. 30. 98 TABLO 17: RĠSKE GÖRE SERMAYE GRUPLARININ BELiRLENMESi Sermaye Grubu 1. Kademe Riske Dayalı 2 1. Kademe Kaldıraç Sermaye Rasyosu > % 5 ve > % 4 ve Sermaye Rasyosu > % 6 ve > % 4 ve Toplam Riske Dayalı Sermaye Rasyosu >% 1 0 >%8 3 < % 4 veya < % 4 ve <%4 1 Üç ayrı gözetim alt grubunun tespiti için ise CAMEL denilen derecelendirme notu kullanılmaktadır. CAMEL notu, sermaye yeterliliği (Capital adequacy), aktif kaütesi (Asset qua!ity), yönetim (Management), karlılık (Earnings) ve likidite (Liquidity) kriterlerine dayanan bir değerlendirmeye göre belirlenmektedir. CAMEL terimi bu beĢ kriterin ilk harflerinden oluĢmaktadır. Bu beĢ kategorinin her biri Ġçin banka denetçileri 1-5 arası not vermekte ve 1 en iyi, 5 en kötüyü göstermektedir. Nihai CAMEL notu bu beĢ kategori için verilen notların ortalamasıdır. CAMEL derecelendirme notlarına göre, A, B ve C olmak üzere üç gözetim alt grubu belirlenmekte olup, bu grupların anlamı Ģöyledir: A: Malı durumu sağlam ve sadece birkaç önemsiz zayıflığa sahip olan kuruluĢları içerir. CAMEL notu l ve 2 olan kuruluĢlar bu gruba dahildir. B: Mali durumu düzeltilmediği takdirde, Mevduat Sigorta Fonu'nun zarar riskini artırabilecek zayıflıklara sahip olan kuruluĢları içerir. CAMEL notu 3 olan kuruluĢlar bu gruba dahildir. C; Düzeltici önlemler alınmazsa, Mevduat Sigorta Fonu'nun yüksek miktarda zarara girmesine neden olabilecek kuruluĢları içerir. CAMEL notu 4 ve 5 olan kuruluĢlar bu gruba dahildir. 1,2,3 Ģeklinde verilen sermaye notu ve A, B, C Ģeklinde verilen CAMEL notuna göre bankaların mevduat sigortası prim oranları belirlenmektedir. AĢağıdaki tablo bu sisteme göre belirlenen riske dayalı prim oranlarını göstermektedir. 99 TABLO 18: FDIC'NĠN RĠSKE DAYALI PRĠM ORANLARĠ (%) CAMEL Notu Sermaye Noîu 1 A 23 29 r C 29 2 26 B29 30 3 29 30 31 Prim oranlan belirleme yetkisi, Federal Mevduat Sigorta Kurumu FDIC'ye aittir. 9.3 Risk Ölçümü ve Riske Dayalı Prim Sisteminin Türkiye'de Uygulanabilirliği Mevduat sigorta sistemleri bankalardan topladıkları primlerie iĢlemektedir. Prim olanlarının belirlenme Ģeklî ve prim tahsili sistemin iĢlemesi için çok önemlidir. Prim oranlarının belirlenmesi bankaların riskinin fiyatlandırılması demektir. Önceki altbölümde de değinildiği üzere, riskin bir fiyatı olmazsa bankalar fazla risk almaya eğilimlidirler. 31.5.2000 tarihli Bakanlar Kurulu kararına göre, Türkiye'de sigorta prim oranlan, sigortaya tabî mevduat toplamının, Bankalar Kanunu'nun 13. maddesinde belirtilen rasyoların tamamını tutturan bankalar için onbinde 25'i, rasyolardan herhangi birini tutturamayan bankalar için ise onbinde 26'sı olarak uygulanmaktadır. 2000 yılı sonuna kadar 100 milyar TL, bu tarihten itibaren ise 50 milyar TL'ye kadar olan mevduatların sigorta kapsamında olacağı ülkemizde prim oranlan arasındaki fark sadece onbinde bîrdir. Son yıllarda bankacılık sektörünün yaĢadığı zorluklarda bu durumun da payt olduğu söylenebilir. Yani sabit mevduat sigorta prim oranı ve özellikle mevduata yüzde 100 güvence verilmesi, bankacılıkta ahlaki tehlike riskini artırmıĢ ve bankalar zor duruma düĢmüĢ, hatta batmıĢtır. Bu çerçevede, mevduat sigorta sisteminin ve daha genel anlamda malî sistemin sağlıklı iĢleyebilmesi için, bankaların üstlendiği risklerin fiyatlandırılması, yani primlerin riske göre belirlenmesi gerekmektedir.83 Primlerin riske göre belirlenmesi için de riskin ölçülmesi gerekmektedir. Riskin ölçülmesi Ġçin farklı teknikler kullanılabilmektedir. Bu tekniklerden biri olan ve ABD'de kullanılan CAMEL 83 Flood (1993)'de riske dayalı prim sistemini savunmaktadır. 100 yöntemine yukarıda değinilmiĢtir. Bankaların riskleri, rasyoların analizine dayanan "tek değiĢkenli analiz teknikleri" ile yapılabileceği gibi, değiĢkenler arasındaki iliĢkiyi ve bağımlılık yapısını analiz edebilme avantajına sahip olan "çok değiĢkenli analiz teknikleri" ile de Ölçülebilmektedir. Çok değiĢkenli istatistiksel analiz bir çok istatistiksel amaca hizmet etmekte ve çok değiĢkenli hipotez testleri, temel bileĢenler analizi, faktör analizi, kanonik regresyon analizi, dîskriminant analizi, lojistik regresyon analizi, kümeleme analizi, çok boyutlu ölçekleme ve çok değiĢkenli regresyon analizi gibî uygulamaya yönelik analizler içermektedir. 84 BabuĢçu (1996) CAMEL yöntemini kullanarak Türkiye'deki bankaların derecelendirmesi için bir model oluĢturmuĢ ve modelin sonucunu diskriminant analizi ve kümeleme analizi aracılığıyla test etmiĢtir, Pekkaya (2000) da çok değiĢkenli analiz tekniklerinden faktör analizini kullanarak, 35 faktör aracılığıyla bankaları sıralamayı denemiĢtir. Her iki çalıĢma da CAMEL tekniğine uygun sonuçlar elde etmiĢtir. Kullanılan kriterlerin önceliği ve sıralaması farklı olsa da, Türk bankacılık sektörü açısından da sermaye yeterliliği, aktif kalitesi, likidite yönetimi, bankanın yönetim kalitesi, pasiflerinin yapısı gibi kriterlerin önemli olduğu tespit edilmiĢtir. Bu kitapta bankaların derecelendirmesine yönelik veya spesifik olarak hangi kriterlerin risk ölçümüne dahil edilmesi gerektiğine yönelik bir çalıĢma amaçlanmamaktadır. Ancak, yukarıdaki çalıĢmalar ve yapılacak benzeri çalıĢmaların sonuçlan riske dayalı prim sisteminin oluĢması ve prim oranlarının belirlenmesinde dikkate alınmalıdır. Bankaların ödeyecekleri prim oranları, içinde bulundukları risk gruplarına göre belirlenmeli ve kredi riskinin yanı sıra piyasa riskini de dikkate alacak Ģekilde bir düzenleme yapılmalıdır. 85 DüĢük enflasyon ve düĢük faiz oranlarının hakim olacağı yeni dönemde bankacılık sektöründe rekabetin daha da artacağı açıktır. Rekabet artıĢına paralel olarak banka ortaklarının ve yöneticilerinin de risk alma eğilimlerinin artması kaçınılmazdır.86 Bu durumda, mevduat sigorta sisteminin sermaye yeterliliğini ve risk seviyesini dikkate alacak Ģekilde yeniden düzenlenmesi gerekmektedir.87 Düzenlemelerin gecikmesi halinde baĢka bankaların da Fon'a devredimesî veya iflası söz konusu olabilecektir. 84 Bu analiz tekniklerinin Ġncelenmesi bu kitabın amacını ve boyutunu aĢmaktadır. Bu tekniklerle ilgili ayrıntılı bilgi için bkzTatlıdii (1996) ve Özdmç (1999). 85 Sistemin ĠĢleyifine iliĢkin ayrıntılı bilgi Ġçin Flood [1993), Balaban ve Çilli (1996) ve Arslan (1999)'a bakılabilir. 86 Keeley (1990) ve Park (1994) ABD'de 1980'ierde bankacılık sektöründe artan rekabetin bankaların aĢın risk almasına yoyaçtığını belirtmektedir. 87 Flannery (1991) veKendall and Levonıan (1991 )'de hem riske dayalı sermaye standartları hem de riske dayalı prim sisteminin birlikte uygulanmasını önermiĢtir. 101 Sonuç olarak, Türkiye'de bankacılık sisteminin sağlıklı bir Ģekilde iĢlemesi ve enflasyonun vefaziierin düĢtüğü yeni ortamda zorda kalması muhtemel bankaların yol açacağı zararların asgariye indirilebilmesi için, riske dayalı bir prim sisteminin oluĢturulması kaçınılmazdır. Bu sistem içinde hangi kriterlerin yer alacağı ve ağırlıklarının ne olacağı Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu'nun sektörle ve akademik çevrelerle iĢbirliği içinde yapacağı çalıĢmalarla belirlenebilir.88 Ayrıca, yetkili kredi derecelendirme kuruluĢlarının bankalara not vermesi hususunun Kurum tarafından düzenlenmesi ve esaslarının belirlenmesi halinde, bu rating notlarının prim oranlarının belirlenmesinde kullanılması mümkün olabilir. Riske dayalı prim sistemi, mevduata yüzde yüz güvencenin kademeli olarak azaltılacağı da dikkate alındığında, banka yönetici ve ortaklarmm aĢın risk almalarını engelleyerek ve mudilerîn banka seçimi konusunda hassas davranmalarını sağlayarak, bankacılık sektörünün ve ekonominin istikrarına katkıda bulunabilecektir. Ancak, Türk bankacılık sisteminin Ģu anda bîr geçiĢ sürecinde olduğu dikkate alınmalı ve düĢük faizli, rekabete açık, bireysel bankacılık hizmet ve ürünlerinin ön plana çıkacağı önümüzdeki dönemde hangi kriterlerin daha önemli olduğu belirlenerek sistem buna göre kurulmalıdır. ÂBD'de Federal Mevduat Sigorta Kurumu Kanunu'nun değiĢtirilmesi öncesinde, Journal of Banking and Finance dergisi mevduat sigorta reformu tartıĢmalarının yer aldığı özel bir sayı çıkarmıĢtır. Özellikle, risk priminin belirlenme yöntemi Ġçin Bradley ve diğ. (1991), Kendall ve Levonian (l991), Avery ve Berger il991 )'e bakılabilir. 102 X. BÖLÜM BANKA BĠRLEġME VE DEVĠRLERĠ Dünyada 1980'Ierin baĢında hızlanan ve 1990'larda da devam eden banka birleĢmeleri ve devralmalar/ 1999 yılında beĢ, 2000 yılında da üç, 2001 yılında iki bankanın Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu'na devri ve yeni Bankalar Kanunu'na iliĢkin tartıĢmalara paralel olarak ülkemizde de tartıĢılmaya baĢlanmı Ģtır. Finansal küreselleĢme ve teknolojik geliĢmeler tüm sektörleri etkilemekle birlikte, en fazla etki finans kesiminde yaĢanmaktadır. GeliĢmelere ayak uydurabilmek ve artan rekabet ortamında ayakta kalabilmek Ġçin bankaların, özellikle küçük ölçekli ve bir çok yönden yetersiz ofan bankaların, bu geçiĢ döneminin atlatılması ve sektörün normale dönmesinden sonra bugünkü Ģartlarda faaliyetlerine devam edebilmeleri çok zorlaĢacaktır. AĢın kamu açıklarından kaynaklanan finansal ekonomiden reel ekonomiye geçildikten sonra, bankalar gerçek fonksiyonlarına yani bankacılık faaliyetlerine geri dönmek zorunda kalacaklar ve eskiden olduğu gibi kabarık portföy geliri elde edemez hale geleceklerdir. Bu da bir çok bankanın ayakta kalmasını zorlaĢtıracaktır. Büyük bankalar bile yerli ve yabancı bankalarla birleĢme veya bazı bankaları devralma yolunda çalıĢmalara Ģimdiden baĢlamıĢlardır. Bu çerçevede, bu bölümde banka birleĢmelerinin nedenleri, etkileri ve Türkiye'de durum ele alınacaktır. 103 10,1 BANKA BĠRLEġMELERĠNĠN NEDENLERĠ VE ETKĠLERĠ Bu bölümde banka birleĢmelerinin ardında yatan temel güdüler ve birleĢmeden beklenen sonuçlar, baĢka bir deyiĢle etkiler ele alınacaktır. Ancak, banka birleĢmelerine geçmeden Önce, genel olarak Ģirketlerin niçin birleĢtiğine bakmak gerekmektedir. Teknolojik ve finansal geliĢmelere paralel olarak artan küreselleĢme, dünya ekonomisinde Ģirketler arasında birleĢmeleri zorlamaktadır. KüreselleĢme eğilimleri Ģirketler için birçok yeni imkanlar sunmakla birlikte bazı zorluklar da içermektedir. KüreselleĢmeyle birlikte yeni bîr bilgi ve iletiĢim çağına girilmesi, mevcut piyasa yapılarının yanı sıra pazar ve tüketici kalıplarını ve yönetim anlayıĢlarını da değiĢtirmiĢtir. Bu çerçevede yapılan stratejik birleĢmeler, yaĢanan hızlı geliĢmelere ayak uydurabilmenin bir yolu olarak karĢımıza çıkmaktadır. Bu hızlı geliĢmeler tüm Ģirketleri iki tür rekabetçi yarıĢa itmiĢtir: dünya ölçeği için rekabet ve gelecek için rekabet Bu rekabette baĢarılı olmak için ise en çıkar yol birleĢme olarak görünmektedir.89 Bu bağlamda, teknolojik ve ekonomik geliĢmelerden en çok etkilenen ve ölçek ekonomilerinin önemli olduğu bankacılık sektöründe de birleĢmelerin artarak devam etmesi kaçınılmazdır. 10.1.1 Banka BirleĢmelerinin Nedenleri Banka birleĢmelerinin ardında yatan temel güdü, diğer Ģirketlerde olduğu gibi, hisselerin değerini, dolayısıyla da hissedarların kazancını artırmaktır. Bunun yanı sıra, yöneticiler profesyonel olarak kendilerinin tanınmaları, hükümetler de bankaların uluslararası finans sistemi Ġçinde rekabet edebil ir duruma gelmesi gibi bazı amaçlara sahip olabilirler. Ancak, temel amaç bankanın değerinin artırılmasıdır. Değerin artırılması, esas olarak maliyetin azaltılması ve etkinliğin artırılması ile sağlanabilir. Bir bankanın tesisleri, Ģubeleri veya elemanları bakımından atıl kapasiteye sahip olması bir baĢka bankanın bu banka ile birleĢmek istemesine neden olabilmektedir. BirleĢmeyi teĢvik eden diğer nedenler ise, teknolojik geliĢmeden kaynaklanan ölçek 90 ekonomileri ve yatırım imkanları arayan atıl sermayedir. 59 ġirket birleĢmelerinin nedenleri, avantajları ve geleceği konularında aynntrlt tartıĢma icirrbkz. Doz ve Hamel (1998); ve Kaya (2000). 90 Bkz, Avkıran (1999), s. 997-998. 104 Palombo (1997), banka birleĢmelerinin nedenleri ve amaçlarını açıklamak için kullanılan dört hipotezden bahsetmektedir. Bunlar; (1) sinerji hipotezi, (2) çeĢitlilik hipotezi, (3) pazar payı hipotezi ve (4) yönetici fayda maksimizasyonu hipotezidir. Sinerji hipotezi, adından da anlaĢılacağı üzere, birleĢmenin ölçek ekonomisi sağlayacağını ifade etmektedir. ÇeĢitlilik hipotezine göre ise, banka birleĢmeleri sonucunda, ürün ve hizmet yelpazesi çeĢitlilik kazanacak ve daha büyük bir coğrafi alana yayılacağı için risk azalacaktır. Bankaların piyasadaki rakiplerinden birisiyle birleĢmesi durumunda ise, piyasadaki fiyat rekabeti azalacak ve yeni bankanın pazar payı artacaktır. Yönetici fayda mal^simızasyonu hipotezinde ise, banka yöneticileri bankaların birleĢmesini yukarıda değinilen ekonomik nedenlerden çok, kendi iĢ güvenliğini sağlamak ve kendi faydasını maksimize etmek için istemektedir.91 Bankaları birleĢmeye iten nedenler yukarıda açıklanmakla birlikte, ülkeden ülkeye ve birleĢmeden birleĢmeye bu nedenler farklılık gösterebilmektedir. 10.1.2 Banka BirleĢmelerinin Etkileri Banka birleĢmelerinin maliyetleri düĢürdüğü ve etkinliği artırdığı yolundaki tartıĢmalar konusunda tam bîr görüĢ birliği yoktur. Bu konudaki farklı ampirik çalıĢmalar farklı sonuçlar verebilmektedir.92 BirleĢmeler her zaman istenen veya beklenen sonucu vermeyebilmekte, yani maliyet azalıĢı ve/veya operasyonef etkinliğin artırılması gerçekleĢmeyebı'lrnektedir. Ancak, bu sonuçların dayandığı ampirik çalıĢmaların bazı eksiklikler içerdiği ve sınırlı sayıda gözlem içerdiği de unutulmamalıdır. BirleĢen bankalar operasyonel etkinliği artıramasalar da birleĢmenin birçok baĢka etkileri vardır. Örneğin, mevduat ve kredi tabanının geniĢlemesi ve çeĢitlenmesi, farklı bir stratejiye yönelme ve ölçeğin büyümesi bu çerçevede sayılabilir. Öte yandan, birleĢmenin diğer bir etkisi de halka sağladığı faydadır. BirleĢme sonucunda, müĢteri hizmetlerinde iyileĢme, Ġstihdamın sürdürülmesi, kaynakların daha iyi kullanılabilmesi sağlanabilecektir. 91 Banka birleĢmelerinin nedenleri ve hipotezler hakkında bkz. Palombo (1997), s. 3-5. 92 Rhaodes (7998) bu konuda yapılan dokuz ayrı çalıĢmayı karĢılaĢtırmalı olarak ele almakta ve dokuz bankanın tamamının birleĢmeden sonra maliyetleri azaltabildiğini, ancak dördünün etkinliği artırabildiğini söylemektedir. BirleĢmenin etkinlik üzerindeki etkileri hakkında, ayrıca bkz. Avkiran (1999). 105 10,2 DÜNYADA BANKA BĠRLEġMELERĠ Dünyada yaĢanan finansal küreselleĢme ve teknolojik geliĢmeler 1980'ierin baĢında Ġvme kazanan ve sonra yavaĢlayan banka birleĢmelerinin 1990'!arda yeniden hızlanmasına neden olmuĢtur. Bu çerçevede, bankacılık sektörünün geliĢmiĢ olduğu ABD, AB ve Japonya'daki banka birleĢmelerini incelemek faydalı olacaktır. Banka birleĢmelerinin en çok yaĢandığı ülke olan ABD'de banka birleĢmeleri ve satın almalarının sayısı 1980lerin ilk yansından itibaren artmaya baĢlamıĢtır. Bu birleĢmeler büyük ölçüde 1980'lerin baĢında uygulanan makroekonomik politikalardan ve yasal düzenlemelerin esnekleĢtirilmesinden kaynaklanmıĢtır. Avrupa'daki birleĢmelerin 1990'Iarın baĢından itibaren artmaya baĢlamasının nedeni ise, 1992 yılında Tek Pazar uygulamasının baĢlaması ve buna yönelik olarak Parasal Birlik ve Tek Para uygulamasına ĠliĢkin hazırlıklardır. Bu çerçevede, AB ülkelerinde 1988-1992 arasında 422 adet yatay, 70 adet ise bölgelerarası banka birleĢmesi gerçekleĢmiĢtir. Yatay birleĢmelerin çoğu, Alman ve Ġtalyan bankaları arasında, bölgelerarası birleĢmenin çoğu Ġse Fransız bankaları arasında olmuĢtur. AB'nin 1992 yılında çıkardığı Yatay BirleĢme Talimatı'nın yürürlüğe girmesinden sonra da banka birleĢmeleri gerçekleĢmiĢtir. Bu bağlamda gerçekleĢen önemli birleĢmelerden bazdan Ģunlardır: Credit Lyonnais ve BGF Bank, Deutsche Bank ve Banco de Madrid, GeneraleBank ve CR Nederland Bank, Credit Agricole ve Bangue Indosuez.93 Öte yandan, Ölçek ekonomilerinden faydalanma, pazar payını artırma ve ürün ve hizmet çeĢitlendirmesi sağlamanın yanı sıra, bankacılık sektörünün yeniden yapılandırılması amacıyla da bankalar birleĢmeye zorlanabilmektedir. Özellikle, geliĢmekte olan ülkelerde yaĢanan krizlerden çıkıĢ yolu olarak bankaların yeniden yapılandırılması çerçevesinde bîr çok Latin Amerika ve Güney Doğu Asya ülkesinde banka birleĢmeleri gerçekleĢtirilmiĢtir.94 Ancak, 1990'ların sonuna doğru hızlanan banka birleĢmelerinin en önemli nedeni finansal küreselleĢme yarıĢında yerini alma ve gelecekte dünya ölçeğinde söz sahibi olma isteğidir. BirleĢen veya birleĢmeyi planlayan bankaların dünyanın 93 Banka birleĢmelerine iliĢkin örnekler ve bu konudaki mevzuat uygulamaları için bkz. Palombo(1997). 94 Yeniden yapılandırma çalıĢmaları ve bu çerçevede gerçekleĢtirilen banka birleĢmeleri için, bkz. Aydın ve diğerleri (2000). 106 en büyük bankaları olması bu durumun en açık göstergesidir. Bu birleşmeler sonucunda dünya ölçeğinde evrensel bankacılık faaliyetinde bulunacak dev bankalar oluşmaktadır. Bu bağlamda son zamanlarda gerçekleşen veya planlanan birleşmeler şunlardır: Japonya'da Industrial Bank of Japan (IBJ), Dai-lchi Kangyo Bank (DKB) ve Fuji Bank (FUJI) 1999 Ağustos ayında aldıkları bir kararla, 2000 yılı sonbaharına kadar konsolidasyonu tamamlamak ve tek bir holding çatısı altında toplanmak İçin karar aldılar. Birleşmenin tüm yönleriyle 2002 yılında tamamlanması planlanmaktadır. Bu birleşmeyle birlikte, 1,241 milyar dolarlık bir aktif büyüklüğüne sahip olacak yeni banka dünyanın en büyük bankası olacak. Şu anda Japonya'nın en büyük bankası Bank of Tokyo ve Mitsubishi Bank'ın birleşmesinden oluşan ve 599 milyar dolarlık aktif büyüklüğüne sahip olan Bank of Tokyo-Mitsubishi bankası. Japon hükümetinin bankacılıkta verim artışını hızlandırmak ve rekabeti canlandırmak için tasarladığı evrensel bankacılık ilkesine dayalı yeni düzenlemeleri gerçekleştirmesiyle birlikte, Bank of Tokyo-Mitsubishİ, Sakura Bank, Sanwa bank gibi diğer büyük Japon bankalarının çeşitli bankalarla birleşmeleri beklenmektedir.95 Öte yandan, Bankers Trust İle birleşmesinin ardından ulaştığı 732.5 milyar dolarlık aktif büyüklüğü ile dünyanın şu andaki en büyük bankası olan Deutsche Bank ile Almanya'nın üçüncü büyük bankası olan Dresdner Bank'ın bireysel bankacılık operasyonlarını birleştirmek üzere görüşmeler yapması banka birleşmelerinin boyutu açısından çok çarpıcı bir örnek teşkil etmektedir. Bu birleşme görüşmesi olumlu sonuçlanmamama birlikte, Dresdner Bank'ın birleşme planları devam etmektedir. Bu çerçevede, Dresdner Bank Almanya'nın ikinci büyük bankası olan Hypo Vereinsbank ile görüşmelerini sürdürmektedir, 1999 yılı içinde yapılan bir başka birleşme görüşmesi Fransa'da gerçekleşmiştir. Bu çerçevede, Banque Natİonale de Paris (BNP), Paribas hisselerinin % 65'ini satın almıştır. Ancak, birleşmenin üçüncü ayağı olan Societe Generale'in BNP ile birleşmesi henüz gerçekleşmemiştir. BNP bu birleşmeye yanaşmayan Societe Generale'in % 35'ini satsn almasına rağmen, Fransız Banka Denetleme Kurulu (CECE1), BNP'nin Societe Generale hisselerini piyasaya geri sürmesi yolunda karar 95 Bkz. M. Serhan Oksay, Kamu Bankaları Birleşmelidir, Trend, 2-8 Temmuz 2000, sayı: 2000/28, s. 20. 107 almıĢtır. Bu geliĢmelere rağmen bu bankaların yakın gelecekte birleĢmesi beklenmektedir.96 Banka birleĢmeleri 2000 yılında da hızla devam etmektedir. Sadece 10.79.8.2000 arası bir aylık dönemde ticari bankalar ve banka holdingleri arasındaki birleĢme ve/veya devralma iĢlemlerinin sayısı, Avrupa'da 27, Asya'da ise 9'dur. Bu birleĢmelerin değerleri, Avrupa'da 7.7 milyar dolar, Asya'da ise 899 milyon dolardır. Sektördeki paylan ise/ sırasıyla % 15 ve % 7.1'dir.97 Yukarıda değinilen birleĢme örnekleri, dünya bankacılığının geliĢmelere paralel olarak bir yeniden yapılanma sürecine girdiğini ve dünya çapında rekabet ve gelecekte rekabete hazır olmak için birleĢmelerin devam edeceğini açıkça göstermektedir. Bu birleĢmeler sonucunda oluĢacak evrensel bankacılığa yönelik dev bankalar rekabet için ölçeğin önemini ifade etmektedir. 10.3 TÜRKĠYE'DE BANKA BĠRLEġMELERĠNĠN UYGULANABĠLĠRLĠĞĠ VE MUHTEME ETKĠLERĠ Dünyadaki finansal küreselleĢmenin yanı sıra, Türkiye'de son yıllarda yaĢanan geliĢmeler banka birleĢmelerinin Türkiye'de de tartıĢılmasına yol açmıĢtır, Türkiye'nin IMF ile yaptığı anlaĢma çerçevesinde 1999 yılında uygulamaya koyduğu enflasyonla mücadele programı, enflasyonda ve enflasyonist beklentilerde -hedeflendiği ölçüde olmasa da- ciddi düĢüĢler gerçekleĢmesine, kamu kesimi açıklarının azaltılması ve faiz oranlarında düĢüĢ gerçekleĢmesine neden olmuĢtur. Bu geliĢmeler bankaların artık kolay yoldan DĠBS faizi kazanma imkanlarını ortadan kaldırmaktadır. Bankalann artık gerçek bankacılık faaliyetlerine dönerek, bireysel bankacılığa ve elektronik bankacılık hizmetlerine ağırlık vermeleri gerekmektedir. Bu yatırımlar pahalı olduğundan ve eski karlılık ortadan kalktığından bazı bankaların birleĢmesi, aksi halde kapanmak zorunda kalması kaçınılmaz görünmektedir. Ancak, Türkiye'deki birleĢme tartıĢmaları özel bankaların verimliliği artırmak amacıyla birleĢmesinden ziyade, Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu'nun yönetimindeki bankaların tamamının veya birkaçının birleĢtirilerek satılması veya özelleĢtirilmesi 96 Banka birteĢmeierine iliĢkin örnekler için bkz. Dünya Bankacılığı Kabuk DeğiĢtiriyor: Son Dönem Banka BirleĢmeleri, Osmanlı Bankası, AraĢtırma Birimi, Gündem, 17.9.1999; ve Kaya (2000). 97 Bkz. Global Finance, September 2000, Vol.4, No.9, p. 14. ' 708 düĢünülen kamu bankaları olan Ziraat, Halk ve Emlak Bankalarının birleĢtirilmesi konularında odaklanmaktadır. Önceki alt bölümde değinilen aktif büyüklükleri dikkate alındığında, Türkiye'de bankacılık sektörünün durumunun çok ciddi olduğu ortaya çıkmaktadır. Türkiye'de bankacılık sektörünün toplam aktif büyüklüğü 1999 sonu itibarıyla yaklaĢık 133 milyar dolar civarındadır ve bunun da % 34.9'u kamu bankalarına aittir, 2000 yılı sonu itibarıyla ise aktif büyüklüğü 160 milyar dolar civarındadır. Ancak, ġubat 2001 krizinin ardından yaĢanan fiili devalüasyon ile dolar bazında rakamalar büyük ölçüde gerilemiĢ ve 100 milyar doların altına düĢmüĢtür. Bu rakamlar, dünyadaki bankalarla karĢılaĢtırıldığında komik düzeylerde kalmaktadır. Türkiye'de, bazı grupların bile birden çok bankası vardır. Örneğin, DoğuĢ Grubu'nun üç bankası (Garanti Bankası, Osmanlı Bankası ve Körfezbank) olmasına rağmen Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu bünyesindeki bankalardan birini veya birkaçını almayı düĢündükleri basında yer almıĢtır. Çukurova Grubu ise Yapı ve Kredi Bankası ile Pamukbank'm sahibidir. Ancak, dünyadaki ve Türkiye'deki geliĢmeler Türk bankalarının da birleĢmesini kaçınılmaz kılmaktadır. Aksi takdirde, bir çok banka kapanma tehlikesiyle karĢı karĢıya kalacaktır. Dünyadaki "merger mania" denilen birleĢme modasına paralel olarak, Türkiye'de de bu konu tartıĢılmaya baĢlanmıĢ ve büyük holdingler de bu tartıĢmaya katılmıĢtır.98 1 Eylül 2000 tarihinden itibaren faaliyete geçen Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu'nun banka birleĢmeleri konusunda yeni bir düzenleme yapması ve belli Ģartlan yerine getiremeyen bankaları birleĢmeye zorlaması gerekmektedir. Bankacılık sistemini yeniden yapılandıran bir çok ülkede bu tür düzenlemeler yapılarak bankalar birleĢtirilmiĢtir." Yapılacak düzenleme Ġle sektöre giriĢ ve çıkıĢ kolaylaĢtırılmalıdır. "Ahlaki risk" (moral hazard) sorununa neden olan mevduata tam güvencenin kaldırılmasıyla ve kamu bankalarının özelleĢtirilmesi ve kamu açıklarının azaltılması sonucu sektördeki kamu ağırlığının azalması da birleĢmeleri kolaylaĢtıracaktır. Banka birleĢmelerinde vergi kolaylığı sağlanması ve sermaye piyasası mevzuatında gerekli düzenlemelerin yapılması da birleĢmeler açısından hayati öneme sahip konulardır. BirleĢmelerin 98 Akbank'ın sahibi olan Sabancı Holdıng'in yönetim kurulu baĢkanı Sakıp Sabancı, Akbank ite Ġs. Bankası, Garanti ve Yapı Kredi bankalarının birleĢmesi durumunda diĢe dokunur bir banka oluĢacağını ve Avrupa'da dikkat çekeceğini belirtmiĢtir (10.3.2000 tarihli Dünya Gazetesi) 99 Ġlke uygulamaları için bkz. Aydın ve diğerleri (2000). 109 kolaylaĢtırılması için rekabet hukukunda da düzenlemeler yapılmalıdır. Ayrıca, AB rekabet ve birleĢme hukukuna uyum için yapılacak düzenlemeler de bir an önce tamamlanmalıdır. Türk bankalarının yabancı bankalarla birleĢmesini kolaylaĢtırmak Ġçin ise, bankaların uluslararası muhasebe standartlarına uymalarını, özellikle de enflasyon muhasebesi uygulamalarını sağlayacak düzenlemeler yapt/malıdır.100 Diğer bir husus ise elektronik bankacılık faaliyetleri için gerekli olan güvenli ve yeterli altyapının ve bu husustaki hukuki düzenlemelerin gerçekleĢtirilmesidir.10' Çünkü, uluslararası piyasalarda rekabet edebilmek için bireysel bankacılığa yönelmek, yani elektronik bankacılık hizmetlerini sunmak gerekmektedir. Kısacası, Türkiye'de bankaların birleĢmelerini teĢvik etmek ve kolaylaĢtırmak Ġçin baĢta Bankalar Kanunu olmak üzere, Türk Ticaret Kanunu, Sermaye Piyasası Kanunu, Rekabetin Korunması Hakkında Kanun, ÖzelleĢtirme Kanunu ve Vergi Kanunlarında düzenlemeler yapılmalı ve AB'nin düzenlemeleri ile uyumlu bir birleĢme mevzuatı oluĢturulmalıdır. 102 Aksi halde, önümüzdeki yıllar içinde bir bankacılık krizi kaçınılmaz hale gelecektir. 100 Türkiye'de banka birleĢmelerinin önündeki engeller ve bu konudaki öneriler için bkz. Türkiye Bankalar Birliği (2000). 101 Bu konuda bkz, Günal (2000) 102 BirleĢmelerle ilgili olarak yapılacak hukuki düzenlemelerle ilgili geniĢ bilgi için bkz- Kılıç (2000) no XI. BOLUM BANKACILIK SEKTÖRÜNÜN GELECEĞĠ ÜZERĠNE GENEL DEĞERLENDĠRME VE SONUÇ ÇalıĢmamızda, bankacılık sektörünün temel sorunları ele alınarak, bankacılık sektörünün yeniden yapılandırılması ve ekonomide enflasyonun düĢürülmesi sonucunda, düĢük reel faiz gelirinin hakim olacağı yeni dönemde sektörün ve mali sistemin bir bütün olarak sağlıklı iĢlemesi Ġçin gerekli önlemler tartıĢılmıĢtır. Bankacılık sektörünün tüm sorunları incelenmekle birlikte, yeni dönemde önemli bir görev üstlenen Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu ile Kuruma bağlı olan Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu ve mevduat sigorta sistemi ayrıntılı olarak ele alınmıĢ ve yeni dönemde kaçınılmaz görünen banka birleĢme ve devirleri konusunda dünyada yaĢanan geliĢme ve Türkiye'deki durum ĠncelenmiĢtir. Bu çerçevede, kitapta ele alınan konularla Ġlgili olarak aĢağıda genel bir değerlendirme yapılmakta ve öneriler sunulmaktadır. Türk bankacılık sektörünün temel sorunları olarak; rekabetin yetersiz olduğu oiigopolîstik yapı; grup veya holding bankacılığının yaygın olması; bankaların denetiminin yeterli ve etkin olmaması; yüksek kamu açıklarının finansmanı ve enflasyonun neden olduğu bozuk makroekonomik yapı ve buna bağlı olarak kamunun finansai sistemdeki belirleyici rolü; kamu bankalarının sektördeki payının yüksekliği; ölçeğin küçüklüğü ve dıĢa açık olmama; ve mevduata % 100 güvence verilmesi hususları incelenmiĢtir. Türkiye'de bankacılık krizlerinin nedeni, Türkiye'nin ekonomik yapısı ve yönetim yetersizliğidir. Yani krizlerin nedeni konjonktüre! olmaktan çok yapısaldır. 111 Dolayısıyla, krize neden olan yapısal sorunlar çözülmediği müddetçe, uygulanan politikalara ve konjonktüre bağlı olarak krizler tekrar edebilecektir. Bankacılık sisteminin yapısı değiĢtirilerek, dünya ölçeğinde rekabet edebilir ve teknolojiye ve yeni ekonomik ortama uyum sağlayabilir hale getirilmelidir. Yeni dönemde, enflasyonda ve faiz oranlarındaki düĢüĢ kaynak maliyetinin düĢmesini sağlayacaktır. Ancak, kaynak maliyetini artıran yüksek karĢılık oranlan makul seviyelere çekilmelidir. Kısacası, sistemin maliyet yönünden etkinliği yeniden sağlanmalıdır. Mevduat sigorta sistemi gözden geçirilerek, bankaların risklerinin dikkate alındığı riske dayalı bîr prim sistemi oluĢturulmalı ve böylece bankaların sistemi kötüye kullanmaları önlenmeli ve mudilerin daha seçici davranmaları sağlanmalıdır. Mevduata verilen % 100 güvencenin kademeli olarak azaltılması, küçük bankaları sermayelerini artırmak için birleĢmeye zorlamakla birlikte, riski az ve güvenilirliği fazla olan bankalar açısından avantajlı bir ortam yaratacaktır. Kademeli olarak 2000 yılı için 100, 200Î için de 50 milyar liraya düĢürülen sigorta kapsamının bu çerçevede AB limitlerine uygun düzeye çekilmesi gerekmektedir. BirleĢme ve devralmalar sonucunda, uluslararası düzeyde rekabet edebilecek Ölçekte bankalar ortaya çıkabilecek ve bankaların sayısı önemli ölçüde azalacaktır. BirleĢme ve devralmaların arttığı ve rekabetin hızlanacağı bu yeni dönemde; teknolojik altyapısını yenileyemeyen, elektronik bankacılık hizmet ve ürünlerini sunamayan, birysel bankacılık faaliyetlerini artıramayan bankalar kapanmak veya birleĢmek zorunda kalacaklardır. Bu çerçevede, yeni Bankalar Kanunu uyarınca kurulan ve l Eylül 2000 tarihi Ġtibarıyla tamamen faaliyete geçen Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu'na önemli görevler düĢmektedir. Kurum 1999 sonunda çıkarılan KarĢılık Kararnamesi dıĢında sadece kendi teĢkilat yönetmeliği ile TMSF Yönetmeliğini ve Ġç Denetim ve Risk Yönetimi Yönetmeliğini çıkarabilen iĢtir. Kurum çalıĢmalarını devam ettirmekle birlikte, 4389 sayılı Bankalar Kanunu'nun 18. maddesinde öngörülen bankaların birleĢme ve devrine iliĢkin esaslar hakkındaki yönetmelik henüz tamamlanmamıĢtır. Bu yönetmeliğin ve gerekli diğer düzenlemelerin bir an önce tamamlanması gerekmektedir. Kurum'un önündeki en önemli sorun Ġse, sektörü ve ekonominin genelini tehdit eden TMSF yönetimindeki bankalardır. Fon yönetimindeki banka sayısı Haziran 112 2001 itibarıyla 12'ye çıkmıştır (bu rakama Sümerbank İle birleştirilerek kapatılan 4 banka dahildir). TMSF'nin yönetimindeki bankaların rehabilitasyonunun bir an önce tamamlanması ve şeffaf bir yöntemle satışlarının gerçekleşmesi gerekmektedir. Bu çerçevede, İspanya'da bu durumdaki bankaların bir yıl içinde özelleştirilmesinin zorunlu olduğu ve uygulamada altı ay içinde özelleştirmenin gerçekleştirildiği dikkate alınarak, ülkemizde de benzer bir düzenleme yapılabilir. Sektörün içinde bulunduğu şartlarda, yeni dönemde bankacılığın karlı olmaktan çıkması ve Fon'daki bankaların çoğunun mali yapısının bozukluğu dikkate alındığında, bu bankaların satışı da çok kolay görünmemektedir. Eğer satılamayacak durumda olan bankalar varsa, zararları aşın boyutlara ulaşmadan bir an önce tasfiye edilmelidir. 8DDK, Fon'daki bankaların tamamı için tek bîr yönetim kurulu atamış ve bankaların ihalesine ilişkin esasları ve taliplilerde aranacak şartlan belirlemiştir. Ancak, banka sahibi olmak eskisi kadar karlı değildir ve mevcut bankaların da faaliyetlerine sağlıklı olarak devam edebilmesi için bazı yenilikler yapmaları gerekmektedir. Kısacası, TMSF yönetimindeki bankaların kısa sürede satılmasını beklemek gerçekçi değildir. Ziraat Bankası, Halkbank ve Emlakbank'ın özelleştirilmesine ilişkin 15.11.2000 tarih ve 4603 Sayılı Kanun 25.11.2000 tarih ve 24241 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Kanun 3 yıllık bir yeniden yapılandırma süreci öngörmekte ve Bakanlar Kurulu'na bir defaya mahsus olmak üzere bu süreyi 1.5 yıl uzatma yetkisi vermektedir. Bu üç banka için ortak bir yönetim kurulu atılmış ve yeniden yapılandırma çalışmalarına başlanmıştır. Yeniden yapılandırma süreci öngörülen süre içinde, ancak çalışanlarla ilgili sosyal boyutu da dikkate alınarak tamamlanmalı ve kamuoyunda şüpheye yer vermeyecek biçimde şeffaf ve tekrar Fon'a devredilmek zorunda kalınmayacak, seçici bir şekilde özelleştirilmeleri sağlanmalıdır. Bu çerçevede, Vakıfbank'm B grubu hisselerinin satışı da aynı şekilde gerçekleştirilerek, kamunun bankacılık sekötründen çekilmesi sağlanmalıdır. Kamu bankalarının sektördeki ağırlığının ortadan kalkması ve kamunun finansman ihtiyacının düşmesi sonucu kamunun belirleyiciliğinin azalmasıyla birlikte, sektör daha rekabetçi bir yapıya kavuşacaktır. Ancak, mali sistem bir bütün olarak ele alındığında, gözetim ve denetimin iyileşmesi, piyasalarda istikrarın sağlanması ve ekonominin sağlıklı isleyebilmesi için, BDDK'yı da içine alacak ve mali sistemin tamamını kapsayacak şekilde bir Mali Piyasalar Yüksek Kurulu oluşturulmalıdır. Bu yüksek kurul mevcut, BDDK, SPK, Rekabet Kurumu'nun yanı 113 sıra; sigortacılık, leasing, faktöring ve forfaiting kurumlan, yetkili müesseseler ve borsaları kapsayacak Ģekilde oluĢturulacak Diğer Mali KuruluĢlar Kurulu'nu içine almalıdır. Böyle bir yüksek kurulun oluĢturulması, tüm finansal piyasaların daha sağlıklı ve istikrar içinde iĢlemesini ve dengeli ekonomik büyümeye katkıda bulunmasını sağlayacaktır. Yani, bankaların ve mali sistemin asli fonksiyonlarım yerine getirerek ekonomiye katkıda bulunması sağlanabilecektir. 114 KAYNAKÇA Akgüç, Öztin (1998), "1980 Sonrası Türk Bankacılığının Özellikleri" 75. Yılda Paranın Serüveni, Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul: 1998, s. 131-175 Akgüç, Öztin (1987), 100 Soruda Türkiye'de Bankacılık, İstanbul: Gerçek Yayınevi, 1987, Albaraka Türk (2000), Türkiye'de Özel Finans Kurumları: Teori ve Uygulama, Albaraka Türk yayınları No:17, Ġstanbul: 2000. Arslan, İsmail Hakkı (1999), "Tasarruf Mevduatının Sigortalanması," Mevduat Sigortası, İktisadi Araştırmalar Vakfı, (Seminer), İstanbul: 1999,5.35-63. Associatıon of Cerman Banks (1993), By-Laws of the Deposit Protectîon Fund, The Association of German Banks, May 1993. Avery, Robert and Ailen N. Berger (1991), "Risk-based capital and deposit insurance reform," Journal of Banking and Fınance, 15 (l 991), pp.847874. Avkİran, Necmi Kemal (1999), "The evidence on efficiency gains: The role of mergers and the benefits to the pubiic," Journal of Banking and Finance, Vol.23, (1999), pp.991-1013. Aydan, Aydın, Pelin Ataman Erdönmez, Alpan İnan ve Burçak Tulay (2000), "'Bankacılıkta Mali Bünye Sorunları ve yeniden Yapılandırmada Ülke Uygulamalar!," Bankacılar, Sayı: 32, Mart 2000, s.37 -81. Aydınlı, İbrahim (1996), Türk Bankacılık Sistemi Piyasa Yapısı, Sermaye Piyasası Kurulu, Yayın No:40, Mayıs 1996. Babuşçu, Şenol (1997), Bankacılıkta Risk Derecelendirmesi (Rating) ve Türk Bankacılık Sektörüne Uygulanması, Sermaye Piyasası Kurulu Yayın No: 94, Ankara: Ekim 1997. 115 Balaban, Ercan ve Hüseyin Çilli (1996), 'Türkiye'deki Mevduat Sigorta Sistemi . ve Bazı Öneriler/' TCMB TartıĢma Tebliği No:9626, Kasım 1996. Balino, Thomas J.T. (1991), "The Argentina Banking Crîsis of 1980," in V. Sundararajan and Thomas J. T. Balino (eds.), Banking Crises: Cases and Issues, Washington, D.C.: International Monetary Fund, s.58-112. Battal, Ahmet (1999), Bankalarla KarĢılaĢtırmalı Olarak Hukuki Yönden Özel Finans Kurumları, Ankara: Banka ve Ticaret Hukuku Enstitüsü, 1999, Yayın No:343. Blum, Jürg (1999), "Do capital adequacy requirements reduce rîsks in banking?" Journal of Banking and Finance, 23 (1999), pp.755-771. Bradley, Michael G, VVambeke, carol A. and David A. VVhidbee (1991), Risk vveights, risk-based capital and deposiî insurance," Journal of Banking and Finance, 15 (199Î), pp.875-893. ' Cargill, Thomas F. And Shoichi Royama (1994), "The Evolution of Japanese Banking and Finance," in Kaufman, George G. (Ed.) (1994), Banking Structures in Majör Countries, Boston, Dordrecht, London: Kluwer Academic Pubtishers, 1994 (second printing), s.333 -388. Chirinko, Robert S. and Gene D. Guill (1991) "A Framewrok for assessing crediî risk Ġn depository instîtutions: Toward regulatory reform," Journal of Banking and Finance, 15 (1991), pp.785-804. Claussen, Carsten P. (1999), "DĠe Bankenkrise in Russland," Zeîtschrift für Bankrecht und Bankwirtschaft/ 11. Jahrgang, Heft:4, 15 August 1999, s.213-218. Çilli, Hüseyin ve Zerrin Gürgenci (1994), "Parasal Büyüklüklerin Yeniden Tanımlanması için Bir öneri/' TCMB TartıĢma Tebliği No: 94/01, 1994 Dowd, Kevin (1993), "Deposit Insurance: A Skeptical Vievv," Federal Reserve Bank of St Louis Review, Voi. 75, No.l, January/February 1993, pp.1417. Doz, Yves L. ve Gary Hamel (1999), ġirket Ġttifakları: Global Pazarlarda BaĢarının Anahtarı, Sabah Kitapları, Ġstanbul:1999, Çeviren: Atilla Bostancıoğlu. 116 Ersel, Hasan ve Güven Sak {1995), "İşletme Sermayesi İhtiyacı, Kredi Bağımlılığı ve Şirketler Kesiminin Kriz Dönemi Performansı," ĠĢletme ve Finans, Nisan 1995. Ertuğrul, Ahmet ve Osman Zaim (l996), Türk Bankacılığında Etkinlik: Tarihi GeliĢim Kantitatif Analiz, Ankara: İşletme ve Finans Yayınlan: No: 3, 1996. EyüpgiÜer, Servet (1985), Bankalarda Denetim, Ankara: Kısmet Matbaası, 1985. Fernandez, Miguec Martin (1995), "Mevduat Garanti Fonu: İspanya Deneyimi," (Çeviren: Nalan Taşkın; Türkiye Bankalar Birliği tarafından 3.11.1995 tarihinde düzenlenen konferanstaki konuşma). Flannery, Mark j. (1991), "Pricing deposit insurance vvhen the insurer measures bank risk with error," Journal of Banking and Finance, 15(1991), pp.975998. Flood, M. D. (1990), "On the Use of Option Pricing Models to Analyze Deposit insurance," Federal Reserve Bank of St. Louis Revievv, Vol. 72, No.l, January-February 1990, pp.19-35. Flood, M. D. (1993), "Deposit insurance: Problems and Solutions," Federal Reserve Bank of St. Louis Revievv, VoL 75, No.l, January-February 1993, pp,28-34. Freixas, Xavier and Jean-Charles Rochet (1998), MicroeconomĠcs of Banking, Cambridge and London: The MİT Press, 1998 (second prînting). Garcîa, Gİliian G. H. (1999), "Deposit insurance: A Survey of Actual and Best Practİces/' IMF VVorking Paper, April 1999. Günal Mehmet (2001) Merkez Bankasının DeğiĢen Rolü ve Para Politikası Uygulamaları, İstanbul: İMKB Yayınları, Haziran 2001 Günal, Mehmet (2000), "Electronic Money, Its Implications for Central Banks and Monetary Policy, and the Case in Turkey," (13-16 Eylül 2000 tarihlerinde yapılan ODTÜ Uluslararası IV. Ekonomi Kongresi'nde sunulan tebliğ). 117 Günal, Mehmet (1995) "Bankacılık Sektörünün Açık Pozisyonları Üzerine Bir İnceleme: 1989-1995" Uzman Gözüyle Bankacılık, Haziran 1995, No: 10,5.8-15. Gürlesel, Can Fuat (1993), Avrupa Ġç Pazarı 1992 ve Türk Bankacılık Sistemi: Sorunlar ve Çözüm Önerileri, Ankara: Türkiye Bankalar Birliği, 1993, Yayın No: 176, International Monetary Fund (IMF) (1998), "Origins of Currency and Banking Crisis," VVorld Economic Outlook, May 1998. İktisadi Araştırmalar Vakfı (1999), Türk bankacılık Sisteminin SWOT Analizi ve 2000 Yılındaki Muhtemel Profili, İstanbul: İktisadi Araştırmalar Vakfı (8.9.1999 tarihinde İstanbul'da yapılan seminerdeki panel ve tebliğlerin derlemesi). Karacan, Ali İhsan (1996), Bankacılık ve Kriz: Bir Yazın Taraması, Finans Dünyası Yayınlan No: l, Tütünbank, 1996. Kaufman, George G. (Ed.) (1994), Banking Structures in Majör Countries, Boston, Dordrecht, London: K!uwer Academic publishers, 1994 (second printing). Kaya, Salih (2000), "Bankacılık Sektörü ve Stratejik İttifaklar," BaĢak, MartNisan2000, s.44-50. Keeley, Michael C. (1990), "Deposit Insurance, Risk, and Market Povver in Banking/ The American Economic Revîew, (December 1990), pp.11831200. Kendall, Sarah B. and mark E. Levonian (1991), "A simple approach to better deposit insurance pricing/'Journal of Banking and Finance, 15 (1991), pp.999-1018. Kılıç, Yalın (2000), Rekabet Politikası Açısından BirleĢme ve Devralmalar, DPT, yayın No:2509, Uzmanlık Tezi, Haziran 2000. Küçüközmen, C. Coşkun (1996), "Japon Mali Sistemi İçinde Bankalar ve Me vdu at Si go rta sı ," ya yı n la nmamı ş çalı şma , 25 .3 .1 99 6. McCulioch, J. Huston (1993), "Banking vvİthout Tax-Based Deposit Insurance," Federal Reserve Bank of St Louis RevĠevv, Vol. 75, No.î, january/February 118 1993, pp.18-21. Mester, L. J. {1990), "Curing Our Aiiing Deposiî Insurance System," Federal Reserve Bank of PhiIadelphĠa Business Revievv, September/October 1990, pp,13-24. Nachane, D. M., Adiîya Narain, SaĠba! Ghosh and Satyananda Sahoo (2000), "Capital Adequacy RequĠrements and the Behavior of Cornmercial Banks in India: An AnaiytĠcal and Empirical Study/' Reserve Bank of India, Development Research Group Study No: 22, September 20, 2000. Nascimento, jean-Ciaude (l 991), "Crisis Ġn Financial Sector and the Authorities Reaction: The Phiiippines/' in V. Sundararajan and Thomas j. T. Baiino (eds.), Banking Crises: Cases and Issues, Washington, D.C.: International Monetary Fund, s.175-233. Mishkin, Frederic S. (1998) Money, Banking and Financial Markets, New York: Addison Wesley (5th Ed.), 1998 O'Hanion, John and Marie Rocha (1993), Electronic Banking for Retail Customers, London: Banking TechnologyLtd., December 1993. Organization for Economic Cooperation and Development (OECD) (1992), Banks Under Stress, OECD, Paris: 1992. Öcal, Tezer ve Ö. Faruk Çoiak (1999), Finansal Sistem ve Bankalar, Ankara: Nobei Yayın Dağıtım, Kasım 1999. Özdinç, Özer (1999), Derecelendirme Sürecinde Ekonometrik Bir Değerlendirme, Ankara: Sermaye Piyasası Kurulu yayın No: 130, Mayıs 1999. Palombo, Lüziet (1997), "Banka BirleĢmeleri ve Satın Almaları," Bankacılar, Mart 1997, Sayı: 20. Parasız, Ġlker (1998), "Türkiye'de Bankacılığın Tarihsel GeliĢimi." 75. Yılda Paranın Serüveni, Tarih Vakfı Yayınları, Ġstanbul: 1998, s. 109-114 Park, Sangkyun (1994), "Explanations for the Increased Riskiness of Banks in the 1980's," Federal Reserve Bank of St. Louis Revievv, Vol. 76, No.4, July/August 1994, pp.3-23. Pekkaya, Semra (2000), ''Türk Bankacılık Sisteminin Finansal Yapısının Analizi: 1996-1999 Dönemi Ġçin Çok DeğiĢkenli Faktör Analizi ile Rating 119 Denemesi/7 (13-16 EylüJ 2000 tarihlerinde yapılan ODTÜ Uluslararası IV. Ekonomi Kongresinde sunulan tebliğ). Reisoğlu, Seza (2000), "Bankalar Kanunu'nda 4491 Sayıh Yasa ile Yapılan Değişikliler ve Ortaya Çıkan Sorunlar/' Bankacılar, Sayı: 32, Mart 2000, s.102-108. Rhoades, Stephen A. (1999), "The efficiency effecîs of bank mergers: An overview of case studîes of nine mergers/' Journal of Banking and Finance, Vol.22, (1998), pp.273-291. Russel, Steven (1993), "The Government's Role in Deposit Insurance," Federal Reserve Bank of St. Louis Revievv, Vol. 75, No.l, January/February 1993, pp.3-9. Santos, Joao A. (2000), "Bank Capital Regulatİon in Contemporary Banking Theory: A Review of the Literatüre/' BIS Working Papers, No: 90, September 2000. Talley, S. H and Ignacio Mas (1990), "Deposit Insurance in Developing Countries," The World Bank VVorking Papers Series, No:548, November 1990. Tarlan, Selirn (1986), Tarihte Bankacılık, Maliye Bakanlığı, Araştırma, Planlama ve Koordinasyon Kurulu Yayını No: 1986/283, Başbakanlık Basımevi, Ankara: 1986. Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu (1998), 1998 Yılı Faaliyet Raporu. Tat! idi l, Hüseyin (1996), Uygulamalı Çok DeğiĢkenli Ġstatistiksel Analiz, Ankara: Akademi Matbaası, Eylül 1996. Tekeli, İlhan ve Selim İlkin (î 997), Para ve Kredi Sisteminin OluĢumunda Bir AĢama: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, İkinci Basım, Ankara: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, 1997 Tekinalp, Ünal (1988), Banka Hukukunun Esasları, İstanbul, 1988. Tosun, Mustafa (2000), 'Türk Mali Sisteminde Özel Finans Kurumlan deneyimi ve ÖFK'ların Türk Banka Sistemi İçindeki Yerleri," Albaraka Türk, Türkiye'de Özel Finans Kurumları: Teori ve Uygulama, İçinde, Albaraka Türk Yayınları No:17, İstanbul:2000, s.176-190. Tulay, Burçak, Melike Alparslan ve Pelin Ataman Erdönmez (1999), "Mevduat Sigorta Sistemi'nin Çeşitli Ülkelerde ve Türkiye'de Uygulaması," 120 Bankacılar, Sayı: 31, Aralık 1999, s.21-46. Tunay, K. Batu, Mustafa T. Uzuner ve Adnan Yiğit (1997), Türkiye'de K amu Bankacılığı ve Sektör Üzerindeki Etkileri, Ankara: Ekonomik AraĢtırmalar Merkezi Yayınları: 7, Aralık 1997. Tunç, Hüseyin (2000), "Soru-Cevaplarla ÖFK'lar," Bereket (AlBaraka Türk Bülteni), Yıl:3, Sayı: 10, Yaz 2000, 5.13-15. Türkiye Bankalar Birliği (2000), Banka BirleĢmeleri ve Devralmaları: Sorunlar, Önlemler ve Öneriler, Haziran 2000. Velasco, Andres (1991), "überalization, Crisîs, Interventîon: The Chilean Financai! System, 1975-1985," in V. Sundararajan and Thomas j. T. Balino (eds.), Banking Crises: Cases and Issues, Washington, D.C.: International Monetary Fund, s.113-174. Vural, Güven (1991), Türk Banka Hukuku, Gazi Üniversitesi, Yayın No: 168, Ankara: 1991. VVheelock, David C. (1992), "Deposit Insurance and Bank Failures: New Evidence from the l920's," Economic Inquîry, (|uly 1992), pp.530-543. Whee!ock, David C. {1993), "What Have we Learned About Deposit Insurance from the Historical Record," Federal Reserve Bank of St, Louis Review, Vol. 75, No.1,January/February 1993, pp.10-14. Wheelock, David C. and Paul W. VVilson (1993), "Explaining Bank Failure: Deposit Insurance, regulation and EffĠciency," Federal Reserve Bank of St. Louis VVorking Paper, No:93-002A. Wheelock, David C. and Paul W. VVilson (1994), "Can Deposit Insurance Increase the Risk of Bank Failure? Some Historical Evidence," Federal Reserve Bank of St. Louis Revievv, Vol. 76, No.3, May/june 1994, pp,5771. VVhĠte, VVilliam R. (2000), "What Have We Learned From Recent Financial Crisis and Policy Responses?" 8IS VVorking Papers, No: 84, January 2000. Yurtsever, Barlas (1998) "Cumhuriyetin 75. Yılına Girerken Türk Bankacılığı." 75 Yılda Paranın Serüveni, Tarih Vakfı Yayınları, Ġstanbul: 1998 s. 135152 121 EK TABLOLAR 123 EK-1: BANKALARIN AKTĠF BÜYÜKLÜKLERĠNE GÖRE SIRALAMASI VE TEMEL GÖSTERGELERĠ K; 16.393.327 Toplam ÖdenmiĢ Net Dönem Nazım Özkaynaklar Sermaye Karı (Milyar Hesaplar (Milyar TL) (Milyar TL) TL) (Milyar TL) 4.324.938 12.695.067 441,094 261.305 72.555 5,858.254 1938 10.737.800 1.446,868 8,719.827 315.901 145,545 4,646 Türkiye ĠĢ Bankası A.ġ. 1924 7.795.142 2,916.736 4.657.156 1.383.961 558.964 4 Yapı ve Kredi Bankası A.ġ. 1944 7.503.677 2,944.605 4.613.757 1.407.553 5 AkbankTAġ. 1947 7.357.978 2.630.090 4.375.895 6 Türkiye Garanii Bankası A.ġ. 1946 6,609.701 2.511.772 7 Tütkiye Vakıflar Bankası T A,0. 1954 4.889.961 8 Pamukbank TAġ. 1955 9 Türkiye Emlak Bankası A.ġ. Toplam Aktifler (Milyar U) Toplam Toplam Krediler Mevduat (Milyar TL) (Milyar TU ġube Sayısı 1.303 Personel Sayısı 36.576 1.915.096 807 15.025 255,563 5.342.156 851 16,133 501.563 256.146 7.639,569 425 10.326 738.505 500.000 343,606 6.061 .302 596 8.244 3.437.096 612.413 260.000 205.287 7.655.060 266 4.728 2.306.481 3.493,974 331.321 220.000 50,161 3.070.060 319 8.590 4.672.904 2.761.279 3.137,439 737,672 170.000 171.183 4.833.193 197 5.784 1988 3.684.148 1.143.195 2.697.393 -114.413 70.000 -304.754 1,060.986 405 10.000 10 Demitbank TAġ. 1953 2.502.910 1.232,076 1.714.062 193.768 275.000 -115.909 4.248,266 199 4.225 11 Türk Eximbank 1987 2.300.674 1.994.943 0 398.121 345.313 73.340 897.449 3 364 12 Osmanlı Bankası A.ġ. 1863 2.146.460 506.044 1.212.409 161.132 125.000 20.550 3.359.994 68 1.686 15 Koçbank A.ġ. 1985 2.129.532 1.010.247 1.152.414 163.023 100,000 19.517 12,137.96! 88 2.460 14 Finans Eank A.ġ. 1987 2.006.036 578.303 824.016 149.165 120.175 71.010 5.588.437 109 2,324 15 BirleĢik Türk Körfez Bankası A.ġ. 1987 1.147.836 233.299 616.851 .130.658 110.000 27.350 2.587.858 10 408 16 Türk Tıs Ticaret Bankası A.ġ. 1964 1.135.223 275.064 527.017 133.855 100.000 70.714 3.229.504 101 1.586 Banka 1 Türkiye Cumhuriyeti Ziraat Bankası 2 Türkiye Halk Bankası A.ġ. 3 Kuruluj Yılı 1863 KJ Banka KuruluĢ Yılı Toplam Aktifler (Milyar TL) ÖdenmiĢ, Net Dönem Toplam Toplam Toplam Nazım Krediler Mevduat Özkaynaklar Sermaye Karı (Milyar Hesaplar (Milyar TL) (Milyar TL) (Milyar TL) (Milyar TL) TL) (Milyar TL) ġube Sayısı Personel Sayısı 17 Ġnterbnnk A.ġ. 18 Toprakbank A.ġ. 1888 î 992 70.020 285,514 1,292.980 679.713 -316.062 74.747 100.000 45.522 -782.951 3.357 968,804 1.013.922 41 1.320 1,087.666 166 2.505 19 Türk Ekonomi Bankası A.ġ. 1927 1.029.939 232.363 442.106 69.709 55.125 23.308 2.206,757 54 1.358 20 EskiĢehir Bankası TAġ. 1927 948.233 141.417 895.823 -362.293 45.000 -448.206 761.608 91 1.898 21 iller Bankası J 933 903,082 719.117 0 215.772 186.568 69.402 79.208 1 3.202 22 Kentbank A.ġ, 1992 898.959 307.285 632.685 60.834 50.000 5.575 907.946 93 1.766 23 ġekerbank TAġ. 1953 843.570 293.752 654.893 70.237 30.000 2.050 529.207 182 3.029 24 Etibank A.ġ. 1935 626.269 375.970 852.124 -460,380 30.000 -511.554 250.302 151 2.035 25 VaĢarbank A.ġ. 1924 823,031 54.210 804.592 -123.207 27.000 -295.139 220.901 84 1.626 26 Egebank A.ġ. 1928 794.596 105.284 1.065.123 -413.908 25,000 -360.431 791.279 79 1.990 27 Türkiye imar Bankası TAġ, 1928 778.107 295.181 645.540 78.409 70,000 1.090 129.647 169 1.494 28 HSBC Bank A.ġ, 1990 727.913 100,293 99.446 38.830 1.540 10.440 903.576 7 110 29 iktisat Bankası TAġ. 1927 685.323 î 90.607 î. 126,090 -825.039 30.000 -874.081 1,837.081 62 1.339 30 Türk Ticaret Bankası A.ġ. 1913 677.193 105.366 544.294 109.249 -53.409 615.255 258 3.66-1 1.111,458 Türkiye Tütüncüler bankası XI Banka KuruluĢ Yılı Toplam Aktifler (Milyar TL) Toplam Toplam Krediler Mevduat (Milyar TL) (Milyar TL) Toplam ÖdenmiĢ Özkaynaklar Sermaye (Milyar TL) (Milyar TL) Net Dönem Nazım Karı (Milyar Hesaplar TL) (Milyar TL) ġube Sayısı Personel Sayısı 31 Alternatif Bank A.ġ. 32 Citibank N.A, 1992 1980 644.484 635.128 256.121 131.077 281.627 185,343 58.255 47,339 44.700 33.753 11.184 29.964 2.137,196 1.886.200 27 14 738 849 33 Denizbank A.ġ. 1997 587.902 199.840 273.390 78.594 42.960 4.586 1,212.925 47 956 34 Tekstil Bankası A.ġ. 1966 572.706 159.689 322.636 53.687 40.000 17.921 2.090.549 28 1,033 35 Ege Giyim Sanayicileri Bankası A.ġ. 1995 509.497 180.627 387.661 39.383 80.000 -47.882 452.528 48 1,004 36 Anadolubank A.ġ. 1996 493.471 117.862 396.476 23.010 14.000 3.048 1.006.235 46 742 37 Sümetbank A.ġ. 1933 446.749 16.001 480.016 -152.448 24.000 -138,210 480.255 84 1.407 38 Bnp-Ak Dresdner bank A.ġ. 1985 361.374 31,521 115.349 28.734 24.000 8.730 532.020 2 109 39 Yurt Ticaret ve Kredi Bankası A.ġ. 1993 331.731 1.385 511.069 -224.078 10.000 -241.465 161.926 28 563 40 Türkiye Sınai Kalkınma Bankası A.ġ. 1950 324.000 137.460 Q 37.215 28.000 10.414 126.906 3 373 41 Ulusal Bank TAġ. 1905 311.986 9.671 205.857 -27.746 34.000 -94.297 871.040 7 251 42 Bank Ekspres A.ġ. 1992 311.289 113.739 394.498 -129.194 30.000 -78.939 203.711 26 629 Gırzentrale 1990 284.765 62.690 154.790 10,693 6.371 7.194 371.864 2 87 44 Bayındırbank A.ġ. î 958 258.891 53.535 194.464 35.671 30.000 894 160.855 27 486 43 VVestdeutsche Landesbank K) CO Banka KuruluĢ Yılı Toplam Aktifler (Milyar TU Toplam Ödenmij özkaynaklar Sermaye (Milyar TL) (Milyar TL) Toplam Toplam Krediler Mevduat (Milyar TL) (Milyar TL} Net Dönem Nazım Karı (Milyar Hesaplar TL) (Milyar TL} ġube Sayısı Personel Sayısı 45 Sınai Yatırım Bankası A.ġ, 46 Arap Türk Bankası A.ġ. 1963 1977 247,302 243.693 112.926 30.949 0 51.425 37.002 15.701 22.500 13.000 6.274 4.534 49.873 71.352 1 3 137 197 47 Türkiye Kalkınma Bankası A.ġ. 1975 241.560 118,666 0 112.275 75.000 14.348 4.766 7 890 48 Deutsche Bank A,ġ. 1988 233,372 3 0 17.025 2.800 12.737 598.203 1 34 49 The Chase Manhattan Bank 1984 212,397 403 114.777 11.702 10,000 20.814 1.358.593 1 58 50 Oyak Bank A.ġ. 1984 179.925 77.165 63.630 59.574 62.749 -8.394 109.029 12 386 51 Abn Amro Bank N.V. 1921 158.310 28.604 18.992 21.533 20.000 17,584 1.702.413 2 145 52 Sociâte Generale (SA) 1989 148.565 17.794 12,607 9.370 9,052 3.414 336.083 1 54 53 Milli Aydın Bankası TAġ, 1913 145,659 50.838 110.776 9.366 52.424 -31,506 49.123 44 647 54 Morgan Guaranty Trust Co. 1999 120.074 0 0 10,000 11.473 765 270.452 1 26 55 Atlas Yatırım Bankası A.ġ. 1998 105,596 1.791 0 9.595 6.000 203 87.508 1 22 56 Turkish Bank A.ġ. 1982 93.983 3.516 79.885 4.139 3.327 4.545 96.148 14 200 57 Rabobank Nederland 1998 92.214 5.222 504 8.382 0.382 687 532.14} 1 33 58 Bank Kapital Türk A.ġ. 1991 88.708 8,753 272.895 -266.911 13.400 -283.714 352.527 32 538 59 Sitebank A.ġ. 1984 80.580 35,287 71.669 1.803 9.000 -8.933 52.803 16 320 Banka 60 Banca di Roma S.P.A. KuruluĢ Yılı Toplam Aktifler (Milyar TL) Toplam ÖdenmiĢ Özkaynaklar Sermaye (Milyar TL) (Milyar TL) Toplam Toplam Krediler Mevduat (Milyar TL) (Milyar TL) Net Dönem Nazım Kan (Milyar Hesaplar TL) (Milyar TL) ġube Sayısı Personel Sayısı 61 MNG Bank A.ġ. 1911 1991 68.839 66.517 33.636 33.071 18.542 35,517 6.887 16,941 4.351 8,750 514 36 10.039 247.997 1 21 42 332 62 Adabank A.ġ. 1985 62,180 401 37.795 22.254 20.000 688 26010 82 537 63 ĠMKB Takas ve Saklama Bankası A.ġ. 1995 55.719 2.253 0 19.221 16.300 18.820 204,215 1 243 64 Fiba Bank A.ġ. 1985 51.727 9.590 13,792 23.165 20.000 1.006 71.517 2 89 65 INGBankN.V, 1997 46.075 4.863 13:952 13.830 13.650 3.329 13.343 1 37 1989 45.003 12,559 0 12.986 10.300 1.182 66.078 1 .58 67 GSD Yatırım Bankası A,ġ, 1998 40.095 13.220 0 8.094 5.000 3.309 106.327 1 35 68 Nurol Yatırım Bankası A.ġ, 1999 36.635 13.567 0 14.046 13.636 236 88.991 2 61 1990 36.470 22.396 0 4.220 1.194 857 23.811 1 30 70 BankMellal 1982 30680 1.703 9,851 2.070 1.648 601 2,518 3 43 71 Credit Suisse First Boston 1998 20.442 0 0 3.869 6.000 -2.497 0 1 25 72 Habib Bank Limited 1983 10.043 700 802 3.155 2.727 811 1.839 1 13 66 Tekfen Yatırım ve Finansman Bankası A.ġ. 69 CredĠt Agr icole Indosuez Türk BankA.S.. o Banka 73 CredĠt Lyonnais Turkey Kurul u j Yılı Toplam Aktifler (Milyar TL) 74 Okan Yatırını Bankası A.ġ. 1987 1993 16.870 14.598 75 Taib Yatırım Bank A.ġ. 1987 76 Çalık Yatırım Bankası A.ġ. Toplam ÖdenmiĢ, Özkaynaklar Sermaye (Milyar TL) (Milyar TL) Toplam Toplam Krediler Mevduat (Milyar TU (Milyar TL) Net Dönem Nazım Karı (Milyar Hesaplar TL} (Milyar Tl) ġube Sayısı Personel Sayısı 1.119 1,626 2.037 Û 1.917 6.849 1,790 6.101 814 218 29.543 31.775 1 2 40 20 13,544 1 0 957 830 124 21.303 1 15 1999 11.362 3.619 0 6.401 5.000 1,770 9.404 J 18 77 Diler Yatırım Bankası A.ġ, 1998 9,406 842 û 7.565 5.000 731 20.562 1 17 78 Toprak Yatırım Bankası A.ġ. 1999 9.097 2.775 0 5.352 5,122 919 5.537 1 28 79 Tat Yatırım Bankası A,ġ. 1992 B.345 85 0 1.474 1.000 17 172 1 9 J04.283.J06 34.2J3.480 68,442,406 5.476,076 5.577.159 •2.709.599 105.147.110 7.837 170,401 TOPLAM Kaynak: Türkiye Bankalar Birliği (31,12.2000 itibarıyla). p, EK-2: BANKACILIK SEKTÖRÜ AKTĠFLER (MĠLYAR TL) UJ Likit Aktifler Yıllar 2000 Nakit Değerler Bankalar TCMB Diğer Mali Kurumlar Inlerbartk Menkul Değerler Cüzdanı Hazine Plasman Bonoları Devle! Ġç Borçlanma Tahvilleri Diğer Toplam Mevduat Munzam KarĢılık Toplam Kısa ihtisas DıĢı Krediler O) 'S Ġhtisas Kredileri 2i Toplam ±s Takipteki Alacaklar ĠĢtirakler (net) Takipteki Krediler Net Malı Diğer -=S S Bağlı Değerler 2-s Sabi! Kıymetler Net o jt£ 0 ^ Toplam ÖJ )OO Uzun Toplam 1999 1998 1997 1993 366,747 174.873 173.289 72.661 ^"O4554Î 9 1,263.118 7.655.371 3.907.431 2,365,523 1.094.627 603.958 323.599 963. 889 395 522 214,312 102.656 27.688 33,100 27,288 144.485 8.756 4.900 2.402 79 99 290 1.750.147 565.603 151.817 66.096 59.800 23.516 14,951 5.547 43,281 1 2ÖI29T 10,844 889.592 1.1 97.096 1.682.936 699.933 395.755 123.105 68.579 9.686 8.482.247 7.7 J 8.384 2.262.446 1,234,609 447,061 168.204 91,724 85,521 rTelÂs& J 1.989.401 T 3.949.423 4.022,554 1,265767 613.929 515.928 144.035 68,463 12.393.034 5.211.149 2,548.521 1.358.744 3.069.436 1.727.558 33.472.651 25 860.965 11.943.805 20.787.308 14.07 J. 308 10.009.550 8.401.765 4.299.152 2.068.029 839.723 413.084 _K.mm 5.024.407 \ UJÎĠ^lMâP 3.940.293 - 18.370.356 12.077.579 6.823.962 3.344.618 2.044.776 1.987.931 21.714.974 14.122.355 ~~T278~52 T 15.392.121 207.646 87.603 42.200 S. 084 ,040 7,864.160 104.283.106 72,120.858 49.648 2.946,989 1.301,784 602,457 327.884 913.079 441,901 187,396 105.822 3.860.068 31.130 15.946 T T 51.581 789,853 43Î.707 -J2^7 13.347 LZjS ^^^es 45763 Kj 26.364 Tl 3042 20.876 14.652 5327 15.316 0 0 Û 229,570 111,514 50.982 658.043 _ _ 3 K U | 6 2j 27.139 13.186 573.661 315.722 160.687 74.667 1.324.658 ~ ~ ^7 7 78~ T 2.786.072 1.178.581 36.827.949 M9l78l4 {Uîûğ L 86.563 r~~4gj6 442.658 ^""löTr 1.400.640 T 17,799.241 278.237 108.348 790.342 2.897.629 L_jm464 11.477.037 494,110 161.528 22.953 0 21.204.854 1.140.256 145.351 6.745.678 16.999.838 434.350 23.944 1,436.195 Toplam 250.535 Jl ___[]^5 1 514.408 0\ 793 026 349.375 2.187,228 Sımfiantlırılamayan Aktifler 117.510 921,016 fZj^ sjaĢgjj 22.303 435.344 [__jm76 6.487,115 E ^2&74!9 ~ 5.984.239 2.533905 __2J27.2 1.016.341 8^ 1.431.230 886.026 566.198 329.273 ___18J>.82 90.967 3 1.576,399 J 277.753 _ _ _ 5 5 , 2 Û 9 , 8.776.698 3.210.848 749.060 1Î0.284 2,649.836 Toplam Aktifler 1994 541,572 6,322,204 KYAK Devlet Tab Hes. 1995 1.064.147 l ö Î2û7b76~ 3 Faiz ve Gelir Reeskonları 1996 1.037.835 8,959,111 7.383 1 154.206 3W" 56.893 204.521 113.782 44.674 533,428 275.371 105.264 4.102.384 2.018.938 1,047.988 g: gşi O g 3. fe" 3 S 0? —ı o 3 o 1-1 i" Faiz ve Gider Rees. ! • S a S ". B Mevduat Dışı Kaynaklar Smıflandırılamayan Pasif 1 5 • g 3 Diğer ÖdenmiĢ. Sermaye £ Özkaynaklar Değerleme Fonları 3 Dönem Karı Toplam Pasifler Kar • o n 1 e. Mevduat o S 51 " 1 3 3 5: > İli" 0 *D 3 -< §_ 3.. O3 —1 O- : 12. g fD Z Cö ca SJ. m w OT Z Q r-^ o TO co cn to a a s t ro o ro TO O CTUl co CO VI co co LO C" co tO c o o t o lo ro a s S 0 1t o Ul Lo CO e tO ro c co o r CJ Un TO fo co o - r o fo tO co co un OS T-O to Ln co lo y s £ td TO CO o er- en to CO co C3 o On - O SJ -ta. CO IV ^ TO ÎO TO to Ul co co Co to co OJ t o s to C- SJ Ce i CO to On Uı Os f-J CO Öl ^3 ^-D ı_ n Lo 1 IJ S ^ O cr\ -t. to co co os o co os as c -a. TO ro O Ol o Lo fo c TO CO CO Ol O LO to to a s _ OS co Os 4a. to r o OS VI r o S ro o= LO » c o g 73 î d tO Ja . O tO VI Ol 4a. TO 10 CO CO to ce VI Un LO Co co Un co 10 Un 10 -ta. Ja. r o c o Ol Os -ta. To Un ı-o Co as c> to ^ O g CO § 10 Co CS co O s co tO S § fo Ci J ^ r o LO CO r S fo J VI t a e n t o — c o ^ İVJ C " . O CO to vO Ul Un TO CO « I£ LO TO CO to ro to to to to tO co co CO LO to -Ca. § tu tO 1-0 OS r o OS 03 o LO CO 4a . TO LO Ol ro tO tO to -c- c tO o ^J VI ro fO O j 4a. 4a- 0 LO J3- LO to to O --J LO CO on Os Lo co er. SO LO C3 to tO Lo KJ On C> to LO tO CO CO O lo tO - CO L^ 10 Ol to to ro co to ^ o CS J J tj to b IO tO On VI —1 to to C" tO LO 10 Os OS TO to CTS 4a. VI tO O O- 4a. CO 10 4a. 4aCO Ol Lr t 41 . TO C" 4a. CO O lO V7 CT* C3 to LO Ja. CO f-J OCS J3. tu TO Öl -t^ To to f^ Ol İS S ^j 10 ön 4i. Ul D? to TO •fa- -la. tO on Ln ro to Un Ol 10 lo -ta. Ol LO 4i Ol LO O LO CD (0 co On to CO tO O-l •*«. TO OJ J» CO Co r - Os co to to OJ to er- On r-j fO w ro LO LO to -fc TO Co 4a- ^ e CO LO s c » LO tO LO LO t* TO t-J 4a. tO -ta. y t o İ s ro Ol LO 10 OS TO Lo TO Ja. -C. 10 § Ln 4a. Cs s Ol 4a. c» Ul Ol OH rtj Ol CD d ^ t o CO to CS VI -t- 10 s Co CT . 5 S! On Co ro o> Ul to C= lo ro L o Oı Ol Co â t ^ LO LO Ln , 4a. İ & a s to 1 to Ol Os £ LO LO CO s Çr. 4a. 5 c o r o a4a. ta to CO S CO b~ LO OS . 4i to LO tO " e n c o ö m CJ 3e J=- er . Vn ro s co tO LO Co o r o to co Öl K t CO g c o - TO O 2 On ^ _ tO _ KJ 10 LO Kj „ g l_0 ro to 4a. 4a. t co to CO fo LO 4a t-O to oı (_0 o CO CO o S as . -o: to 4a, 1 0 o co o O-i c ro SJ KJ to ^J CO tJl o 10 vO Öl CO 4a. CO LO to fo TO os o •-J -j e to to 0 1 T^J oı Vn 4a. O cn co -t. -la. to Or On LU JX tO U-> Lo t crı 41- ta 1 0 CO to LO 1-ta. o to CO On ieros Ol Ol O Oı o= 4a. CO 0 Lo ca to Oı (^ TO VT as o _ o tO LO co ro > VI co on O .K- UJ ^ n u C5 3 Oı to î LO O -o TÎ" r-m s~\ r"" -< EK-4; BANKACILIK SEKTÖRÜ FAĠZ GELĠR VE GiDERLERi (MĠLYAR TL) Yıllar Kredilerden Alman Faiz Interbank Diğer Faiz Gelirleri lam ___ Mevduata) Topj_am Verilen Faiz j DThla verilen faiz Alınan Kredilere verilen faiz ElliĢer Faiz Giderleri Toplam Nef (j Takipteki Alacak KarĢılığı Takipteki Alacak Sonrası Net Faiz Geliri 2 î 5,000 121.557 137,966 47.0% 31.974 85.09? 22.537 408.257 4.845.314 17.192 162.011 11.687 2.475.784 61.158 13.182 35802 2.395,582 1.403.666 780.471 114.324 5.947.257 Bankalardan 522.023 5.198.199 2.61S.074 Menkul Değerler Cüzdanı O 1.062.236 384.337 4.288.442 21.030.594 21.014333 14105722 14.810.187 2^81257 1.528.312 1,766.742 1.227.241 352.605 184.082 10,723.286 6.745.069 2.130.255 1.371.068 603.078 250.028 484.871 24.829 211.139 76.343 -655 3.354.311 -691 1,446,720 1,491.003 60.959 683,535 29.249 1.430.044 654.286 16.225.069 4.805.525 16.221.510 1.469.411 3,336.114 1.160.759 7.254.769 3.468.517 344.831 3.632.064 3.123,686 4.792.823 3.143,827 900,355 550.231 41.493 43265 38.29 S 641.790 258.565 245,325 13.240 528.651 54.555 10.762 2.049 213.249 94.602 40.833 7.302 20.633 29.715 351.378 127.396 21.972 177.473 12,064 12.161 EK-5: BANKACILIK SEKTÖRÜ FAĠZ DIġI GELĠR VE GĠDERLERĠ (MĠLYAR TL.) GELĠRLER w Yıllar 3000 Kredilerden Diğer Toplam (-) Verilen Ücret ve Komisyonlar Net Kar Kambiyo Gelirler! M Zarar (net) Net Sermaye Piyasası Kar l$lem Gelirleri (nel) {•) Zarar Nel Komisyon Gelirleri (net) Diğer faiz Dip Gelirler iĢtirak ve KuruluĢ Sınıflanamayan Toplam Toplam 1999 1998 1997 1996 1995 1994 372,099 902,461 1.274,560 399,595 87-1,965 12.621.302 14.642.855 -2.021,553 3.339,118 3.137.798 201.320 249.134 546.215 795.349 268.325 527.024 10.816.397 13.026.841 -.2.210.444 3.232.98^ ' 8Ö2Ġ«2 1.430,039 148.430 277.396 425.826 112.259 313.567 3.427.109 4.317.673 •890.564 567.646 321.638 246,000 67.984 118.561 186.545 51.425 135.120 1,622.109 2.010.785 -338.676 196,096 113,005 83.091 30,605 51.707 82.312 18,676 63,636 703.996 828.452 -124.456 131,902 37,541 94,361 16.176 25.540 41.717 7.515 34.201 LJMÜŞL 332.797 -45.110 80.436 19.148 61.288 9.290 15.190 24.480 3.320 21.161 274.306 347.342 -73.036 50.971 35.515 15.456 563,770 1.652. ĠM 2.215.954 1.270.686 175.548 1.151.029 1.326.577 1.073.196 90.285 285.892 376,177 45.1fi8 28.673 170.581 199,254 28.789 15.622 73.680 89,302 122.843 6,444 29.167 35.612 85.992 2.487 20,472 22.959 -13.460 1993 1 4.802 6.387 11.188 1.207 9.981 40,531 64.696 -24.166 16.045 2ÂW 13.604 1.599 8.153 9.752 9.172 EK-5: BANKACILIK SEKTÖRÜ FAĠZ DIġI GELĠR VE GĠDERLERĠ (MĠLYAR TL.) GĠDERLER Uı Yıllar Faiz DIJI Giderler 2000 Personel Giderle» Kitlem Tazminatı K; (Ģtlıkları Diğer KarĢılıklar Vergi ve Harçlar ı j > % . 9 8 _ Jj 6 851.640 214.838 Amortisman Giderleri 260.765 2.126.775 690.582 225,330 L_j23_,p 157.811 n 1.208.6)3 1996 1997 790.973 367.191 1996 1995 170.647 23,162 r ~~ Ġ 1.367 6.910 261.989 ___37.46p J 120,891 53.157 27.316 58,237 25.587 82,014 _ _ 3 7 J 2 8 8 547,282 J 246.245 32.901 12.126 1 Ġ2361 17,759 14.442 ^ _ O 9 4 8 188.660 1 ĠÖ347 55.051 456.319 320.810 r" 4,502 2Â2&] 1993 Î6.208 ı_999 _ LZIjÜÖ L 5.889 M 36 2.479 3Î.164 17334 192.324 107.148 57.153 138.993 44.800 33,809 Toplam 6.587.049 3.871.456 -1.980.249 833.804 729.350 1.139.554 524,340 195.117 66.248 31197 11.723 5.627 ^2m59 9 -305.750 759.986 485.421 254.562 104,796 33.077 28.182 _ _ - -------- _ ---- _. __ _. .. 1,884,548 __778.295 ^ 1.284326 680.538 1994 84,501 ^ _ 4 4 . 1 4 4 3.088 ^ " U 9 & 1 19660 10.466 ırar Vergi KarĢılığı (-) Net Kar Zarar 48.304 L__4 2.83 Kira Giderleri Diğer Vergi Öncesi Kar Z L_J999 2.087.741 _ı t .423.276 EK-6: BANKACILIK SEKTÖRÜ NAZIM HESAPLARI (MĠLYAR TL) Garanti ve Kefeletier Yıllar 2000 Teminat Mektupları Banka Kabulleri Akreditifler Garanti ve verilen Prefirtans [Diğer Toplam Döviz ve faiz Haddi Ġle Ġlgili ĠĢlemler Vadeli Döviz Alım Satım iĢlemleri Para ve Faiz Swap ĠĢlemleri Futııres Faiz Alım-Satım iĢlemleri Diğer Toplam -SĠ Repo B ĠĢlemleri î Ters Repo iĢlemleri 1998 1997 1996 1.725.957 862.971 446.262 210.893 Ġ. 250.403 829.088 562.900 345.623 156,900 69.581 37.697 24.809 4.735.481 3.2S7.354 1.772,557 1,362.190 660.577 310.609 136.113 62.524 33.102 130.209 84,045 37.743 36.779 597.535 253.230 86.187 10.&97.902 6.109.937 2.666.400 11.321.969 5.370.823 1.442.804 2.214.376 rö~52!23<r W _33 Ġ S56,9Î ^ 1.542.737 r___19jU)&j Ġ 1336.449 1,070,519 218.793 60,235.429 42.321.941 1.197.914 1.464 u^— ^l | ^ 4 2 7 9 9 1.121 28.225 1_JM! J 1.294.599 664.336 1 867.324 L__ZMPJġ 534.782 206,967 _ 327,572 18.090 33.110 L__J J 35,191 uHZIĠ L \HU^i 480.334 56.302 33.386 0 501,105 352,832 45.22^ 209.298 31.081 88,665 14,224 0 83! 124.979 8.400 6,643 r~~ ^gj 8.877 1.096.915 , _ 1 3 M 9 76.907 317,214 1 __ 208,389 15.187.830 6,942.269 TCMfi ile Yapılan Bankalar ile Yapılan Araa Kurumlar ile Yapılan 4,641.662 2.869.944 Ü95Ġ8751 1.584.084 697.128 442,594 Diğer Müşteriler ile Yapılan 5.844.539 5.431.717 2.268,238 14.053.273 8.954.270 4.648.665 [_JJ4I989 68.492 111.118 489.399 848,228 Aracı Kurumlar Ġle Yapılan 22.896 29.152 Diğer MiijterĠler ile Yapılan 196.358 308.715 1.390.300 533.288 900.900 [_J09.494 89.227 _ 76.372 _ 1.944.940 732,519 80.086 113.172 1.206.599 67 137.420 412.062 1.297.213 391.549 291.907 4.674,695 1.913,196 1.320.827 Toplam Toplam Nazım Hesaplar 20.049.215 14.926,178 loITÂTTîo 74.627.555 6.953.410 ı^TġġT 32.839.142 ^17.807.929 ı_______ - Jj 316.910 Ġ 29.93! • 61,921 - 239.004 0 777.145 Lı - 35.571 53,227 5.218.797 L__JH°J> J 9j 95.910 347.239 30.931 201.086 |_J58.594 919 _ 2.255,697 55,267 Diğer Taahhüt 1 1993 4,111.151 nioTüö slmğrP 2.119.648 ? 1,193,829 Toplam 1994 7.680.865 [jmin& Öj Toplam TCM8 ile Yapılan Bankalar ile Yapılan 1995 12.013.335 1,524,084 — U O j U ^O j 24.S62.466j ~~\7W) Para ve Faiz OpsĠyonlan Futııres Para iĢlemleri !999 17.319.396 97.580 l_J3J3 22.284 3j 40.596 32,361 __204J5 9j 6.897.211 J 2,931.349 999.995 116,566 356.453 _ _ J 2 5 . 3 J jj 1.975. it 4 __JM^ 521,045 EK-7: BANKACĠLĠK SEKTÖRÜ TEMEL RASYOLAR1 (%) 2000 l 1994 1 1999 1998 1997 1996 1995 1993 - - - - - - - 7.3 5.9 8.9 9-4 89 8.9 8,4 9.3 87 -1.2 7 -0.7 11 11.6 3.7 10.3 23 11.3 10.4 1.9 1.4 0.4 12 2.2 Gayrınakdi Krediler) Aktif Kalitesi 36 2.9 4.7 4.9 5,2 5.6 6.2 T. Krediier/T. Aktifler 32.8 301 38.3 455 43.1 425 39.1 414 Takipteki Krediler/T. Krediler 11.5 10.7 7.2 2.4 2.2 2.8 4.1 3.1 Donuk Aktifler /T Aktifler 14.S 9.4 7.9 6.7 7.3 7.6 8 7.1 YPAktifler/YP Pasifler 76 79-4 84,9 89.6 93.6 906 96.5 84.6 Likit Aktifler /T. Aktifler 32.1 359 32.4 33.5 36.4 369 39.3 41.4 Likit Aktifler/ (Mevduat + Mevduat DıĢı Kaynaklar) 37.9 42.6 39.9 4Î.1 44 46.7 48.9 53.1 YPLikrt Aktifler /YP Pasifler 35.9 40 39.5 41 44.6 44.8 51.9 51.6 -3.1 -0.6 2.7 3.4 3.9 3.4 2.2 3.5 Net Kar (Zarar) /Ortalama Özkaynaklar -72.8 14.9 44.9 54.1 64.3 55.7 34 54.7 Net Kar (Zarar) /Ortalama ödenmiĢ Sermaye -.61.8 -12.7 596 80.6 119 1008 59 87.9 Takipt. Alacak Sonrası Net Faiz Celin /Ortalama T Aktifler 3.8 6.7 11.1 10.T 10 8 10.3 10.2. Faiz Gelirleri / Faiz Giderleri 129.6 129.5 147.8 1445 147.2 140.3 150.5 167.4 19.3 27.7 2.4 3.7 2Ğ.9 44.7 -12.6 16 97.8 109.9 117.8 117,9 118.4 118.3 1124 120.5 4.3 5.3 2.4 0.7 0.8 0.8 1.5 0.9 Toplanı Aktifler 100 100 100 100 100 100 100 100 Toplam Krediler 100 100 100 100 100 100 100 100 Toplam Mevduat 100 J 00 î 00 100 100 100 100 100 Sermaye Rasyoları Sermaye Standart Rasyosu (Özkaynak-ı-T.Karî/T. Aktifler (OzkaynaUT.Kari/ (Mevduat + Mevduat DıĢı Kaynaklar) Net ÇalıĢma Sermayesi / T. Aktifler (Özkaynak + T.Kar)/ (T. Aktifler + Likidite Karlılık Net Kar (Zarar) / Ortalama T. Aktifler Gelir - CĠder Yapısı Faiz 0151 Gelirler / faiz DıĢ; Giderler 1 Toplam Gelirler/Toplam Giderler 1 Takıpî. Alacak KarĢılığı/T. Krediler Sektör Fayları 137 EK-8: BANKALARIN SAHĠPLĠK YAPISI Ticaret Bankaları Kamu Sermayeli Bankalar Türkiye Cumhuriyeti Ziraat Bankası Hazine Türkiye Emlak Bankası A.ġ. Hazine Türkiye Halk Bankası A.ġ. Hazine Türkiye Vakıflar Bankası T.A.O. Hazine ÖzeJ sermayeli Bankalar Adabank A.ġ. Uzan Akbank T.A.ġ. Sabancı Alternatif Bank A.ġ. Anadolu Anadolubank A.ġ. HabaĢ Bayındırbank A.ġ. Bayındır BirleĢik Türk Körfez Bankası A.ġ. DoğuĢ DenĠzbank A,Ģ. Zorlu Ege Giyim Sanayicileri Bankası A.ġ, ECS Fiba Bank A.ġ. FĠba-özyegĠn Firıans Bank A.ġ. Fiba-ÖzyeğĠn Kentbank A.ġ. Süzer Koçbank A.ġ. Koç Millî Aydın Bankası T.A.ġ. TariĢ MNG Bank A.ġ. MNG Oyak Bank A.ġ. OYAK Pamukbank T.A.ġ. Çukurova Sitebank A.ġ. Sürmeli ġekerbank T.A.ġ. Panko Tekstil Bankası A.ġ. Akın Toprakbank A-ġ. Toprak TürkishBankA.ġ. Özyol (Hamit Belli) Türk DıĢ Ticaret Bankası A.ġ. Doğan Türk Ekonomi Bankası A.ġ. TEB-Çolakoğlu Türkiye Garanti Bankası A.ġ. DoğuĢ Türkiye Ġmar Bankası T.A.ġ Uzan Î38 Türkiye ĠĢ Bankası A,ġ. CHP-Mensup Vakfı Yapı ve Kredi Bankası A.ġ. Çukurova Tas. Mevd. Sig. Fonu Devr. B. Bank Ekspres A.ġ. TSMF Demirbank T.A.ġ. TSMF EskiĢehir Bankası T.A.ġ. TSMF Etibank A.ġ. TSMf iktisat Bankası T.A.ġ. TSMF Interbank TSMF Sümerbank A.ġ. TSMF Türk Ticaret Bankası A.ġ. TSMF Yabancı Bankalar Türkiye'de KurulmuĢ Bankalar Arap Türk Bankası A.ġ. ĠĢbank-Emlak- Yabancılar Bnp-Ak Dresdner Bank A.ġ. Akbank-BNP-Dresdner HSBC Bank A.ġ. HSBC Osmanlı Bankası A.ġ. DoguĢ-Fransızlar Türkiye'de ġube Açan Bankalar An Amro Bank NV. Yabancı Banca di Roma S.P.A. Yabancı Bank Mellat Yabancı Citibank N.A. Yabancı Credit Lyonnaîs Turkey Yabancı Credit Suisse First Boston Yabancı HabĠb Bank Limited Yabancı ĠNG Bank N.V. Yabancı Morgan Guaranty Trtıst Co. Yabancı Rabobank Nederland Yabancı SocĠete" Generale (SA) Yabancı The Chase Manhattan Bank N.A. Yabancı VVestdeutsche Landesbank Girozentrale Yabancı 139 Kalkınma ve Yatırım Bankaları Kamu Sermayeli Bankalar Ġller Bankası Kamu Türk Eximbank Kamu Türkiye Kalkınma Bankası A.ġ. Kamu Özel Sermayeli Bankalar Atlas Yatırım Bankası A.ġ. Süzer Çalık Yatırım Bankası A.ġ. Çalık Diler Yatırım Bankası A.ġ- Yazıcı GSD Yatırım Bankası A.ġ. GSD ĠMKB Takas ve Saklama Bankası A.ġ. ĠMKB-Bankalar Nuro! Yatırım Bankası A.ġ. Nurol Okan Yatırım Bankası A.ġ. Okan Sınai Yatırım Bankası A.ġ. Bankalar (ĠĢ-Ak-DıĢ-Vakıf-GarantĠ) Tat Yatırım Bankası A.ġ. Tatlıcı Tekfen Yatırım ve Finansman Bankası A.ġ. Tekfen Toprak Yatırım Bankası A.ġ. Toprak Türkiye Sınai Kalkınma Bankası A.ġ. Bankalar (ĠĢ-Ak-Vakıf-T.Ticaret) Yabancı Bankalar Deutsche Bank A.ġ. Bankers Trust Indosuez Euro Türk merchant Bank A.ġ. Indosuez Taib Yatırım Bank A.ġ. Taibbank - 140 EK-9: BANKALARA AĠT GENEL BĠLGĠLER (30.5.2001 ĠTĠBARIYLA) Banka Adı Adres Y.K. BaĢkanı Genel Müdür Telefon Fax Web Adresi Tüm Bankalar Ticaret Bankaları Kamusal Sermayeli Ticaret Bankaları Türkiye Cumhuriyeti Ziraat Bankası A.ġ. Bankalar Caddesi No1. 42 Ulus ANKARA A, Vura! AkıĢık Niyazi Erdoğan 312,3103750 312.3245939 http://www.ziraat.com.tr Türkiye Emlak Bankası A.ġ. Büyükdere Cad, No: 43-45 Levent Ġstanbul A.Vural AkıĢık Lulfı Cojkun Özek (Vekil) 212,2852250 150 hat) 212.2761659 Mtp:/Aww.emlakba rtk.com.lt Türkiye Halk Bankası A,ġ. 5opöz üM ah.2.Cad.No:63 Sögütözü ANKARA A. Vural AkıĢtk Emel Çabukoglu Î12.2892022 312.2295857 hftpyAvww.halkbank.com.tr Türkiye Vakıflar Bankası T.A.O. Atatürk Bulvarı No: 207 Kavaklıdere ANKARA Altan Koçer Altan Koçer 312.4557575 312,4684541 hHp://www.vaki(barık.com.lr Özel Sermayeli Ticaret Bankaları Adabank A.ġ, Büyıikdeıe Cad. Rumeiîhan No: 40 Kat 2 Meddiyeköy ĠSTANBUL Kemal Uzan Ġhsan Canarslanlar 2Î2.2726420 212.2726438 http-//www .adabank.com.tr Akbank TAS. Sabana Center 4. Levent ĠSTANBUL Etol Sabancı Zafer Kurtul 212.2702666 2700044 212,2826539 269 77 87 http/Avww.akbank,com.ît Alternatif Bank A.ġ. Cumhuriyet Cad. No: 22-24 Elmadağ ĠSTANBUL Tuncay Öıilhm Alev Göçmez 212.232 44 00 212,2345055 ht!py/www.abank,com.tr Anatjolubank A.ġ . Cumhuriyet Mah. SilahĢor Cad. No: ?7Bomonti ĠSTANBUL Mehmet RüĢtü BaĢaran A,Ersin Dedekoca 212.2909811 212,2965715 http/Avıvw.anadolubank,com.lr KJ Bayındırbank A.ġ. Eski Büyükdere Cad. Park Pla?a No: 22 Kat 3 Maslak ĠSTANBUL Kamuran Çörtük levent Tarhan 213,3450345 2123450324 http://www,bayindirbank.com.tr Birledik Türk Körfez Bankası A.ġ. Maçka Cad. Bronz Sok. No 35 Maçka ĠSTANBUL Feri! Faik ġahenk Hüsnü Akhan. 212.21911 11 212.2194112 h«p'J/www,\förteıbank.com.lr Denirbank A.ġ. Büyükdere Cad No; 110 Esentepe ĠSTANBUL M.Cem Bodur (Vekil) Hakan Atej 212.3550800 2Î2.2747993 JıItp^Avww.denizbank.com.tr Ege Giyim Sanayicileri Bankası A,ġ. Abide-i Hürriyet Cad. No. 288 ġiĢli ISTANBUL Hasan Turfıan Kubilay Kırnıan 213.2960101 212,2960570 2961517 http'//www,egsbank,com.tr FibaBankA.ġ. Ebulula Cad. Maya Meridien iĢ Merkezi 02 Blok Akailar ĠSTANBUL YenerDinçmen K.CenkTülümen 212,3177070 212.3177000 httpı/Av\vw.fibank.com,ir Finans Bank A,ġ. BiiyükdereCad.No:129 Gayrettepe ĠSTANBUL Hüsnü M, Öîyegin Onur Umut 212.2167070 212.2161218 fıt(pv'A*ww.fĠrtansbanl(,com.lf Kentbank A.ġ. Süzer Pla2a, Askerocagı Cad. No:1 5 Elmadağ ġiĢli ĠSTANBUL Muslafa Süzer Veysel Bilen 21 2.334 34 34 212,334 33 34 ht!py/www,kentbank.com,tr Koçbank A,ġ. Barbaros Bulvarı, Morbasan Sok Koza ĠĢ Merkezi C Blok BeĢiktaĢ ĠSTANBUL M. Murhan Karaçam Halil Sedat Ergür 212.2747777 312.2672987 http'//www.kocbank.com.tr Milli Aydın Bankası TAġ. ġair EĢref Bulvarı No: 3/1 Çankaya ĠZMiR Kasım Külek 02 Ömer Lülft Iplikçioğlu (Vekil) 232.4415090 232.483 88 60 http://www.tambank.coffl.tr MNGBankA.ġ. Mete Cad Pafk Han No: 40 Taksim ĠSTANBUL Mehmet Nazif Cünal A.Murat Kuloğlu (Vekil) 212.2510881 2513622 2(2.2513103 hilpy/www.mngbank.com,tr OyakBankA.ġ. Levent Sanayi Mah. Ali Kaya Sok. No:4PolatPlazaABlok ġerif CoĢkun Ulusoy Atıf Mehmet özdeniz 2Ġ2.2352929 212.2308716 httptf.oyakbank.com.tr ĢiĢli ĠSTANBUL Pamukbank T.A.ġ, Büyükdere Cad. No: 82 Gayrettepe ĠSTANBUL Mehmet Emin Karabehmet Orhan Emirdağ 212.2752424 212.2666224 http-y/www.pamukbank.com.tr SiteBankA,ġ. Abdi Ġpekçi Cad. Na: 63 Maçka ĠSTANBUL Hüseyin Avni Kulban Nejat Köknaner 212.2314010 212.2331096 httpv'Avvvvv.sitebartk.com.ff OJ ġeketbank TAġ. Atatürk Bulvarı No: 171 Kavaklıdere ANKARA Kamil Özdemir Hasan Basri Çoktan 312.4179120 (80 ha!) 312.4254919 hltp://www.sekerbank.corn.tr Teksliî Bankası A.ġ, AbĠde-Ġ Hürriyet Cad. Geçit Sokak No: 10 ġiĢli ĠSTANBUL Mustafa ġendağ Pulat Akçin 212.2241113 (20 hat) 212,2966567 httptfwww.tekstilbank.com.tr Toprakbank A.ġ. BuyükdereCad.No:23Kat3 ġiĢli Ġstanbul Halis Toprak N. Zafer Ataman 212.233 221Î 212.2479699 littptfwww.toprakbank.com.tr Tutkish Bank A.ġ. Vali Konağı Cad, No: 7 NiĢantaĢı ĠSTANBUL Hami! Beliğ Belli Hamit Beliğ Belli 212.2250330 (16 hat} 212.2250353 225 03 55 http//wıw.(urkisJıbank.com Türk DıĢ Ticaret Bankası A.ġ. Yıldız Posta Cad. No: 54 Gayrettepe ĠSTANBUL M. Çetin Hacaloğlu H. FaıkAçıkalın 212,2744280 212.2752422 htlp ;//www.dısbank.com.tr Türk Ekonomi Bankası A.ġ. Medis-i Mebusan Cad. No: 35 Fındıklı ĠSTANBUL Yavuz Canevi Akın AkbaygĠl 2122512)21 212 249 65 68 httptfwww.teb,coın,tr Türkiye Garanti Bankası A,ġ. Büyükdere Caddesi No: 63 Maslak ĠSTANBUL Ferit Faik ġahenk Sait Ergun Özen 212.3353535 212.3353535 httptfwww.garanti.com.tı Türkiye Ġmar Bankası TAġ. Büyükdere Cad. DoğuĢ Han N: 42/46 MeddiyekÖy ĠSTANBUL Kemal Uzan Hilmi BaĢaran 212.2751190 (7 hat) 212.2665514 http#www.imarbankasi .com.tr Türkiye Ġ; Bankası A.ġ. Büyükdere Cad. Pembegül Sok. ĠĢ Kuleleri 4. Levent ĠSTANBUL Burhan Karagöz H. Etsin Öıince 212.3160000 212.3160900-05 httpyAvww.isbank.com.lr Yapı ve Kredi Bankası A.ġ. Büyükdere Cad. Çamlık Sok Yapı Kredi Plaza D Blok Levent ĠSTANBUL Ahmet Rona Yıtcalı M, Alp Naci Sığm 212.339 70 00 212.3396000 ht!ptfwww.ykb.com.tr Tasarruf Mevduatı Sig, Fon. Devr. B, Bank Ekspres A.ġ, Ġslinye YokuĢu Ġstinye ĠSTANBUL Tevfik Aktınok . Doğan Tunalt 212.2852525 212.2854646 httptfwww.bankekspres.com.tr DemîtbankTAġ. Büyükdere Cad No: 2) Levent BeĢiktaĢ ĠSTANBUL Oğuz Aklan Mehmet Öktem Kalaycıoğlu (Vekil) 212.2798000 212.2836323 http ^Avww.deıni(bank,com.lr EskiĢehir Bankası TAġ. MeĢrutiyet Cad. No: 141 Tepebası Beyoğlu ĠSTANBUL Tevfik Altınok Onur Arı 212.2517270 0 9 hal) 212.2517855 2434118 hitptfwww.esbank.com.tr -ti Etibank A.§. EmirhanCatl.No:145BBIok OikĠliIaĢ. BesjfceaĢ. ĠSTANBUL Tevfik Altmok Atilla Tajdemir 212,236 05 8S 212,2368586 http;//www.e!ibank,com.ir Ġktisat Bankası TAġ. Büyükdere Cad No: 165 Esentepe ĠSTANBUL Tevfik Aktmok Ahmet Yalçın Amanvermez 212,2741111 (20 hal) 212.2747028 hdpyAvmv.iklisatbank.com-tr Interbank A,ġ. BilyiikdereCad,No:108/C Esentepe ĠSTANBUL Tevfik Allınok Kadir Günay 212.2742000 212.2742534 http://www.interbank,com,!r Sümerbank A.ġ. BüytikdereCad.No:106 Esentepe ĠSTANBUL Tevfik Altınok Cevdet Erkanlı 2î 2,336.40.00 212.3364789 hllp^www.sıımerbank,com.tf. Türk Ticaret Bankası A.S. Yıldız Posta Cad, No; 2 Gayrettepe ĠSTANBUL Tevfik Altı nok Ġsmet Tuğul (Vekil) 212.2885900 212.2885950 http//Www.(uıkbank.com,!r (3 M Yabancı Bankalar Türkiye KurulmuĢ. Yabancı Bankalar Arap Türk Bankası Valikonağı Cad. No: 10 NiĢantaĢı ĠSTANBUL Haluk Lülfi Sonıersan Mohamed Najib H. El-Jamal 212.2250500 {20 hal) 2)2.2250526 224 99 92 http;//www.arabturkbank.conı Bnp-Ak Dresdner Bank Aġ, 1 , Levent Plaza Büyükdere Cad. No:173/A Blok Levent ĠSTANBUL Erol Sabancı RotfJ.Sutter 212,3395700 212.339 57 ÖS htfp v7www.bnp-alc-dresdner.com HSBCBankA.ġ. Shatm VVallis Maya Tower, Yıldırım Oğuz Çöker Cad. Sümbül Sok. No: A Kat! Akatlar ĠSTANBUL Piraye Antika 212,3392000 212.3392100 httpy7www.hsbc.com.tr Osmanlı Bankası A.ġ. Eski Büyükdere Cad Ayazaga köy yolu No: 6 Maslak ĠSTANBUL Ferit Faik ġahenk Turgay Gönensin 212.335 ÎOÛO 212.3352090 http;//www.osmanli .conı.lr Türkiye'de ġube Açan Yabancı Bankalar Abn Arnro Bank N.V. Ġnönü Cad. No: 13-1 7 GümüĢsüyü Taksim ĠSTANBUL Albert Meijer Alfaert Meijer 212.2935802 (8 hat) 212.2492008 http-y/ Banca di Roma S.PA Büyükdere Cad. Noramin Is. Merkezi Kat 5 Maslak ĠSTANBUL Valerio Bert Valerio Bert 212.2859310 212.2769425 tıöprf Uı Bank Mellat Büyükdere Cad Binbirçiçek Sok No: 1 1. Levent ĠSTANBUL Mostafa Berteshti Roııv Mostafe Beheshli Rouv 212.2695320 212.2846214 httpy/ CrtibankNA Bilyilkdere Caddesi No: 100 Esentepe ĠSTANBUL Sebastian Paredes Sebastian Paredes 212.2887700 212,2887760 htip://www.citiba nk.com.tr Crecfıl Lyonnais Turkey SelusfiJ Haktan İş Merkezi No; 45/4 Beyoğlu KabataĢ ĠSTANBUL Pattice Renoux Patrice Renoux 212.2516300 (10 hat) 212,2517724 tep// Cretiil Suisse First Boston Büyükdere Cad. Ali fCaya Sokak PoĠatP)azaBBĠokNo:4KaM3 Levent ĠSTANBUL Michael )ames Eggleton Michael lames Eggleton 212.2782500 212.2816444 http^/www.csfb.com Habıb Bank Lımiîed Abide-i Hürriyet Cad Geçit Sokak HacıonbaĢıIariĢhanıN<Kl2 Sisli ĠSTANBUL AyĢe ġebnem Tüıkay AyĢe ġebnem Türkay 212.2460220 246 02 23 212.2340807 hltpy/ INGBankN.V. Süleyman Seba Cad. No: 92 B)KP1azaBBlokKat8-9 Akaretler BeĢiktaĢ ĠSTANBUL )ohn T, McCarthy John T. MacCarthy 212.2588770 212.2591140-41 httptf Morgan Guaranty Trusl Company Büyükdere Plaıa, Büyükdere Cad. No: 195 Kat 7 Levent ĠSTANBUL Andrevf MacCormack AnrJrevv MacCormack 212.3392300 212.3392389 http//www.Ġpmorgan com Rabobank Nederland Süleyman Seba Cad Akaretler Sıraevleri No: 85-87 BeĢiktaĢ ĠSTANBUL HĠdzer Kiewiet de Jonge HidîerKiewiet(!e Jonge 212.3267200 212.3267201 hltp// Sedefe" Generale (SA) Nispetiye Cad. Akmerkez E-3 Blok Kat9 Etiler ĠSTANBUL Eric Faîvre Eric Faivre 212.2821942 (10 hat) 212.2321848 http //www .socgen.com The Chase Manhattan Bank Emırhan Cad. No: 145 Atakule A. Blok Kat 11 DikilitaĢ BeĢiktaĢ ĠSTANBUL Ġsak Antika Ġsak Antika 212.3268300 212.3268384 http//mvw.chase.com VVesldeutsche Landesbank Girozentrale Ebulula Mardin Cad. Maya Park TovversAkatlar ĠSTANBUL John Christopher Dulhie John Christopher Duthie 2Î2.3392500 212.3522258 352 22 42 hl!p-//www.westlb.conı Kalkınma ve Yatırım Bankaları Kamusal Sermayeli Kalkınma ve Yatırım Bankaları filer Bankası Atatürk Bulvarı No: 21 Opera ANKARA irfan Önal Türk Eximbank Milli Müdafaa Cad. No: 20 Bakanlıklar ANKARA KürĢad Tiizmen Türkiye Kalkınma Bankası A.ġ. Ġzmir Cad. No: 35 Kızılay ANKARA Taci Bayhan irfan Önal fıtip'//www,ilbank.gov.(r 312.3103141 312.3107459 (30 hat) 3122989 H, Ahmet Kılıçoglu 312.4171300 312.4257096 htipyAvww.exĠmbank.gov,tr Taci Sayhan 312.4579200 312.4183967 hUprfwww.tkb.com.tr 4171220 özel Sermayeli Kalkınma ve Yatırım Bankaları Atlas Yatırım Bankası A.ġ, Süzer Plaza Askerocağı Cad. No:1 5 Harbiye BeĢiktaĢ ĠSTANBUL Sami Çakır Hakan Ozgüz 212.3344545 212.334452! hHpj7www.atlasbank.com.tr Çalık Yatırım Bankası A.ġ. Fatih Cad. Selvi Sok. No: 18 Merter ĠSTANBUL Ahmet Çalık A. Bengü Erdoğmtıs. (Vekil) 212.5390101 212.5023943 http^www.calikbank,com,tr Diler Yatırım Bankası A.ġ. Tersane Cad. NÜ: 46-48 Diler Han Kat 8 KarakÖy ĠSTANBUL Necati Özsoy Ġbrahim Peklas. 212.2536630 212.2539454 http-yAvww.dilefbank.com.fr GSD Yatırım Bankası A.ġ. EmifhanCadNo:139 Ali Erdem Yörükoglu Yasef Coyas 212.2363510 212.2365147 httpı/Avmgsdbank.com.îr IMKB Takas ve Saklama Bankası A.ġ. AbĠde-i Hürriyet Caö. Meddiyeköy Yolu Sok. No: 286 ġiĢli ĠSTANBUL Osman Birsen Emin Server Çatana 212.3152525 212.3152526 http^Avww.takasbank.com.tr Nurol Yatırım Bankası A.ġ. Büyükdere Cad. Nurol Maslak Pf aza No: 7 1 Kat 17 Maslak ĠSTANBUL Nurettin Çarmıklı Seçkin Hekimoğlu 212,2868000 212.2868001 htlprfwww.nurolbank.com.tr Okan Yatırım Bankası A.ġ. Büyükdere Cad, Özsezen Is. Merkezi C Blok No: 122/6 Zincirlikuyu BeĢiktaĢ. ĠSTANBUL Bekir Okan Ender Kaftancıoglu (Vekil) 212.2164040 212.2114611 h(lp'/Avww.okatıbafîk.com.(r DikilitaĢ ĠSTANBUL M Cahit Kocaömer SmaĠ Yatırım Bankası A,ġ. Büyiikdere Cad. No: 129 Esentepe ĠSTANBUL Ahmet Türel Ayaydın 212.2131600 212.2131302-03 hltp'//www,syb.com.tr Tal Yafırım Bankası A.ġ, Kemeraltı Cad. Karaköy Ticaret Mrk. Güner Güngör No:24/2 Karaköy ĠSTANBUL Günay Akçay (Vekil) 212.2931701 212.249 46 85 htfp:// Tekfen Yatırım ve Finansman Bankası A.ġ. Ulus Mah. Tekfen Sitesi D Blok Etiler ĠSTANBUL Necati Akçağhlar Mehmet Nazmi Erten 212.2870000 212.2577777 hltp://www,tekfenbank.com,tr Toprak Yatırım Bankası A.ġ. Meydan Sok. No: 28 Beybi Çiz Plaza Kat? Maslak ĠSTANBUL YeĢim Toprak Salim Can KaraĢıklı 212.2903232 212.2903224 http://www.toprakyalirimbank.com.tr Türkiye Sınai Kalkınma Bankası A.ġ. Meclis-Ġ Mebusan Cad. No: 161 Fındıklı ĠSTANBUL Ġlhan Evliyaoğlu B. Safa Ocak 2U.3345050 212.243 29 75 http://www.tskb.com.tr Yabancı Sermayeli Kalkınma ve Yatırım Bankaları Credit Agricole Indosııez Türk Bank A.ġ. Büyiikdere Cad. Yapı Kredi Plaza C Blok, Kat 14 Levent ĠSTANBUL jean Cheval Çiller sorra 212.2797311 2797070 212.282 63 01 hltp:// Deutsche Bank A.ġ. Cevdet PaĢa Cad. No: 288 Bebek ĠSTANBUl Jtıergen FĠtschen F. Dilek Yardım 212.257 76 84 212,2577327 h(tp://www.db.com Taiît Yatırım Bank A.ġ. 19 Mayıs Mah. Dr. ġevket Bey Sok. No: 5 ġislĠ ĠSTANBUL lqbfl! G. Mamdani ÜmiiOflas (Vekil) 212.2257090 212.2319599 hflp:// MEVZUAT EKLERĠ 149 BANKALAR KANUNU (19.12.1999 tarih ve 449Î sayılı ve 12.5.2001 tarih ve 4672 sayılı Kanunlarla DeğiĢik) (23.6.1999 tarih ve 23734 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıĢtır) Kanun No. 4389 Kabul Tarihi: 18.6.1999 Amaç ve kapsam Madde 1-1. Bu Kanunun amacı, tasarruf sahiplerinin hak ve menfaatlerini korumak, mali piyasalarda güven ve Ġstikran ve ekonomik kalkınmanın gereklerini de dikkate alarak kredi sisteminin etkin bir Ģekilde çalıĢmasını sağlamak üzere bankaların kuruluĢ, yönetim, çalıĢma, devir, birleĢme, tasfiye ve denetlenmelerine iliĢkin esasları düzenlemektir. 2. Türkiye'de kurulmuĢ ve kurulacak bankalar ile yurtdıĢında kurulmuĢ ve kurulacak bankaların Türkiye'deki Ģubeleri bu Kanun hükümlerine tabidir. Özel kanunlarla kurulmuĢ olan bankalar hakkında da kanunlarında yer alan hükümler dıĢında bu Kanun hükümleri tatbik olunur. Bu Kanunda açıklık olmayan hallerde genel hükümler uygulanır. Tanımlar Madde 2- Bu Kanunun uygulanmasında: Ġlgili Bakan; BaĢbakan veya görevlendireceği Devlet Bakanını, Kurum; Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumunu, Kurul; Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulunu, BaĢkan; Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu BaĢkanını, Merkez Bankası; Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Anonim ġirketini, Fon; Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonunu, Banka; Bu Kanuna göre banka adı altında Türkiye'de kurulan kuruluĢlar ile yurtdıĢında 151 kurulu bankaların Türkiye'deki Ģubelerini, ġube; Bankaların elektronik iĢlem cihazlarından ibaret birimleri hariç, Ģube, ajans ve mevduat kabulü veya diğer bankacılık iĢlemleriyle uğraĢan sabit ya da seyyar büroları gibi her türlü yerel teĢkilatlarnı, ÖdenmiĢ sermaye; 2 Bankalarrn fiilen ve her türlü muvazaadan ari olarak ödenmiĢ veya Türkiye'ye ayrılmıĢ ve ödenmiĢ sermayelerinden, bilançoda görülen zararın yedek akçelerle karĢılanamayan kısmı düĢüldükten sonra kalan tutarı, Yedek akçeler;3 Bankaların 29.6.1956 tarihli ve 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu ve ilgili kanunlar ile ana sözleĢmelerine göre ayırdıkları yedek akçelerinden varsa bilanço zararının düĢülmesinden sonra elde edilen tutarı, Özkaynak;4 Esas, unsur ve oranları, uluslararası standartlar da dikkate alınmak suretiyle Kurulca belirlenmek üzere, anasermaye ve katkı sermaye toplamı ile bu toplamdan s e r m a y e d e n i n d i r i l e c e k d e ğ e rl e r i n d ü Ģ ü l m e s i s o n u c u b u l u n a c a k t u t a r ı , Konsolide Özkaynak; 5 Konsolide esasa göre uygulanacak kredi sınırlan ile standart oranların hesaplanmasında dikkate alınmak üzere, Kurulca belirlenen kaynaklar toplamını, ifade eder. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu Madde 3-1, Bu Kanun ve ilgili diğer mevzuatın, Kanunda gösterilen yetkiler çerçevesinde düzenlemeler de yapmak suretiyle uygulanmasını sağlamak, uygulamayı denetlemek ve sonuçlandırmak, tasarrufların güvence alttna alınmasını temîn etmek ve Kanunla verilen diğer görevlen" yapmak ve yetkileri kullanmak üzere kamu tüzel kiĢiliğini haiz, idari ve mafî özerkliğe sahip Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu kurulmuĢtur. Kurum, tasarruf sahiplerinin haklarını ve bankaların düzenli veernin bir Ģekilde çalıĢmasını tehlikeye sokabilecek ve ekonomide önemli zararlar doğurabilecek her türlü ĠĢlem ve uygulamaları önlemek, kredi sisteminin etkin bir Ģekilde çalıĢmasını sağlamak üzere gerekli karar ve tedbirleri almak ve uygulamakla yükümlü ve yetkilidir. Kurumun merkezi Ankara'd adır. Kurum gerekli gördüğü yerlerde teĢkilat kurabilir. 2. Ġlgili Bakan, Fon dahil olmak üzere Kurumun yıllık hesapları île harcamalarına iliĢkin iĢlemlerini SayıĢtay denetçisi, BaĢbakanlık müfettiĢi ve maliye müfettiĢinden oluĢan 2 3 4 5 4672 sayılı Kanun ile değiĢtirilen Ģeklidir. 4672 sayılı Kanun ile değiĢtirilen şeklidir. 4672 sayılı Kanun ile değiĢtirilen Ģeklidir. 4672 sayılı Kanun ile eklenmiĢtir. 152 bir komisyona denetletir; denetleme sonuçlarıyla Ġlgili gerekli tedbirleri alır. Denetim sonuçları ile bunlara iliĢkin iĢlemleri ve alman tedbîrleri gösterir bir rapor, Kurumun yıllık faaliyet raporu ile birlikte ilgili Bakan taraf ından Bakanlar Kuruluna sunulur. 3.6 Kurumun karar organı, biri baĢkan, biri Ġkinci baĢkan olmak üzere yedi üyeden oluĢan Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kuruludur. Kurul BaĢkanı, Kurumun da baĢkanıdır. Üyelerin, hukuk, Ġktisat, maliye, bankacılık, iĢletme ve siyasal bilgiler, kamu yönetimi ve dengi dallarda veya bu dallarla ilgili mühendislik alanlarında en az lisans düzeyinde, mühendislik dalında lisans düzeyinde öğrenim görmüĢ olanların ise belirtilen alanlarda lisansüstü öğrenim görmüĢ olmaları gerekir. Üyeler; en az üçü bankacılık olmak üzere maĠĠye-fĠnans alanında en az l O yıl deneyim sahibi ve üst düzey yöneticilik yapmıĢ veya yukarıda sayılan öğrenim dallarında en az 10 yıl öğretim üyeliği yapan adaylar arasından ilgili Bakanın önerisi üzerine Bakanlar Kurulu'nca atanır - Bakanlar Kurulu, üyelerden birini baĢkan birini de ikinci baĢkan olarak görevlendirir. 4. a) Kurul BaĢkan ve üyelerinin görev süresi altı yıldır. Süreleri biten üyeler yeniden seçilebilirler. BaĢkanlık ve üyelikler, görev süreleri dolmadan herhangi bir sebeple boĢaldığı takdirde, boĢalan yerlere yukarıda belirtilen esaslar dahilinde Ġki ay içinde seçim ve atama yapılır. Bu Ģekilde atananlar, yerine atandıkları kiĢinin süresini tamamlar. Üyelerin hastalık, kaza ve sair nedenlerle geçici iĢ göremezliğe uğraması ve bu durumun Kurulun karar almasını tehlikeye düĢürmesi halinde, bunların yerine mesleki kıdemi en yüksek olandan baĢlamak üzere kıdem sırasına göre Kurum BaĢkan Yardımcıları vekalet eder. Geçici iĢ göremezlik halinin üç aydan fazla sürmesi halinde, bu durumda olan üyelerin üyelikleri düĢer ve bunların yerlerine yedi gün içinde atama yapılır. b) Kurul BaĢkan ve üyelerinin görev süreleri dolmadan görevlerine son verilemez. Ancak atanmaları Ġçin gerekli Ģartlan kaybettikleri veya durumlarının (5) numaralı fıkraya aykırı düĢtüğü tespit edilen, görevleri ile ilgili olarak iĢledikleri suçlardan dolayı haklarında verilen mahkumiyet karan kesinleĢen Kuru! BaĢkan ve üyeleri süreleri dolmadan BaĢbakanın onayı Ġle görevden alınırlar. Bu durumda en geç iki ay içinde üye ataması yapılır. Bu durumun Kurulun karar almasını tehlikeye düĢürmesi halinde, bu süre zarfında, bu üyelerin yerine mesleki kıdemi en yüksek olanından baĢlamak üzere kıdem sırasına göre Kurum BaĢkan Yardımcıları üyelik görevini görür. c) Bu fıkra hükmüne istinaden Kurul üyelerine vekalet eden ya da görev yapan BaĢkan Yardımcılarının mali ve özlük haklarında bir değiĢiklik olmaz. 5.7 a) Kuruf üyeleri, öze! bir kanuna dayanmadıkça resmi veya özel hiçbir görev alamaz, dernek, vakıf, kooperatif ve benzeri "yerlerde yöneticilik yapamaz, ticaretle 6 7 4491 sayılı Kanun Ġle değiĢtirilen Ģeklîdir, 4491 sayilı Kanun ile değiĢtirilen Ģeklîdir. 153 uğraĢamaz, serbest meslek faaliyetinde bulunamaz, ücret karĢılığı konferans ve ders veremez, sınav ve benzeri görev alamaz, her türlü ortaklıklarda pay sahibi olamazlar. Kurul üyeleri bu göreve atanmalarını takip eden 30 gün içinde maliki oldukları paylan üçüncü dereceye kadar kan ve Ġkinci dereceye kadar sihri hısımları dıĢındakilere satmak veya devretmek suretiyle elden çıkarmak zorundadırlar. Durumlarını bu fıkradaki hükümlere uygun hale getirmeyen üyeler, üyelikten çekilmiĢ sayılır. b) Kurul üyeleri, görevlerinden ayrılmalarını izleyen 2 yıl Ġçinde bu Kanun kapsamına giren kuruluĢlarda görev alamazlar. Kurul üyeleri Ġle Kurum personelinin uyacakları mesleki ilkeler Kurulun önerisi üzerine Bakanlar Kurulunca tespit edilir. 6. Kurul üyeleri, Yargıtay Birinci BaĢkanlık Kurulu huzurunda görevlerinin devamı süresince görevlerini tam bir dikkat ve dürüstlük ile yürüteceklerine, kanun hükümlerine aykırı hareket etmeyeceklerine ve ettirmeyeceklerine dair yemin ederler. Yemin için yapılan baĢvuru Yargıtay'ca acele iĢlerden sayılır. Kurul üyeleri, yemin etmedikçe göreve baĢlayamazlar. 7. Kurul, BaĢkan veya bulunmadığı hallerde Ġkinci BaĢkanın baĢkanlığında en az beĢ üyenin hazır bulunması Ġle toplanır. Kurul kararlan en az dört üyenin aynı yöndeki oyuyla alınır. Kuru! kararlan kesindir. BaĢkan ve üyeler 1086 saydı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanununun 245 Ġnci maddesinin (3) numaralı bendinde yazılı derecelerde akrabalığı bulunan kimselerle ilgili konulardaki müzakerelere iĢtirak edemez ve oylamaya katılamazlar. Kurumun genel yönetim ve temsili ile Kurulca alınan kararların yürütülmesi BaĢkana aittir. BaĢkanın izin, hastalık, yurtiçi ve yurt dıĢı görevlendirme, görevden alınma ve görevde bulunmadığı diğer hallerde Ġkinci BaĢkan BaĢkana vekalet eder. 8.8 Kurul üyeleri ile Kurumun her türlü personeli, çalıĢmaları ve denetlemeleri sırasında ilgililere ve üçüncü kiĢilere ait öğrendikleri sırları bu konuda kanunen yetkili kılman mercilerden baĢkasına açıklayamazlar ve kendi yararlarına kullanamazlar. Bu yükümlülük görevden ayrılmalarından sonra da devam eder. Kurumun para, evrak ve her çeĢit malları Devlet malı hükmündedir. Kurul üyeleri ve Kurum personeli, görevleri esnasında veya görevleri nedeniyle ĠĢledikleri ve kendilerine karĢı iĢlenen suçlar bakımından Devlet memuru sayılırlar. Buna iliĢkin soruĢturmalar, Kurul üyeleri için ilgili Bakanın, Kurum personeli Ġçin ise Kurulun izin vermesi kaydıyla genel hükümlere göre yapılır. 9. Kurum, görevleri ile ilgili konularda bakanlıklardan, ilgili resmi ve özel kuruluĢlar Ġle kiĢilerden gizli dahi olsa her türlü belge ve bilgiyi Ġsteyebilir. Bunlar söz konusu isteğe cevap vermek ve Kurumun görevlilerine gereken kolaylığı göstermekle yükümlüdürler. Kurum, talepleri halinde veya gerektiğinde Hazine MüsteĢarlığı, Devlet Planlama TeĢkilatı 8 Fıkranın son iki cümlesi 4491 sayılı Kanun ile değiĢtirilen Ģeklidir. 154 Müsteşarlığı İle Merkez Bankasına para, kredi ve bankacılık politikalarının yürütülmesi ile ilgili konularda mütalaa ve bilgi verir. 10. Yabancı ülke kanunlarına göre denetime yetkili mercilerin, kendi ülkelerindeki mali piyasalarda faaliyet gösteren kuruluşların Türkiye'deki bu Kanuna tabî şube veya ortaklıklarında denetim yapma ve bügi isteme taleplerinin yerine getirilmesi Kurulun İznine tabidir. Bu mercilerce İstenen bilgiler, açıklanmaması kaydıyla Kurum tarafından verilebilir. Kurul yabancı ülkelerin denetime yetkili mercileri ile yapacağı anlaşmalar çerçevesinde bankacılıkla ilgili her türlü işbirliği ve bilgi alışverişinde bulunabilir. 11. Kurum, Kurul kararıyla bu Kanunun uygulanmasına ilişkin yönetmelik ve tebliğler çıkarmaya yetkilidir. Kurul ve Kurum, yetkilerini, düzenleyici işlemler tesis ederek ve özel nitelikli kararlar alarak kullanır. Düzenleyici işlem niteliğindeki yönetmelik ve tebliğler, Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe konulur. Özel nitelikli kararlardan gerekli görülenler, Kurumun haftalık bülteni ile ilgili kişi ve kuruluşlara duyurulur. Kurum başkanlığı ve hizmet birimleri Madde 4-1. Başkana görevlerinde yardımcı olmak üzere Kurul kararıyla üç başkan yardımcısı atanır. Başkan yardımcıları hukuk, iktisat, maliye, bankacılık, işletmecilik, kamu yönetimi, istatistik, mühendislik dallarında en az lisans düzeyinde öğrenim görmüş ve Kurumda veya Kurumun görev alanına giren konularda en az 10 yıl çalışmış kişiler arasından seçilir. 2. a) Kurumun hizmet birimleri; Kurum görev ve yetkilerinin gerektirdiği sayıda daire başkanlıkları şeklinde teşkilatlanmış ana hizmet birimleri, Bankalar Yeminli Murakıpları Kurulu, danışma birimleri ve yardımcı hizmet birimlerinden oluşur. Kurumun hizmet birimleri ile bunların görev ve sorumlulukları Kurulun önerisi üzerine Bakanlar Kurulu tarafından çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir. b) Bu Kanun ile Kuruma verilen görevlerin gerektirdiği asli ve sürekli görev ve hizmetler Bankalar Yeminli Murakıpları ve Yardımcıları E l e Bankacılık Uzman ve Uzman Yardımcılarından oluşan meslek personeli ve diğer personel eliyle yürütülür. c) Kurum emrinde çalıştırılan bankalar yeminli murakıpları ve yardımcıları Üe bankacılık uzman ve uzman yardımcıları ve diğer personel, sözleşmeli olarak istihdam edilir. d} Bankacılık uzman yardımcıları koni>I;ırı ile ilgili dallarda en az lisans düzeyinde öğrenim yapmış adaylar arasından sınavla seçilerek alınırlar. Uzman yardımcılığına atananlar, en az üç yıl çalışmak ve olumlu sicil almak kaydıyla konulan İle ilgili hazırlayacakları uzmanlık tezinin Kurulca kabul edilmesi ve yapılacak uzmanlık sınavında 155 baĢardı olmaları halinde, en az beĢ üyenin olumlu oyu ile alınmıĢ Kurul kararıyla Bankacılık Uzmanı olarak atanırlar. Bankacılık uzman ve uzman yardımcılığı yeterlik ve yarıĢma sınavları ile çalıĢma usul ve esasları yönetmelikle düzenlenir. Bankalar yeminli murakıpları Madde 5- T. Bu Kanun ile diğer kanunların bankalarla ilgili hükümlerinin uygulanmasının ve her türlü bankacılık iĢlemlerinin denetimi, bankaların varlıkları, alacakları, öz kaynakları, borçları, kar ve zarar hesapları arasındaki ilgi ve dengelerin ve mali bünyeyi etkileyen diğer tüm unsurların tespit ve tahlili Kurum adına doğrudan BaĢkana bağlı bir Kurul teĢkil eden bankalar yeminli murakıpları ve yardımcıları tarafından yapılır. 2. Bankalar yeminli murakıpları ve yardımcıları; bu Kanunda yazılı görevleri ile kayıtlı olmak üzere vergi inceleme yetkisine ve 20.2.1930 tarihli ve 1567 sayılı Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun hükümlerine aykırı hareket eden banka ve ilgililer hakkında adı geçen Kanunun ek 1 Ġnci maddesindeki yetkilere sahip oldukları gibi tüm bankaların kuruluĢ kanunu hükümleri ile diğer kanunların bankalarla ilgili hükümlerinin uygulanmasını da denetlemeye yetkilidirler. 3. Bankalar yeminli murakıpları ve yardımcıları, bankalar ve bankaların iĢtirak ve kuruluĢları Ġle diğer gerçek ve tüzel kiĢilerden bu Kanun hükümleri ile ilgili görecekleri bütün bilgileri istemeye, bunların tüm defter, kayıt ve belgelerini incelemeye yetkili olup, bilgi istenenler de Ġstenilen bilgileri vermekle, defter, kayıt ve belgeleri incelemeye hazır bulundurmakla yükümlüdürler. 4. Kamu kurum ve kuruluĢları, Merkez Bankası ve benzeri kuruluĢlar ile Risk Merkezi görevleri ile ilgili olarak istenecek her türlü bilgiyi gizli de olsa bankalar yeminli murakıpları ve yardımcılarına verirler. 5. Bankalar yeminli murakıp yardımcıları konuları Ġfe ilgili dallarda yükseköğrenim yapmıĢ adaylar arasından sınavla seçilerek alınırlar. En az üç yıl bankalar yeminli murakıp yardımcılığı yaptıktan sonra yeterlik sınavında baĢarı gösterenler, en az beĢ üyenin olumlu oyu î l e alınmıĢ Kurul kararıyla bankalar yeminli murakıbı olarak atanırla r. 6. Bankalar Yeminli Murakıpları Kurulu BaĢkanı, Kurum baĢkan yardımcısı statüsünde olup bankalar yeminli murakıbı sıfat ve yetkisini taĢır. 7. Bankalar yeminli murakıpları ve yardımcıları Ankara'da Asliye Ticaret Mahkemesinde yemin etmedikçe denetim yapamazlar. 8. Bankalar yeminli murakıplarının çalıĢma esas ve usulleri bîr yönetmelikle düzenlenir. 156 Kurum çalıĢanlarının Özlük ve mali haklan, Kurumun bütçesi Madde 6-1. a) Kurum personeli iie Kurul üyeliklerine atananlar hakkında 5434 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunu ile ek ve değiĢikliklerine iliĢkin hükümler uygulanır. Emeklilik açısından Kurul BaĢkanına Bakanlık MüsteĢarı, Kuru! Üyelerine Bakanlık MüsteĢar Yardımcısı, Kurum BaĢkan Yardımcılarına Bakanlık Genel Müdürü, Bankalar Yeminli Murakıpları Kurulu BaĢkanına Bakaniık Kurul BaĢkant, Kurum 1 Ġnci dereceli Daire BaĢkanlarına Bakanlık Genel Müdür Yardımcısı, en az dört yıl süreli yüksek Öğrenim veren fakülte veya yüksek okulları bitirmiĢ, Türkiye düzeyinde teftiĢ, denetim veya inceleme yetkisine sahip ve birinci dereceli bankalar yeminli murakıplarına bakanlık müfettiĢi, en az dört yıl süreli yükseköğrenim veren fakülte veya yüksekokulları bitirmiĢ, kazanılmıĢ hak aylıkları birinci derecede olmak Ģartıyla bankacılık uzmanlarına Hazîne uzmanı Ġçin tespit edilen ek gösterge ve makam tazminatı uygulanır. Bu görevlerde geçirilen süreler makam tazminatı ödenmesini gerektiren görevlerde geçmiĢ sayılır. Kamu kurum ve kuruluĢlarının personeli iken Kurumda görev alanlar istekleri halinde geldikleri kurumlarda durumlarına uygun bir göreve atanırlar. Bu takdirde, Kurumda geçirdikleri süreler tâbi oldukları kanun hükümlerine göre hizmetlerinde değerlendirilir. Bu hükümler, akademik unvanların kazanılması Ġçin gerekli Ģartlar sakĠı kalmak üzere üniversitelerden gelen personel hakkında da uygulanır.9 b) Kurul baĢkan ve üyeliklerine atananlardan atama yapılmadan önce kanunla kurulmuĢ diğer sosyal güvenlik kurumlarına bağlı olanların bu kurumlara bağlılıkları devam eder ve bunlar hakkında yukarıdaki hükümler uygulanmaz. c) Kuru! BaĢkan ve üyeliklerine atananların Kurulda görev yaptıkları sürede eski görevleri ile olan iliĢkileri kesilir. Ancak, Kuruldaki görevleri sona erdikten sonra Ġlgili Bakan tarafından, mükteseplerine uygun bir kadroya atanırlar. Akademik unvanları n kazanılması Ġçin gerekli Ģartlar saklıdır. 2. a) Kurul üyelerinin ayĠık ücretleri Bakanlar Kurulunca belirlenir. b) Kurum personelinin ücret ve diğer malî haklan, Bakanlar Kurulunca belirlenecek esaslar çerçevesinde Kurulca tespit olunur. 3. Kurumun giderleri Kuru! kararıyla yürürlüğe giren yıllık bütçeye göre yapılır. Kurumun bütçe yılı takvim yılıdır. Bütçe, bütçe yılından önce gelen otuz gün içinde hazırlanır ve giderler bir önceki yıl sonu bilanço toplamlarına göre bankalarca bütçenin yürü rlüğe girmesinden Önce Kuruma yapılacak ödemelerle karĢılanır. Giderlere katılma payı olarak tahsil olunacak tutar bankaların bilanço toplamlarının on binde üçünü geçemez. Belirtilen 9 Paragraf 4672 sayılı Kanun ile eklenmiĢtir. 157 süre içerisinde ödenmeyen gider pay fan 6183 sayılı Amrne Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre tahsil edilir. Kurulun bütçe uygulama sonuçlarına İlişkin Yıllık Mali Raporu ve Bütçe Kesin Hesabı Bakanlar Kurulu kararıyla ibra edilir. 4. Kurum, 26.5.1927 tarihli ve 1050 sayılı Muhasebeİ Umumiye Kanunu, 14.7,1965 tarihli ve 657 sayılı Deviet Memurları Kanunu/2.4.1987 tarihli ve 3346 sayılı Kamu İktisadi Teşebbüsleri ile Fonların Türkiye Büyük Millet Meclisince Denetlenmesinin Düzenlenmesi Hakkında Kanun, 21.2.1967 tarihli ve 832 sayılı Sayıştay Kanunu, 8.9.1983 tarihli ve 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu, 10.2.1954 tarihli ve 6245 saydı Harcırah Kanunu ile bunların ek ve değişikliklerine tabi değildir. 5. Kurul üyeleri ile Kurumun her türlü personelinin 14.7.1965 tarihli ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 48 inci maddesinin (A) fıkrasının l, 4, 5, 6 ve 7 nci bentlerinde belirtilen şartları taşımaları zorunludur. 6.2822 sayıiı Toptu İş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt Kanununun grev ve lokavt yasaklarına ilişkin hükümleri Kurum hizmetleri İle görevlilerine de uygulanır. Bankaların kuruluĢları ve faaliyete geçme esasları Madde 7-'°1. Türkiye'de bir bankanın kurulmasına veya yurtdışında kurulmuş bir bankanın Türkiye'de ilk şubesinin açılmasına, Kurulun en az beş üyesinin aynı yöndeki oyuyla alınan kararla izin verilir. İzin İçin yapılacak başvurulara ve iznin verilmesine ilişkin esas ve usuller Kurumca düzenlenecek yönetmelikle belirlenir. Kuruluşa veya Türkiye'de şube açılmasına ilişkin izinler, izin tarihinden İtibaren bir yıl içinde faaliyete geçilmemesi halinde geçersiz olur. 2. Türkiye'de kurulacak bîr bankanın; a) Anonim şirket şeklinde kurulması, b) Kurucularının; u) Müflis veya konkordato İlan etmiş olmaması, v) Tasfiyeye tabi tutulan bankerler, bankalar, sigorta şirketleri ve para ve sermaye piyasalarında faaliyet gösteren kurumlarda ve Fona devredilen bankalarda doğrudan veya dolaylı olarak yüzde on ve daha fazla bir oranda pay sahibi olmaması, 10 4491 sayılı Kanun ile değiĢtirilen Ģeklîdir. 158 be)11 Hakkında 14 üncü madde uyarınca İşlem yapılmakta olan bir bankada doğrudan veya dolaylı olarak yüzde on ve daha fazla oranda veya bu oranın altında olsa dahî yönetim veya denetim kurullarına üye belirleme imtiyazı veren pay sahibi olmaması, bd)12 Taksirli suçlar hariç olmak üzere affa uğramış olsalar bile ağır hapis veya beş yıldan fazla hapis cezasıyla cezalandırılmamış olması ve bu Kanunun 22 nci maddesi hükümlerine muhalefet yahut basit ve nitelikli zimmet, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, İnancı kötüye kullanma, dolanlı İflas gibi yüz kızartıcı suçlar ile istimal ve istihlak kaçakçılığı dışında kalan kaçakçılık suçlan, resmi ihale ve alım satımlara fesat karıştırma, kara para aklama veya Devlet sırlarını açığa vurma, vergi kaçakçılığı veya vergi kaçakçılığına teşebbüs ya da iştirak suçlarından dolayı hüküm giymiş bulunmaması, be) Banka kurucusu veya ortağı olmanın gerektirdiği mali güç ve İtibara sahip bulunması, c) Hisse senetlerinin nakit karşılığı çıkarılması ve tamamının ada yazılı olması, tüzel kişi kurucuların yönetim ve denetimine sahip gerçek kişilerin kim olduğunun belgelenmesi ve kurucularda aranan şartlan taşıması, d) Nakden ve her türlü muvazaadan ari olarak ödenmiş olan sermayesinin yirmi trilyon liradan az olmaması, e) Ana sözleşmesinin bu Kanun hükümlerine uygun olması, şarttır. 3. Türkiye'de şube açmak suretiyle faaliyet gösterecek yurtdışında kurulu bankaların; a) Türkiye'ye ayrılan ödenmiş sermayelerinin (2) numaralı fıkranın (d) bendinde belirtilen miktardan az olmaması, b) Kuruldukları veya faaliyette bulundukları ülkelerde mevduat kabul etmelerinin veya bankacılık işlemleri yapmalarının yasaklanmamış veya kısıtlanmamış olması, şarttır. 4. Kuruluş izni veya Türkiye'de şube açma izni almış olan bir bankanın, mevduat kabulü veya bankacılık işlemleri yapmak üzere ayrıca izin alması şarttır. Bu izin bir beyanname İle yapılacak başvuru üzerine Kurulca verilir. Verilen izinler Resmi Gazetede yayımlanır. Kurum, bu Kanun ve bu Kanuna dayanılarak yapılan düzenlemelerdeki şartları taşımayanlara gerekli düzeltmeleri yapmaları ve eksiklikleri tamamlamaları İçin uygun bir süre verir. Bu süre içinde yeniden başvuranlar hakkında yapılan inceleme sonunda durumları î l 4491 sayılı Kanun ile değiştirilen şeklidir. 12 4672 sayılı Kanun iie değiştirilen şeklidir. 159 uygun bulunmayanlara sonuç tebliğ olunur ve verilmiĢ olan kuruluĢ izni geçersiz olur. BaĢvuru ile Ġznin verilmesine ĠliĢkin esas ve usuller Kurumca çıkarılacak yönetmelikle tespit edilir. KuruluĢ izni alm?Ģ bir bankanın faaliyete geçebilmesi için, a) Sermayenin nakit olarak ödenmiĢ olmast, b) Yüzde beĢi faaliyete baĢlamadan Önce ve kalan yüzde beĢi de faaliyete geçiĢ tarihinden itibaren bîr yıl içinde olmak üzere kurucular tarafından fona (2) numaralı fıkranın (d) bendinde belirtilen asgarî sermayenin yüzde onu tutarında ayrıca sisteme giriĢ payı ya ti n iması, c) Bankacılık iĢlemlerini gerçekleĢtirebilecek Ölçüde yönetim, personel ve teknik donanıma sahip olunması şarttır. S. Türkiye'de münhasıran kıyı bankacılığı faaliyetinde bulunmak üzere banka kurulmasına veya yurtdıĢında kurulu bankalarca Ģube açılmasına iliĢkin hususlar, faaliyet esas ve alanları, hesap ve kayıt düzeni ile denetim usulleri ve faaliyetlerinin geçici veya sürekli durdurulması Kurul kararıyla belirlenir. Münhasıran kıyı bankacılığı faaliyetinde bulunan bankalar hakkında bu fıkra haricinde bu Kanunun diğer maddeleri ile 74.1,1970 tarihli ve 1217 sayılı Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanununun 40 inci maddesi uygulanmaz. Ancak, kıyı bankacılığı dıĢında, serbest bölgelerdeki bankacılık faaliyetleri hakkında bu Kanun hükümleri uygulanır. Bankaların ana sözleĢme ve ortak değiĢiklikleri Madde 8- 1. Bankaların ana sözleĢmelerinin değiĢtirilmesinde Kurumun uygun görüĢü aranır. Kurumca uygun görülmeyen değiĢiklik tasarıları genel kurulda görüĢülemez. Sicil memuru, Kurumun uygun görüĢü olmaksızın ana sözleĢme değiĢikliklerini Ticaret Siciline tescil edemez. Sermayenin mevzuata aykırı olarak artırıldığı tespit edilen kısmı, öz kaynak hesabında dikkate alınmaz. 2. a)13 Bîr kfĢînîn, doğrudan veya dolaylı olarak banka sermayesinin yüzde onunu ve daha fazlasını temsil eden paylan edinmesi veya bir ortağa ait payların banka sermayesinin yüzde on, yüzde yirmi, yüzde otuz üç veya yüzde ellisini aĢması sonucunu veren pay edinimleri Ġle bir ortağa ait payların yukarıdaki oranların altına düĢmesi sonucunu veren pay devirleri Kurulun iznine tabidir. Ortak sayısının beĢten aĢağı düĢmesine yol açan 13 Bendin son cümlesi 4491 sayılı Kanun ile değiĢtirilen Ģeklidir. 160 işlemler ile izin alınmadan yapılan pay devirleri pay defterine kaydolunmaz. Bu hükme aykırı olarak pay defterine yapılan kayıtlar hükümsüzdür. Oy hakkı edinilmesi İle hisselerin rehnedîlmesinde de bu hüküm uygulanır. Yönetim veya denetim kurullarına üye belirleme imtiyazı veren veya intifa hakkı tanınan hisse senetlerinin devri, yukarıdaki oransal sınırlara bakılmaksızın Kurulun iznine tabidir. b)'4 Sermayenin doğrudan veya dolaylı olarak yüzde on ve daha fazlasına veya bu oranın altında olsa dahi yönetim veya denetim kurullarına üye belirleme imtiyazı veren hisse senetlerine sahip olan ortakların kurucularda aranan nitelikleri taşıması şarttır. c)75 Kurucularda aranan nitelikleri kaybeden ortaklar ile Kurulun iznini almadan pay edinen ortaklar temettü dışındaki ortaklık haklarından yararlanamaz. Bu halde diğer ortaklık haklan Fon tarafından kullanılır. Bu hüküm, münhasıran, hakkında 14 üncü maddenin (1) ve (2) numaralı fıkrası hükümleri uygulanan bîr bankada pay sahibi olmaları nedeniyle kurucularda aranan nitelikleri kaybeden ortaklar hakkında uygulanmaz. d)16 Banka sermayesinin % 10 veya daha fazlasına sahip olan tüzel kişilerin sermayesinin doğrudan veya dolaylı olarak (a) bendinde belirtilen oranlar veya esaslar dahilinde el değiştirmesi Kurulun iznine bağlıdır. İzin devralan ortağın kurucularda aranan nitelikleri taşıması şartıyla verilebilir. Bu hüküm tüzel kisj ortağın yönetim ve denetimini belirleyen sermaye paylarının bir başka tüzel kişiye ait olması halinde gerçek kişi ortak ya da ortaklara ulaşılmcaya kadar uygulanır. e)17 Bankaların yönetim ve denetiminin doğrudan ya da dolaylı olarak başka bir sermaye grubuna geçmesine yo! açan hisse devir ve edinim izinlerinde, banka ödenmiş sermayesinin, İzin tarihinden itibaren bir yıl İçinde 7 ncî maddenin (2) numaralı fıkrasının (d) bendinde belirtilen tutara yükseltilmesi şarttır. Bankaların teĢkilat ve organları Madde 9- 1. a) Bankaların yönetim kurulları beş kişiden az olamaz. Banka genel müdürü, bulunmadığı hallerde vekili yönetim kurulunun tabii üyesidir. Bu maddenin (2) numaralı fıkrasının (a) bendinde genel müdür için öngörülen şartlar, süre hariç yönetim kurulu üyelerinin yandan bir fazlası için de aranır. Murahhas üyelerin genel müdürde aranan şartlan taşımaları zorunludur. Türkiye'de şube açmak suretiyle faaliyette bulunan yurtdışında kurulu bankaların Türkiye'deki yönetim merkezlerinde, yönetim kurulu yetki 14 15 16 17 4491 sayılt Kanun ile değiştirilen bendin 4672 sayılı Kanun ile değiştirilen şeklidir. 4672 sayılı Kanun ile eklenmiştir. 4672 sayılı Kanun ıie 4491 sayilı Kanun ile değiştirilen c bendi d bendi olarak teselsül ettirilmiştir. 4672 sayılı Kanun ile eklenmiştir. 161 ve sorumluluklarını taĢıyan, merkez müdürünün de dahil olduğu üç kiĢilik bir müdürler kurulu kurulur, b)18 Bankaların yönetim kurulu üyeleri Ġle yurtdıĢında kurulu bankaların Türkiye'deki Ģubelerinin müdürler kurulu baĢkan ve üyeleri, seçilmeleri veya atanmalarından sonra yere! ticaret mahkemesi huzurunda yemin etmekle yükümlüdürler. Bunlar Ġle bankaların Kurulca belirlenen diğer görevlerinde bulunanlar 19.4.1990 tarihli ve 36 28 sayılı Mal Bildiriminde bulunulması, RüĢvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu hükümlerine tabidirler. Yemin ve ma) bildiriminin esas ve usulleri Kurulca belirlenir. c) Kredi açma yetkisi yönetim kuruluna aittir. Yönetim Kurulu bu yetkisini Kurulca belirlenecek usul ve esaslar çerçevesinde kredi komitesine veya genel müdürlüğe devredebilir. Kredi komitesinin oluĢumu Ele çalıĢma ve karar alma esasları Kurulca belirlenir. 2. a) Banka genel müdürlerinin hukuk, iktisat, iĢletmecilik, malîye, bankacılık ve kamu yönetimi ve dengi dallarda veya bu dallarla ilgili mühendislik alanlarında en az lisans düzeyinde öğrenim görmüĢ olmaları ve bankacılık veya iĢletmecilik alanında en az on yıllık mesleki deneyime sahip olmaları Ģarttır. b) Banka genel müdür yardımcılarının, asgari yarısı (a) bendinde belirtilen alanlarda olmak kaydıyla, en az lisans düzeyinde öğrenim görmüĢ olmaları ve bankacılık veya iĢletmecilik alanında en az yedi yıllık mesleki deneyime sahip olmaları Ģarttır. BaĢka unvanlarla istihdam edilseler dahi, yetki ve görevleri itibariyle genel müdür yardımcısına denk veya daha üst konumlarda görev yapan diğer yöneticiler de bu Kanunun genel müdür yardımcılarına iliĢkin hükümlerine tabidir. 3. a) Genel müdürlüğe ve yardımcılıklarına atanacakların, bu maddede aranan Ģartları taĢıdıklarını gösteren belgelerle birlikte Kuruma bildirilmesi Ģarttır. Bunların atanmaları, Kurum tarafından bildirimin alındığı tarihten itibaren yedi iĢ günü içinde gerekçeli olumsuz bir görüĢ bildirilmediği takdirde yapılabilir. b) Herhangi bir nedenle görevden ayrılan genef müdür ve yardımcılarının, görevden ayrılma nedenleri banka ve görevden ayrılan tarafından, ayrılıĢ tarihînden itibaren yedi ĠĢ gün içinde Kuruma bildirilir, c) Bu madde uygulamasında, yurtdıĢında kurulu bankaların Türkiye'deki merkez Ģubesi müdürü genel müdür, müdürler kurulunun diğer üyeleri genel müdür yardımcısı gibi değerlendirilirler. 4. Bankalar, iĢlemleri nedeniyle karĢılaĢtıkları risklerin izlenmesi ve kontrolünü sağlamak amacıyla faaliyetlerinin kapsamı ve yapısıyla uyumlu, esas ve usulleri Kurumca çıkarılacak 18 Ġlk cümlesi 4672 sayılı Kanun ffe değiĢtirilmiĢtir. 162 yönetmelikle belirlenecek etkin bir iç denetim sistemi İle risk kontrol ve yönetim sistemi kurmakla yükümlüdürler. Bankaların, işlemlerinin bankacılık ilkelerine ve mevzuatına uygunluğunu denetlemek üzere yeteri kadar müfettiş çatıştırmaları zorunludur. 5.19 a) Bu Kanun hükümlerine aykırı hareketlerinden dolayı hapis veya bir defadan fazla ağır para cezası İle cezalandırılan kimseler, durumları bu Kanunun 7 nci maddesinin (2) numaralı fıkrasının, (be) alt bendi hükmü hariç olmak üzere (b) bendine uymayanlar hiç bîr bankada yönetim kurulu başkanı, üyesi, denetçi, genel müdür, genel müdür yardımcısı veya birinci derecede İmza yetkisini haiz görevli olarak çalıştırılamazlar. Bankalar bu gibi kimselerin imza yetkilerini derhal kaldırmak zorundadırlar. Bu bent hükmü, haklarında 14 üncü maddenin (1} ve (2) numaralı fıkrası hükümleri uygulanan bir bankada pay sahibi olmaları nedeniyle durumları 7 nci maddenin (2) numaralı fıkrasının (b) bendine uymayan kişiler hakkında uygulanmaz. b} Yapılan denetlemeler sonucunda, bu Kanun veya ilgili diğer mevzuat hükümlerini ihlal ettikleri ve bankanın emin bir şekilde çalışmasını tehlikeye düşürdükleri tespit edilen banka mensuplarının, haklarında kanunî kovuşturma İstenmesini müteakip Kurulun talebi üzerine geçici olarak İmza yetkilerinin kaldırılması zorunludur. Bu kimseler Kurulun izni olmadıkça imza yetkisini haiz personel olarak hiç bir bankada çalıştırılamazlar. 6. a) Bankaların Kurulca belirlenecek esaslara uymaları ve bu Kanun uyarınca yürürlüğe konulacak standart oranlan gerçekleştirmeleri kaydıyla şube açmaları serbesttir. Kurul, gerektiğinde bankaların şube açmasını izne tabî tutabilir. Bankaların, merkez şubesi hariç, her bir şubesi için en az 7 nci maddenin (2) numaralı fıkrasının (d) bendinde yazılı sermaye miktarının yüzde biri oranında öz kaynak bulundurmaları zorunludur. b) Türkiye'de kurulan bankalar yurtdışında şube veya temsilcilik açmak için Kuruldan İzin almak zorundadırlar. c) Yurtdışında kurulu bankaların mevduat kabul etmemek ve bankacılık işlemleri yapmamak kaydıyla Türkiye'de temsilcilik açmaları Kurulun İznine tabidir. Mevduata İlişkin hükümler Madde 10- 1. Bu Kanuna göre izin verilen bankalarla özel kanunlarına göre yetkili olanlar dışında hiç bir gerçek veya tüzel kişi aslen veya fer'an meslek edinerek mevduat kabul edemeyeceği gibi ticaret unvanları ve kamuya yapacakları açıklamalar ile ilan ve reklamlarında mevduat kabul ettikleri izlenimini yaratacak ifade ve deyimleri kullanamazlar. Bu Kanunun uygulanmasında yazılı ya da sözlü olarak veya herhangi bir şekilde halka duyurulmak suretiyle ivazsız veya bir ivaz karşılığında istendiğinde ya da belli bir vadede 19 4672 sayılı Kanun ile değişiirılmiştır. 163 iade edilmek üzere para kabulü mevduat kabufü sayılır. Karşılığında mevduat cüzdanı yerine katıtma belgesi, makbuz, senet ve benzeri belgelerin verilmesi, alınan paraların mevduat sayılmasına engel değildir. Resmi ve özel kuruluşlar İle ortaklıklarda, yalnız kendi çalışanlarına ait olmak üzere sağlık ve sosyal yardım, ihtiyat ve tasarruf sağlama amaçlarıyla kurulan sandıkların münhasıran kendi üyelerinden ve bu amaçlar içîn topladıkları paralar, bu Kanun uygulamasında mevduat sayılmaz. 28.7.1981 tarihli ve 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu hükümlerine göre sermaye piyasası araçları ihracı hakkında bu madde hükümleri uygulanmaz. 2. a) Bankalar tasarruf mevduatını diğer mevduat hesaplarından ayırmak ve mevduat hesaplarını, Merkez Bankasınca tespit edilecek vade ve türlerine göre tasnif etmek zorundadırlar. b) Tasarruf mevduatı, gerçek kişiler tarafından bu nam altında açtırılan ve ticari işlemlere konu olmayan mevduattır. Ancak vadesiz tasarruf mevduatı hesapları üzerine münhasıran çek keşide edilmesi ticari işlem sayılmaz. c) Bir bankanın iflası halinde tasarruf mevduatı sahipleri, Fonun alacaklarından sonra gelmek üzere tasarruf mevduatlarının sigortaya tabi olmayan kısmı için 2004 sayıl) İcra ve İflas Kanununun 206 ncı maddesindeki birinci sırası anlamında imtiyazlı alacaklıdırlar. 3. 17.2.1926 tarihli ve 743 sayılı Türk Kanunu Medenisinin rehinlere ve 22.4.1926 tarihli ve 818 sayılı Borçlar Kanununun alacağın devir ve temlikine ilişkin hükümleri İle diğer kanunların verdiği yetkiler ve koyduğu yükümlülükler saklı kalmak şartıyla, mevduat sahiplerinin mevduatlarını geri alma haklan hiçbir suretle sınırlandırılamaz. Mevduat sahibi i l e banka arasında vade ve ihbar süresi hakkında kararlaştırılan şartlar saklıdır. 4. Bankalar nezdindeki her türlü mevduat, emanet ve alacaklardan en son talep, İşlem veya mudün herhangi bir şekilde yazılı talimatı tarihinden başlayarak 10 yıl İçinde aranmayanlar zamanaşımına tabidir. Zamanaşımına uğrayan mevduat, emanet ve alacaklar Fona gelir kaydedilir. Bununla ilgili esas ve usuller Kurulca belirlenir. Genel kredi sınırlan, iĢtiraklere, ortaklara ve mensuplara kredi Madde 11-1.20 Bir bankanın vereceği nakdi krediler ile teminat mektupları, kefaletler, aval, ciro ve kabuller gibi gayrinakdî krediler, satın alacağı tahvil ve benzeri sermaye piyasası araçları, tevdiatta bulunmak suretiyle ya da herhangi brr şekil ve surette vereceği ödünçler, varlıkların vadeli satışından doğan alacaklar, vadesi geçmiş nakdi krediler, 20 4491 sayılı Kanun ile değişik fıkranın 4672 sayılı Kanun ile değiştirilen şeklidir. 164 gayrinakdî kredilerin nakde tahvil olan bedelleri, vadeli ĠĢlem ve opsiyon sözleĢmeleri ile benzen diğer sözleĢmeler ve ortaklık paylan izlendikleri hesaba bakılmaksızın bu Kanun uygulamasında kredi sayılır. 2. a) 21 Bir banka gerçek veya tüze! bir kiĢiye doğrudan veya dolaylı olarak Öz kaynaklarının yüzde yirmi beĢinden fazla kredi veremez, aval ve kefaletlerini kabul edemez. Bir adi ortaklık tarafından kullanılmak üzere verilecek krediler, sorumluluklar! oranında ortaklara verilmiĢ kredi sayılır. b) Bir gerçek ya da tüzelkiĢiye doğrudan veya dolaylı olarak banka öz kaynaklarının yüzde onundan daha fazla bir oranda verilen kredifer Ġle kabu! edilen aval ve kefaletler büyük kredi sayılır ve kabul edilen aval ve kefaletler hariç olma k üzere bunların toplamı öz kaynakların sekiz katını aĢamaz. 3.22 Bu Kanun uygulamasında dolaylı pay sahipliği, dolaylı kredi ve dolaylı iĢtirak tanımları ile kredi sınırlarının hesabında gayrinakdî kredilerin dikkate alınma oranları, ortaklık paylan ile vadeli iĢlem ve opsiyon sözleĢmeleri île benzeri diğer sözleĢmelerin kredi sınırlarının hesabında dikkate alınma oran, esas ve usulleri Kurulca belirlenir. 4.23 Bu maddedeki sınırlar, Kurulca belirlenecek usul ve esaslar çerçevesinde konsolide esasa göre de hesaplanır ve uygulanır. 5.24 Ekonomik ĠĢbirliği ve Kalkınma Örgütü üyesi ülkeler ile Kurulca kabul edilecek diğer ülkelerin merkezi yönetimleri, merkez bankaları ve kredi kurumlan Ġle yapılan iĢlemler veya bunlarca çıkarılan ya da ödenmesi garanti edilen bono, tahvil ve benzeri sermaye piyasası araçları ve verilen diğer garantiler karĢılığı yapılan iĢlemler Kurulca belirlenen oranlar dahilinde dikkate alınır. 6. AĢağıdaki kredi iĢlemleri bu maddedeki sınırlamalara tabi değildir. a) KarĢılığı nakit olan ĠĢlemler, b) Hazine, ÖzelleĢtirme Ġdaresi BaĢkanlığı ve Toplu Konut Ġdaresi BaĢkanlığıyla yapılan ĠĢlemler Ġle bu kurumlarca çıkarılan ya da Ödenmesi garanti edilen bono ve tahviller karĢılığı yapılan iĢlemler, c)25 Kurulca belirlenecek esaslar dahilinde bankaların kendi aralarındaki iĢlemler, di Merkez Bankası ile ya da bu Banka nezdindeki piyasalarda yapılan iĢlemler, 21 22 23 24 25 4491 sayılı Kanun ile değiĢtirilen Ģeklîdir. 4491 sayılı Kanun île değiĢik fıkranın 4672 sayılı Kanun ile değiĢtirilen Ģeklidir. 4672 sayılı Kanun île yeniden düzenlenmiĢtir 4491 sayılı Kanun ile eklenmiĢtir. 4491 sayılı Kanun ile değiĢtirilen Ģeklidir. 165 e)26 Kredi limitlerinin hesabında aynı kişiye yeni kredi tahsisi hafinde daha önce yabancı para cinsinden verilen kredilerin müteakiben tahsis edilen kredinin kullandırıldığı tarihteki cari kurdan dikkate alınması kaydıyla, kredilerde kur değişikliklerinin doğurduğu artışlar i l e vadesi geçmiş kredilere tahakkuk ettirilen faiz ve diğer unsurlar. f)27 Bedelsiz edinilen ottaki g} 2S Özkaynak hesabında indirilecek değer olarak dikkate alman İşlemler. 7.3Û .......................................... 8.31 .................................. 9, Bankalar; a) Yönetim kurulu başkan ve üyeleri Ele genel müdür ve genel müdür yardımcılarına, kredi açmaya yetkili dtğer mensuplarına, bunların eş ve velayet altındaki çocuklarına ve bunların ayrı ayrı veya birlikte sermayelerinin yüzde yîrmibeş ve daha fazlasına sahip oldukları ortaklıklara, b) (a) bendinde sayılanlar dışında kalan mensupları ile bunların eş ve velayet altındaki çocuklarına, c) Banka mensuplarının kurduğu veya bunlar için kurulan sandık, dernek, sendika veya vakıflara her ne şekil ve surette olursa olsun kredi veremez, kefaletlerini kabul edemez ve tahvil ya da benzeri menkul kıymetlerini satın alamazlar, (a) bendi hükümleri, yönetim kurulu üyeliklerinde bulunan banka sermayesinin doğrudan veya dolaylı olarak yüzde on ve daha fazlasına sahip olan gerçek kişi ortaklar ile tüzelkişi ortakların hissedarları hakkında uygulanmaz. Bîr bankanın iştirak veya kuruluşlarının yönetim ve denetim kurutlarında bulunan kimselerin aynı zamanda bu bankanın mensubu olması, bu iştirak ve kuruluşun banka ile İşlem yapmasına engel değildir. Banka mensuplarına aylık net ücretleri toplamının beş katını aşmamak üzere verilecek nakdi krediler ile bu kişilere yönetmelikle belirlenecek esas ve şartlar çerçevesinde kredi kartı verilmek suretiyle kullandırılacak krediler ve bunlar için kabul edilecek kefaletler bu fıkra hükümlerine tabi değildir. 32 26 27 28 29 30 31 32 (e( ve (g) bentleri 4491 sayılı Kanun ile yürürlükten kaldırılmış, (h) ve (e) bendi olarak teselsül ettirilmiştir. 4491 sayılı Kanun ile değiştirilen şeklidir. 4672 sayılı Kanun ile yeniden düzenlenmiştir. 4491 sayılı Kanun ile fi bendi" (e) bendi olarak teselsül ettirilmiştir. 4491 sayılı Kanun île metinden çıkarılmıştır. 4491 sayılı Kanun î!e metinden çıkartmıştır. İkinci cûmfesî 449Î sayılı Kanun ite değiştirilen şeklidir. 166 10. Sonradan (8) ve (9) numaralı fıkra hükümlerine aykırı hale gelen kredilerin altı ay içinde tasfiye edilmesi zorunludur. Kredinin vadesi konusunda önceden tespit olunmuĢ Ģartlar saklıdır. 11. Bankalar açacakları krediler ve verecekleri kefalet ya da teminatlar için, talepte bulunanlardan Kurumca belirlenecek esas ve usuller dahilinde hesap durumu almak zorundadırlar. Sermayenin yansından fazlasına genel ve katma bütçeli dairelerin, kamu iktisadi teĢebbüslerinin, 28/5/1986 tarihli 3291 sayılı Kanun kapsamına alınan kuruluĢların sahip olduğu kurum ve ortaklıklar ve bankalar dıĢında kalan müĢterilere açılacak krediler ve verilecek kefalet ya da teminatların Kurumca belirlenecek tutan geçmesi halinde alınacak hesap durumu belgesi ile eki bilanço ve kâr ve zarar cetvellerinin genel kabul görmüĢ muhasebe ilkeienne uygunluğunun Kurumca belirlenecek esaslar dahilinde 1,6.1989 tarihli 3568 sayılı Kanuna göre ruhsat almıĢ, denetim yetkisine sahip meslek mensupları tarafından denetlenmesi Ģarttır. 12.33 Bankalar, kredileri ile diğer alacaklarından doğmuĢ veya doğması beklenen, ancak rnîktan kesin olarak belli olmayan zararlarını karĢılamak amacıyla karĢılık ayırmak zorundadırlar. KarĢılık ayrılacak kredi ve alacakların nitelikleri ile karĢılıklara iliĢkin esas ve usuller Kurulca belirlenir. Bankaların, bu fıkra uyarınca ayırdıkları özel karĢılıkların tamamı, ayrıldıktan yılda kurumlar vergisi matrahının tespitinde gider olarak kabul edilir. ĠĢtirakler, emtia ticareti yasağı ve gayrimenkul üzerine iĢlemler Madde 12- 1. a)34 11 Ġnci madde hükümleri saklı kalmak kaydıyla, bankalar, ana faaliyet konulan para ve sermaye piyasaları ile sigortacılık olan ve bu konulardaki özel kanunlara göre izin ve ruhsat île faaliyet gösteren malî kurumlar dıĢındaki bir ortaklığa, kendi Özkaynaklarının en fazla yüzde onbeĢi oranında iĢtirak,edebilirler. Bu iĢtiraklerin toplam tutarı banka Özkaynaklarının yüzde altmıĢını aĢamaz.ĠĢtirak olunan ortaklığın sermayesinin yüzde onundan az olan iĢtirak tutarları ve bedelsiz edinilen iĢtirak payları ile iĢtirak paylarının herhangi bir fon çıkıĢı gerektirmeyen değer artıĢları bu sınırların hesabında dikkate alınmaz. b) Bankalar ve sermayelerinin yüzde ellisinden fazlasına sahip oldukları ĠĢtirakleri, banka sermayesinin yüzde onundan fazlasına sahip olan ortakların, yönetim kurulu baĢkanı ve üyelerinin, genel müdür ve yardı molan n m ayrı ayrı ya da birlikte sermayelerinin yüzde yi rmi b e Ģ i n d e n f a zl as ın a s a h i p ol d uk l a rı o rt a k l ık l a ra iĢ t i rak e d e me zl e r. 33 4491 sayılı Kanun ile değiĢik fıkranın son cümlesi 4672 sayılı Kanun île değiĢtirilmiĢtir. 34 4672 sayılı Kanun ile eklenmiĢ ve mevcut (a), (b), (cc) ve (d) bendleri (b), (c), (d) ve fe) bentleri olarak teselsül ettirilmiĢtir. 167 c) Bir bankanın iĢtirak ettiği ortaklık ve kuruluĢlar, sermayelerine iĢtirak eden bankanın hisse senetlerini satın alamazlar, rehin olarak kabul edemezler ve karĢılığında avans veremezler. d) Bankaların yurtdıĢında ortaklık kurmaları veya kurulmuĢ ortaklıklara katılmaları Kurulun Ġznine tabidir. e) Bu Kanuna göre yürürlüğe konulan standart oranlan gerçekleĢtiremeyen bankalar, mevcut ĠĢtiraklerden bedelsiz edinilen hisseler hariç, hiçbir surette yeni ĠĢtirak edinemezler. 2. Bankalar, ticaret amacıyla gayrimenkul alım ve satımında bulunamayacakları gibi basılı ve külçe halinde alîm ile Kurulca uygun görülecek diğer kıymetli madenlerin alım ve satım) hariç ticaret amacıyla emtia alım ve satımı ile de uğraĢamazlar, gayrimenkul yatırım ortaklıkları hariç olmak üzere münhasıran gayrimenkul ticareti yapan ortaklıklara katılamazlar ve bu konuda iĢ yapan gerçek ve tüzelkiĢilere kredi açamazlar. Bankaların edinecekleri gayri menkullerin amortismanlar düĢüldükten sonraki kayıtlı değerleri toplamı öz kaynaklarının yarısını aĢamaz. Bu hesaplamada yeniden değerleme yapılarak gayrimenkul hesabına eklenen tutarlar yüzde elli oranında dikkate alınır. Bankaların alacaklarından dolayı edinmek zorunda kafdtkları emtia ile gayri menkullerin elden çıkarılmasına iliĢkin esas ve usulfer Kurumca çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir. Hesap ve kayıt düzeni Madde 13-1. a) Bankalar hesaplarını ve yıllık bilançoları ile kâr ve zarar cetvellerini Türkiye Bankalar Birliğinin görüĢü alınarak Kurulca belirlenecek esas ve usullere uygun Ģekilde tutmak, yayımlamak ve ilgili mercilere göndermekle yükümlüdür. Kurul, bu Kanunun uygulanmasını Ġzlemek amacıyla bankalardan belirleyeceği esaslar ve Örneklere uygun her türlü cetvel, rapor ve mali tablolar istemeye, uluslararası ilke ve standartları da dikkate alarak mali bünyeleri ve kaynaklarının kullanımı ile ilgili standart oranlan, bu oranlar ile mali tabloların gerekli görüldüğü takdirde yayımlanmasına iliĢkin esas ve usulleri, Türkiye Bankalar Birliğinin görüĢlerini alarak tespite yetkilidir. Bankalar bu cetvel, rapor ve mali tabloları Kuruma tevdi etmek ve tespit edilecek oranlara uymak zorundadır. b) Bankalar iĢlemlerini kayıt dıĢı bırakamazlar ve gerçek mahiyetlerine uygun düĢmeyen bir Ģekilde muhasebeleĢtiremezler. Bankalar kanuni ve yardımcı defterleri ile kayıtlan, Ģubeleri yurtiçi ve yurtdıĢındaki muhabirleri ile hesap uygunluğu sağlamadan bilançolarını kapatamazlar. 2. Bankaların genel kurullarına sunacağı yıllık bilançoları ile kâr ve zarar cetvellerinin bağımsız denetim kuruluĢlarınca onaylanması Ģarttır. Bağımsız denetim kuruluĢlarının 168 kurulmasına, çalıĢmalarına, faaliyetlerinin geçici veya sürekli olarak durdurulmasına ĠliĢkin esaslar Merkez Bankası ve Türkiye Serbest Muhasebeci Mali MüĢavirler ve Yeminli Mali MüĢavirler Odaları BirlĠği'nĠn görüĢü alınarak Kurulca düzenlenir. Bağımsız denetim kuruluĢları, bu Kanun uyarınca yaptıkları faaliyetler dolayısıyla üçüncü kiĢilere verecekleri zararlardan sorumludurlar. 3, Kurul, yayımlanan bilanço veya kâr ve zarar cetvelinin gerçeğe aykırı olduğunun veya kamuya gerçeğe aykırı bilgi verildiğinin tespiti halinde, bilanço veya kâr ve zarar cetvelinin düzeltme beyanı Ġle birlikte aynı gazetelerle yeniden yayımlanması da dahi! olmak üzere mevduat sahiplerinin yanıltılmasma karĢı gerekli tedbirleri almaya yetkilidir. 4.35 Bankalar, Türkiye Bankalar Birliğinin görüĢü alınarak Kurulca tespit edilecek kapsam ve uygulama esasları çerçevesinde, doğrudan ve dolaylı ĠĢtirakleri ile yönetim ve denetimine sahip oldukları ortaklıkları ve/veya ortaklan Ġle bu ortakların doğrudan veya dolaylı olarak sahip veya yönetim ve denetimine hakim oldukları malî ve mali olmayan ortaklıkların hesaplarını konsolide ederek konsolide mali tablolar hazırlamak zorundadır. Bu Kanuna göre yürürlüğe konulan standart oranlar bankalarca Kurul tarafından belirlenecek esas ve ilkeler çerçevesinde konsolide esasa göre de hesaplanır ve uygulanır. Kurulca hesaplan hazırlanacak konsolide mali tablolar kapsamına alınan gerçek ve tüzel kiĢiler, kendilerinden bu kapsamda istenen her türlü bilgi ve belgelen ilgili bankalara ve Kuruma vermekle yükümlüdür. 5. Bankalar 213 sayılı Vergi Usul Kanunu hükümleri saklı kalmak kaydıyla, aldıkları yazılarla faaliyetleri ile ilgili belgelerin asıllarını veya mümkün olmadığı hallerde sıhhatlerinden Ģüpheyi davet etmeyecek kopyalarını ve yazdıkları yazıların makine Ġle alınmıĢ suretlerini tarih ve numara sırası Ġle düzenleyerek usulleri dairesinde saklamak zorundadırlar. Bu belgelerin Kurulca tespit olunacak usûl ve esaslar çerçevesinde mikrofilm, mikrofiĢ Ģeklinde veya elektronik, manyetik veya benzeri ortamlarda saklanmaları mümkündür. Bankaların yönetim kurulu kararları Ġle yurtdıĢında kurulu bankaların Türkiye'deki Ģubelerinin müdürler kurulu kararlan, aralarında açıklık bırakılmamak ve satır aralarında çıkıntı olmamak Ģartıyla, tarih ve numara sırasıyla 29.6.1956 tarihli ve 6762 sayılı Türk Ticaret Kanununun defterlerle ilgili hükümleri gereğince onaylanmıĢ müteselsil sayfa numaralı ayrı birer deftere metnin doğruluğundan hiçbir Ģekilde Ģüpheyi davet etmeyecek Ģekiide günü gününe kaydedilir ve her kararın altı üyeler tarafından imza olunur. ĠĢ hacimleri büyük olan bankalarda Kurumun izni ile ve yıl sonlarında ciltlettirilmeleri kaydıyla karar defterleri yerine yaprakları n o t e rc e t a s di kl i ve mü t e s e ls il s ıra n u ma ra l ı a yr ı k a l a mo za k u ll a n ıl a b i li r. 35 4491 sayılı Kanun Ġle değiĢtirilen Ģeklidir, 169 Denetlemeler sonucunda alınacak tedbirler Madde 14- 1, Denetlemeler sonucunda bu Kanuna ve bu Kanuna dayanılarak alınan kararlara ve yapılan düzenlemelere, bankacılık îlke ve teamüllerine aykırı ve bankanın emin bir şekilde çalışmasını tehlikeye düşürecek nitelikte işlemlerin tespit olunması halinde Kurum, sorumluları hakkında yapılacak cezai işlem saklı olmak üzere, vereceği süreler içinde söz konusu İşlemlerin düzeltilmesi ve tekrarına meydan verilmemesi için gerekli tedbirlerin alınması hususunda ilgili bankayı uyarır. Banka, verilen süreler İçinde Kurumca İstenen tedbirleri afmak ve aldığı tedbirleri Kuruma bildirmek zorundadır. İstenen tedbirlerin alınmaması veya bankanın emin bir şekilde çalışmasını tehlikeye düşürecek nitelikteki İşlemlerin tekerrürü halinde Kurul, İşlemlerin mahiyet ve önemine göre; a) Yönetim kurulu üyelerinin tamamını veya bir kısmını görevden alarak veya üye sayısını artırarak bu kurula üye atamak, b) Bankanın faaliyetlerini, faaliyet türleri itibarıyla tüm teşkilatını veya gerekli görülecek şubelerini veya muhabirlerle ilişkilerini kapsayacak şekilde kısıtlamak, c) Bankanın mevduat sigortası primlerini yükseltmek veya kabul ettiği mevduatı yüzde yüz oranına kadar karşılığa tabi tutmak, da dahil olmak üzere bankanın emin bîr şekilde çalışmasına ve mevduat sahiplerinin korunmasına yönelik her türlü tedbiri almaya ve uygulamaya yetkilidir. Bu maddeye göre Bankalara atanacak yönetim kurulu üyelerinin ücretleri Kurulca tespit olunur ve Fon'dan karşılanır. 2.36 a) Kurum, bir bankanın varlıklarının vade itibarıyla taahhütlerini karşılayamadığını veya bu durumun gerçekleşmek üzere olduğunu veya likiditeye ilişkin düzenlemelere uymadığını tespit ettiği takdirde; bankadan, onaylayacağı bir plan dahilinde bu durumun düzeltilmesini isteyebileceği gibi uygun bîr süre vererek; aa) Uzun vadeli veya duran değerlere yatırım yapılmaması, ab) İştirakler ve gayrîmenkuller gibi duran değerlerin elden çıkarılması da dahil olmak üzere, likiditenin güçlendirilmesi amacıyla, uygun göreceği her türlü tedbirin alınmasını isteyebilir. b) Kurum, bîr bankanın Özkaynaklarının sermaye yeterliliğine ilişkin düzenlemelere göre yetersiz kaldığını ya da bu durumun gerçekleşmek üzere olduğunu tespit ettiği takdirde; bankadan onaylayacağı bir plan dahilinde, sermaye artırımı veya sermaye benzeri kaynak 36 4491 sayılı Kanun ile değiştirilen şeklidir. 170 temin edilmesi suretiyle bu durumun düzeltilmesini isteyebileceği gibi, u) Kar dağıtılmaması, yönetim kurulu üyeleri ile genel müdür ve yardımcıların huzur hakkı, ikramiye, prim, ayni ve nakdi sosyal yardım ya da her ne ad altında olursa olsun verilen ek Ödemelerin durdurulması, v) Zarar doğurduğu tespit edilen faaliyetlerinin sınırlandırılması veya durdurulması, be) Verimi düşük veya verimsiz varlıklarının elden çıkarılması da dahil olmak üzere, özkaynakların güçlendirilmesi amacıyla, uygun göreceği her türlü tedbirin alınmasını isteyebilir. 3.37 Kurum, bir bankanın; a) Bu maddenin (2) numaralı fıkrası kapsamında alınması istenen tedbîrleri kısmen ya da tamamen almadığını, bu tedbirlerin kısmen veya tamamen alınmış olmasına rağmen mali bünyesinin güçlendirilmesine imkan bulunmadığını ya da mali bünyesinin bu tedbirler alınsa dahi güçlendirilmeyecek derecede zayıflamış olduğunu, b) Yükümlülüklerini vadesinde yerine getiremediğini, c) Bu madde hükümlerinin uygulanmasında Kurulca belirlenecek değerleme esasları çerçevesinde yükümlülüklerinin toplam değerinin varlıklarının toplam değerim aştığını, d) Faaliyetine devamının mevduat sahiplerinin haklan ve mali sistemin güven ve istikrarı bakımından tehlike arzettiğini, tespit ettiği takdirde, Kurul, en az beş üyesinin aynı yöndeki oylarıyla alınan kararla temettü hariç ortaklık hakları ile bankanın yönetim ve denetimini Fona devretmeye veya bankacılık işlemleri yapma ve/veya mevduat kabul etme İznini kaldırmaya yetkilidir. 4.38 Kurum, bir bankanın yönetim ve denetimini doğrudan ya da dolaylı olarak, tek başına veya birlikte elinde bulunduran ortakların, banka kaynaklarını bankanın emin şekilde çalışmasını tehlikeye düşürecek biçimde doğrudan veya dolaylı olarak kendi lehlerine kullandıklarını veya bankayı bu suretle zarara uğrattıklarını tespit ettiği takdirde Kurul, en az beş üyesinin aynı yöndeki oyuyla alınan kararla bunların temettü hariç ortaklık haklan ile bankanın yönetim ve denetimini Fona devretmeye yetkilidir, 5.39 a) Fon, (3) numaralı fıkra hükümlerine göre temettü hariç ortaklık haklan ile yönetim ve denetimi kendisine devredilen bankanın devir tarihi itib-w!e düzenlenecek bilançosunu esas almak suretiyle; 3/ 4491 sayılı Kanun ile değiştirilen şeklidir, ifi 4491 sayılı Kanun ile değiştirilen şeklidir. '9 4491 sayılı Kanun ile değiştirilen şeklidir. 171 k) Uygun göreceği aktiflerini, teĢkilatını ve aksine talebi olmayan personeli ile devir tarihi Ġtibariyle mevduat toplamları en yüksek beĢ bankaca uygulanan faiz oranları ortalamasını geçmemek üzere ĠĢlemiĢ faizleri ile birlikte sigortaya tabi tasarruf mevduatını ve pasifte yer afan karlılık kalemlerini, kurulacak bir bankaya ya da mevcut bankalardan istekli olanlara devretmeye ve/veya bankacılık iĢlemleri yapma ve mevduat kabul etme izninin kaldırılmasını Kuruldan istemeye l) Sigorta kapsamında bulunan mevduat tutarını aĢmamak ve hisselerinin tamamına sahip olmak kaydıyla, sermayesine tekabül eden zararlarını devralmaya yetkilidir. Devralınan zararlara istinaden yapılacak Ödemelerin karĢılığını temsil eden hisseler bankaca bir iĢleme gerek kalmaksızın Fona intikal eder. Hakkında bu fıkranın (aa) altbendi hükümleri uygulanan bankanın devredilen aktiflerinin toplamının devredilen pasiflerinin toplamını karĢılamaması halinde aradaki fark Fon tarafından ödenir. Bu halde ve hakkında bu fıkranın (aa) altbendi hükümleri uygulanan bankanın bankacılık iĢlemleri yapma ve mevduat kabul etme izninin kaldırılması durumunda bu Kanunun 16 ncı maddesinin 2 ve 3 numaralı fıkraları uygulanmaz. Bu Kanunun 16 ve/veya 17 nci maddelerine göre iflas masaları kurulması halinde, Fon ödediği tutar kadar bunlara imtiyazlı alacaklı sıfatıyla iĢtirak eder, b) Fon, (4) numaralı fıkra hükümlerine göre temettü hariç ortaklık haklan Ġle yönetim ve denetimi kendisine devredilen bankanın; u) Anılan fıkrada belirtilen Ģekilde kullanılan kaynaklarının veya uğradığı zararın vereceği süre içinde iade veya tazmin edilmesini ve hisselerin Kurulca uygun görülecek gerçek ve tüzel kiĢilere devredilmesini istemeye, v) Yönetim ve denetimini doğrudan veya dolaylı olarak, tek baĢına veya birlikte elinde bulunduran ortaklan ile tüzelkiĢi ortaklarının sermayesinin yüzde onundan fazlasına sahip gerçek kiĢi hissedarlarından kendilerine, eĢlerine ve velayet altındaki çocuklarına ait taĢınmaz mal ve iĢtiraklerini, haczi caiz olan taĢınır mal, hak ve alacaklarını ve menkul kıymetlerini ve her türlü kazanç ve gelirleri ve ayrıca bildirimden önceki iki yıl içinde Ġvazlı veya ivazsız olarak iktisap ettikleri veya devrettikleri taĢınmaz mal, haczi caiz taĢınır mal, hak, alacak ve menkuf kıymetlerini gösterir birer mal beyannamesi vermelerini istemeye, be) Yönetim ve denetimini doğrudan veya dolaylı olarak, tek baĢına veya birlikte elinde bulunduran ortaklarının malvarlıkları üzerine teminat aranmaksızın ihtiyati tedbir, ihtiyati hacız kararları Ele ilgililerin yurtdıĢına çıkmasına yasaklama dahil, alacaklıların menfaati için zorunlu olan her türlü muhafaza tedbirinin alınmasını ilgili mahkemeden istemeye yetkilidir. 172 Bu bend hükümlerine göre istenen mal beyannamesinin en geç yedi gün içinde Fona verilmesi zorunludur. Bu mal beyanının hüküm ve sonuçlan hakkında 2004 sayılı Ġcra ve Ġflas Kanununun ilgili hükümleri geçerlidir. Bu bend hükümleri çerçevesinde alman tedbir ve haciz kararlan, karar tarihinden itibaren altı ay içinde dava veya icra veya iflas takibine konu olmazsa kendiliğinden ortadan kalkar. Fonun Ġlgililer hakkında 2004 sayılı Ġcra ve Ġflas Kanununun Onbirinci Bap hükümlerine göre açacağı Ġptal davasında aciz vesikası Ģartı aranmaz. Bu maddenin (4) numaralı fıkrasında belirtilen Ģekilde kullanılan kaynaklar veya uğranılan zarar verilen süre içinde iade veya tazmin edilmediği takdirde bu zarar vey^~ kullanılan kaynakların miktarına bakılmaksızın bu ortaklara ait hisseler Fona intikal eder. Bu kaynaklar veya uğranılan zarar, verilen süre içinde iade veya tazmin edilse dahi uğranılan zararın özkaynakları aĢtığının tespiti halinde Ġse bankanın hisselerinin tamamı bankaca bir iĢleme gerek kalmaksızın Fona intikal eder. c)40 Bu Kanun hükümlerine göre temettü hariç ortaklık haklan ile yönetim ve denetimleri veya hisseleri Fona Ġntikal eden bankaların, tasfiyeleri Fon eliyle yürütülen bankaların iflas idarelerinin ve Fonun, alacaklarını dava veya takip yoluyla tahsil etme cihetine gitmeleri halinde, 492 say ı h Harçlar Kanununun 2 nci, 23 üncü, 29 uncu maddeleri ve 2548 sayılı Cezaevleri ile Mahkeme Binaları ĠnĢası KarĢılığı Olarak Alınacak Harçlar ve Mahkûmlara Ödettirilecek Yiyecek Bedelleri Hakkında Kanunun 1 Ġnci maddesi hükümleri uygulanmaz. Bu bankalar ile tasfiyeleri Fon eliyle yürütülen bankaların iflas idarelerinin ve Fonun, mahkeme ilâmını alması ve tebliğe çıkartması iĢlemlerinde karĢı tarafa yükletilmiĢ olan harcın ÖdenmiĢ olması ve her türlü ihtiyati tedbir ve ihtiyati haciz taleplerinde teminat Ģartı aranmaz. Bu alacaklara iliĢkin davalarda 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanununun serî muhakeme usulü hükümleri uygulanır. d)41 Bankalar ile Fon ve bankaların iflas idareleri tarafından açılacak hukuk davalarına asliye ticaret mahkemesi tarafından bakılır. O yerde, birden fazla asliye ticaret mahkemesi bulunması halinde, bu davalar (1) numaralı asliye ticaret ma hkemesinde görülür. Bankalar ile Fon ve bankaların iflas idareleri tarafından muamele merkezi veya Ġkametgahı Ġstanbul Ġli sınırları içinde olan kiĢiler aleyhine açılacak hukuk davaları ile borçlular hakkında açılacak iflas davalarına Ġstanbul (1) numaralı Asliye Ticaret Mahkemesi tarafından bakılır. Ġflas davası açılması halinde, bu mahkeme, hakkında iflası istenen borçlunun muamele merkezinin bulunduğu yer asliye ticaret mahkemesine borçlu aleyhine Ġflas davası açıldığını bildirir. 6.42 Fon, (5) numaralı fıkra hükümlerine göre hisseleri kendisine intikal eden bankanın; •40 4672 sayılı Kanun Ġle değiĢtirilmiĢ Ģeklidir. 41 4672 sayılı Kanun ile eklenmiĢtir. 42 4491 sayılı Kanun ile eklenmiştir. 173 a) Gerektiğinde mali ve teknik yardım da sağlamak suretiyle, varlık ve yükümlülüklerini kısmen veya tamamen, mevcut bankalardan istekli olanlara ya da kurulacak bir bankaya devretmeye veya bankayı isteklisi bulunan baĢka bir bankayla birleĢtirmeye, b}43 Mali sistemde güven ve istikrarın sürdürülmesini temînen, Kurulca gerekli görülen hallerle sınırlı olmak üzere; malî bünyesinin güçlendirilmesi ve yeniden yapılandırılması için gerektiğinde sermayesini artırmaya, Merkez Bankasının görüĢü alınmak suretiyle kanuni karĢılık yükümlülüklerini cezai faizlerini de kaldırmak suretiyle ertelemeye veya düĢürmeye, iĢtirak, gayrimenkul ve diğer aktiflerini satın almaya veya bunları teminat olarak alıp karĢılığında avans vermeye ya da mevduat yapmaya, alacaklarım, zararlarını devralmaya, bu Ģekilde sahtp olduğu aktifleri ve hisse senetlerini ıskonto veya sair suretlerle üçüncü kiĢilere satmaya, banka kayıtlarına göre gerçek bîr muameleye dayandığı tespit edilen doğmuĢ ve doğacak borçlarını garanti etmeye her türlü alacak ve varlıkların nakde tahvilini kendisi sağlayabileceği gibi, yapacağı anlaĢmalar çerçevesinde kamusal sermayeli olanlar da dahil olmak üzere diğer bankalar aracılığıyla Fon nam ve hesabına bunları nakde tahvil ettirmeye ve gerekli göreceği her türlü tedbiri almaya ya da banka hakkında (5) numaralı fıkranın (aa) alt bendi hükümlerini uygulamaya yetkilidir. Bu fıkra ve (5) numaralı fıkra hükümlerine g ö r e ya p ıl a n d e vi r Ġ Ģ l e ml e ri n d e a l a c a k l ı ve b o rç l u l a r ı n r ı za s ı a ra n ma z. Fon bu fıkra ile kendisine verilmiĢ olan görevleri doğrudan veya Fonun sahip olduğu tüm hak, menfaat ve muafiyetlerden aynı Ģekilde yararlanan, kuruluĢu ve sermaye artırımı 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu hükümleri ile 23.2.1995 tarihli ve 4077 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun 29 uncu maddesi hükmünden muaf ve sermayesinin tamamına sahip olduğu kamu tüzel kiĢiliğini haiz bir Ģirket aracılığı ile de gerçekleĢtirebilir. 7.44 Fon, bu madde hükümlerine göre temettü hariç ortaklık haklan Ġle yönetim ve denetimleri veya hisseleri kendisine intikal eden bankada, bankanın tüm varlıkları ile kayıt ve belgelerinin güvenliğini sağlamak üzere gerekli her türlü tedbiri almaya ve bu amaçla sınırlı olmak üzere kamu kurumlarının yardım ve desteğinden yararlanmaya yetkilidir. Fon, yapacağı anlaĢmalar çerçevesinde bu desteği özel kuruluĢlardan da sağlayabilir. Fon tarafından bu maddede yazılı tedbirlerin alınması amacıyla kurulacak bankanın kuruluĢunda ve Fonca yapılan devir ve birleĢme iĢlemlerinde bu Kanunun 7 nci maddesi, 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu hükümleri île devir ve birleĢmeye tabi tutulacak bankaların toplam aktiflerinin sektör içindeki paylarının % 20'yî geçmemesi kaydıyla 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanunun 7,10 ve 11 nci maddeleri uygulanmaz, kuruluĢa ĠliĢkin Karar Resmi Gazete'de yayımlanır ve banka Kurumun talebi üzerine Ticaret Siciline tescil edilir. Bu iĢlemler her türlü vergi, resim ve harçtan Ġstisna tutulur. Bu madde hükümleri 43 4672 sayılı Kanun ile değiĢtirilmiĢ Ģeklidir. 44 449t sayılı Kanun ite eklenmiĢtir. 174 uyarınca kurulan bankaya geçici bir süreyle bankacılık İşlemleri yapma ve mevduat kabul etme izni verilir ve bankaya verilen izin süresi içinde bu Kanunun 7 ve 8 inci madde hükümleri uygulanmak suretiyle Fon tarafından Kurulca belirlenecek esas ve usuller dahilinde üçüncü kişilere devredilir. Verilen izin süresi İçerisinde devir işleminin gerçekleştirilememesi haiînde izin süresi Kurul tarafından uzatılabilir. Bankaya geçici bir süreyle verilen bankacılık işlemleri yapma ve mevduat kabul etme izni devir halinde sürekli hale getirilir. (5) numaralı fıkra hükümlerine göre Fona İntikal eden hisseler bu Kanunun 7 ve 8 inci maddesindeki hükümleri uygulanmak suretiyle Fon tarafından Kurulca belirlenecek esas ve usuller dahilînde üçüncü kişilere devredilir. Hisseleri kısmen veya tamamen Fona ait olan bir bankanın hisselerinin üçüncü kişilere devir veya intikali halinde banka tarafından, bankanın eski ortakları, yöneticileri ve denetçileri hakkında açılmış olan dava ve takiplere Fon tarafından kanunî halef sıfatıyla kaldığı yerden devam olunur. Bu dava ve takipler sonucunda hükmolunacak tutarlar Fona ait olur. 45 Bu madde hükümleri uyarınca, bankaların hisselerinin veya temettü hariç ortaklık haklan İle yönetim ve denetimlerinin Fona devrine veya bankacılık işlemleri yapma ve mevduat kabul etme izinlerinin kaldırılmasına ilişkin Kurul kararlan Resmi Gazetede yayımlanır. Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu Madde 15-46 1. Bankalardaki tasarruf mevduatı kamu tüzelkişiliğini haiz Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu tarafından sigorta edilir. Fon, 14 üncü madde hükümlerine göre hisseleri ve/veya yönetim ve denetimi kendisine intikal eden bankaların mali bünyelerinin güçlendirilmesi, yeniden yapılandırılması ve üçüncü kişilere devri ve bu Kanun ile kendisine verilen diğer işleri de yapmakla görevli ve yetkilidir. 2. Fonun kaynakları; a) Sigorta primlerinden, b) 10 uncu maddeye göre zamanaşımına uğrayan mevduat, emanet ve alacaklardan, c) Kuruluş İzni verilen bankaların kurucularının 7 nci maddenin (2) numaralı fıkrasının (d) bendinde belirtilen asgari sermayenin yüzde onu tutarında Fona yatıracakları sisteme giriş payından, d) 8 İnci maddenin (2) numaralı fıkrası hükümleri çerçevesinde, devralan bakımından verilen hisse devir İzinlerinde, hisseleri devralan ortaklar tarafından, devralman hisselerin 45 4672 sayılı Kanun ile eklenmiĢtir. 46 Fıkranın son cümlesi 4491 sayılı Kanon ile eklenmiĢtir. 175 nomfnal bedelinin veya borsa değeri daha yüksek olduğu takdirde borsa değerinin yüzde biri oranında Fona yatırılacak tutarlardan, e) Bu Kanun hükümlerine aykırılık dolayısıyla hükmolunacak adli para cezalan Ġle Ġdari para cezalarının yüzde ellisinden, f) Fon mevcudunun gelirleri Ġle sair gelirlerden oluĢur. 47 Olağanüstü hallerde Fon, Hazine MüsteĢarlığından izin almak kaydıyla borçlanabileceği gibi ihtiyaç hasıl olduğunda Hazine MüsteĢarlığınca Fona Ġkrazen verilmek üzere özel tertip Devlet Ġç Borçlanma Senedi ihraç edilebilir. Özel tertip Devlet Ġç Borçlanma Senetlerinin faiz oranlan ve geri ödeme Ģartlan da dahil olmak üzere tabi olacağı usul ve esaslar Hazine MüsteĢarlığı ile Kurum tarafından müĢtereken belirlenir. Fon, yaptığı borçlanmalar üzerinde her türlü tasarruf hakkına sahiptir. Mali yıl bütçe kanunlarında yer alan borçlanma ile Ġlgili hükümler bu senetler için de geçerlidir. Hazine MüsteĢarlığınca Fona ikrazen ihraç edilmiĢ bulunan Devlet iç borçlanma senetlerinden doğan borçlar Bakanlar Kurulu karan ile tasfiye edilebilir. 3,48 Fon her türlü vergi, resim ve harçtan muaftır. 14 üncü maddenin (6) numaralı fıkrasının (b) bendi ile verilen yetkiler saki) kalmak kaydıyla, Fon kaynakları ile her türlü alacaklarının ve hisseleri kısmen veya tamamen Fona intikal eden bankaların; yönetim ve denetimini doğrudan ya da dolaylı olarak tek baĢına veya birlikte elinde bulunduran ortaklarından, bu ortakların yönetim ve denetimini doğrudan ya da dolaylı olarak tek baĢına veya baĢkalarıyla birlikte elinde bulundurdukları Ģirketlerden ve iĢtiraklerinden, yönetim ve denetim kurulu üyeleri, genel müdür ve yardımcıları, kredi komitesi baĢkan ve üyeleri ile Ġmzalan bankayı Ġlzam eden memurları ve bunların eĢ ve çocuklarından olan alacakları ile hisseleri Fona intikal eden diğer bankaların bunlardan olan alacaklarından Fon tarafından devralınanlar ile (7) numaralı fıkranın (b) bendinde belirtilen kiĢilere ait olup Fon tarafından devralınan alacakların takip ve tahsilinde 6183 sayılı Amme Alacakjarınm Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümleri uygulanır. Fon, devraldığı alacağın takibine, alacağın devralındfğı gün itibariyle banka defter, kayıt ve belgelerine göre anapara, her türlü faiz, komisyon ve sair giderlerin toplamından oluĢan birikmiĢ alacak tutarı üzerinden baĢlar. Bu alacaklar, Fon tarafından devralındığı tarihten itibaren amme alacağı niteliğini kazanır ve birikmiĢ alacak tutarına, 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun 51 inci maddesinde belirtilen oranda gecikme zammı uygulanır. Ancak Fon, her türlü alacakları ve devraldığı alacaklarla ilgili olarak borçlu aleyhine 2004 sayılı Ġcra ve Ġflas Kanunu hükümlerine göre baĢlatılmıĢ bulunan takipler ile alacağın tahsiline yönelik davalara kaldığı yerden devam edebileceği gibi, takibi devam ettirmekten ve/veya davanın 47 4491 sayılı Kanun ile değiĢtirilen paragrafın 4672 sayılı Kanun ile değiĢtirilen Ģeklidir. 48 4672 sayılı Kanun ile değiĢtirilen Ģeklidir. î 76 takibinden sarfınazar ederek devraldığı alacağın kaldığı yerden 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre takip ve tahsiline de karar verebilir. Yukarıda sözü edilen sarfınazar, haktan feragati tazammun etmez. Fon, 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun uyarınca takibine karar verdiği alacaklarına ilişkin her türlü teminatın paraya çevrilmesinde de anılan Kanun hükümlerini uygulayabilir- Fon, 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsi! Usulü Hakkında Kanun uygulamasında anılan Kanunun Malîye Bakanlığı, tahsil dairesi ve diğer makam, merci ve komisyonlara verdiği yetkileri kullanır. Bu yetkilerin kullanılmasına İlişkin esas ve usuller Fon Yönetmeliğinde gösterilir. Fona borçfu olanların iflası halinde 2004 sayılı İcra ve İflas Kanununun 221 inci maddesindeki iflas bürosu Fon temsilcisinin katılımıyla teşekkül eder. 2004 sayılı İcra ve İflas Kanununun 223 üncü maddesindeki iflas İdaresinin, Fonun talep etmesi halinde üyelerinden biri veya ikisi, Fonun göstereceği İki kat aday arasından icra tetkik mercii tarafından seçilir. Fon, bir üye seçtirmişse İcra tetkik mercii diğer bir üyeyi alacak tutan itibariyle çoğunlukta olanların göstereceği iki aday arasından, bir üyeyi de alacaklı sayısı itibariyle çoğunlukta olanların göstereceği adaylar arasından seçer. Fon iki üye seçtirmişse, diğer bir üye icra tetkik mercii tarafından alacaklı sayısı itibariyle çoğunlukta olanların göstereceği iki aday arasından seçilir. Fon, devraldığı alacakla ilgili olarak iskonto da dahi! olmak üzere her türlü tasarrufta bulunmaya, sulh olmaya, alacağına mahsuben menkul ve gayrimenkul mallar ile her türlü hak ve alacakları hiçbir sınırlamaya tabi olmaksızın devralmaya yetkilidir, 5682 sayılı Pasaport Kanununun 22 nci maddesi hükümleri, Fonun talebi üzerine Fona borçlu olanlar ile tüzel kişi borçluların kanunî temsilcileri hakkında da uygulanır. Fon, 1050 sayılı Muhasebe! Umumiye Kanunu, 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu ve 832 sayılı Sayıştay Kanunu ile bunların ek ve değişikliklerine tâbi değildir. 4.49 Fon, Kurulca hazırlanacak Fon Yönetmeliği dahilinde Kurum tarafından idare ve temsil olunur. Fonun karar organı, Kuru! Başkanı, İkinci Başkan ve Kurulun kendi üyeleri arasından seçeceği üç üye ile Kurulca belirlenecek Fon Başkan Yardımcısı ve Kurum Başkan Yardımcısından oiuşan Fon Yönetim Kuruludur. Fon mevcudunun kullanılış usul ve esasları ile bu Kanunla Fona verilen yetkilerin kullanılmasına i l i ş k i n usul ve esaslar Fon yönetmeliğinde gösterilir. 5. a) Fon mevcudunun ihtiyacı karşılayamaması durumunda bankalardan ileride doğacak prim yükümlülüklerine mahsuben bir önceki yılda ödedikleri sigorta primi toplamına kadar avans alınabilir. Bu avans Kurulca belirlenecek oran üzerinden hesaplanacak faizi ile birlikte, doğacak prim borçlarına mahsup edilir. b)50 Olağanüstü hallerde, Fon kaynaklarının İhtiyacı karşılamaması durumunda Kurumun talebi üzerine Merkez Bankasınca Fona avans verilir. Alman avansın vadesi, 49 4672 sayılı Kanun ile değiştirilen şekildir. 50 4491 sayılı Kanun i!e değiştirilen şeklidir. 177 tutarı, geri ödeme Ģekil ve Ģartları Ġle uygulanacak faiz oranı ve diğer hususlar Kurumun görüĢü alınarak Merkez Bankasınca belirlenir. 6. a)51 Sigortaya tabi olacak tasarruf mevduatının kapsamı, tutarı, sigorta priminin tarifesi ile tahsil zamanı, Ģekli ve diğer hususlar Kurulca belirlenir. Mevduat kabul eden bütün bankalar, kabul ettikleri tasarruf mevduatını bu kapsam ve Ģartlar dahilînde sigorta ettirmek zorundadır. b) Bir bankanın sermayesinin yüzde on ve daha fazlasına sahip ortaklan ile yönetim kurulu veya müdürler kurulu baĢkan ve üyelerine, genel müdür ve yardımcılarına, kredi açmaya yetkili memurlarına, denetçilerine ve bunların ana, baba, eĢ ve çocuklarına ait o bankadaki tasarruf mevduatı sigortaya tabi değildir. c) Bankalarca Fona ödenen primler kurumlar vergisi matrahının tespitinde gider kabul edilir. 7. a)52 Fon, alacağının tahsili bakımından yarar görmesi halinde, hisseleri kısmen veya tamamen kendisine intikal eden bir bankanın yönetim ve denetimine sahip olduğu iĢtiraklerinin, bu bankanın yönetim ve denetimini doğrudan veya dolaylı olarak tek baĢına veya birlikte elinde bulunduran tüzel kiĢi ortaklarının, gerçek ve tüzel kiĢi ortaklarının yönetim ve denetimini doğrudan ya da dolaylı olarak tek baĢına veya birlikte elinde bulundurdukları Ģirketlerin, temettü hariç ortaklık hakları ile yönetim ve denetimini devralmaya veya yönetim, müdürler ve denetim kurulu üyelerinin tamamını veya bir kısmını, hisselerinin imtiyazlı olup olmadığına bakılmaksızın, görevden alarak veya üye sayısını artırarak bu kurullara üye atamaya yetkilidir. Bu hüküm, bankanın yönetim ve denetimini doğrudan ya da dolaylı olarak, tek baĢına veya birlikte elinde bulunduran ortakların, banka kaynaklarını bankanın emin Ģekilde çalıĢmasını tehlikeye düĢürecek biçimde doğrudan veya dolaylı olarak kendi lehlerine kullandıkları veya bankayı bu suretle zarara uğrattıklarının tespiti halinde uygulanır, b) Hisseleri kısmen veya tamamen Fona intikal eden bir bankanın yönetim ve denetimini doğrudan veya dolaylı olarak tek basma veya birlikte elinde bulunduran ortaklarının veya yöneticilerinin, yönetim kurulu, kredi komiteleri, Ģubeler, diğer yetkili ve görevliler aracılığıyla veya sair suretlerle banka kaynaklarını ve varlıklarını doğrudan veya üçüncü kiĢilere rehnetmek, teminat göstermek, ekonomik gücü olmayan kiĢilere kredi vermek, karĢılığında kredi temin etmek amacıyla kredi kullandırmak, yurt içi veya yurt dıĢı banka ve malî kuruluĢlar nezdinde depo veya sair adlarla hesap açtırmak veya bu hesapları teminat göstermek ve sair Ģekillerde kullanmak suretiyle veya baĢkaca dolanlı ĠĢlemlerle edindikleri veya bu suretle üçüncü kiĢilere edindirdikleri para, mal, her türlü hak ve alacakların temininde kullanılan banka kaynaklan ve varlıkları nedeniyle doğan alacak 51 4491 sayılı Kanun ile değiĢtirilen Ģeklidir. 52 -4672 sayılı Kanun İle eklenmiĢtir. 178 Fon alacağı sayılır. Bu alacaklar hakkında 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümleri uygulanır. Fon, bu para, mal, her türlü hak ve alacaklara ihtiyati haciz koymaya, muhafaza altına almaya ve bunlardan değeri Fon tarafından belirlenemeyenleri 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 72 nci maddesine göre kurulan takdir komisyonlarının Fon tarafından belirlenecek kurum ve kuruluĢlarca hazırlanacak raporları da dikkate alarak tespit edeceği değeri üzerinden, alacağına ve/veya bu bankaların Fon tarafından devralınan zararlarına mahsuben devralmaya yetkilidir. Bu alacaklara zararın ve/veya alacağın doğmasına sebebiyet veren haksız iĢlemin yapıldığı tarihten Ġtibaren 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun 51 inci maddesinde belirtilen oranda gecikme zammı uygulanır. (a) ve (b) bentlerindeki yetki, banka hisselerinin kısmen veya tamamen üçüncü kiĢilere satıĢ, devir veya intikalinden sonra da kullanılabilir. Fon tarafından bu fıkra hükümlerine istinaden tesis edilen iĢlemlere karĢı idari yargı mercilerinde açılan davalarda mahkemelerce yürütmenin durdurulması kararı verilebilmesi Ġçin teminat aranmaz. Fon tarafından bu madde hükümlerine Ġstinaden yapılacak iĢlemlerde 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu hükümleri uygulanmaz. Bu iĢlemler her türlü vergi, resim ve harçtan istisna tutulur. Bu fıkra ile Fona tanınan yetkiler Fon tarafından baĢkaca bir iĢleme gerek olmaksızın Fonun karar alması ile tekammül eder. Yapılan iĢlemlerden tescile tabi olanlar Fonun talebi üzerine tescil ve gerektiğinde ilan olunur. 8.53 Kamu kurum ve kuruluĢları ile gerçek ve tüzel kiĢiler, bu madde kapsamına giren ĠĢlemlerle sınırlı olmak üzere, Devletin güvenliği ve teme! dıĢ yararlarına karĢı ağır sonuçlar doğuracak haller ile meslek sırrı, aile hayatının gizliliği ve savunma hakkına iliĢkin hükümler saklı kalmak kaydıyla, özel kanunlardaki yasaklayıcı ve sınırlayıcı hükümler dikkate alınmaksızın gizli dahi olsa Fon tarafından istenecek her türlü bilgiyi uygun süre ve ortamda, sürekli veya münferit olarak vermeye, istenecek defter ve belgeleri ibraz etmeye mecburdurlar. 954. a) Hisseleri kısmen veya tamamen Fona intikal eden bir bankanın alacaklarının Fon tarafından devralınması halinde, bu alacaklarla Ġlgili olarak, 3167 sayılı Çekle Ödemelerin Düzenlenmesi ve Çek Hamillerinin Korunması Hakkında Kanun ve 2004 sayılı icra ve Ġflas Kanunundan doğanlar dahil, açılmıĢ veya açılacak her türlü ceza davalarında, alacağın devralındığı tarihten itibaren, suçtan zarar gören olarak, Fon müdahîl sıfatını kazanır. Bu davalara bağlı Ģahsî haklar dahi Fona aitolur. b) Hisseleri kısmen veya tamamen Fona intikal eden bir bankanın alacaklarının Fon tarafından devralınması halinde, bu alacaklarla ilgili olarak, Fonun taraf olduğu icra takipleri 53 4672 sayılı Kanun ile eklenmiĢtir. 54 4672 sayılı Kanun ile eklenmiĢtir. 179 i)e İcra takiplerinden kaynaklanan her türlü hukuk davalarının kısmen veya tamamen Fon aleyhine neticelenmesi halinde, 2004 sayıl; İcra ve İflas Kanununda yazılı tazminat ve cezalar Fon hakkında uygulanmaz. c) Hisseleri kısmen veya tamamen Fona intikal eden bir bankanın alacaklarının Fon tarafından devralınması halinde, bu alacaklarla ilgili olarak açılmış veya açılacak dava ve icra takiplerinde kanunlarda yazılı zamanaşımı ve hak düşürücü süreler dahil her türlü süre alacağm temlik edildiği tarihten itibaren Fon bakımından dokuz ay süre ile durur. d) Bu Kanunun uygulanmasına veya alacağın tahsiline ilişkin olarak Fonun 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu hükümlerine göre yapılan ihalelere iştiraklerinde teminat şartı aranmaz. Bankacılık iĢlemleri yapma ve mevduat kabul etme izninin kaldırılmasının sonuçlan Madde 16-1. Bir bankanın bankacılık İşlemleri yapma ve mevduat kabul etme izninin kaldırılması halinde yönetim ve denetimi Fona İntikal eder. 2.55 İznin kaldırılmasına ilişkin Kurul Kararının Resmi Gazetede yayımlandığı tarihten itibaren banka hakkındaki ihtiyati tedbir dahil her türlü icra ve iflas takibatı durur. 3. Fon, yönetim ve denetimi kendisine intikal eden bankada mevduat sahipleri ile diğer alacaklıların haklarını korumaya yönelik tedbirleri alır. Bankacılık işlemleri yapma ve mevduat kabul etme izni kaldırılan bankanın 17 nci maddede sayılan ilgililerinin mal, hak ve alacaklarına Fonun talebi üzerine mahkeme tarafından teminat şartı aranmaksızın ihtiyati tedbir veya ihtiyati haciz konulabilir. Bu şekilde alınan ihtiyati tedbir ve ihtiyati haciz kararlan, karar tarihinden itibaren altı ay içinde dava ve İcra-iflas takibine konu olmaz ise kendiliğinden ortadan kalkar. Bankacılık işlemleri yapma ve mevduat kabul etme izninin kaldırıldığı tarihten İtibaren bankanın alacaklıları, alacaklarını temlik edemez veya bu sonucu doğurabilecek işlemleri yapamazlar. Fon, yönetim ve denetimi kendisine intikal eden bankadaki sigortalı mevduatı doğrudan veya İlan edeceği başka bir banka aracılığı ile ödeyerek, mevduat sahipleri yerine bankanın doğrudan doğruya iflasını İster. Bu görev ve yetki münhasıran Fona aittir. Bu şekilde yapılacak iflas İsteminde 2004 sayılı İcra ve İfias Kanunun 178 inci maddesinin ikinci fıkrası hükmü uygulanmaz, 4. İflas kararı alınması halinde Fon, iflas masasına İmtiyazlı alacaklı sıfatıyla iştirak eder ve bu Kanunun uygulanması ile sınırlı olmak üzere 2004 sayılı İcra ve İflas Kanununda yazılı iflas dairesi ve alacaklılar toplantısı Ele iflas idaresi görev ve yetkilerine de sahip olarak bankayı anılan Kanun hükümleri çerçevesinde tasfiye eder. 5. İflasına hükmolunan bankanın Fona olan borçlan, masanın nakit durumuna göre 2004 sayılı İcra ve İflas Kanununun 232 nci maddesinde gösterilen sıra cetvelinin kesinleşmesi beklenmeksizin ödenir. 55 4491 sayılı Kanun îie değiştirilen şeklidir. 180 6. Ġflas karan verilmeyen hallerde banka hakkında 18 inci maddenin (2) numaralı fıkrası hükümleri uygulanır. 7.56 Türkiye'de Ģubesi bulunan yurtdıĢında kurulu bankaların herhangi bir nedenle bankacılık ĠĢlemleri yapına ve mevduat kabul etme yetkilerinin kaldırılması, faaliyetlerinin durdurulması, iflas veya tasfiyelerine karar verilmesi veya konkordato ilan etmeleri halinde, bu bankaların Türkiye'deki Ģubeleri hakkında da 14 üncü maddesinin (3) numaralı fıkrası hükümleri ile bu madde hükümleri uygulanır. Bu Ģubelerin mevcut ve alacaklarının yurtdıĢına transferine iliĢkin esaslar Kurulca belirlenir. 8. Fon, iflas masasının aktifindeki paralarla, Ġflas Ġdaresi sıfatıyla tahsil ettiği paraları muhafaza ve nemalandırma hususunda 2004 sayılı Ġcra ve Ġflas Kanununun 9 uncu sair ilgili maddelerine tabi değildir. 2.7.1964 tarihli ve 492 sayılı Harçlar Kanununun 36 ncı maddesinin birinci fıkrası hükmü bu paralar için uygulanmaz. 9. Fon, iflas idaresi sıfatıyla ve masanın menfaatine olduğu takdirde her türlü alacaklar bakımından tahkim, sulh, kabul ve feragat yetkilerini haizdir. Müflise ait menkul ve gayri menkullerin satıĢında 2004 sayılı Ġcra ve Ġflas Kanunu ve 2886 sayılı Devlet Ġhale Kanunu hükümleri uygulanmaz. ġahsi sorumluluk Madde 17-1.57 Bir bankanın yönetim kurulu ve kredi komitesi baĢkan ve üyeleri ile gene! müdür/ gene! müdür yardımcıları ve Ġmzalan bankayı Ġlzam eden memurlarının kanuna aykırı karar ve iĢlemleriyle bankanın iflasına neden olduklarının tespiti halinde, bankaya verdikleri zararlarla sınırlı olarak bunların Ģahsi sorumlulukları yoluna gidilerek, Kurul kararına Ġstinaden ve Fon'un talebi üzerine Ģahsen Ġflaslarına mahkemece karar verilebilir. Bu karar ve iĢlemler bankanın yönetim ve denetimini doğ rudan veya dolaylı olarak tek baĢına veya birlikte elinde bulunduran ortaklara menfaat temini amacıyla yapıldığı takdirde, menfaat temin eden ortaklar hakkında da temin ettikleri menfaat üzerinden aynı hüküm uygulanır. 2.58 Bu madde, 14 üncü maddenin (3), (4) ve (5) numaralı fıkraları gereğince temettü hariç ortaklık haklan ile yönetim ve denetimi veya hisseleri Fona devrolunan bankaların bu maddenin (!) numaralı fıkrasında sayılan ortakları ile anılan maddenin (4) numaralı fıkrasında belirtilen ĠĢlemler Ġle (3) numaralı fıkrasının uygulanmasına neden olan ĠĢlemlerde sorumluluğu buiunan ve bu maddenin (1) numaralı fıkrasında sayılan banka görevlileri hakkında da bankanın iflası aranmaksızın uygulanır. 56 4491 sayılı Kanun ile değiĢtirilen Ģeklidir. 57 Son cümlesi 4491 sayılı Kanun ile metinden çıkarılmıĢtır. 58 4491 sayılı Kanun ile değiĢtirilen Ģeklidir. 181 3.59 14 üncü maddenin (5) numaralı fıkrasının (b) bendindeki ma! beyannamesine ve muhafaza tedbirlerine ilişkin hükümler bu maddede de kıyasen uygulanır. 4. Mahkemece iflasına karar verilenler hakkındaki takibi, alacaklı sıfatıyla Fon yürütür. 5. Bu madde hükmüne göre iflası istenenler hakkında mahkemece 2004 sayılı İcra ve İflas Kanununun 257 ne i ve izleyen maddeleri hükümleri uygulanır. 6. 16 ncı madde hükümleri, fau maddeye göre şahsi iflası istenenler hakkında da uygulanır. Bankaların devir, birleĢme ve tasfiyesi Madde 18-1 -60 Türkiye'de faaliyette bulunan bankalardan birinin diğer bir veya birkaç banka İle birleşmesi veya bütün borç, alacak ve mevduatını Türkiye'de faaliyette bulunan dtğer bir bankaya devretmesi, Kurulun iznine bağlıdır. İzin tarihinden itibaren üç ay içinde İlgili bankaların yetkili organlarınca karar alınarak devir veya birleşme Eşlemlerine geçilmediği takdirde, verilen izin geçersiz olur. Merkez Bankası, Kurulca alınacak karar üzerine devir veya birleşme işlemleri süresince bankalara mevduat munzam karşılıkları hesabından iadeler yapabilir veya bu yükümlülüklerini erteleyebilir. Bankaların bu Kanun hükümlerine göre birleşme ve devirlerinde 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu İle devir veya birleşmeye konu bankaların toplam aktiflerinin sektör içindeki paylarının yüzde yirmiyi geçmemesi kaydıyla 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanunun 7, 10 ve 11 inci maddeleri hükümleri uygulanmaz. Birleşme ve devirlere İlişkin esas ve usuller Kuru! Karan ile çıkarılacak bir yönetmelik ile belirlenir. Birleşme veya devir işleminin kesinleşmesini müteakip, devredilen bankanın bütün hak ve borçlan ile mevduatı devralan bankaya geçer ve devredilen bankanın tüzelkişiliği sona ererek kaydı Ticaret Sicilinden silinir. 2. Türkiye'de faaliyette bulunan bankalar faaliyetlerine son vermek ve bunları tasfiye etmek istedikleri takdirde, durumu Türkiye çapında basımı ve dağıtımı yapılan en az İki gazete ite ilan ve mevduat sahipleri ile alacaklılarına veya bu durumda sayılabilecek kişi ve kurumlara tebliğ ederek ellerinde bulunan ayni ve nakdi her türlü mevduat ile emanet ve cari hesap bakiyelerini ve sair borçlarını, vadeli olsalar bile vadelerini beklemeksizin iki ay İçinde iadeye ve bu süre içerisinde sahibi başvurmayan ayni ve nakdi her türlü mevduat, emanet ve alacakları Kuruma tevdi etmeye mecburdurlar. Kurum, bu suretle verilen değerlen, takip eden yılbaşından başlamak üzere on yıl süre İle her yıl başında usulüne göre ilan etmek suretiyle saklar. Son ilan tarihinden İtibaren altı ay içinde aranmayan bu değerler Fona gelir kaydolunur. Kurum, tasfiye işlemlerini denetlemeye ve ilgililerden gerek göreceği her türlü belge ve bilgiyi istemeye yetkilidir. 59 449Î sayılı Kanun İle efcfenmiş olup, sonra gelen fıkra numaralan teselsül ettirilmiştir. 60 4491 sayılı Kanun ile değiştirilen fıkranın 4672 sayılı Kanun ile değiştirilen şeklidir. 782 Türkiye Bankalar Birliği Madde 19- 1. Bu Kanuna tabi bankalar faaliyet izni aldıkları tarihten itibaren bir ay içinde Türkiye Bankalar Birliğine üye olmak zorundadırlar. Tüzel kişiliği haiz ve kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşu olan bu Birliğin amacı; a) Bankacılık mesleğinin gelişmesini temin etmek, b) Bankaların birlik ve bankacılık mesleğinin gerektirdiği vakar ve disiplin İçinde ekonominin ihtiyaçlarına uygun olarak çalışmalarını sağlamak, c) Bankalar arasındaki haksız rekabeti önlemek amacıyla, gerekli her türlü tedbiri almak ve uygulamak, d) İlan ve reklamlarında bankaların uyacakları esas ve şartlan tür, şekil, nitelik ve miktarları İtibarıyla Kurumun uygun görüşünü alarak tespit etmektir. 2. Birlik, bankacılık konusundaki mevzuatı ve aldığı karar ve önlemlerin uygulanmasını takip eder ve Kurumca alınması istenen tedbirleri alır. 3. Birliğin organ seçimleri bu Kanunda Öngörülen esaslar çerçevesinde gizli oyla ve yargı gözetimi altında gerçekleştirilir. Seçim yapılacak genel kurul toplantısından en az onbeş gün önce seçimlere katılacak üye kuruluşları ve temsilcilerini belirleyen liste, toplantının gündemini, yerini, gününü, saatini ve çoğunluk olmadığı takdirde yapılacak İkinci toplantıya ilişkin hususları belirten bir yazı ile birlikte üç nüsha olarak Yüksek Seçim Kurulunca belirlenecek seçim kurulu başkanı hakime tevdi edilir. Hakim gerekli İncelemeyi yaparak listeyi ve diğer hususları onaylar; bir sandık kurulu başkanı ve iki sandık kurulu üyesi ile bunlar İçin birer yedek üye atar. Oy verme İşlemi gizli oy, açık sayım ilkelerine göre yapılır. Seçim süresinin sonunda seçim sonuçlan tutanakla tespit edilip seçim sandık kurulu başkanı ve üyeleri tarafından İmzalanır. Tutanağın düzenlenmesinden itibaren İki gün içinde seçimlere yapılacak her türlü İtirazlar hakim tarafından aynı gün incelenir ve kesin olarak karara bağlanır. 4. Birliğin organları, çalışma esasları ve faaliyetlerinin kapsamı Kurulun, Birliğin görüşünü alarak yapacağı öneri üzerine Bakanlar Kurulu kararıyla yürürlüğe konulacak Birlik Statüsünde gösterilir. Bankalar, Birlik Statüsüne ve Birlik tarafından alınacak karar ve tedbirlere uymak zorundadır. Birliğin giderleri, Birlik Statüsü gereğince tespit olunan oy sayısına göre bankalara dağıtılır. Bankalar, kendilerine düşen masraf paylarını statüde belirtilen süre içinde yatırmak zorundadırlar. Masraf iştirak payları belirlenen süre içinde ödenmediği takdirde Birlik tarafından İcra yoluyla tahsil olunur. Masraf iştirak paylarının ödenmesine dair kararlar 2004 sayılı İcra ve İflas Kanununun 68 inci maddesinde yazılı resmi belge niteliğindedir. 183 5. Birliğin aldığı genel ya da Özel nitelikteki karar ve tedbirlere zamanında ve tam olarak uymayan üyeler hakkında birlik yönetim kurulunca bir milyar liraya kadar para cezası uygulanabilir. Birlik, cezalan bir yandan ilgiliye tebliğ etmekle beraber diğer yandan gelir kaydı Ġçin Fona bildirir. Bu cezalar tebliğ tarihinden Ġtibaren otuz gün Ġçinde ödenmediği takdirde Fon tarafından 21.7.\953 tarihli ve 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre takip ve tahsil olunur. Diğer hükümler Madde 20- 1. Bakanlar Kurulu; a) Bankaların ödünç para verme ĠĢlemleri ve mevduat kabulünde uygulayacakları azami faiz oranlan Ġle sağlayacakları diğer menfaatlerin nitelikleri ile azami miktar ya da oranlarını tespit etmeye, bunlan kısmen veya tamamen serbes t bırakmaya, b) Kredilerin kalkınma planlarının amaçlarına uygun olarak yönlendirilmesi için fon kurmaya, kaldırmaya, kaynağını kredilere tahakkuk ettirilen faizlerden veya sair suretlerle sağlamaya, yetkilidir. Bakanlar Kurulu, (a) bendinde belirtilen yetkilerini Merkez Bankasına devredebilir. 2.61 Mevduat kabul etmeyen bankalar bu Kanunun 10 uncu maddesinin (2), (3) ve (4) numaralı, 11 inci maddesinin (1), (2), (3), (5), (6), (12) numaralı fıkraları ile 12 nci maddesi, 14 üncü maddesinin (5), (6) ve (7) numaralı fıkraları, 15 (2/c, d ve e bentleri hariç), 16 ve 17 nci maddeleri hükümleri dıĢındaki diğer madde hükümlerine tabidir. Ancak, Kurum bu Kanunun 14 üncü maddesinin (3) numarah fıkrasında belirtilen durumları tespit ettiği takdirde bunların bankacılık iĢlemleri yapma izni Kurulun en az beĢ üyesinin aynı yöndeki oyuyla alınmıĢ kararıyla kaldırılır ve bunlar genel hükümlere göre tasfiye edilir. Bu bankaların kuruluĢunda ödenmiĢ sermaye tutarı 7 inci maddenin (2) numaralı fıkrasının (d) bendinde belirtilen tutarın üçte ikisinden az olamaz. Bu bankaların bankalardan ve kendi müstakrizlerinden genel esaslar dahilinde sağladıkları paralar mevduat sayılmaz, 3. 21, 22 ve 23 üncü madde hükümleri hariç olmak üzere, bu Kanundaki parasal tutar ve sınırlardan her biri, her yıl kısmen ya da tamamen, Devlet Ġstatistik Enstitüsü tarafından açıklanan toptan eĢya fiyatları endeksinin iki katının gerektirdiği miktar ve sınırları geçmemek üzere Kurul kararıyla artırılabilir. Bu Kanunun 21, 22 ve 23 ncü maddelerinde yer alan maktu para cezalan ise, her yıl Ocak ayından geçerli olmak üzere, 213 Sayılı Vergi Usul Kanununun Mükerrer 298 nci maddesi uyarınca tespit edilecek yeniden değerleme oranı kadar artırılmak suretiyle bulunacak tutarlar üzerinden uygulanır. 61 4491 sayılı Kanun ile değiĢtirilen Ģeklidir. 184 4. Bankaların, kimliklerini ve vergi kimlik numaralarını belgelemeyen müĢterileri adına mevduat, kredi ve her ne ad altında olursa olsun hesap açmaları, sözleĢme düzenlemeleri, havale ve kambiyo hizmetleri ile diğer bankacılık ve mali hizmetleri vermeleri yasaktır. Bu fıkranın uygulanmasına ĠliĢkin esas ve usuller Kurumun görüĢü alınarak Maliye Bakanlığınca düzenlenir. Bu fıkra hükmüne ve Maliye Bakanlığınca yapılan düzenlemelere uymayanlar hakkında, 2.4.1998 tarihli ve 4358 sayılı Kanunun 5 inci maddesi hükmünün uygulanması bu Kanunun 24 üncü maddesinde belirlenen kovuĢturma usulüne tabi değildir. 62 5. Kurul kararlarına karĢı açılacak idarî davalar i!k derece mahkemesi olarak DanıĢtay'da görülür. 63 6. a) Bu Kanunun 10 uncu maddesinin (2) ve (3) numaralı fıkraları, 14 üncü maddesinin (5), (6) ve (7) numaralı fıkraları, 15, 16,17 ve 19 uncu maddeleri ile 20 nci maddesinin (2) numaralı fıkrası hükümleri dıĢındaki diğer maddeleri, mevduat toplama yetkisi bulunmayan ancak, özel cari hesaplar ve kâr ve zarara katılma hakkı veren hesaplar yoluyla fon toplayan, ekonomik faaliyetleri ekipman veya emtia temini veya kiralanması veya ortak yatırımlar yoluyla finanse eden Özel finans kurumlan bakımından da uygulanır. Bu Kanunun 12 nci maddesinin (2) numaralı fıkrasındaki yasak ve sınırlamalar, özel finans kurumlarının üçüncü kiĢilere finansman sağlamaya yönelik faaliyetleri bakımından uygulanmaz. Kurum bu Kanun hükümleri çerçevesinde bu kurumlara iliĢkin kâr ve zarara katılma hakkı ver en hesapların Özelliklerini de dikkate alarak her türlü düzenleme yapmaya yetkilidir. Ancak, Kurum bu Kanunun 14 üncü maddesinin (3) ve (4) numaralı fıkralarında belirtilen durumları tespit ettiği takdirde, Öze! finans kurumunun faaliyet Ġzni Kurulun en az beĢ üyesinin aynı yöndeki oyuyla alınmıĢ kararıyla kaldırılır. özel finans kurumları açısından emtia veya gayrimenkullerin finansal kiralanması ya da kâr ve zarara katılma ve benzeri yöntemlerle yapılan her türlü finansman faaliyetleri de bu Kanuna göre kredi olarak addolunur. Bu Kanunun 21, 22 ve 23 üncü maddelerinde yer alan ceza hükümleri, özel finans kurumlan ve görevlileri ile 22 nci maddenin (3), (6), (7), (8) ve (9) numaralı fıkralarında yazılı suçlan Özel finans kurumlarına karĢı iĢleyen kiĢiler Ġçin de uygulanır. 22 nci maddenin (1) numaralı fıkrası, bu Kanuna göre alınması gereken Ġzinleri almaksızın özel finans kurumlarına münhasır iĢlemler ile uğraĢan veya Özel cari hesaplar ve kâr ve zarara katılma hakkı veren hesaplar yoluyla fon toplayan veya tic aret unvanları, her türlü belgeleri, ilan ve reklamları veya kamuoyuna yaptıkları açıklamalarda özel finans kurumu adını kullanan, özel cari hesaplar ve kâr ve zarara katılma hakkı veren hesaplar yoluyla fon topladıkları, özel finans kurumlarına münhasır ĠĢlemler Ġle uğraĢtıkları Ġzlenimini yaratacak söz ve deyimleri kullanan gerçek kiĢiler ile tüzel kiĢilerin görevlilerini de kapsar. 22 nci maddenin (2) numaralı fıkrasının ilk cümlesi, özel cari hesap sahiplerinin tasarruflarını ve açılan 62 4672 sayılı Kanun Ġle değiĢtirilen Ģeklidir. 63 4491 saylı Kanun ıfe eklenen fıkranın 4672 sayılı Kanun ile değiĢtirilen Ģeklidir. 185 hesaba göre kâr ve zarara katılma hesap sahiplerine ödenmesi icap eden tutarları geri almalarını kasıtlı olarak engelleyen özel finans kurumlarının görevli veya Ġlgili mensupları hakkında da uygulanır. b} Kanun ve ilgili diğer mevzuat çerçevesinde Özet finans kurumlarının faaliyetlerine uygun Ģekilde çalıĢmalarını ve mesleğin geliĢmesini temin etmek, malî kurum olmanın gerektirdiği vakar, disiplin ve birlik Ġçinde ekonominin ihtiyaçlarına uygun olarak çalıĢmalarını sağlamak, özel finans kurumlan arasındaki haksız rekabeti önlemek amacıyla gerekli her türlü tedbiri almak ve uygulamak, ilan ve reklamlarında öze! finans kurumlarının uyacakları esas ve Ģartlan tür, Ģekil, nitelik ve miktarları Ġtibariyle Kurumun uygun görüĢünü alarak tespit etmek ve bu Kanun île kendisine verilen diğer ĠĢleri yapmak üzere tüzel kiĢiliği haiz ve kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluĢu olan Özel Finans Kurumları Birliği kurulmuĢtur. Özel finans kurumları, faaliyet izni aldıkları tarihten itibaren bir ay Ġçinde Birliğe üye olmak zorundadır. Birlik,, özel finans kurumlan ile ilgili mevzuatı ve aldığı karar ve önlemlerin uygulanmasını takip eder ve Kurumca alınması îstenen tedbirleri alır. Birliğin organları, çalıĢma esasları ve faaliyetlerinin kapsamı Kurulun, Birliğin görüĢünü alarak yapacağı öneri üzerine Bakanlar Kurulu kararıyla yürürlüğe konulacak Birlik Statüsünde gösterilir. Özef finans kurumları, Birlik Statüsüne ve Birlik tarafından alınacak karar ve tedbirlere uymak zorundadır. Birliğin giderleri, Birlik Statüsü gereğince tespit olunan oy sayısına göre özel finans kurumlarına dağıtılır. Özel finans kurumları, kendilerine düĢen masraf paylarını statüde belirtilen süre Ġçinde yatırmak zorundadırlar. Masraf ĠĢtirak paylan belirlenen süre içinde ödenmediği takdirde Birlik tarafından icra yoluyla tahsil olunur. Masraf iĢtirak paylarının ödenmesine dair kararlar 2004 sayılı Ġcra ve Ġflas Kanununun 68 Ġnci maddesinde yazılı resmî belge niteliğindedir. Birliğin organ seçimleri bu Kanunda öngörülen esaslar çerçevesinde gizli oyla ve yargı gözetimi altında gerçekleĢtirilir. Seçim yapılacak genel kuru! toplantısından en az onbeĢ gün önce seçimlere katılacak üye kuruluĢları ve temsilcilerini belirleyen liste, toplantının gündemini, yerini, gününü, saatini ve çoğunluk olmadığı takdirde yapılacak ikinci toplantıya ĠliĢkin hususları belirten bîr yazı ile birlikte üç nüsha olarak Yüksek Seçim Kurulunca belirlenecek seçim kurulu baĢkanı hâkime tevdi edilir. Hâkim gerekli Ġncelemeyi yaparak listeyi ve diğer hususları onaylar, bir sandık kurulu baĢkanı ve Ġki sandık kurulu üyesi Ġle bunlar için birer yedek üye atar. Oy verme ĠĢlemi gizli oy, açık sayım Ġlkelerine göre yapılır. Seçim süresinin sonunda seçim sonuçları tutanakla tespit edilip seçim sandık kurulu baĢkanı ve üyeleri tarafından imzalanır. Tutanağın düzenlenmesinden itibaren Ġki gün içinde seçimlere yapılacak her türlü itirazlar hâkim tarafından aynı gün incelenir ve kesin olarak karara bağlanır. Birliğin aldtğt genel ya da özel nitelikteki karar ve tedbirlere zamanında ve tam olarak uymayan üyeler hakkında Birlik Yönetim Kurulunca bîr milyar liraya kadar para cezası 186 uygulanabilir. Birlik, cezalan ilgiliye tebliğ eder ve tahsil olunan cezalar Güvence Fonuna gelir kaydedilir. Bu fıkrada yer alan maktu para cezası, her yılın Ocak ayından geçerli olmak üzere 213 sayılı Vergi Usu! Kanununun mükerrer 298 inci maddesi uyarınca tespit edilecek yeniden değerleme oranı kadar artırılmak suretiyle bulunacak tutar üzerinden uygulanır. Birlik, özel cari hesaplar ve kâr ve zarara katılma hesabı sahibi gerçek kiĢilerin Öze! fînans kurumlarındaki tasarruflarını güvence altına almak amacıyla, "Güvence Fonu" kurmakla görevli ve yetkilidir. c) Özel finans kurumlarında gerçek kiĢiler adına açılan özel cari hesaplarda ve kâr ve zarara katılma hesaplarında toplanan tasarrufların güvence altına alınması amacıyla Birlik bünyesinde oluĢturulan Güvence Fonu, Birlik tarafından hazırlanarak yürürlüğe konulacak Güvence Fonu Yönetmeliği dahilinde, Birlik tarafından idare olunur. Güvence Fonu mevcudunun kullanılıĢ Ģekil ve esasları ile Özei finans kurumlan nezdindeki, güvenceye tabi olacak Özel cari hesaplar ve kâr ve zarara katılma hesaplarına ait tasarrufların kapsamı, tutarı, güvence priminin tarifesi ile tahsil zamanı, Ģekli ve diğer hususlar Güvence Fonu Yönetmeliğinde gösterilir. Öze! finans kurumlan, nezdlerîndekî özel cari hesaplar ve kâr ve zarara katılma hesaplarına ait tutarları bu kapsam ve Ģartlar dahilinde sigorta ettirmek zorundadır. Kurum, Güvence Fonu üzerinde her türlü denetimi yapmaya yetkilidir. Güvence Fonunun kaynakları; güvence primlerinden, 10 uncu maddeye göre zamanaĢımına uğrayan, özel finans kurumlan nezdindeki hesap, emanet ve alacaklardan, kuruluĢ izni verilen Özel finans kurumlarının kurucularının, 7 nci maddenin (2) numaralı fıkrasının (d) bendinde belirtilen asgari sermayenin yüzde onu tutarında Güvence Fonuna yatıracakları sisteme giriĢ payından, 8 Ġnci maddesinin {2} numaralı fıkrası hükümleri çerçevesinde, devralan bakımından verilen hisse devir izinlerinde, özel finans kurumunun sermayesini temsil eden hisseleri devralan ortaklar tarafından, devralınan hisselerin nominal bedelinin veya borsa değeri daha yüksek olduğu takdirde borsa değerinin yüzde biri oranında Güvence Fonuna yatırılacak tutarlardan, bu Kanun hükümlerine aykırılık dolayısıyla öze! finans kurumlarının görevli ve ilgili mensupları ile özel finans kurumlarına karĢı iĢlenen suçlardan dolayı üçüncü kiĢilere hükmolunacak adli para cezalan Ġle özel finans kurumlarına uygulanacak Ġdari para cezalarının yüzde ellisinden ve Güvence Fonu mevcudunun gelirleri ile sair gelirlerden oluĢur. Bir Özel finans kurumunun sermayesinin yüzde on ve daha fazlasına sahip ortaklan ile yönetim kurulu baĢkan ve üyelerinin, genel müdür ve yardımcılarının, kredi açmaya yetkili memurlarının, denetçilerinin ve bunların ana, baba, eĢ ve çocuklarının o Özel finans kurumundaki özel cari hesaplar ve kâr ve zarara katılma hesaplarında bulunan tasarrufları güvenceye tâbi değildir. Özel finans kurumlarınca Güvence Fonuna ödenen primler kurumlar vergisi matrahının tespitinde gider kabul edilir. 187 d) Bu Kanunun 14 üncü maddesinin (3) numaralı fıkrasına göre faaliyet izni kaldırılan özel finans kurumunun yönetim ve denetimi, Birlik tarafından atanan ve beĢ kiĢiden oluĢan Tasfiye Kuruluna intika! eder. Faaliyet izninin kaldırılmasına iliĢkin Kurul kararının Resmî Gazetede yayımlandığı tarihten itibaren Özel finans kurumu hakkındaki ihtiyatî tedbir dahil her türlü icra ve iflas takibatı durur. Faaliyet Ġzninin kaldırıldığı tarihten itibaren özel finans kurumunun alacaklıları, alacaklarını temlik edemez veya bu sonucu doğuracak ĠĢlemleri yapamazlar. Tasfiye Kurulu öze! finans kurumunu genel hükümlere göre tasfiye eder. Özel finans kurumlarının tasfiye iĢlemlerinde 2004 sayılı Ġcra ve Ġflas Kanunu hükümleri uygulanmaz. Bir özel finans kurumunun yönetim kurulu ve kredi komitesi baĢkan ve üyeleri ile genel müdür, gene! müdür yardımcıları ve imzalan özel finans kurumunu ilzam eden memurlarının kanuna aykırı karar ve iĢlemleriyle özel finans kurumu hakkında bu Kanunun 14 üncü maddesinin (3) ve (4) numaralı fıkra hükümlerinin uygulanmasına neden olduklarının tespiti halinde, özel finans kurumuna verdikleri zararlarla sınırlı olarak bunların Ģahsî sorumlulukları yoluna gidilerek, Tasfiye Kurulunun talebi üzerine Ģahsen iflaslarına mahkemece karar verilebilir. Bu karar ve iĢlemler özel finans kurumunun yönetim ve denetimini doğrudan veya dolaylı olarak tek baĢına veya birlikte elinde bulunduran ortaklara menfaat temini amacıyla yapıldığı takdirde, menfaat temin eden ortaklar hakkında da temin ettikleri menfaat üzerinden ayni hüküm uygulanır. Bu halde, bu Kanunun 14 üncü maddesinin (5) numaralı fıkrasının (b) bendindeki mal beyannamesine ve muhafaza tedbirlerine ĠliĢkin hükümler kıyasen uygulanır. Mahkemece iflasına karar verilenler hakkındaki takibi, Tasfiye Kurulu yürütür. Bu paragraf hükmüne göre iflası istenenler hakkında mahkemece 2004 sayılı Ġcra ve Ġflas Kanununun 257 nci ve izleyen maddeleri hükümleri uygulanır. Bir özel finans kurumunun faaliyet izninin kaldırılması halinde Birlik, özel finans kurumundaki özel cari hesaplar ve kâr ve zarara katılma hesaplarındaki tutarların güvenceye tâbi kısmını bu maddenin birinci fıkrasında tanımlandığı Ģekilde oluĢturulan Tasfiye Kurulunun onayıyla doğrudan veya Tasfiye Kurulunca Ġlan edilecek bir öze! finans kurumu aracılığıyla Güvence Fonu mevcudundan öder ve Güvence Fonu hesabına tasfiye iĢlemlerine öncelikli alacaklı sıfatı ile ĠĢtirak eder. Bu Ģekilde meydana gelen alacak nedeniyle Güvence Fonu hesabına yapılacak ödemeler için tasfiye sonucu beklenmez. Güvence Fonu mevcudunun ihtiyacı karĢılayamaması durumunda, özel finans kurumlarından, ileride doğacak prim yükümlülüklerine mahsuben bir önceki yılda ödedikleri güvence primi toplamına kadar, bunun yetersiz kalması halinde ise her bir özel finans kurumunun sahip olduğu Özel cari hesaplar ve kâr ve zarara katılma hesaplan toplamına karĢılık gelen oranda ve kalan tutan karĢılayacak kadar avans alınabilir. Bu avans, özel finans kurumlarının kâr ve zarara katılma hesaplarında topladıkları fonlara öze! cari hesap ve kâr ve zarara katıfma hesaplan toplamları en yüksek beĢ özel finans kurumunca bir 188 önceki dönemde verilen ortalama kâr payı oranı dikkate alınarak Birlikçe belirlenecek oran üzerinden hesaplanacak tutar î l e birlikte, doğacak prim borçlarına mahsup edilir. e) Özel finans kurumlan, 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu, 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu, 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu, 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu, 6183 saydı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun ve 3167 sayılı Çekle Ödemelerin Düzenlenmesi ve Çek Hamillerinin Korunması Hakkında Kanun İle diğer mevzuatın çeke ve teminat mektuplarına ilişkin hükümleri İle 213 sayılı Vergi Usul Kanununun mükerrer 298 inci maddesi hükümlerinin uygulanması bakımından banka addolunur. Ġdari suç ve cezalar Madde 21-1. Kurul kararıyla ve gerekçesi belirtilmek suretiyle bankalara, bu Kanunun; a}64 8 İnci maddesinin (2) numaralı fıkrası hükümlerine aykırılık halinde İki milyar lira, b) 9 uncu maddesinin (2), (3) numaralı fıkralarına aykırı şekilde atama yapılması veya (5) numaralı fıkrasında belirtilen kişilerin yasaklanan görevlerde çalıştırılması halinde beş milyar ura ve cezanın tebliğ tarihinden itibaren on iş günü içinde aykırılığın giderilmemesi halinde bu sürenin bitiminden itibaren geçen her gün için verilmiş olan cezanın yüzde onu tutarında, c) 9 uncu maddesinin (6) numaralı fıkrasına aykırı şekilde şube ve temsilcilik açılması halinde on milyar lira, d) 10 uncu maddesinin (2) numaralı fıkrasındaki yükümlülüğün yerine getirilmemesi halinde bir milyar lira, e) 11 nci maddesinin (2), (3), (7) ve (8) numaralı fıkralarındaki kredi sınırlarına uyulmaması halinde İki milyar liradan az olmamak üzere aykırılık oluşturan tutarın yüzde biri ve (9) numaralı fıkrasındaki kredi yasaklarına uyulmaması halinde verilen kredinin yüzde beşi tutarında, f) 11 inci maddesinin (11) numaralı fıkrasına aykırı davranılması halinde bir milyar lira, g) 11 nci maddesinin (12) numaralı fıkrasına göre ayrılması gereken karşılıkların tesis edilmemesi halinde, beşyüz milyon liradan az olmamak üzere, ayrılması gereken karşılık tutarının binde ikisi; üç aydan az olmamak üzere Kurumca verilecek süre İçinde aykı rılığın giderilmemesi halinde ise tesis edilmeyen karşılık tutarının yüzde üçü tutarında, 64 4672 sayılı Kanun île değişik şeklîdir. 189 h) 12 nci maddesinin (1) numaralı fıkrasındaki sınırlama ve yasaklamalara aykırı davranılması halinde, iki milyar liradan az olmamak üzere, aykırılık teĢkil eden tutarın yüzde beĢi ve cezanın tebliğ'tarihinden itibaren bir yıl içinde aykırılığın giderilmemesi durumunda ise bu sürenin bitiminden itibaren aykırılığın giderildiği tarihe kadar geçen her gün Ġçin verilen cezanın yüzde biri tutarında, ı) 12 nci maddesi (2) numaralı fıkrasındaki yasaklama ve sınırlamalara aykırılık halinde, Ġki milyar liradan az olmamak üzere, yasaklama ve sınırlama konusu değerin yüzde onu ve cezanın tebliğ tarihinden itibaren bir yıl içinde aykırılığın giderilmemesi durumunda Ġse, kredi kullandırımından kaynaklanan aykırılık hariç, bu sürenin bitiminden itibaren aykırılığın giderildiği tarihe kadar geçen her gün Ġçin verilen cezanın yüzde biri tutarında, j) 13 üncü maddesi (1) numaralı fıkrasının (a) bendi ile (2) ve (4) numaralı fıkralarına aykırı davranılması halinde üç milyar lira, k) 20 Ġnci maddesinin (1) numaralı fıkras/ uyarınca alınan kararlara ve yapılan düzenlemelere aykırı Ģekilde faiz atınması veya verilmesi ya da sair menfaat sağlanması h ali nd e, b î r mil ya r li ra da n a z ol ma mak ü ze re , sa ğl an an menf a at t ut a rınd a , l) Ġlgili maddelerine göre, Bakanlar Kurutu ve Kurum tarafından bu Kanuna dayanılarak alınan kararlara, çıkarılan yönetmelik ve tebliğlere ve yapılan diğer düzenlemelere uyulmaması halinde bir milyar lira. Ġdari para cezası uygulanabilir.65 Ġdari para cezalarının uygulanmasından önce ilgili Bankanın savunması alınır. Savunma istendiğine ĠliĢkin yazının tebliğ tarihinden Ġtibaren bîr ay içinde savunma verilmemesi halinde savunma hakkından feragat edildiği kabul edilir. Ġdari para cezalarının verilmesini gerektiren fullerin tekrarı halinde, süreli ve oransal cezalar hariç olmak üzere, verilen para cezası Ġki katı, ikinci ve müteakip tekrarlarda üç katı artırılarak uygulanır. Bu cezaların verildiği tarihten itibaren iki yıl içinde idari para cezası verilmesini gerektiren aynı fiil iĢlenmediği takdirde, Önceki cezalar tekrarda esas alınmaz. Verilen para cezalan bir taraftan ilgili bankaya tebliğ edilmekle beraber diğer taraftan tahsil ve gelir kaydı için Fona bildirilir. 2. Bu maddeye göre ceza uygulama hakkı, aykırılığın vuku bulduğu tarihten Ġtibaren beĢ yıllık zaman aĢımına tabidir. S.66 Bu Kanunun 22 ncî maddesinin (1} numaralı fıkrasındaki suçları iĢleyenler hakkında kanuni kovuĢturmaya geçilmekle birlikte, gecikmesinde sakınca bulunan halterde Kurul kararına istinaden Kurumun talebi üzerine valiliklerce bunların iĢyerleri geçici olarak kapatılacağı gibi, Ġlan ve reklamları durdurulur ya da toplatılır. Bu Kanunun 9 uncu 65 4672 sayılı Kanun ile değiĢtirilen Ģeklidir. 66 4491 sayılı Kanun ile değiĢtirilen Ģeklidir. 190 maddesinin (6) numaralı fıkrası hükümlerine aykırı olarak yurt içinde açılan şube ve temsilcilikler hakkında (1) numaralı fıkranın (c) bendi hükümleri uygulanmakla birlikte, bunlar Kurumun talebi üzerine valiliklerce geçici veya sürekli kapatılabilir. Adli suç ve cezalar Madde 22-1. Bu Kanuna göre alınması gereken izinleri almaksızın bankacılık işlemleri ile uğraşan veya mevduat kabul eden veya ticaret unvanları, her türlü belgelen, ilan ve reklamları veya kamuoyuna yaptıkları açıklamalarda banka adını kullanan, mevduat kabul ettikleri, bankacılık yaptıkları İzlenimini yaratacak söz ve deyimleri kullanan gerçek kişiler ile tüzel kişilerin görevlileri fiile katılma derecelerine göre üç yıldan beş yıla kadar hapis ve üç milyar liradan beş milyar liraya kadar ağır para cezası ile cezalandırılırlar. Ayrıca Kurulun talebi üzerine, bu suçlan işleyen kişilerin işyerlerinin sürekli veya bir yılı geçmemek üzere geçici olarak kapatılmasına, İlan ve reklamlarının durdurulması veya toplatılmasına mahkemece karar verilir. 2. Bu Kanunun 10 uncu maddesinin (3) numaralı fıkrası hükmü saklı kalmak kaydıyla, mevduat sahiplerinin mevduatlarını kasıtlı olarak geri almalarını engelleyen bankaların görevli veya ilgili mensupları altı aydan ikî yıla kadar hapis ve bir milyar Ura ağır para cezası İle cezalandırılır. Bu Kanunun 14 üncü maddesi hükümlerine uymayan bankaların işlerini fiilen yöneten mensupları görev ve ilgilerine ve fiile katılma derecelerine göre iki milyar liradan beş milyar liraya kadar ağır para cezasıyla birlikte ikî yıldan dört yıla kadar ağır hapis cezası ile cezalandırılırlar. Şu kadar ki; bu fiiller bankanın yönetim ve denetimini doğrudan veya dolaylı olarak tek başına veya birlikte elinde bulunduran ortaklara veya bunların iştirak ve kuruluşlarına yarar sağlamak amacıyla yapıldığı takdirde ağır para cezası beş milyar liradan az olmamak üzere bu yararların beş katı olarak hükmedilir. 3. Banka yönetim kurulu başkan ve üyeleri ile diğer mensupları görevlen dolayısıyla kendilerine tevdi olunan veya muhafazaları, denetim veya sorumlulukları altında bulunan bankaya ait para veya sair varlıkları zimmetlerine geçirirlerse altı yıldan oniki yıla kadar ağır hapis cezası ile cezalandırılacakları gibi bankanın uğradığı zararı tazmine mahkum edilirler. Bu fıkrada gösterilen suç, bankayı aldatacak ve fiiün açığa çıkmamasını sağlayacak her türlü hileli faaliyette bulunmak suretiyle işlenmişse faile oniki yıldan aşağı olmamak üzere ağır hapis ve meydana gelen zararın üç katı kadar ağır para cezası verilir. Ayrıca, meydana gelen zararın ödenmemesi halinde mahkemece re'sen ödettirilmesine hükmolunur. Zararın kovuşturma yapılmadan önce tamamıyla ödenmiş olması halinde cezaların yarısı, Ödeme hükümden Önce gerçekleştirilmiş ise üçte bir oranında i n d i r i l i r , 4. Bu Kanunda gösterilen yetkili mercilerin ve denetim görevlilerinin İstedikleri bilgi ve belgeleri vermeyen ya da denetim görevlilerinin görevlerini yapmalarına engel olan gerçek kişilerle tüzel kişilerin görevli ve ilgilileri bir yıldan üç yıla kadar hapis ve bir milyar 191 liradan üç milyar liraya kadar ağır para cezası Ġle cezalandırılırlar. Bu fıkrada belirtilen cezalar 13 üncü maddenin (5) numaralı fıkrasında belirtilen yükümlülüğe uymayan bankaların sorumluluğu bulunan görevli ya da ilgilileri hakkında da uygulanır, 5. Bankaların bu Kanunda gösterilen merciler ile denetim görevlilerine, mahkemelere ve diğer resmi dairelere hitaben düzenledikleri belgelerle yayımladıkları belgelerde yapılan gerçeğe aykırı beyanlardan, iĢlemlerin kayıt dıĢı bırakılmasından veya gerçek mahiyetlerine uygun düĢmeyen bir Ģekilde muhasebeleĢtirilmesinden, kanuni ve yardımcı defterler ile kayıtlar, Ģubeler, yurt içi ve yurt dıĢındaki muhabirler ile hesap uygunluğu sağlanmadan bilançolarının kapatılmasından dolayı bunları veya bunların düzenlenmesine esas olan her türlü belgeleri imza edenler görev ve ilgilerine ve fiile katılma derecelerine göre bir yıldan üç yıla kadar hapis ve üç milyar liradan aĢağı olmamak üzere ağır para cezası ile cezalandırılırlar. 6. Bir bankanın itibarını kırabilecek ya da Ģöhretine ya da servetine zarar verebilecek bir hususa kasten sebep olan ya da bu yolda asılsız haberler yayanlar için bir yıldan iki yıla kadar hapis ve bir milyar liradan iki milyar liraya kadar ağır para cezası hükmolunur. Bu fiilin 15.7.1950 tarihli ve 5680 sayılı Basın Kanununda belirtilen ya da radyo, televizyon, video, internet, kablolu yayın veya elektronik bilgi iletiĢim araçları ve benzeri yayın araçlarından biri ile iĢlenmesi halinde bir yıldan üç yıla kadar hapis ve iki milyar liradan dört milyar liraya kadar ağır para cezasına hükmolunur. Ġsimleri belirtilmese dahi bankaların güvenilirliği konusunda kamuoyunda tereddüde yol açarak bankaların mali bünyelerinin olumsuz etkilenmesine neden olabilecek nitelikte asılsız haberleri yukanda belirtilen araçlarla yayınlayanlara iki milyar liradan dört milyar liraya kadar ağır para cezas( verilir. 7. Bu Kanunun uygulanmasında ve uygulanmasının denetiminde görev alanlar görevleri sırasında öğrendikleri bankalar Ġle bunların iĢtirakleri, kuruluĢları ve müĢterilerine ait sırları bu Kanuna ve özel kanunlanna göre yetkili olanlardan baĢkasına açıklayamazlar ve kendi yararlarına kullanamazlar. Bu yükümlülük görevden ayrılmalarından sonra da devam eder. Bu yükümlülüğe uymayan kimseler için bir yıldan üç yıla kadar ağır hapis ve iki milyar liradan az olmamak üzere ağır para cezasına hükmolunur. 8.67 Bankaların mensupları ve diğer görevlileri, sıfat ve görevleri dolayısıyla öğrendikleri bankalara veya müĢterilerine ait sırları bu konuda kanunen açıkça yetkili kılınan mercilerden baĢkasına açıklayamazlar. Bu yükümlülük görevden ayrılmalarından sonra da devam eder. Bu madde hükmüne aykırı davrandığı tespit edilen kiĢiler için bir yıldan üç yıla kadar ağır hapis ve bîr milyar liradan az olmamak üzere ağır para cezasına hükmolunur. Banka ve müĢterilerine ait sırları açıklayan üçüncü kiĢiler hakkında da aynı cezalar uygulanır. Kredilerin takip ve kontrolü için, ana faaliyet konuları para ve sermaye pi yasaları ile sigortacılık olan ve bu konularda özel kanunlanna göre alman Ġzin ve ruhsat ile faaliyet 67 4491 sayılı Kanun ile değiĢtirilen Ģeklidir. 192 gösteren mali kurumlar ile Kurum tarafından uygun görülecek şirketler arasında müşterileri ile ilgili olarak doğrudan doğruya veya en az on kurum tarafından kurulacak şirketler vasıtasıyla yapılacak bilgi alışverişi bu hükmün dışındadır. 9. (7) ve (8) numaralı fıkralarda yazılı kişiler sırları kendileri ya da başka/arı için yarar sağlamak amacıyla açıklarlarsa, üç yıldan beş yıla kadar ağır hapis cezasına ve üç milyar liradan az olmamak üzere ağır para cezasına mahkum edilmekle birlikte, fiilin önemine göre bu kanun kapsamına giren kuruluşlarda görev yapmaları geçici veya sürekli oiarak yasaklanır, 10. Bu Kanuna göre suç teşkil eden hareket ve fiiller başka kanunlara göre de cezayı gerektirdiği takdirde, failleri hakkında en ağır cezayı gerektiren kanun maddesi uygulanır. 6762 sayılı Türk Ticaret Kanununun sorumluluğu gerektiren hükümleri saklıdır. Diğer kanunlara aykırıhklar Madde 23-1. 14.1.1970 tarihli ve 1211 sayılı Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanununun 4 üncü maddesinin {!!) numaralı paragrafının (d) bendi İle 52 nci madde düzenlemelerine uymayan; 40 inci maddesinin (II) numaralı paragrafının (a) bendi uyarınca umumi disponibilite ve mevduat karşılıkları için tespit edilen oranlan süresi içinde tesis etmeyen veya noksan tesis eden ya da (c) bendi uyarınca Merkez Bankasınca alman ayarlama kararlarına uymayan bankaların, kurum ve kuruluşların sorumluları hakkında beşyüz milyon liradan bir milyar liraya kadar para cezası uygulanır. 2. 1211 sayılı Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanununun 43 ve 44 üncü maddelerinde gösterilen zorunluluk ve yükümlülüklerin yerine getirilmemesi halinde sorumlular hakkında 22 nci maddenin (4) ve (5) numaralı fıkra hükümleri uygulanır. 3. Bu maddenin (1) ve (2) numaralı fıkra hükümleri dolayısıyla kovuşturma yapılması, kanuna aykırılığın Merkez Bankasınca tespiti halinde bu Bankaca Kuruma bildirimde bulunulması, diğer hallerde ise bu Bankanın görüşü alınarak Kurum tarafından Cumhuriyet Başsavcılığına yazılı başvuruda bulunulmasına bağlıdır. 4. 1211 sayılı Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanununun 35 İnci maddesine aykırı hareket edenler 22 nci maddenin (7) ve (9) numaralı fıkraları gereğince cezalandırılırlar. 5. Diğer Kanunlarda 3182 sayılı Kanuna yapılan atıflar bu kanunun ilgili maddelerine yapılmış sayılır. KovuĢturma usulü ve para cezalarının tahsili Madde 24- 1. Bu Kanunda belirtilen cezalara ilişkin suçlardan dolayı kovuşturma yapılması Kurumun Cumhuriyet Başsavcılığına yazılı başvuruda bulunmasına bağlıdır. Bu başvuru İle Kurum aynı zamanda rnüdahil sıfatını kazanır. 193 2. Cumhuriyet savcıları kovuĢturmaya yer olmadığına karar verirlerse, Kurum, 4.4.1929 tarihli ve 1412 sayılı Ceza Muhakemeleri Usulü Kanununa göre kendisine tebliğ edilecek bu kararlara karĢr itiraza yetkilidir. 3.68 22 nci maddenin (3), (6), (8) ve (9) numaralı fıkralarında yazılı suçlardan dolayı Ġlgili kuruluĢların dava açma hakkı saklıdır. 4. Bu maddeye göre açılacak davalar, Ġlgili bankanın merkezinin bulunduğu yerdeki mahkemelerde 8.6.1936 tarihli ve 3005 sayılı MeĢhud Suçların Muhakeme Usulü Kanunu hükümlerine göre görülür. 5. Bu Kanunda gösterilen para cezaları 21.7.1953 tarihli ve 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümleri gereğince vergi dairelerince tahsil edilir. Para cezalarında tüzel kiĢilerin sorumluluğu 29.6.1956 tarihli ve 6762 sayılı Türk Ticaret Kanununun 65 inci maddesine göre tayin olunur. 6.69 Mülga 3182 sayılı Bankalar Kanununun 64 ve 65 inci maddeleri ile bu Kanunun 14 üncü maddesi uyarınca iĢlem yapılan bankalarla Ġlgili olarak, Bakan, Fon veya Kurum tarafından atanan yönetim kurulu ve denetleme kurulu üyeleri aleyhine görevlerinin ifası sebebiyle açılan ve açılacak davalar. Fon aleyhine açılmıĢ sayılır. Bu kiĢilerin görevlerini kötüye kullandıklarına hükmolunması halinde kendilerine rücu edilir. Bu Kanunda yer alan cezalara ĠliĢkin suçlar Ġçin yapılacak kovuĢturmalar bu maddede belirtilen usule tabidir. 70 Bu fıkra hükmü Kurut Kurum, Fon Yönetim Kurulu ve Fonun bu Kanunda yazılı görevlere iliĢkin karar, eylem ve iĢlemleri nedeniyle, kiĢilerin, uğradıkları zararlardan dolayı Kurul ve Fon Yönetim Kurulu üyeleri Ġle Kurum ve Fon personeli aleyhine açtıkları ve açacakları davalar hakkında da uygulanır. 7.71 a) Bu Kanun uygulaması Üe Ġlgili olarak, bu Kanunda ve diğer kanunlarda belirtilen cezalara iliĢkin suçlardan dolayı açılan ceza davalarında, gerekli görülen hallerde yaptırılacak bilirkiĢi incelemelerinde, bilirkiĢi raporunu, dosyanın kendisine verildiği tarihten baĢlayarak üç ay içinde mahkemeye verir. Bu süre hâkim tarafından iki aya kadar uzatılabilir. Bu süre içerisinde de rapor mahkemeye verilmediği takdirde görev, ücret ödenmeksizin bilirkiĢiden alınır ve yeni bilirkiĢi atanır. BilirkiĢilik görevi bu Ģekilde kendisinden alınan kiĢiler, bir yıl süreyle bu Kanun kapsamında hiçbir davada bilirkiĢi olarak atanamazlar. Bu kiĢiler, raporların süresinde verilmemesinin sebep olduğu masrafları ödemeye ve ayrıca beĢyüzmîlyon liradan birmilyarbesyüzmilyon liraya kadar hafif para cezasına mahkûm edilirler. Dosyanın bilirkiĢiye tevdii tarihinde dava zamanaĢımı süresi durur. BilirkiĢinin raporunu mahkemeye verdiği tarihten Ġtibaren bu süre kaldığı yerden EĢlemeye devam eder. 68 69 70 71 4491 sayılı Kanun Üe değiĢtirilen feSdîdrr. 4491 sayılı Kanun iîe eklenmiĢtir. 4672 sayılı Kanun ile eklenmiĢtir. 4672 sayılı Kanun ile eklenmiĢtir. 194 b) Kurum, Fon ve temettü hariç ortaklık hakları üe yönetim ve denetimi veya hisseleri Fona ait olan bankalar ile tasfiyeleri Fon eliyle yürütülen bankaların Ġflas Ġdareleri tarafından açılan hukuk davalarında gerekli görülen hallerde, yaptırılacak bilirkiĢi incelemelerinde, bilirkiĢi raporunu dosyanın kendisine verildiği tarihten baĢlayarak üç ay içinde mahkemeye verir. Bu süre hakim tarafından Ġki aya kadar uzatılabilir. Bu süre içerisinde de rapor mahkemeye verilmediği takdirde görev, ücret Ödenmeksizin bilirkiĢiden alınır ve yeni bilirkiĢi atanır. BilirkiĢilik görevi bu Ģekilde kendisinden alınan kiĢiler, bir yıl süreyle bu Kanun kapsamında hiçbir davada bilirkiĢi olarak atanamazlar. Bu kiĢiler, raporların süresinde verilmemesinin sebep olduğu masrafları ödemeye ve ayrıca beĢyüzmilyon liradan b î rmi l ya rb e Ģ yü z mi l yo n l i ra ya k a d a r h af if p a ra ce za s ın a ma h k û m e d i l i rl e r. Kaldırılan ve değiĢtirilen hükümler Madde 25-72 1. 25.4.1985 tarihli ve 3182 sayılı Bankalar Kanunu ile ek ve değiĢiklikleri yürürlükten kaldırılmıĢtır. 2. 9.12.1994 tarihli ve 4059 sayılı Hazine MüsteĢarlığı Ġle DıĢ Ticaret MüsteĢarlığı TeĢkilat ve Görevleri Hakkında Kanunun, bu Kanunda düzenlenen görev ve yetkilere iliĢkin hükümleri yürürlükten kaldırılmıĢtır. 3. 14.1.1970 tarihli ve 1211 sayılı Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanununun 4 üncü maddesinin l/j bendi, 22 nci maddesinin (14) numaralı 43 üncü maddesinin üçüncü ve dördüncü fıkraları yürürlükten kaldırılmıĢ, 4 üncü maddesinin IIĠ/c bendi ile 44 üncü maddesi aĢağıdaki Ģekilde değiĢtirilmiĢtir; Banka dıĢı mali kurumlarla ilgili kuruluĢ izinleri ve bunlardan, tasfiyeleri hususunda karar alma yetkisi Hükümete ait olanların tasfiyeleri hakkında karara varılmadan Önce Bankanın mütalaası alınır. Madde 44- Banka, Türkiye'de faaliyette bulunan bankalar, özel finans kurumları, finansal kiralama Ģirketleri, faktoring Ģirketleri, finansman Ģirketleri ve Bank aca uygun görülecek benzeri mali kurumların müĢterilerinin risk durumlarını neznĠnde toplamak maksadıyla Risk Merkezi kurar. Yukarıdaki kurumlar, risk durumları hakkında Bankanın kendilerinden istediği bütün bilgileri, Bankanın talimatına göre belirteceği süre içinde ve standartlara uygun olarak vermekle yükümlüdürler. Risk Merkezinin bütün ĠĢlem ve kayıtlan 72 Yürürlükten kaltınlan Bankalar Kanunu ve bu Kanunda değiĢiklik yapan Kantin ve Kanun Hükmünde Kararnameler ve yayımlandıkları Resmi Gazete tarih ve numarası aĢağıdadır. No Tarih ve No No Tarih ve No 3182 02.05.1985 -18742 3222 15.06.1985 -187&5 3291 03.06.1986-19126 3332 31.03.1987 -19417 3494 25.11.1988-20000 3794 13.05.1992-21227 512KHK 16.09.1993-21700 538 KHK 22.06.1994-21968 195 gizli olup, Banka ancak, yukarıdaki kurumlan, müşterilerinin veya kredi isteklilerinin risk durumları hakkında aydınlatabilir. Bilgi alma ve verme şekil ve şartlan yönetmelikle belirtilir. Bankaların keşide ettikleri protestolar, Bankada toplanır. Bunların toplanma ve duyurulma esasları, Türkiye Bankalar Birliğinin görüşü alınarak Banka tarafından tespit edilir. GEÇİCİ MADDE 1-a)73 Kurul Başkan ve üyeleri 31.3.2000 tarihine kadar atanır. İlk defa atanan üyelerden Başkan dışında, İkinci yılın sonunda, kura sonucunda belirlenecek İki üye ve dördüncü yılın sonunda kalan üyelerden kura sonucunda belirlenecek iki üyenin yerine, bu Kanunda belirtilen hükümlere uygun olarak yeni üye ataması yapılır. b}74 Kurum 31.8.2000 tarihine kadar faaliyete geçer. Kuru, Kurumun faaliyete geçeceği tarihe kadar, Hazine Müsteşarlığı İle müştereken Kurumun teşkilatına faaliyetlerine ve bu Kanunun uygulamasına ilişkin hazırlık ve düzenlemeler yanında ilgili mercilere görev alanına giren konularda mütalaa ve önerilerde bulunmak da dahil olmak üzere İstişari nitelikte çalışmalar yapar. Bu süre içinde Kurulun seketerya hizmetleri Fon tarafından yerine getirilir. c) Kurumun faaliyete başlayacağı tarihe kadar, bu Kanunla Kuruma veya Kurula verilen görev ve yetkiler, ilgisine göre, mülga 3182 sayılı Bankalar Kanunu'nda belirtilen Bakanlar Kurulu, Bakan, Hazine Müsteşarlığı ile bankalar yeminli murakıpları ve yardımcıları, Merkez Bankası ve Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu tarafından kullanılmaya devam olunur. 3182 sayılı Bankalar Kanunu'nda yer almayan ve bu kanunla getirilen düzenlemelerle Ügili yetkiler, Kurumun faaliyete başlayacağı tarihe kadar İlgifi Bakan tarafından kullanılır. d)75 Kurul Hazine Müsteşarlığı ile müştereken kuruluş bütçesini hazırlar. Bu bütçenin giderlerini karşılamak üzere bankalar, 1999 yıl sonu bilanço toplamları üzerinden 6 ncı maddedeki esaslar çerçevesinde giderlere katılma paylarını tebligattan itibaren 15 gün içerisinde Öderler. Bakanlar Kurulu İlk dört yıl İçin 6 ncı maddenin 3 numaralı fıkrasında belirtilen oranı iki katına kadar artırmaya yetkilidir. Bütçenin uygulanması Kurulca yürütülür. Kuruluş bütçesi yürürlüğe girinceye kadar kurul üyelerinin ücretleri, mali hakları ve sair giderleri Fon tarafından karşılanır. e) Hazine Müsteşarlığı Bankalar Yeminli Murakıpları Kurulu Başkanı ile bankalar yeminli murakıpları,, murakıp yardımcıları ve Bankalar yeminli Murakıpları Kurulunun diğer personeli, Kurumun faaliyete geçtiği tarihte başkaca bîr işleme gerek kalmaksızın Kuruma devredilmiş sayılır. Bu kanunun yürürlüğe girdiği tarihteki Hazine Müsteşarlığı ile Merkez bankasının bu Kanunun uygulanmasıyla ilgili personeli, muvafakatleri almrnak kaydıyla Kuruma naklen atanır. Kanunun yürürlüğe girdiği tarihte, Müsteşarlık ve Merkez Bankasının bu Kanunun uygulanmasıyla ilgili personelinden; bu Kurumların yurt dışı teşkilatında görev yapan veya uluslararası kuruluşlarda görevli bulunan lisansüstü eğitim 73 4491 sayılı Kanun ile değiştirilen şeklidir. 74 4491 sayılı Kanun ile değiştirilen şeklidir. 75 4497 sayılı Kanun île değiştirilen fıkranın 4572 sayılı Kanun île değiştirilen şeklidi. 196 nedeniyle yurt dıĢında bulunan veya askerlik ya da sair nedenlerle ücretsiz Ġzinli olanların naklen atanma haklan saklıdır. Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten Ġtibaren bîr yıl Ġçinde kullanılmayan haklar geçersiz olur. Muvafakatları olmayan personel gerektiğinde kururn tarafından yeterli personel sağlanıncaya kadar ve her halde Ġki yılı geçmemek üzere 657 sayılı Devlet memurları Kanununun ek 8 ve ek 9 uncu maddeleri hükümlerine bağlı kalınmaksızın kurumda geçici olarak görevlendirilebilir. f) Hazine MüsteĢarlığı Ġle Merkez Bankasından naklen atanacak ilgili personelden, yaş Ģartı dıĢındaki Ģartlan taĢıyan ve hazırlanacak yönetmeliğe göre yeterli görülenler arasından en az 3 yıllık hizmeti olanlar, bankacılık uzmanı, 3 yıldan az hizmeti olanlar bankacılık uzman yardımcısı olarak atanır. Bunların geldikleri kurumlarda çalıĢtıkları süreler bankacılık uzman ve uzman yardımcılığında geçmiĢ sayılır. DevredilmiĢ sayılan ve naklen atanan personelden geldikleri kurumlara karĢı mecburi hizmet yükümlülüğü bulunanların Kurumda geçirdikleri süreler bu yükümlülüklerin ifasında dikkate alınır. g) Bu maddenin (e) fıkrası hükmüne göre Hazine MüsteĢarlığından Kuruma devredilmiĢ sayılanların kadroları Ġle naklen ataması yapılan personel kadroları hiçbir ĠĢleme gerek kalmaksızın iptal edilerek, 190 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameye ekli cetvelin Hazine MüsteĢarlığına ait bölümünden çıkartılmıĢ sayılır. GEÇĠCĠ MADDE 2- a) Bu Kanuna göre çıkarılacak kararname, yönetmelik ve tebliğler yürürlüğe girinceye kadar, kaldırılan hükümlere dayanılarak çıkarılmıĢ ve halen yürürlükte bulunan düzenlemelerin, bu Kanuna aykırı olmayan hükümlerinin uygulanmasına devam olunur. b) Bankalar, ana sözleĢmelerini bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihi Ġzleyen bir yı l içinde bu Kanuna uygun hale getirmek zorundadırlar. c)76........................ d) 9 uncu maddenin (1) numaralı fıkrasının murahhas üyelere iliĢkin hükmü, bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihte görev yapmakta olan kiĢiler hakkında, bu görevlerine devam ettikleri sürece uygulanmaz. e) Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarih itibariyle faaliyet göstermekte olan bankalar öz kaynaklarını 9 uncu maddenin (6) numaralı fıkrasının gerektirdiği tutara yükseltmedikleri sürece yeni Ģube açamazlar. f) Bankalar, bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce açtıkları kredileri ve bunlara iliĢkin karĢılık yükümlülüklerini dört yıl içinde bu Kanun hükümlerine uygun hale getirmek zorundadırlar. g)77 ................................................ 76 4672 sayilı Kanun ile yürürlükten kaldırılmıĢtır. 77 4491 sayılı Kanun ile yürürlükten kaldırılmıĢtır. 197 h)78 Bankalar ve özel finans kurumlan iĢtirak tutarlarını 31.12.2009 tarihine kadar, Kurulca belirlenecek dönem ve oranlar dahilinde bu Kanun hükümlerine uygun hale getirmek zorundadırlar. ı) Bankalarca, 3182 sayılı Bankalar Kanununun 32 nci maddesinin (1) numaralı fıkrası hükmü gereğince ayrılmıĢ bulunan "Muhtemel Zararlar KarĢılığı" hesabındaki bakiyeler "Ġhtiyari Yedek Akçeler Hesabı"na aktarılır. j)79 Bu Kanunun yayımı tarihinden Önce iflas etmiĢ olan Bankaların tasfiyesi, tekemmül ettirilen iĢlemler saklı kalmak kaydıyla, iflas idareleri tarafından bu Kanun hükümlerine göre yürütülür. Bu maddenin uygulanmasında iflas idareleri, bu Kanunun 16 net maddesinin 4 üncü, 8 nci ve 9 uncu fıkralarında Fona verilen yetkileri haizdir ve iflas idarelerinin açacağı dava ve yürütecekleri takiplerde 492 sayılı Harçlar Kanununun 2 nci, 23 üncü, 29 uncu maddeleri ile 2548 sayılı Cezaevleri ile Mahkeme Binaları ĠnĢaası KarĢılığı Olarak Alınacak Harçlar ve Mahkumlara Ödettirilecek Yiyecek Bedelleri Hakkında Kanunun 1 inci maddesi hükümleri uygulanmayacağı gibi, her türlü ihtiyati tedbir ve ihtiyati haciz taleplerinde teminat ve iflas idarelerinin mahkeme ilâmını alması ve tebliğe çıkartması ĠĢlemlerinde karĢı tarafa yükletilmiĢ olan harcın ÖdenmiĢ olması Ģartı aranmaz. Bu Kanunun yayımı tarihinden önce 25.4.1985 tarihli ve 3182 sayılı Kanunun 23.8.1993 tarihli ve 512 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile yürürlükten kaldırılan 64 üncü maddesinin 3 üncü fıkrasına dayanılarak yapılan ĠĢlemler hakkında eski hükümlerin uygulanmasına devam olunur. k) Bu Kanunun 21 Ġnci maddesinde yazılı oransal cezalar, 2000 yılı sonuna kadar maddede belirtilenlerin yarısı nispetinde uygulanır. I) Bu Kanunun yayımı tarihînden önce yönetimi veya hisseleri Fona Ġntikal eden bankalar hakkında da 14 üncü maddede hükümleri uygulanır. Kurul bu bankaların mali bünyelerinin iyileĢtirilmesi ve yeniden yapılandırılmaları Ġçin anılan maddede belirtilenlerde dahil gerekli her türlü tedbiri almaya yetkilidir. GEÇĠCĠ MADDE 3.- Tasfiye halindeki müflis Türkiye Turizm Yatırım ve DıĢ Ticaret Bankası A.ġ., Marmara Bankası A.ġ- ve Türkiye Ġthalat ve Ġhracat Bankası A.ġ/ nin bankacılık iĢlemleri yapma ve mevduat kabul etme Ġzinlerinin kaldırıldığı tarihler itibariyle bu bankalar nezninde bulunan bîr gerçek kiĢiye ait Türk Lirası cinsinden tasarruf mevduatı ile tasarruf mevduatı niteliğini haiz döviz tevdiat hesaplan toplamının, Fon tarafından sigorta kapsamında nakden veya hesaben yapılan ödemeler düĢüldükten sonraki bakiyesinin l milyar Türk Lirasına kadar olan kısmi, Bankaların bankacılık iĢlemleri yapma ve mevduat kabul etme izinlerinin kaldırıldığı tarihte geçerli Merkez Bankası döviz alıĢ kurları üzerinden ABD dolarına çevrilerek, bu Kanunun yayımı tarihinde geçerli Merkez Bankası ABD Doları 78 4672 sayılı Kanun ile değiĢtirilen Ģeklidir. 79 4491 sayılı Kanun ile değiĢtirilen bendin -4672 sayılı Kanun ile değiĢtirilen Ģeklidir. 198 döviz alıĢ kuru üzerinden hesaplanacak Türk Lirası karĢılıkları, Fon tarafından hesap sahiplerine ödenir. Tasarruf mevduatı niteliğini haiz döviz tevdiat hesaplarının yukarıda belirtilen 1 miiyar Türk Lirasına kadar olan karĢılığının belirlenmesinde bankaların bankacılık iĢlemleri yapma ve mevduat kabul etme Ġzinlerinin kaldırıldığı tarihte geçerli Merkez Bankası döviz alıĢ kurları esas alınır. Ödemelere iliĢkin sair usul ve esaslar Fon tarafından belirfenîr. Fon, yukarda belirtilen esasfar çerçevesinde yapacağı ödemelerle ilgili olarak iflas masalarına imtiyazlı alacaklı sıfatıyla iĢtirak eder. Yürürlük Madde 26- Bu Kanunun 14 üncü maddesi ve Geçici 2 nci maddesinin (1) bendi hükümleri 11,06.1999 tarihinde, diğer hükümleri ise yayımı tarihînde yürürlüğe girer. Yürütme Madde 27- Bu Kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür. 4491 Sayılı Kanunun Diğer Mevzuata ĠliĢkin Maddeleri, Geçici Maddeleri ile Yasama ve Yürütmeye ĠliĢkin Maddeleri MADDE 16- 1211 sayılı Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanununun 40 inci maddesinin (il/d) bendi aĢağıdaki Ģekilde değiĢtirilmiĢtir. d) Diğer yetkiler ve görevleri: Bankaca, banka sisteminde belirsizlik ve güvensizlik oluĢması ve fon çekiliĢlerinin hızlanması halinde, Kanunun 36 ncı maddesinin (b) fıkrası kapsamında, haklarında belirsizlik ve güvensizlik oluĢan veya 4389 sayılı Bankalar Kanununun 14 üncü maddesi kapsamında bulunan bankalara, Ģartlan Banka tarafından kararlaĢtır ılmak üzere, fon çekiliĢlerini karĢılayacak miktarda kredi verilir. Bu hüküm gereğince kendisine kredi verilen bankalarla Ġlgili olarak bankan/n bankacılık iĢlemleri yapma ve mevduat kabul etrne Ġzninin kaldırılması halinde Banka, verilen kredi miktarı ile sınırlı olmak üzere iflas masasına imtiyazlı alacaklı sıfatıyla iĢtirak eder. MADDE 17-16.12.1983 tarihli ve 83/7506 sayılı Özel Finans Kurumlarının Kurulması, Faaliyetleri ve Tasfiyelerine ĠliĢkin Esas ve Usullere Dair Bakanlar Kurulu Karan île bu Karara istinaden çıkarılmıĢ tüm mevzuat yürürlükten kaldırılmıĢtır. 199 GEÇĠCĠ MADDE 1- 4389 saydı Kanunun 1l inci maddesinin (2) numaralı fıkrasının (a) bendindeki oran, dolaylı krediler yönünden, bu Kanunun yürüdüğe girdiği tarihten 2001 yılına kadar yüzde yetmiĢbeĢ, 2002 yılına kadar yüzde yetmiĢ, 2003 yılına kadar yüzde altmıĢbeĢ, 2004 yılına kadar yüzde ellibeĢ, 2005 yılına kadar yüzde kırkbeĢ, 2006 yılına k ad a r yü zd e ot u zb eĢ , 20 0 7 yıl ına ka d ar yü zd e yi rmib eĢ ola rak u ygul anır. Kurumun faaliyete geçeceği tarihe kadar, 4389 sayıiı Bankalar Kanununun 14 üncü maddesinin bu Kanun ile değiĢtirilen hükümleri çerçevesinde bankalarla ilgili olarak alınacak tedbirleri kararlaĢtırmaya, 4389 sayılı Bankalar Kanununun 14 üncü maddesi kapsamında bulunan bankaların devir veya birleĢmesi veya hisselerinin yeni ortaklara satılması halinde, bu bankaların eski hissedarlarının hisselerini tamamen elden çıkarması ve yeni hissedarların banka mali bünyesinin güçlendirilmesi amacıyla bankaya sermaye veya sermaye benzen kaynak koyması kaydıyla Fondan da yeni ortaklarca konulan tutarları aĢmamak üzere sermaye veya sermaye benzerî kaynak sağlanması veya zararların ve diğer aktiflerin devralınması da dahil olmak üzere her türlü tedbiri almaya Bakanlar Kurulu yetkilidir. Bu tedbirlere iliĢkin Bakanlar Kurulu kararlan ilgili Bakan tarafından yürütülür. GEÇĠCĠ MADDE 3- a) Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihte faaliyet gösteren özel finans kurumlan mevcut durumlarını 4389 sayılı Bankalar Kanununun tabi oldukları maddelerine 2 yıl içinde intibak ettirmek zorundadırlar. 4389 sayılı Bankalar Kanununun 7 ve 9 uncu maddeleri hükümlerine bu süre içinde Ġntibak etmeyen özel finans kurumlan genel hükümlere göre tasfiye edilir. b) 4389 sayılı Bankalar Kanunu hükümleri çerçevesinde Özel finans kurumlarına iliĢkin düzenlemeler yapılıncaya kadar yürürlükten kaldırılan düzenlemelerin 4389 saytlı Bankalar K a n u n u n a a yk ı r ı o l m a y a n h ü k ü m l e ri n i n u y g u l a n m a s ı n a d e v a m o l u n u r . Yürürlük MADDE 18- Bu Kanunun; a) 7 nci maddesi ile değiĢtirilen 4389 sayılı Kanunun 14 üncü maddesinin (5) numaralı fıkrasının (a) bendinin (aa) ait bendi Kurumun faaliyete baĢladığı tarihte, b) diğer maddeleri yayımı tarihinde, yürürlüğe girer. Yürütme MADDE 19- Bu Kanunun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür. 200 4672 Sayılı Kanunun Geçici Maddeleri ile Yasama ve Yürütmeye ĠliĢkin Maddeleri GEÇĠCĠ MADDE 1.- Bu Kanunla, 4389 sayılı Kanunun 14 üncü maddesinin (5) numaralı fıkrasına eklenen (d) bendi hükmü hariç olmak üzere, 4389 sayılı Bankalar Kanununun bu Kanunun 8 ve 9 uncu maddeleriyle eklenen ve değiştirilen hükümleri, bu değişikliklerin yürürlüğe girdiği tarihten önce temettü hariç ortaklık hakları île yönetim ve denetimleri veya hisseleri kısmen veya tamamen Fona İntikal eden bankalar, bunların yönetim ve denetimine sahip oldukları iştirakler, bankanın yönetim ve denetimini doğrudan ya da dolaylı olarak tek başına veya birlikte elinde bulunduran ortaklan ve ortakların yönetim ve denetimini doğrudan ya da dolaylı olarak tek başına veya başkalarıyla birlikte elinde bulundurdukları şirketler, yönetim ve denetim kurulu üyeleri, genel müdür ve yardımcıları, kredi komitesi başkan ve üyeleri ile imzaları bankayı ilzam eden memurları ve bunların eş ve çocuklarından olan alacakları ile hisseleri Fona İntikal eden diğer bankaların bunlardan olan alacakları, bu Kanunun 9 uncu maddesi ile 4389 sayılı Kanunun 15 İnci maddesine eklenen (7) numaralı fıkranın (b) bendinde belirtilen kişilere ait olup Fon tarafından devralınan alacakları ile söz konusu bankaların kaynaklarını doğrudan veya dolaylı olarak kullanmak suretiyle sahip olunan paraf mal, her türlü hak ve alacaklar hakkında da uygulanır. Şu kadar ki, 4389 sayılı Bankalar Kanununun 15 İnci maddesinin (7) numaralı fıkrasının (a) bendi hükmü bankanın yönetim ve denetimini doğrudan ya da dolaylı olarak, tek başına veya birlikte elinde bulunduran ortakların banka kaynaklarını bankanın emin şekilde çalışmasını tehlikeye düşürecek biçimde doğrudan veya dolaylı olarak kendi lehlerine kullandıklarının veya bankayı bu suretle zarara uğrattıklarının tespiti halinde uygulanır. GEÇĠCĠ MADDE 2.- a) Bu Kanunun yayımı tarihinden önce faaliyet izni kaldırılan Özel finans kurumları hakkında bu Kanunla özel finans kurumlarının tasfiyesine ilişkin olarak getirilen hükümler uygulanmaz. b) 4389 sayılı Bankalar Kanununa tabi olarak faaliyette bulunan özel finans kurumları, Özel Finans Kurumlan Birliğinin faaliyete geçtiği tarihi izleyen otuz gün içinde Birliğe üye olmak zorundadır. GEÇĠCĠ MADDE 3.- Başkan dışındaki Kurul üyelerinin görevleri, bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihte sona erer. Yeni üyeler, yürürlük tarihinden itibaren onbeş gün içinde Bakanlar Kurulunca atanır ve bu süre içinde, mevcut üyelerin görevleri devam eder, Bu suretle atanan üyelerden, ikinci yılın sonunda kur'a sonucunda belirlenecek iki üye ve dördüncü yılın sonunda kalan üyelerden, kur'a sonucu belirlenecek iki üyenin yerine, bu Kanunda belirtilen hükümlere uygun olarak yeni üye ataması yapılır. MADDE 16.- Bu Kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girer. MADDE 17.- Bu Kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür. 201 BANKACILIK DÜZENLEME VE DENETLEME KURULU TEġKĠLAT YÖNETMELĠĞĠ (22 Haziran 2000 Tarih ve 24087 Sayılı Resmi Gazete'de YayımlanmıĢtır.) Karar Sayısı: 2000/729 BĠRĠNCĠ KISIM Genel Hükümler BĠRĠNCĠ BÖLÜM Amaç, Kapsam/ Hukuki Dayanak ve Tanımlar Amaç ve kapsam Madde 1- Bu Yönetmeliğin amacı, 4389 sayılı Bankalar Kanunu ve ilgili diğer mevzuatın, Kanunda gösterilen yetkiler çerçevesinde düzenlemeler de yapmak suretiyle uygulanmasını sağlamak, uygulamayı denetlemek ve sonuçlandırmak, tasarrufların güvence aîtma alınmasını temîn etmek ve Kanunla verilen diğer görev ve yetkileri kullanmak üzere kurulan Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu'nun, hizmet birimleri ile bunların görev ve sorumluklarını düzenlemektir. Hukuki dayanak Madde 2- Bu Yönetmelik 4389 sayılı Bankalar Kanununun 4 üncü maddesinin İkinci fıkrasının (a) bendi hükümlerine dayanılarak hazırlanmıştır. Tanımlar Madde 3- Bu Yönetmelikte geçen kavramlar, 4389 sayılı Bankalar Kanunun İkinci maddesinde yer alan anlamları ile kullanılmıştır. Ayrıca, Yönetmelikte geçen kuruluş ibaresi, anılan Kanun kapsamındaki banka ve diğer kuruluşları ifade etmektedir. 203 ĠKĠNCĠ BÖLÜM KuruluĢ ve Hukuki Yapı KuruluĢ ve hukuki yapısı Madde 4- Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu; 4389 sayılı Kanun ve İlgili diğer mevzuatla öngörülen görevleri yerine getirmek üzere kurulan, idari ve malî özerkliğe sahip bir kamu tüzel kişı'sidir. Kurumun merkezi Ankara'dadır. Kurumun İstanbul'da da bir birimi bulunur. Kurum, yurt içinde veya yurt dışında geçici veya süre kli teşkilat kurmaya yetkilidir. Kurul Başkanı, Kurumun da başkanıdır. ĠKĠNCĠ KISIM Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu Görev ve yetkiler Madde 5- Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu, Kurumun karar organıdır. Kurul, 4389 sayılı Bankalar Kanunu ve İlgili diğer mevzuat hükümleri çerçevesinde kendisine verilen yetkileri kullanır, ÜÇÜNCÜ KISIM Kurum BaĢkanlığı Kurumun görev ve yetkileri Madde 6- Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumunun görevleri aşağıda belirtilmiştir. a) Kanun ve ilgili diğer mevzuatın, Kanunda gösterilen yetkiler çerçevesinde düzenlemeler de yapmak suretiyle uygulanmasını sağlamak, b) Uygulamayı denetlemek ve sonuçlandırmak, c) Tasarrufların güvence altına alınmasrnr temin etmek, d) Tasarruf sahiplerinin haklarım ve kuruluşların düzenli ve emin bir şekilde çalışmasını tehlikeye sokabilecek ve ekonomide önemli zararlar doğurabilecek her türlü işlem ve 204 uygulamaları önlemek üzere Kanunda ve diğer mevzuatla kendisine verilen yetkiler çerçevesinde gerekli gördüğü her türlü tedbiri almak, e) Kredi sisteminin etkin bir şekilde çalışmasını sağlamak üzere gerekli tedbirleri almak ve uygulamak, f) Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonunu İdare ve temsil etmek, g) Yurt İçi ve dışı ekonomik gelişmeleri İzlemek, değerlendirmek, bu gelişmeler İie makro ekonomik politikaların bankacılık sektörü ile etkileşimini incelemek ve bu amaçla modeller geliştirmek, h) Talepleri halinde veya gerektiğinde Hazine ve Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlıkları İle Merkez Bankasına para, kredi ve bankacılık politikalarının yürütülmesi ile ilgili konularda mütalaa ve bilgi vermek, İ) Kurumun menfaatlerini koruyucu anlaşmazlıkları önleyici hukuki tedbirleri zamanında almak ayrıca, Kuruma ilişkin her türlü uyuşmazlığın adli ve idari merciler ile icra dairelerinde takibi, savunulması ve çözümlenmesi amacıyla gerekli işlemleri yapmak, j) Kanunla verilen diğer görevleri yapmak ve yetkileri kullanmak. BaĢkanın görev ve yetkileri Madde 7- Kurumun en üst yöneticisi olan Başkan Kurumu temsile yetkili olup, Kurulca alınan kararların ve mevzuatla verilen görevlerin yürütülmesini sağlamak için her türlü önlemi almakla ve Kurumun görev alanına giren konularda diğer kurum ve kuruluşlarla işbirliğini sağlamakla görevlidir. Başkan, Kurumun bütün birimlerinin faaliyetlerini, İşlemlerini ve hesaplarını denetlemek, değerlendirmek ve gerektiğinde Kurum faaliyetleri ile ilgili olarak kamuoyunu bilgilendirmekle görevli ve yetkilidir. Ġkinci BaĢkanın görev ve yetkileri Madde 8- Başkanın görevde bulunmadığı izin, hastalık, seyahat ve diğer hallerde kanun, kararname ve yönetmelikler çerçevesinde Başkana verilmiş olan görev ve yetkiler, İkinci Başkan tarafından kullanılır. BaĢkan yardımcrlan Madde 9- Kuruma, Başkana görevlerinde yardımcı olmak üzere Kurul kararıyla üç başkan yardımcısı atanır. Bankalar Yeminli Murakıpları Kurulu Başkanı, Kurum başkan yardımcısı statüsündedir. 205 BaĢkan yardımcılarının görev, yetki ve sorumluluktan Madde 10- Başkan yardımcıları, Kurum Başkanının emrinde ve onun yardımcısı olup, Kurum hizmetlerini, Kurum Başkanı adına ve Kurum Başkanının direktif ve emirleri yönünde, Kurumun amaç ve politikaları ile mevzuata uygun bir şekilde düzenler ve yürütür. Görev kapsamındaki hizmet birimlerine gereken talimatları verir ve bunların uygulanmasını takip ve temin eder. Başkan yardımcılıklarının görev alanları, daire başkanlıkları itibariyle aşağıdaki gibi tespit edilmiştir. a) İzleme Dairesi, Değerlendirme ve Uygulama Dairesi, Düzenlemeler Dairesi, Kuruluş, Yetkilendirme ve İzin İşlemleri Dairesi ve Hukuk İşleri Dairesi başkanlıkları, b) Ekonomik Değerlendirmeler Dairesi, Malî Sektör Politikaları Dairesi, Risk ve Gözetim Teknikleri Araştırma Dairesi ve Uluslararası İlişkiler Dairesi başkanlıkları, c) Bilgi Sistemleri Dairesi, İnsan Kaynaklan ve Eğitim Dairesi, Bilgi Hizmetleri Dairesi ve İdari ve Mali İşler Dairesi başkanlıkları ile Savunma Uzmanlığı, DÖRDÜNCÜ KISIM Hizmet Birimleri Hizmet Birimleri Madde 11- Kurum, merkez ve İstanbul birimleri İle diğer kentlerde ve yurt dışında ihtiyaca göre kurulacak birimlerden oluşur. Merkez birimleri; ana hizmet, Bankalar Yeminli Murakıpları Kurulu, danışma ve yardımcı hizmet birimlerinden oluşur. Kurumun, merkez birimleri ekte yer alan cetvelde gösterilmiştir. Merkez hizmet birimleri Madde 12- Hizmet birimleri aşağıda gösterilmiştir. a) Ana Hizmet Birimleri; î) İzleme Dairesi Başkanlığı 2) Değerlendirme ve Uygulama Dairesi Başkanhj 206 3) Düzenlemeler Dairesi BaĢkanlığı 4) KuruluĢ, Yetkilendirme ve Ġzin ĠĢlemleri Dairesi BaĢkanlığı 5) Hukuk ĠĢleri Dairesi BaĢkanlığı 6) Ekonomik Değerlendirmeler Dairesi BaĢkanlığı 7) Mali Sektör Politikaları Dairesi BaĢkanlığı 8) Risk ve Gözetim Teknikleri AraĢtırma Dairesi BaĢkanlığı 9) Uluslararası ĠliĢkiler Dairesi BaĢkanlığı b) Bankalar Yeminli Murakıpları Kurulu c) DanıĢma Birimleri 1) Kurum DanıĢmanlığı 2) Hukuk DanıĢmanlığı d) Yardımcı Hizmet Birimleri 1) Bilgi Sistemleri Dairesi BaĢkanlığı 2} Ġnsan Kaynaklan ve Eğitim Dairesi BaĢkanlığı 3) Bilgi Hizmetleri Dairesi BaĢkanlığı 4) Ġdari ve Malî ĠĢler Dairesi BaĢkanlığı 5) Basın ve Halkla ĠliĢkiler Müdürlüğü 6) Kurul Özel Büro Müdürlüğü 7) BaĢkanlık Özel Büro Müdürlüğü 8) Savunma Uzmanlığı Ġhtiyaç duyulması halinde mevcut daire baĢkanlıklarının birleĢtirilmesi, geniĢletilmesi, kaldırılması ve bağlı bulunduğu baĢkan yardımcılığının değiĢtirilmesi Ġle yeni daire baĢkanlıklarının kurulmasına Kurum BaĢkanının teklifi üze rine Kuru! yetkilidir. Kurum faaliyetlerinin, etkin ve verimli bir Ģekilde yerine getirilmesini sağlamak amacıyla Kurum BaĢkanının onayıyla alt birimler ile geçici veya sürekli ortak proje grupları oluĢturulabilir. 207 BĠRĠNCĠ BÖLÜM Ana Hizmet Birimleri Ġzleme dairesi baĢkanlığı Madde 13- İzleme Dairesi Başkanlığı; a) KuruluĢlardan dönemler itibariyle alınacak bilgi ve belgeleri incelemek ve analiz yapmak suretiyle kuruluĢların malt ve idari yapılarını izlemek, b) Bankaların, varlık ve yükümlülükleri ile likiditelerini kendileri ile ortaklık iliĢkisi bulunan teĢebbüslerin mali tabloları da dahil olunarak düzenlenecek konsolide mali tablolar üzerinden izlemek, c} KuruluĢların, sistemin güven ve istikrarını bozmayacak Ģekilde mevzuata uygun biçimde çalıĢmalarını Ġzlemek, d) Ġzleme sonuçlarını mevcut veya gerektiğinde talep edeceği yerinde denetim sonuçları ile karĢılaĢtırmak ve raporlamak, e) Yapılan Ġzleme faaliyetlerinden elde edilen sonuçların, gerektiğinde ilgili birimlere veya kurum ve kuruluĢlara intikalini sağlamak, f) Bağımsız denetim kuruluĢlarının düzenlediği raporları değerlendirmek, g) Kanun kapsamına giren kuruluĢların izlenmesi sırasında kullanılacak kriterleri ve bunlar için gerekli bilgileri saptamak, h) Risk yönetim teknikleri ve analiz yöntemlerinde kullanılacak veri tabanında yer alacak bilgilerin tanımlamalarını yapmak, Ġ) Ġzlemeyle Ġlgili erken uyarı sistemlerini geliĢtirmek, j) Kara para aklamanın önlenmesi hakkındaki 4208 sayılı Kanun gereğince Ġlgili kuruluĢlarla iĢbirliğinde bulunmak, k) Kurum BaĢkanı tarafından verilecek dîğer görevleri yapmak, ile görevlidir. Değerlendirme ve uygulama dairesi baĢkanlığı Madde 14- Değerlendirme ve Uygulama Dairesi BaĢkanlığı; a) Ġzleme Dairesi i)e eĢgüdüm içinde, kendisine intikal ed en izleme ve denetim 208 sonuçlarına göre Kanun kapsamına giren kuruluşlar hakkında İlgÜî mevzuat çerçevesinde gerekli görülen tüm tedbirlerin alınmasını sağlamak, b) Bu tedbirlerin uygulanmasını izlemek ve sonuçlandırmak, c) Yerinde denetim yapılarak İzlenmesi gereken hususları tespit etmek ve yetkililere bildirmek, d) Kuruluşların mevzuata uygun biçimde güven ve İstikrar İçinde çalışmalarını sağlamak, e) Kanunda yer alan idari cezaların uygulanmasını sağlamak, f) Adli ceza uygulamasını gerektiren hususları, İlgili birimlere veya kurum ve kuruluşlara intikal ettirmek, g) Kurum Başkanı tarafından verilecek diğer görevleri yapmak, ile görevlidir. Düzenlemeler dairesi baĢkanlığı Madde 15- Düzenlemeler Dairesi Başkanlığı; a) Kanuna göre çıkarılması gereken yönetmelik, tebliğ ve diğer düzenlemeleri, ilgili kurumların ve birimlerin de görüşlerini almak suretiyle hazırlamak, b) Özel kanunlarla kurulmuş bankalar dahil bankacılık sektörünün tabi olduğu kuralları, Avrupa Birliği ve uluslararası bankacılık kurallarına uyumunu sağlamak amacıyla gerekli çalışmaları yapmak, c) Kanun kapsamındaki kuruluşların uygulayacakları muhasebe standartları ve hazırlayacakları mali tablo ve raporlar ile bunların yayınlanmasına ilişkin esas ve usulleri tespit etmek, d) Kuruluşların mali bünyeleri ve kaynaklarının kullanımı ile ilgili standart oranlan saptamak, gene! kredi sınırlan, kredi ve diğer alacak karşılıkları İle iştiraklere, ortaklara ve mensuplara kredi verilmesi ile ilgili Kanunda Öngörülen düzenlemeleri yapmak, e) Konsolide mali tabloların hazırlanması, standart oranlar ve mali tabloların yayımlanmasına ve iç denetim, risk kontrol ve yönetim sistemlerine ilişkin usu! ve esasları belirlemek, 209 f) İlgili kuruluşların da görüşü alınmak suretiyle, bağımsız denetim kuruluşlarının kurulmasına, çalışmalarına, faaliyetlerinin geçici ve sürekli olarak durdurulmasına İlişkin esas ve usullerinin tespitine ilişkin çalışmaları yürütmek, g) Görev kapsamına giren hususlarda uygulamayı yönlendirmek ve bu hususta ortaya çıkabilecek tereddütlerin giderilmesi hususunda görüş bildirmek, h) Malî sisteme ifîşkin mevzuat değişikliklerini İzlemek, i) Kurum Başkanı tarafından verilecek diğer görevleri yapmak, ile görevlidir. KuruluĢ, yetkilendirme ve izin iĢlemleri dairesi baĢkanlığı Madde 16- Kuruluş, Yetkilendirme ve İzin İşlemleri Dairesi Başkanlığı; a) Kanun kapsamındaki kuruluşların kuruluş, devir ve birleşmelerine ilişkin izin işlemlerini yürütmek. b) Bunların yurt dışında şube, temsilcilik açma, ortaklık kurma ve kurulmuş ortaklıklara katılma taleplerini değerlendirmek ve sonuçlandırmak, c) Yurt dışında kurulmuş bir bankanın Türkiye'de ilk şubesinin ve temsilciliğin açılmasına ilişkin İzin işlemlerini yürütmek, d) Kuruluş İzni veya Türkiye'de şube açma izni almış olan bir bankanın, mevduat kabulü veya bankacılık işlemlerini yapmasına İlişkin izîn İşlemlerini yürütmek, e) Bankaların ana sözleşme ve ortak değişiklikleri ile ilgili İşlemleri yapmak, f) Mevzuatla izne bağlanan diğer işlemleri yürütmek, g) Kanuna göre alınması zorunlu yemin ve ma! bildirimleri ile yönetîrn kurulu üyeleri, genel müdür ve yardımcılarına ilişkin Kanunda aranan asgari şartlara ilişkin belgeleri İzlemek, değerlendirmek ve bu amaçla veri tabanı oluşturmak, h) Bağımsız denetim kuruluşlarının bankalarda denetim yapma yetki taleplerin i değerlendirmek, i) Kanun kapsamına giren kuruluşlarla üçüncü kişiler arasında özel hukuk ilişkileri dışında doğabilecek uyuşmazlıkların giderilmesine yönelik talep ve şikayetleri değerlendirmek, j) Kurum Başkanı tarafından verilecek diğer görevleri yapmak île görevlidir. 210 Hukuk iĢleri dairesi baĢkanlığı Madde 17- Hukuk ĠĢleri Dairesi BaĢkanlığı; a) Kurumun taraf olduğu iĢlemlerin veya Kuruma ĠliĢkin her türlü uyuĢmazlığın adli ve idarî merciler Ġle icra dairelerinde takibi, savunulması ve çözümlenmesi amacıyla Kurumun temsîf edilmesini sağlamak, b) Takibinde ya da üst dereceli yargı mercilerine intikalinde yarar görülmeyen dava ve icra takiplerinden vazgeçilmesi konusunda Kururn BaĢkanına öneri sunmak, c) Henüz yargı mercilerine intikal etmemiĢ uyuĢmazlıkların, bîr hakkın tanınması ya da bir menfaatten vazgeçilmesi yoluyla sulhen çözümünün sağlanması amacıyla Kurum BaĢkanına öneri sunmak, d) Hukuki, mali ve cezai sonuçlar doğuracak ĠĢlemler Ġle diğer birimler tarafından hazırlanan düzenlemeleri hukuki açıdan inceîemek ve ilgili birimlere görüĢ bildirmek, e) Kurumun menfaatlerini koruyucu, anlaĢmazlıkları önleyici hukuki tedbirleri zamanında almak, anlaĢma ve sözleĢmelerin bu esaslara uygun olarak yapılmasına yardımcı olmak, f) Hukuki konularda araĢtırma ve incelemeler yapmak, g) Kurum BaĢkanı tarafından verilen diğer görevleri yapmak ile görevlidir. Ekonomik değerlendirmeler dairesi baĢkanlığı Madde 18- Ekonomik Değerlendirmeler Dairesi BaĢkanlığı; a) Ulusal ve uluslararası ekonomideki, reel ve mali sektördeki geliĢmeler ile bankacılık sisteminin genelini izlemek, değerlendirme ve öngörülerde ve politika önerilerinde bulunmak, b) Ulusal ve uluslararası ekonomideki, reel ve mali sektördeki geliĢmelerin bankacılık sisteminin genelinde oluĢturabileceği riskleri belirlemek ve değerlendirilmek üzere ilgili diğer birimlere Ġletmek, c) Kurum yönetimine ve diğer birimlere, rapor ve yayınlarla destek sağlamak, 211 d) Kamuoyunu düzenli ofarak bilgilendirmek ve bu amaçla raporlar geliştirmek, e) İç ve dış ekonomik gelişmeler i!e mali sektöre ilişkin veri tabanını oluşturmak, f) Yıllık raporların hazırlanmasında eşgüdümü sağlamak, g) Kurum Başkanı tarafından verilen diğer görevleri yapmak ile görevlidir. Mali sektör politikaları dairesi baĢkanlığı Madde 19-Mali Sektör Politikaları Dairesi Başkanlığı; a) Mali sektör politikaları çerçevesinde sektörde etkinliğin ve rekabet ortamının sağlanması ile İlgili araştırmalar yapmak, b) Mali sektörde meydana gelen yapısal değişiklerin ve düzenlemelerin bankacılık sistemi ve Kurumun işlevleri üzerindeki etkilerini İncelemek, c Kurumsal çerçevedeki genel değişiklikler veya Kurumun yapacağı düzenlemelerin bankacılık sistemine olabilecek etkilerini ve sistemin muhtemel davranış biçimlerini İncelemek amacıyla modeller geliştirmek,, alınan sonuçlarla diğer birimlerin faaliyetlerini desteklemek, d) Politika ve orta-uzun vadeli strateji Önerilerinde bulunmak, İle görevlidir, Risk ve gözetim teknikleri araĢtırma dairesi baĢkanlığı Madde 20- Risk ve Gözetim Teknikleri Araştırma Dairesi Başkanlığı; a} Mali sektörde risk ölçüm ve yönetimi ile gözetim teknikleri konusunda araştırmalar yapmak, b) Model ve teknikler geliştirmek, c) İç denetim, risk ölçüm ve yönetimi ile gözetim teknikleri ve ilgili istatistiksel araçların kullanımı ko nusunda ilgili birimlere teknik destek sağlamak, d) Yukarıdaki konularda politika önerilerinde bulanmak, e) Kurum Başkanı tarafından verilen diğer görevleri yapmak İle görevlidir. 212 Uluslararası iliĢkiler dairesi baĢkanlığı Madde 21- Uluslararası İlişkiler Dairesi Başkanlığı; a) Kurumun faaliyet alanı ile ilgili olarak diğer ülke kurum ve kuruluşlarıyla ve uluslararası kuruluşlarla ilgili İşlemleri yürütmek, Kurumun bu kuruluşlarla yapacağı müzakereleri koordine etmek, b} Yabancı ülke kanunlarına göre denetime yetkili mercilerin, kendi ülkelerindeki mali piyasalarda faaliyet gösteren kuruluşların Türkiye'deki bu Kanuna tabı şube veya ortaklıklarında denetim yapma ve bilgi İsteme talepleri ile yabancı ülkelerin denetime yetkili mercileri ile Kurul tarafından yapılacak anlaşmalar çerçevesinde, bankacılıkla ilgili her türlü işbirliği ve bilgi alışverişine ilişkin işlemlerini yürütmek, c) Bu mercilerle yapılacak anlaşmalar ve bu çerçevede yürütülecek bankacılıkla ilgili her türlü işbirliği ve bilgi alışverişini gerçekleştirmek, d) Kurumun faaliyet alanı ile ilgili olarak gelişen uluslararası düzenlemeleri takip etmek, kurum ve sektörün kullantmına sunmak, e) Kurum Başkanı tarafından verilecek diğer görevleri yapmak ile görevlidir. ĠKĠNCĠ BÖLÜM Bankalar Yeminli Murakıpları Kurulu Bankalar Yeminli Murakıpları Kurulu Madde 22- Bankalar Yeminli Murakıpları Kurulu; a) Kanun ve diğer mevzuat ile bankalar yeminli murakıplarına ve yardımcılarına verilen görev ve yetkilerin gerektirdiği denetim, inceleme ve soruşturma İşlerini yürütmek ve sonuçlandırmak, b) Bankaların varlıkları, alacakları, Özkaynakları, borçlan, kar ve zarar hesaplan arasındaki ilgi ve dengelerin ve mali bünyeyi etkileyen diğer tüm unsurların tespit ve tahlilini yerinde denetim suretiyle gerçekleştirmek, c) Bankalar yeminli murakıpları ve yardımcılarının çalışma programlarını belirlemek, d) Görev ve yetki alanına giren konularda, yurt içi ve yurt dışında meydana gelen 213 gelişmeleri de incelemek ve göz önünde bulundurmak suretiyle, mevzuat ve uygulama İle ilgili her türlü araştırma ve diğer çalışmaları yapmak ve yürütmek, görüş bildirmek ve tekliflerde bulunmak, e) Kurum Başkanı tarafından verilecek diğer görevleri yapmak ile görevlidir. ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Danışma Birimleri Kurum danışmanlığı Madde 23- Kurum Danışmanlığı; a) Kuruma, Kanun ve diğer mevzuatta yer alan düzenlemeler hakkında danışmanlık hizmeti sunmak, b) Uzmanlık alanlarında Kurum Başkanı tarafından belirlenecek projeleri hazırlamak veya katkıda bulunmak, c) Kurum Başkanı tarafından verilecek diğer görevleri yapmak ile görevlidir. Hukuk danışmanlığı Madde 24- Hukuk Danışmanlığı; a) Kurum Başkanının uygun görmesi halinde ilgili birimlerin hukuki, rnali ve cezai sonuçlar doğuracak İşlemleri hakkında görüş bildirmek, b) Gerektiğinde idari davalarda Kurumu temsil etmek, c) Başkan tarafından verilecek diğer görevleri yerine getirmek ile görevlidir. 214 DÖRDÜNCÜ BOLUM Yardımcı Hizmet Birimleri Bilgi sistemleri dairesi baĢkanlığı Madde 25- Bilgi Sistemleri Dairesi BaĢkanlığı; a) SĠstern analizlerine dayat ı olarak bilgi teknolojileri altyapısı ile Kurum içi ve dıĢı bilgi Ġletim sistemlerini tasarlamak, geliĢtirmek, yönetmek, güvenliğini sağlamak ve teknolojik geliĢmelere uyumlu Ģekilde güncelleĢtirilmesini temin etmek, b) BütünleĢik bir bilgi modeli ve sistemi çerçevesinde veri tabanları tasarlamak, geliĢtirmek, yönetmek ve değiĢen mevzuat ve koĢullara uyum sağlayacak Ģekilde güncelleĢtirmek, verilerin kalite, doğruluk ve güvenliği için gerekli tedbirleri almak, uygulamak ve geliĢtirmek, c) Bilgi teknolojilerine ve sistemlerine bağlı olarak oluĢabilecek operasyonel risklerin asgari düzeye indirilmesi amacıyla, bankacılıkta kullanılan biigî teknolojisi ve sistemlerinin denetlenmesi ve düzenlemesine yönelik standart, yöntem ve stratejiler geliĢtirilmesi ile sektörün Ģeffaf, güvenli ve risk değerlendirilmesi yapılmıĢ bilgi sistemleri Ġle ĠĢler hale getirilebilmesi için alınacak tedbir ve geliĢtirilecek uygulamalara katkıda bulunmak, d) Ġzleme ve denetim faaliyetleri çerçevesinde erken uyarı sistemlerinin oluĢturulması için gerekli biliĢim süreçlerini tasarlamak, geliĢtirmek, uygulamaya koymak ve idamesini sağlamak, e) Kurum Ġçi ve dıĢı kullanıcılar için destek, güvenlik ve yönetim politikaları oluĢturmak ve uygulamak, kullanıcı eğitim programlan geliĢtirmek ve uygulanmasını sağlamak, f) Etkin bir kurumsal yönetim için, kurum içi otomasyon ve yönetim bilgi sistemlerinin geliĢtirilmesini, uygulamaya konulmasını, idamesini ve güvenliğini sağlamak, g) Bilgi teknolojilerinin temini ve kullanımı aĢamalarında mümkün olan en yüksek ekonomik etkinliğe ulaĢılması için, bilgi teknolojisi araçları edinim faaliyetlerini koordine etmek, edinilen teknoloji kaynaklarının optima! düzeyde kullanımını sağlamak üzere bu kaynaklan yönetmek, h) Kurum BaĢkanı tarafından verilecek diğer görevleri yapmak, Ġle görevlidir. 215 Ġnsan kaynaklan ve eğitim dairesi baĢkanlığı Madde 26- Ġnsan Kaynaklan ve Eğitim Dairesi BaĢkanlığı; a) Kurumun iĢ ve insangücü planlaması ile personel politikasıyla Ġlgili çalıĢmaları yapmak, b) Personel sisteminin geliĢtirilmesi ile Ġlgili tekliflerde bulunmak, c) Personelin atama, Özlük, emeklilik ve benzeri iĢlemlerini yürütmek, d) Personelin ücret ve diğer mali haklarına iliĢkin düzenlemeleri hazırlamak, e) Performans değerlendirme kriterleri ile meslek ilkelerinin tespitine yönelik çalıĢmalar yapmak, f) Personelin seçilme usul ve esasları, disiplin ve sicil amirlerinin tespiti ile personele ĠliĢkin diğer mevzuat çalıĢmalarını yürütmek ve uygulamasını sağlamak, g) ÇalıĢma hayatını ilgilendiren mevzuatı izlemek, h) Kurumun yurt içi ve yurt dıĢı eğitim planlarını hazırlamak, yayınlanması ve uygulanmasını sağlamak ve takip etmek, i) Kurum personeli Ġle ilgili hizmet öncesi ve hizmet içi eğitim programlarını düzenlemek ve uygulamak, i) Personelin Kuruma bağlılığını artırıcı sosyal faaliyetlerde bulunmak, k) Kurum BaĢkanı tarafından verilecek diğer görevleri yapmak ile görevlidir. Bilgi hizmetleri dairesi baĢkanlığı Madde 27- Bilgi Hizmetleri Dairesi BaĢkanlığı; a) Kütüphanecilik hizmetlerini yürütmek, b) Kurum raporlarının ve yayınlarının basım ve dağıtım hizmetlerini yürütmek, c) Kurumla Ġlgili tüm mevzuatın güncel halde tutulması ve diğer birimlerin kullanımına sunulmasını sağlamak, d) Kurum tarafından çıkarılacak haftalık bülteni hazırlamak, e) Kurum BaĢkanı tarafından verilecek diğer görevlen yapmak ile görevlidir, 216 Ġdari ve mali iĢler dairesi baĢkanlığı Madde 28- İdari ve Mali İşler Dairesi Başkanlığı; a} Kurumun geür-gider tahminlerini yapmak, bütçesini hazırlamak ve uygulamasını takip etmek ve kesin hesabını hazırlamak, b) Faaliyetlerine son verilen bankaların Kuruma tevdi ettikleri ve üçüncü şahıslara ait değerleri saklamak, c) Kurumun araç, gereç ve malzeme gereksinmelerinin karşılanması iie ilgili hizmetleri yürütmek, d) İhtiyaç duyuian bina ve arazinin kiralanma, satın alma ve sigortalatma İşlemlerini yürütmek, e) Kurumun mali İşleri ile İlgili diğer hizmetlerini yürütmek, O Temizlik, aydınlatma, ısıtma, bakım, onarım, taşıma ve güvenlik hizmetlerini yapmak veya yaptırmak, g) Kurum Başkanının direktif ve emirlerini ilgililere duyurmak ve işlemlerini takip etmek, Kurumun İç ve dış protokol hizmetlerini yürütmek, h) Gene! evrak, arşiv ve haber merkezinin hizmet faaliyetlerini düzenlemek ve yürütmek, İ) Kurum Başkanı tarafından verilecek diğer görevleri yürütmek ile görevlidir. Basın ve halkla iliĢkiler müdürlüğü Madde 29- Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü; a) Kurumun basın ve yayın kuruluşları ile ilişkilerini planlamak ve yürütmek, b) Basında bankacılık sektörü ve ekonomik gelişmeler iîe ilgili olarak çıkan haberleri derlemek ve ilgililere sunulmasını sağlamak, c) Kurumun açıklamalarını basın yayın organlarına duyurmak, d) Kurumun kamuoyunda tanıtılması ile ilgili faaliyetleri yürütmek, e) Kurum Başkanı tarafından verilecek diğer görevleri yerine getirmek ile görevlidir. 217 Kurul Özel büro müdürlüğü Madde 30- Kurul Özel Büro Müdürlüğü; a) Karar organının toplantılarına ilişkin gündemi üyelere dağıtmak, b) Kurul görüşmelerinin kaydını tutmak, elektronik ortamda veya mevcut teknolojinin imkan vereceği diğer sistemlerde deşifre ederek saklamak, c) Kurulun kararlarım, karar defterine kaydetmek, üyelere imzalatmak ve ilgili birimlere göndermek, d) Üyelerin sekreterlik hizmetlerini yürütmek, e) Kurulca verilecek diğer görevleri yapmak île görevlidir. BaĢkanlık özel büro müdürlüğü Madde 31- Başkanlık Özel Büro Müdürlüğü; a) Başkanın resmi ve Öze! yazışmalarını yürütmek, b) Başkanın her türlü protokol işlerini düzenlemek ve yürütmek, c) Başkan tarafından verilecek diğer görevleri yapmak ile görevlidir. Savunma uzmanlığı Madde 32- Savunma Uzmanlığı, 7126 sayılı Sivil Savunma Kanunu ile diğer kanunlarda gösterilen görevleri yapar. BEġĠNCĠ KISIM Sorumluluk ve Yetkiler Yöneticilerin sorumlulukları Madde 33- Kurumun her kademedeki yöneticileri yapmakla yükümlü bulundukları hizmet ve görevleri Kurum Başkanının emir ve direktifleri yönünde, mevzuata, pfan ve programlara uygun olarak düzenlemek ve yürütmekten bir üst yönetici kademeye karşı sorumludurlar. 218 Düzenleme ve bilgi Ġsteme Madde 34- Kurum, görev ve yetkilerini düzenleyici işlemler tesis ederek ve öze! nitelikli kararlar alarak kullanmaya, görevleri iie ilgili konularda bakanlıklardan, İlgili resmi ve özel kuruluşlar ile kişilerden gizli dahi olsa her türlü bilgi ve belgeyi istemeye yetkilidir. Yetki devri Madde 35- Başkan ve diğer yöneticiler, sınırlarını yazılı olarak açıkça belirlemek şartıyla yetkilerinden bir kısmını astlarına devredebilir. Ancak, yetki devri yetki devredenin sorumluluğunu kaldırmaz. ALTINCI KISIM ÇeĢitli Hükümler Saklı hükümler Madde 36- Bu Yönetmelikte yer almayan ya da açıklık bulunmayan konularda genel hükümleri de dikkate alarak karar vermeye, uygulamayı düzenlemeye ve yönlendirmeye Kurul yetkilidir. Yürürlük Madde 37- Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer. Yürütme Madde 38- Bu Yönetmelik hükümlerini Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu Başkanı yürütür. 219 TASARRUF MEVDUATI SĠGORTA FONU YÖNETMEÜGĠ (26 Ağustos 2000 tarih ve 24152 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmıĢtır.) BĠRĠNCĠ KISIM Genel Hükümler BĠRĠNCĠ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Hukuki Dayanak ve Tanımlar Amaç ve kapsam Madde 1- Bu Yönetmeliğin amacı, 4389 sayılı Bankalar Kanunu uyarınca tasarruf mevduatının sigorta edilmesi, hisseleri ve/veya yönetim ve denetimi kendisine İntikal eden bankaların mali bünyelerinin güçlendirilmesi, yeniden yapılandın!ması ve üçüncü kişilere devri ve anılan Kanun ile kendisine verilen diğer işleri de yapmakla görevli ve yetkili kılman, kamu tüzel kişiliğini haiz Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonunun teşkilat, görev, yetki ve sorumlulukları ile Fon mevcudunun kullanılış şekil ve esaslarım düzenlemektir. Hukukî dayanak Madde2- Bu Yönetmelik 18.06,1999 gün ve4389 sayılı Bankalar Kanununun 3'üncü ve "15'İnci maddelerine dayanılarak hazırlannuştır. Tanımlar Madde 3- Bu Yönetmelikte geçen kavramlar; 4389 sayılı Bankalar Kanununun 2'inci maddesinde yer alan anlamlan île kullanılmıştır. Ayrıca Yönetmelikte geçen "kuruluş11 İbaresi anılan Kanun kapsamındaki banka ve diğer kuruluşları, "yönetim kurulu" ibaresi Fon Yönetim Kurulunu, "tahsil dairesi" ibaresi Fon kaynakları ile her türlü alacaklarının takip ve tahsilinde 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunu tatbik etmekle görevli birimlerini ve bu birimlerde görevli personeli, "6183 sayılı Kanun" ibaresi 6183 saydı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunu ifade eder. 220 ĠKĠNCĠ BÖLÜM Fonun Temsilî ve Karar Organı Fonun Temsili ve Karar Organı Madde 4- Fon Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu tarafından temsil ve İdare olunur. Fonun karar organı Yönetim Kuruludur. ĠKĠNCĠ KISIM Fon Yönetim Kurulu KurutuĢ ve Hukuki Yapısı Madde 5- Kurul Başkanı Yönetim Kurulunun da başkanıdır. Fon işlemlerini yürütmede Başkana yardımcı oİmak üzere Kurul tarafından Kurum Başkan Yardımcısı statüsünde Fon Başkan Yardımcısı atanır. Fonun karar organı olan Yönetim Kurulu, Kurul Başkanı, Kuru! İkinci Başkanı, Kuru! üyelerinin kendi aralarından seçecekleri bir kişi, Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu Başkan Yardımcısı ve Kurumun Değerlendirme ve Uygulama Dairesinin bağlı ofduğu Kurum Başkan Yardımcısı oimak üzere beş kişiden oluşur. Yönetim Kurulu tüm üyelerinin katılımıyla toplanır. Kararlarını dört üyenin aynı yöndeki oyuyla alır. Başkanın bulunmaması halinde Yönetim Kuruluna Kurul İkinci Başkanı başkanlık eder. Kuru! ikinci başkanının Yönetim Kuruluna başkanlık etmesi veya Kuru! ikinci başkam ya da Kurulca seçilen asil üyenin bulunmaması durumunda Kurulca seçilen yedek üye, Fon Başkan Yardımcısının veya Kurumun Değerlendirme ve Uygulama Dairesinin bağlı olduğu Kurum Başkan Yardımcısının görevde bulunmaması hallerinde yerlerine vekalet eden kişiler Yönetim Kuruluna katılır. Görev ve Yetkiler Madde 6- Yönetim Kurulu Fon işlemlerinin mevzuatta belirtilen şekilde yerine getirilmesi için gerekli tüm kararları alır. Yönetim Kurulu, haiz olduğu yetkilerden bîr bölümünü sınırlarını açıkça belirtmek suretiyle görevlilerine devredebilir. Fonun faaliyetleri için gereksinim duyulacak gaynmenkulierin satın alınmasına ve elden çıkarılmasına Fon Yönetim Kurulu yetkilidir. 221 ÜÇÜNCÜ KISIM Fonun Görev ve Yetkileri ile TeĢkilatı BĠRĠNCĠ BÖLÜM Fonun Görev ve Yetkileri Fonun Görev ve Yetkileri Madde 7- Fonun görev ve yetkileri aşağıda belirtilmiştir, a) Kurulca belirlenecek esaslar çerçevesinde bankalardaki tasarruf mevduatını sigorta etmek, sigorta kapsamındaki mevduatı izlemek, fon mevcudunu yönetmek ve değerlendirmek, b) Fonun menfaatlerini koruyucu anlaşmazlıkları önleyici hukuki tedbirleri zamanında almak, ayrıca Fona ilişkin her türlü uyuşmazlığın adli ve idari merciler ile İcra dairelerinde takibi, savunulması ve çözümlenmesi amacıyla gerekli işlemleri yapmak, c) Bankacılık İşlemleri yapma ve/veya mevduat kabul etme izni kaldırılan bankaların; yönetim ve denetimini üstlenmek, mevduat sahiplerine sigorta kapsamında bulunan mevduatı doğrudan veya ifan edeceği bir banka aracılığı İle ödemek ve mevduat sahipleri yerine bankanın iflasını istemek, iflas kararı alınması halinde iflas masasına imtiyazlı alacaklı sıfatı İle iştirak etmek, Kanunun uygulaması ile sınırlı olmak üzere 2004 sayılı İcra ve İflas Kanununda yazılı iflas dairesi ve alacaklılar toplantısı ile iflas İdaresi görev ve yetkilerine de sahip olarak bankayı Kanun hükümleri çer çevesinde tasfiye etmek, d)Temettü hariç ortaklık haklan ile yönetimi ve denetimi kendisine devredilen veya hisseleri kendisine intikal eden bankaların mali bünyelerinin güçlendirilmesi, yeniden yapılandırılması, mevcut veya yeni kurulacak bir banka ile birleştirilmesi, devri veya satışıyla ilgili gerekli çalışmaları yapmak, e) Temettü hariç ortaklık haklan ile yönetim ve denetimi Fona devredilen bankanın sigorta kapsamında bulunan mevduat tutarını aşmamak ve hisselerinin tamamına sahip olmak kaydıyla, sermayesine tekabül eden zararlarının devralınması için gerekli İşlemleri yapmak, f) Temettü hariç ortaklık haklan ile yönetimi ve denetimi kendisine devredilen veya hisseleri kendisine intikal eden bankaların bankacılık işlemleri yapma ve mevduat kabul etme izninin kaldırılmasını Kuruldan talep etmek, 222 g) Bir banka hakkında Kanunun 14/3 ve/veya 14/4'üncü fıkralarının uygulanmasına neden olan işlemlerde sorumluluğu bulunan banka yönetim kurulu ve kredi komitesi başkan ve üyeleri ile gene! müdür, gene! müdür yardımcıları ve İmzalan bankayı ilzam eden memurları île banka ortaklan hakkında alınacak kararlara ilişkin gerekli çalışmaları yapmak, h) Kanuna aykırı karar ve İşlemleriyle bankanın iflasına neden olan banka yönetim kurulu ve kredi komitesi başkan ve üyeferî ile genel müdür, genel müdür yardımcıları ve imzaları bankayı ilzam eden memurlar hakkında alınacak kararlara İlişkin gerekli çalışmaları yapmak, i) Olağanüstü hallerde Hazine Müsteşarlığından İzin almak kaydıyla borçlanmak, j) Olağanüstü hallerde Fon kaynaklarının ihtiyacı karşılamaması durumunda Kurumun taleb i ü ze rine T ürk iye C u mhu riyet Merkez Ban k asınd an avan s almak, k) Fon mevcudunun İhtiyacı karşılayamaması durumunda bankalardan ileride doğacak prirn yükümlülüklerine mahsuben bîr önceki yılda ödedikleri sigorta primi toplamına kadar avans almak, İ) Fonun kaynaklan ile her türlü alacağını 6183 sayılı Kanun hükümlerine göre takip ve tahsif etmek, m) Kanunla verilen diğer görevleri yapmak ve yetkileri kullanmak, ĠKĠNCĠ BÖLÜM Fonun TeĢkilatı TeĢkilat Madde 8- Fonun merkezi Ankara'dadır. Fon, Yönetim Kurulu kararıyla, gerekli görülen yerlerde geçici veya daimi teşkilat kurmaya yetkilidir. Merkez TeĢkilatı Madde 9- Fonun merkez teşkilatı aşağıda belirtilen hizmet birimleri ile Fon Yönetim Kurulu Özel Bürosundan oluşur. 223 1- Finansman Dairesi Başkanlığı, 2- Hukuk Dairesi Başkanlığı, 3- Tasfiye Dairesi Başkanlığı, 4- Varlık Yönetim Dairesi Başkanlığı, 5- Tahsilat Dairesi Başkanlığı, Fonun merkez teşkilatı ekte yer alan cetvelde gösterilmiştir. Kurut ihtiyaç duyulması halinde Yönetim Kurulunun teklifi üzerine mevcut daire başkanlıklarının birleştirilmesine, genişletilmesine, kaldırılmasına veya yeni daire başkanlıklarının kurulmasına karar verebilir. Fon faaliyetlerinin, etkin ve verimli bir şekilde yerine getirilmesini sağlamak amacıyla Yönetim Kurulu kararıyla alt birimler ile geçici veya daimi ortak proje ve çalışma grupları oluşturulabilir. Bu amaçla sözleşmeli personel istihdam edilebilir. Finansman Dairesi BaĢkanlığı Madde 10- Finansman Dairesi Başkanltğı; a) Sigorta primleriyle diğer Fon gelirlerini tahsil etmek, süresi içerisinde ödenmeyenleri Tahsilat Dairesi Başkanlığına bildirmek, b) Fonun Türk Lirası ve döviz mevcutlarının verimli bir şekilde nemalandırılması İçin Yönetim Kurulu tarafından belirlenecek esaslar dahilinde gerekli İşlemleri yapmak, c) Olağanüstü hallerde Hazine Müsteşarlığından izin alınması kaydıyla borçlanmaya yönelik işlemleri yapmak, d) Olağanüstü hallerde Fon kaynaklarının ihtiyacı karşılamaması durumunda Kurumun talebi üzerine Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasından avans alınması için gerekli çalışmaları yapmak, e) Fon mevcudunun ihtiyacı karşılayamaması durumunda bankalardan ileride doğacak prim yükümlülüklerine mahsuben bir önceki yılda ödedikleri sigorta primi toplamına kadar avans alınmasına yönelik çalışmaları yapmak, f) Fon kaynaklarının ihtiyacı karşılamaması durumunda Hazine Müsteşarlığından İzin almak suretiyle doğrudan veya Hazine Müsteşarlığı tarafından ihraç edilecek Devlet İç Borçlanma Senetlerinin ikrazı yönetimiyle borçlanılmasına ve/veya Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankasından avans alınmasına yönelik işlemleri yapmak, 224 g) Bankacılık iĢlemleri yapma ve/veya mevduat kabul etme izni kaldırılan bankaların sigorta kapsamında bulunan ve Tasfiye Dairesi BaĢkanlığınca miktarı tespit edilen tasarruf mevduatını doğrudan veya Ġlan edilecek banka aracılığı ile ilgilisine ödemek, bu suretle ödemiĢ bulunduğu toplam mevduat miktarının iflas masasına imtiyazlı alacak olarak kaydı Ġçin Tasfiye Dairesi BaĢkanlığına durumu bildirmek, h) Yönetim Kurulu kararlan çerçevesinde, Fonun Kanundan ve bu Yönetmelikten doğan görevlerinin yerine getirilmesi amacıyla yapılan giderler Ġle Fonda Ġstihdamına karar verilen sözleĢmeli personele ait aylık, yolluk, ve benzeri diğer ödemeleri tahakkuk ettirmek ve Ödemek, i) Fonun yapmak zorunda olduğu ilanların gidederînî ödemek, j) Kurul tarafından Bankalar Kanununun 14'üncü maddesinin birinci fıkrası uyarınca atanan banka yönetim kurulu ve denetim kurulu üyelerinin ücretlerini ödemek, k) Fonun araç, gereç ve malzeme gereksinimleri ile hizmet alımlarına ĠliĢkin görevleri yürütmek, l) Yönetim Kurulunca belirlenen hesap planı çerçevesinde, Kurumun muhasebesinden ayn olarak, Fon muhasebe kayıtlarına ĠliĢkin gerekli defterleri tutmak ve muhafaza etmek, muhasebe sisteminin düzenli iĢleyiĢini takip etmek ve gerekli düzenlemeleri yapmak, m) Fonun mali iĢleri ile ilgili diğer hizmetleri yürütmek, n) Fonun yıllık faaliyet raporunu hazırlamak, o) Fon BaĢkanı tarafından verilen diğer görevleri yapmak, Ġle görevlidir. Hukuk Dairesi BaĢkanlığı Madde 11- Hukuk Dairesi BaĢkanlığı; a) Fonun taraf olduğu her türlü uyuĢmazlığın adli ve idari yargı mercii ve icra -ifias daireleri ile diğer Ġdari mercilerde takibini, savunulmasını, Fonun Ġlgili mevzuat kurallarına göre bu mercilerde temsil edilmesini sağlamak, b) Henüz yargı mercilerine intikal etmemiĢ uyuĢmazlıkların, bir hakkın tanınması ya da bir menfaatten vazgeçilmesi yoluyla sulhen çözümünün sağlanması amacıyla Yönetim Kuruluna öneride bulunmak, c) Takibinde ya da üst dereceli yargı mercilerine intikalinde yarar görülmeyen dava ve Ġcra takiplerinden vazgeçilmesi veya ihtilafın suîhen çözümü konusunda Yönetim Kuruluna öneri sunmak, 225 d) Yönetirn'Kuruiunca açılmasına karar verilen davaları açmak, Ġlgililer hakkında alınması Ġstenilen her türlü muhafaza tedbirini almak, ilgililerden mal beyannamesi Ġstemek, e) Bankacılık ĠĢlemleri yapma ve mevduat kabul etme Ġzni kaldırılan, sigorta kapsamındaki mevduatı Fon tarafından ödenen bankanın iflasının istenmesi ile Ġlgili davaların açılması için gerekli iĢlemleri Tasfiye Dairesi ile birlikte yürütmek, f) Ġflas idarelerine gerekli hukuki desteği sağlamak ve bu Ġdarelerde görev alacak avukatların seçimi konusunda yardımcı olmak, g) Fonun menfaatlerini koruyucu, anlaĢmazlıkları önleyici hukuki tedbirleri zamanında almak, anlaĢma ve sözleĢmelerin bu esaslara uygun olarak yapılmasını sağlamak, diğer birimlerle iĢbirliği yapmak, sonuçlanan davalar hakkında ilgili birimlere bilgi vermek, h) Daireye ait çalıĢma düzenini, görev bölümünü, dosyalama, kayıt ve arĢivleme yöntemlerini belirlemek, Ġ) Fon BaĢkanı tarafından verilecek diğer görevleri yapmak, Ele görevlidir. Tasfiye Dairesi BaĢkanlığı Madde 12- Tasfiye Dairesi BaĢkanlığı, a) Bankacılık iĢlemleri yapma ve mevduat kabul etme izni kaldırılan bankaların mevduat sahiplerinin, sigorta kapsamında bulunan mevduatını miktar ve Ģahıs Ġtibarıyla belirleyerek ödenmesini sağlamak üzere Finansman Dairesine bildirmek ve bu konuda karĢılaĢılan sorunları çözmek, b) Bankacılık iĢlemleri yapma ve mevduat kabul etme izinleri kaldırılan bankalarla ilgili olarak, Kanunun 16'ncı maddesi uyarınca Yönetim Kurulunca alınması gereken kararlara iliĢkin Önerileri hazırlamak, Yönetim Kurulunun bu konuda aldığı kararlan ilgili daire baĢkanlıklarına Ġletmek, iflas c) Bankacılık iĢlenilen yapma ve mevduat kabul etme izni kaldırılan bankalar hakkında sürecinin seyrini Hukuk Dairesi BaĢkanlığı Ġle birlikte Ġzlemek, d) Kanunun 16/4 ncü maddesi hükmü uyarınca iflas dairesi ve alacaklılar toplantısı Ġle iflas idaresi görev ve yetkilerini kullanmak, e) Ġflasına karar verilen bankaların iflas idarelerinde görev yapacak kiĢileri Yönetim Kuruluna önermek, f) OluĢturulacak banka iflas idarelerine, müflis bankaların taĢınabilir malları ile evrakının 226 korunması, tasnifi ve inceleme çalıĢmalar! ile kayıt düzeninin kurulması ve tasfiyenin süratli ve etkin bir Ģekilde yürütülmesi için yardımcı olmak, g) Ġflas masalarının aktifindeki paralarla tahsil ettiği paraların muhafaza ve nemalandınlması iie ilgili esasları tespit etmek, h) Kanunun 17/1 'inci maddesi hükmü gereğince Ģahsen iflasları istenilen banka yönetim kurulu ve kredi komitesi baĢkan ve üyeleri ile genel müdür, genel müdür yardımcıları ve Ġmzalan bankayı ilzam eden memurlar ile banka ortaklarından haklarında mahkemece Ģ ahs en if las ın a k a ra r veril enl e rle ilg ili ge rekli tasf i ye iĢl e ml e rini ya p mak, i) Fon dıĢındaki alacaklılar tarafından yapılan takip sonucu iflas eden bankalardan o!an Fon alacağının, iflas masasına Ġmtiyazlı alacak olarak kaydedilmesini sağlamak, j) Müflis bankaların tasfiye aĢamaları konusunda ilgili makamlara sunulacak raporları hazırlamak, k) Tedricen tasfiye edilmekte olan bankalarla ilgili iĢlemleri sonuçlandırmak, I) Fon BaĢkanı tarafından verilen diğer görevleri yapmak, ile görevlidir. Varlık Yönetim Dairesi Başkanlığı, Madde 13- Varlık Yönetim Dairesi BaĢkanlığı, a! Banka sermayesinin doğrudan veya dolaylı olarak yüzde on ve daha fazlasına veya bu oranın altında olsa dahi bankanın yönetim ve denetim kurullarına üye belirleme imtiyazı veren hisse senedine sahip olan ortaklarından, kurucularda aranan nitelikleri taĢımayanlar ile bu niteliklerini kaybedenlerin ve Kurulun izni olmaksızın pay edinen ortakların temettü dıĢındaki ortaklık haklarının kullanımı île ilgili iĢlemleri yapmak, b) Temettü hariç ortaklık haklarıyla yönetim ve denetimi veya hisseleri Fona intikal eden bankanın tüm varlıkları ile kayıt ve belge güvenliğini sağlamak üzere gerekli her türlü tedbiri almak, c) Kanunun 14/4'üncü maddesinin uygulanması sonucu temettü hariç ortaklık haklan ile yönetim ve denetimi Fona devredilen bankaların; 1- Kötüye kullan/lan kaynaklarının veya uğradığı zararın iade veya tazmini için gerekli çalıĢmaları yapmak, 2- Hisselerinin Kurulca uygun görülecek gerçek veya tüzel kiĢilere devrine yönelik iĢlemleri yapmak, 227 3- Yönetim ve denetimini doğrudan veya dolaylı olarak, tek baĢına veya birlikte elinde bulunduran ortaklan ile tüzel kiĢi ortaklarının sermayesinin yüzde onundan fazlasına sahip gerçek kiĢi hissedarlarından kendilerine, eĢlerine ve velayet altmdakĠ çocuklarına ait taĢınmaz ma! ve iĢtiraklerini, haczi caiz olan taĢınır mal, hak ve alacaklarını ve menkul kıymetlerini ve her türlü kazanç ve gelirleri ve ayrıca bildirimden Önceki Ġki yıl içinde Ġvazlı veya ivazsız olarak Ġktisap ettikleri veya devrettikleri taĢınmaz mal, haczi caiz taĢınır mal, hak, alacak ve menkul kıymetlerini gösterir birer ma! beyannamesi vermelerinin sağlanmasıyla ilgili her türlü çalıĢmayı yaparak bu iĢlemlere iiiĢkin karar taslaklarını hazırlamak ve Yönetim Kuruluna sunmak, 4- Yönetim ve denetimini doğrudan veya dolaylı olarak, tek baĢına veya birlikte elinde bulunduran ortaklarının malvarlıkları üzerine teminat aranmaksızın Ġhtiyatı tedbir, ihtiyati haciz kararlan ile ilgililerin yurtdıĢına çıkmasını yasaklama dahil, alacaklıların menfaati için zorunlu olan her türlü muhafaza tedbirinin alınması Ġçin gerekli iĢlemleri yaparak bu ĠĢlemlere iliĢkin karar taslaklarını hazırlamak ve Yönetim Kuruluna sunmak, d) Kanunun 14/3 ve 14/4'üncü maddelerinin uygulanması sonucunda hisseleri Fona Ġntikal eden bankaların; 1- Mali sistemde güven ve Ġstikrarın sürdürülmesini temin etmek amacıyla, Kurulca gerekti görülen hallerle sınırlı olmak üzere, mali yapılarını inceleyip değerlendirerek mali b ü n yel e rini n g üçle ndi rilme si ve ye ni de n yap ıla nd ırıl ma s ın ı sa ğla mak için ; 1.1 Sermayelerinin artırılması, 1.2 Merkez Bankasının görüĢünü almak suretiyle kanuni karĢılık yükümlülüklerinin cezaî faizlerinin de kaldırılması suretiyle ertelenmesi veya düĢürülmesi, 1.3 ĠĢtirak, gayrimenkul ve diğer aktiflerinin satın alınması veya bunların teminat olarak alınıp, karĢılığında avans verilmesi ya da mevduat yapılması, l .4 Alacaklarının, zararlarının devralınması "i .5 Fonun bu Ģekilde sahip olacağı banka aktifleri ve hisse senetlerinin Ġskonto veya sair suretlerle üçüncü kiĢilere satılması, 1 .6 Borçlarının garanti edilmesi, l .7 Her türfü alacak ve varlıklarının nakde tahvilinin sağlanması veya bunların yapılacak anlaĢmalar çerçevesinde kamusa! sermayeli olanlar da dahil olmak üzere diğer bankalar aracılığıyla Fon nam ve hesabına nakde tahvil edilmesi, gibi her türlü tedbirin uygulanması Ġçin Yönetim Kurulunca alınması gereken kararlara iliĢkin gerekli çalıĢmaları yapmak ve Önerileri hazırlamak, Yönetim Kurulunca alman kararlan ilgili birimlere bildirmek, 228 2- Gerektiğinde mali ve teknik yardım sağlamak suretiyle, varlık ve yükümlülüklerini kısmen veya tamamen, mevcut bankalardan istekli olanlara ya da kurulacak bir bankaya devretmek veya bankanın başka bir banka İle birleştirilmesine ilişkin İşlemleri yapmak, e) Temettü hariç ortaklık haklan île yönetim ve denetimi ve/veya hisseleri Fona intikal eden bankanın; 1- Uygun görülecek aktiflerini, teşkilatını ve aksine talebi olmayan personeli ile devir tarihi itibarıyla mevduat toplamları en yüksek beş bankaca uygulanan faiz oranlan ortalamasını geçmemek üzere İşlemiş faizleriyle birlikte sigortaya tabi mevduatını ve pasifte yer alan karşılık kalemlerini mevcut bankalardan istekli olanlara veya bu amaçla yeni kurulacak bîr bankaya devretmeye yönelik İşlemleri yapmak, 2- Gerekli görülmesi halinde bankacılık işlemleri yapma ve/veya mevduat kabul etme izninin kaldırılması İçin gerekli çalışmaları yapmak, f) Temettü hariç ortaklık hakları ile yönetim ve denetimi Fona devredilen bankanın sigorta kapsamında bulunan mevduat tutarını aşmamak ve hisselerinin tamamına sahip olmak kaydıyla, sermayesine tekabül eden zararlarının devralınması için gerekli İşlemleri yapmak, g) Hisseleri Fona intikal eden bankaların Fon tarafından devralınacak alacaklarının niteliklerini ve mevcut durumunu Tahsilat Dairesi Başkanlığı ile birlikte tespit etmek, h) Banka hakkında Kanunun 14/3 ve/veya 14/4'üncü fıkralarının uygulanmasına neden olan işlemlerde sorumluluğu bulunan banka yönetim kurulu ve kredi komitesi başkan ve üyeleri İle genel müdür, genel müdür yardımcıları ve imzalan bankayı ilzam eden memurlar île banka ortaklan hakkında yapılması gereken işlemlere ilişkin karar taslaklarını hazırlamak ve Yönetim Kuruluna sunmak, i) Kanuna aykırı karar ve işlemleriyle bankanın iflasına neden olan, banka yönetim kurulu ve kredi komitesi başkan ve üyeleri İle genel müdür, genel müdür yardımcıları ve imzalan bankayı ilzam eden memurlar hakkında alınacak kararlarla ilgili her türlü hazırlık çalışmasını yaparak bu istemlere ilişkin karar taslaklarını hazırlamak ve Yönetim Kuruluna sunmak, j) Kanunun 14/6'ncı maddesi uyarınca kurulacak banka ve şirketlere ilişkin hazırlık çalışmalarını yürütmek, k) Kanunun yürürlüğe girdiği tarih İtibarıyla faaliyet göstermekte olan bankaların yönetim ve denetiminin doğrudan ya da dolaylı olarak başka bir sermaye grubuna geçmesine yol açan hisse devir ve edinimlerinde, ödenmiş sermayenin devre ilişkin izin tarihînden itibaren bir yi! İçinde Kanunun 7'ncı maddesinin 2 numaralı fıkrasının d bendinde belirtilen 229 tutara yükselti l memesi halinde, hisseleri devir alan ortakların temettü hariç ortaklık haklarının kullanımı ile ilgîlî işlemleri yapmak, [) Fon Başkanı tarafından verilecek diğer görevleri yapmak, i l e görevlidir. Tahsilat Dairesi Başkanlığı Madde 14-Tahsüat Dairesi Başkanlığı, a) Fon kaynaklan ve Fonun diğer her türlü alacağının, 6183 sayılı Kanun hükümlerine göre takip ve tahsilini sağlamak, b) Fona intikal eden bankaların, Fon tarafından devralınacak alacaklarının niteliklerini ve mevcut durumunu Varlık Yönetim Dairesi Başkanlığı ile birlikte tespit ederek Yönetim Kuruluna sunmak, c) Fonun alacaklı olduğu gerçek ve tüzel kişiler hakkında gerekli bilgi ve belgeleri toplamak ve araştırmaları yapmak, d) Fon tarafından devralınan alacaklardan devir tarihinden önce 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu hükümlerine göre takibine başlanılmış olanların takibine kaldığı yerden devam etmeye veya bu takibatı keserek, alacağın 6183 sayılı Kanuna göre takibine Hukuk Dairesi Başkanlığı ile birlikte karar vermek, e) Fon alacağının 6183 sayılı Kanuna göre takip ve tahsili sırasında kullanılması gereken makbuz, tutanak, fiş ve diğer kağıtların şeklini ve ihtiva edeceği hususları belirleyerek Yönetim Kurulu onayına sunmak, f) Kanunda gösterilen para cezalarının süresi içinde ödenmemesi halinde, bunların vergi dairesince tahsilini sağlamak, g) Faaliyet konuları ile İlgili olarak Fon tarafından dava açıl ması gereken hallerde, iddianın İspatına yarayacak her türlü bilgi ve belgeyi Hukuk Dairesi Başkanliğına göndererek dava açılmasını talep etmek, aleyhte açılan davalara İlişkin olarak savunma dosyalarının hazırlanmasında Hukuk Dairesi Başkanlığına yardımcı olmak, h) Fon tarafından devralınan alacaklar ile Fonun diğer alacaklarının takip ve tahsili hakkında Yönetim Kuruluna aylık raporlar sunmak, i) Fo n başkanı tarafınd an verilen diğer görevleri yap mak, i l e görevlidir. Özel Büro Madde 15- Yönetim Kurulu Özel Bürosu; a) Karar organının toplantılarına İlişkin gündemi üyelere dağıtmak, 23 0 b) Yönetim Kurulu görüşmelerinin kaydını tutmak, bu kayıtlan elektronik ortamda veya mevcut teknolojinin İmkan vereceği diğer sistemlerde deşifre ederek saklamak, c) Yönetim Kurulunun kararlarını karar defterine kaydetmek, üyelere imzalatmak ve ilgili birimlere göndermek, d) Fonun iç ve dış haberleşme İşlerini yürütmek ve arşiv faaliyetlerini düzenlemek, e) Fon Başkanı tarafından verilecek diğer görevleri yapmak, i l e görevlidir. DÖRDÜNCÜ KISIM Tahsilat Grup BaĢkanlıkları, Tahsilat Ekipleri Ve Tahsilat ĠĢlemleri BĠRĠNCĠ BÖLÜM KuruluĢ, Hukuki Yapı ve Yetki KuruluĢ Madde 76- Tahsilat Dairesi Başkanlığına verilen görevler île 6183 saydı Kanunun tahsil dairesine verdiği görev ve yetkileri kullanmak üzere gerekli görülen yerlerde Yönetim Kurulu kararıyla tahsilat grup başkanlıktan kurulabilir. Tahsilat grup başkanı, Fona intikal eden alacakları takip ve tahsil etmek üzere, kurum uzmanı ve diğer personelden oluşan tahsilat ekipleri kurar ve ekipte yer alan kurum uzmanlarından birini ekip başkanı olarak görevlendirir. Tahsilat Grup BaĢkanı Madde 17- Tahsilat grup başkanı, 6183 sayılı Kanunun alacaklı amme İdaresinin mahalli en yüksek memuruna verdiği yetkiler İle bu Yönetmelikte belirtilen görev ve yetkileri kullanır. Tahsilat Grup BaĢkanlığı Madde 18- Tahsilat Grup Başkanlıkları; a) Fona intikal eden alacak dosyalarını niteliklerine göre tasnif ederek tahsilat ekiplerine dağıtmak, her bir alacak dosyasının takibine yönelik olarak yapılacak işlemler ve işlem adımları İ l e bunların tahmini sürelerini içeren bir eylem planı hazırlamak, 231 b) Borçiunun 6183 sayılı Kanunun 27, 28, 29 ve 30'uncu maddelerinde yazılı tasarruf ve muamelelerinin varlığı batinde bu işlemlerin iptali için gerekli delilleri top layarak iptal davası açılması talebiyle Hukuk Dairesi Başkanlığına intikal ettirmek ve sonucunu İzlemek, c) Hakkında haciz veya ihtiyati haciz karan alınan borçlunun menkul ve gayrimenkul mallan ile alacak ve haklarına haciz uygulamak, d) Ödeme emri tebliğ edilen ve süresi İçinde mal bildiriminde bulunmayan borçluların hapsen tazyikini ilgili mahkemeden talep etmek, e) Borçluya ait menkul ve gayrimenkul mallar ile alacak ve haklan araştırmak, borçlunun ma! edinme ve mal artışlarını izlemek, f) Borçlu hakkında yurtdışı çıkış yasağı uygulanmasını İlgili mercilerden talep etmek, g) Haczedilen menkul ve gayrimenkul mallar ile gemilerin İdaresi, İşletilmesi, menfaat ve hasılatının toplanması için gerekli tedbîrleri almak, h) 6183 sayılı kanunun 34'üncü maddesine göre ortaklığın feshini İstemek, i) Lİmtted şirketlerden tahsil imkanı bulunmayan alacakların, sermaye hisseleri oranında doğrudan doğruya limited şirket ortaklarından takip ve tahsilini sağlamak, j) Tüze! kişilerle, küçüklerin ve kısıtlıların, vakıflar ve cemaatler gibi teşekküllerin ma! varlığından tamamen veya kısmen tahsi! edilemeyen veya tahsil edilemeyeceği anlaşılan alacakların, kanuni temsilcilerin ve teşekkülü idare edenlerin şahsî mal varlıklarından takip ve tahsilini sağlamak, k) 6183 sayılı Kanunun 110 ila 114'üncü maddelerinde yazılı bulunan suçları işleyenleri Cumhuriyet Savcılığına bildirmek, 1) Alacağın tahsili için İcra ve İflas Kanunu hükümleri dairesinde borçlunun İflasını istemek, m) Tahsilat ekiplerinin çalışmalarını günlük olarak iztemek ve kontrol et mek, n) Alacakların takip ve tahsili hakkında Tahsilat Dairesi Başkanlığına aylık raporlar sunmak, o) 6183 sayılı Kanunun tahsil dairesine verdiği diğer görev ve yetkileri kullanmak, İle görevlidir. Tahsilat Ekipleri Madde 19- Fon kaynakları ile Fonun her türlü alacağının 6183 sayılı kanuna göre takip ve tahsilini sağlamak üzere, tahsilat grup başkanlıkları bünyesinde kurum uzmanları ve diğer personelden oluşan tahsilat ekipleri kurulur. Tahsilat ekipleri; a) Haczedilen menkul malların cins ve nevilerini, vasıflarını, alametlerini, sayı ve miktarlarını, tahmin edilen değerlerini, haciz sırasında bulunan kişiler İle varsa üçüncü 232 şahısların iddialarını vesair gerekli hususları haciz tutanağı i l e tespit etmek, b)Üçüncü şahıslardaki menkul mal, hak ve alacaklardan tutanakla haczi mümkün bulunmayanları, borçlu veya zilyet olan veyahut alacak ve hakları ödemesi gereken gerçek ve tüzel kişilere haciz keyfiyetini bir yazı İ l e tebliğ etmek suretiyle haczetmek, c) Haciz uygulaması sırasında haczin gerektirdiği her tür lü zora başvurmak, d)6183 sayılı Kanunun haczi tatbik etmekle görevli ve yetkili olanlara tanıdığı her türlü görev ve yetkiyi kullanmak, e) Adresi bilinmeyen veya bilinen adreslerinden ayrılmış olduğu saptanan borçlularla ilgili olarak adres araştırması yapmak, f) Yapılan takip sonucunda borçlunun haczi caiz malı olmaması veya bulunan malların satış bedelinin borcu karşılamaması halinde borçlu hakkında aciz fişi düzenlemek ve aciz vesikasına bağlayarak tahsilat grup başkanlığına sunmak, g) Tahsilat grup başkanlığınca memur eliyle tebliğ yapılması gerekli görülen hallerde tebliğ işlemini gerçekleştirmek, h) Alacakların takip ve tahsili hakkında tahsilat grup başkanlığına aylık raporlar sunmak, ile görevlidir. iKiNCi BOLUM Tahsilat ĠĢlemleri Alacak Dosyalarının Devralınması Madde 20- Fona intikal eden bankaların, Fon tarafından devralınacak alacaklarına ilişkin kredi, takip ve dava dosyalan, Tahsilat Dairesi ve Varlık Yönetim Dairesi Başkanlıklarınca uzman görevlilerden oluşturulacak ekipler tarafından devralınır. Dosyalan devralacak ekiplerin oluşturulmasında, Kurul Başkanı, gerektiğinde Kurumun ve Fonun diğer birimlerinde çalışan murakıp, avukat ve uzmanları da bu ekiplerde görevlendirebilir. Dosyalan devralacak ekipler, dosyalarda bulunan kredi sözleşmesi, kredi kararı, teminatlar ve şahsî kefalete ilişkin belgeler, protokoller, ödeme belgelen, tebligata ilişkin belgeler, takibat, icra ve dava safhasına ilişkin belgeler ile diğer belgeleri banka yetkilileri ve varsa takibatla görevlendirilen avukatın da imzaladığı bir tutanakla tespit ederler. 233 Teminat Ġsteme Madde 21- Türkiye'de İkametgahı bulunmayan borçlunun durumu Fon alacaklarının tahsilinin tehlikede olduğunu gösteriyorsa, tahsil dairesi kendisinden teminat isteyebilir. Gösterilen teminatın sonradan kısmen ya da tamamen değerini kaybetmesi veya borç miktarının artması halinde, teminatın tamamlanması veya yerine başka bir teminat göstermesi yazı İle borçludan istenilir. ġahsi Kefalet Madde 22- Fon alacaklarının tahsilatı ile ilgili olarak borçlu kişiler muteber bir şahsı müteselsil kefü ve müşterek müteselsil borçlu olarak gösterebilirler. Şahsî kefalet Yönetim Kurulu tarafından tespit edilecek şartlara uygun olarak noterden tasdikli mukavele ile tesis olunur. Fon alacağının borçlu tarafından ödenmemesi halinde, alacak şahsi kefalet veren kişiden 6183 sayılı Kanuna göre takip ve tahsil olunur. Ġhtiyatî Haciz Madde 23- İhtiyati haciz. Fon alacakları ile İlgili olarak 6183 sayılı Kanunun 13'üncü maddesinde belirtilen hallerden herhangi birinin bulunması halinde hiçbir süreyle sınırlı olmaksızın tahsilat ekip başkanının talebi üzerine tahsilat grup başkanının kararıyla, haczin ne suretle yapılacağına dair olan hükümlere göre derhal tatbik olunur. Tecil Madde 24- Fon alacağının vadesinde ödenmesi veya haczin tatbiki veyahut haczolunmuş mallann paraya çevrilmesi borçluyu çok zor duruma düşürecekse, borçlu tarafından yazı ile istenilmiş ve 6183 sayılı Kanunun 10'ncu maddesinde belirtilen nitelikte teminat gösterilmiş olmak şartıyla grup başkanının önerisi ve Yönetim Kurulu kararı ile Fon alacağı iki yılı geçmemek üzere ve Maliye Bakanlığınca belirlenen oranlarda faiz alınarak tecîl olunabilir. Tecil edilen alacağın taksit zamanlan ve diğer şartlar Yönetim Kurulu kararında gösterilir. Teminat alacağın tamamını karşılayacak miktarda olur, haciz yapılmış İse mahcuz mal değeri tutarınca teminat yerine geçer. Borçlunun tecil şartlarına uymaması, değerini kaybeden teminat veya mahcuz mallann tamamlanmaması veya yerlerine başkalarının gösterilmemesi hallerinde atacak muaccel hale gelir. 234 Ödeme Emri Madde 25- Fon alacağını vadesinde ödemeyenlere, 7 gün İçinde borçlarını ödemeleri veya ma! bildiriminde bulunmaları (uzumu tahsilat grup başkanı tarafından imzalanan "ödeme emri11 ile tebliğ olunur. Ödeme emrinde borcun mahiyeti ve miktarı, nereye ödeneceği, süresinde ödenmediği veya mal bildiriminde bulunulmadığı takdirde borcun cebren tahsil ve borçlunun mal bildiriminde bulununcaya kadar üç ayı geçmemek üzere hapis ile tazyik olacağı, gerçeğe aykırı bildirimde bulunduğu takdirde hapis ile cezalandırılacağı kayıtlı bulunur. Ayrıca, borçlunun 6183 sayılı Kanunun 114'üncü maddesindeki görevleri ve bu görevlen yerine getirmediği takdirde hakkında tatbik edilecek olan ceza öderne emrinde kendisine bildirilir. Hapsen Tazyik Talebinde Bulunma Yetkisi Madde 26- Kendisine ödeme emri tebliğ edilen borçlunun 7 günlük süre içinde borcunu ödememesi ve mal bildiriminde de bulunmaması halinde, hakkında hapsen tazyik kararının alınmasını sağlamak amacıyla, icra tetkik mercii hakimliğine yazılı talepte bulunma yetkisi tahsilat grup başkanına aittir. Haciz Varakası Madde 27- Haciz işlemleri, tahsilat ekiplerince düzenlenen ve tahsilat grup başkanı tarafından tasdik edilen haciz varakalarına dayanılarak yapılır. Haciz varakasında, varakayı düzenleyen grup başkanlığının adı, varakanın düzenlenme tarih ve numarası, borçlunun adı, soyadı veya unvanı, İş ve ikametgah adresleri, ödeme emrinin tebliğ tarihi ve tebliğ şekli, haczin nedeni ve yasa! dayanağı, haciz konusu alacağın türü, miktarı ve vadesi gösterilir. Bu varakaların şekli ve ihtiva edeceği bilgiler Yönetim Kurulu tarafından belirlenir. Haczedilen Menkul Malların Korunması Madde 28- Haczedilen para, kıymetli maden, mücevher, ticari senet, hisse senedi ve tahvil gibi menkul mallar kaybolmalarını ve değiştirilmelerini önleyecek tedbirler alınarak grup başkanlığınca muhafaza olunur. Tahsilat ekiplerince haczolunan sair menkul mallar uygun bir yerde muhafaza altına alınır veya güvenilir bir şahsa veyahut güvenilir bir şahsın kefaleti altında borçlunun veya zilyedin kendisine bırakılır. Tahsilat ekiplerinin grup başkanlığı merkezinin bulunduğu yer dışında haczettikleri menkul mallar gerektiğinde grup başkanlığı merkezine getirilerek muhafaza altına alınır. 235 Menkul Malların SatıĢı Madde 29- Menkul mallar tahsilat grup baĢkanlığınca haczin yapıldığı tarihîn üçüncü gününden itibaren üç ay içinde satıĢa çıkarılır. Tahsilat ekiplerince tahsilat grup baĢkanlığı merkezinin bulunduğu yer dıĢında haczedilen menkul mallar, haczedildiği yerde satıĢının güç olacağının anlaĢılması halinde tahsilat grup baĢkanlığınca uygun görülecek yerde satılır. Ödeme Madde 30- Tahsilat grup baĢkanlıkları ve tahsilat ekiplerince cebri takip sonucunda tahsil edilen tutarlar ile borçlu tarafından rızaen yapılan ödemeler karĢılığında borçlu veya ödemeyi yapana bir ödeme belgesi verilir. Tahsil edilen tutarlar Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası nezdinde bulunan Fon hesabına makbuz karĢılığı yatırılır. Tahsilat grup baĢkanlıktan ve tahsilat ekiplerince yapılan tahsilatın aynı gün, bunun mümkün olmaması halinde izleyen ilk iĢ günü Fon hesabına yatırılması esastır. Tahsilatın yapıldığı gün Fon hesabına yatınlamayan tutarlar, tahsilat grup baĢkanı ve tahsilat ekibi tarafından düzenlenecek bir tutanakla muhafaza altına alınır. Tahsilat ekiplerinin, tahsilat grup baĢkanlıklarının bulunduğu i) dıĢında yaptıkları tahsilat, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Ģubelerinin bulunmadığı yerlerde muhabirleri aracılığı ile Fon hesabına havale edilir. SatıĢ Komisyonu Madde 31- Haczedilen menkul mallar ile gayri men küller ve gemiler tahsilat grup baĢkanının baĢkanlığında iki kurum uzmanından oluĢan satıĢ komisyonu tarafından satılır. SatıĢ komisyonu satıĢa çıkarılacak gayrimenkullerin rayiç değerini bilirkiĢinin mütalaasın! da almak suretiyle belirler. Basılı Kağıtlar Madde 32- Fon alacağının 6783 sayılı Kanun hükümlerine göre takip ve tahsili sırasında kullanılacak makbuz, fiĢ, tutanak ve diğer kağıtların Ģekli ve ihtiva edeceği bilgiler Tahsilat Dairesi BaĢkanlığ ın ın ö nerisi üzerine Yöneti m Kurulu taraf ın dan belirle nir. 236 BEġĠNCĠ KISIM Fonun Kaynakları ve Kullanımı Fon Mevcudunun Yönetimi Madde 33- Fonun mevcudu, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası nezdindeki 'Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu' hesabında tutulur ve Yönetim Kurulu tarafından belirlenecek esaslar çerçevesinde değerlendirilir. Fonun kaynakları Madde 34- Fonun kaynaklan; a) Bankaların tasarruf mevduatı tutan üzerinden kapsamı, tutan, tarifesi, îahsi! seki! ve zamanı Kurulca belirlenecek sigorta primlerinden, b} Kanunun 10 uncu maddesine göre zamanaşımına uğrayan mevduat, emanet ve alacaklardan, c) Kuruluş izni verilen kuruluşların kurucularının Kanunun 7 nci maddesinin (2) numaralı fıkrasının (d) bendinde belirtilen asgari sermayenin yüzde onu tutarında Fona yatıracakları sisteme giriş payından, d) Kanunun 8'incİ maddesinin (2) numaralı fıkrası hükümleri çerçevesinde, devralan bakımından verilen hisse devir irinlerinde, hisseleri devralan ortaklar tarafından, devralınan hisselerin nominal bedelinin veya borsa değeri daha yüksek olduğu takdirde borsa değerinin yüzde biri oranında Fona yatırılacak tutarlardan, e) Kanunun 18/2'nci maddesi gereğince gerçekleşen tasfiye süreci sonunda Kuruma tevdi edilip, Kurumca on yıî süre ile her yi! başında usulüne göre üan edilmek suretiyle saklanan değerlerden, son ilan tarihinden itibaren altı ay içinde aranmadığı için fona irat kaydedilen miktarlardan, f) Kanun hükümlerine aykırılık dolayısıyla hükmolunacak adli para cezalan ile idari para cezalarının yüzde ellisinden, g) Türkiye Bankalar Birliğince alınan özel ve genel nitelikteki tedbirlere zamanında ve tam olarak uymayan üyeleri hakkında Türkiye Bankalar Birliği Yönetim Kurulunca uygulanan para cezalarından, h) Fon mevcudunun gelirleri ile sair gelirlerden, oluşur, Fonun Diğer Finansman Kaynakları Madde 35- Fon mevcudunun ihtiyacı karşılayamaması durumunda bankalardan İleride doğacak prim yükümlülüklerine mahsuben bir Önceki yılda Ödedikleri sigorta primi toplamına kadar avans alınabilir. Bu avans Kurulca belirlenecek oran üzerinden hesaplanacak faizi ile birlikte doğacak prim borçlarına mahsup edilir. 237 olağanüstü hallerde Fon, Hazine Müsteşarlığından izin almak kaydıyla borçlanabileceği gibi ihtiyaç hasıl olduğunda Hazine Müsteşarlığınca Fona ikrazen verilmek üzere uzun vadeli Özel tertip Devlet İç Borçlanma Senedi ihraç edilebilir. Özel tertip Devlet İç Borçlanma Senetlerinin faiz oranlan ve geri ödeme şartları da dahil olmak üzere tabi olacağı usul ve esaslar Hazine Müsteşarlığı ile Kurum tarafından müştereken belirlenir. Fon yaptığı borçlanmalar üzerinde her türlü tasarruf hakkına sahiptir. Malî yıl bütçe kanunlarında yer alan borçlanma İle İlgili hükümler bu senetler İçin de geçerlidir. Olağanüstü hallerde, Fon kaynaklarının İhtiyacı karşılamaması durumunda Kurumun talebi üzerine Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasınca Fona avans verilir. Alınan avansın vadesi, tutarı, geri ödeme şekîl ve şartlan İle uygulanacak faiz oranı ve diğer hususlar Kurumun görüşü alınarak Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasınca belirlenir. Sigorta Kapsamındaki Mevduatın Ödenmesi ve İflas Talebi Madde 36- Bankacılık işlemleri yapma ve/veya mevduat kabul etme izni kaldırılan bir bankadaki kapsamı Kurulca belirlenen sigortaya tabi tasarruf mevduatı/ Yönetim Kurulunca öngörülecek usu! ve esaslar çerçevesinde, Fon tarafından tespit ettirilerek doğrudan doğruya veya İian edilecek bir banka aracılığı ile ödenir. Bir bankada ortak tasarruf mevduatı hesabı bulunan mudilerin paylan belli ise sigorta limiti dahilinde bu paylara göre, belit değilse eşit şekilde ve her mudi İçin sigorta limitini aşmamak kaydıyla ödeme yapılır. Ancak Kanunun 15/6-b maddesinde sayılan kişilere herhangi bir ödeme yapılmaz. Fon ödediği tasarruf mevduatı İçin mevduat sahipleri yerine bankanın doğrudan doğruya İflasını ister. Bu görev ve yetki münhasıran Fona aittir. Bu şekilde yapılacak iflas isteminde 2004 sayılı İcra ve İflas Kanununun 178'incî maddesinin ikinci fıkrası hükmü uygulanmaz. İflas kararı alınması halinde Fon, iflas masasına imtiyazlı alacaklı sıfatıyla iştirak eder ve bu Kanunun uygulanması ile sınırlı olmak üzere 2004 sayılı İcra ve İflas Kanununda yazılı iflas dairesi ve alacaklılar toplantısı İle iflas idaresi görev ve yetkilerine de sahip olarak bankayı anılan Kanun hükümleri çerçevesinde tasfiye eder. İflasına hükmolunan bankanın Fona olan borçlan, masanın nakit durumuna göre 2004 sayılı İcra ve İflas Kanununun 232'nci maddesinde gösterilen sıra cetvelinin kesinleşmesi beklenilmeksîzin ödenir. Bankaların Mali Yapısının Güçlendirilmesi Madde 37- Fon, malî sistemde güven ve İstikrarın sürdürülmesini temin etmek amacıyla, Kurulca gerekli görülen hallerle sınırlı olmak üzere, hisseleri kendisine intikal eden bankaların mali bünyelerinin güçlendirilmesi ve yeniden yapılandırılmasını sağlamak içîn sermayelerinin artırılması, İştirak, gayrimenkul ve diğer aktiflerinin satın alınması veya bunların teminat olarak alınıp, karşılığında avans verilmesi ya da mevduat yapılması, alacaklarının, zararlarının devralınması da dahil olmak üzere her türlü tedbiri alabilir. 238 Banka Zararlarının Devralınması Madde 38- Fon, temettü hariç ortaklık haklan ile yönetim ve denetimi kendisine devredilen bankaların, sigorta kapsamında bulunan mevduat toplamını aşmamak ve hisselerinin tamamına sahip olmak kaydıyla, sermayesine tekabül eden zararlarını devralabilir. Devredilen Aktif ve Pasif Farkının Ödenmesi Madde 39- Fon, temettü hariç ortaklık haklan ile yönetim ve denetimi kendisine devredilen bankanın uygun göreceği aktifleri ile sigortaya tabi tasarruf mevduatını ve pasifte yer alan karşılık kalemlerini, kurulacak bir bankaya ya da mevcut bankalardan birine devretmesi durumunda devredilen aktiflerin toplamının devredilen pasiflerin toplamını karşılayamaması halinde aradaki farkı öder, Devir veya BirleĢme Halinde Mali Yardım Yapılması Madde 40- Fon, hisseleri kendisine intikal eden bankaların, varlık ve yükümlülüklerini kısmen veya tamamen, mevcut bankalardan birine veya kurulacak bîr bankaya devretmesi veya bankayı isteklisi bulunan başka bir bankayla birleştirilmesi amacıyla mali katkı sağlamaya yetkilidir. ġirket Kurulması Madde 41- Fon, Kanunun 14'üncü maddesinin 6'ncı fıkrası ile kendisine verilen görevleri, doğrudan veya kendisinin sahip olduğu tüm hak, menfaat ve muafiyetlerden aynı şekilde yararlanan kuruluşu ve sermaye artırımı 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu hükümleri ile 4077 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun 29'uncu maddesi hükmünden muaf ve sermayesinin tamamına sahip olduğu kamu tüzel kişiliğini haiz bir şirket aracılığı île de gerçekleştirebilir. Banka Kurulması ve Devri Madde 42- Fon, Kanunun 14'üncü maddesinin 6'ncı fıkrasında yazılı tedbirlerin alınması amacıyla banka kurabilir. Bu amaçla kurulacak bankanın kuruluşunda ve Fon tarafından yapılacak devir ve birleşme işlemlerinde Kanunun 7'nci maddesi, 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu hükümleri ile devir ve birleşmeye tabi tutulacak bankaların toplam aktiflerinin sektör içindeki paylarının %20'yi geçmemesi kaydıyla 4054 sayıl) Rekabetin Korunması Hakkında Kanunun 7, 10, 11 maddeleri uygulanmaz. Kuruluşa ilişkin karar Resmi Gazetede yayımlanır ve banka Kurumun talebi üzerine Türk Ticaret Siciline tescil edilir. Bu işlemler her türlü vergi resim ve harçtan istisna tutulur. Bu şekilde kurulan bankaya geçici bir süreyle bankacılık işlemleri yapma ve mevduat kabul etme izni verilir ve banka verilen izin süresi içinde Kanunun 7 ve 8'İnci madde hükümleri uygulanmak suretiyle Kurufca belirlenecek esas ve usuller dahilinde Fon tarafından üçüncü kişilere devredilir. 239 ALTINCI KISIM ÇeĢitü Hükümler Para Cezalarının Uygulanması ve Tahsili Madde 43- Kurut kararıyla Kanunun 21 'İnci maddesine göre verilen idari para cezaları bîr taraftan ilgili bankaya tebliğ edilmekle beraber diğer taraftan tahsil ve gelir kaydı için Fona bildirilir. Kurul tarafından verilen idarî para cezaları muhataba tebliğ edildiği tarihten itibaren bir ay içinde ödenir. Söz konusu cezalar aleyhine yargı yoluna başvurulması hafinde, para cezası mahkeme kararının muhataba tebliği tarihinden itibaren bir ay içinde Fon hesabına yatırılır. Süresi içinde Ödenmeyen idari para cezalan İle adli para cezalan 6183 sayılı Kanun hükümleri gereğince vergi daireleri tarafından tahsil edilir. Türkiye Bankalar Birliği Yönetim Kurulunca verilen para cezalan bir yandan ilgiliye tebliğ edilmekle beraber diğer yandan gelir kaydı İçin Fona bildirilir. Bu cezalar tebliğ tarihinden itibaren otuz gün içinde ödenmediği takdirde Fon tarafından 6183 sayılı Kanun hükümlerine göre tahsil olunur. Vergi dairelerince tahsil edilen idari ve adli para cezalarından Fona ait tutarlar, tahsil tarihînden itibaren bir ay içinde Fon hesabına kaydedilmek üzere, Fonun Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası nezdindeki hesabına yatırılır. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası şubelerinin bulunmadığı yerlerde ise muhabirleri aracılığı î l e Fon hesabına gönderilir. Kanun uyarınca verilen para cezalarının Fon tarafından tahsil edilen tutarından Fona ait pay düşüldükten sonra kalan kısım Genel Bütçeye gelir olarak kaydedilmek üzere tahsilat tarihîni izleyen ayın sonuna kadar Malîye Bakanlığı Merkez Saymanlığı hesabına gönderilir. Kamu ve Özel KuruluĢlardan Vardım ve Destek Talebi Madde 44- Fon, Kanunun 14'üncü maddesi hükmünün uygulanması sonucunda temettü hariç ortaklık haklan ile yönetim ve denetimleri veya hisseleri kendisine intikal eden bankalarda, bunların tüm varlıkları ile kayıt ve belgelerinin güvenliklerinin sağlanması amacıyla her türlü tedbiri almaya yetkilidir. Fon aynı zamanda bu amaçla sınırlı olmak üzere kamu kuruluşlarının yardım ve desteğinden yararlanabileceği gibi yapacağı anlaşmalar çerçevesinde bu desteği Özel kuruluşlardan da sağlayabilir. Fonun Belge Kayıt ve Defterleri Madde 45- Fonun işleyiş ve İşlemlerine İlişkin olarak alınacak kararlar için bir karar defteri tutulur. Fona İlişkin belge ve yazışmalar usulü dairesinde ayrı ayrı dosyalanır ve saklanır. Fonun muhasebe ve kayıtlan Yönetim Kurulunca tespit edilecek yönergeye uygun olarak Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu kayıtlarından ayrı olarak tutulur. 240 BANKACILIK DÜZENLEME VE DENETLEME KURULU FON YÖNETĠM KURULU BAġKAN NJ FON BAġKAN YARDIMCISI Finansman Dairesi BaĢkanlığı Hukuk Dairesi Başkanlığı Tasfiye Dairesi Başkanlığı ÖZEL BÜRO Varlık Yönetim Tahsilat Dairesi Başkanlığı Dairesi Başkanlığı Bilanço ve Faaliyet Raporu Madde 46- Fonun hesap dönemi takvim yılıdır. Fon, yıllık bilanço ile gelir ve gider cetvelini, hesap dönemine iliĢkin faaliyetlerini, sonraki dönem hakkında görüĢ ve önerilerini ve alınması gereken önlemleri içeren bir faaliyet raporunu düzenleyerek birer örneğini Kuruma gönderir. Ġstisna ve Muafiyetler Madde 47- Fon, 1050 sayılı Muhasebe-i Umumiye Kanunu, 2886 sayılı Devlet Ġhale Kanunu ve 832 sayılı SayıĢtay Kanunu ile bunların ek ve değiĢikliklerine tabi değildir. fon her türlü vergi, resim ve harçtan muaftır. YEDĠNCĠ KISIM Son Hükümler YetkĠ devri Madde 48- Fondan sorumlu BaĢkan Yardımcısı ve diğer yöneticiler, sınırlarını yazılı olarak açıkça belirlemek Ģartıyla yetkilerinden bir kısmını astlarına devredebilir. Ancak, yetki devri yetki devredenin sorumluluğunu ortadan kaldırmaz. Saklı hükümler Madde 49- Bu Yönetmelikte yer almayan ya da açıklık bulunmayan konularda genel hükümleri de dikkate alarak karar vermeye, uygulamayı düzenlemeye ve yönlendirmeye Kurul yetkilidir. Yürürlükten Kaldırılan Yönetmelik Madde 50- 06/08/1997 tarih ve 23072 sayılı Resmi Gazete'de yayınlanan Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu Yönetmeliği bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihte ek ve değiĢiklikleri ile birlikte yürürlükten kalkar. Müflis Bankaların Ġflas Ġdare Memurları Geçici Madde-1 Tasfiye halindeki müflis bankaların iflas idare memurları yerlerine yenisi atanıncaya kadar bu görevlerini sürdürürler. Yürürlük Madde 51- Bu Yönetmelik 31 Ağustos 2000 tarihinde yürürlüğe girer. Yürütme Madde 52- Bu Yönetmelik hükümlerini Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu yürütür. 241