en hain miyim?
Transkript
en hain miyim?
Ş RKETlER-SÜREÇlER-ÖRNEKlER • •• en hain miyim? Strateji ve ݧ Geli§tirme Grup Ba§kanı'yken Sabancı'dan ayrılan Ali Sabancı'nın verdiği yanıtta aile §irketleri ve giri§imcilik üzerine alınacak dersler var ___ A i •• ç YIL OTURDUGU, Türkiye'nin en büyük holdinglerinden Saban cı Holding'deki Strateji ve İş Geliştirme Grup U Başkanlığı koltuğunu 2004'te boşaltan AJi Sabancı, bu gün -Galatasaray'ın şampiyonlu ğundan dolayı sarı-kırmızı balon larla dona ttığı- Pegasus Havayol FOTOGRAFLAR ÇAGRl KıuÇÇI ları'ndaki odasında kendine şu soruyu soruyor: "Ben hain mi yim?" İşte bu, bir türlü yerinde duramayan, her an herkesi şaşır tan, amcası Sakıp Sabancı'nın de yimi ile "Sempatik, başarılı ve koşkan bir insan" olarak AJi Sa bancı'nın durduğu an ... Ali Sa bancı artık bulduğu yanıtı paylaş maya hazır. 3 Haziran'da gerçek leştirilecek 5. Uluslararası Aile Forumu'nda yanıtını kendileri gibi aile şirketi olan grupların patronları ve yönetici lerine anlatacak. Aile şirketleri danışmanı Dr. Haluk Alacaklıoğ lu'nun bu yıl "Aile Şirketlerinde Girişimcilik" teması ile düzenle diği forumun ana konuşmacısı olacak. Şirketleri Haziran 2008 FORTUNE - 151 YÖNETİM Alacaklıoğlu, bir uzman ola rak Sabancı'nın sorusuna profes yonel bir yaklaşım getiriyor: "İki-üç nesil sonra kurucuyla ay nı kan bağına ve karaktere sahip olan bir insan 'Ben gidiyorum' diyebilir. O zaman ihanet mi? Hayır, bu tamamen dışarıya gi dip bir şeyler yaratma güdüsü." İşte bu güdü ile ilk önce Ali Sa bancı'nın babası Şevket Sabancı ve kız kardeşi Emine Kamışlı, 2000 yılında kendi işlerini kur maya karar vermişti. Aileye o da diler. Zorlu'nun Antalya'daki et işleme tesisini satın alarak hazır gıda işine el attılar. Elektronik perakendecilikte Dixons Grubu ile Eleetroworld adında elektro nik mağazalar açan holding, BSK ile de orta ölçekli sağlık kuruluş larına ortak olup hastane zinciri kurma yolunda. Ayrıca, büyüklüğü en az 2 bin metrekare olacak, dekorasyon dan mobilyaya kadar her şeyin bulunacağı zincir mağazalar projesi üzerinde çalışıyorlar. iki yıl Morgan Stanley & Co. Inc.'da görev yapan Sabancı, 1995'te Columbia Business Scho ol'da uluslararası finans üzerine MBA yapıp Türkiye'ye döndü. İstanbul'a ayak bastığında, "Tür kiye benim gibi bir evladı olduğu için şanslı" diyen adam, bugün "insanları çok kırdım" diyecek kadar da özeleştiriye açık. Saban cı ile kendisi de bir aile şirketi olan Esas Holding'i, neyi nasıl farklı yapmaya çalıştıklarını ve tüm bu süreç içindeki değişimini konuştuk. Esas Holding'i Sabancı Hol ding'den ayıran en önemli özellik nedir? İki önemli özellik var. Esas Holding, Sabancı kadar kurum sal değiL. Dolayısıyla da bürokra tik değiL. Çünkü kurumsallık ya nında bürokrasi getiriyor. İkinci özellik ise Esas Holding'de ka rarlar çok hızlı alınıyor. Sisteme bağlı olmadan karar verilebili yor. Her işi götüren insan tam yetkili. katıldı. AiLE ŞiRKETLERi FORUMU'NU düzenleyen Haluk Alacaklıoğlu (sağda) Sabancı ve Ali Fortune için bir araya geldi. Bir risk sermayesi firma olarak işe başlayan Esas Hol ding olarak önce Medline'ı, ar dından da City Farm'ı satın aldı lar. Sonra Bilkent Hodling'le birlikte Promed'i kurdular. Pan Tarım'ı satın alarak tarıma, Sporting mağazalarına ortak olarak spor perakendeciliğine girdiler. Derindere Otomotiv ile birlikte Renty'yi kurdular. Tam verim alamadıkları Sporting'den çıktıktan sonra gıdadaki büyü meyi gördükleri için 2004'te Ço ban yoğurtlarını aldılar. Pegasus'u satın aldıktan sonra hızla bir yatırım holdingi olma yolunda ilerlemeye başladılar. En son Peyman ile yüzde 30 ortaklık yaparak atıştırmalık pazarına gir sı 152 • FORTUNE Haziran 2008 2008'de üç mağazayla başlayıp bu sayıyı 30'a çıkarmayı hedefliyor lar. Bu konuda her birinin yıllık cirosu 10 milyar dolar olan iki şir ket ile görüşmeleri devam ediyor. 13 firmayla faaliyet gösteren holdingin 2006'da 500 milyon YTL olan cirosu 2007'de 700 mil yon YTL'ye çıktı. 2008 hedefiyse 1 milyar dolar. 2007'de 150 mil yon dolarlık yatırım yapan hol ding, 2008 için aynı oranda yatı rım planlıyor. Holdingin yönetim kurulu üyesi ve Pegasus'un Yö netim Kurulu Başkanı Ali Saban cı "kendi şirketimde asla yapma yacağım" dediği birçok şeyi haya ta geçirmenin peşinde. ABD Tuft's Üniversitesi'nde politika ve ekonomi eğitimi alan, Kendi holdinginizde nasıl bir bü yüme mode'li geliştirdiniz? Esas Holding'in tüm hisse darları aynı zamanda Sabancı Holding'in ve Akbank'ın hisse darı. Demek ki Esas'ın arkasın da çok ciddi bir mali güç var. Bi zim amacımız Esas'ı bu mali güçten faydalanarak daha hızlı büyütmek. Yatırım yaparken bazı insan lar işin büyüklüğüne, bazıları ge tirisine, bazıları ise sektörüne ba kar. Biz diyoruz ki bunu çerçeve lememeliyiz. "Bunlar bizim işe bakmazlar, o yüzden onlara gö türmeyelim" düşüncesini önle mek istiyoruz. Önümüze gelen iş büyüklük, getiri, sektör açısından bizim düşüncemize yakınsa o za man biz burada konsolide ediyo ruz. Eğer bilmediğimiz bir sek törle ilgili bir fırsat gelirse biz o sektörü bilen birini bulup Esas Holding ailesine dahil ediyoruz. Sabancı Holding'deyken "Kendi holdingimde asla yapmam" dedi neydi? "Sıkılmayacağım" dedim. Bir işyerinde sıkılmamak çok önemli çünkü zamanınızın çoğunu işte harcıyorsunuz. Kendime dediğim ikinci şeyse "entelektüel seviyede etik olacağım". Çalışanların ölüm, düğün, evlilik yıl dönümü, doğum gününü takip eden bir ai le yönetimi birimi var insan kay nakları departmanı içinde. Ma nen onların yanında olduğumu gösteriyorum. Entelektüel seviyede etik ola rak yapmamam gereken ikinci görevim; "hiçbir zaman yalan söy lemeyeceksin." Çünkü bir zaman yalan söylersen o kişiye ne yalan ğiniz şey söylediğini düşünmeye başlarsın. Hiç buna gerek yok. Son olarak da "huzursuz" olmayacağım. Şim di huzursuz olmuyor muyum, olu yorum tabii ki ama işimle ilgili huzursuiluklar bunlar. Saban cı'dayken yapamadığım işlerle il gili huzursuzluk duyardım. Sabancı'da de ne yapmak istediniz yapamadınız? Kaçan balık büyük olur hesabı yapabilirim ve bir sürü insana da haksızlık edebilirim şu anda. Strateji Grup Başkanı iken ayrıl dım Sabancı'dan. O ortamda san ki ben grubun daha hızlı büyüye bileceğini düşünüyordum. Türki ye çok ciddi bir özelleştirme evre sinden geçti. En sonunda Türk Telekom'un çok ciddi bir paraya satılması bunun en iyi örneği. Hala da bu evreden geçiyor Tür kiye. Fırsatları bazen kendin ya ratabiliyorsun bazen de fırsatlar senden bağımsız oluşuyor. Ama sen sadece kendi yaratmaya çalış tığın fırsatlara odaklanırsan o za man önünden kendi başına olu şan fırsatlar geçip gidiyor. Sabancı, daha kurumsaldı dedi niz. Kurumsallaşmak nedir size göre? . Bana göre yönetim sistemini oluşturmak ve yönetimin devam hlığını sağlamaktır. Başarılı bir şirketin hangi seviyede kurumsal laşması gerektiği içinde bulundu hklar var ve o alışkanıtklar seni ortamla birebir ilişkili. Mc sen yapıyor. Ama kurumsallaş Kinsey diye bir şirket var. Ku mak adına diyorsun ki "Senin ar rumsallaşmayı öğretiyor. Bana tık bayrağı teslim etmen lazım". "Size dünyadaki en iyi örneklerle Adam "Ben şimdi ne yapacağım? geldim" diyor. "Kore'de şöyle ol Sabah kalkıp ofise geliyordum, muş, isveç'te böyle olmuş, bir asistanım vardı" derken, sen ABD'de şöyle olmuş, bizim hede "Merak etme araba da veririz sa fimiz de bunlar olmalı" diyor. na oda da" diyorsun. Sorun o de Ama ben Türkiye'de çalışıyorum. ğil ki. O kartın üzerinde yazan bir Ben bu şekilde Türkiye'de ku titr var. Adamın ona ihtiyacı var. rumsal olursam acaba Türkiye'ye Eğer şirketleri kurumsallaştırsak göre bazı fırsatları kaçırıyor olur o ortamlara uygun sistemleri ku muyum? Bu kebapçıda suşi iste rarız ama o şablon illa başka biri rnek gibi bir şey. nin ayakkabısı olmaz. Bana göre kurumsallaşmayla Ben mastır yaparken aile şir ilgili iki ayakkabı var. Birinci ketleri dersi almıştım orada bir ayakkabı; içinde bulunduğun or sunum yaptım: 20 aile ferdiyiz ve tamı göz önünde bulundurmalı şirket cirosu 10 milyar dolar. sın. İkinci ayakkabı ise; bana gö Adam başına düşen ciro 500 mil re kimleri kurumsallaştırmaya yon dolar. Problem ne zaman çalıştığın çok önem başlıyor? Ondan li. Likit insanlar ya sonraki jenerasyon "qNCE ŞiR~ET Mi ratmak lazım. Sa diyelim ki 40'a çıktı. AILE MI? ŞIRKET bancı'da enflasyo Ama iş 12 milyar do OFiSTE ÖNEMLi, nun altında zam larda, şimdi adam AiLE ONUN yapsanız bile kimse başına ciro küçüldü. DıŞıNDA ÖNEMLi." ayrılmazdı. "Acaba Adam başına uğraşı bu insanlar neden veya başarı bazı kü gitmiyor" derdim. Sabancı'yı çok çüldü. işler büyürken bunun gibi seviyorlar diye mi? Çünkü likit yeterlilikler bazında insanları de değiller yahu... 35 sene sonra recelendirmek gibi işler ikinci nereye gideceksin? Kurumsal plana atılıyor. işler ne zaman kü laşmanın en önemli noktaların çülürse o zaman tekrar sisteme dan biri de her departmanda odaklanmaya başlıyorsun. yüzde 5-10 arası bir devir hare Firmalarda aile fertlerinin üst ketini teşvik etmen gerekiyor. Eğer etmezsen içeride sağlıklı düzey pozisyonlarda yer almasını bir rekabet yaratmayı, pazarda nasıl değerlendiriyorsunuz? ne olup bittiğini dahi bilmezsin. Sabancı'dayken bir toplantıya çağrıldım. Sakıp Amcam ve ba Peki şirketrer kimleri kurumsal bam vardı: En iyi insanı bulmak laştırmaya çalışıyor? çok önemli diyorlardı. Sonra ben Biz aile şirketlerinde kurum dedim ki "Biz dünyanın en şanslı sallaşmakla, kendimizi kendi ailesiyiz." "Niye" diye sordular, mizden koruyoruz. Ben hep ken dedim ki: "Bizde bütün aile fert dime şunu soruyorum: Bir aile leri ve eşleri bizim şirkette hep en büyüğü kendine iki şey söyleye üst seviyelerde. Demek ki bizim bilir: "Bir gün ben öldüğümde iş aile daima en iyi insanları üreti lerin böyle olmasını isterim", ki yor." Şuna gelmeye çalışıyorum: bu bana göre en sağlıklısı. Bir de O ayakkabıyı biçerken şirketi mi "Bir gün ölürsem" diyenler var. yoksa şahısları mı kurumsallaştı "Bir gün ölürsem" diyor ama racaksın bunu iyi belirlemen ge "Ölmeye de bilirim ona göre"! rekiyor. Yani, "Eğer ölmezsem kurum sallaşırız" diyen kesim. Esas Holding'de nasıl bir yapı 40 sene boyunca belli alışkan- kurdunuz? ğu Haziran 2008 FORTUNE • 153 YÖNETİM rum. Ben günün sonunda aileme kendi tercihlerini yapabilecek bir şirket yaratmaya çalışıyorum. Havayolu şirketi babamın haya liydi, ben onun hayalini gerçek leştirdim. Sordum babama: "Sen 15 - 16 yıldır havayolu işinin doğ ru olduğunu düşünüyorsun. Sa bancı'da ortalama kararlardan dolayı bu işe girilmemiş. Böyle bir şirketin sahibi olacağını düşü nüyor muydun?" Ama bugün Pe gasus THY'den sonraki en büyük havayolu şirketi. Ali Şirketleri Forumu'nda neler anlatacaksınız? iAS Holding'in ışkan yardımcısı nine Kamışlı'nın iisel tercihi de ganik ünlerden yana. Bizde prim sistemi var. Bu performansa dayalı bir sistem. Manevi tarafta ise sürekli bilgi paylaşımında bulunuyoruz. Yılda beş defa farklı şehirlerde toplan tılar yapıyoruz ben ve Sertaç be yin (Sertaç Haybat) liderliğinde. Dolayısıyla kulaktan kulağa hiç bir şey gitmiyor. Tekrar sisteme dönecek olursak: Örneğin Saban cı'dayken aile konseyine eşimi sokmadım, niye? Çünkü eşimi se çen benim, aile konseyi değiL. Konseye girmek ve çıkmak evlilik vesilesiyle olmamalı. Hanımın (Vuslat Doğan Sabancı) aile kon seyine de ben girmem. nin ne dediğin yetmiyor karşın dakinin de ne anlayacağını iyi bilmen lazım." Ama bazen de dan, dun konuşacaksm. İnsanlar seni daha az tahmin edebilirse bir kutuya koymuyor. Seni kutu ya koymadığı zaman kendisini de o kutuya koymuyor. O zaman daha serbest düşünülüyor. Konuların başında şu var: "Bir insan aile şirketinden ayrılarak o aileye ihanet ediyor mu etmiyor mu?" Biz Mc Kinsey ile çalışırken önce aile mi, şirket mİ diye bir so ru sormuşlardı. O zaman bize şir ketin önemli olduğunu aşılamış lardı. Şimdi anlıyorum ki bu doğru ama yetmiyor. Şirket ofiste önem li, aile bunun dışında önemli. Sakıp Sabancı sizin ona ihanet mü? Şimdi şirketinizde nasıl bir sis Dile getirmedi ama-düşünmüş olabilir. Ama çok doğaL. Bazı ku tem işliyor? eV'lerini değerlendirmemiz zenlerim bana kızdı ama onlarla için iş başvurularından 10 YTL şimdi daha iyi anlaşıyorum. Genç alan bir şirketten jenerasyonlar, ba-ba bahsediyoruz. Bu mesleği ne olursa ol "iNSANLAR SENi rada insanlar yüzde sun kendilerini bu DAHA AZ TAHMiN 10 kar payı alıyor. mesleğe hazırlama EDEBiLiRSE BiR Geçmişe bakınca ne gibi hatalar Petrol fiyatı 125 do ya çalışırlar. Kurucu KUTUYA yaptığınızı düşünüyorsunuz? lara çıktığında bijenerasyonlar da KOYMUYOR." İnsan büyürken anlıyor... LL , zim 2008 kar bütçe "gönüllerinde" kur derim, vizyonum var falan bun dukları işin kendi miz yerlerde sürüların hepsi boş. Lider olanın ar çocukları tarafından devam etti nüyor. Sonra toplantıda "Bu so kasından birilerinin gelmesi la run bir tek benim sorunum mu" rileceğini umar. Genç jenerasyon zım. Mustafa Koç, çok doğru dedim. Adam çıkartmak verimli bu düzene aykırı davrandığında söylüyor: Vizyonla illüzyon ara liği artırmanm en kötü yolu. Bu bazen kendileri düzene ihanet et sında çok ince bir çİzgi vardır. nu asla yapmayacağız. Maaşları tiklerini düşünürler, bazen aile Dönüp bakıyorum neler demi· da azaltmayacağız. Çünkü ama fertleri düzene ihanet ettiklerini şim, insanları nasıl kırmışım. Yi· cımız verimlilik. düşünürler, bazen de her ikisi. Ne kadar stres dolu bir oluşum ne de buna rağmen kuzenlerim bana tahammül edebiimiş. Söy Çocuklarınıza Sabancı Holding değil mi? Ama kendi işini kur- S lediklerimin kimi inciteceğini gibi bir holding bırakmayı hayal mak çok sağlıklı bir şey. Ben 3 - 4 ~ hesap etmiyoidum. İletişimde, ediyor musunuz? yıldır başarı ihtimali yüksek bir ~ dediğimle insanların anladıkları Bir kere çocuklarım bu şirketi şirketin peşinden koşuyorum. ~ arasında fark olduğunu fark et devralacak mı, daha doğru bir so Başarılı olup olmadığı seneler ~. tim. Bu konuda profesyonel yar sonra belli olacak. O J> ru. Bu çocuklarıma haksızlık mı, ~ dım aldım. Bana dendi ki; "Se <' yoksa doğru mu olurdu bilemiyo- pcelik@forıuneturkey.com • FORTUNE Haziran 2008 ettiğinizi düşündü