Müzesi Kütüphanesi Türkçe Yazmalar Kataloğu: İstanbul 1961, II, 27
Transkript
Müzesi Kütüphanesi Türkçe Yazmalar Kataloğu: İstanbul 1961, II, 27
Türk Dilleri Araştırmaları 7 (1997): 55-122 Hüseyinoğlu Hasan'ın Dört Dilli Sözlüğü: Şamilü'l-Luğa Mustafa S. Kaçalin (İstanbul) Giriş Dört Dilli Sözlük s. 57 Moğolca sözcüklerin {lilya t al-İnsan va {lalbat al-Lisaıı ile karşılaştırılması s. 69 Tıpkıbasımlar s. 74 Farsça Dizin s. 97 Moğolca Dizin s. 105 'Türkçe Dizin s. 114 Giriş Afyonkarahisarlı İmadüddi'n HÜSEYİNoGLU Hasan [ö. 1540]'ın Şamil al-Luğat [=Sözcükleri İçeren] adıyla 935 [1528-1529] yılında yaptığı çalışmasının bir yazması Topkapı Sarayı Müzesi Ktp. III. Ahmed [1703-1730] Kit. 2695. sayıdadır. (RIEu: 139a; BURSALI Mehmed Tahir [1861-1925]: Osmanlı Müellifleri: İstanbul 1333 [1917], I, 273. s., ı. h.; KARATA Y, [H.] Fehmi Edhem. [1888-1968]: Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi Türkçe Yazmalar Kataloğu: İstanbul 1961, II, 27. s.) ve Fransızca olarak yayınlanmıştı (LIGETI, Louis [1902-1987]: "Un Vocabulaire Mongol d'Istanboul [=İstanbul' da Moğolca Bir Sözlük]", Acta Orientalüı Academiae Scientiarum Hungaricae [=Macar Bilimler Akademisi Doğu Araştırmaları]: Budapest 1962, XIV. c., ı. sy., 3-99. s.). Yazardan söz eden müstakil bir çalışma da vardır: AYGEN, Dr. Mehmet S[adettin]: imadoğlu Hasan Karahisari: Ayfon 1985,48 s. Türkeli Yayınları: 14. Eksiği ve tekrarıyla 45 sayfada 400 dolayında madde bulunmaktadır. Arapça, Farsça, Türkçe ve Moğolca dört dilli bir konuşma sözlüğü olan bu çalışma, bu kez aslına uygun bir biçimde Türk okuyucusuna sunulma düşüncesi yle yayınlanmaktadır. Dizgi kolaylığı bakımından Arapça sözcüklerdeki belirlilik /al-/ güneş harflerinde okunuşa göre değil yazılışa göre verilmiştir. çalışmasından daha önce de söz edilmiş http://www.turkdilleri.org/ MUSTAFA S. KAÇALİN 56 KAYNAKÇA ATAY, Hüseyin - ATAY, İbrahim [ö. 1990] - ATAY, Mustafa: Arapça-Türkçe Büyük Lugat: Ankara 1964, 1. e. 1. ez., 2. ez. 1965, 3. ez. 1966,2. e. 1. ez. 1968, 2. ez. 1969, 3. ez. 1970,4. ez. 1970, 3. e. 1981. CEYLAN, Emine Yılmaz: "Ana Türkçede Kapalı e Ünlüsü", Türk Dilleri Araştırmaları: Ankara 1991, 151-165. s. al-FlRüzABADI, Maedu'd-din Abü Tahir Muhammad b. Ya'~üb [1329-1413]: al- U~yanüsu al-Basıt fi Tarcama t al-((amüs al-Mubit [=Engin Deniz Çevirisinde Yaygın Deniz]: Çeviren: CENANIOGLU Al).med 'Aşım [17551819], [Çeviri: İstanbul 1805-1810], İstanbul 1230-1234 [1815-1818], [2. bs.] İstanbul 1. e. '-r 1268 [1852], 2. e. r-~ 1269 [1853], 3. e. ~-v 1272 [1855]; [3. bs.] İstanbul 1304 [1886], 1305 [1887], 1317 [1899]; Bula~ 1250 [1834]. İBN MUHANNA, Camal al-din al- 'Ubaydili [ö. 1283]: Kitab flilya t al-insan va flalba t al-Lisan [=Kişinin Süsü ve Dilin Sütü Kitabı]: [Müstensibi: Kilisli Mu'allim [Al).med] Rif'at [BiLGE] [1876.-1953]], İstanbul 1338 1340 [1922] Moğolca kısım: 193-230. s. Matba'a-i 'Amire. Not: Yazması Arkeoloji Müzeleri Ktp. 1202. sy. 157 a-185 a yr. JUNKER, Heinrieh F. J. - ALAVI, Bozorg: Persisch-Deutsches Wörterbuch [=Farsça-Almanea Sözlük]: Leipzig 1342 [1963], XV+864 s. Veb Verlag Enzyklopadie. KANAR, Mehmet: Büyük Türkçe-Farsça Sözlük: İstanbul 1993, 528 s. Birim Yayıncılık. MACKENZIE, D. N.: A Concise Pahlavi Dictionary [=Kısa Pehlevı Sözlüğü]: London 1971, 141 s. Oxford University Press. MEHMED RIFAT [185'1-1907]: Mir'atu'l-Luğat [=Sözcüklerin Gözgüsü]: [İstanbul] 1293 [1876], 225 s. Mekteb-i Sanayi' Matbaasl. STEINGASS, F.: A Comprehensive Persian-Englisch Dictionary [=Açıklamalı Farsça-İngilizce Sözlük]: London 1892, VIII+1539 S. TEKİN, [Mehmet] Talat: Türk Dillerinde Birincil Uzun Ünlüler: Ankara 21995,192 s. Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi: 13. TOPALOGLU, Bekir - KARAMAN, Hayreddin: Arapça - Türkçe Yeni Kamus: İstanbul 21966, VIII+535 s. http://www.turkdilleri.org/ HÜSEYİNOGLU HASAN'IN DÖRT DİLLİ SÖZLÜGÜ: ŞA.MİLÜ'L-LUGA 57 SÖZLÜK on [14010 ] al-'arabiyya t al-farisiyya t al:ıocl yak dü si irnayn rala!at arba'at al-turkiyya t bIrI eki üç dort al-muguliyya t niken ~oyar altı I.rurban dörben tabun curgu'an haşt yedi sekiz dolan nairnan tis 'at noh to~uz 'aşarat dalı iJ:ıda 'aşarat yanzdalı yisün harban harban niken irna 'aşarat talatat 'aşarat arba 'at 'aşarat duvamdalı on on bır <on eki>2 çihar panc bamsat sittat sab'at şaş haft ramaniyat beş 02 [141&] sız dalı çihardah on üç on dort harban ~oyar harban ~urban harban dörben harban tabun harban curgu' an harban dolan haft-dalı on beş on altı on yedi ramanat 'aşarat tis 'at 'aşarat haşt-dah on sekiz novazdalı 'işnn bıst on to~uz yigirmi rala!ın sı otuz ~uçin arba 'ün çihil pancah ~ır~ döçin elli sittın şaşt altmış sab'ın haftad yetmiş ramanın haştad seksen tabin ciran da1an naian navad to~san şocl yüz bamsat 'aşarat sittat 'aşarat sab'at 'aşarat panzdalı şam dalı 03 [141 10 ] bamsün harban nairnan harban yisün ~orin 04 [142&] tis'ın miyat yiren cavun Türkçe sözcüklerde Ana Türkçeye ait olası uzunluklar hatırlatma amacıyla gösterilmiştir. Söz konusu uzunluklar göz önüne alınmadığında asılOsmanltea biçimler ortaya çıkacaktır; blt sözünün daha eski biçimi ise f ile bu olarak düşünülmelidir. 2 Yazmada siz dah. http://www.turkdilleri.org/ MUSTAFA S. KAÇALİN 58 miyatan duvist ekiyüz ~oyarcavun !ala!a-miyat arba'a-miyat bamsa-miyat sitta-miyat sab'a-miyat si şad çihar şad üç yüz: dort yUz beş yüz altı yüz 3 yediyUz sekiz yüz ~urban cavun dörben cavun tabun cavun curgu'an cavun !amana-miyat pancşad . şaş-şad haft-şad haşt-şad dolan cavun cavun naimaıi OS [1421b ] tis'a-miyat noh şad alf hazar 'aşarat altin dahhazar digar to~uz yüz biI] on biI] yisün cavun mi~an tümen basa altat4 ayzan al-dinar al-dinarayn, dinar dü dinar altün eki altün al-dinaran al-dirham al-ba', diram yak ~ulac bır ~ulaç niken mengü 5 niken alda bir arşun eki gira' <~oyar ~ari> al-ha 'an al-gira', yakgaz al-gira'an <dü gaz> dalJı ~ça ~oyar altat niken ~ari 06 [143 at ] al-vi~r al-'~d mannan vaQidan al-ra's al-şalJş yak bar-var band yak man bır yük sar yakkas baş bag bır batman bır kişi niken açiya niken huyasar niken batman tergün niken haran al-sanat sal yıl hon al-tar müş sıçan ~ulguna aHavr gav sıgır hüker bar-göş tavşan yöz pars yHan at tülai pars mogai morin ~oyın ~onin maymun piçin !avu~ tag~u 07 [1431b ] al-arnab al-fahd al-Qayy al-faras al-ganam aı-~rd mar asp gösfand Qamdüna al-dicac makiyan 3 4 5 Yazmada curgu'an cavun ile yer değiştirmiş. altan olmalıydı. Yazmada satır altında Türkçe bır a~ça. http://www.turkdilleri.org/ HÜSEYİNOGLU HASAN'IN DÖRT DİLLi SÖZLÜGÜ: ŞAMİLÜ'L-LUGA sag hüg lt al-hİnzır 08 U 44!dl] allah al-rasül hOM paygam-bar telJri ilçi, yalavaç telJri elçi al-malak farişta ferişte al-şams aftab mah güneş bazuvi(?) naran sara şini sara dureng sara 'sara bariba sara garba al-kalb al-1,<:amar al-hilal al-badr husifa al-1,<:amaru ~ala 'a al-1,<:amaru 09 U44b ] gurubat al-şamsu ~ala 'at al-şamsu guruba al-1,<:amaru al-?:Ulmat al-~ill ay yelJi ay ayulJ on dördİ ay dutuldı ay dogdı aftab foru şud aftab bar-amada mah foru şud gÜn batdı gun ~ogdı ay batdı tankı 1,<:aralJılı1,<: saya röz gölge gundüz gece gÜndüz oldı öyle al-nahar al-Iayl ~ala'a al-facru röz şud al-~uhr nım-röz şab no1,<:ai 1,<:a1,<:ai ~olJuz nav mah-İ çihar dahom mah girift mah bar-amad mah-İ 59 "- naran şingebe naran garba sara şingebe hiyutan seüder ödür söni ödürçaiba ödürdüli 10 U4S!dl] şara al-layı şab şud al-yavm al-gadv im-röz farda al-aıTIS dı-röz al-bariI:ıat dı-şab ba 'd al-gada 1,<:aşura al-nahar al-gaym al-asvad 11 U4S b ] al-abyaz al-marar aHa1c al-bard pas farda röz kutah şud abr siyah al-I:ıarr al-ma' 6 gece oldı bö-gun yann dunkigun dun gece biri gun gun 1,<:ısa oldı bulu~ 1,<:ara safıd al,<: baran barf sard garm ab yagmur 1,<:ar sovu1,<: issi şü söni bolba eneödür mana1,<:ar höçken ödür höçken söni çanacİ ödür ödür ho1,<:a<r> bo1cam ulen 1,<:ara1,<:çin6 çagan 1,<:ura çasun cöyen 1,<:alaun usun Ya al-asvad lfara yada al-savda ~ra~çin olmalıydı. http://www.turkdilleri.org/ MUSTAFA S. KAÇALİN 60 al-camad Yan büz al-ma' al-na~if al-ma' al-vrupf ab-i pak ab-i istada temiz şü duru şü l)avz roo gol dere çaşma m<i!lu-hu> 7 mölsün arun usun bayigu usun 12 U4ı6 1dl ] al-l)avz al-vadi al-'ayn naur mören bul,* cöy-i ravan a~ar şü tatal urusum ab-i talb acı şü ~asün uşun al-safina al-mallal) al-nar kaşti ong~aça al-duban düd gemi gemid öt dütün hunin tülen hünesün al-nahr <al->cari al-ma' al-murr B kaşti-ban ataş ong~oçaçi ~al U4ı6b ] ~olumta al-kanün ataş-dan al-l)atab al-ramad hizum bakistar öc,* ödun kül al-ratab al-yabis tarr yaş noitan buşk ~un ~o~ama icma' gird kun ataş kun hizum bi -şikan cem' eyle ~urücüC?) ~al bad öt y'* ödun yar yel al-turab al-raml bak rig topr,* tösun ~um ~uma~ al-ka!ib al-libn toda depe hul~un bişt kerpiç tanglasun al-~aryat dıh bala~asun al-sal)ra zamin-i hamön gil rah nazdik kend, köy yazı yer av~d al-nar akr al-batab al-ril) 14 U 47 1dl ] al-tin al-tari~ al-~arib tüle calC?) ~u~ul kei keher~acar balçı~ şibar yöl mör oira y,*ın 15 U47 b ] al-ba'id dür ır,* ~ola aHa~n giran agır kündü al-bafif sabuk yeyni köngen 7 göze olmalıydı. http://www.turkdilleri.org/ HÜSEYİNOGLU HASAN'IN DÖRT DİLLİ SÖZLÜGÜ: ŞAMİLÜ'L-LUGA al-arZ zallÜn yer ~açar8 al-~acar sang abadan taş küri sicir(?) agaç al-var~ dirabt barg yabr~ modun nabçin al-guşn şan büd~ geşi'ün bar bi b-i dirabt diken örgesün agaçköki hucaur bid zard-ruü sögüt içesün güilesün nay barik ~amış ~ulusun ince yogun narin bidun hüsün samud al-ma 'mür al-şacar 16 şenlik 61 [148 31 ] al-şavk 'ir~ al-şacar al-bilaf al-mişmiş al-~aşab al-d~ al-gali?: sitabr mö şanakun möy-i pişani şaru erik saçul) tara bürçek kekül ba-bM örgil gür fiş s~al s~al göş ~ula~ pişani alın çikin manglai abm muja ~aş hanas~a kirpük sormusun al-'ayn çaşm göz nidün al-vachat röy yüz niyur al-fam dahan agız aman bogaz ~ölai burun delük ~abar al-!a~b gulö bini sürag al-şafat , Iab dödal,c dandan dış sidün kelen sarri~ şa 'ra-ka al-naşiyat 17 [148b ] aftil al-li~yat, <al->g~nat al-uçln al-cabhat , <al->cabin al-~acib al-hudb, <al->cunayn(?) 18 [149 31 ] al-~al~ al-anf nüken hurül al-şarib al-sinn al-lisan zaban dil al-~an zanab-dan el)ek erun al-'unu~ gardan böyun kücun al-yad dast el ~ar 8 Yada~ar. http://www.turkdilleri.org/ MUSTAFA S. KAÇALİN 62 19 [149b ] al-yumna al-yusra muddal-yad dast-i rast dast-i çap dast diriiz kun al-mirf~ al-işba' sag el şol bara'un~ar el cüyün ~ar ~arsunaga aranc elilJ uzat dirsek anguşt barm~ ~uru'un dalü köke al-katif şana yagnn al-!Udiy al-Iaban pistan emcek şır al-şadr sina sut gögüs to~ai sün 6bçun 2() [1!)()a] al-?:ahr puşt ar~a al-gaşr mi yan bel et al-Ia~m göşt al-'aZın ustugan pöst al-cild uça nirgun mi~a SÜlJük deri yasun arasun al-'aşab pay silJir sirbüsün al- 'ir~ rag al-samin al-hazil farbih lagar !amar semiz sudasun targun turugan an~ 21 [1!)()b] al-~alb al-ti~al al-kulyat al-duhn al-a1iyat al-cayi' gatir9 sipurz gurda ravgan dunba gurisna gölJül duran taı~ d6lun borek tosun süyül bögrek yag ~uyru~ aç al-ba!n şikam ~ann al-şakr kus kir am sik kün gayagan naciisat göt al-ğakar ölöskülen kehli hütügün oco~ai 22 [1S1 a ] mizak fiz-diid sIdük zurra! öşurdı bagagm böldöge bagasun sesün hunguba al-'~ab piişna ökçe caucai al-ka 'b şitaıang aşı~ şiga al-~iifi pa-barahna yahlJ ay~ al-a'rac lang ~s~ niçkü~ köl dogolan al-dubur al-guşyat al-ga'i! al-bavl 9 diiş~ bo~ lJirad olmalıydı. http://www.turkdilleri.org/ HÜSEYİNOGLU HASAN'IN DÖRT DİLLİ SÖZLÜGÜ: ŞAMİLÜ'L-LUGA 23 U5li b] al-racul al-mar'at al-avlad al-bunay al-bint al-abb al-umm al-Ijatn al-mahd 24 U 52 aL ] al-acnabi al-car al-şal}ib al-sayyidat al-şab al-şaylj al-'acüzat al-aşamm al-a'ma 25 U52b ] al-sultan al-vazir al-tavl,<:i' al-maktüb al-amir al-tadr al-rikabi al-silal}i al-saI,<:i, <al->l,<:ada!} 26 [153 aL ] al-mutaraccim al-sakaran al-l}aris al-rakib al-racil al-sa'il al-fard 10 keüt mard zan baççagan pusar duljtar padar madar damad gahvara bigana ham-saya yar Ijatün cavan pir pira-zan karr na-bina padişah dusrur mi!al nama farman-ravan bazir-gan . rikab-dar silal}-dar kasa-dar, l,<:adal} er 'avrat ere erne oglancıl,<:lar keün ıo ogul l,<:iz ata ana güyegü keüken ökin eçige eke kürgen ölöge beşik yad büşi l,<:olJşı körşi yöldaş nöker l,<:atul,<:tai calau öbüge emegen dü1ei balai sol,<:or l,<:adın yigit l,<:oca l,<:an sagır görmez Ijan vezir başa yarlıg, ferman biti beg şatı pazar edici üzengi dutıcı l,<:orçı sagral,<: sürici dIl bilici zaban-dan mast pas-ban suvar " piyada gada yayal,<: dilenci tanha yalıl)ız sar-Ijöş bekçi atlı 63 l,<:a'an mazaul,<:(?) carlig biçik noyan l,<:udalduçi al,<:taçi mi!lu-hu ayal,<:açi kelimeçi sol,<:taçi kebtul moritai yabugan dörmegei l,<:al,<:ça olmalıydı. http://www.turkdilleri.org/ MUSTAFA S. KAÇALİN 64 <al->ra'j galla-han çoban adünçi al-hazil masbara lagçı ~alca al-~işn ~işar ~al'a ~organ al-sü~ bazar mi!lu-hu al-biba al-caclid al- 'at1~ al-libd bargah nav kohna namad yelJi eski uçar terme sini al-~abl ri sman keçe ip al-tabıb ha aş iden al-nazıc pubta bişmiş bolg~san bam ba pubta şud ard gandum cav nan çig tü 'ükü iden bolba ün· bugday arpa etmek a1-!üm sir sarıms~ al-başal piyaz düg ayran mi!lu-hu mi!lu-hu ötüme songina tapsun(?) umda'an ç$at(?) may yogurt suçi darasun angubin bal mi!lu-hu talb acı ~aşün 27 U53lb ] ~araev ~auçin sisege desün 28 U 54 1dl ] al-nayy istava al-tabib al-da~ al-~intat al-şa'ir al-bubz al-mabiz aş bişdi şögan ~ulir 29 U54lb ] al-ş$at al-nabi<j, al-bamr al- 'asal al-murr tar~ al-~ulv şirin tatlı nişün al-carrat al-sirac sabüy şam '-dan desti ~oduga çırag al-!abin sitabr tabar <mahi> yogun balta cula cucan alizmil(?) balı~ <cigaşun> al-~adüm al-samak 30 U 551dl] al-sula~fat sang-puşt ~ablı al-~unfug bar-puşt kirpi cariasun al-far müş sıçan ~ulguna al-düd kirm ~ürt ~orgai al-burğü! kayk pire bürge baga yasutu menekı al-~aml şipiş bıt bosün al-can~ bal ~anat cibür http://www.turkdilleri.org/ HÜSEYİNOGLU HASAN'IN DÖRT DİLLİ SÖZLÜGÜ: ŞA.MİLÜ'L-LUGA al-vazz al-'al,<:'al,<: murg-abi 'akka l,<:az kulang kabötar vartic kabk tuma gögercin keklik togora'un küçe bödene itaun man ma ma-ra ma-ra dar-ma ben biz bize bat]a bizde bi bida bidana namai bidandur ba-ma bizümle sizden sat]a senilJ-için sizde ol bö bidanla tanaça çimada çinu tandur tere ene tende ende sal,<:sıgan 65 nol,<:asun sacigai :n U55b ] al-kurkiy al-!:ıamamat al-sumanay <al->!:ıacal, al-l,<:abc ana naI:ınu ilay-na li fi-na 32 U56i 2 ] ma'a-na min-kum ilay-ka hiıva la-ka fi-kum huva hağa huna-ka ha-huna 33 U56ib ] ilay-hi ka-ğaIik li-ma kam !:ıasan ila ayna aynahuva ayna na'am, fi 34 [157 2 ] la al-şa'n i 'mal ka-ğruik udbul ayş huva hal şay' la-şay' az-şuma tu-ra az-an-i tü dar-şuma an in an-ca in-ca vay-ra ham-çunan çi-ra çand . büb ku-ca kü ku-cast hast nist kar ham-çunan kun dar-ay çist çizi hast çizi nist bıldırcm anda bunda at]a ancılaym niçün l,caç güzel l,canda l,canı l,candadur var yöl,c iş ancılaym eyle içeri gir nedir nesne bar mı nesne yöl,c imada tein yekin kooule l,coha l,<:ana ali l,cana bei büi ügei büşe üle tein ki ora yan bı yan bı bm yama ügei http://www.turkdilleri.org/ MUSTAFA S. KAÇALİN 66 ayna tamşı la-a'rif 35 U57 b ] li-man-tal,cül ayş ta'buz li-ma ta'buz ta'al aci'ta taci'u anta ta 'al ilay-ya la-tacI'a la-aci'u 36 U58 3l ] min ayna ci' ta al-amıru yad'ü-ka ayş tal,cül takallam ataka1lam kayfa a'mal ci'tu bayta-ka ci'tu ams ci'tu bülebi 37 U58 b ] a ta1bisu al-tavba la-albasu labisa a1-killat al-zayl,c al-kumm al-<Jayl al-bi!anat al-bay! 38 U,59J3l] al-minçal5:at al-sayr al-mir'at ku-ca mı-ravı na-rnı-danam ki-ra mı-göyı çi mı-sitanı çi-ra mı-sitanı bi-ya amadı bi-yay tü bar-man ay ma-ya na-yayam man az-ku-ca amadı kime eydirsin ne alursm niçün alursm gelgil geldül) gelür misİn sen baIJa gel gelme! gelmezem ben keni eülemü çi yan abamu çi yekin abamu çi İre İrebe çi iregü çi nadavarire bü ire üle bi irekü l,caça irebe çi noyan çamai ermü yagemü kelele kelelemü bi ya kilu bi çinu gerte irebe irele bi höçken ödür basa ireci pöşıd dön geyer misin geymezem geydi debil emüsümü ÜLe emüsümü bi emüsbe parda cibunlıl,c köşege girıban yal,ca yel) etek astar iplik cil,ca l,cançin l,cormai deli hutasun kamar daval l5:uşal,c ayına gözgü taral,c büse sur toli sam engeske sarabçin çi mı-göyad suban göy söyleyorın suban bi-göyim çi kunam ne eyle<ye>yin ba-bana-i tü amadam evül)e geldüm amadam geldüm dı amadam dungeldüm cama mı-pöş na-mı-pöşam astin daman <astar> DSman şana al-J:ıumrat gara(?) çaşm banda II l,canaodamçi l,cai l,canda geldül) beg seni ister ll ne söyler söyle mır tu-ra mi-bvanad al-muş! vil5:ayat al- 'ayn, l,canda gidersin bilmezem l5:ayış l,cızı1ca göz bagı olf,ır olmalıydı. http://www.turkdilleri.org/ HÜSEYİNOOLU HASAN'IN DÖRT DİLLİ SÖZLÜOÜ: ŞAMİLÜ'L-LUOA 67 bimarat al- 'ayn al-~işan al-hamlae al-'adda' 39 U59lb ] al-~urun nar-i asp rahvar davanda erkek at yörga yügrük suban(?) mori eoria 1.rurdun kabal naş~a al-vard samand mi!lu-hu, eaman ~unduz tulu al-fa~l gaşIr(?) aygıT <al->şari ' kuştI-gIr güreşçi al-fahdat al-namr al-dubb yöz palang birs dum sum pars al-ğanab al-~atir ~aplan ayı ~uyru~ toyn~ ~aliun acirga abaldum mi!lu-hu mi!lu-hu ötöge seyül turun 40 [h50 at ] al-lieam al-'inan al-sare al-rikab ligam çilbir zIn rikab al-sav~ taziy~a ~amçı al-~avs ya al-nuşab kaman tir al-Un narın yumuş~ al-şulb sabt ~atı zih para-i tir tır andaz kiriş o~ atıeı ~arbuçi nişana amaç şamşIr ~ılıç bilen hüldü kfud afsan ustura gurz bıç~ kidu~a bllegü <yülegü> <çomal5:> bile'ü ct'61bür bulagu ~all5:an l5:algan tug cida 4li U60lb ] al-yatar al-1.ruddat al-ramı al-hadaf al-sayf al-sikkIn al-misann al-müsa al-dabbüs 42 U6li at] al-eunnat al-rayat al-rum~ sipar 'alam mza anzil min al-farasi la-tafza' az-asp furö dan ma-tars oyan dizgin eyer üzengi o~ o~ yelegi <tüg> süIJü, gönder atdan engil ~orl5:ma! ~dar çulbur yeme'el' dörie b6rie numun sumun eolen batu köbçi ödün morinaça bü çi bü ayu http://www.turkdilleri.org/ MUSTAFA S. KAÇALİN 68 'u~ 'ud cayyid nIkö bi-nişIn 'u~'ud 'indI pIş-i man bi-nişIn eyi otur sayin sau ~atuma oturgıl minu dergete sau çi-ra na-mI-nişInI an-çunan bi-yar niçün oturmazsın ancılayın getir yege ülü sau çi basaabçara dir ma-man avardam döst na-mI-daram eglenme! getürdüm sevmezem bü~oçar atl)ak dilIJöş dar bi-IJand la-tazl)ak la-tabki ma-IJand ma-gir man zaraba-ka ari nI tu-ra ki zad ma-ra bi-numay göl)lül) IJöş dut gül! gülme! aglama! seni kim urdı göster li-ma Hi-ta~'ud hata ay:ıan 43 [Hpı 1bı ] la-tubp: avradtu la-uI:ıibbu tayyib ~aıba-ka abçirala bı üle talam bi turan sayin ine bü ine bü uila çamI ken deletbe nadaüceül 44 U62 aL ] abşir al-amIr uskut amIr-ra bi-bIn ~'ud bi-nişIn bamöş baş bi-dilı a't! uzrib galika aş-şaIJşa an kas-ra bi-zan isma' kalamI suIJanam bi-şunav a'rafta damsH ~um a tamşI begi gör epsem ol otur ver ol kişiyi ur sözümi eşit bildül) bar-IJIz ml-rav! dur vanr mısın ma-ra purs ma-kun bal)a şor unutma! noyan üce utu(?) bai sau nadaök tereni kümü delet . manu kele sonas medemü çi bos odumu çi 4) U621bı ] as'alnı namai has~ bü umarta la-tansa faramöş tabı' mI-furöş şatar mısın ~udaldamu al-arnab IJar-göş tavşan taulai al-şat gösfand ~oyın ~onin al-balımat barra ~ozı ~uri~an al-kabş <buz> ~oç ~ça çi http://www.turkdilleri.org/ HÜSEYİNOGLU HASAN'IN DÖRT DİLLİ SÖZLÜGÜ: ŞA.MİLÜ'L-LUGA 69 Moğolca sözcüklerin lJilya t al-insan va lJalba t al-Lisan ile karşılaştınlmasl. 1 1 rı LI LI ~Iİ i i iL i i i i a abaldum 159b İM 227. abçara 161 a. abçira1a bı 161 b. abamu = yan a. çi 157b , yekin a. çi 157b İM 201. acirga 159b İM 223. aça = morin-aça bü çi 161 a İM 204. açiya = niken a. 143 a İM 229. adünçi 153 a . ~taçi 152b . alda = niken a. 142b . aH 156b . aHzmil(?) 154b . altat 142b , ~oyar a. 142b İM 222. aman 14Sb İM 213. arasun 150a İM 214. arpa 154a . arün 145b , a. usun 145b İM 211. aya~açi 152b İM 220. ayu = bü a. 161 a İM 196, 199. basa 142b İM 206. batman = niken b. 143 a . batu 160a İM 206, 20S, 211. bayigu = b. usun 145b . bazuvi(?) 144a. bei 156b , ~ana b. 156b İM 206. berie 160a İM 225. bi 155b , keleıe-mu. bi 15S a , üle bi irekü 157b , me emüsümü bi 15S b , me talam b. 161 b, ya kilu bi 15S a İM 202, 206. ~oçar 161 b, bü uila 161 b, bü umarta 162b . büi 156b krş. bei, bı. bme = höçken ödür basa ireci b.bi 15S a . bürge 155 a İM 224. büse 159 a İM 221. büşe = ügei b. 157 a büşi 152a İM 229. c bm 157 a . biçik 152b İM 194. bida 155b İM 202, 207. eal(?) e. bi dana 155b . bidandur 155b . bidanla 156a . bidun 14S a İM 211. bilen 160b . bile'ü 160b İM 221. bm = yan bı b. 157 a . bolba = söni b. 145 a İM L9S. bolba = iden b. 154a İM 195. bal 154b İM 21S. balai = b. so~or 152a . balakasun 147 a İM 217. bara;un = b. ~ar 149b iM bolcam = ödür ho~a<r> b. 145 a krş. bolba. bos 162a iM 199, 202. bödene 155 a. 199. bü = bü ayu 161 a, bü ine 161 b, bü irc 157b , bü bı = yan b. 157a , yan b. b bagagur 151 a İM 213. bagasun 151 a İM 214. bai = utu(?) b. 162a İM 20S. bariba = sara b. 144a İM İM 200. bugdai 154a İM 219. bulagu 160b İM 225. bul~ 146 a . 212. bolga~san 153b İM 19S. böldöge 151 b. b8rek 150b İM 213. büsün 155 a . bü: = morin-aça b. çi 161 a ~u1.<ul 14'6b . ealau 152a İM 209,210, 212. eariasun 155 a . earlig 152b . eaueai 151 a. eavun 142a , ~oyar e. 142a , ~urban c. 142a , dörben c. 142a , tabun c. 142a , eurgu'an c. 142a , dolan c. 142a , naiman e. 142a , yisün e. 142b İM 22S. cibür 155 a . cida 161 a İM 225. ci~a 15Sb . ciran 141 b İM 22S. coria 159 a . eülen 160a . cöyen 145 b İM 195. euean 154b İM 20S. cula 154b iM 220. eurgu'an 140b İM 227. http://www.turkdilleri.org/ 70 MUSTAFA S. KAÇALİN cüyün = c. I.car 149b tM duran 150b İM 200. dülei 152a tM 226. 20S. ç çagan 145b İM 223. çaiba = ödür ç. 144b . çarnai = noyan ç. errnü 158 a İM 207. çarnI =ç. ken deletbe 161 b. çanaci = ç. ödür 145 a tM 215. çasun 145b tM 216. çi = I.caça irebe çi 15S a İM 203. çikin 148b tM 213. çimada 156 a İM 204. çinu 156a , ç. gerte irebe 158 a İM 204. çulbur 160 a . d da1an 141 b tM 228. dalu 149b tM 213. darasun 154b tM 218. debil =d. ernüsümü 15Sb tM 221. delbür 160b tM 221. delet =tereni kümü d. 162 a . deletbe = çami ken d. 161 b İM 198,197, 198, 201. deli 158b krş. debil? delÜn 150b tM 213. dergete = rninu d. sau 161 a. desün 153 b . dogolan 151 a İM 226. dolan l40b tM 227. döçin 141 b tM 228. dörben 140b tM 227. dörie 160a İM 225. dörmegei 153 a . düli = ödür d. 144b tM 215. dÜreng = d. sara 144a tM 212. e ebçÜn 149b İM 213. eçige 151 b. eke 151 b İM 214. elçi 144a İM 194. erne 151 b "iM 20S, 209, 209. emegen 152a İM 210. emüsbe 158b . emüsürnü 158b , debe1 e. 158 b , üle e. bi 158b . ende 156a tM 208. ene 156 a , e. ödür 145 a tM 203,208. engeske 159a . ere 151 b İM 209. ermü = noyan çarnai e. 158 a tM 199. erun 149 a . eülernü = keni e. çi 157b tM 195, 196, 199. g garba = naran g. 144b , sara g. 144a İM 195, 197, 198, 209. gemü = yag g. 158 a tM 198. gerte = çinu g. irebe 158 a tM 217. geşi'ün 147b . güilesün 148 a . gür 148b . lı hanasI.ca 148b tM 213. haran = niken h. 143 a tM 209. harban 141 a, h. niken 141 a, h. I.coyar 141 a, h. I.curban 141 a, h~ dörben 141 a, h. tabun 141 a, h. curgu'an 141 a, h. dolan 141 a, h. nairnan 141 b, h. yisün 141 b İM 227. hasaI.c =narnai h. 162b tM 195, 197. hiyutan 144b tM 212. hoI.ca<r> = ödür. h. bolcarn 145 a tM 210. hon 143 a İM 215. hÖçken =h. ödür 145 a , h. ödür basa ireci bülebi 158 a , h. söni 145 a tM 215, 215. huca'ur 148 a . hulI.cun 147 a . hunguba 151 a. hunin 146 a İM 216. hurü1 149 a tM 213. hutasun 158b tM 220. huyasar =niken h. 143 a tM 197, 197, 195. hüker 143 a İM 223. hüldü 160b tM 205, 224. hünesün 146b . hüsün = h. sarnud 148 a tM 212. hütügün 150b İM 213. içesün 148 a . iden 153 b . imada 156b . ine 161 b, bü i. 161 b. ire 157b , bü i. 157b , nadayar i. 157b. irebe = çinu gerte i. l58 a tM 195, 196, 202. irebe çi 157 a , I.caça i. 158b krş. irebe. http://www.turkdilleri.org/ HÜSEYİNOGLU HASAN'IN DÖRTDİLLİ SÖZLÜGÜ: ŞA.MİLÜ'L-LUGA ireci = höçken ödür i. bülebi 158 a krş. irebe. irekü = üle bi i. 157b , iregü çi 157b krş. irebe. irele = i. bi 158 a. itaun 155b . i.c ~a'an 152~. ~abar 149 a İM 213. ~aça =~. irebeçi 158 a. ~adar 160a. ~ai 157 a . ~acar, ~açar 147b , keher ~açar 147 a İM 216, 217. ~~ai 143b . ~~ça 153 a İM 207. ~al =~. tüle 146b İM 220. ~alaun 145 b İM 196,208. ~algan 161 a İM 225. ~aliun 159b . ~a1ca 153 a . ~ana 156b , ~. bei 156b , ~. odamçi 157 a İM 206. ~oduga 154b İM 220. ~oha 156b İM 208. ~o~ama 146b . ~ola 147b İM 21 ı. ~ölai 149 a İM 213. ~olumta 146b . ~onin 143 b : 162b İM 223. ~orçi 152b . ~orgai 155 a İM 224. ~organ 153 b İM 217. ~orin 141 b İM 228. ~ormai 158b İM 222. kilil ~ ya k. bi 158 a krş. ki. köbçi 160b İM 225. köke 149b İM 213. köl = niçkün k. 151 a . köngen 147b İM 208. körşi 152a İM 215. köşege 158b . küciln 149 a İM 213. küçe 155b . 224. ~ulusun 148 a İM 219. ~uma~ 147 a . ~ur =~. ücü(?) 146b . ~auçin 153 b İM 208. ~oçar = bü~. 161 b. kekÜı148 a . ~ar~çin 145b . ~arbuçi 160b . ~ari = niken~. 142b İM 213. ~asün = ~. usun 146 a İM 209,212. ~aşün 154b . ~atu~tai 152a İM 209. kidu~a 160b İM 204. ~. cavun 142a , harban ~. 141 a İM 227. ~uça 162b İM 223. ~uçin 141 b İM 228. ~udalamu çi 162b . ~uda1duçi 152b . ~u~ul = clli(?)~. 146b . ~ulguna143a, 155 a İM ~ura 145b İM 216. ~urban 140b~. cavun 142a , harban~. 141 a İM 227. ~urdun 159a İM 210, 211. ~uri~an 162b . ~uru'un 149b İM 213. k kebtU1 153 a . kedille 156b İM 207, 207. keher = k. ~acar 147 a İM 217. kehli 150b İM 213. kei 146b İM 216. ~ançin 158b İM 222. ~aplan 159b . ~ar 149a,~. sunaga 149b , bara'un~. 149b , cüyün k. 149b İM 214. kele = manu k. sonas 162a krş. kelen. kelele 158 a İM 229. kelelemü bi 158 a . kelen 149 a İM 211, 214. kelimeçi 153 a . ken = çamI k. deletbe 161 b İM 207. keni = k. eülemü çi 157b . keüken 151 b. keün 151 b İM 209. ki = tein k. 157 a . ~oyar 140b , ~. altat 142b , ~ulir 154a İM 218. 71 kümü = tereni k. delet 162 a İM 204, 208, 209. kündü 147b İM 229. kürgen 151 b İM 215. küri 147b İM 216. ın man~ar 145 a İM 215. manglai 148b İM 212. manu = m . kele sonas 162a. mazau~(?) 152b . medemü = m. çi 162a İM .198. menekı = yasutu m. 155 a . mengü = niken m. 142b İM 222. mi~a 150a İM 218. min~an 142b İM 228. http://www.turkdilleri.org/ 72 MUSTAFA S. KAÇALiN minu = m. degerte sau 161 a iM 204. modun 147b iM 21S, 219. mogai 143 b iM 224. mori = suban(?) m. 159 a. morin 143 b , m.-aça bü çi 161a iM 204, 205, 223. moritai 153 a iM 205. mölsün 145b . mör 147a iM 217. mören 146a iM 2. noitaıi 146b iM 209. no~ai 143b iM 224. no~asun 155a . noyan 152b , n. çamai ermü 15S a, n. üce 162a iM 20S. nöker 152a iM 215. numun 160a iM 224. nüken 149 a iM 217. n nabçin 147b iM 219. nada = n. ök 162a, n. üceül 161 b iM 204, 207. nadavar = n. ire 157b. nairnan 140b , n. cavun 142a , harban n. 141 b iM 227. namai 155b iM 203, 207. naran 144a, n. garba 144b , n. şingebe 144b iM 216. narin 14S a iM 21 ı. naş~a 159b iM 210. naur 146 a iM 217. nayan 141 b İM 22S. niçkün = n. köl 151 a iM 212. nidün 14Sb iM 213. niken 140b n. açiya 143 a, n. alda 142b , n. batman 3a, n. haran 143 a , n. ht'yasar 143 a , n. mengü 142b , harban n. 141 a iM 227. nirgun 150a iM 213. nişün 154b . niyur 14Sb İM 213. o oco~ai 150b iM 213. odamçi = ~ana o. 157a . odumu çi 162a iM 196, 200; 201. . oira 147 a iM 21 ı. ong~aça 146a iM 217. ong~oçaçi 146 a. ora 157a iM 209. Ö öbüge 152a . ödün 160b iM 226. ödür 144b , ö. çaiba 144b , ö. düli 144b , ö. ho~a<r> bolcam 144b , ene ö. 145a , höçken ö. 145 a, höçken Ö. basa ireji bülebi 15S a iM 215. ök = nada Ö. 162a iM 195. ökin 151 b iM 208. ölöge 151 b iM 220. ölöskü1en 150b . örgesün 14S a iM 219. ötöge 159b İM 224. ötüme 154a iM 21S. p pars 143 b , 159b iM 223. piçin 143 b . s sacigai 155 a . s~al 14Sb iM 212. sam 159a iM 220. samud = hüsün s. 14S a. sara 144a , s. bariba 144a , s. garba 144a , s. şingebe 144b , dureng s. 144a , şini s. 144a iM 215. sarabçin 159a iM 222. sau 162a, minu dergete s. 161 a, sayin s. 161 a, yege ü1ü s. çi 161 a iM 199. sayin = s. sau 161 a, turan s. 161 b iM 20S. sesün 151 a iM 214 . . seüder 144b iM 217. seyü1 159b iM 21S. sicir(?) 147b . si dün 149a iM 213. sini 153b . sirbüsün 150a iM 214, 224. sisege 153 b . so~ar =balai s. 152a İM 226. so~taçi 153 a iM 210. sonas = manu kele s. 162a iM 197. songina 154a . sormusun 148b iM 213, . 214. söni 144b , höçken s. 145 a iM 216. suban(?) = s. mori 159 a. sudasun ı 50a. sumun 160a. sunaga ~ar s. 149b . sur 159 a. sün 149b iM 218. süyü1 150b krş. seyüı. Ş şibar 147a iM 217. http://www.turkdilleri.org/ HÜSEYİNOGLU HASAN'IN DÖRT DİLLİ SÖZLÜGÜ: ŞAMİLÜ'L-LUGA şiga 151~. şingebe = naran ş. 144b , sara ş. 144b İM 216. şini = ş. sara 144a . t tabin 141 b tM 228. tabun l,40b , t. cavun 142a, harban t. 141 a tM 2'27. taga~u 143 b İM 226. taıam·= üle t. bi 161 b İM 194. tümen 142b . tü'ükü 154a İM 212. II uila = bü u. 161 b İM 19S. umarta = bü u. 162b İM 200. umda'an 154a : =tataI u. 146 a . b usun 14S , amn u. f4S b , bayigu u. 145b , ~asün urusum u. 146 a İM 217. utu(?) u. bai 162a . tapusune?) 154a . tara~ lS4b İM 218. üce tatal = t. tırusum 146 a İM 217. taulai 162b . tein 156b, t. ki 157 a . tende 156 a İM 207. tengri 144a İM 2f6. tere 156 a İMA07, 208. tereni ~. kümü deIet 162 a. = Ü =noyan ü. 162a İM 194. üceül = riada ü. 161 b. ücü(?) == ~ur ü. 146b . ügei = ü. büşe 157 a , yama ü. 157 a İM 207. üiIe 157a İM 210, 229. üIe = Ü. bi irekü 157b , ü. emüsümü bi lS8 b , ü. t~Iam bi 161 b İM 207. a Ülen 145 İM 216. ülü = yege ü. sau çi 161 a. {ergün 143 a İM 212. terme lS3 b . togora'un lS5 b . to~ai 149b . toli 159a . y ya =y. gemü 158 a , y. kilÜ bi 15S a. yabugan 153 a İM 211. yama y. ügei 157 a . = tösun 147a İM 214, 217. yan = y. abumu çi 157 b , yan bı 157 a , yan bı bm tug 161 a İM 225. tülai 143b krş. taulai. 157 a İM 206, 207. , yasun 150a İM 214. turan = t. sayin 161 b krş. yasutu = y. meneki 155 a . tosun lS0b İM 218. yege duran. turugan 150a . turün lS9 b . tüle =~al t. 142b , harban y. 141 b İM 227. uça 150a İM 228. uçar 153 b . tanaça 156a İM 204. tandur 156 a tM 204. tanglasun 147 a . targun 150a : 73 146b İM 194. tüIen 146b İM 220. =y. ülü sau çi 161 a. . yekin 156b İM 207. yeme'el 160 a İM 225. yiren 142a İM 228. yisün 141 a, y. cavun http://www.turkdilleri.org/ 74 MUSTAFA S. KAÇALİN http://www.turkdilleri.org/ HÜSEYİNOGLU HASAN'IN DÖRT DİLLİ SÖZLÜGÜ: ŞAMİLÜ'L-LUGA 75 http://www.turkdilleri.org/ MUSTAFA S. KAÇALİN 76 ~L \1 .. .... ~J .. " "'..ı' '\ ;~ ~ ...c c'l -.::ii ,.....; ~t\ ,.~ \ • ~f\ "1h ,~\ '_t. ~;'}"'i ~ ~ http://www.turkdilleri.org/ HÜSEYİNOGLU HASAN'IN DÖRT DİLLİ SÖZLÜGÜ: ŞA.MİLÜ'L-LUGA 77 http://www.turkdilleri.org/ 78 MUSTAFA S. KAÇALİN http://www.turkdilleri.org/ HÜSEYİNOGLU HASAN'IN DÖRT DİLLİ SÖZLÜGÜ: ŞAMİLÜ'L-LUGA . 79 http://www.turkdilleri.org/ 80 MUSTAFA S. KAÇALİN http://www.turkdilleri.org/ HÜSEYİNObLU HASAN'IN DÖRT DİLLİ SÖZLÜGÜ: ŞAMİLÜ'L-LUGA SI ,' ~: ,,~?;i.;;.~~. ~ , .~ .~. : . ,j .'[1 .•..•" ) . \- ,~;A\ .... '~j .~ . ~r-" ~,~\' " .' ı t;'3 .. \-- ~... ~ .~.~ ' .,~ '~ -- ... '~.~ ;0\ .. ~ ;) 1"'\*' 'tl '1 ,J ~\ .~ ~~l .1 ,"",1 ~ '\ j. tl ",,~ '''""'::''l~ 00 ~ ".n.t ....ı "~L ~ ~~ ,,';) ,,~ ;~ http://www.turkdilleri.org/ 82 MUSTAFA S. KAÇALİN http://www.turkdilleri.org/ HÜSEYİNOGLU HASAN'IN DÖRT DİLLİ SÖZLÜGü: ŞAMİLÜ'L-LUGA 83 http://www.turkdilleri.org/ 84 MUSTAFA S. KAÇALİN http://www.turkdilleri.org/ HÜSEYİNOGLU HASAN'IN DÖRT DİLLİ SÖZLÜGÜ: ŞAMİLÜ'L-LUGA \., ~>, \ 1);\ ,., ~.~ --? 85 Y). ~) ,,:..., Jh \. tl ~~ ~. ,~~, \ \,ı~. i' \-:- \..'1 :~~ c'b LO ~~\\ ,~ .... ~, ~~. .. ~ ;~f http://www.turkdilleri.org/ 86 TV[USTAFA S. KAÇALİN http://www.turkdilleri.org/ HÜSEYİNOGLU HASAN'IN DÖRT DİLLİ SÖZLÜGÜ: 87 http://www.turkdilleri.org/ 88 MUSTAFA S. KAÇALİN http://www.turkdilleri.org/ HÜSEYİNOGLU HASAN'IN DÖRT DİLLİ SÖZLÜGÜ: ŞAMİLÜ'L-LUGA 89 IK {~ "~"J ~1:0 «" 4" ~g' " ~. "\, ~.", ,- !."')ı '1 'l ,.~ ~·LJ . \ .. . '-.~~ \ .. ~. ~"-'" ~) ., -'1- .~ ~\ ...~ '1 ~J 1- J \~ -- \. ~~. ~~. . ' . \. ,. ~. .·""' ."'~. . "'-"\~ . "1 }. '. . :-... \ ~ \.-~. ~ ~ H x' \~." ~. ~~.. , 'Y::;"· '2J ' . ~ -! .'~ 1-,,'" \'v,;,' ~ .. ~'~}' .....". .*. '1.' : . \~. J.,~ ." ',. .•. . . ;-.. ' , http://www.turkdilleri.org/ ...o ıo ıo .-ı 90 MUSTAFA S. KAÇALİN http://www.turkdilleri.org/ HÜSEYİNOGLU HASAN'IN DÖRT DİLLİ SÖZLÜGÜ: ŞAMİLÜ'L-LUGA 91 ~ 00 LO 1"""1 http://www.turkdilleri.org/ 92 MUSTAFA S. KAÇALİN http://www.turkdilleri.org/ HÜSEYİNOGLU HASAN'IN DÖRT DİLLİ SÖZLÜGÜ: ŞA.MİLÜ'L-LUGA \- . '.~~. '. '.'.... \.J.;'j. '~.~ ," "" ~=L ;,~. 93 .\?\' ,,--,( ~ '.• . •."J. . '. '.:.·.1.·•. • . • •·.· "":~~~: ',"~X http://www.turkdilleri.org/ 94 MUSTAFA S. KAÇALiN http://www.turkdilleri.org/ HÜSEYİNOGLU HASAN'IN DÖRT DİLLİ SÖZLÜGÜ: ŞA.MİLÜ'L-LUGA 95 http://www.turkdilleri.org/ 96 MUSTAFA S. KAÇALİN http://www.turkdilleri.org/ HÜSEYİNOGLU HASAN'IN DÖRT DİLLİ SÖZLÜGÜ: ŞAMİLÜ'L-LUGA FARSÇA DİzİN al-farisiyya tA. al- 'arabiyya t M. almuguliyya t, T. al-turkiyyat ab A. al-mii', M.usun, T. şü 145b ab-İ istada A. al-mii' al-vii~if, M . bayigu usun, T. duru şü 145b ab-İ pak A. al-mii' al-na:r,if, M. arun usun, T. temiz şü 145b ab-i talb A. al-mii' al-murr, M. ~asün uşun, T. iieı şü 146a abadan A. al-ma 'mür, M. sieir(?), T. şenlik 147b abr A. al-gaym, M. ulen, T. buluJ 145a abrü A. al-J:ıiicib, M. hanas~a, T. ~iiş 148b afsan A. al-misann, M. bile'ü, T. bZlegü 160b aftab A. al-şams, M. naran, T. guneş 144a aftab barmamada A. Jala 'at al-şamsu, M. naran garba, T. gun Jogdı 144b aftab forü şud A. gurubat al-şamsu, M. naran'şingebe, T. gun batdı 144b 'akka A. al- 'a~ 'a~, M. siieigai, T. sa~sıgan 155a 'alam A. al-riiya t, M. tug, T. <tüg> 161 a amadam A. ei'tu, M. irele bi, T. geldüm 15sa amadi A. aci'ta, M. irebe çi, T. geldülJ 157b amir-ra bi-bin A. abşir al-amir, M. noyan üce, T. begi gör 162a an A. huva, M. te re, T. ol 156a an kas-ra bi-zan A. uzrib ejiilika aş şa!J.şa, M. tereni kümü delet, T. o i kişiyi ur 162 a an-ca A. hunii-ka, M. tende, T. anda 156a an-çunan bi-yar A. hiita ayzan, M. basa abçara, T. ancılayın getir 161 a 97 angubin A. al- 'asal, M. mi!Zu-hu, T. bal 154b anguşt A. al-işba " M. ~uru'un, T. barma~ 149b aranc A. al-mirja~, M. to~ai, T. dirsek 149b ard A. al-da~i~, M. ~ulir, T. ün 154a asp A. aljaras, M. morin, T. at 143b <astar> A. al-biJiina t, M. deli, T. astar 158b ast1n A. al-kumm, M. ~ançin, T. ye LJ 158b ataş A. al-niir, M. ~iil, T. öt 146a ataş kun A. av~id al-niir, M. ~iil tüle, T. öt ya~ 146b ataş-dan A. al-kiinün, M. ~olumta, T. öca~ 146b ayardam A. avradtu, M. abçiralii bl, T. getürdüm 161 b ayina A. al-mir'ii t, M. to li, T. gözgü 15ga az-an-İ tü A. huva la-ka, M. çinu, T. senilJ-için 156a az-asp furö dari A. anzil min al-jarasi, M. morinaça bü çi, T. atdan engil161 a az-ku-ca amadi A. min ayna ci'ta, M. ~ça irebe çi, T. ~nda geldülJ 158a az-şuma A. min-kum, M. taniiça, T. sizden 156a ba-bar A. ajtil, M.gür, T. örgil 148b baabanaBi tü amadam A. ei'tu bay taka, M. çinu gerte irebe, T. evüv e geldüm 158a baççagan A. al-avliid, M. keün, T. oglane*lar 151 b band A. al- 'a~d, M. niken huyiisar, T. biig 143a bar-biz A. ~um, M. bos, T. dur 162 a bar-man ay A. ta 'iil ilay-ya, M. nadavar ire, T. ba1Ja gel 157b barf A. al-falc, M. çasun, T. ~iir 145b http://www.turkdilleri.org/ MUSTAFA S. KAÇALİN 98 barg A. al-vara~, M. nabçin. T. yabra~ 147b barra A. al-bahma t, M. karikan, T. kazı 160b ... bi-dilı A. a '.tl, M. nada ök, T. ver 162 a bi-band A. az/ıak, M. ine, T. gül! l61 b bi-nişin A. u~ 'ud, M. sau, T. otur l62 a bi-ya A. ta 'al, M. ire, T. gelgil 157b bi-yay tü A. tacı'u anta, M, iregii çi, T. geliir misin sen 157b ba A. al-tabia, M. iden, T. aş 153 b ba pubta şud A. istava al-tabla, M. iden bolba, T. aş bişdi l54a ba-ma A. ma 'a-na, M. bidanla, T. bizümle 156a bad A. al-ri/J, M. kei, T. yel l46b bal A. al-canal,ı, M. cibiir, T. ~anat l55a baran A. al-matar, M. ~ura, T. yagmur l45 b barik A. al-da~i~, M. narin, T. ince l48a bazar A. l53 b al-sü~, M. uçar, T. mirlu-hu bazİr-gan A. al-tacir, M. ~udalduçi, T. şatı pazar edici 152b bid A. al-lJiliif, M. içesiin, T. sögiit l48a bigana A. al-acnabl, M. biişi, T. yad l52a bini A. al-anj, M. ~abar, T. burun l49 a bist A. 'işrin, M. ~orin, T. yigirmi l41 b bib-i dirabt A. 'ir~ q-l-şacar, M. hucaur, T. agaç köki l48a <buz> A. al-kabş, M. ~uça, T. ~oç 160b cav A. al-şa 'ir, M. mirlu-hu, T. arpa l54a cayan A. al-şab, M. calau, T. yigit l52 a cama mi-pöş A. a talbisu aı-ravba, M. debi! emüsiimii, T. dön geyer misin l58 b cöy-i ravan A. al-nahr <al->cari, M. tatal urusum, T. a~ar şü 146a çan d A. kam, M. kedille, T. ~aç 156b çaşm A. al- 'ayn, M. nidün, T. göz 148b çaşm banda A. vi~ayat al- 'ayn, M. sarabçin, T. göz bagı15Ç)G çaşm banda A. lJimarat al- 'ayn, M.sarabçin, T. göz bagı 159a çaşma A. al- 'ayn, M. bula~, T. m<i!luhu> l46a ça~rat(?) A. al-şa~rat, M. tara~, T. yogurt154b çi kunam A. kayfa a 'mal, M. ya ki!il bi, T. ne eyle<ye>yin 158a çi mi-göyad A. ayş ta~ül, M. ya gemü, T. ne söyler 158a A. ayş ta'lJuz, M. yan abamu çi, T. ne alursın 157b çi-ra A. li-ma, M. yekin, T. niçiin 156b çi-ra mi-sitani A.Ji-ma ta'lJuz, M. yekin abamu çi, T. niçün alursın 157b çi-ra na-mi-nişıni A. li-ma la-ta~ 'ud, M. yege ülü sau çi, T. n i ç ün oturmazsın 161 a çilıar A. arba 'at, M. dörben, T. dort 140b çi mı-sitani çilıar dalı A. arba 'at 'aşarat, M. harban dörben, T. on dort 14ı a çilıar şad A. arba 'a-miya t, M. dörben cavun, T. dort yilz l42 a çilıil A. arba 'ün, M. döçin, T. ~ır~ l4ı b çilbir A. al- 'inan, M. çulbur, T. dizgin l60a çist A. ayş huva, M. yan bL, T. nedir 157a çizi lıast A. hal şay', M. yan bı Mil, T. nesne bar mı 157a çizi nist A. la-şay', M. yama ügei, T. nesne yö~ l57a dalı A. 'aşarat, M. harban, T. on 141 a dalı hazar A. 'aşarat alfin, M. tümen, T. on biv 142 b dalıan A. al-fam, M. aman, T. agız 148b damad A. al-lJatn, M. kürgen, T. güyegü 151 b daman A. al-dayl, M. ~ormai, T. etek 158b - http://www.turkdilleri.org/ HÜSEYİNOGLU HASAN'IN DÖRT DİLLİ SÖZLlJUU: ŞAMİLÜ'L-LUGA danİsU A. a'ralta, M. medemü çi, T. bi/dül) 162a dandan A. al-sinn, M. sidün, T. dış 149a dar-ay A. udljul, M. o ra, T. içeri gir 157a dar-ma A. fi-na, M. bidandur, T. bizde 155b dar-şuma A. fi-kum, M. tandur, T. sizde 156a dast A. al-yad, M. ~ar, T. el 149a dast diraz kun A. mudd al-yad, M. ~ar sunaga, T. elil) uzat 149b dast-İ çap A. al-yusrii, M. cüyün ~ar, T. şol el149b dast-i rast A. al-yumnii, M. bara 'un ~ar, T. şag el 149b daval A. al-sayr, M. sur, T. ~ayış 159a davanda A. al~'addii', M. ~urdun, T. yügrük 15ga di amadam A. ams ci 'tu, M. höçken ödür basa ireci bülebi, T. dun geldüm 15tfl di-roz A. al-ams, M. höçken ödür, T. dunki gun 145a di-şab A. al-biiriJ:ıa t, M. höçken söni, T. , dun gece 145a digar A. ayzan, M.basa, T. daljı 142 b dilı A. al-~aryat, M. bala~asun, T. kend, köy 147a dil boş dar A. !ayyib ~alba-ka, M. turiin sayin, T. göl)lül) ljöş dut 161 b dinar A. al-dıniir, M. altat, T. iiltün 142 b dir ma-man A. lii-tub!f, M. bü ~oçar, T. eglenme! 161 b . diram A. al-dirham, M. niken mengü, T. a~ça 142b dirabt A. al-şacar, M. modun, T. agaç , 147b dost na-mİ-daram A. lii-uJ:ıibbu, M. üle tiilam bi, T. sevmezem 161 b dubtar A. al-bint, M. ökin, T. ~ız 151 b dum A. al-rjanab, M. seyül, T. ~uyru~ 99 159b dunba A. al-aliya t, M. süyül, T. ~uyru~ 150b dustür A. al-vazir, M. mazauM?), T. vezfr biişii 152 b duvanz dalı A. iınii 'aşarat, M. harbiin ~oyar, T. <on eki> 141 a duvist A. miyatiin, M. ~oyar cavun, T. eki yuz 142 a dü A. itnayn, M. ~oyar, T. eki 140b dü dinar A. al-dıniiriin, M. ~oyar altat, T. eki iiltün 142b dü dinar A. al-dıniirayn, M. ~oyar altat, T. eki iiltün 142 b <dü gaz>, A. al-qirii 'an, M. <~oyar ~ari>, T. eki qira' 142b düd A. al-duljiin, M. hunin, T. diitiin 146a dür A. al-ba 'ıd, M. ~ola, T. ıra~ 147b düg A. al-maljız, M. umda' an, T. ayran 154a farbilı A. al-samın, M. targun, T. semiz 150a farda A. al-gadv, M. mana~iir, T. yiirin 145a farişta A. al-malak, M. bazuvi(?), T. 144a farmanarayan A. al-amır, M. noyan, T. beg 152 b ferişte faramoş ma-kun A. lii-tansa, M. b ü umarta, T. unutma! 160b gada A. al-sa 'il, M. dörmegei, T. dilenci 153a . galıvara A. al-mahd, M. ölöge, T. beşik 151 b galla-ban A. <al->rii 'ı, M. adünçi, T. çoban 153a gandum A. al-J:ıin!a t, M. miIlu-hu, T. bugday 154a gara(?) A. al-J:ıumra t, M. engeske, T. ~ızılca 15ga gardan A. al- 'unu~, M. kücun, T. böyun http://www.turkdilleri.org/ 100 MUSTAFA S. KAÇALİN' l4CJl1 garm A. al-J:ıarr, M. ~alaun, T. issi l45 b gaşir(?) A.' al-faJ:ıi, M. aeirga, T. aygır l59b gav A. al-tavr, M.hüker, T. sıgır l43 a gil A. al-.tın, M. şibar, T. balç* l47a giran A. al-ta~ll, M. kündü, T. agır l47b : gird kun A. iema " M. ~ur üeü(?), T. cem' eyle l46b giriban A. al-zay~, M. ei~a, T. ya~a l58 b gösfand A. al-şat, M. ~onin, T. ~oyın 160b gösfand A. al-ganam, M. ~onin, T. ~oyın l43 b göş A. al-ugn, M. çikin, T. ~ula~ 148b göşt A. al-laf:ım, M. mi~a, T. et 150a gulö A. al-f:ıal~, M. ~ölai, T. bogaz l49 a gurda A. al-kulya t, M. borek, T. bögrek l50 b gurisna A. al-eayi " M. ölöskülen, T. aç l50 b gurz A. al-dabbüs, M. bulagu, T. <çoma~> 160b haft A. sab 'at, M. dolan, T. yedi l40b haft-dah A. sab 'at 'aşarat, M. harban dolan, T. on yedi 14ı a haft-şad A. sab 'a-miya t, M. dolan eavun, T. yedi yuz l42 a haftad A. sab 'ın, M. dalan, T. yetmiş l4ı b bak A. al-turab, M. tösun, T. topra~ 147a bakistar A. al-ramad, M. hünesün, T. kül 146b bam A. al-nayy, M. tü'ükü, T. çig 154a ham-çunan A. ka-galik, M. tein, T. aneılayın l56b ham-çunan kun A. i 'mal ka-galik, M. tein ki, T. ancılayın eyle l57a Qamd üna A. al-~ird, M. piçin, T. maymun l43 b ham-saya A. al-ear, M. l52 a körşi, T. ~ol)şı bamöş baş A. uskut, M. utu(?) bai, T. epsem oi162a bar A. al-şavk, M. örgesün, T. diken 14sa bargah A. al-biba, M. terme, T. ~ara ev l53 b bar-göş A. al-arnab, M. tülai, T . .tavşan l43 b bar-göş A. al-arnab, M. taulai, T. favşan l60b bar-puşt A. aZ-~unfug, M. ea rias un, T. kirpi 155a hast A. fi, M. büi, T. var l56b hast A. na 'am, M. büi, T. var 156b haşt A. tamaniyat, M. na iman, T. sekiz l40b haşt-dah A. tamanat 'aşarat, M. harban naiman, T. on sekiz l41 b haşt-şad A. tamana-miya t, M. naiman eavun, T. sekiz yuz l42 a haştad A. tamanın, M. naian, T. seksen 141 b al-~alb, M. duran, T. göl) üZ 150b batün A. al-sayyida t, M. ~atu~tai, T. ~dın l52a Qavi A. al-J:ıavz, M. na ur, T. gol l46a batir A. bayagan A. aZ-buşya t, M. böldöge, T. daşa~ 15ı a hazar A. aif, M. min~an, T. bil) 142 b birs A. al-dubb, M. ötöge, T. ayı 159b Qİşar A. al-f:ıişn, M. ~organ, T. ~aZ 'a 153b bişt A. al-libn, M. tanglasun, T. kerpiç 147a hizum A. al-"J:ıa,tab, M. tülen, T. ödun 146b hizum bi-şikan A. akr al-ba,tab, M. eal(?) ~u~ul, T. ödun yar 146b http://www.turkdilleri.org/ HÜSEYİNOGLU HASAN'IN DÖRT DİLLİ SÖZLÜGÜ: ŞAMİLÜ'L-LUGA boda A. alliih, M. te1)ri, T. te1)ri 144a büb A. /:ıasan, M. ~oha, T. güzel 156b büg A. al-binzır, M. ~a~ai, T. to 1) uz 143b buşk A. al-yiibis, M. ~o~ama, T. ~urı 146b İm-röz A. al-yavm, M. ene ödür, T. bogun 145a in A. hiigii, M. ene, T. bo 156a in-ca A. hii-hunii, M. ende, T. bunda 156a kabk A. <al->/:ıacal, M. itaun, T. keklik 155b kab k A. al-~abc, M. itaun, T. keklik 155b kabötar A. al-/:ıamiima t, M. küçe, T. gogercin 155b l,cadaQ A. <al->~ada/:ı, M. aya~açi, T. sagra~ sürici 152b kaha! A. al-/:ıurün, M. naş~a, T. mi!luhu, caman 159b kaman A. al-~avs, M. numun, T. yii 16(fl kamar A. al-min!a~at, M. büse, T. karr A. al-aşamm, M. dülei, T. bıça~ sagır 152a kasa-dar A. al-sii~i, M. sagra~ sürici 152b kaşti A. al-safina, M. aya~açi, ong~aça, kohna A. al- 'ati~, M. ~auçin, T. eski 153b ku-ca A. ilii ayna, M. ~ana, T. ~anda 156b ku-ca mi-ravi A. ayna tamşi, M.~ana odamçi, T. ~nda gidersin 157a ku-east A. ayna, M. ~ana bei, T. ~ndadur156b kulang A. al-kurkiy, M. togora'un, T. tuma 155b kus A. al-şakr, M. hütügün, T. am 150b kuşti-gir A. <al->şiiri', M. abaldum, T. güreşçi 159b kü A. ayna huva, M. ali, T. ~anı 156b kün A. al-dubur, M. bagagur, T. göt 151 a ' Iab A. al-şafa t, M. hurül, T. duda~ 149a Iab A. al-şarib, M. hurül, T. duda~ 14ga lagar A. al-hazil, M. turugan, T. iirı~ 15(fl lang A. al-a 'rac, M. dogolan, T. 151 a ligam A. al-liciim, M. 16(fl ~adiir, a~sa~ T. oyan ma A. na/:ınu,' M. bida, T. biz 155b ma-gir A. lii-tabki, M. bü u ila, T. ~uşa~ 159a kar A. al-şa 'n, M. üle, T. ış 157a kard A. al-sikkin, M. kidu~a, T. 160b 101 T. iiglama! 161 b ma-band A. lii-taz/:ıak, M. bü ine, T. gülme! 161 b ma-ra A. li, M. namai, T. ba1)a 155b ma-ra A. ilay-nii, M. bidana, T. bize 155b T. gemi H6a kaşti-ban A. al-mallii/:ı, M. ong~oçaçi, T. gemici 146a kayk A. al-burgü!, M. bürge, T. pire 155a ki-ra mi-göyi A. li-man-ta~ül, M. keni eülemü çi, T. kime eydirsin 157b kir A. al-gakar, M. ocO~ai, T. sik 150b kirm A. al-düd, M. ~orgai, T. ~ürt 155a ma-ra bi-numay A. arini, M. nada üceül, T. göster 161 b ma-ra purs A. as'alni, M. namai hasa~, T. ba1)a şor 160b ma-tars A. lii-tafza', M. bü ayu, T. ~or~ma! 161 a ma-ya A. lii-taci'a, M. bü ire, T. gelme! 157b madar A. al-unun, M. eke, T. ana 151 b mah A. al-~amar, M. sara, T. iiy 144a http://www.turkdilleri.org/ MUSTAFA S. KAÇALİN 102 mah bar-amad A. ıala'a al-1!,amaru, M. sara garba, T. ay dogdı 144a mah foru şud A. guruba al-1!,amaru, M .. sara şingebe, T. ay batdı 144b mah girift A. busifa al-1!,amaru, M. sara bariba, T. ay dutuldı 144a m ah-i çihar dahom A. al-badr, M. T. bürçek 148a muja A. al-hudb, M. sorrnusun, T. kirpük 148b murğ-abi A. al-vazz, M. no1!,asun, T. l!-iiz 155a muş A. al-far, M.1!,ulguna, T. sıçan 143a muş A. al-far, M. 1!,ulguna, T. sıçan 155a dureng sara, T. ayuV on dördi 144a mah-İ nav A. al-hilal, M. şini sara, T. yeVi ay 144a na-mi-danam A. la-a 'rif, M. 1!,ai, T. <mahi> A. al-samak, M. <eigaşun>, T. balıf:c 154b makiyan A. al-dieae, M. taga1!,u, T. bilmezem 157a na-mi-poşam A. la-albasu, M. ü.ze . emüsümü bi, T. geymezem 158b lavu1!,143 b al-J:ıayy, M. mogai, T. yilan 143 b man A. ana, M. bi, T. ben 155b mard A. al-raeul, M. ere, T. er 151 b mar A. masbara A. al-hazil, M. 1!,alea, T. lagçı 153a mast A. al-sakaran, M. so1!,taçi, T. sarböş 153a may A. al-nabiçf, M. darasun, T. siiçi 154b may A. al-bamr, M.darasun, T. siiçi 154b A. tabt, M. 1!,udaldamu çi, T. şatar mısın 160b mi-ravi A. a tamşi, M. odumu çi, T. varır mısın 162 a mİr tu-ra mi-b v anad A. al-amir u yad 'ü-ka, M. noyan çamai ermü, T. Mg seni ister 158a mi!al A. al-tav1!,i', M. earlig, T. yarlıg, ferman 152 b al-başr, M. nirgun, T. bel 150a mizak A. al-bavl, M. sesün, T. s[dük 151 a mo şana görmez 152a na-yayam man A. la-aci'u, M. üle bi irekü, T. gelmezem ben 157b nacasat A. al-ga'i!, M. bagasun, T. bo1!, 151 a nama A. al-maktüb, M. biçik, T. biti 152 b namad A. al-libd, M. sisege, T. keçe 153b nan A. al-bubz, M. ötüme, T. etmek 154a nar-i asp A. al-J:ıişan, M. suban(?) mori, T. erkek at 15ga narm A. al-lin, M. eolen, T. mi-furoş miyan A. na-bina A. al-a'ma, M. balai so1!,or, T. kun A. sarriJ:ı şa 'ra-ka, M. hüsün sanıud, T. saçuv lara 148a moy-i pişani A. al-naşiya t, M. kekül, yumuşa1!, 160a nav A. al-eadid, M. sini, T. yeVi 153b navad A. tis 'in, M. yiren, T . .to1!,san 142a nay A. al-1!,aşab, M. 1!,ulusun, T. 1!,amış 14sa nazdik A. al-1!,arib, M. o ira, T. ya1!,ın 147a nikö bi-nişin A. 'u~'ud eayyid, M. sayin sau, T. eyi otur 161 a nİm-roz A. al-'{,uhr, M. ödür düli, T. öyle 144b nist A. la, M. ügei büşe, T. yö1!, 157a nişana A. al-hadaf, M. bilen, T. amaç 160b noh A. tis 'at, M. yisün, T. 101!,uz 141 a http://www.turkdilleri.org/ HÜSEYİNOGLU HASAN'IN DÖRT DİLLİ SÖZLÜGÜ: ŞA.MİLÜ'L-LUGA . noh lşad A. tis 'a-miya t, M. yisün cavun, ıo~uz yuz 142 b novlz dalı A. tis 'at 'aşarat, M. harban yisün, T. on ıo~uz 141 b TJ niza A. al-rumJ:ı, M. ci da, T. SÜ1)Ü, gönder 16la pa-barahna A. al-J:ıafi, M. nıçkün köl, T. yalı1) aya~ 151 a padişah A. al-suııan, M.~a'an, T. ban 152 b padar A. al-abb, M. eçige, T. ata 151 b palang A. al-namr, M. mi!lu-hu, T. ~plan 159b panc A. bamsat, M. tabun, T. beş 140b panc şad A. bamsa-miyat, M. tabun cavun, T. beş yuz 142a pancalı A. bamsün, M. tabin, T. elli 141 b panz dalı A. bamsat 'aşarat, M. harban tabun, T. on beş 141 a para-i tir A. al-~uddat, M. ödün, T. o~ yelegi 160b pas-ban A. al-J:ıaris, M. kebtul, T. bekçi 153a paşna ib al- 'a~ab, M. caucai, T. ökçe 151a parda A. al-killa t, M. köşege, T. cfbunlı~ 158b pas farda A. ba'd al-gada, M. çanaci ödür, T. biri gun 145a pay A. al- 'aşab, M. sirbüsün, T. si1)ir 150a paygam-bar A. al-rasül, M. elçi, T. ilçi, yalavaç 144a pir A. al-şaYb, M. öbüge, T. ~oca 152a pira-zan A. al- 'acüza t, M. emegen, T. ~rı 152a pistan A. al-!udiy, M. köke, T. emcek 149b piş-i man bi-nişin A. 'u~ 'ud 'indi, M. minu dergete sau, T. ~atuma oturgıl 161a 103 pişani A. al-cabha t, M. manglai, T. alın 148b pişani A. <al->cabln, M. manglai, T. alın 148b piyada A. al-racil, M. yabugan, T. yaya~ 153a piyaz A. al-başal, M. tapsun( ?), T. şögan 154a pôst A. al-cild, M. arasun, T. deri 150a pôşid A. labisa, M. emüsbe, T. geydi 158b pubta A. al-nazic, M. bolga~san, T. bişmiş 153 b pusar A. al-bunay, M. keüken, T. o gul 151 b puşt A. al-ıahr, M. uça, T. ar~a 150a rag A. al- 'ir~, M. sudasun, T. ıamar 150a rah A. al-ıari~, M. mör, T. yöl147a rahvar A. al-hamlac, M. coria, T. yörga 15~ ravgan A. al-duhn, M. tosun, T. yag 150b rikab A. al-rikab, M. dörie, T. üzengi 160a rikab-dar A. al-rikabl, M. a~taçi, T. üzengi dutıcı 152b rôd A. al-vadi, M. mören, T. dere 146a rôy A. al-vacha t, M. niyur, T. yuz 148b rôz A. al-nahar, M. ödür, T. gundüz 144b rôz kutah şud A. ~aşura al-nahar, M.ödür ho~a<r> bolcam, T. gün ~ısa oldı 145a rôz şud A. .tala 'a al-facru, M. ödül' çaiba, T. gündüz oldı 144 b rig A. al-raml, M. ~uma~, T. ~um 147a risman A. al-J:ıabl, M. desün, T. ip 153 b risman A. al-bayı, M. hutasun, T. iplik 158b riş A. <al->da~nat, M. sa~al, T. sa~al 148b riş A. al-liJ:ıya t, M. sa~al, T. sa~al 148b sabuk A. al-bafif, M. köngen, T. yeyni http://www.turkdilleri.org/ MUSTAFA S. KAÇALİN 104 147b sabüy A. al-carra t, M. If,oduga, T. desti 154b . t şad A. miya , M. cavun, T. yilz 142 a safid A. al-abyaz, M. çagan, T. aif, 145b sag A. al-kalb, M. no1!-ai, T. rt 143 b sal A. al-sanat, M. hon, T. yıl 143a samand A. al-vard, M. ~aliun, T.lf,unduz tu lu 159b sang A. al-J:ıacar, M. küri, T. taş 147b sang-puşt A. al-sulaJ:ıfa t, M. yasutu menekı, T. If,ablı baga 155a sar A. al-ra's, M. tergün, T. baş 143a sard A. al-bard, M. cöyen, T. sovulf, 145b saot A. al-şulb, M. batu, T. If,atı 160a saya A. al-ıill, M. seüder, T. gölge 144b sİ A. {alaıa t, M. If,urban, T. üç 140b sı A. {alaıın, M. If,uçin, T. otuz 141 b si şad A. ıalaıa-miya t, M. If,urban cavun, T. üç yilz 142a silaI:ı-dar A. al-silaJ:ıı, M. millu-hu, T. lf,orçı152 b sina A. al-şadr, M. ebçiln, T. gögüs 149b sipar A. al-cunna t, M. If,algan, T. If,allf,an 161 a sipurz A. al-.tiJ:ıiil, M. deliln, T. ralaif, 150b sir A. al-ıüm, M. songina, T. sarımsalf, 154a sitabr A. al-gaUı, M. bidiln, T. yogun 14sa sitabr A. al-{aoın, M. cucan, T. yogun 154b siyah A. al-asvad, M. If,ara~çin, T. ~ara 145a siz dah A. {alaıa t 'aşarat, M. harban ~urban, T. on ilç 141 a suoan bi-göyim A. atakallam, M. kelelemü bi, T. söyleyorın 158a suoan göy A. takallam, M. kelele, T. söyle 158a subanam bi-şunav A. isma' kalamı, M. manu kele sonas, T. sözümi eşit 162a sum A. al-J:ıafir, M. turün, T. toynalf, 159b sürab A. al-{a~b, M.nüken, T. delük 14ga suvar A. al-rakib, M. moritai, T. atlı 153a şab A. al-layı, M. söni, T. gece 144b şab şud A. şara al-layı, M. söni bolba, T. gece oldı 145a şao A. al-guşn, M. geşi'ün, T. büdalf, 147b şam'Ddan A. al-sirac, M. cula, T. çırag 154b şamşir A. al-sayf, M. hüldü, T. ~ılıç 160b şana A. al-katif, M. dalü, T. yagrın 149b şana A. al-muş/, M. sam, T. tara~ 159a şanz dah A. sitta t 'aşarat, M. harban curgu'an, T. on altı 141 a şaş A. sitta t, M. curgu'an, T. altı 140b şaş-şad A. sitta-miya t, M. curgu' an cavun, T. altı yilz 142a şaşt A. sittın, M. ciran, T. altmış 141 b şikam A. al-barn, M. kehli, T. If,arın b 150 şipiş A. al-~aml, M. bosün, T. bıı 155a şir A. al-laban, M. sün, T. silt 149b şirin A. al-J:ıulv, M. nişün, T. tarlı 154b şitalang A. al-ka 'b, M. şiga, T. aşı~ 151 a tabar A. al-If,adüm, M. alizmU(?), T. balta 154b talO A. al-murr, M. ~aşün, T. acı 154b tanha A. al-fard, M. ~a~ça, T. yalıUlz 153a tariki A. al-ıulmat, M. hiyutan, T. If,arau ılı~ 144b tarr A. al-ra/ab, M. noitan, T. yaş 146b http://www.turkdilleri.org/ HÜSEYİNOGLU HASAN'IN DÖRT DİLLi SÖZLÜGÜ: ŞAMİLÜ'L-LUGA 105 Hiziyana A. al-savt, M. birie, T. ~amçı 16rP tir A. al-nuşab, M. sumun, T. o~ 160a tir andaz A. al-ramı, M. ~arbuçi, T. o~ atıcı160b tiz-dad A. zurrat, M. hunguba, T. öşurdı 151a toda A. al-katıb, M. hul~un, T. depe 147a yöz A. al-jahda t, M. pars, T. pars 143b zaban A. al-lisan, M. kelen, T. dll149 a zaban-dan A. al-mutaraccim, M. kelimeçi, T. dıl bilici 153a zamin A. al-arz, M. ~acar/ ~açar, T. yer 147b zamin-İ lıamön A. al-safıra, M. keher ~car, T. yazı yer 147a zan A. al-mar'a t, M.eme, T. 'avrat 151 b tu-ra A. ilay-ka, M. çimada, T. saIJa 156a tu-ra ki zad A. man zaraba-ka, M. çamı ken deletbe, T. seni kim urdı 161 b ustuban A. al- 'azm, M. yasun, T. SÜIJük 15rP ustura A. al-müsa, M. delbür, T. <yülegü> 160b zanab-dan A. 14ga vartic A. al-sumanay, M. bödene, T. bıldırcm 155b vay-ra A. ilay-hi, M. imada, T. aIJa 156b yab A. al-cam4d, M. mölsün, T. büz 145b yak A. afıad, M. niken, T. bır 140b yak gaz A. al-qira " M.niken ~ari, T. bır arşun 142 b yak bar-var A. al-vi~r, M. niken açiya, T. bır yük 143a yak kas A. al-şabş, M. niken ha ran, T. bır kişi 143a yak ~ulac A. al-ba " M. niken alda, T. bır ~ulaç 142b yak ~ulac A. al-ba 'an, M. niken alda, T. bır ~ulaç 142 b yak man A. mannan vafıidan, M. niken batman, T. Mr batman 143a yanz dalı A. ifıda 'aşarat, M. harban niken, T. on bır 141 a yar A. al-şafıib, M. nöker, T. yöldaş 152a yöz A. al-fahd, M. mitlu-hu, T. pars 159b al-qa~an, M. edin, T. eIJek zard-alü A. al-mişmiş, M. güilesün, T. şaru erik 148a zilı A. al-vatar, M. köbçi, T. kiriş 160b zin A. al-sarc, M. yeme' el, T. eyer 160a MOGOLCA DİzİN al-muguliyya t A. ala' arabiyya t F. al-farisiyya t T. al-turkiyya t abaldum A. <al->şari', F. kuştı-gır, T. güreşçi 159b abçirala bi A. avradtu, F. avardam, T. getürdüm 161 b acirga A. 159b al-fafıl, F. gaşır( ?), T. aygır adünçİ A. <al->ra 'ı, F. galla-ban, T. çoban 153a a~taçi A. al-rikabı, F. rikab-dar, T. üzengi dutıcı 152b ali A. ayna huva, F. kü, T. ~anı 156b alizmil(?) A. al-~adüm, F. tabar, T. balta 154b altat A. al-dınar, F. dınar, T. altün 142 b aman A. al-fam, F. dahan, T. agız 148b arasun A. al-cild, F. pöst, T. deri 150a <arpa>, A. al-şa 'ır, F. cav, T. arpa 154a arun usun A. al-ma' al-naıif, F. ab-i pak, T. temiz şü 145b aya~açi A. <al->~adafı, F. ~adafı, T. sagra~ sürici 152b aya~açi A. al-sa~ı, F. kasa-dar, T. sagra~ sürici 152b http://www.turkdilleri.org/ 106 MUSTAFA S. KAÇALİN bagasun A. al-ga'if, F. nacasat, T. bo~ 15ı a bagagur A. al-dubur, F. kun, T. göt 15ı a <bal> A. al- 'asal, F. angubın, T. bal l54 b balai so~or A. al-a 'ma, F. na-bina, T. görmez l52 a bala~asun A. al-~aryat, F. dıh, T. kend l47a baıa~asun A. al-~aryat, F. dıh, T. köy l47a bara'un ~ar A. al-yumna, F. dast-i rast, T. şag el149b basa A. ayzan, F. dıgar, T. dalJı l42 b bos A. ~um, F. bar-!Jız, T. dur l62 a bödene A. al-sumanay, F. varlfc, T. bıldırcın 155b böldög~ A. al-!Juşya t, F. lJayagan; T. diişa~ 15ı a bÖrek A. al-kulya t, F. gurda, T. bögrek 150b bÖsün A. al-~aml, F. şipiş, T. bh l55a <bugdai>, A. al-I:ıinfa t, F. gandum, T. bugday l54a bulagu A. al-dabbus, F. gurz, T. <çoma~> l60b bula~ A. al- 'ayn, F. çaşma, T. <çeşme> l46a bü ayu A. la-tajza " F. ma-tars, T. ~or~a! 161 a basa abçara A. hata ayzan, F. an-çunan bi-yar, T. ancılayın getir l6ı a batu A. al-şulb, F. salJt, T. ~atı l60a bayigu usun A. al-ma' al-va~if, F. ab.;i istada, T. duru şu l45b bazuvi(?) A. al-malak, F. farişta, T. ferişte l44a bü ine A. ıa-taZI:ı.ak, F. ma-lJand,' T. gülme! 161 b bü ire A. la-tacf'a, F. ma-ya, T. gelme! l57b bü ~oçar A. la-tub/ı, F. dır ma-man, T. eglenme! 161 b berie A. al-savf, F. taziyana, T. Js,amçı 16{P bi A. ana, F. man, T. ben 155b biçik A. al-maktub, F. nama, T. biti l52 b bida A. nal:ınu, F. ma, T. biz l55b bidana A. ilay-na, F. ma-ra, T. bize l55 b bü uila A. la-tabki, F. ma-gir, T. aglama! 16ı b bü umarta A. la-tansa, F. faramöş makun; T. unutma! 160b büi A. fi, F. hast, T. var 156b büİ A. na 'am, F. hast, T. var 156b bürge A. al-burguf, F. kayk, T. pire l55a bidandur A. fi-na, F. dar-ma, T. bizde 155b bidanla A. ma' a-na, F. ba-ma, T. bizümle 156a bidUn A. al-galfı, F. s i/ab r, T. yogun l4SCZ bile'ü A. al-misann, F. afsan, T. bllegü l60 b bilen A. al-hadaJ, F. nişana, T. amaç l60 b bolga~san A. al-naZfc, F. pu!Jta, T. bişmiş l53 b büse A. al-minfa~at, F. kamar, T. ~uşa~ 15ga büşi A. al-acnabi, F. bıgana, T. yad 152 a cal(?) ~u~uı A. akr al-lJa/ab, F. hizum bi-şikan, T. ödun yar 146b calau A. al-şab, F. cavan, T. yigit 152a cariasun A. al-~unfuğ., F. lJar-puşt, T. kirpi l55a carlig A. al-tav~ı', F. mifal, T. ferman l52 b carlig A. al-tav~ı " F. m if cı I, T. yarlıg l52 b http://www.turkdilleri.org/ HÜSEYİNOGLU HASAN'IN DÖRT DİLLİ SÖZLÜGÜ: ŞAMİLÜ'L-LUGA caucai A. al- ~a~ab, F. paşna, T. ökçe 151 a cavun A. miya t, F. şad, T. yuz 142a cibür A. al-canaJ:ı, F. bal, T. ~anat 155a cida A. al-rumJ:ı, F. niza, T. gönder 161 a cida A. al-rumJ:ı, F. niza, T. SÜIJÜ 161 a <cigaşun> A. al-samak, F. <mahi>, T. balı~ 154b ci~a A. al-zay~, F. giriban, T. ya~a i 58b ciran A. sittin, F. şaşt, T. altmış 141 b coria A. al-hamlac, F. rahvar, T. yörga 15gtl colen A. al-lin, F. narm, T. yumuşa~ 16(Jl cöyen A. al-bard, F. sard, T. sovu~ 145b cucan A. al-falJin, F. siJabr, T. yogun 154b cula A. al-sirac, F. şam' -dan, T. çırag 154b curgu'an A. sitta t, F. şaş, T. altı 140b curgu'an. cavun A. sitta-miya t, F. şaş şad, T. altı yuz 142a cüyün ~ar A. al-yusra, F. dast-i çap, T. sol el149b ça~an A. al-abyai" F. safid, T. a~ 145b çami ken deletbe A. man zaraba-ka, F. tu-ra ki zad, T. seni kim urdı 161 b çanaci ödür A. ba'd al-gada, F. pas farda, T. biri gun 145a çasun A. al-falc, F. barf, T. ~ar 145b çikin A. al-ugn, F. göş, T. ~ula~ 148b çimada A. ilay-ka, F. tu-ra, T. saIJa 156a çinu A. huva la-ka, F. az-an-i tü, T. seniIJ-için 156a çinu gerte irebe A. ci'tu bay ta-ka, F. ba-lJana-i tü amadam, T. evüIJe geldüm 15sa çulbur A. al- 'inan, F. çilbir, T. dizgin 16(Jl dalan A. sab 'in, F. hafta d, T. yetmiş 141b . dalü A. al-katif, F. şiina, T. yagrın 149b 107 darasun A. al-nabig, F. may, T. suçi 154b darasun A. al-lJamr, F. may, T. suçi 154b deli A. al-bi!iina t, F. <astar>, T. astar 158b desün A. al-J:ıabl, F. rismiin, T. ip 153b debil emüsümü A. a talbisu al-tavba, F. ciima mı-pöş, T. dön geyer misin 158b delbür A. al-müsa, F. ustura, T. <yülegü> 160b deıUn A. al-liJ:ıal, F. sipurz, T . .tala~ 150b dogolan A. al-a 'rac, F. lang, T. a~sa~ 151 a dolan A. sab 'at, F. haft, T. yedi 140b dolan cavun A. sab 'a-miya t, F. haftşad, T. yedi yuz 142a döçin A. arba'ün, F. çihil, T. ~ır~ 141 b dörben A. arba 'at, F. çiMr, T. dort 140b dörben cavun A. arba 'a-miya t, F. çihar şad, T. dortyuz 142a dörİe A. al-rikiib, F. rikab, T. üzengi 16(Jl dörmegei A. al-sa 'il, F. gada, T. dilenci 153a d~ran A. al-~alb, F. lJa!ir, T. göIJül150b düleİ A. al-aşamm, F. karr, T. sagır 152a dUreng sara A. al-badr, F. mah-i çihiir dahom, T. iiyuIJ on dördi 144a elçi A. al-rasül, F. paygiim-bar, T. ilçi 144a elçi A. al-rasül, F. paygam-bar, T. yalavaç 144a emegen A. al- 'acüza t, F. pıra-zan, T. ~rı 152 a ende A. ha-huna, F. ın-ca, T. bunda 156a ebçUn A. Lll-şadr, F. sına, T. gögüs 149b eçige A. al-abb, F. padar, T. ata 151 b eke A. al-umm, F. madar, T. ana 151 b http://www.turkdilleri.org/ MUSTAFA S. KAÇALİN 108 erne A. al-mar'a t, F. zan, T. 'avrat l5ı b ernüsbe A. labisa, F. pöşıd, T. geydi l58 b ene A. hiüja, F. in, T. bö l56a ene ödür A. al-yavm, F. im-röz, T. bögun l45a engeske A. al-f:ıumra t, F. gara(?), T. lf;ızılca l59a ere A. al-racul, F. mard, T. er l51 b edin A. al-galf;an, F. zana!J-dan, T. e1Jek l4ga geşi'ün A. al-guşn, F. şa!J, T. büdalf; 147b gÜİlesün A. şaru erik al-mişmiş, F. zard-alü, T. 14sa gür A. aftil, F. ba-baf, T. örgil l48 b hanas~a A. al-f:ıacib, F. abrü, T. lf;aş l48b harban A. 'aşarat, F. dah, T. on 141 a harban curgu'an A. sütat 'aşarat, F. şanz dah, T. on altı l4ı a harban dolan A. sab 'at 'aşarat, F. haftdah, T. on yedi l4ı a harban dörben A. arba 'at 'aşarat, F. çihiır dah, T. on d8rt 14ı a harban ~oyar A. i{na 'aşarat, F. duvanz dah, T. <on eki> l4ı a harban ~urban A. {ala{a t 'aşarat, F. siz dah, T. on uç l4ı a harban naİrnan A. {amanat 'aşarat, F. haşt-dah, T. on sekiz 14ı b harban niken A. if:ıda 'aşarat, F. yanz dah, T. on blr l4ı a harban tabun A. !Jamsa t 'aşarat, F. panz dah, T. on beş l4ı a harban yisün A. tis 'at 'aşarat, F. novaz dah, T. on ıolf;uz 14ı b hiyutan A. al-;ulma t , F. tarıkı, T. lf;ara1Jılılf; 144b hon A. al-sanat, F. sal, T. yıl 143a höçken ödür basa ireci büle bi A. ams ci'tu, F. di amadam, T. dun geldüm l58a höçken ödür A. al-ams, F. di-röz, T. dunki gun l45a höçken söni A. al-barif:ıa t, F. di-şab, T. dun gece 145a hucaur A. 'irlf; al-şacar, F. bi!J-i diralJt, T. agaç köki l48a huı~un A. al-kalib, F. toda, T. depe 147a hunin A. al-dulJan, F. düd, T. dütün l46a hunguba A. zurral, F. fiz-dad, T. öşurdı l51 a hurül A. al-şafa t, F. lab, T. dödalf; l49 a hurül A. al-şarib, F. lab, T. dödalf; l49a hutasun A. al-!Jay.t, F. rısman, T. iplik 158b hüker A. al-{avr, F. gav, T. sıgır l43 a hüldü A. al-sayf, F. şamşır, T. lf;ılıç l60b hünesün A. al-ramad, F. hakistar, T. kül l46b v hüsün ~sarnud A. sarrif:ı şa'ra-ka, F. mö kun, T. saçu1J lara l48a hütügün A. al-şakr, F. kus, T. am l50b İçesün A. al-lJilaf, F. Md, T. sögüt l48 a şana iden A. aı-ıabı!J, F. ba, T. aş l53 b iden bolba A. istava al-ıa b ılJ, F. ba pu!Jta şud, T. aş bişdi l54a irnada A. ilay-hi, F. vay-ra, T. a1Ja l56b İne A. azf:ıak, F. bi-!Jand, T. gül! l6ı b ire A. ta 'al, F. bi-ya, T. gelgil l57b irebe çi A. aci'ta, F. amadı, T. geldüfj l57b iregü çi A. taci'u anta, F. bi-yay tü, T. gelür misin sen l57b irele bi A. ci'tu, F. amadam, T. geldüm 158a itaun A. <al->f:ıacal, F. kabk, T. keklik 155b itaun A. al-lf;abc, F. kabk, T. keklik 155b http://www.turkdilleri.org/ HÜSEYİNOGLU HASAN'IN DÖRT DİLLİ SÖZLÜGÜ: ŞA.MİLÜ'L-LUGA ~a'an A. al-sul!an, F. b 152 padişah, T. ban A. al-anf, F. bini, T. burun 149a ~acar/ ~açar A. al-arz, F. zamin, T. yer 147b ~aça irebe çi A. min ayna ci'ta, F. azku-ca amadi, T./f:anda geldül) 15f3G ~abar ~adar A. al-licam, F. ligam, T. oyan 16(JCl A. la-a'rif, F. na-mi-danam, T. bilmezem 157a ~a~ai A. al-binzir, F. büg, T. !OI)Uz 143b " ~ai ~a~ça A. al-fard, F. tanha, T. yalıl)ız a 153 ~aı A. al-nar, F. ataş, T. öt 146a ~aı tüle A. av~id al-nar, F. ataş kun, T. ötya~ 146b ~~ıaun A. al-I:ıarr, F. garm, T. issi 145b ~alca A. al-hazil, F. masbara, T. lağçı 153a ~aıgan A. al-cunna t, F. sipar, T. ~al~an 161 a ~aliun A. al-vard, F. samand, T. ~unduz tulu 159b ~ana A. ila ayna, F. ku-ca, T. ~anda 156b ~ana bei A. ayna, F. ku-cast, T. lf:andadur156b ~ana odamçi A. ayna tamşi, F. ku-ca mi-ravi, T. /f:anda gidersin 157a ~ançin A. al-kumm, F. astin, T. ye i) 158b <~apıan>, A. al-namr, F. palang, T. /f:aplan 159b ~ar A. al-yad, F. dast, T. el14ga ~ar sunaga A. mudd al-yad, F. dast diraz kun, T. elil) uzat 149b ~ara~çin A. al-asvad, F. siyah, T. ~ara 145a ~arbuçi A. al-rami, F. tir andaz, T. o~ atıcı 160b 109 ~asün uşun A. al-ma' al-murr, F. ab-i talb, T. acı şü 146a ~aşün A. al-murr, F. talb, T. acı 154b ~atu~tai A. al-sayyida t , F. batün, T. /f:adın 152a ~auçin A. al- 'ati~, F. kohna, T. eski 153b kebtÜI A. al-I:ıaris, F. pas-ban, T. bekçi 153a keher ~acar A. al-sal:ıra, F. zamin-i hamön, T. yazı yer 147a kehli A. al-ba.tn, F. şikam, T. ~arın 150b kei A. al-ril:ı, F. bad, T. yet 146b kekül A. al-naşiya t, F. möy-i pişani, T. bürçek 148a kelele A. takallam, F. suban göy, T. söyle 158a kelelemü bi A. atakallam, F. suban bigöyim, T. söyleyorın 158a kelime çi A. al-mutaraccim, F. zabandan, T. dZl bilici 153a keni eülemü çi A. li-man-ta~ül, F. kira mi-göyi, T. kime eydirsin 157b keüken A. al-bunay, F. pusar, T. oğul 151 b keün A. al-avlad, F. baççagan, T. . oğlanc*lar 151 b kedÜle A. kam, F. çand, T. ~aç 156b kelen A. al-lisan, F. zaban, T. dZl149 a kidu~a A. al-sikkin, F. kard, T. bıça~ 160b ~oduga A. al-carra t, F. sabüy, T. desti 154b ~oha A. /.ıasan, F. büb, T. güzel 156b ~o~ama A. al-yabis, F. buşk, T. ~urı 146b ~ola A. al-ba 'id, F. dür, T. ıra~ 147b ~öıai A. al-I:ıal~, F. gulö, T. boğaz 149a ~oıumta A. al-kan ün, F. ataş-dan, T. öca~ 146b ~onİn A. al-ğanam, F. gösfand, T. ~oyın http://www.turkdilleri.org/ 110 MUSTAFA S. KAÇALIN 143 b ~onin A. al-şat, F. gösfand, T. k-oyın 160b A. al-siliil:ıi, F. siliil:ı-diir, T. k-orçı 152 b ~organ al-I:ıişn, A. F. I:ıişiir, T. k-al' a 153 b ~orin A. 'işrin, F. bist, T. yigirmi 141 b A. al-çJayl, F. diiman, T. etek 158b ~oyar A. itnayn, F. dü, T. eki 140b ~oyar altat A. al-diniiriin, F. dü diniir, T. eki iiltün 142 b ~oyar altat A. al-diniirayn, F. dü diniir, T. eki iiltün 142 b ~oyar cavun A. miyatiin, F. duvist, T. A. al-çJirii 'iin, F. <dü gaz>, T. eki çJirii' 142 b köbçİ A. al-vatar, F. zih, T. kiriş 160b köke A. al-[udiy, F. pistiin, T. emeek 149b köngen A. al-!Jafif, F. sabuk, T. yeyni 147b körşi A. al-eiir, F. ham-siiya, T. k-OI}şı a 152 köşe ge A. al-killa t, F. parda, T. cfbunlzk158b ~uça A. al-kabş, F. <buz>, T. k-oç 160b ~uçin A. [ala[in, F. si; T. otuz 141 b çi A. iabi', F. mi-furöş, T. şatar mısın 160b ~udaıduçi A. al-fiir, F. müş, T. sıçan A. al-fiir, F. müş, T. sıçan 143a ~uıguna ~urban A. [aliitat, F. si, T. üç 140b ~urban cavun A. talata-miyat, F. si şad, T. üç yÜz 142 a ~urdun A. al-' addii', F. daviinda, T. yügrük 159a ~uri~an A. al-bahma t, F. barra, T. k-ozı 160 b ~uru'un' al-işba " F. anguşt, T. b barmak-149 kücÜn A. al- 'unuk-, F. gardan, T. böyun 14ga A. küçe A. al-I:ıamama t, F. kabötar, T. kündü A. al-tak-il, F. giriin, T. iigır 147b kürgen A. al-!Jatn, F. diimiid, T. gÜyegü 151 b kürİ A. al-I:ıaear, F. sang, T. tiiş 147b mana~ar A. al-gadv, F. fardii, T. yiirın 145a manglai A. al-eabha t, F. pişiini, T. iilın 148b manglai A. <al->eabin, F. pişiini, T. iilın 148b manu kefe sonas A. isma' kaliim i, F. su!Janam bi-şunav, T. sözümi eşit 162 a mazau~(?) A. al-vazir, F. dustür, t. vezir biişii 152 b medemü çi A. a'rafta, F. diinisti, T. A. al-tiieir, F. biizir-giin, T. şatı piiziir edici 152b ~uıguna A. al-ma!ar, F. biiriin, T. yagmur gogercin 155b eki yÜz 142 a <~oyar ~ari> ~udaıdamu ~ura 145b ~orgai A. al-düd, F. kirm, T. k-ürt 155a ~ormai ~ur cem' eyle 146b <~orçi>, bildüv 162 a mi~a A. al-lal:ım, F. göşt, T. et 150a minu dergete sau A. 'uk- 'ud 'indi, F. piş-i 155a ~ulir A. al-dak-ik-, F. ard, T. ün 154a ~ulusun A. -al-k-aşab, F. nay, T. k-amış 14lfl A. al-raml, F. rig, T. k-um 147a ücü(?) A. iema " F. gird kun, T. ~uma~ man bi-nişin, T. k-atuma oturgıl 161 a İnin~an A. aif, F. haziir, T. biV 142b : modun A. al-şaear, F. dira!Jt, T. agaç 147b morin A. al-faras, F. asp, T. at 143 b http://www.turkdilleri.org/ HÜSEYİNOGLU HASAN'IN DÖRT DİLLİ SÖZLÜGÜ: ŞAMİLÜ'L-LUGA morinaça bu çi A. anzil min al-farasi, F. az-asp furö dliri, T. atdan engil161 a moritai A al-rakib, F. suvar, T. atlı 153a mogai A. al-f:ıayy, F."mar, T. yılan 143 b mölşün A,al-camad, F. yab, T. büz ~ulac, T. niken alda A al-ba 'an, F. yak ~ulac, T. bır ~ulaç 142b , iıiken batman A. mannan va f:ıida n , F. yak man, T. bır batman 143a 145 b mör A. al-/ari~, F. rah, T. yöl147a niken haran A mören A al-vadi, F. röd, T. dere 146a nabçin A al-vara~, F. barg, T. yabra~ al-şafJş, F. yak kas, T. bır kişi 143a niken huyasar A. al- 'a~d, F. band, T. bag 143a 147b nada ök A a 'Ii, F. bi-dih, T. ver 162a nada üceül A arini, F. ma-ra bi-numay, T. göster 161 b nadavar ire A ta 'al ilay-ya, F. bar-man ay, T. bava gel 157b naian A [amanin, F. haştad, T. seksen 141 b naiman A [amaniyat, F. haşt, T .. sekiz 140b naiman cavun A [amana-miya t, F. haşt-şad, T. sekiz yÜz 142a namai A li, F. ma-ra, T. bava 155b namai hasa~ A as' alni, F. ma-ra purs, T. bava şor 160b naran A al-şams, F. a/tab, T. gÜneş 144a niken mengü A. al-dirham, F. diram, T. a~ça 142 b niken ~ari A. al-ğira " F. yak gaz, T. . bır arşu':l142b nirgun A al-başr, F. miyan, T. bel 150a nişün A al-f:ıulv, F. şirin, T. tatlı 154b niyur A al-vacha t, F. röy, T. yÜz 148b noitan A. al-ra/ab, F. tarr, T. yaş 146b no~ai A al-kalb, F. sag, T. it 143b no~asun A. al-vazz, F. murg-abi, T. ~az 155a noyan A. al-amir, F. /arman-ravan, T. beg 152 b al-a~iru yad'üka, F. mir tu-ra mi-bvanad, T. beg seni noyan çamai ermü A ister 15sa naran garba A. /ala'at al-şamsu, F. aftab bar-amada, T. gÜn /ogdı 144b nar an şingebe A gurubat al-şamsu, F. aftab forü şud, T. gÜn batdı 144b narİn A al-da~iJ.ç, F. barik, T. ince 148a naş~a T. bır yük 143a niken alda A al-ba " F. yak bır ~ulaç 142b 111 A. al-f:ıurün, F. kahal, T. çaman 159b abşir al-amir, F. amir-ra bi-bin, T. begi gör 162 a nöker A al-şaf:ıib, F. yar, T. yöldaş 152 a numun A. al-~avs, F. kaman, T. ya 160a al-[a~b, nüken A F. surab, T. delük 14~ naş~a A al-f:ıurün, F. kahal, T. <kahal> 159b naur A al-f:ıavz, F. f:ıavz, T. g8l146a niçkün köl A noyan üce A al-f:ıafi, F. pa-barahna, T. yalıv aya~ 151 a nidün A. al- 'ayn, F. . çaşm, T. göz 148b niken A af:ıad, F. yak, T. bır 140b niken açiya A al-vi~r, F. yak bar-var, oco~ai A al-ğakar, F. kir, T. sik 150b tamşi, odumu çi A. a F. mi-ravi, T. varır mısın 162 a oira A al-~arib, F. nazdik, T. ya~ın 147a ong~aça A. al-safina, F. kaşti, T. gemi 146a ong~oçaçi A al-mallafı, F. kaşti-ban, http://www.turkdilleri.org/ 112 MUSTAFA S. KAÇALİN T. gemid 146a ora A. udbul, F. dar-ay, T. içeri gir 157a öbüge A. al-şaYb, F. pir, T. ~oca 152a ödün A. al-~uddat, F. para-i tir, T. o~ yelegi 160b ödür A. al-na har, F. röz, T. gÜndüz 144b ödür çaiba A. rala 'a al-facru, F. röz şud, T. gÜndüz oldı 144b ödür düli A. al-ıuhr, F. nim-röz, T. öyle 144b ödür ho~a<r> bolcam A. ~aşura alnahar, F. röz kutah şud, T. gÜn ~ısa oldı 145a ökin A. al-bint, F. dulltar, T. ~iz 151 b ölöge A. al-mahd, F. gahvara, T. beşik 151 b ölöskülen A. al-cayi', F. gurisna, T. aç 150b örgesün A. al-şavk, F. bar, T. diken 14ffl ötöge A. al-dubb, F. birs, T. ayı 159b ötüme A. al-bubz, F. nan, T. etmek 154a <par s> A. al-fahd, F. yöz, T. pars 159b pars A. al-fahda t, F. yöz, T. pars 143b piçin A. al-~ird, F. I:ıamdüna, T. maymun 143 b sacigai A. al- 'a~ 'a~, F. 'akka, T. sa~sıgan 155a sa~aı A. <al->eja~nat, F. riş, T. sa~al 148b sa~aı A. al-lil:ıya t, F. riş, T. sa~al148b sam A. al-muşr, F. şana, T. tara~ 159a sara A. al-~amar, F. mah, T. ay 144a sarabçin A. bimarat al- 'ayn, F. çaşm band~ T.gözbagı15ga sau A. u~ 'ud, F. bi-nişin, T. otur 162a sayin sau A. 'u~ 'ud cayyid, F. nikö binişin, T. eyi otur 161 a sesün A. al-bavl, F. mizak, T. sıdük 151a seüder A. al-ıill, F. saya, T. gölge 144b seyül A. al-ejanab, F. dum, T. ~uyru~ 159b sicir(?) A. al-ma 'mür, F. abadan, T. şenlik 147b si dün A. al-sinn, F. dandan, T. dış 14ga sini A. al-cadid, F. nav, T. yelJi 153 b sirbüsün A. al- 'aşab, F. pay, T. silJir 150a sisege A. al-libd, F. namad, T. keçe 153b songina A. al-tüm, F. ·sir, T. sarımsa~ 154a sormusun A. aZ-hudb, F. muja, T. kirpük 148b so~taçi A. al-sakaran, F. mast, T. sarböş 153a söni A. al-layı, F. şab, T. gece 144b söni bolba A. şara al-layı, F. şab şud, T. gece oldı 145a suban(?) morİ A. al-I:ıişan, F. nar-i asp, T. erkek at 159a sudasun A. al- 'ir~, F. rag, T. ramar 150a sumun A. al-nuşab, F. tir, T. o~ 160a sara bariba A. busiJa al-~amaru, F. mah giriJt, T. ay dutuldı 144a sara garba A. rala 'a aZ-~amaru, F. mah bar-amad, T. ay dogdı 144a sara şingebe A. guruba aZ-~amaru, F. mahforü şud, T. ay batdı 144b sur A. al-sayr, F. daval, T. ~ayış 15ga sün A. al-laban, F. şir, T. sÜt 149b süyül A. al-aliya t, F. dunba, T. ~uyru~ 150b şibar A. al-rin, F. gil, T. balç* 147a şiga A. al-ka 'b, F. şitalang, T. aş* 151 a şini sara A. al-hilal, F. mah-i nav, T. yelJi ay 144a sarabçin A. vi~ayat al- 'ayn, F. banda, T. göz bagı 15ga tabin A. bamsün, F. pancah, T. elli 141 b çaşm http://www.turkdilleri.org/ HÜSEYİNOOLU HASAN'IN DÖRT DİLLİ SÖZLÜOÜ: ŞA.MİLÜ'L-LUOA tabun A. lJamsat, F. panc, T. beş 140b tabun cavun A. lJamsa-miya t, F. panc şad, T. beş yuz 142 a taga~u A. al-dicac, F. makiyan, T. !avu~ ı 13 tösun A. al-turab, F. lJak, T. topra~ 147a tug A. al-raya t, F. 'alam, T. <tüg> 161 a tülaİ A. al-arnab, F. lJar- göş, T. favşan 143 b 143 b az-şuma, T. sizden 156a tandur A. fi-kum, F. dar-şuma, T. sizde 156a turan sayin A. tayyib ~alba-ka, F. dil tanglasun A. al-libn, F. LJ iş t, T. kerpiç turün A. al-f:ıafir, F. sum, T. toyna~ tanaça A. min-kum, F. 147a tapsune?) A. al-başal, F. piyaz, T. şögan 154a tar~ A. al-şa~ra!, F. ça~rat(?), T. yogurt 154 b targun A. al-samın, F. farbih, T. semiz 150a tataI urusum A. al-nahr teİn lJar-göş, turugan A. al-hazil, F. lagar, T. arı~ 150a 159b WIen A. al-f:ıa!ab, F. hizum, T. ödun 146b tümen A. 'aşarat alfin, F. dah hazar, T. on bi1J 142 b tü'ükü A. al-nayy, F. lJam, T. çig 154 a uça A. al-ıahr, F. puşt, T. ar~a 150a F. uçar A. al-su1!-, F. bazar, T. <pazar> T. favşan umda'an A. al-malJız, F. düg, T. ayran 154a <al->carı, 153b cöy-i ravan, T. a~ar şü 146a taulai A. al-arnab, F. 160b lJöş dar, T. gÖ1Jlü1J lJöş dut 161 b A. ka-galik, F. ham-çunan, T. ancıtayın 156b tein ki A. i 'mal ka-galik, F. ham-çunan kun, T. ancılayın eyle 157a tende A. huna-ka, F. an-ca, T. anda 156a teu ri A. allah, F. lJoda, T. te1Jri 144a usun A. al-ma', F. ab, T. şü 145 b utu(?) bai A. uskut, F. lJamöş baş, T. epsem ol 162 a ügeibüşe A. la, F. nıst, T. yö~ 157a üle A. al-şa'n, F. kar, T. ış 157a üle bi irekü A. la-aci'u, F. na-yayam şalJşa, F. an kas-ra bi-zan, T. ol kişiyi man, T. gelmezem ben 157b üle emüsümü bi A. la-albasu, F. nam ı-pöşam, T. geymezem 158 b ur 162a üle talam bi A. la-uf:ıibbu, F. döst na- tere A. huva, F. an, T. ol 156a tereni kümü delet A. uzrib galika aş tergün A. al-ra's, F. sar, T. baş 143a terme A. al-lJiba, F. lJargah, T. ~ara ev 153 b togora'un A. al-kurkiy, F. kulang, T. !urna 155b to~ai A. al-mirfa~, F. aranc, T. dirsek 149b toli A. al-mir'a t , F. ayına, T. gözgü 15ga tosun A. al-duhn, F. ravgan, T. yag 150b mı-daram, T. sevmezem 161 b iilen A. al-gaym, F. abr, T. bulut 145a ya gemü A. ayş ta~ül, F. çi mı- göyad, T. ne söyler 158a ya kilii bi A. kayfa a 'mal, F. çi kunam, T. ne eyle<ye>yin 158a yabugan A. al-racil, F. piyada, T. yaya~ 153a yama ügei A. la-şay', F. çız[ nzst, T. nesne yö1!- 157a yan abamu çi A. ayş ta' lJuz, F. çi mz- http://www.turkdilleri.org/ 114 MUSTAFA S. KAÇALiN sitanı, T. ne alursın 157b yan bi A. ay; huva, F. çıst, T. nedir 157a yan bi bm A. hal ;ay', F. çızı hast, T. nesne bar mı 157a yasun A. al- 'azm, F. ustuban, T. SÜ1Jük 15(fl yasutu meneki A. al-sulaJ:ıfa t, F. sangpu;t, T. ~ablı baga 155a yege ÜLÜ sau çi A. li-ma la-ta~ 'ud, F. çi-ra na-mı-ni;ını, T. niçün oturmazsın 161 a yekin A. li-ma, F. çi-ra, T. niçün 156b yekin abamu çi A. li-ma ta 'buz, F. çira mi-sitani, T. niçün alursın 157b yeme'el A. al-sare, F. zın, T. eyer 16(fl yiren A. tis 'ın, F. navad, T. ,to~san 142 a yisün A. tis'at, F. noh, T. ,to~uz 141 a yisün cavun A. tis 'a-miyat, F. noh şad, T. ,to~uz yuz 142 b TÜRKÇE DiziN al-turkiyya tA. ala' arabiyya t F. al. farisiyya t M. al-muguliyya t acı A. al-murr, F. talb, M. ~a;ün 154b acı şu A. al-ma' al-murr, F. ab-i talb, M. ~asün uşun 146a a~sa~ A. al-a 'rae, F. lang, M. dogolan a 151 alın A. al-eabha t, F. pı;ani, M. manglai 14Sb alın A. <al->eabin, F. pi;ani, M. manglai 14Sb altı A. sitta t, F. ;a;, M. eurgu'an 140b altı yÜz A. sitta-miyat, F. ;a;-şad, M. eurgu'an eavun 142a altmış A. sittin, F. şaşt, M. ciran 141 b altun A. al-dınar, F. dinar, M. altat 142b am A. al-şakr, F. kus, M. hütügün 150b amaç A. al-hadaf, F. nişana, M. bilen 160b ana A. al-umm, F. madar,M. ike 151 b a:ga A. ilay-hi, F. vay-ra, M. imada 156b ancılayın A. ka-t}alik, F. ham-çunan, M. tein 156b ancılaym eyle A. i 'mal ka-t}alik, F. ham-çunan kun, M. tein ki 157a ancılayın getir A. hata ayza n , F. an- çuniin bi-yar, M. basa abçara 161 a anda A. huna-ka, F. an-ca, M. tende 156a arı~ A. al-hazil, F. lagar, M. turugan 15(fl ar~a A. al-r,ahr, F. pu;t, M. uça 150a aç A. al-eayi', F. gurisna, M. ölöskülen 150b arpa A. al-;a 'ır, F. eav, M. mi!Zu-hu 154a astar A. al-bi,tana t, F. <astar>, M. deli agaç A. al-;aear, F. dirabt, M. modun 147b 15Sb aş A. al-,tabib, F. ba, M. iden 153b agaç köki A. 'ir~ al-;aear, F. bıb-i dirabt, M. hueaur 14Sa agır A. al-!a!cil, F. giran, M. kündü 147b agız A. al-fam, F. dahan, M. aman 14Sb aglama! A. la-tabki, F. ma-gir, M. bü uila 161 b al5. A. al-abyaz, F. safid, M. çagan 145b al5.ar şu A. al-nahr <al->eari, F. eöy-i ravan, M. ta~al urusum 146a aş bişdi al5.ça A. al-dirhcim, F. diram, M. niken mengü 142 b A. istava al-,tabib, F. ba pubta M. iden bolba 154a aşı~ A. al-ka 'b, F. şitalang, M. şiga 151 a at A. al-faras, F. asp, M. morin 143 b şud, ata A. al-abb, F. padar, M. içige 151!? atdan ~ngil A. anzil min al-farası, F. az-asp furö dari, M. morinaça bü çi 161 a atlı A. al-rakib, F. suvar, M. moritai 153a ay A. al-~amar, F. mah, M. sara 144a http://www.turkdilleri.org/ HÜSEYİNOGLU HASAN'IN DÖRT DİLLİ SÖZLÜGÜ: ŞAMİLÜ'L-LUGA 115 A. guruba al-~amaru, F. mah forü şud, M. sara şingebe 144b ay dogdı A. !ala 'a al-~amaru, F. mah bar-amad, M. sara garba 144a . ben A. ana, F. man, M. bi 155b b~ş A. !Jamsat, F. panc, M. tabun 140b b~ş yuz A. !Jamsa-miyat, F. panc ~ad, M. tabun cavun 142 a dutuldı A. !Jusifa al-~amaru, F. mah b~şik A. al-mahd, F. gahvara, M. ölöge ay ay batdı 151 b girift, M. sara bariba 144a aygır A. b ,159 al-faJ:ıl, F. gaşir(?), M. acirga ayran A. al-ma!Jiz, F. düg, M. umda'an 154a ayug on dördi A. al-badr, F. mah-i çihiir dahom, M. dureng sara 144a 'avrat A. al-mar'a t , F. zan, M. eme 151 b 'a~d, F. band, M. niken huyasar 143a bal A. al- 'asal, F. angubin, M. mi!lu-hu 154b balçlI.c A. aHin, F. gil, M. şibar 147a bag A. al- A. al-samak, F. <mahi>, M. <ciga~un> 154b balta A. al-~adüm, F. tabar, M. alizmil( ?) 154b baga A. li, F. ma-ra, M. namai 155b baga gel A. ta 'al ilay-ya, F. bar-man ay, M. nadavar ire 157b şor A. as' alnı, F. ma-ra purs, M. namai hasa~ 160b barmaI.c A. al-i~ba', F. anguşt, M. ~uru'un 149b baş A. al-ra 's, F. sar, M. tergün 143a baga beg A. al-amir, F. farman-ravan, M. noyan 152 b beg seni ister A. al-amiru yad'ü-ka, F. mır tu-ra mi-!J vanad, M. noyan çama i ermü 158a begi gör A. ab~ir al-amir, F. amir-ra bibin, M. noyan üce 162a bekçi A. al-J:ıaris, F. pas-ban, M. kebtul 153a b~ı A. a.l-!Ja~r, F. miyan, A. al-sikkin, F. kard, M. kidu~a- 160b ayı A. al-dubb, F. birs, M. ötöge 159b balıI.c bıçaI.c bıldırcm A. al-sumanay, F. vartlc, M. bödene 155b bildüg A. a'rafta, F. danistı, M. medemü çi 162a bııegü A. al-misann, F. afsan, M. bile 'ü 160b bilmezem A. la-a 'rif, F. na-mi-danam, M. ~i 157a big A. aif, F. hazar, M. min~an 142 b bir A. aJ:ıad, F. yak, M. niken 140b bir arşun A. al-çf..ira', F. yak gaz, M. niken ~ari 142 b bir batman A. mannan vaJ:ıida n , F. yak man, M. niken batman 143 a bir kişi A. al-şa!J~, F. yak kas, M. niken haran 143a bir I.culaç A. al-ba', F. yak ~ulac, M. niken alda 142 b . ~ulac, M. niken alda 142 b bir yük A. al-vi~r, F. yak bar-var, M. niken açiya 143a bir I.culaç A. al-ba 'an, F. yak biri gun A. ba 'd al-gada, F. pas farda, M.çanaciödür145 a bişmiş A. al-nazic, F. pu!Jta, M. bolga~san 153b bit A. al-~aml, F. şipiş, M. bosün 155a biti A. al-maktüb, F.nama, M. biçik 152 b biz A. naJ:ınu, F. ma, M. bida 1556 bizde A. fi-na, F. dar-ma, M. bidandur 155b bize A. ilay-na, F. ma-ra, M. bidana M. nirgun 150a 155b http://www.turkdilleri.org/ MUSTAFA S. KAÇALİN 116 bizümle A. ma 'a-na, F. ba-ma, M. bidanla 156a bö A. hacja, F. in, M. ene 156a bö-gÜn A. al-yavm, F. im-röz, M. ene ödür 145a bogaz A. al-f:ıan, F. gulö, M. 1!-ölai 14CJCl bo~ A. al-ga'i,t, F. naeasat, M. bagasun 151 a böyun A. al- 'unu1!-, F. gardan, M. küeun 14CJCl bögrek A. al-kulya t, F. gurda, M. borek 150b büda~ dauı A. aytan, F. digar, M. basa 142 b delük A. al-ıa1!-b, F. süraa, M. nüken 14CJCl depe A. al-kalib, F. to da, M. 147a hul~un dere A. al-vadi, F. röd, M. mören 146a deri A. al-eild, F. pöst, M. arasun 150a desti A. al-earra t, F. sabüy, M. 1!-oduga 154b diken A. 148a al-şavk, F. aar, M. örgesün dil A. al-lisan, F. zaban, M. kelen 149a dIl bilici A. al-mutaraeeim, F. zaban- A. al-guşn, F. şaa, M. geşi'ün 147b dan, M. kelimeçi 153 a dilenci A. al-sa 'il, F. gada, M. dörmegei buğday A. al-f:ıin,ta t, F. gandum, M. mi!lu-hu 154a bulut A. al-gaym, F. abr, M. Ülen 145a bunda A. ha-huna, F. in-ca, M. ende 156a burun A. al-anı, F. bini, M. 1!-abar 149a büz A. al-eamad, F. yaa, M. mölsün 145 b 153a dirsek A. al-mirfa1!-, F. arane, M. to1!-ai 149b diş A. al-sinn, F. dandan, M. sidün 149a dizgin A. al- 'inan, F. çilbir, M. çulbur 160a döda~ A. al-şafa t, F. lab, M. hurül14ga döda~ A. al-şarfb, F. lab, t bürçek A. al-naşiya , F. möy-i pişani, M. kekül 148a caman A. al-f:ıurün, F. kahal, M. 159b naş1!-a cem' eyle A. iema', F. gird kun, M. 1!-ur üeü(?) 146b cibunhJ.c A. al-killa t, F. parda, M. köşege 158b çırag A. al-sirae, F. şam' -dan, M. eula 154b <çeşme> A. al- 'ayn, F. çaşma, M. bula1!-146a çig A. al-nayy, F. aam, M. tü'ükü 154a çoban A. <al->ra 'i, F. galla-ban, M. adünçi153 a <çoma~> A. al-dabbüs, F. gurz, M. bulagu 160b daşa~ A. al-auşyat, F. aayagan, M. böldöge 151 a dön geyer F.eama 158b misİn M. hurül 149a A. a talbisu mi-pöş, al-ıavba, M. debi! emüsümü dÖrt A. arba 'at, F. çiMr, M. dörben 140b dÖrt yÜz A. arba' a-miya t, F. çihar şad, M. dörben cavun 142 a dur A. 1!-um, F. bar-aiz, M. bos 162 a duru şü A. al-ma' al-va1!-if, F. ab-i istada, M. bayigu usun 145b dÜn g~ce A. al-barif:ıa t, F. di-şab, M. höçken söni 145a dÜn geldüm A. ams ci 'tu, F. dı amadam, M. höçken ödür basa ireei bülebi 158a dÜnki gÜn A. al-ams, F. di-röz, M. höçken ödür 145a dütün A. al-duaan, F. düd, M. hunin 146a eglenme! A. la-tub,ti, F. dir ma-man, http://www.turkdilleri.org/ HÜSEYİNOGLU HASAN'IN DÖRT DİLLİ SÖZLÜGÜ: ŞA.MİLÜ'L-LUGA M. bü ~oçar l6ı b ~ki A. iınayn, F. dü, M. ~oyar l40 b ~ki altun A. al-dinaran, F. dü dinar, M. ~oyar altat 142b ~ki altun A. 1ı 7 söni bolba l45 a g~ce A. al-layı, F. şab, M. söni l44 b geldüm A. ci'tu, F. amadam, M. irele bi 15Sa al-dinarayn, F. dü dinar, M. ~oyar altat l42 b ~ki ğira' A. al-ffira 'an, F. <dü gaz>, M. <~yar ~ri> l42 b ~ki yÜz A. miyatan, F. duvist, M. ~oyar cavun l42,a el A. al-yad, F. dast, M. ~ar l49 a geldüg A. aci'ta, F. amadi, M. irebe çi l57b gelgil A. ta 'al, F. bi-ya, M. ire l57b gelme! A. la-tacf'a, F. ma-ya, M. bü ire l57b gelmezem ben A. la -ad' u, F. nayayam man, M. üle bi irekü l57b elig uzat A. mudd al-yad, F. dast diraz kun, M. ~r sunağa l49 b elli A. !Jamsün, F. pancah, M. tabin 14ı b emcek A. aı-ıudiy, F. pistan, M. köke 149b gelür mİsin sen A. taci'u anta, F. biyay tü, M. iregü çi 157b gemi A. al-safina, F. kaşti, M. ong~aça 146a gemid A. al-mallaJ:ı, F. kaştf-ban, M. egek A. al-t}a~an, F. zana!J-dan, M. erun 14ga epsem ol A. uskut, F. !Jamöş baş, M. utu( ?) bai l62 a er A. al-racul, F. mard, M. ere l5ı b erkek at A. al-J:ıişan, F. nar-i asp, M. suban( ?) mori l5ga eski A. al- 'atf~, F. kohna, M. ~auçin l53 b et A. al-laJ:ım, F. göşt, M. mi~a 150a etek A. al-t}ayl, F. daman, M. ~ormai getürdüm A. avradtu, F. avardam, M. abçirala bı 161 b geydi A. labisa, F. pöşfd, M. emüsbe l58 b geymezem A. la-albasu, F. na-mipöşam, M. üle emüsümü bi 158b gÖgerdn A. al-J:ıamama t, F. kabötar, M. küçe 155b 15Sb etmek A. al-!Jubz, F. nan, M. ötüme l54a evüge geldüm A. ci'tu bay ta-ka, F. ba!Jana-i tü amadam, M. çinu gerte irebe 15sa eyer A. al-sarc, F. zin, M. yeme' el l60a eyi otur A. 'u~ 'ud cayyid, F. nfkö bin işin, M. sayin sau l6l a ferişte A. al-malak, F. jarişta, M. bazuvi( ?) l44a ferman A. al-tav~i', F. miıal, M. carliğ l52 b g~ce oldı A. şara al-layı, F. şab şud, M. ong~oçaçi146a gögüs A. al-şadr, F. sina, M. ebçun l49 b gÖl A. al-J:ıavi" F. J:ıavi" M. naur 146a gölge A. al-ıill, F. saya, M. seüder 144b gönder A. al-rumJ:ı, F. niza, M. cida l6ı a göglüg böş dut A. fayyib ~alba-ka, F. dil !Jöş dar, M. turan sayin 161 b gögül A. al-~alb, F. !Jafir, M. duran l50b görmez A. al-a 'ma, F. na-bina, M. balai so~or l52 a göster A. arini, F. ma-ra bi-numay, M. nada üceül16ı b göt A. al-dubur, F. kün, M. bağağur 15ı a göz A. al- 'ayn, F. çaşm, M. nidün l4S b http://www.turkdilleri.org/ MUSTAFA S. KAÇALİN 118 göz bagı A. vi~ayat al- 'ayn, F. çaşm banda, M. sarabçin 15ga göz bagı A. !Jimarat al- 'ayn, F. çaşm banda, M. sarabçin 15ga gözgü A. al-mir' at, F. ay ina, M. toli 15ga gül! A. az/ıak, F. bi-!Jand, M. ine 161 b gülme! A. la-tazJ:ıak, F. ma-!Jand, M. bü ine 161 b gÜn batdı A. gurubat al-şamsu, F. aftab forü şud, M. naran şingebe 144b gÜn l,cısa old! A. ~aşura al-nahar, F. röz kutah şud, M. ödür ho~a<r> bolcam 145a gÜn togdı A. ,tala 'at al-şamsu, F. aftab bar-amada, M. naran garba 144b gÜndüz A. al-nahar, F. röz, M. ödür 144b gÜndüz oldı A. ,tala 'a al-facru, F. röz şud, M. ödür çaiba 144b gÜneş A. al-şams, F. afta b, M. naran 144a güreşçi A. <al->şari', F. kuşU-gir, M. abaldum 159b M. yasutu menekl155a ~aç A. kam, F. çand, M. kidUle 156b ~adın A. al-sayyida t , F. !Jatün, M. fs;atufs;tai 152a <kaha!> A. al-J:ıurün, F. kahal, M. naşfs;a 159b ~aı'a A. al-J:ıişn, F. J:ıişar, M. fs;organ 153b l,cal~an A. al-cunna t, F. sipar, M. fs;algan 161 a ~amçı A. al-sav,t, F. taziyana, M. berie 160a !5:amış A. al-fs;aşab, F. nay, M. fs;ulusun 14SG ~anat A. al-canaJ:ı, F. bal, M. cibür 155a ~anda A. ila ayna, F. ku-ca, M. fs;ana 156b l,canda geldü:g A. min ayna ci'ta, F. azku-ca amadi, M. fs;aça irebe çi 158a gÜyegü A. al-!Jatn, F. damad, M. kürgen 151 b güzel A. J:ıasan, F. !Jüb, M. ~oha 156b gidersin A. ayna tamşi, F. ku-ca M. fs;ana odamçi 157a !5:andadur A. ayna, F. ku-east, M. fs;ana bei156b ~am A. ayna huva, F. kü, M. ali 156b 1$:aplan A. al-namr, F. palang, M. mi!luhu 159b !5:ar A. al-falc, F. barf, M. çasun 145b ban A. ~ara al-sul,tan, F. padişah, M. ~a' an 152 b ıra~ A. al-ba'M, F. dür, M. ~ola 147b it A. al-kalb, F. sag, M. no~ai 143 b içeri gir A. ud!Jul, F. dar-ay, M. o ra 157a ilçi A. al-rasül, F. paygam-bar, M. elçi 144a ince A. al-dafs;ifs;, F. barik, M. narin 148a ip A. al-J:ıabl, F. risman, M. desün 153 b iplik A. al-!Jay!, F. risman, M. hutasun 158b issi A. al-J:ıarr, F. garm, M. ~alaun 145 b iş A. al-şa'n, F. kar, M. üle 157a 1$:abh baga A. al-sulaJ:ıfa t, F. sang-puşt, ~anda mi-ravı, A. al-asvad, F. siyah, M. ~arafs;çin 145a l,cara ev A. al-!Jiba, F. !Jargah, M. terme 153 b ~ara:gılı~ A. al-:ıulmat, F. tariki, M. hiyutan 144b ~arı A. al- 'acüza t , F. pira-zan, M. emegen 152a l,carın A. al-ba!n, F. şikam, M. kehli 150b ~aş A. al-J:ıacib, F. abrü, M. hanas~a 148b ~atı A. al-şulb, F. sa!Jt, M. batu 160a ~atuma oturgıl A. 'u~'ud 'indi, F. pış-i man bi-nişın, M. minu dergete sau 161 a ~ http://www.turkdilleri.org/ HÜSEYİNOGLU HASAN'IN DÖRT DİLLİ SÖZLÜGÜ: ŞA.MİLÜ'L-LUGA A. al-sayr, F. daviil, M. sur lS9a ~az A. al-vazz, F. murg-abl, M. nof!,asun lSSa keçe A. al-libd, F. namad, M. sisege lS3 b keklik A. <al->f:ıacal, F. kabk, M. itaun lSS b ~ayış keklik A. al-f!,abc, F. kab k, M. itaun lSSb kend·A. al-f!,arya t, F. dih, M. balaf!,asun l47a kerpiç A. al-libn, F. l47a &işt, M. tanglasun ~ıhç A. al-sayı, F. şamşir, M. hüldü l60b ~ır~ A. arba'ün, F. çihil, M. döçin l4ı b ~iz A. al-bint, F. du&tar, M. ökin lSl b ~ızılca A. al-f:ıumra t, F. gara(?), M. engeske lSga kime eydirsin A. li-man-taf!,ül, F. ki-ra mi-göyi, ~. ke,!i eülemü çi lS7b kiriş A.al-vatar, F. zih, M. köbçi l60 b kirpi A. al-f!,unfug, F. &ar-puşt, M. cariasun 15Sa kirpük A. al-hudb, F. muja, M. sormusun l48b ~oca A. al-şay&, F. pir, M. öbüge lS2 a ~oç A. al-kabş, F. <buz>, M. f!,uça l60 b ~ogşı A. al-car, F. ham-saya, M. lS2 a ~orçı A. al-silaf:ıi, F. sifaf:ı-dar, körşi M. mitlu- hu lS2 b ~or~ma! A. la-tafza', F. ma-tars, M. bü ayu l6ı a ~oym A. al-şat, F. gösfand, M. f!,onin l60 b ~oym A. al- ganam, F. gösfand, M. f!,onin l43 b ~ozı A. al-bahma t, F. barra, M. f!,urif!,an l60 b köy A. al-f!,arya t, F. dıh, M. balaf!,asun l47a 119 ~uıa~ A. al-ugn, F. göş, M. çikin l48 b ~um A. al-raml, F. rıg, M. f!,umaf!, l47a ~unduz tuIu A. al-vard, F. samand, M. f!,aliun 159b ~urı A. al-yabis, F. &uşk, M. f!,of!,ama l46b ~ürt A. al-düd, F. kirm, M. f!,orgai lSS a ~uşa~ A. al-min,taf!,a t, F. kamar, M. büse lSga ~uyru~ A. al-ganab, F. dum, M. seyül lS9b ~uyru~ A. al-aliya t, F. dunba, M. süyül lS0b kül A. al-ramad, F. hakistar, M. hünesün l46b v lagçı A. al-hazil, F. mas&ara, M. f!,alca lS3a maymun A. al-f!,ird, F. f:ıamdüna, M. piçin l43 b ne alursm A. ayş ta'&uz, F. çi mı sitanı, M. yan abamu çi lS7b ne eyle<ye>yin A. kayfa a 'mal, F. çi kunam, M. ya kilil bi lS8 a ne söyler A. ayş taf!,ül, F. çi mı-göyad, M. ya gemü 158a nedir A. ayş huva, F. çist, M. yan bL lS7a nesne bar mı A. hal şay', F. çizi hast, M. yan bL blillS7a nesne yö~ A. la-şay', F. çizi nist, M. yama ügei ~S7a niçün A. li-ma, F. çi-ra, M. yekin lS6 b niçün alursm A. li-ma ta'&uz, F. çi-ra mı-sitanı, M. yekin abamu çi lS7b niçün oturmazsm A. li-ma la-taf!, 'ud, F. çi-ra na-mi-nişini, M. yege üZü sau çi l6l a öca~ A. al-kanün, F. ataş-dan, M. f!,oZumta l46b ödun A. al-f:ıa!ab, F. hızuTn, M. tüZen l46b ödun yar A. akr aZ-&a!ab, F. hiZUln bihttp://www.turkdilleri.org/ MUSTAFA S. KAÇALİN 120 şikan, M. cal(?) ~u~ul 146b oglancı~ıar A. al-avlad, F. baççagan, M. keün 151 b ogul A. al-bunay, F. pusar, M. keüken 151 b o~ A. al-nuşab, F. tir, M. sumun 160a o~ atı cı A. al-rami, F. tir andaz, M. ~rbuçi160b o~ yelegi A. al-~uddat, F. para-i tir, M. ödün 160b ol A. huva, F. an, M. tere 156a ol kişiyi ur A. uzrib cjalika aş-şabşa, F. M. tereni kümü dilet cm kas-ra bi-zan, 162a on A. 'aşarat, F. dah, M. harban 141 a on altı A. sitta t 'aşarat, F. şanz dah, M. harbiın curgu'an 141 a on b~ş A. bamsat 'aşarat, F. panz da h, M. harban tabun 141 a on bi:g A. 'aşarat alfin, F. dah hazar, M. tümen 142 b on blr A. if:ıda 'aşarat, F. yanz dah, M. lıarban niken 141 a on dort A. arba 'at 'aşarat, F. çihar dah, M. harbiın dörben 141 a <on ~ki> A. itna 'aşarat, F. duvanz dah, M. harban ~oyar 141 a on sekiz A. famana t 'aşarat, F. haşt-dah, M. harban naiman 141 b on to~uz A. tis 'at 'aşarat, F. novaz dah, M. harban yisün 141 b on Üç A. talata t 'aşarat, F. siz dah, M. harbiın ~urban 141 a on y~di A. spb 'at 'aşarat, F. haft-dah, M. harban dolan 141 a oşurdı A. zurra!, F. tiz-dad, M. hUlıguba 151 a öt A. al-nar, F. ataş, M. ~al146a ot ya~ A. av~id al-nar, F. ataş kım, M. ~al füZe 146b otur A. u~'ud, F. bi-nişin, M. sau 162 a otuz A. talatin, F. si, M. ~uçin 141 b oyan A. al-licam, F. ligam, M. ~adar 160a ökçe A. al- 'a~ab, F. paşna, M. caucai 151 a örgil A. aftil, F. ba-ba!, M. gür 148b öyle A. al-l,uhr, F. nim-röz, M. ödül' düli 144b pars A. al-fahd, F. yöz, M. mitlu-hu 159b pars A. al-fahda t, F. yöz, M. pars 143 b <pazar> A. al-sü~, F. bazar, M. uçar 153 b pire A. al-burgüt, F. kay k, M. bürge 155a saçmJ tara A. sarrif:ı şa 'ra-ka, F. mö şana kun, M. hüsün samud 148a sa:ga A. ilay-ka, F. tu-ra, M. çimada 156a sar-boş A. al-sakaran, F. mast, M. 153a sarımsa~ A. al-tüm, F. sir, M. songina 154a şag el A. al-yumna, F. dast-i rast, M. bara'un ~r 149b so~taçi sagır A. al-aşamm, F. karr, M. dülei 152 a sagra~ sürici A. al-sa~i, F. kasa-dar, M. aya~çi 152 b sagra~ sürici A. <al->~adaf:ı, F. ~adaf:ı, M. aya~açi 152 b sa1,cal A. al-lif:ıya t, F. riş, M. sa~al 148b sa1,cal A. <al->cja~nat, F. riş, M. sa~al 148b sa1,csıgan A. al- 'a~'a~, F. 'akka, M. sacigai 155a şaru erik A. al-mişmiş, F. zard-alu, M. güilesün 148a şatar mısın A. tabi', F. mf-!uröş, M. ~udaldamu çi 160b şatı pazar ~dici A. al-tacir, F. bazir- ga~ M.~udalduçi152b sekiz A. tamaniya t, F. haşt, M. naiman http://www.turkdilleri.org/ HÜSEYİNOGLU HASAN'IN DÖRT DİLLİ SÖZLÜGÜ: ŞAMİLÜ'L-LUGA 140b suçİ A. al-nabig, 121 F. may, M. darasun sekiz yuz A. ıamana-miya , F. haşt-şad, M. naiman cavun 142 a seksen A. lamanin, F. haştad, M. naian 141 b 154b suçi A. al-!Jamr, F. may, M. darasun 154b süuü A. al-rumJ:ı, F. niza, M. cida 161 a semiz A. al-samin, F. farbih, M. targun süuük A. al- 'azm, F. ustu!Jan, M. yas un t 150a 150a seni kim ur dı A. man zaraba-ka, F. tura ki zad, M. çamı ken deletbe 161 b senhJ-için A. huva la-ka, F. az-an-i tü, M. çinu 156a sevmezem A. la-uJ:ıibbu, F. döst na-midaram, M. üle talam bi 161 b sıçan A. al-far, F. müş, M. ~ulguna sut A. al-laban, F. şir, M. sün 149b şenlik A. al-ma 'mür, F. abadan, M. sicir( ?) 147b ıaıa~ A. al-JiJ:ıal, F. sipurz, M. deliln 150b tamar A. al- 'ir~, F. rag, M. sudasun 150a 159a 143a sıçan A. al-far, F. müş, M. ~ulguna 155a sıgır A. aı-ıavr, F. gav, M. hüker 143a tara~ A. al-muş!, F. şana, M. sam sidük A. al-bavl, F. mizak, M. sesün 143 b tavşan A. al-arnab, F. bar-göş, M. taulai 160b 15P sik A. al-gakar, F. kir, M. oco~ai 150b siU ir A. al- 'aşab, F. pay, M. sirbüsün 150a sizde A. fi-kum, F. dar-şuma, M. tandur 156a az-şuma, M. a tantiça 156 şögan A. al-başal, F. piyaz, M . tapsun( ?) 154a sizden A. min-kum, F. şol el A. al-yusra, F. dast-i çap, M. cüyün ~ar 149b sovu~ A. al-bard, F. sard, M. cöyen 145b sögüt A. al-!Jilcif, F. Md, M. içesün 148a söyle A. takallam, F. su!Jan göy, M. kelele 158a söyleyorm A. atakallam, F. su!;an bigöyim, M. kelelemü bi 158a sözümi ~ şit A. isma' kala m i, F . su!;anam bi-şunav, M. manu kele sonas 162a şü A. al-ma', F. ab, M. usun 145b taş A. al-J:ıacar, F. sang, M. küri 147b tatlı A. al-J:ıulv, F. şirin, M. nişün 154b tavşan A. al-arnab, F. !Jar- göş, M. tülai tavu~ A. al-dicac, F. makiyan, M. taga~u 143b temiz şü A. al-ma' al-na:ıif, F. ab-i pak, M. arun usun 145b teuri A. allah, F. !Joda, M. teIJri 144a touuz A. al-!Jinzir, F. !Jüg, M. ~a~ai 143 b to~san A. tis 'in, F. navad, M. yiren 142a to~uz A. tis 'at, F. noh, M. yisün 141 a to~uz yÜz A. tis' a-miya t, F. noh şad, M. yisün cavun 142 b topra~ A. al-turcib, F. !Jcik, M. tösun 147a toyna~ A. al-J:ıafir, F. sum, M. turün 159b <tüg> A. al-raya t, F. 'alam, M. tug 161 a turna A. al-kurkiy, F. kulang, M. togora'un 155b ün A. al-da~i~, F. ard, M. ~ulir 154a http://www.turkdilleri.org/ MUSTAFA S. KAÇALİN 122 unutma! A. la-tansa, F. faramöş makun, M. bü umarta 160b üç A. [ala[a t, F. si, M. J.çurban 140b üç yÜz A. [ala[a-miya t, F. si şad, M. J.çurban cavun 142a üzengi A. al-rikab, F. rikab, M. dörie 160a üzengi dutıcı A. al-rikabi, F. rikab-dar, M. aJ.çtaçi lS2 b var A. fi, F. hast, M. büi lS6b var A. na 'am, F. hast, M. büi lS6b varır mısın A. a tamşi, F. mi-ravi, M. odumu çi 162a v~r A. a',ti, F. bi-dih, M. nada ök 162a vezlr başa A. al-vazir, F. dustür, M. mazauJ.ç( ?) lS2 b ya A. al-J.çavs, F. kaman, M. numun 160a yabra~ A. al-varaJ.ç, F. barg, M. nabçin 147b yad A. al-acnabi, F. bigana, M. büşi 152a yag A. al-duhn, F. ravgan, M. tosun lS0b yagmur A. al-ma,tar, F. baran, M. J.çura 14Sb yagrın A. al-kati!, F. şana, M. dalü 149b ya~a A. al-zayJ.ç, F. giriban, M. ciJ.ça lS8 b ya~ın A. al-J.çarib, F. nazdik, M. oira 147a yalavaç A. al-rasül, F. paygam-bar, M. elçi 144a yahg aya~ A. al-J:ıiifi, F. pa-barahna, M. niçkün köllSı a yahgız A. al-fard, F. tanha, M. J.çaJ.çça lS3a yarın A: al-gadv, F. farda, M. manaJ.çar 14Sa yarhg A. al-tavJ.çi', F. mi[al, M. carlig 152 b yaş A. al-ra,tab, F. tarr, M. noitan 146b yaya~ A. al-racil, F. piyada, M. yabugan lS3a yazı yer A. al-saJ:ıra, F. zamin-i hamön, M. keher J.çacar 147a ' y~di A. sab'a t, F. haft, M. dolan 140b y~di yÜz A. sab'a-miya t, F. haft-şad, M. dolan cavun 142a y~l A. al-riJ:ı, F. bad, M. kei 146b y~g A. al-kumm, F. astin, M. J.çançin lS8b yegi A. al-cadid, F. nav, M. sini lS3 b yegi ay A. al-hilal, F. mah-i nav, M. şini sara 144a y~r A. al-arz, F. zamin, M. J.çacar/ J.çaçar 147b y~tmiş A. sab 'in, F. haftad, M. dalan 141 b yeyni A. al-lJafif, F. sabuk, M. köngen 147b yıl A. al-sanat, F. sal, M. hon 143a yHan A. al-J:ıayy, F. mar, M. mogai 143 b yigirmi A. 'işrin, F. bist, M. J.çorin 141 b yigit A. al-şab, F. cavan, M. calau lS2 a yogun A. al-gaZi;, F. s i,tabr, M. bidun 148a yogun A. al-!alJin, F. si,tabr, M. cucan lS4b . yogurt A. al-şaJ.çra,t, F. çaJ.çrat(?), M. taraJ.ç lS4b yö~ A. la, F. nist, M. ügei büşe lS7a yöl A. al-,tariJ.ç, F. rah, M. mör 147a yöldaş A. al-şaJ:ıib, F. yar, M. nöker lS2a yörga A. al-hamlac, F. rahvar, M. coria lSga . yumuşa~ A. al-Zin, F. narm, M. colen 160a yügrük A. al- 'adda', F. davanda, M. J.çurdun lSga <yülegü> A. al-müsa, F. ustura, M. dilbür 160h yÜz A. al-vacha t, F. röy, M. niyur 148b yÜz A. miyat, F. şad, M. cavun 142 a http://www.turkdilleri.org/