indir - kocaelimakine.com
Transkript
indir - kocaelimakine.com
c ,( i Y tr / o E R :1 T 1'1 E C A-~~ ~e~2.1i eriterek döküm r cj + ct ..... i "cullanilan Dö;.cürrliunelcrde lecek R YVi. LA T/vtf.. cc.(-1 \ _" ..-' eritrne ocaklc:.:-·=-::-.::-:' sicakli~ina [;örcvi, dö}cü- ula~~=-:~~~tir.Anc2k 1.r ~ t ~,_.n gi. d e~i - T' 'l~ iIJe>J-,-,gC.L co .; ~ . 0 ..,,,~ -'~.' '.' co l d c::.~jcn, ~ c-' 15.;i.S:::siv'ct is~i-ir 1 a .... [iu.c __ =~, -._-~_ ~ i-O', ".'h' -ll"lo~ ~-QY'l~r"'kiçiri-cr~r,--~-l-;o~i-i'~:J"'c. ci"Ei ~lJi,oze lK_",r->.. c:..f·-(L,,~ ~ _i~ .:d.l-----. _~L ~'>o-'-em.L~r c~Sl r cc döh~::::.den her.;en önce i;erçeklestirilirler. -:-~-=:2 özenle çalisilr:iulidir,~:"':,~=-::i sa:;)TiC::'.c:.r deihi k::i1iteyi büyük ölçüde et1cileye.::. f:':ide.':':~.~t.:'':::si olanaki:iz 1-:usurla.ra neden olabil::'r. u'C:-i..;lcr;;c..larinda ~ üüy-iik ,-' E?:itwe erit~e sirasind-:i.ki islemleri ::.:ri, tr;; e ; _-'" nl.) ) ~oC', _ bagli e i 1 p.• ''-_ID c; 'i 1~ D_ " 'J '::1._ " T' c.~: 1 ~~.• ,~. co· -'{c' ~ --=- olarak Eri~=e/e .....L.. Alasim . rn'li'zler ci~ u.. alinma,-,i il'r metal j'~~t-1Pi'ni d.. •..• ~1_ d ÜZ ellÜ:l çinko kayti,~~=ol QC22'n~a i....;. ve. '- eritme türli te~irli oca2;inin 1..:. eri kontrol iJike.nlari ve - 70 - 1 aralik- ~:l-c;im-i L_ C"f ~ Ll.:_ a-ra~ v'f -"-- :'.:.:.'etimi). oc':::;'ir"i iide dil=:- ~unlarc..:..::,: ve miktE::':~a 1 kapasite uygunlu~, n-~ri"rleri'nde C .....•... b"""'" 6nce lri~vacal -~_.~J OJ kriterler metallerin .•...• ';e '='12slm hE.zir..:.. ocabinda çelik bakiminc.an ic;le+-~o:..·Jt ....•... 'J....1.. eritcie geçmeden ~la~imin c. ..,:_~ baslica veya ö.rt:.:::a.si) 1 Eurada en uygun e.;ereken t ~, c:"~ e.•.. ~ ~,"-,-DB .1.0~J.. pirinçte ,,~nilar~k Cl-'-- iç in '-, co , C,S ve ?'un .J -'. .:: (frne~in Hazirlama: ve çalissa s~cakli~i __ ...•..... .L\... det;::..smez degisik::"ikle: clur Sie:c:en's-Eartin Dö~=--:.ir:;hc. Gel er - LbkU!ecek ·:.=-1::::2]1 sinirli ~apilir.D6k~me la:,1r(ürnebin kate kir;~Y3..sal O Cc:.:::i->..~ ~ V", ri ~.c...Cc-· c: -'-. .;.. 1 _ - _" -- bilesimda tirlikte i-~ia _C---l.... dE:;:;-i.~~=::".=.rir:e E':0re <OJ,~ Si. ve t<'jn'nin azelarak ia~a .c==rirD. 2.}Tilabilir: sirasinda ot2::"tlcyici ~tmosf~rde c) bilesio cehCi aluminJ'u221 ala;-imlari ,bran::: ,dölc::Js c~:::.::"r -.;e:;'2.. çelive v a e rict ü k s :i. yon o c ;:'kI 2..r i LE J '::r i c:=-::. - ::-.c ::..) , ~co t OJ. ~ ~ ~.., V. :,..'::..."':_l; sinifa üç EurJ da eritme C5rr.csin :"i n ki:Dyasal -.'-=:' va dökÜm en kücük ~ ~1ro""omi'·1~'e!'_ J..~ __ 1<•. ..l..._'.} Eletahi.~ jik t ,::=:'2 lik. ( Y..:it.Pc" '- \ a) Sabit U) Sekil 7.1 b~slic21ari ocs'rlar Fotcoli ( ~unlardir: oc <2,' i ClT pot21i - kUDol acce'i - e 12]( tr ik 1i c c ct k i cc::"~ konverte:=-ler SiernEns-Marti~ - hav21i ocaci ccaCl2r 7 . ',. ~'ot Llli o c cl k 1 ct r. ~J~ jir çelik kabuk ile aç:l:p k2pa~ab~len i,~ir:.de sCjr.O:::il~ln 1 erdenlireti i,~,.~i,Çlhc.~.i _'--'_CL. \"~Y'-l 2;cn de;,:isik luLiilir. LaDasitE Ü:iis bir ',~ _Q~coin 'leJ'2 iT1et21Ge~ pota i-,otal:;r seçilerek Leri 15 kg ile ~'e;- ~-; r~ ~a.l.-,-n OC2'< 1000 özellikle ref::-a;";-tc:l' bulunui'.Sabit "I' ev;--ilç.n CL",U __ v• d~T> LE - 71 - bir kDpcktaii clu- oC2~lcI'ca +-;:,..." iu_U ve r::iJJ=e~e- pot21si> r.ii'kt,..",. c a~~_.2. çok .:;.çci.çli olarak ara:::L;,da ce,'tisen açi- ~. Uj'- kulJ,Lmi}::0:::-a1i d0~0ic sicaklik~~ ~riyen ce~ir disi met31l_r IJoL.:.li ocu,c12_'ua one')il i bir -u:clari ve yaJ:itta veya e:rtar;,da LJ2talin te~l25ta olmac,idir.l:..rimis eritilir. \eriois mete:; 1in YunDla bulunan r;enden olU::;lln buhar ile blinyesince özellikle hidrojen di;ZÔ.Vil~tuJ SdÇAst:.::r Baca i TcbEi~}n (].çilmis komiinu Sekil 7.2; Kupal - 72 - ocat;i ~.--,---------------------------------- iirin 11 L ii:O sf eri ni n hefif oksi t 1 c~yi c i 01;J rek Z1yerleflc-:l2.Si ve y ~= l:i2 Eazlu~'inin eriyikle mumkün oldulSu ~:c.dar az tesas sat2;lc:inmc::-;ibüyülc önem tcisir. etmesinin 7.2. Kuyol Oca8i Kupcl OC~~l seçtGn yapil~is ve içi refrakter tL~la ile öru lerek a5 ta:rl'iinruis dikey bir ocaKtir (Sekil 7.2) .rupol OCE.klEJ'l çok far],1i boyutlarda yepilcibilir. ':'iccri ocaklciI'in ciS çapi Ee~ellikle 1 .. 2 in ar3~indadir, kapasiteleri ise 20 to~/ssat'e kadar çiL:ibilir. Ocak içine pik1hu:rda,kok ve kireçtasi birbirini iz~eyen tabaical-aT i-ialinde histüste yüklenir -ve :~arj alttan erisis-r-.etali!l alinmasiyla kendi at~irlibi ile asai-i ir:er.I?ejiLiJ t:21indeki OC2J~ta altt;ii:i lcok yatai::i;-:.a tüyerlercc:il Üflenen havanin sagladihI yanma ilc olusan isi, birbirini izleyen kok ve ~etai tabakalarindan [eçerek metali eri tir. EriYEn r~,etal kok yctap-:i:::.dan 2.s2t;:i sjzüier(;]~ ocak tabaninda topliliiir ve Z2~an ze.",ün r..etal ap-,zin- demirin eri til~e~inde Y2)'2:in olCirak kL:_12i1l1E..nbu ocagin özellikleri ~öyle sirdIenabilir: o) .sürelcl ilik: Sivi retal ocaktan belirli araliklE..rda alirür. Kalip üretim hizi ile cetal erit~e hizinin birbi~~~E uygun ol"-~ak c-,~~lr--~C'i'-çle '_"~o-, cc~>-;'-nd~[] c--~-= ;:rc:iT:-r-l~ --~ i~ .' ._U-'-OC\.)-..L--,-IiIG.u J'GL.1...":' ct ,--e-Li_u. ,,:/c.._c"I'-4-cr.:.ilc:itilir. ;:;ritme Dökv:e _>.-L.:.--, __ 1 tirim, bem de isletme gi~erleri bakimindan c) Easitlik: Az yer tut2rikuilE~isi kolEY, ki sa olai~ tir ocaktir. ~"":"".....:....:L..t.::: •. dG~a ekono~iktir. d) üzeIliklerin Kontrolu: OcaktEn alin2.n dö1-:'mec.emil'in bilesimi ve sicakligi,firin sErtlarinin aYErlaninasi ile belirli sinirlar içinde kontroledilebilir.Eilesimin ve sic kli~in en Eza ind&ha ~a3.s:is ayarlaniiasi ile içyapi detisirilerinin dirilmesi isteni~seierimis ~etal önce iki~ci bir oCEta -:,Li ir ~ 'e'· .• · (i'l'ryplt-"1 10'1"" "'ur"lC'~ "C::' i-."·l·+c>...-, s~Y'~-; '--'-';. c...l.:1 ,::;ei hlL ~l~~~~~e.c..c..-~ 'c c.... ci. ,JL..? .LL. ..•..•_c,~'" Ud~(J. GO.!Lll!Le geçilir (0ublex yör.temi). - 73 - elcktrilc Dök~ni ~)cak~urinlio 19. y~zyilin la~~rak larin sonlarinda d~(isik üstuulu,kleri 30000C f;ibi a) ocak "li .i'l.~'r rri i ba~lamls,elektrik tipleri i e iIJ_~ IT L r, o' ~L c''\ L...:.J _--'.J......LL..-l.--1..-\.-.I-1 ri.:oTC'.lln hiiPeimi i:.l'"-v •......• ....L...L.••.•• ~ __ ~ .•......•.. lcndir~3 [ibi ·'yo-i+-ilCJn e) Her türlü : ocak- ulasmak r.iu[r:ki~ndür, ....•..., islemler içiD a12~lni istir.~lektrikli i' i./u " +L.r enerji inin Fiderck kOlbydir, C) cJlli ro iJnilmaEi yc:irJr= oze~li::nebilir: Gibi sicckliklara kontrolu urt" gelistiril aSCGidalci yuksek b) SicakIiGin (~n('rji::;i~cJen C·o'/iilm"7 • ---'--_!.iu~ "'T'ica •. ..r'~J-_ kolaylikla de~isik ;::;ri'L"'I';::; \./ _ '_ ve ~id~C",r' ci~ _:-:......i.i ji~ •• - gerçeklestirilebilir, kapa~itelErde ocaklar gelis- tirilmistir. El d:':rikli oc CJklar oC~"la":i (""11'•. ~ "'tr.;7";iç .l./il~--':'A\ c'r.~ic .l.C":' r> .-. 1.·.. 1 v·'-'"ü.J. •....:.....G e= [' rf" Jr j;:trotla rla t C~.C r Y' 1r t:-) :lG1 2. [2: ..• arkinda iki elektrot c~::i\il ise ,prilir {Truba di: ~:J"'" • _ isiden çikan C:Ç1C3 Y2rarlanilir.Elektrik ~Eas:n~3 olusturulursa erisi:;; de ta1 i (..3 ne •~ ~1lK "1 e ~ :) e-~e 1 l( i J.L ro -eDUi . i. >02 co" b) L indirekt crJCl 7.3 6), Brk (sekil u arasi nda ol u S tUI'ulurs b2I1YOS (c',e ..Jr' 1 " ni~·.::...,iT'. Cl." ,. >., d:ci ri [~rafitten 0retilen , vc'/aJ i;ç u :;~eT'e _ Lt.Li ve --,. ,. 1""\ elej.:trik oc akl (Jri , El':Di..J(SIYON oc c.ld ari ,Al'.K eei. ' 1-; ~r. :c i~eKG ''0 1.j... '~'.'L < y' '- a d Cl.u~ " ~~n~ii'• ('~~~•• UA-ll1.rC-i i i a c-i;.02.". i , iee .. l' ele~trotlar3 uv~ulonan v '"---- ~frilim r.. i- ,iJ G<~l dG~~k " yuj.=sektir. ark oceklar'inin Direkt si caklikta kali teli E2."iyen edilirler.Direkt yaYLnriji:;:' e:ri tilinesinde daha kUIICln2!1Jl çeliklerir.; Erk oCokI2rinin kap0siteleri ve yuLsel-: terci!J. 1 •. 1500 ton 012- en çok 30 •.40 ton kapasiteye sahip olanlar kullai;'--: ""ok- o'"'np dL'~ci;!r ~n (en "'Ol'1'_ ....•... 1 ton" 0..·1.. trh:l -,~ k'i~dr ~'---'i-J si' tel . ~~_Pl'l~ \, ~.i.._c.i ,:,Li_I\ .. ol_d.i.~ \j 1 ) bilir,a~cak ni ,..,1" ~ .i..-'-- '" .::'.. _L indirekt ark ocaklari Gicsinde 1,ullenilir12r. gEnellikle demir disi metallErin eritil- 7.3.2. }~d0~~iycn 02o~12ri i °c k 1 i' ::. c i r d i lei (~rub a (}y r}. 1i rI ar. Lh d i.; k s yon Cz e re ci "orina 1 bi r tronsforma G c;- törün 1<:. E :c f' primer s i z ve çekirdekli i i er 1{ ocakta ca erimis s a:r-gi S1 olarak - 74 - (ka~all:i) 01~etBli dü §\.intil e bi 1 e- ,i,~';;:;;;;-·'C~~---·- >'" 't<'''-''''~'''~''=>i>'-''''''''~ (a) Indirekt ( ( feKil CE}~_ elc~~tl-'ik sekonder ~)c~ini çt.\/:'t?le:::.fu sarfl olarak ele:kt:c~i}: c~~:ir:lari ruya eriTilecek 7.3 : Ark ocakleri ~çinde lSI ortaya [eçEn ilctken dus0Ll5lebilecek endlikleyc:cek metal ::c\cinden olusturur. ôlteY'_1J.2.ti1' sivi metal Isi dotrJcen çikti~lnd2n,çok 2:~lm, içinde dog- tE~~~ ve kaynel-:} a:r:iyla 75 - talcle oli..:.scn .... dnmlcir 't' 1 sai,;, (jr. .h arC'::{e i oyni zarflanda metol hc.nyosunda bir ](6rl:;cr,a (a) Çekirdeksiz tip cstar himi;:; aster ( Döküm a(1;zl , , Eriyi8,in '< hai'eketi pcmpasi Cb) (tanelL.] ::::o/,\ut:ilan Gobin f;,ekil Çekird ekJj". 7 ..4: .Lncüksiycn - 76 - oCdklari <_ l (;i...-l c- hbnolli tipte, sivi ictol pTii.~lT S2T[':iniTl çckirde~i çevresinde bir kunal olu~turL~ (~ekil 7.4 b).Cenellikle hat fr~kon~inda çali~2n bu ocoklarin elektrik verimleri daha yukselc.tir.EiJnalli endüicsiyon oca':\liJrinda çalisnaya il~= b,<lörke::i j:~I,r21i doldurGc,:;:: ]:cc2r b-ir Sl'n GEtôlin doldu:;,-'vllTl8si ç'<:c-.r:irc3cJ;:ii veyo - '> - cerekir.Eu ve a.siri ç ci li C; 7.3.3. rnci da) 1.:ip roakler 151tc:a gibi ceriellilde eritrrlE: için ec' Iirler islerde tercih de(il,bckletme (örnegin dublex • DircI2ç Ocoklori iiu ccokLurda elE1:trik aL1.lJii::iiD bir ,jiI'enç üzel'ineen t'-::eçr.,esi sirasinei.; olusaD isidan -ycrarlcnillT ..Ji:::-enç ocaJ;:lerinin uyi:'~lal1ia alaliJeiI'i çok sinirli olup [c:iellikle eI'ii-ie .sicaY:liC:~i c1j.siik l.lalzei, eler için tercih eoil:rler.Dir(2'.çler tel olcbild:( Ci [';ibi , ii;iiiden Y1j}:sek uJom geçirileL ~rcrit ve silisyu::n Lorbür çubu'~lCir da }:-ull,:ml12bilir (Sekil 7.5). D7777 / ~/! ~7~/ // / / // /)~ J'?7/70:1 Wrtf{;~~:n.;!~j~/h Wri _ Tel direnç i , -{j i \. Sekil 7.5: Direnç oc akl c:~>i - 77 - - 7.6: sekil Eessemer konverteri .. ri'T'opena" .............. 1 lr~r:'rpr+-eT'i· ..l._U":''Y_ --..J 7.7: sekil r;{ ~ .. _ lrcpenas ve oksijen kGnverterleri pik veya dökme cJcriiirlLTin .~. i<onvertcrler Ji YODverterlerde C,Si,::n,P,S lik elde gibi elemc:ntlerle edilir.Yani dilEr bu ocakIJI'da katl:-::iclar amaç m~tali bile::;ir.il.::rindeki aritilarGk eritmek çe- de~il, i~2rak çel} urctriie~'-CtiI'.EonvcrtC're dolduruICin sivi nietalin l (~~ '" V2 y ;; y 0 ~~ Y Tl e b 2 va v eya saf o k s i j e n {3f 1 e n e rp k i i S t e n ir e ye: c::liCric:ntle? }cY.:ilarak Eiderilir.GereLti~ir:de alô;,i::löma da ycpilorc:ik çeligin bile~im:i:Ün ayarlanaiii bu ocaklarin eegisik türleri vardJr. tlk gelistirilen ocaklar }:dvonin tabundan üfeT} y.: i:: i - 78 - (?ekiI le:ndit?:iBe'sseme-~ }:onverterleri ha oksijen Il'i"upenaskonv::rteri konverteri6ir C;elik ocaklarinda , eritoe :YE:Ybin olarak sig)elip~~k kesitI vardir 10 .•600 ton arasinda edilen k2pa:;iteler olust'rtleu 100 .• 150 erenellikle '-' Lireç Tdsi yari J i (Sekil teleri hurda üstten saf y cmd an oksijen üflenen OcaklEri ür"etÜiinde bbl~mü ile üze riiie 7.7). (~ekii 7.5. Siemens-Martin veya u olup ...;uni:iriGzde da- y aygi n ol ~rLik Lu II anil 82-iln r hs v cini II rii8 tbl üflendic;i bir 7.6) ve kullanilan Siemens-!'JBrtin genellikle bezik 7.S).0odern degis~esine ton ve diGer oca1:larin ratmen, pik y~klenebilir,2yrica katk:d&r kapasi- en ço]~ tercih cra~lndadir.Oe2ta yariya) astarli eklenir.Eu de~ir cüruf ocnklar ser Dik demirin ( ~ekil 7.8: Siemens-Martin ocati - 79 - sivi OCEoLO t Yulu } ~)lc(? cJcld'ul'ull[0~1, :liJrLJrlonill;,iJ,-,i 0181';:L rekliuir,ani2k t0~ire belirli i P l; 1 ver gaz iz l.uva c.n isi ::il:ip eritme Si e Die co k fii'in y,'):sek I1;L:d:ün olur.OcoCiii araliklarla ali~:r.CenellikJe y c:rl,: 1:1 (J l' V t: Y cl hcrn de C:, (5r~~tin yakitlar Lir çDli ;rriclsi siJ3 ayda bir) ocak kullanilir,ancak G c k II 1 12 bolgesinde c;o:::.:incicn r i i 1 b i 1 ir. iJ C çi z sivi :y c:: Jr it ve j'c:ikilir. ris-i'!a rt in oc iJ Jd clri nd D d ô ce re l: ort c:im it=erc Ls e c L;ru=~ la o~u::;an reiJJ::~~iyonlcrla,y(jklene;1 oetal bL:YGkölçüde ari tila:C'2k çelik elde cc}ilir.Lurada c:yrintJlari v('!'ilriieyec(:'}: bu ari 1:,-:-;a -\~e ala~l[::le::J i:;lc:mleri sonucunca çeliCin bile:,;irr:i ilc' SlCE}:l::.s-i a) iJ rI il1.i r v c s 1V 1 çel k pot Bl iJ r B a} n r ~ i 7.6. EBvali Ilavali olaTale i i (alevli) Dcsklar fir}:-~:!.-2r dck~::e der:irin cerd:tici aYOj'lcii[!;cSlDin lccda l:ulLinilir.Kapcisiteleri eCeklarda Genellikle kiri:yc.sal bile~iminin (örnegin 7 .. 30 ton teUlper hassEs döküm) GL:rL2de{Usen bu arasJnda s'b ve 'Uzun bir critr,e bÖlGesi vardir (Sekil 7.9). i:ei_ilc hurcasi,pik c,emir ve teri::;er dökörn hurdasiyla çali.'::iiia da ,'.'cpilabilir. GCr ve h8V3 k~r:simi $ekil Yaki t olarak kullanilir. 7.9: Ravali ocagiii - 80 - [eIieIlikle kesiti pülverize J-:j- ! i T AçA- L~ S L'(' :: ) n;i ci "'i ! c:,,; E' (J. - , ? - malzemeyi tk 1 yecek :(~I',/'I.C;{ .:h;:rL'l or 1 amsla r1 ise clD(vr11CU perçedan b~kl€.diBL emn 1 Y ECt B ere i:::li ve. 'zor18ro~ji bu liretmekle ka C~ 1, t- on- t&~]riöSl y~*timlUdUr.~azi tek çôzlim vardir. sadece 'f\c~: doktlm 2 kUgWrSU2 ;:'.;;!6'(jj11(j..ri.i:n M' J L..•. .~~!.'; beTir1emt'kle1 r0 ,~~ f2 durum- i.~!evii\ yerl'f1e se\iri.~ hallerde Böyle p2trC:SrtJ,.l\ kolay üretilir olup o1l11d~i9t <J{7i\}}Y1P, clDkv?f1cij-sö2~All'5rJ. bi.çimi ilr-e{ebl1/Tlrok içif', he!' ol ericU:J1 1t1111dritlif1k2Df'(J.ncldo'1t"~Mco.k par-ç€i t~5E1rlrNo('lnoo --- ...-'r: 0 açisindan yöntemi :7 t(! i 0'- bi.r-den .. \!;7,/y.,<]'/li( V , ~ ,". ( J~ i ' ~ ~~e:, i ,,',}:i V1 ~ r.' ;"'::;.';. v foclei i ve --i i ' ~ r_ i J.. r'- ,.-, ·~,·'c..Ç'Li:'C"e. , i vef'dJi'" seçenek e..kOf'lOMil "':r'~. VJ () .:."" y8r}i.' uy~un1t.i~ull t..vl.•..• tl S J { fL~ i i-:~' ve, tase!'lMdct di1::r.e-tf2. r-, t ~ l·V-L",-ril.~ f", cl ür-Q[im et tVltrrtt3.! }g~l"e~ ••.•• Ui_ >"i. t ELf ~li' .... i iCv,-r-~! ! v··v" ere Dt(} i~_i ri \- .•- - ~.. b) Far çan i ri % es it ler i ~Enmeiidir.Aksi ~ac2k, ya h~lde r·~,LiG k 1..2 n kalin d~ herbirinin c ~ d Ll ~';u k a d 8 r kesitlerde e.c- ya it ol d C :;:,2 ri- bo~lutu çEkme ayri Byri ~~slen~esi 2r 2k o:u- gErekecektir. ( \ r , i i c) Kalip ti,,;iriin- içindeki yönLDe tÖ1selerin d) halde luklari göre :rii~;rT',1:ün ianeler olussn iç:yaj.:'ids bEi) isi ile- zayif ~·:2r.c;1 önlem elinfTiBlioir. oldur-u köc' r az }.;esit en son olsrak ketileS8cak olu~ecakt}r.A~a~lda için sirasinda Liçi~lenece~incen, olu.':i:asina 13ir nokfcda ;isi kEtilas~3 yapilabilecek kesitlerin tas~r]m birlestirilrr:elidir. bu kBselerde bir noktada de~i~ikliklerine (~~ LS:=: ]( YL:i-'n/l,ç - 109 - ~J J çekce bo~- birlesoesini OI'- e) l\ l' ~~K 1 L qrt 1-,bn'G~;:I1B 1:Ö e 1e r ;yu v 8 rI at] li .~~ dik~at ali, tiçimlendirilirken t'2rke(:~'ce3 r-J0~-ljni;}r:;eli ve YI olu~2n [l;er;'kli [azlarin J.. ,.' t;." }: ~esi .. " 1 \o t8ki son~cu ~asi1 ~'5i.;1::'[1311di '. Yi .',_" (1(,1/0" k B} kalibi düz01t::'C:eler J S) kesitlerin ecJilTelidir. i r) M3çal&~ bu slraGa 5DCEk .-:;ir b-J/"r'ccv E C c. ,'c II re EJ SlC2k y}rti]m8içat}2~a _ 2 r . ye rj J J [ii 2 II d 1 :r : elLeBcak c n,' Q'y e c 2 k d ij :>:: 1t [n e ve ç2rpil~a~ari ~~fi,/.i~\: k '~8r1;:lari- En az~ indirilccelici-=-. (~ ' - • - i ~ 0"-,,1,-::;c.Jt'J. - ?ci re;. c , '1: =-:i -., ~n,Q~~Qr _ ... Ji, ~', j''-'.t-'l-c','d-Ll,eSr.li1 ,- ~ T', ":"" ~ '1 k iJ~.'L:~. i i ç ir~ n n =e . '.. '.:..: co ~. "'-G,.e~tc_Cen r b e s t t j z ii} me}' i L~ e II 5 e II e i- ~ '" ~ ~0ç.l;""a ' .. :7: e E i h2J i 1LG}:;:,. . ri G e .• alin~811cir.vrnegin, Yc n d cl k i t E-~: E i :<l e t; n me~esi 1Oi'J ~eleriD ,i/3'.~" ,\,.,~ \ '--./< (~'~ '...• ..'., scnuc~ 211 pt E k sert,stçe ~cJrrJa SlI'cSJr:=a f J-:- olufEcEk çErpilca ve~a i s c- bjzüleiç ceril- yirtilrnala_ '. '.' ra neden OhcS::111 cnlecek için are batlanti1o?oa biçim de::-i~-'i]:_ 110 - B ) KB a) 1ip 1ama Yerel V'~ rO~cY_IFl L ;><- t c:"1 ." rr0rnk0n çikint}larden b) Ii<] c'e 1 i n k a li r raKiminasn 1 ' oldutu kBdar k c ~ ay s 1y rJ 1ci:: i } e s i cr; kaçinilmalidir. için i } e ter 1 i e tS in saf'lBnri,elicir. ," i. ( YI c) lcr.çB b~lCm y0zeyi d) Zorunlu iki ayri ina~alarin bir (3 dökcm biçioiendirili?)~en alusturmaya detiLse ~aça C5ça düzle::sel bir çBlisilmalidir. kullanimindan birlestirilQ2ye kolay L21ib:inda kaçiniImali, çalisJlm31i, temi~lEnebilsesi k J 1 ri 21i d 1 r ~ - III - için dökümden yeterli mümkünse sonra bosl'klar U'2stJr. Y2ndB,6~k~m plEnlanan (cl -?arçanJn d0~~lt~E1Er y6ntemiyle tretilmesi tir barça gBr01oektedir. tasarJmJnca k~ÇLk YEpJlan ile ks1Jpla~ada J:ulJcn:-:-:azoruiilulu[u maça oi'tüc:len kal/:- r b) / yi 1'lo<%r,,,-, 2) T5Sari~da 15r.1 ve ;yüzey kalitesi en cnemli yön~e~lerin e~ sullanilan rclü uygulanmasini ictJII}'/{4c!ervL CICer kalinligi, uygulanecek cynar.A~Jri Kd~lt'it del/k/erin az ve (lada -dök"i;m yc'r:temini gereksiz gerektirecegi {;~nej:h /(LJrM 6i'Aj.y,lck+1 boyut taleplerin tolerar-3- belirle~ede daha unutulmamalidir. pahali Li V i_~ /i/yinj! tik '-,. r~;'VI ~/~ (Ci ener- je f temIerden e ve uyçuSarsma--iJas:i;a 3i'l18 çevirme en ve makinasi Savurma u durum ~e x j! ka- 4 makinasi Z . saçlarni':? '= b_5. ~ekil. 1 1,;,1 örs ve ise elde lisan kaliplama lameda önEmii rece maliyeti nimi büyük Kaliplamadaki ede- emlerinin ma,maça gin olarak kul Kaliplama Makinalari: makinalarinin bir açi s in d a n d e r e c e iJS garSma ik Derecesiz i gelistirilmis asam_a ~rarak i i k a ip 1 a~ ~ - ;-gerekse oranda J2grecesiz bos i dÜSEY olmasi i~st;r-ii tanimlanmaktadir. k;Ü 1e dorece is depolama. vE lj'Jtay kalip Ayrica hazirmaliyet d 19 i n da, ger ek azalmaktadir. bütün islemlerCalt yerlestirme kaliplama bölgeginde llue göre Kaliplar linde ve derece ve üst kapama) yapan [isziildi'ün yöntem: kalip bir yarilarini kisim (Disamatie) kaliplariil ;~,' biçimlEnirler_CSekil. içinde olusturyapilir. ~aliplBma dizilirler. bdlgesine ( Sekil. Bu arka v2 yöntemde,kaliplama yüzTe;':' n:i6didin sek- itilereki zincir sek- 44) bitisik olu~a 45 , l~\ "l \ ~({ ( .--\ \ \ i.:" ;! '1tJ"' ! ,) ) t" S eki[ Sarsma tatilasi Ors Silindir 41. yüzeyine yüksek Seki , . 43 ) savurm~ 1 45. Dökum is [emi Model(~l) ddkUm kaldi~IIJrak hattina nin kalibin Kum presleme itil~esi kaFasinin Sekil CJvurma kepçesi içersine de- ve .'<.onveyör gereksi- Düsey 3. 4. çg yu S2iVU- IA- 44. Kalip hazirlama i V 8KL in ku tc.:=: li 5) Dck0m havc.zu düzenlendikten SOD?a derecenin Gst yGzeyi falya ile kaplanir. ce ( 2) Çok ince bir plastik }sJtilArek fOIYE ffiodelin yi:zeyi kep- 6) Kutudaki d~~Ece vakum ka~d~rilip ::c~21~en la0Jrv ?i) !.lç~k b:sinç f0~Y2n2n s22:l;:::nir su., bulunan . rlJ.ir. ]0zeyi y~~et212r~~ Tam kaplamasi ~;~ 2u ve içiiide vakuin boruderece ~e~iide l1Ez2r18i-~en birlestirilerek kalip ~8z]rlenir ve döküm yapil~r. yerlesti- 8) KetilBs~a sonr5s1nde 1:aldirildigE'.de i ve parça düser. VBk~rnlu kaJiplaina ) L i_3:i t~rece i \ ayiril:~~ - 30 - kum y5ntemleri vaku~ cegilir '~---r--'" ~-_ ,-.. ~ /J LJ {;; uez;- TiM -<> ,.,., C! ;iii;: .--------.---- -i Ee//i/j)r' .. ve· t:A/s tiC- L Li ii /1J'J I1J D {:;L t;ÇeGL / i ol ,-. i» ! ~ ( ci (~LN/j: 2h:}; ,.c(jj1~( , /1.-1 E !. 6 t:/ v' v'\ , ~ ;;ri' •...- e(g :z: cl ",' ,'~> i~ - ii .•. .:. f-S r' ' i· i. ....J: Y(YA P i Pll E çiN i. sri (N iP KA,. TAN .1 C .~ ( K i< f i'i I KAR tl'i i< CD \ /':1 .5! ci ~ ~1~Fri,\KT(R N .., 00 E C L. f <, . .'/i!i" ~ lo, , (j K H q. i N i ri . U ili H/\SSAS 5 i L I N (II '0J ('i V0'i ~_ (L SF. < K IJ M Ri i L E "C1Al [JOKU/,IU YAPiLiR P " r, C A S !', i S t, L H A N i<, I No i,. i0 çÖz ~ -:--_ \~,: 001\ Li ~\ , .,. e '\:1ç « ' ... __ ' \ • LJ LS/ ... \ \ ~\.{ -- .J, .il· i' j . . l f l ...' , ~. i LLL t:. L ,: 1, i ~ r~f: F f, n~H,~, k t\ i , ~,,'- ,.\<,' G ( f L tl i~j 'i~. R 'r t.. ci 'v rJ1!~c'S ,~.~.~ ~ o,~ re,' [:; i , O-J :.': ~ L f\i F( ci ."1 p ~.iA [.IUE isl!11 15 ~ l i~ ~ L<lilR - - 1.<1S ".11>' ---j lll'" .~C) E \~ URl! hi i<,UlV}jV i) ,~ A . li. iii [ i) /j ci" 11/,/ r rJht;~·; '\1~ 1- ç i (.·--:J i r.. i- l.,k'" .1.[.111.....1 ~.' . ~"'.~:i, Li t(AlIP " i •• L(;UfSI H i P h ~ 1.~~""j.H " nt i\(~~ t hJ.J J( LL lt y_t' [ii L Rili j [[~R~i<' OI;,ARI I" i R ... i iI:'J ,\ll')I)[ll hi (:.11' / i S )[ (! (iK lif ~J 1,1 i i "', t Lk I. N K I1 J 0"( 4 IHli. U [ i" ri L iL i S TE i,' F. N k E f ii , " LI. Ij 1.[ r J \ ~ "iJ1Ul.U't ~( II ,,' i. I G L J ~i(i LJ' ~ J)11\ ,'-\. K \, __./ j",~ \ /'l',L RI J) '" ll.:'t,<.!4 ~'r; Ü;.s \tt { "a-",I'.~\ o,, YERLE ::;:::/'<.:.c, is\ i • "f. ~ ..••. .'.' . <J .'f . 't.. ~ " 1 '''"':1 i 1/ 0', i··' ,';i,:" il i"i L H~ ç.. R • o AI/Al" U •• lltJ ~. _ ~.~~f.\) i r::~ __jJ Z [ i N I R ~ )~.\.j. (~~?~ . ~ '" .. ~;iq<4\<',())r \i :/1111"' ~r; o D IJ S IJ LLE IS1E/'i[H __ J...;,:/ r c. J l.iiii.I,J ;~~l "CJ[) liiflILAHt.K DO>:L)j,I.. Kt.lIP .. 1./1,;i:.l.SI,' ~ K"eCiKLU i' '"( VV\ f U~KI ç;,ll I ~ ((, ~r ii' () r. rf.::;i~, f ~i' rn ri i" i' OI\LoinllIR. III I rlrc~ YAK U'" "ALir IÇIN[ 15111t.M/S >~~J_r::~ (t:i,~ .('i'\' . '.' 8J.. :.\....) ~(~~.,.\'(.,,~). 1~'~).:,\~ ~ :z Cl! i il . 10' Vj -, ~\,' li") ;.(~ S ;:v H ,'l. S SA _______ r' O ~ •••~.~r-'-' vl ILA :6 ( s L E -< ['1 i rj E.R E C' FL f:\.r-~'I, ~- -=1 ' •"---- \i[DON. ~()()[SII\lN NDAN SONRA. >.iO"",lERERiTii[ '.' ,,~ y, C' I S A K ~ K . N +> . (j) 'ui;,JIJ,ASI ,t.LIP I""· 1,\ Jt :OJ ;.: . , 1 ..•. :l~J® \VJ,J? ..~ xo eJ" \ ... Eoiil/i. mo~d'p.Q') ~rQ('I\'r '- , ) ":,' (/ \~\""11;' '" ...• j .. r D (8d~PCe Ci ) -,~-- F< ii: i::i r /, t~jh __ '" _.~ O,:EL ".tlllPI.lAOOC K...IIILLI.F H"-5<,AS riO~UfJ cl IL F. DO LDURULUR \j\iÇ?rlr 'liiri \ \' Zrtlif<1:<J \ L 'ÇL\? OIUIoI \.ri i (OW;; (TFlAFiii.i. •• ElhL ,"ODlCl SA.l~If.l1 GECIRILlf1 [LIR KiliF i( All ').., ' C=.__-=:1 f· ... --< L ..,,---.-. - / pc- )F~(tJCD r0 \ " \ '"" .... :~.~-~ o . i v' o Jf,'\ ..>-..();,'-{ C l J.. A ~ o ri", ,1.," ;.. i t.. '" i N li i ~ ~j Ii.l f H hi U lt. i)!iIH AL TE,i, ~I' } CD iK:: DEReau'~LiFt:#iA. •.... YONiENi ,- Ii ,ÇA _ il'rOlGf fOr/fl PA 12ç,;.., SI ®-.J; md,;ff; i . ''''';, ..~;/ ~'"0~}GY~fcm'Cic'i '..... , ::-...-:=-~~-.~~~--'"f'/i~;.L . ~~/" i. U...•f- .i:Pltbrn I!QZlr(a'7 mllS/ :- " \ - k ünde ~ TPtLP-.-fL\ TIPLEK! ( PrD+~D r. Se)ahuJ;; n i t{~I'.J--etCi) Talas kaldirma islemlerinde talasin Is parçasindan aynlmasi, islenen parçanin özelliklerine ve kesme kosullarina bagli olarak fukli bIçImlerde gerçeklesmektedir. Genellikle kesintili (kirik, kesikli), yapisik (sivanmali) ve sürekli (akma) olmak üzere üç ana tIp talas vardir (Tablo I) (SekilI). Tablo. Malzeme i-Baslica talas tipleri Kesme hizi SÜDek Cv) -.;, YUil k (e Orta i Sünek Sünek Gevrek Düsük i Yüzey düzgünlügü i t~~ .. l:ji . Kötü Kötü J i IYi Uygulamada yukarida belirtilen ana talas türlerinin disinda Isleme kosullarina (kesme hizi, Ilerleme deger~ kesme Sekli derInlig~ talas açisi vb.) bagli olarak ara talas formlflI! da talas fannlari 2'de görülmektedir. _ ortaya çikabilJnektedir. Bu ara , ~.!fle ~azalmaktadir. fJ..... ig·li: ~~{- = ~i~:~ roi - seklinde .100 Sarilmis Paiça. Pa,ça Uzun X Sinirli 10 30 Sar B Uyg emt i.Jmis 100 60 3Degil Uygun Uzun Xarisik Uygun Uygun Deg i!un .3 Bant i Spiral i C'4U: . Spiral oô O 6 i'v (1i •,," r.•'~ tii- ~ ._ •. [ 4&b...;"" .J tJ& Sekil 2- Talas fünnlan ci = Talas hacmI faktörü Ct = YiniN! V tm = Tabakadan talasa dönüsen talas hacmi Vt = Kaldirilacak tabakanm hacmI C . J It-->L EfZl L 2) SÜllekmalzemelerin yüksek kesme lim ile islenmesi durumunda ortaya çikan sürekli talas, bant,. karisik bant ya da seyrek doIamh bant biçiminde olabilmektedir. Bu sekildeb sürekli taI~ serbest yüzeyin üzerinden geçtiginden kesici kenar üzerinde tahribat olusturmakta, tezgahin çesitli tertibatlarina ve is parçasina sarilarak Islenen yüzeyi bozmanin yani sira, ayrica operatörler Içinde tehlike olusturmaktadir. Verimli talas kaldirma gerçeklestirebilmek içIn zararli olan bu sürekli talaslar, basamak (veya oluk) seklindeki talas kirma sistemleriyle ya da talas kinna plakasi içeren mekanik talas kirma sIstemleriyle, pek çok yarar saglayan kirik talas sekline getirilirler (Sekil 3). Sekil 3- Talas kirma sistemleri a) Basamak seklinde 1- PIaket, 2- Talas kirma plakasi b) Mekanik , Talas kuma basamaKl3Jill boyutlan 70 -suç.yaricapi 4.49a Derinlik 10 ss8,5 65Sekil rss,s> (mm) Ma1 z erne; k.a.pma 7,5 0,4 - Sekil 0,5 0,9 1,2 0,7 0,7 7,5 0,5 4.49b U,)mm s<basamagi Q,silerlemeYELgöre 5 smmn tb genisiiqi - - b. MekaDik tafaS kuma sistemleri. Bilhassa döner plakalarda uygulanan bti sistemde, plaka üzerine yine sert metalden yapilan, alin yüzeyi egik bir taIas kirma plakasi konulur (SekiI 4.48c)_ Plaka, talas yüzeyiüzerine sikilarak (Sekii 4_S1a) baglanir veya sikma tertibatina lehim (S!,=kil 4.51b) yada perçinle baglanmis durumda (Sekil 4.S1c) bulunur. Sekil 4.51a'da: l-plaket, 2-talas kir-, ma plakasi, 3-köprü, 4-cIvata, S-takim, 6-alt destektir. Birinci sistem çesitIi kesme kosullarina göre ayarlanabilir. Ikincisi ise ayadanamaz; ancak sikma tertibati ile tek parça oIdugundail kullanipa bakimindan daha uygundur. (a) 7 AK l/v"1 6EOjVjE/j~/S'j ·:< "'"O: -iL~ o' p= Sekil Tek a§izli ortagonal -=: cj O J( ~> m o;C; / ci ClL;1Si SIZI er hJctl ei S)(bo f t ci ~. ·takimin i~L) a C; ) (a) (b) görunUsü .~ Gen e 1//'t/~ Pozitif talas açisi ve negatif ) () ~ ) Pt t tP~) (a) ~) (b) TALAS Sekil Talas açisinin etkisi / 1.Paso Z. Paso 3.Paso u (a)cl.s-er;e! i {Orn. 1.Paso Z~Paso 3.P3S0 (a) \! i . ---...i \i i- /O'JaçF 1 i 'll \ \ b) Alin. -t.()yn~ T ) .5 (i/cy/eme ) ~ / C.I!c7 A. ~ 70,q" i LI' j mm/ t;i}) ..J, ,,"Yi __ l ' ,..,.., / 3-};';1:. (Je: v. ) 1")1,,.,7/lel. ,-j J. ) 2. TALAS KALDIRMA YÖNTEMLERININ ESASi 2.1- Talas Kaldirma Yöntemlerinin Sistematigi Talas kaldirma, ucu (agzi) keskin bjr takimla parça üzerjnden malzeme kaldirma islemidir. Bu sekilde kaldirilan malzemeye talas denilir. Talas kaldirma islemlerinin sjstematigi, takim ile parça arasinclaki izati hareketlere, takim ucunun geometriSine ve takimlarin kesIci uç sayilarina göre yapilabiljr. _ a. Talas kaldirma jslemi, takim ile parça arasindaki iiafi hareketlerin bir sonucudur. Taki m ile parça arasinda kesme (veya ~na), ilerleme (veya avans) ve yardimci (veya ~ayar) olmak üzere üç türlü hareket vardir. Kesme hareketi esas talas kaldirma hareketidir. Ilerleme hareketi, parçanin uzunlugu veya genisligi boyunca belirli bir kisminin islenmesini saglayan harekettir. Yardimci hareketler ise, takimin parçaya yakb.sma hareketi, ilerleme hareketi bjttikten sonra takimin baslangiç noktasina geri getirme gibi çesitli ayar hareketlerini kapsar. Genellikle kesme hareke~i dönme veya dogrusal, ilerleme ve YdjJuuCl hareketler ise dogrusal hare. ketlerdir. Bu hareketlerin parça veya takim tarafindan yapilmasi, çesitli talas kaldirma- yöntemlerini meydana getirir. f4i bakimdan: Tornalama isleniinde (Sekil 2.1), kesme hareketi parçanin dönmesi ile elde edilir. Takim, ilerleme ve yardimci hareketlerini yapar. Sekil 2.1 'de: a-boyuna. tomalama, b-alin tornalama, c-fatura açma, d-form takimia tornalamadir. Sekil (d) Cc) Ca) 2.' lornalama; c) Fatura a) Boyuna açma,d) tornalama,b)Alin Form takimla tbrnalama tornalama 25 i Frezeleme isleminde (Sekil 2.2), kesme hareketi takimin dönmesi ile meydana gelir; parça da ilerleme hareketi yapar. Yardimci hareketler ise parça veya takim tarafindan yapilabilir. Sekil 2.2'de: a-alin frezeleme, b-çevresel frezeleme, 'c-form frezelemedir. v ~' ~, iC.-:> (a) A-':- .~ u I' / ~. '---_ ,~~ ~ '." Sekil 2.4 Vargeiierne ~ C, i} (b) a) ve planyalama Vargelleme,b)Planyalama ,i , Sekil 2.2 Frezeleme; c) Form a) /:::-1 (CL (b) ( a ) Alin takimla frezeleme,b) çevresel trezeleme ' .--, " '.~,~';y- \#] Jn' i !j ( a ) i / i (ii i . r y D"ILi ( c) i iiJ! d (d) .1,' - i·" ....... V .. """'t ..:.'" ..... .... , ' ••••• ',',',', ..•••.• .' •• ' ,','.' c) 'Raybalama,d) a) Delik Konik delme,b) rayba ile Delik ·.1 >i :J j .• : ..••.• ......... '-"':::~'1 .-' t···· ," ~ ; .' i genisletme raybalama Vargeiierne isleminde (Sekil 2.4a) kesme, parçanin dogrusal hareketi ile gerçeklesir. Takim, kesme hareketi sirasinda sabit kalir ve kesme islemi bittikten sonra, ilerleme hareketi yapar. Yardimci hareket yine takim tarafindan yapilir. Planyalama isleminde (Sekil 2.4b) kesme, takimin dogrusaJ h2reketI ile meydana gelir. Bu süre içerisinde parça sabit kalarak, kesme islemi bittikten sonra ilerltCme hareketi yapar. Yardimci hareketler ise takim tarafindan gerçeklestirilir. aya r '. ~d ". >~.' (~ '. ii)' Tr-~~ ç ri,i a. ,: I, ~-- i , ;; - , ':'", i '; .1 (e)"~/· ..... ··.u~ ... (g) . (f) Sekil tiJ ·l w ... ! U"I r '"'iT ~~ L " isleme; • .' ~ .•• ( d) Delik '.' E'J~\ u 1111 ,~----il) 2.3 , .. tu i Se,i! i ~: :: •. ,.,. '. \(;" C~V L' i 1 ... ~-"-"""""I~'-' (CI»:~ ------ - .. i·· . (.•... ::.y<::: •.•. (b) : ;;) ' . .:..1 '-'''C •.. \ v r- "j (b) ( a) Delme isleminde (Sekil 2.3), kesme ve ilerleme hareketi takimin dönme ve dogrusal hareketi ile olu'iturulurken, parça sabit kali r. Sekil 2.3' te: a-deli:, delme, b-delik genisletme, c-raybalama, d-konik delik raybalamadir. c:;> 'r-tJ ~ t·.. i· ~·.:.·.-.t-ri . '~ r--EC~IU ~_i trezeleme ~ • 2.5 Taslama yöntemleri; a,b) Alin taslama c) çevresel tasiama,d) Punto e) Puntasuz taslamaif) Iç taslama g) Planet iç taslama (a,b.c-Satih hareketi ile taslama;d,e,t arasi taslarna, ,g-S'ilindirik taslama) Taslama isjeminde (Sekil 2.5) kesme hareketi,' takimin (taiin) dönmesi ile olusur. ilerleme ve yardimci hareketleri, takim" veya parça, veya her ikisi tarafindan yapilabilir. Sekil 2.5 'te: a,b-alin taslarna; a,e-çevresel taslarna d-puma arasi silindirik dis taslama e-puntasiz silindirk dis taslama f-iç taslama g-pJanet hareketi ile iç taslamadi r. Ayrica delikler, kama kanallari, profilli olan broslarna ile açilabili r.Burada takim hareketi, dogrusaldiL ( Sekil 2.7 ) Yukardaki sekiJlerde v-kesme hareketini, u-parça eks~nine veya islenen yüzeye paralelolari ilerleme hareketini, z-parça eksenine veya islenen yüzeye dik olan ilerleme hareketini temsil eder; kesik çizgilerle yardimci hareketler gösterilmistir. Tornalama, trezeleme ve delme islemlerinde kesme hareUeti ile ilerleme hareketi ayni zamanda yapilir. Vargelleme ve pJanyalama gibi islemlerde ise, kesme hareketi bittikten sonra ilerlieme hareketi yapiliL Bu bakimdan birinci gruba giren tornalama, frezeleme vedelme islemleri ikinci grubu olusturan vargeJleme :ve planyalama islemlerinden daha prodüktifti r. Talas kaldirma ile döne! (silindirik, konik herhangi bir sekil), düzlemsel (düz, egik, herhangi bir sekil) yüzeyler islenebilir veya vida, disli çarklarin disleri, kamali mil ve göbeklerin profilleri açilabiliL Vidalar tornalama (Sekil 2.6a,b) veya hez.elerne .(Sekil 2.6c); disli çarklarin disleri ise planyalama (Sekil 2.6d) veya azdirma denilen frezeleme (Sekil 2.6e) ile açilir. (a) Sekil 2.7. ;a,b) Iç broslama,c)Dis broslama Tornalama ile, silindi rik (iç ve dis ), konik, döne! herhangibi r sekil, silindi rik ve koni k elemanlarin alin yüzeyleri, vida gibi yüzeyler isleni r. Frezelerne ile, düz, egik herhangi bir düzlemsel yüzey, ka, iial, T kanali,vida, disli çark ve diger profiili elemanlar islenir. Delrne ger ile, silindirik " vekonik Planyalama ile, düz.' yüzeyler, pufilli elemanlar islenir. Vargellemc L Broslama (c) ile, düz yüzeylerin deliklerin islemeleri kanallar, disli ve kanallarin yapilir. çarklar islemeleri ve diya- pi Iiir. i'/ J:t} lemsel , u G (b) çok produktif yapilan kesme i ,(--- [ii yüzeyler, tarafindan -'"" ici ~,-~~ (d) Sekil 2.6 Vida c) il~ (e) ve dis açma; (rezeleme ile di~ açma,e) ile, silindirik (iç vida, disli çarklar ve dis),kanik, düz ve egik düzve diger profilli elemanlar isleni b. Kesici ucun geometrisi bakimindan talas kaldirma islemleri, kesici ucun geometrIsIbelli olan ve kesici ucun geornetrIsi belli almayan olmak üzere ikigruba ayrilir. Birinci gruba tornalama, frezeleme, delme, planyalama, vargelierne ve braslama; ikinci gruba ise taslama, hanlama ve lepleme gibi i~lemler girer. Esasen parçaya, kesici ueun geometrisi belli olan isleme yöntemleri i'e sekil verilir. Kesic;i ueun geometrisi belli olmayan islemler, parçalarin yüzey kalitelerini iyiltistIrmek için uygulanir. Bu nedenle bunlara nihai talas kaldirma islemleri de denilir. (b) a ) Taslama yüzeyler, a,b) Tornalama vida açma,d) Azdirma ile ile vida Dikey p)anyalama dis açma açma c. Taki in larin kesIci uç sayilarina göre talas kaldi niia is2.U, iki uç lu takimlarla (Sekil lemleri, tek uç]u takimlarla (Sekil 2.3a,b) veya çok uçlu takimlarla (Sekil 2.2a,b,c; Sekil 2.3 e,d) yapilabilir. Genellikle uç sayisi çogaldikça islemin pradüktivjresI artar lerinin Yukaridaki açiklamalarin isigi genel sistematigi, Sekil2.8a'da altinda, talas verilmistir. kaldirma islem- i J • 3_ TAKIM MALZEMELERI, PARÇA KESME 3_1. Takim sivi ;~ARl MALZEMELERI, Malzemeleri 3.1.1. Özellikleri ve Sistemaf,gi Parça malzemesine nüfuz etme, talas kaldirma sirasinda olu'::' san kuvvetler, basinçlar, darbeler, isi olusumu, asinma gibi ,olaylar ,ve ekonomik faktörler göz önüne ,.Jinirsa, takim malzemesinin 'sahip olmasi gereken özellikler asagid;:- gösterildigi gibi siralanabilir: ,;) - Yüksek egil me ml'::ivemeti, - Yüksek slcak!ig1 Kolay isleneh:m Ucuz ol m fi::;; , zeme3i :isinmaya ve basma karsi mukavemeti ve tokluk; dayaniklilik; .., :;5i; Günümüzde LL;m bu özelliklere sahip olan bir takim maI-:-:;>0 yoktur. Senellikle yü,~sek sertlige sahip, yüksek sicakliga veT;?"} kar il mukav2f).::rleri dusuk"t,r islenebden ve· pahali malzemelerdir. /.:) -~.Üinendisl:i!:;. diger ,rcd~:~m.2..' konularit-Ja[ze:neie.:ri oldugu egiline, gibi bu basinç hususta VeU\ifL. da önemli·-:;: J.'-!Lj ddya dayafkh ele:e:';.'~.'.·.'." •.• olan, ve ril;!1 ise gö re bi rbi rinr zit _ol~n t.e_knik ve .ekonQrni~ kosul-::,J '._j.' lari bag(~,Jjtiracak sekilde, : a~im malzemeleri en \~gun t.~kim. malzem~sini asigida gosrerilen faktorlere i , . b'l If. landl'/:1. Kimyasal se~,me~~ir~~:(~:,.;) gore sinif-:-!:!,J :<>'~1 i bilesime gÖl{: :Karbon çelikleri, JC:'"-"~ az alasimli çelik-,'...~ alasimlar LL; hiz çelikleri (stellitler),(yüksek sinterlenh alasi~ Iiis'karbürler çeUlçler), _demir (sen: olmayan metaller), metalik-':'1 sera-A mikler, elmaslar ve abrazifler. :arbon çelikleri,az alasimliçelik:-~ ...•~ ler ve hiz çelikleri takim çeliklen grubunu olustururlar,.}:$,~;j . r' u al-ir ak i , ve ..·:~:t';:;4 ",.\,,~ ",illsc gore. t~tet i~: r im çe l'kI' i en, ste Il'lLer sert me-.''<1}:j':;;<i . ,:j~·'i'-·' taller; me~a1ik olmayan malze~eler.: .-8era.mikler, elmaslar,~braz,I.: .... f7-~'ic.\ii ler. Meralik t~kimesasindan çelikleri olmayan demir esasindan, st:iiitler'Y~~l~Bm sert metaller gr,uptan ise demir malzemeierdir._.Ayrica,::~:,;~ takim çelikleri ve stellitler dökme, sen: metaiier de: sinterleine,,+:_E~ •••• yolu ile elde ' edilirler. v -: "o ,- ~ .,,~. ~>~~),A'~f.,:',ri~ ">'::o'1;~+;~~t~ ' ; .... >'\"~triQ~b \ .=;~~·~~·i _'~~":}~4 '~'1 ~jt'J:~ (-'~:O-I? :~;~~,~:r~~~~)i H<~.\i:}~ ·i.~:;~~1~1 Sertlige göre.Sertlestirme yolu ile serrliklerini takim çelikleri;dogal sertlige sahip olanlar: steJ1it1er, ler, seramikler, elmaslar ve abrazifler. kazananlar: sert meral- tmalin sekline göre .Yekpare (kesici uç ve sap kismi ile birlikte): karbon çelikleri, az alasimli çelikler ve kismen hiz çelikleri; kaynakli (kesici uç sapa kaynak ile baglanmis): kismen hiz çelikleri; uç seklinde: kismen hiz çelikleri, stelliÜer, sert metaller seramikler ve kismen elmaslar; tane seklinde: kismen elmaslar ve abrazifler. Mekanik özelliklere göre: Yüksek serrlige sahip, yüksek sicakliga ve asinmaya dayanikli olanlar ve egilme, basma ve darbelere mukavim olanlar. Bu açidan takim malzemelerinin durumu Sekil 3.1 'de gösterilmistir. ' Sertlik veya asinma mukave- 1.Kirbonlu 2.Hiz meti 3.WC 4. veya az alasimli çelikler çelikleri esasli· karbürler rc esa;1i karbürler 5.Seramiklu Mukavemet Sekil 3.1. Takim malzemelerin mekanik veyatokluk öiellikl8ri .-" - )(i r) (i 3.1.2." Takim Çelikleri Bu grubu olusturan karbon çelikleri, az alasiml! çelikler ve hiz çelikleri serrliklerini sertlestirme yolu ile kazanirlar. Bu neden-o le bu malzemeler için önemli olan sertlestirme ile ilgili bazi kavu ramlari hatirlatmakta fayda vardir. 76 süneklilleri artar. ile ilgili bir diger önemli kavram da kimalzemeleri Kizil sertlik, tai~~~~~esi~J~c~I1tln, kizil sicakliga zil serdiktir~~<!-lde, k~~~;:!\e kabiliyeiini kaybetmedi~ini gösteren bi2:~ liktir. Baska bir deyimle, kizil sertlige sahip malzemeler, yüksek --sicaklikta dahi sertliklerini kaybetmezler. Dolayisiyla bu malzemeler yüksek kesrn'e hizlarina sahipiir. Serdiklerini sertlestirrne yolu ile kazanan takim çelikleri, kizil senlik özelligine sahip degildirler. Bu nedenle bu malzemelerin bilhassa karbon çeliklerin ve az alasim]i çeliklerin, çalisma sicakligi ve buna bagli olan kesme hizlari düsüktür. Takim Çeliklerin alabilecegi maksimum sertlik k~.rb_on__miktarina baglidir :-Bu baKimdan' ~ncak %_ 0,3 'Ün-usrui1aeka.rbon iS,~~~ çelikler sertlestirilebilirler. Karbon miktari % 0,3 ila % 0,7 arasinda olan <,:e liklerin alabilecekleri maksimum sertlik, karbon miktarinin artfIlasi % O,55 ila O,7 arasinile hiz]i bir sekilde artar. Karbon miktarinin da olmasi halinde senlik maksimum bir degere ulasir; %' O,7'nin üstünde oldugu durumda Ise bir büyüme göstermez. / 3.1.2.2. Karbon (Alasimsiz) Takim Çelikleri i En eski takim malzemeleri olan karbon takim çelikleri, karbon miktari %0,6 ila % 1,4 arasinda olan, ergime kosullarinin daha iyi kontrol edilebilmesi: için küçük kapasiteli ejektrik firinlarinda ergitjleri. ve -vakum kokil dökürri ile yani itinal! olaraL imal edilen karbon çejikleridir. Suda sertlesti rilen karbon taki m çelikjeri, , RC =58._.64 ara--) sinda sertlik kazanirken, suda sogutmanin tüm menfi özellikleÔne i -<;de sahip olurlar. Yani sertlestirrne esnasinda sekil bozuklukl'§'fi beydana gelebilir. Maksimum çalisma sicakliklari 200° .•. 250 ~inda ve 10 m/dak'lik maksimum kesme hizlari vardir. 'i -~ \. ! ~-- 78 DIN standartlarina -" C125W1, .; , , '/ karbon takim çelikleri CIOOWl,. seklinde simgelenif. AlS! ve SAE'ye· göre bu çelikler W (water hardening tool steeI) ile gösterilirler. Karbon takim çeliklerinin en büyük. üstünlükleri; kolay islenmeleri ve ucuz olmalaridir. Günümüzde, sanayil~,s,mi.s ,ül1.elerinde bu çelik-· ler hemen hemen hiç kullanilmazlar.' .. ~. iCllOWI, i -. ara); y göre C75W3 \. ( i\)<~t~~~ i\9/ô '. ····{;T~&j -' >:::;;:,.~<j .. , __ ."',::h-4'\.:-1~~:-' '-' .. ~\.';':' •....... '. 3.1.2.3. Az Alasimli Takim Kesme iyilestirmek özelliklerini o- _.\.. -.4.'"~ ,m;;,i Çelikleri " "-041 .-.~-- •.. :'. -"t-::~;/-~~~~ "'-'.', '" J amaci ile, karbon takim '''<~,>ji çeliklerine az miktarda bom (Cr): vanadyum (V). [U~g~ren '(W), ~.:-f~; molibden (Mo); manganez (Mn), gibi alasim elementlen ilave 'edi- '_';~11 len çeliklerdir. Alasim elementleri bu çeliklere yag da veya' havada'·'i.,;;~;,:;';-, ser~iesme olanag.ni sag.l~il'H. Bu bakj-09an ~uçe.likler yagve:~ava,~!<0F-i çelik;en olmak uzere ikiye ayr.ilir. Yag ~~li~len: (% 0,9 ... % -1 ,45)_~:;J C, C,00 ... %1,6) Mn, % 1,00 Si, (% 0,50 ... % 0,75) Cr, (% 0,25 ......• ,1 % 1,75) W, % 0,25 Mo; hav<i_çelikleri: (% 0,7 ... % 1,00) C, (% 2 ... 3) Mn, (% 1. .. 5) Cr, % 1 Mo içerirler. Yag çeliklerinde serrlestirme .J esnasinda azda olsa sekil bozukluklari meydana gelebilir; hava çe-' ,- ';'.. 1 liklerinde ,ise bu olay görülmet:. ~ ::~':'l Az alasimli kim çeliklerininkinden o '0".,1 takim çeliklerinin kesme özellikleri, karbon ta-'~ pek farkli degildir. Bunlarin çalisma:sicakli-. ~,"'-'< ~~ ".' gi 250° ... 300C'yi' geçmez. Sanayilesmis çOKözel maksatlar için kullanilir.' 3.1.2.4. Hiz çelikleri ülkelerde bu çelikler ancak ,:;' . (HSS,sS) \ i Hiz çelikleiI (% 1) __% 19) \volfr:im (W) ve % 4 ren yüksek alasimli çeliklerdir. Pratikte çok kuiianilan rin özellikleri asagida verilmisTir. Karbon miktari, Alasim miktarlari, Çalisma sicakligi, Se rrligi, Re: Kesme hizi, :0,6 % % ... 1,6 ~f. Co Cr 2 ... 16 4 Mo 600 Le kadar oC: 62 ... 65 m/dak HSS (High-speed : raol V 30 ... 40 steel) veya 1,4..:5 O ,7 ••• LO yJ _l i _·r i i;'~'<,- ~ 1_ SS çeliklerI olarak biii-t:~;~%fd~~'a nen bu .standaItla~!r:ia g,öi:.;; sIr~gel~me. cet~eq7~::-~i~~~JI' SAE 3.i'.d estandartlarina veçe!iklerin kullanilmaD1N gore ..alanlari hiz çelikleri, C~tvej. 3..2""'te sirasiyla gosterilmistl:. T ve Mt,a,rzi. ile, AI.SI simge-,:J?(6f~i10' '~ve.._[;~.~.~.,:., .. ~: ..~..,~ ... ;.tt..y. lenen tungsten (wolf ram) ve molibden esasina dayanan iki .gru~a~§~~'i~~;:;'iJ ayrilirlar. Bu iki grup daha ucuz olmasidir. arasindaki fark, ",.·"h~ M grubunun T grubuna'gö~~::~I&;r1!fi "':;~~J ">ç%~ , Cetvel 3.1 DIN Standardinagöre OHI Standardina göre Malzeme Simge S-Hiz çeligi S 10-4-3-1 Raxamlar _ S 6- 3255 S 18-1-2-5 ni 3257 S 18-1-2-15 Örnegin ,s 3302 ve 80 5- 2- 5 V, Co 18-1-2-10 yüzde i I' göstermex tedi S S 129-1-21- 3346 S 2-9-1) G-?-?- 3357 s 18-0-2 i r' Cetvel 3.2 Hiz ç eliklerinin k uJjanma - , - - -SS 2-9-2-8 -S 6-5-2 S S3-3-2 6-5-2 18-1-2-10 18:..1-2-10 2-9-1 ta i asInce SS 18.-1-2-'15 12-1-2-5 Kaba talas 12-1-4 S 12-1-4 S 12-1-4, S 12.T-2-5- - " i i i i i i rf' -, - -.,' L %5 Co L lLL 2 Mo, i I!' S 6-5-2 W, r. S 12 - 1 - 4 - 5 S 12-1-4 ~gir-kesmeS S10-4-3-10 6-5-2 ' i olarax ala ~ i m mi x t a ri a ri- g bi 3318 3316 3343 kilavuz tarzi açiklamasi S 12-1-4-5 3243 3265 S 6-5-2 S 18-0-2-2 Freze!e'me Simgenin simgelerne No-su 3202 3207 hiz çeliklerinin 101 Mo %4 V %12 ,il,.j "c -- L tlvi ~ alanlari , S 6-5-2-5 S 18-1-2-5 i -i i, '4tfI V -/ Vfl)"'/'}J i __ -, .~ , F . ,,' J ,•..V,:}',~··~,f"i,··!") , ',i'.:" , " i i Takim çeliklerI ve özellikle hiz çelIklerinin, kesme~ kabiliyerle rini artirmak için siyanü deme, kaboni t rÜdeme, b-uharli ,.ortamda isi! islem yapilmasi, bom ile elektro-kaplama dgibi yönremle uygulanmaktadir. ' ' Amerikan standartlarina mas! ve simgeleme tarzi Cetvel ·I'j.:.'- 33. Cetvel Suda Amerikan AlSI ve SAE Standartlarina göre takim ç eliklerinin s imflandirilmasi ve simgelenmesi sertle~en Darbeye takim dayanikli Yagda Havada sertlesen Yüksek karbonlu Az sicak kromlu (O) (A) so§uk çelikleri islenmis islenmis (H) CH taki~ (n) çelikleri : 11'den H 16'ya kadar) Tungstenli sicak islenmis CH Zü'den H 26'ya Molibdenli sicak islenmis CH 41'den H 43'e kadar) kadar) çdikleri: Tungstenli hiz çelikleri (T)--_ Molibdenli hiz çelikleri (M) alasimli özel amaçli Karbonlu-tungstenli Az (S) çelikleri yUksek takim çeli~leri çelikleri takim islenmis Kromlu nIL takim " (w) çelikleri takim sertlesen Sicak göre takim çeliklerinin 3.3 'te gösterilmistir. korbonlu 3.L3. takim kalip Demir takim çelikleri cr) (P) çelikleri Olmayan CL) çelikleri Metalik Alasimlar .,i Ticari ismi steHit olan bu malzemeler rungsten, krom ve, kobalt alasimlaridir. 60 ... 62 RCsirnligi'l1tr sahip, asinmaya dayanikli ve çalisma sicakligi 8000Ccivarinda olan bu malzerreler ancak dökme ve taslama yolu ile, islenebilirler. Avrupa'da hemen hemen hiç 'kullanilmayan bu malzemeler, Amerika'da bazi alanlarda kui!anilir-~,j lar. "'.;, ./ ri" ,'1:7!'" '(.1"';';-./,(: i r" i" , "~,/: ~_ • ..i/i C i; I/IVr .. ;:'(.--, in 'i i; I,·'.c' ,..,.(,'''1 ,"-i- i-'i>," i .. '(I (/,.:;-/ -' i -' i L/ ,.., "L _ ," . , rf ", r , ,.;,~-, ,; "'/.i - -r J) ,r •.. -~ r lt i. .>, / / f;. iS .. i .'1r/ c' "/ /'" ':; Lt S ~ O tvo ~--} /')-?..:J C r.-4 ri.)' _ ~::::i. C • '_ J / ''·1 -rf!! "L .' ,'t, ~ t~ •• :" -",;) • ,'t/'bL -1);·.i ",,'- <.'1 r _~ ,Jr -i r_ 2. }l..-- L. -; , ~ J "j .<:)ça..i.it .. ,.t:;'>:, ..: 'i ;:';;~~ : ':·1 ,'( /<'711/'1(/ , .~j' . .... /1'>/ ,:': ~':.J ',> '!, 1 '~' . _:,,~~{'.-,:;~: ,"c"",";' i ," ~ ~!.-:;v ~ ': ,:,~ 81'<>""J ~O 7i\/ ,,' if ~\ 3.L4. Sinterlenmis ten . .. Avrupa ida sert I'c" Karbürler (WC), metal (HM-Hard Metal) -.-' tasiyan'.isIn-;. . adini J tnan b.. (TiC) ve tamal (TaC) karbudennden sinterIeme ~aglaytci malzemeleri kob.~lt rungsi:en, (.Co) ola.n;riran tungs-, malzemelerdir. Bu islemde. ve tamal karbürlerine,toz haline getirildiktyn ve istenilen oranda bir-l' birleri ile karistirildiktan sonra (Sekil 3.2), preslerde yaklasik 4000 ... 5000 at. basinç' altinda Ön sekil verilir. Daha sonra elektrik [1-. ~i' . ~/solu tedenm.ile is elde rbürler edilen '. ri tan karblirü wolfram karblirü Fn E ,L __ 11 ~ , -,;." . ./i,' .' . : .. ,. i Karistirma J Presleme •• Ogutme '-.11 ~ 00 ••• ~Il On si i-e ri err:e~jJ' SB I" .•,.,,-: . ,-,_.r,. ' ~. .• - i i. K~sme ve. {}- '.:/ Sekil verme /" ". ( r ;;::i-.,. Nihai .. sinterleme ibi:i0.i..] 82 3.2 i' Basinç altinda sinterleme L Q~~ ., 1~!il·-i~~i plaketler Sekil / ., 1'\:'1 Takim /.' /1400 ... Ozel Sert Çesitli elemanlar metallerin imalat semasi elemanlar nnlarinda 900D . __9s0°C sicaklikta tiktan sonra taslama yolu nihai sinterleme yapilir. çalisma ginikçe bürlerin ( " ri i yapilir, ile son sekil verilir buradan çik- ve 1400 .... 1600DC: 'de -:.',::-'-- Çok sert, yüksek sicakliga ve asinmaya d<iyamkli, yüksek sicakligi ve kesme hizina sahip bu malzemeler günümüzde daha çok kullanilmaktadirlar. Özet olarak sinterlenmis karözellikleri asagida gösterilmistir. WC TiC+TaC Co 1...60 5 ... 17 60 ... 92 Kimyasal bilesimi, % Çalisma sicakligi,De: Sertlik, RA: 900 ioOODC 87 92 i", i Çelik için kesme ~ / J L hizi, m/dak: ortalama 80 ... 300 t Vl$vC ISO'ya göre sinterlenmis' karbürler, üç gruba ayrilmis ve bu gruplar P, M, K gibi büyük harfler ve asagida gösterilen renkle rl e si rngelenmisti r. f'.. '1""( \ ön sinterleme , /'t( !i .... , i P-mavi, sürekli talasli M-sari, karisik malzemeler; ~c --~-~~ malzemeler~ f ) \ K-kirmizi, kesik talasli malzemeler, için. Her grubu olusturan malze.me çesitlerj, asinma mukavemet! ,';'.'~ '\ : ve tok- \: ,",> 1 ,·'i :'.J \1_ lugl1nu (dar,beye, kars.i. m~kavemetini) gösteren_Ol, 10, ?O,: ~,O,40,'50 \,-11 rakamlari ile simgelenmistir (Cetvel 3.4). Rakamlar buyudukçe mal-, .• zemenin asinma mukavemetiazalirken toklugu büyür. Rakamlar,kqçülir';f;':~ dükçe de asinma mukavemeti büyür ve toklugu azalir. ,~ ._,y.~!.;,'}_ H" ,( ", ", /' _~icakliga Vp- asinoic,ya karsi ,çok mu~a,~in:, olan bu malzem'e- if:.1}?! lerin egilme ve darbe mukavemetleri çok dusuktui. Bu nedenle kes-; i ,.-1 ,:1 1''/ me özellikleri ile birlikte egilme ve darbe mukavemetini 'de iyiles-/i" i\ \ ·f. _~\' i ~;, li.V ., , lerden tirmek çok veren sin.terlenmistak1mjar yapilmistir.': için,. iyi5. sonuçlar r:!!m k~linlikta karGürle.kaplanmisçelik':: ".;, , . imalat S.~rt metaller; gerek içerdikleri malzem,elerden, yomeminden dolayi çok pahali malzemelerdir. ! f ,/'0/'.",,-1 i / i , {(-{If'. , i{ i {,(i"" IJ('J' f. ,..., ,i'r,oil'-C>t"''''' ! {' ir~()t,,/~' re -- \"/,,1(,,,.,," J .• / (f i /f' i . - - ,li . -: ,( r . "<7/ - i; j/ii C/"" f - ,.' i V '/3 " 1;~Li/i)~-;ufI,t)~ :.-;',~.:~1 :( I.l..' rt/I J.~J/ '',/ --;1 .' (1/cli r f ,. ".i >~: l' .". i.i·, rC"CliliC-U--1,-il( i (, 1/'" ; ~ '(7'( ']"1) _._-~ ri"_"-"'· ir.r "1 ..• ..".,1,,_. ? gerekse;~.ri • i C 1/(,- ç.:.,'- pir,/ ~'-,J('.,!J("} ,i';~, ..'!'.,'<i...1 . J i Lt' ,~.::8 (;h.,LC,:.:j:~ _ - .,~'-i,:1~ ,'"> (i i ) . ,\, l.- ! ;;,-r,'r,r'/C'r . i ~ i. ,,- '. i'.• )SOI1/c-i .••••.•••. Ir' .; eY ,ICI\A.Q. 1,1 ' ç '1' - . il p \1 ' . ( r Jl~tk;-~;~ \i,J 1\ J i 11c. '-Iv',,, - "'c-~ .•~tc,'A}J i ' -, ':t i .Li. qi:L'1 .J,i ~'-;"~ r ii ~ ~ 11'( i il:! ~ i; \ ii /!/ .ri' ''i,i '1 -, 17 id > C/(c( 1(-,::-( I,: .! ~"fl._f~ " __ / .. _1 i "o{l-:,) 'll r i ( • ci ~ J - - ,r :~v~1 J f.l(il~ ".J'.J,1 ,~i - J - f-'-I.AaL·1C{(k;i}j~I'~ 83 i .~~~>;:~:tii '1, C~t r -/\.."'1. GJ [) ri.! ii o.. LU ti\ i/ i( " -'(,( _) /1,.-- ii.i vi f'" > .. " .. 1,:~r~~;s.1f;5 " .. ..A.~--.~~ ..", '~',~)i't~:;; -;:q ,;,;Z~-':V"" ~~ 3.1.5. Semmikle, i Serami~ler, alüminyum ana malzemesi .~'f~:~~;,;i ~.·',<-l oksiti olan ve' sinter.~ tin safligi % 99,7 civarinda, en yuksek sertlige sahip, yuksek~slcak-·~,;'c~;.>.) ligam e ve asinmaya karsi çok dayanikli erdiolan ve rdiyüksekkesme.hizIa~:'~~r<Jt~.::·. y O~u e iin al .edi e n m aIze.r::el r. gi. oal.Üino~nY. u m "OkSI.' •.•• ·.....•.... ;.•...•. nnda kullanilabilen seramiklerIn darbe ve egilme mukavemetleri-;':,:!':! i~ ii i t~: ~ok düsüktür. Bu ne?~nle islemlerde kullanilabilirIer. v.r .... :._ ..•.•~.;...•.•..• 1. ancak: i~e veya çok ince. t.o~::ima :gib(~' Seramik takim malzemelerinin ozelIikle~ ri su sekilde siralanabilir:'" Çalisma sicakligi~C: Sertligi, RA : r J 'IBOO'e kadar 89 .•. 95 Müsaade edilen kesme Çelik ve dökm'e demir . kaba .j j 'J>{" ~~ ..... m/dak hizi, için t ·-;;11 ,", ) r "j ,~,,.- A ~-~F;-~:::,~t:;,~: ..:'>,.-\:~I 100•.•300 talas 1 . • -v, ••~ ' ..•. ;;5";:J:~," Ince talas 200 .•. 10"00.,,';::(..:, Seramikler bilesenlerine göre üç gruba oksidi (A12 O) ), - Saf alüminyum - -S~rmet '.'.'. '.'.: .•• (Cermet Ceramic = ayrilabilirler. ( '/ / -:;.~ + metals) })} denilen' J_ .- Bunlar:,::~::::: \ -.): A ii {/S:l-:.';;i[-,j,d ..'. J~ "-i.'~-:..;';'- ..J - '>+ .,.~. ~ " '., -. f. ve 'Al:;i9) ~\di;~:,;:~o" .1' ...• ..,,!t •. -~,.,. ..'4j ile Mo, Cr, Fe, Ni gibi metallerin karisimi _:.. ;~--':J;:~I:;';h,<-:J - A~ 03 ile WC, TiC gibi metalik karbürlerihkarisimldir~?~1~/::~··0 . .r i[J) ,i-f --!- ri (tt J': r· ) IT' < .".. ,::'..~.~ ;:-:'.'""i i,. 'u Es:isen metalik olmayan ve metalik malzemeler' 'arasinda<""'J alan ikinci ve üçüncü gruptaki seramikler daha iyi.da.rbe veegii"'»'hj L yer '"\ , 1 : " •. "<: me- m ukavemetine sahipti ~\.eL , ,',.. •., '. '.<i.:t'{J··~:'...'·~.::c.·..:.'. ')"'_"i":~--\'] :1 Seramik takimlari kullanildigi islemlerde iyi sonuç'alabil!~~e~J~rr,.2,~j için, tezgah-tutturma tertibau-takim-parça zInci rini . olusturan"J~i.~i~~J,t0ii;;~ ~.. yuokse k . o masi gere k'ir~ - "'.. '"'l-~$~"*""" ,''::1 temin.... IlJIt I'igi ' ... ,dIAc~~~;F~W.~j i 3.1.6. Elmaslar En sert malzeme olan elmas, sicakliga çok ve pahali bir oldugudayanikli için incefakat veyaçokçokkirilgan ince talas kaldirma .'.,,;'. ·~!·:;>~j~i~~ ve asinmaya:"kk:~r~f~·:.J malzerriedir.JKirl.!gan~;;Qp<j islemlerindelill11anii;~:%J islerlerek elde edilen yüzeylerin pürüzlügüTO~T\ilm.1GiiJ;.i,).r'f:~~ .- Iii.'Eimas varindadir. ile Norma! islemlerde. 100 il.~ 500 m/dak 'arasinda'olan kesiil~~~~~(ii'~il hizi, özel hallerde 3000 n:/d~ 'ya kadar çikabilir. Isleme· sicakligl,~3R:~1 15~O ~C kadardir. Elmas ile islenen baslica malzemel~~ sUl1lardH;~~J~:rr~E\;i.1 ( alt!n, Alumin~~n:. alasimlah, bakir lastik, ve. alasiml~ri, ~i~~iB'.~t2?:r~tM \ !) gumus, ve sert ve yumusak pleksiglas, bronz, teflon,pirinç,' b~~~1,bs~r~:~~G'±-i'~1 ",-,-,:,&,' kagit -vb '.- Y i ... 3 . "1. -r- (//11.// 1\ LI b iL ---r ..-,-/" ivi. ·1· b' c.i , oj -c. -'~!-ÔJ (g h;;i/iC>1J~/'V\ {I! ,e N) r -:;; q ;'>1';;"'" ~t;.ei::::. )0: vv) <.1 t " d u 2UJ -- e rf b' ri. Tl j f r ur· /1 s-e-r T ?!, f v'-'1 slCci r i ('-iJLi' .,.o G /;S le. vi I. cl t:..4 V i, ;:'0 i tv / Y><'\ 1\,... idi ;J..h.·/(k ..lric.:,.:;~B;:.::,i~~~t ..}~ , '.' '_"o.~,",r.'l!"0~Jj,b?f!:;;':J r:1cWl'P i.)i'r>iy-i~ili-iJ."].J>~ y,:L ide. vv[ -C~ i'/J1 r k/ edri;" ! ) i ?/~;)f;;d' (7 5e.r+J~+/r;I,.. H O i l~errlL lt' ~ft'M('r'Jf.<:1l( r/dmc{~. i'" fj/l>-td'--.vi {Jc e eli f Of "vH:_JI y1 / L '~~i::2 '.'~.~ CB,'X;$1';-'lc ( JI~'dirU( SLiyii;lw,-{a..r-. t .il. / tA.. ) Eyi -r,e / t:.. ') r oy) c< n d d/)-'] ("U'-W ol L-t~~J'.i) Wl;i '2.- ; li ..}.014 ~ r vedk-S'i! r/~ l; S')le LL!)~a ~ cr "2/~ f ! 'I;:)?//;;I'1' i , ~~'tc{, af J;ayl'J /7'o D i.~'2c4.... d r'V) /-1 v.;, DiC,1 r H K L i) J/l.lt"n'n Q u. +cd~i /1. _ i C~ ,in d<1 (' ~ le VYll' Yie ri i f/ rJ '.1 -1S 7 CJ o{VV1~V/ff~yvil'~ck fOYYVl);;iy Vvi.~j7{'1"Y\-ele.y () j"J 5° JYf ••.•. d tl de)! i. , Pbke..f. y\. . ~,,"U,~:?~4 ~ 5 OY] 1_ ..,Jf C- 5/ cz/a,?(l>'vt "'L/Yv> 'Ii-P( 'n )~vt 4-'1 1'. \,i.;i vvid.. 1(;) r f' r1.= rc?v"u/ve ~~ / le' 7-<' J: !4/~dq ,jco,-c?l n=7 } t;,;f,-rc;:7;: TEc6A-I+/ V //eJ -17_ luho<i( r"'71 34.' f i;,' /?>,-h~ r<:;LC-..- /LO;] ,,~,~ i: iZ ,h ) v D- 5 6 ! M-., HcP~.r:--" ''/''-&~2 _ ., (d.:!.vreyl ~.:."'-1..' Ke-.n-r.:<ndcr 7>7,7 7,3 - ~rJcr .-i/n J (/;S n->;;'~ ve L)p.~1--..-;;..) ?~ -./i:? ?_ Arpbofo ~ L { I",L,s/YICf-.H(tn':J'I)' _TQ-e,,-"-, yi'd~" "",'/" +~A-I'lO> 8- j&.f,J' /"~. ~ ~ / cl /.:.i? ju:i!r-(rtM cf -c-ar--" - ort Ii ,~.; k. . _ h<7rr!'Leclb-r/'- ..s<jle.:.,-u/;i~ -=-~-_. i --I ) k:zagi Ta 1 as _"'_ R-2vo/vcr ?;:;rr]~ Revolver ,0«- 'le ~aJ.,[çr>"dq cio';'eb -/.:7:/,1/0 ir j~~c'I(,llc ü/h j,/-fcl';;hr Ci o ~ tA 'l2-'hP- ii t7YO ';:/}-;C<Lb'y- i _\.- /crrçQ r pi;'c:r I. _ -'7 ,K.J('/7 I'~/~WJ .. .0/{,.Y/r//~n r C/C/~/ .-r y;-./p./;;"*,,/,< /. Fnfr'-47-'-' rft·e/en ~ et'Z"::>.2 ,,;JrC~".:; ~- ici /u-r L:?{u, / '1 .fc;'iI'/:Jjpd;-Sal·kj;:~ c0ii7/;;;..-uL -/=<f'-;:/.' /;;.Jri?;',-d /a~'J &u c-/":"n.c-,-- -/-a~iUL v,::pd/.>- .. r01/~- 1:,.;;-- .::i /-i/,xyd~h" /,C,l)-i,7-:i/-/~rfidr - ._-~-,-_.-, -------.--- iorJVA yüzeyi lalas yüzeyi, Talas egiK (a) , ~._ t' (-=-- i ",,' / ;//r. ".! ~..• .".- ./ '. \ Cb) \ agll L;:/ Yan _ serbest __ . i 'jUlli,! Uç $erbest yüzey Cb) seKil 4.6 larna Kalemi ~7~-E.-,....-</ :/', /-r---) -----"-~ , .j . , yeL +llrhC'( ii ''fu2e'-j iÇ lt>tleIlVl\er " \ LC\) f ~ ~ba tcdtlF u\eVv1'1 , \ Cb) \ ~ '1~ 'rx l't:1tj 6\-<-VV\\ LL) \~ fC\ll1rC1 k4 'eNi til ·..1 -.1 Sekil ~.69 ~lin olusturulmasi Könik yüzeyler, parça eksenine göre' boyuna ilerlemesi (u) (Sekil 4.70a,b); takimin göre dik durumdaki ayni anda boyuna takimin, (u) ve u/u enine an sabitdegerle degisken oldugu durumda islenebilir. Eg'dsel yüzeyler form takimlari ile de o!usturu!abilir (4,72a,c); bu durumda par-' ça e<senine dik olan takiim enine ilerleme hareketi (ur) yapar. Ay- (c) yUzeylerinin r orani ilerlemesi rica egrisel 4. nCi). egik durumda veya parça sabit (u/ur Egrisel yüzeyler (Sekil 4.71a,b) parça eksenine göre dik := takimin u/u .orani her an degisken olmak kosuluyla (ulu . r r degisken) ayni anda boyuna (u) ve enine ilerleme hareketleri ile meydana getirilir. Küresel yüzeyler (Sekil 4.72) u/ur oraninin her blan i (b) (a) i, bulunan eksenine kalmak kosuluyla, sabit) ile olustu- := yüzeyler kopya Vidalar (Sekil niine dik ve hareketini / ilerleme (u) hareketi yömemi· jle meydana 4.73a), form takimlari tezgahin ana vidasindan yapar (Sekil 4.73b,c). ile getirilebilir açilir. Parça eksealan takim, boyuna rultir (Sekil 4.70c). Kisa konik yüzeyler, parça eksenine dik olan ve agiz uzunl ugu konigin uzun! uguna esi t veya daha büyük olan egik agl711 bir takimla da meydana getirilebilir (Sekil 4.70d); bu durumda takim enine ilerleme (u r ) hareketi yapar. ·1, v Cb) _L~ (b) (a) (d) (c) 'Sekil Sekil 4.70 Konik yUzeyle~in ~.72 KOresel yUzeylerin olusturulmasi olusturulmasi i ~J ~. (b) (a) Ca) Cb) Sekil 4.71 E~risel yDzeylerin (c) olusturulmasi Sekii 4.73 Vida -açilmasi (Sekil ii 4.6.3. Üniversal Tornada Islemler 4.6.3.1. Standart Parça Tutturma nma Tornalama göre, [ezgaha lugu < d olan parcalar sadece aynaya (serbest tornalama) (Sekil 2d olanlar, ayna ile karsi puntaya (Sekil 4.74b)j 1 > 2d 4.7 a); olanlar ise, puma arasina baglanir (Sekil 4.74c). Parçalari tornaya [unurmak için (Sekil 4.75): pens (a), puma (b), ayna (e,d) plansaiba (e,f) ve Iune[ (g) gibi standart tunurma elemanlari kullani- Tertibatlan için parça i/d (i -parça uzunlugu, d-çapi) çesitli sekillerde baglanabilir. Geneiiikle @ i~ li r. oraULun- ~ i---- -- Li~~-- --_ ..~ (b) (a) i i (a) Cb) Dengeleme agirligi (c) ~ekil 4.74 Tornalama a. yöntemleri aynaya b. ayna c. punta tutturma ve karsi arasi (serbest puntaya Parça tornalam~) tutturma tutturma Destekleme elemani B>---<E} ~.Q b ne U i Cc) ilc af Sekil ~ 4.75 Parçayi tornaya tutturma tertibatla 4.76 e) Plansaybalar Plansaybalar oldukça büyük ve dönme eksenine göre simetrik olmayan parçalar için kullanilir. Bunlar basit delikli (Sekil 4.76a) veya ayakli olabilir (Sekil 4.76b). Bu elemanlara simetrik (Sekil 4.76c,d) veya simet rik olmayan (Sekil 4.76e) parçalar tunurulabili f. Plans~ybalara parça civatalafla (Sekil 4.77a), ayaklarla [Bd i~g Sekil C Cd) ri ~--~ ~ (a) [ (b) Sekil 4.96 Esnek Ca) mandrinler i Daha önce belirtildigi gibi lunetler (Sekil 4.97a) uzun parçalarda isleme sirasinda sekil-degistirmeleri önlemek için kullanilir. Bunlar tomanin bankonusa tespit edilen, sabit; veya arabacik uzerine baglanan ve kalemle hi rlikte. hareket eden, gezeJ olabili r . (Sekil 4.97c). Oramar tornalarda çubuk seklinde küçük çapta parçalar pensIerin yardimiyla tuttiirulur. Esenek bir burç seklinde olan pens (Sekil 4.98a) sikma deligi, sikma konisi, esnek sikma kismi, merkezleme kismi, yönlendirme kanali ve vida kismindan olusur. Pensler çekme veya itme yoluyla olmak üzere iki sekilde çalisirlar. Çekme yönteminde pens çekildiginde konik kismi tutturma tertitin gövdesine dayanarak kapanmaya zorlani r ve dolayisiyla parçayi sikar (Sekil 4.98b). itme yönteminde pensin gövdesini olusturan eleman, bir çubugun yardimiyla itilir ve pensin konik kismini kapanmaya zorlayarak parçayi sikar (Sekil 4.98c). Sekil 4.98d'deki sistemde sikma, d, somiinu yardimiyla gerçeklestirilir. Burada: a-parça, b-pens ve c-pens kovanidir. Somunun sikilmasiyla, pens kovaninin konik kismi pensi kapanmaya zorlar ve parça sikil ir. TllJtU rma yüzey leri düz olan pensIerin yanisira yüzeyleri kademeli olan pens/er de vardir. Bu penslerin iç (Sekil 4.98e)IÇ lis yüzevleri (Sekil 4.98f) kademelidir. Burada: a-pens, b-pens gövdesi, c-parçadir. 4.6.3.2. Teknolojik plan Tornalamada islem ve operasyonlari belirmek için, dö~üm, dövme veya haddelenmis çubuk halinde bulunan ham maddeye uygulanacak talas kaldirma yöntemi ve paso sayisi saptanir. Bu islem parçanin sekline bagli olarak yapilir. Paso sayisinin . saptanmasi, kaldirilacak toplam malzeme kalinligina baglidir. örnegin Sekil 4.99a' da gösterilen parçayi imal etmek için, hammadde olarak 'çap:i 50 mm olan haddelenmis bir çubugun seçildigi ve bu çubuktan testere (Sekil 4.99b) . kesjlile uzunlugu L = 78 ± 0,1 mm. olan bir parça digi varsayilsin. Parçanin Aile simgelenen yüzeyinin oJustu~uimasl (b) (c) Sekil 4.91' LuQetler ve lunetlerle tornalama 20f) 207 i_!ef/v.d ,?fc;bJI Gef'vdL(lcu* 2-- ~ A 1/7,;) 3- )..(?<7L{Me!-~i 7'~ckh<:J~Lu/ ~,;/,,-/r'k .6lr () J~;?-,5PY,' ,z~) f~~~ f- ;;).1<-<-< b- 7::rl,"'-{ ,L:i? - )--i"" VA- ~ "if-- _ Lt -.) 1/ ~;:;i -;; KeJ~ -(; i ;.e0CWL.. -i' i kcrrewi r l; j- (.;7I:<',SLtll"'('.J,nl h .CJ.re tL'; i" / J j;:;'- ;).•••2 ô> L 7 c./I,;-y! di- 'j;J or- 1'-/"2 /-o v V;;te-J ju!uJ/4 / cf.v-z.c-c:i/ - T;;;bIJ 11fJ.{ - ;;f> / ..../I</v--w..,,,;J -r;" h. / J "( fo in ;i/' ~ /' 1<' i/ / e.U.<-Z j"dt.Ol.-t . ..k'Ze"<'.l - Ka/ct-U//'/'- 1- 'p - 1.:1/oVl) 'if/ horei ..el/ ,<:'i%4!pa f"çO_Hn in jk/ -ItTf/~P4L i,::.t-zd, - Iio~e/./ 1&-11Z- eb67/' d? /)/ ,dJ el.r;;:;/>ndq -"7 r / / -:-;ig v~çeLA/t:. :t,rd/jll~CI hf/reW/er?J:e jQrr; a ;rClda /o/I~n larY.?fldo/f ÇE~//;:y/dd vE j.:7/7;;;/ftrr V e d/;~ -çrdJ.rilijr /7dh~ ) ;;çll;;lJ/i-,-~ / --~ Ca) ((<VNHI) - -f'.r< :!.lIL..A C g) Ch) (ft"t1// 1;;-7) Takim Ci) f (~l//dC{) '(;~k~ ehrC/l re2<tc,.••<c V<vdlr ,,/-u,,, . bii-Hk J/I/h j, r/L. .6u[T!.;).Yj c;evr~~) ve .,;}/;/} L~) f/ er ,1/ 7',Tn /e~ ç b'refi/ I'i~'kd~ />-eie i~ q' ;;~ j'/nekme ;J.-;;n {re:Z-f ile- o/i-vu:ic uzere /1/ ~lF' f "I'/cr /l,l«" ) ,ja-Jl_lô.r S/ If;"",;,,;!; pk-/ '1'0 n yu:ie)'ck .6u/.""'i d iS"- .J;;S~r/ ii) ?rÇ"dLL~/r/ -~- im yu~ 4 --------~----._--------- rf -he ~~?-<i~' <--j -' IÇ/r TabI a Masa gövdesi T erne} plaka (D) Ca) i If-- / .~ ~,~ ! ,,~ '- '~ ( ~\ i a - (/iks ~M~ C c1--- IJ;!,s// Ça ri. $1i'J!-4n/er/ J !,---'l k ---7 M-? 1- J 'L - lardiU? ml// )?>nJu 2 ,vidcr _..vJ!.Ls""riL.IA:;'p { c1.c/~~ jlJp ?dil -IlaMm friSi'j i . jcd/ tfrW",il 3 -- 7t~.d f kkci 4_- f.{[}I<sfa LTdi-. f - !hrJ<'..m~ {;. - -rii.b/q. -f,;i~i'fcl", .( I<'vi-.;:.i..v\j dl4>l/ kiiJ~ 1 1-:- t,lv/J' 8<-- j:A}'fi)4 (V"t.)I~fci7J deJ-kUe'Y-tet ic"ii) ~ e,s/ ;!L·' J';~ -/-~rrtler-IL ;V[d/x~~ 7) cr/ ri y,O,CU'll.) .' ri ?(aJ}rC j, 'c;/mlc,-]d,'J-/k:'-.. ./.-z1- CY//7Qk. .,- arçetlcri-) Lv !16;?/)rnClv0' ;',seO}//}c- ~erds/ '/;/m dl.t,J:(r-kr- p/i/rJ71c <iJ ! /t;/I71/c/?C1/rn?C. r i .ir ..ey --p /L ver/ /nci ~/;j/:-n ....9/.:5; vd,t;.-; ..).-~L-~ ço';:;'(/?!u·fly- v,::f'r7L-2- /;5/c: /e::: /?o,f/adq ~(j d/)/. / /e. p/1-- <-..!l';V7de-ne. 7~LA~L/ ~/;ç'/NLc~/R-!-Ic )) ~/~dJ:c/,r'/-c ZJ~!C7/J(7/a<- /j; ?a:-r-4~/~"---/ fioYi//kl'?na:... -Ca [a;-> ,id j/(,;-rncc Jolc..< ;'~ );S/~ $c-//?7cYdeo1;/e-",: 5çrv ~~s,s fa/d/r/Jlcc ,J~/~d&VL-- fr1 d12e.UL-C.- '-;;;1.:7,5 fle/mG..- .f1S4'Cct..- lctk//?~?a deu k~Mrma... (qjz/) ,/j:/~') /;S/Ln?/er/-:.z.d~ ,br}- ~Lc:i-- 4~/'-<-<.(C<':... ?~4C"'" k/?h""'/cr (/~~ ,.?>//-<y,'de.. ) /:.e-riC/ UCu12. JT..~mebS:i-·"-:.Pe/l/ i:7/q~L .. ,r?k/?1/~J-;. i/..PE'LH~ ve- ..~/' '? 0'.6,,-/~ -C-Qi./nrz.(a...-/Q uç.lt,L. 1~~ ~al';/dY7-. ~J;/C~--l-d(;;;S-Jt7//;r~d /~/e/llIP;;;:-_~ j(~ ,ve.. //e.r/c:MC /td.-e.-----ielt' -ttlk/inlni c/'/;7nJ&Ü ve- d.z9;-i--uQ! ;'oref.e,J..; L-7L ci(U-f/ur-v/u,-,i?- ppr-c;4'Jr ..ÇQ'b/l. /:40ndl:.~cn:/t,-: .J3L//lldll«- iJ/';-/;'l:.~ P"""'n<r /7e.. dc/tt:... Ul".J, czyr'4J?Qr-qi:. ~ /ddq o-r.:JrY1q'/- f-v,..-/)C(lq--.. c/c:krkri-- ,k.cTr// ?o/?~qycr m,q,lcC?/, /,//11-2volve.r),q,JjJi/7 q /L?p/-L-:? ~ ~Jk'7Cl•.... CYL ) ,Pr,? -.sC7br-/ md~q :';-< ?-<7/<;,czs,nin.. if-L ~a'r-i::::/~/>~ CJ/C/Ü~& c/qr~/?7lc(.P-cl4' vcl"rdi,.-: ~2lk- aç)'?{Lu/a Ildrl- v-e ~.ff~//LLo/L~/ n Id/u?lPld~~~",.crr/ "",~~" " .J.FVd,-/Yi27q~//F-ZJ/v", -6-d~//dr; ~'c/nC/I;/ ,m/;l if}(c;d"ihf/lldf~ ) VL .~ 1-----~ "'; ç (;rze,-~ /-2/'~u//ndC/'7 O~!aL YCL/4-,-C r~ Jc:l"p ?/dU-/- ~/:;/:0//;c/eL,,/ -. iL--sapin sa-p(sTlin(ü.rik~~ Sap ç~~ uzunlugu Sap I'· i Pq:;;f'6./?~ //7C.y/LC."/,-ofr<,,-:-dd Vd.r-~ _ f"et-:i. Sj/rcl! /HdlLa!' l.z dC/' CU~ i/r!...:ft',yk ii (Konik) i u C; c:<c;r51 ug~ ç ~/r IÇrn ; ~ r _h =---i.oX-~ i O-·__·J~ i-I ~ I.j.J....Sapuzun kismin uzunlug~~ Boyun kismin LlzuniuglJuZun 1 II k--- ,,_, '~ '-----------Ioplam ,:1 c::J4;.r/?;:q'~_ icrYFla'rE/Cf YCCc0 J'~c/;;':l(e ht''L c;;e/y/'dr/; 1~.Lpi..tdi/ Gövde ~ uzunlugu ~Kesici r----Kanalli 4//&_ ) ii~~~~,~ ~. ~LI _,-t: fq/ __ -Gövde .c-.c//?Ql't'uf k/~~ ~t:/~7:f::j) S?/~c/ bqq/krj J?/ ;'c,/ /?7cY/~c;/J/~-v- rnah~c-f/' ~~~~~~u_' J;->;/v/ &7?I'~J'/.<:/.unC7f//?/ --..J.cc..?/C/;-/~rJ Ye;-' _ L,srn-z-- /2/?1'//770 /77ChZU~ ç,rvre~,hde J~,/,~-k;/~cJ<,: -"'yada 1:. 0.)(... - cjôi~ 11& Ydf'· tcXdyCl / /Xf~ at;/J/ 2/7 ('.;y/n cbr! c i) -;; ?ktkq:r.:,;&!;~.;r - ~,"""~~,,;'~'S"':L_ - ~r _~':~ ./ie/~~ck-a)/q' f'V- ~/;. frMI' ~~~'!§!ij~/~~ 13~/'4d4lqM-L } iv/" ok/d..! a//t7/i/'rr'"/;"/7.- jen- ;. /.>;r /;;r/~ML ve i'",d.u.u all/1 ,1••/1- j üç d/~ ;;;{IaUlC<. ,Yd'n !iad'd!~r /f;',. ;t..Li,f..J:.)- 1~/m' y l}/twuJ 'y';u.J'~y.f/~ (jl/V,,'!..k./ 0/.·..•-1 ,:/zu~ /f,.jru/.,. 'Ve. .5'1'(;lvP/t>Il:. / ~ ."~ v, n •..• : • U A"r, Cr" /~i~~cic-r// //er/~~ ~. ?url b- i ;i r,)J rJ / L· ;::/J11.Jft y~v--r .J-:-·'r~ ) D/ C- I...) J i;:> ( rJ , l~i;h !~ i-· c) C-1A.:' -~----;iil.;J "Ç/I1-:" A - 7~J 0- T::J/"r>i y;;Zl.-y/ ff;i~ /:::.f~ ' .. C- D if E- it ?;)rÇ.;:LP ! J 'J - ct ,/.'- -/1 ~ ~ " -Lt .•. --CL l_ .C <./i~r_ -I.:> f i ,-,-"•• .1'';/1><-<.1' z _ ] _ i; /,""_4~lj1r1'H ,J.;'"", !,,:/rrU!/' -_ //<,rlt't~~ '/ J A''Ly,.effH / I' .lt - PC,,-i':; ;,id7ar }"" -;--,.; - ri ";':' ~. i A..:i CPLjy/;.! ~( '-\~' \. '. '- .•.. ;... '-o A - Tas, B - C - Hala fa [ .OJ ~, .. . T ,_i Satihtaslailla çevresal. b,d. Alin \: j i' \ (~ c__'. , • .1 ! .. j " ,.,., i.::.... i i '< 1 ~_')1-t) ~\ r \- .;'~~ , . .. . (, \ .. --. o,." -t,. C':' \ ,, < \ , ."t \ (}._1~ .":'\-i ",::\ " )'\ \ \o.l;,_ .•.~·~ j.... \~;; ~:. \ L<'~t ; ,"i'~ .ELEJ::T~Or:;R OL YON C §J~~J{&!>/sch '--~~r·~~ç--~:_~-~,: - ar3e />-1 deMnin:} - Eji;t1) Taias kaldirma sonunda bir takim hesciplaragirmeden önce. bu lsleml~ ilgitl çesttfLampirik tarif ve formüllere göz atmak ve talas boyutlarini InceJ~~~~nde olacaktir. TomaiamadaSi~~len kesme hizi: __ ' .. -_"'•••.,-o-:...;.!:>.='.'T;~~,"'-.:._c-,.-_, ird.nV:: 100Q!~i~\'['C-;gi.:;-~c".öiü ile jf;-ide edilir. n= aynaO devri (devldak.J d= is parçasi çapi (mm.) Ayna devri n Ise; Yukaridaki formülden gidilerek: V_1000 n: (dev/dak) olarak bulu/iiir lT_d Talas boyuttan: ~Talas böyutlan olarak adlandirdigimiz parametrelerden, kesme . derinligi a: ilerleme S~ talas genisligi b ve Icilas kalinligi h ile ifade edilir. Talas genisligi b. uç kenannin is parçasi ile temasla bulundugu uzunlul';:lur. b:: __ '_8 _ sinI{ ile formüle edilir. dC = Ayar açisi Talas kaliniigi h ise, ucun kendi kenarimi dik bir yönde bir devirde aldigi mesafediL b=s. sin X ile jfade edilir. 0-· Bu boyutlardan giderek talas kesiti - - -- A=b.h=(a/s;n K) (s.slnl{) =a.s olarak bu1vnur. Genelde pratik hesaplamalarda a V~ s dE©erleri kulfanilir. /i! "'-/Iu ,~~k a ve s degerleri sabit kalmak üzere,bveh degerleri ayar JC açisina b v( lt bagli olarak de(1lsir. I{küçü!dükçe,b degeri büyür,h degeri küçülür I, ... ..! ){:::900olduguzamana=b:h=solur. /ecdG,,,,/. Yandaki sekllferde bu olayaçikça gösterilmistir: (Sekil 44) t. a= Kesme derinHri; b= Talas genisligi h; Talas kalir.figi Talas hacml:V 1-"" i· i s = Ilerleme Fd= Reaktif kuwet J{ = Ayar açisi (mmSidak) A = Talas kesiti. mm2 v:: Kesme hizi, m/dak V= A.v (mm3/dak). Talas agirligi: ,G vs G;- 1000 - :x.. {Kg/mm) ~ Sekil 44 V:: Talas hacmi. (cm3/mm) ~ : Yogunluk. (g/cm3) "1 Kesme kuvvetleri: Temalama islemi sirasinda, ortaya üç tane asal kuvvet çikar. a) Kesme kuvvetl (tanjantal kuvvet ): Fs b) Ilerleme kuvveti: Fv fr ) c) Pasif kuvveti kuvvet (radyal kuvvet): Fp('koyan ve takimi is eskenine dik. Kesme Fs; dönmeye karsi asagi çekmeye çalisan bir kuvvettir. !lerleme kuvveti Fv. parça eksenine paralel, ilerlemenin aksi yönündedir. Takimi (yatay düzlemde) egilmeye ve bllfulmaya zorlar. Pasif kuvvet Fp, parça eksenine dik bir düzlemde. takimi geriye dogru itmeye ve basmaya çalisir. Bu kuvvetler semalik olarak o Sekil 4S'de gösterilmistl,. o c ~ ~/J; -i f' tnrt;j.~NrxlJ i., ~t!-fl/YL "'}tnmc.1:. 4/n -:L ( Lft ~ri/.. ~1 pra-:yi'!4tl /lftfdrnrr21' f, riFv::: '{T~n~Jt"rl ryil' -/;J f {-Jr' ~ Fz: Islemekuvveti. Ilerlemekuwetl Fs-Kesrriekuvveti Fa: Aktff kuwet . == Fp:: Pasif kuwet (kljdv~J Fd = Reaktif kuvvet i· --2 ~- ~ i- \jf ii i i i i ii - i i·ii , Iss2/e i 1824 884 153/9 856 847 1823 -B i 153/ 303/24 303/11 7 1837 6 1880 303/14 303/~S 855 303/23 303/8 Çesitli heze ça.Jola;i 842 J 303/15 1'~23 -A TS No: 16513 ~ 1890 - D-f 303/26 Ar.an Freza Biçaklar, -j 841 C'iil_.l:_jl, r•.••.• e Standard Q ••••• lrl-Dr-i Kanal 1891 ~I{'~~i~ F;~;;'erijY-~'-" Metal Daire Testereleri Yarim Yuvarlak Freze Biçakfari 'Tekma V!ca Freze B,çakfari DIN (Vals Alin Frezeierl) ,i ,I Prlzma F~eze Biçsklsrr ~ze Biçsklan Konlk Freze Biçaklari Köse Alin Yuvarlatma Freze Biçaklir, 1838 :tA L'S 885- ~ .~ ~ ~ . ", 18-40 IslEME ZAMANININ HESAPLANMASI (REFA. 3~mim Siparitin ~) yapim zamani ~!emumani . imal edilecilk parça adedi - m T-tr+ta tr- tr9 +trV tii -}l• te te-tg +tv -l tg - tti + tn - ~ Siparifin yapim Ulmandir. lsçjnin, makinanin ve isletmenin durumundan do~bilecek kiyip umanlardir. {ig} esn zamanin S/.14 ilA ·1.34.5 ii~sind. .dilenhazirlanip yOzdeGemilolarak makinaya bli~ianm!Ul1 baslangici ile sökLllm,"; lionuna Kadar geçen Dönme sayisi, talas miktari ve hizi yardimiyla hesaplanir. Parçanin makina yardimiyla sekillenmesi için geçen zamandir. Her Sipari,in parçanin bOtOn hazirlandikun unitelerindeki ionra yapim islenmesi çali,malisrdçin için 9l!Ç8n zamandir. IOzumlu toplam Çok parçali umandir. BirParçanin iiparisin (veya kismi bir iipari,in) imallti için g&reidi toplam umandll'. isierde basla yacak her parça duruma için getirilmesi geçen i~lema için zamanlari gereken toplimar. zamanlar toplamidir. isIlerleme parçasinin, makinanin vekabul takimin ise. Isçinin hazirlanmasi, iidir. zamani HlUirlik zamani Makina zamani !:SIII iSmai'H uman Kiiyip Ziaman Parça I~lem zamani (ta ) (T) (m) (tg) (tr) (te) (tv) Yardimci (tn) Ulman i Parçanin i kapama makinaya bagiMmU!, z!ll'T'.!lnlantoplamidir. çözOlmeisi, iyiirlaimilar, ölçmelar, rltar IÇip /?L~;1E ~AMAI\J/N;N flf ;)31J:J ü lAS ALk ( k: (iZ e iC li > ;:; il > fe h u sS f':" R EFA 5' /( -I!' M ,'n t- f-/EsA.?cAA1 H-c ... {J\PLAi?.f) ytON "y':"ri cl;;ii::i yi;:' h f' / f r yAr d" d (c' y, ) i m iF -)/ y V er,' .fe M NMA~ /' 14/0, CC) ?( d l' cl r C; ey YI , ,';>i"b+- ci (-{oriciie' H;;; 2 i r II L j'v1 d -;> Z ).rl(j! h '1;(11 m d 1;J II .--Ldl"'-"') --{af/rvllh 1i;,)2 ,,' M ~ "J (da t) , {''''rJ[" L e f " II <' ri CI,/- " / /?1 <' s,' !}J2 )' ni ri ve i [ipi )~!,J, LJ'1 wl «n ;J le J'ri ci YI ) C; ,- rJ ct"~ 2d i 'i / WL " f 'I / ri'> cv -101' n;J /;;im ;;id;;i jJyl/(r i yal-dJN,') .. ''1./1---11. /. /'- -'- ,'" ir! e - b q § /a fJJ'I'I ,-;;(/ a j (<"YI'Y ci - ~/'iff/C'lrr; fYL;;) 1. diJIVMtUt kr )c~/ ri ;,>.:J // ! i' 1'/ ~,-; /,4/,4'''''''1 - -Ice-//Clmic/rr_7 2d/tidr7/dII 'J ' di iV} '(i L;J Cl'~ n <I"J 1(,f cr r /()d/, <cc fII· , i;/~) a " ,[ ?cl/ ",u n / clcr!/qhI4,a~ "f/2ul/>ld,') C{LflP '" ' 1 dni1,.. K j ,-rJ ci /' i'/erkm e //'2 h tfnf'k'tl'" ii cl ;;' c7 IrJ;]'", (I / /ClSa fJp/ch ri vt Id!;;s:i, }c)/t/Jrll1~ iy 0/" tem/ _ ;J' ,/ m Z p~:,i,a i,;v-fJ 'U," / '" ;),f,,; h;:J?II/?i'i?n1.JJ rJm ,S~ YI ,yi J e,:; t' n i /c d/:0nl;;u1 j;;; 1;!5 di /;;> [;;t;in/n / /) 2c1rviC(1I Jari M f ./ /5 /e" f rJ? t' rj i/ c: -n ,:) /)1/1 i . / ~ 2d/-ÜCt'/7/a.rdir: /::~)-:J clcyC? biiecC't ci /C/n ci ;;J) ;:: k. sen e! ( 3"yun4) :çi; ci Uictn i JJI1'nd:r:k) );udb) TOO'l,q/dMd .{. -= ;;lt. (J f :: d S =: ):::. OJ S ct O iv ) cl P +c P ici t 'J LS} ci C (1 le. \ +o b cd:,_C1 d e. v i-h \ i'r),--', ;;; ~ VV\ pcuc 1_'.0 (-~Clld5 D r -1 -::- i\~ Ci.2> f \IYI Iij'i c!-I}r(,i \i~ i Gi L:=- ---ra !~ k 1111 it trr-t k ei bo y ~ (VhJH (yc/w) -re/n/i ('J~ !cAKrw1]Y1 3/n; t7 -1U~ _ $// L-f ~ L:= 2 f _ LL fe( 1/ ta z / cl ii k ' n ~- /1 ~ ~ /) J v;D8 .1 ~) 'Tr, f> ITb A4MA ,1000.1,'-::;" ..{.'::: po{J c ( J.• =- V/d a ,5 ,//t r /on -( cie!i~r;(~fliJ .f v) '1C-:: b) /) ~f;J~;~+1+~1 AJ i_i ~ zÇa.ylil r.'::: V fOO( c:.19' LJ U ç J .'j011/( 10 {LO 'ijL C1111.?L f}1'L h- 411::(5 // Vf'r//t" :7E/I,~11oyL, (J~P1, rCi.'{iC{t~/YI ~ di? r{'r/~VV1 ~ )~c 5 YVl< JVJJ-f m)d ?t11L;Q (0/i A!>n cek) 1" =:- ec -( tG kd { 10/1 t e 1:"" ci 5; v-(' 1~ o", f S i)S ci. ~ ~. ~v\. h yi { i (cr d i vv. i ) ~i~rfU/~~ i [;ii.;J~ dt,:, ') 11'5 dJ=- '{/~{j Y f f) ~ (ll7vvi) -Li:: o,p '1 i . V l.lC1 dis, ' ~;)t~; (n17 i u i ) foma/o>Y'cl (YCl4iftt D ) L~~ , . /[ :::::jJCf{{.; DtLM E L.-Ci YV\. (j h ! h r -C. = ,{ -= S' Delil = iler n= !:CI(jIS) Ifli1f(lYl"'1/d-Lv) ])k\;ii'r JACJ iJ i ( c{-e v/Jat/;