Tam metin için tıklayınız.
Transkript
Tam metin için tıklayınız.
Ergin Taşkın, Yasa ve Tabiyet, Hukuk Kuramı, C. 2, S. 4, Temmuz-Ağustos 2015, ss. 15-19. YASA VE TABİYET Ergin Taşkın* * Avukat, Maliye Bakanlığı, İstanbul Muhakemat Müdürlüğü, ergintaskin@hotmail.com. Taşkın/ Yasa ve Tabiyet hemen ödemem gerektiği bilinci içinde yaşıyorum sürekli.”2 “Yasanın Önünde” “Yasanın önünde bir kapı bekçisi durur. Taşradan gelen bir adam girmek için ricada bulunur. Kapı bekçisi ona şimdi giremeyeceğini Mesel, yazarının yalnızca en ünlülerinden değil onun söyler. Adam düşünür sonra girip giremeyeceğini sorar. “Bu arkadaşlarına mümkün” der kapı bekçisi “ama şimdi değil”. O sırada yasaya metinlerdendir.3 “Yasa Önünde” Mesel’i –Vor dem Gesetzt- açılan kapı her zamanki gibi açık olduğundan, kapı bekçisi yana bağımsız metin olarak 7 Eylül 1915 tarihinde siyonist çekildiğinde adam kapıdan içeri bakmak için eğilir. Kapı bekçisi Selbstwehr bunu fark ettiğinde güler ve “yasağıma rağmen içeri girmeyi Katedral’de bölümünde kullanılmıştır. denemek seni böyle cezbediyorsa bil ki, ben güçlüyüm. Sadece en Mesel, alttaki bile edebiyatına uzanan edebi ifade tarzıyla geleneksel ve dini dayanamam”. Böyle bir zorluğu taşralı adam beklemiyordur. düşüncede kutsal kişiliklerin, azizlerin inanca ait hakikatin Yasa herkese her zaman herkese açık olmalı diye düşünür. Kapı özüne ilişkin sezgilerini ortaya koyar. Geleneksel ifade bekçisi ona bir tabure verir günlerce yıllarca kapının yanında biçiminde saygınlık, şeref, şöhret getiren anlatımlarda oturtur. Taşralı adam birçok kez içeri girmeyi dener ricaları ile kullanılır.5 kapıcıyım. Üçüncüsünün görünüşüne ben kapı bekçisini yorar… Ölümünden önce bütün yaşananları ve Felice’ye dergisinde efsane, söylence okuduğu yayınlanır.4 Antikite’den ve Dava sevdiği romanın ortaçağ Latin Edebiyat metinlerinin salt yaratıcı yazarının ürünü düşünür, kapı bekçisine hiç sormadığı bir soru yöneltir. “Herkes olmadığı, yazarının kendisinden önce üretilen metinlerle yasaya ulaşmak için çaba gösterir, nasıl oldu da bunca yıl benden diyalogu ile oluştuğu tezi “metinlerarasılık” kavramı ile başka hiç kimse bunu talep etmedi”. Kapı bekçisi onun sonunun tanımlanır.6 Mesel’in diyalogda olduğu metinlere dair ikna geldiğini anlar. Kaybolan işitme duyusuna ulaşmak için bağırır. edici yorum onun Yahudi mistisizminden, Kabala’dan “Senden başka hiç kimse giremezdi, çünkü bu giriş yalnız senin kaynaklandığı belirtilmektedir.7 Bir geleneksel Yahudi içindi. Ben şimdi gidiyorum ve onu kapatıyorum”.1 anlatısında –Midraş Pesita Rabbati- Musa’nın Sina Dağı’nda kalışı sırasında göğe yükselişi üzerine anlatıda, I göğün kapılarına varan Musa yolunun bir melek tarafından 13 Aralık 1914’de Kafka günlüğüne şunları yazar: kesildiğini görür. Kemuel adlı bu melek onun Tanrı huzuruna çıkmasını yasaklar. Peygamber hiç tereddüt “Çalışacak yerde –hepsi bir sayfa yazdım (Mesel’in yorumu) -bitirilmiş bölümleri okudum ve kısmen iyi buldum bunları. Örneğin özellikle Mesel’den duyduğum memnunluk ve mutluluğun bedelini ödemem, hem de hiç dinlenme yüzü görmemem için etmeden meleği öldürür, yoluna devam eder. Bir süre sonra ikinci melekle, ardından üçüncü bir melekle karşılaşır, her ikisi de ilkinden çok güçlüdür…8 Yine Scholems tarafından, Geç Kabalada Tevrat”ın her bir Yahudi”ye özel, yalnızca ona özgü ve yalnızca onun tarafından kavranabilecek yüzle Franz Kafka, Der Process (Auszug aus dem Kapitel “Im Dom”), Hg.Bogdal Klaus Michel, Neue Literaturteorien in der Praxis. Textanalysen von Kafkas “Vor dem Gesetz”, 2.Auflage, 2005, Göttingen, s. 11-17. Bkz. Kafka Franz, Dava (Çev. Ahmet Cemal) 2. Basım, 2000, İstanbul, s. 225-226; Franz Kafka, Hikayeler ( Türkçesi: Kamuran Şipal), 7. Basım, 2002, İstanbul, s. 82-84. 4 Kafka Franz, Literaturwissen für Schule und Studium, Von Carsten Schlingman, Stuttgart, s. 97. Kafka Franz, Günlükler, (Türkçesi Kamuran Şipal), 2003, İstanbul, s. 458 7 1 5 htt://de.wikipedia.org/wiki/Legende erişim tarihi 18.08.2014 Gürbilek Nurdan, Benden Önce Bir Başkası, 2. Basım, 2012, İstanbul, s. 11. Bkz. Blomm Harold, Etkilenme Endişesi, Bir Şiir Teorisi (Çev. Ferit Burak Aydar), İlk Basım, 2008, İstanbul. 6 G.Kurz,Meinungen zur Schrift, Zur Exegese der Legende Vor dem Gesetz-im Roman- Der Prozess in Franz Kafka und das Judentum. K. E Grözinger, S Moses u H.D Zimmermann – Hrgs- Frankfurt a.m 1987, s. 223’den aktaran K.E Grözinger Kafka und die Kabbala, 2003, s. 53. 2 Löwy Micael, Franz Kafka, Boyun Eğmeyen Hayalperest (Çeviri Işık Ergüden), 2008, İstanbul, s. 78. Klaus Wagenbach, Franz Kafka, Monograpie, 2008, Hamburg, s. 113-114. 3 8 16 Löwy, a.g.e, s. 87-89. Hukuk Kuramı, C. 2, S. 4, Temmuz-Ağustos 2015 yöneldiği, kişinin yazgısını ancak kendisine yönelmiş yüzü yenmesi olur. Buna karşın o Zeus’un hükümranlığının kavradığında ve geleneğin içine yerleştirdiğinde yazgısını sonsuz gerçekleştireceğine kurtulamayacağı kehanetinde bulunur. Hükmettiği sitenin belirtilmektedir. dair savın yaygınlık kazandığı 9 olacakların elinden onun da üzerine çöken felaketin kaynağı olduğu bildirilen cinayeti sorgulaması Oidipus’un baba katili ve annesinin kocası Mesel, Dava romanının Katedral’de bölümünde Josep K. ile olduğunu öğrenmesi ile son bulur. Sitesinden uzakta kör Rahip arasında tartışılır. Kapı bekçisinin son sözleri ile ettiği gözleri ile Kolonos’ta ölecek bilge bir dilencidir. taşralı adamı aldattığından bahisle başlayan tartışma, kapı Birbirleri ile yaptıkları savaşta ölen kardeşlerinden bekçisinin aldatıldığı yorumuna kadar uzanır. Kesin Polyneikes’in olmayan şu yorumun belirtildiği bölümle sona erer: gömülmesini yasaklayan hükümdar Kreon’un emrine karşı çıkarak gömen Antigone’nin ölümünü Kreon’un pişmanlığı önleyemeyecektir. “… O, yasa tarafından hizmet etmekle görevlendirilmiştir, bekçinin saygınlığından kuşku duymak, yasadan kuşku duymak demektir. “Ben bu görüşe katılmıyorum” dedi K. başını sallayarak, “çünkü bu görüşe katıldığım takdirde bekçinin söylediği her şeyi de doğru saymak gerekir. Ama bunun olanaksız olduğunu ayrıntılı bir gerekçe ile sen söyledin.” “Hayır” dedi rahip “her şeyi doğru saymak diye bir zorunluluk yok, sadece her şeyi gerekli sayma zorunluluğu var.” “Karamsar bir görüş”, dedi K. “Böylece yalan, dünyanın düzenine dönüştürülüyor.”10 Onların acılarına telafi sunulmaz. Tragedya insan hayatının berbat çıplak açıklamasıdır.12 Taşralı adamın dünyası da rasyonel değildir. Tragedyalar gibi Mesel de iyi bitmez. Kafka’nın dünyasının rasyonel bir temeli yoktur dünyanın trajik niteliği Mesel’de sürmektedir. Eser rüya ile uyanıklık, karabasan ile gerçek arasında işler. Onun Yiddiş tiyatrosuna ilgisi bilinmektedir. Mesel giderek farsı, absürdü çağrıştırır. Tragedyalarda temel özellik nedensiz acılar ve hiyerarşisi olmayan değerler alanındaki çatışma ve çatışmanın nihai II Kafka’nın olmadığını, Mesel’i gibi tragedyalar da bir haklılıkla son bulmamasıdır. Hiçbir kuralın kesin olarak konusunu yerleşmediği bir tanrının başka bir tanrı ile, bir hukukun geleneğinden, mitolojiden alır. Yazarı mitosun bilindiğini başka bir hukukla çatıştığı, adaletin eylem sürerken dahi varsayar onu açımlar, çeşitlendirir ve derinleştirir.11 yer değiştirdiği varlık bulduğu antik dünya tragedya Trajik dünya görüşü dünyanın rasyonel bir temelinin aracılığı ile kendisini tartışmakta, deneyimlemektedir.13 bulunmamasıyla varlık bulur. Eksiksiz, kayıtsız şartsız Tragedyada kahramanın ihlal eylemini onun yıkımı izler. determinizmin yönettiği dünyada trajik var olamaz. Bu Bu yapıları ile bir yandan mevcut düzeni tahkim ederken, dünyada eylemde olduğu gibi değerler alanında da ihlalin var olan değerleri tartışmaya açıp yeni bir değer eylemin yaratıp yaratmadığı değerlendirme sorunudur. Trajedi var haklılığını ortaya koyacak mutlak ölçü bulunmamaktadır. olan bilgi rejiminin sınırlarını göstermek ve onun Titanlar soyundan Prometheus’un Zeus’u aldatmasının, ateşi insanlara vermesinin cezası kayalara zincirlenip geceleri büyüyen karaciğerinin yeniden kartal tarafından G.Scholems, Der Sinn der Tora in der Judische Mistik, 6. Auflage, 1998, Frankfurt, s. 89, G.Scholems, Judaica, s.127, ders. Grundbegiffe, Aktaran Grözinger a.g.e, s. 53, Bkz. Grözinger a.g.e, s. 53-56. Steiner George, Tragedyanın Ölümü, Cogito, 2008, İstanbul, Sayı 54, s. 247-250. 9 12 Vernant Jean-Pıerre- Vidal Naquet, Antik Yunanda Mitoloji ve Tragedya (Çev. Sevgi Tamgüç- Reşat Fuat Çam), 1. Baskı, 2012, İstanbul. s. 27; Kuçuradi İonna, Sanata Felsefeyle Bakmak, 1997, Ankara, s. 21-24. 13 Kafka Franz, Dava (çeviren Ahmet Cemal), 2. Basım, 2000, İstanbul, s. 232. 10 Latacy Joachim, Antik Yunan Tragedyaları (Türkçesi Yılmaz Onay), 1. Baskı, 2006, İstanbul, s. 6. 11 17 Taşkın/ Yasa ve Tabiyet merkezinde bulunmayan adlandırmaları dile getirmek yolu ile yeni söylem düzeni başlatır. Yasanın söylemi insan praksisi olarak üretilmiştir. Üretilen 14 söylem aracılığı ile iktidar iletilir. Bu söylemle tebaa olarak uyruklaştırılır, sınıflandırılır, yargılanır mahkum edilir Kafka’nın Mesel’inin ve tragedyanın dünyasının rasyonel belirli bir yaşama ve ölme biçimine tabi kılınırız.16 İktidar temellerinin bulunmaması, değerler alanında eylemin kesin ve ürettiği bilgi birbirlerine eklemlenir. Bilgi üretmeyen haklılığını ortaya koyacak ölçünün olmaması, edebi kişiliklerinin yıkıma sürüklenmesi yanında iktidar olmadığı gibi, iktidar ilişkisi var saymayan, mevcut oluşturmayan bilgi de yoktur. Bilgi alanının ve hakikatlerin değerleri tartışmaya açmalarının ortak noktaları olduğu oluşturduğu söylemin üretimi, birikimi, dolaşımı olmadan belirtilebilir. Kendisine sunulan söylemin sınırları içinde, düşünmenin Geleneksel tragedya ve mesel kahramanlarının aksine gücünde vaat edilen ideal bir doğruluk ve aklilik 17 taşralı Kafka’nın anlatısının taşralısı trajik kahraman ya da adamın yasaya girmesini sağlamaz. “Böyle bir zorluğu hikmetin yol göstericisi değildir. O ne soylu ne de azizdir. taşralı adam beklemiyordur. Yasa herkese her zaman açık Taşralı adamın yasaya girme isteği henüz ilk kapı olmalı diye düşünür…” Belirtilen nitelikleri ile Mesel”i bekçisince yenilgiye uğratılmıştır. Mesel’de kapı bekçisinin toplumu bütün olarak gören değer ve menfaatlere dair sözü eylem çatışma bulunmadığını gerçekleşen çatışmaların kişisel gerçekleştirilememiştir. Bu onu olası yakın yıkımdan seviyede gerçekleştiğini, hukuka tarafsız hakem rolü veren korusa da, yine trajik sonuca ömür boyunca yasanın uzlaşmacı modellerin aksine toplumda değer ve menfaatler önünde kalmaya mahkum etmiştir. İnsan yaşamının trajik arasında uzlaşma olmadığını hukukun tarafsız hakem niteliği Mesel’de varlığını sürdürse de taşralı adam ne trajik rolünden uzak egemenin kontrolü muhafaza etme aracı kahraman ne de azizdir. Kafka geleneksel form altında olduğunu belirten çatışmacı hukuk modelinin örneği çağının insanının temel durumlarını tasvirle çağına olarak okumak mümkündür.18 ve şiddet tehdidi aşılamamış, trajik meseller yazmaktadır. Toplumdaki dışlama yöntemlerinin en geneli taşralı adamın da muhatap olduğu yasaktır. Yasağın işleyiş biçimi III olarak her şeyi söyleme hakkı yoktur, her şeyden her Çağlar, Mesel’i hukuk devletinde gündelik hayatın koşulda estetiğini yaşayamayan, yabancı işçilerin, sığınmacıların, marjinallerin, verilmeyenlerin hukukun durumu tüketicisi ile olmalarına söz 19 konuşamaz. izin edilmez ve nihayet herkes her şeyi Söylemlerin taşıdığı güçleri dizginlemek üzere her şeyden söz etme hakkı olmayanlar hukuk özdeşleştirmektedir.15 devletinde gündelik hayatın estetiğini yaşamayanlardır. Mesel’de yasa önündeki adam taşralı, yasanın dışında aynı zamanda onun tebaası, uyruğudur. Onu yasanın önüne Denetim ve sınırlama usulleri arasında bir diğer usul getiren, yaşamı boyunca kabul edilmediği yasanın önünde söylemlerin oluş ve rastlantı boyutunun sınırlanması kalmasını sağlayan, şiddet tehdidi ile desteklenen üretilmiş düzeyinde söylem ve her defasında sonraya ertelenen yasaya girme paylaştırma ilkelerini devreye sokan usullerdir. Böylece umududur. söylem kendi kendini denetleyerek kendi sistematiğini işleyen sınıflandırma, düzenleme ve kurar artık her şeyden her koşulda söz edilemeyecektir. Reiss Timothy, Tragedy and Truth (New Haven, CT ve Londra, 1980) s. 6’dan aktaran Eagleton Terry, Tatlı Şiddet. (Çev. Kutlu Tunca) 1. Basım, 2012, İstanbul. Foucault Michel. Toplumu Savunmak Gerekir (çev. Şehsuvar Aktaş), 2. Baskı, İstanbul. 2003, s. 39. 14 16 Foucault Michel, Söylemin Düzeni ( Çev. Turhan Ilgaz), Ders Özetleri, 5. Baskı, 2001, İstanbul, s. 25. 17 Çağlar Bakır, Hukuk Devletinde Gündelik Hayatın Estetiği, Hukuk Felsefesi ve Sosyolojisi Arkivi-4 (Hazırlayan Hayrettin Ökçesiz), 1998, İstanbul. s.84 15 Wacks Raymond, Hukuk Felsefesine Kısa Bir Giriş ( Çev. Engin Arıkan), 2. Basım, 2014, İstanbul, s. 86. 18 19 18 Foucault, Söylemin Düzeni, s. 11. Hukuk Kuramı, C. 2, S. 4, Temmuz-Ağustos 2015 Sözün nazara alınabilmesi için sistemin kurduğu Gürbilek Nurdan, Benden Önce Bir Başkası, 2. Basım, 2012, sınıflandırma, düzenleme ve paylaştırma kurallarına İstanbul. 20 uyması gerekmektedir. Söylemi denetlemeyi sağlayan bir Franz Kafka, Hikayeler (Türkçesi: Kamuran Şipal), 7. başka usul onun her önüne gelen kişinin ulaşmasını Basım, Ekim 2002, İstanbul. engelleyen söylem cemaatleri oluşumu yolu ile onun Kafka Franz, Dava (Çev. Ahmet Cemal), 2. Basım, 2000, dışında kalan kimselerin ulaşması önünde engeldir. Nihayet herkes her şeyi konuşamaz. İstanbul. 21 Kafka Franz, Günlükler (Türkçesi Kamuran Şipal), Kasım Taşralı adamın mevcut söyleme katılmasının koşulu, hakim 2003, İstanbul. söylemin işleyiş ve etkilerine karşı söylemin doğruluk istencini sorgulaması, söylemin olumsal, tarihi olageliş kimliğini ona kazandırması ve onda Kuçuradi İonna, Sanata Felsefeyle Bakmak, 1997, Ankara. varsayılan Latacy Joachim, Antik Yunan Tragedyaları (Türkçesi anlamlandırmanın egemenliğine son vermesi yoluyla Yılmaz Onay), 1. Baskı, 2006, İstanbul. mümkündür.22 Löwy Michael (Çev. Işık Ergüden), Franz Kafka, Boyun İnsan-oluş yasasız mümkün olmadığı gibi yazgı, görev Eğmeyen Hayalperest, 2008, İstanbul. Sisifos söylemini hatırlatmaktadır. Yasa tekrar kaosa Steıner George, Tragedyanın Ölümü, Cogito, Sayı. 54, 2008, gönderilerek yeniden inşa edilmelidir. İstanbul. KAYNAKÇA Vernant Jean-Pıerre- Vidal Naquet, Antik Yunanda Mitoloji Bogdal Klaus Michel Hg. Neue Literaturteorien in der ve Tragedya (Çev. Sevgi Tamgüç- Reşat Fuat Çam), Praxis. Textanalysen von Kafkas “ Vor dem Gesetz”. 2012, İstanbul. 2.Auflage. 2005. Göttingen Wacks Raymond, Hukuk Felsefesine Kısa Bir Giriş ( Çev. Çağlar Bakır. Hukuk Devletinde Gündelik Hayatın Estetiği, Engin Arıkan ), 2. Basım, 2014, İstanbul. Hukuk Felsefesi ve Sosyolojisi Arkivi-4 (Hazırlayan Wagenbach Klaus, Franz Kafka, Monograpie, 2008, Hayrettin Ökçesiz, 1998, İstanbul. Hamburg. Eagleton Terry, Tatlı Şiddet ( Çev. Kutlu Tunca), 2012, htt://de.wikipedia.org/wiki/Legende İstanbul. 18.08.2014 Foucault Michel. Toplumu Savunmak Gerekir (Çev. Şehsuvar Aktaş), 2. Baskı, 2003, İstanbul. Foucault Michel, Özne ve İktidar Seçme Yazılar, Sunuş (Ferda Keskin), 1. Baskı, 2012, İstanbul. Foucault Michel, Söylemin Düzeni (Çev. Turhan Ilgaz), Ders Özetleri, 5. Baskı, 2001, İstanbul. Grözinger Karl Erich, Kafka und die Kabbala, 2003, Berlin, Wien. 20 Foucault, Söylemin Düzeni, s.16. 21 Foucault, Söylemin Düzeni, s.23. 22 Foucault, Söylemin Düzeni, s.28. 19 erişim tarihi