50.Yıl Kitabımız
Transkript
50.Yıl Kitabımız
boydak kitap en son 1/9/09 11:16 AM Page 1 boydak kitap en son 2 1/15/09 11:54 AM Page 2 Bu kitap, Boydak Holding taraf›ndan ‹stikbal markas›n›n do¤umunun 50. y›l› an›s›na, Türk mobilya sektörüne bir arma¤an olarak sunulmak üzere haz›rlanm›flt›r. Yazan: Nükhet VARDAR Tasar›m ve Uygulama: Atlantis ‹letiflim Bask›: Mega Bas›m, Baha ‹fl Merkezi A Blok, Haramidere - Avc›lar / ‹STANBUL Yay›n Haklar›: © Copyright Atlantis ‹letiflim Tüm yay›n haklar› sakl›d›r. Yay›nc›n›n ve yazar›n yaz›l› izni olmaks›z›n hiçbir yolla ço¤alt›lamaz, al›nt› yap›lamaz. 1. Bask› / Ocak 2009 ‹stanbul Sertifika No: 13179 ISBN 978-9944-0086-1-7 www.atlantistr.com boydak kitap en son 1/9/09 11:16 AM Page 3 ‹stikbal ile 50 y›l Sevgili meslektafllar›m ve sayg›de¤er büyüklerim, Yar›m as›rd›r Türkiye’nin önde gelen mobilya markas› olmay› baflaran ‹stikbal’in, bugün 50. yafl›n› kutlaman›n gururunu yafl›yoruz. Boydak Holding’in temellerini oluflturan ‹stikbal; kuruldu¤undan bu yana ürün ve hizmet kalitesinden ödün vermeden, kendini yenileyerek hem kendi markas› hem de Türk mobilya sektörü için standartlar› sürekli yükseltmifl ve tüketicisinin güvenini kazanmay› bilmifl öncü bir markad›r. Türkiye tarihinin elli y›l›na flahit olmufl bir marka olman›n onurunu yaflayan ve h›z›n› hiç kesmeden baflar›dan baflar›ya koflan ‹stikbal, bundan 15 y›l önce Türkiye’yi çek-yat ile tan›flt›r›rken, bugün yemek odas›ndan yatak odas›na, genç odas›ndan bebek odas›na, kanepeden oturma gruplar›na, yataktan ev tekstiline, mutfaktan banyoya, bahçe mobilyas›ndan aksesuara, hal›ya ve ayd›nlatmaya kadar bir evin ihtiyac› olan binlerce ürünü tüketiciyle buluflturaca¤›na inan›yordu. Büyük markalar, büyük ad›mlardan do¤ar. ‹flte ‹stikbal markas›n›n Türkiye’nin en önemli markalar›ndan biri haline gelmesinin sebebi de budur. ‹stikbal, de¤iflen yaflam flartlar›n› ve bu flartlara paralel tüketicilerinin farkl›laflan ihtiyaçlar›n› sürekli gözlemleyerek 1.000’den fazla ürün gelifltirmifl, Türkiye’ye yay›lan yüzlerce bayisi sayesinde Türkiye’deki her eve en az bir ürünüyle girmeyi baflarm›flt›r. Mobilya denilince, her 10 kifliden 9’unun “‹stikbal” demesi, bizim için en büyük baflar› ölçütüdür. 3 ‹stikbal ile gururumuz ve baflar›lar›m›z yurtiçinde oldu¤u gibi yurtd›fl›nda da h›zla devam etmektedir. ‹stikbal, 1957’de Kayseri’de küçük bir marangoz atölyesinde kap›-pencere yap›m›yla bafllayan hikayesinden günümüzde, kalitesini ve rahatl›¤›n› 5 k›tada 100’ü aflk›n ülkeye sunan bir marka konumuna ulaflm›flt›r. Bugün ‹stikbal, Kuveyt, Yunanistan, Bulgaristan, Rusya, M›s›r, Almanya, Kazakistan, Romanya, ‹ngiltere, Fransa, Belçika gibi birçok ülkede toplam 110 ma¤azas› ve 5.000 sat›fl noktas›yla Türk kalitesini yurtd›fl›nda da temsil etmektedir. Orta vadede hedefimiz Türkiye’nin her ilinde oldu¤u gibi, dünyan›n her ülkesinde de ‹stikbal ma¤azalar› açmakt›r. Ürün kalitesini, sat›fl ve sat›fl sonras› hizmetlerini, “mutlak müflteri memnuniyetini” ön planda tutarak tasarlayan ‹stikbal, bu yaklafl›m›yla tüketici dostu bir marka olmufl ve tüketicilerinin güvenine lay›k olabilmenin sorumlulu¤unu her zaman üzerinde hissetmifltir. 9.000 çal›flan›yla Türkiye’de önemli bir istihdam imkan› sa¤layan markam›z›n, bugünlere ulaflmas›nda çal›flanlar›m›z›n güveni ve eme¤i çok büyüktür. ‹stikbal; geliflen ve globalleflen ülkemiz ve dünya koflullar›nda, güçlü, dinamik yap›s›, engin flirket kültürü, birliktelik ruhu, teknolojik ve kurumsal alt yap›s›yla gelece¤e umut ve güvenle bakmaktad›r. Elli y›ld›r bizi “‹stikbal”e tafl›yan tüketicilerimize, özverili çal›flmalar›yla baflar›lar›m›za imza atan çal›flanlar›m›za, de¤erli ifl ortaklar›m›za ve bu maceray› bafllatan aile büyüklerimize flükranlar›m› sunar›m. 50 y›ll›k hikayemizi ve tercübemizi anlatan bu kitab› sizlerle paylaflmaktan dolay› ayr› bir mutluluk ve gurur duyuyoruz. Sayg› ve sevgilerimle, Hac› Boydak Yönetim Kurulu Baflkan› boydak kitap en son 4 1/9/09 11:16 AM Page 4 boydak kitap en son 1/9/09 11:16 AM Page 5 5 Boydak Center, 2008 Kayseri boydak kitap en son 6 1/9/09 11:16 AM Page 6 boydak kitap en son 1/9/09 11:16 AM Page 7 Teflekkür Bu kitap, Boydak Holding taraf›ndan ‹stikbal markas›n›n do¤umunun 50. y›l an›s›na, Türk mobilya sektörüne bir arma¤an olarak sunulmak üzere haz›rlanm›flt›r. Böyle bir kitab› yazma fikri 2008'in bafl›nda netlefltikten sonra, çal›flma h›zl› bir seyir izleyerek, benzerlerine göre k›sa zamanda hayat bulmufltur. Kitab›n k›sa sürede yaz›lmas›na gerekli zemini haz›rlayan ve gerek kendileriyle yapt›¤›m›z yüzyüze görüflmelerde, gerekse projenin her aflamas›nda ilgilerini esirgemeyen ve hiçbir koflulda misafirperverli¤i elden b›rakmadan, her türlü sorumuza tüm içtenlikleri ve güleryüzleriyle yan›t veren, baflta Boydak Ailesi'nin büyü¤ü Hac› Mustafa Boydak ve Mehmet Boydak olmak üzere; Hac› Boydak'a, fiükrü Boydak'a, Yusuf Boydak'a, Mustafa Boydak'a, Memduh Boydak'a, Bekir Boydak'a ve Nazif Türko¤lu'na teflekkür etmek isterim. Toplam 17,5 saati bulan görüflmelerde sab›rla tüm sorular›m› yan›tlad›lar. Ayr›ca 30 y›ldan fazla süreyle ‹stikbal'de çal›flan Mustafa Gayret, Mehmet Mert ve Aytekin Mert'e; Alfa Möbel Genel Müdürü Metin Aytulun'a; 1983'ten bu yana ‹stikbal perakende bayili¤ini yürüten Abdülkadir Karavil'e; 1991'den beri ‹stikbal Ankara Bölge ana bayisi Halis Gökçek'e bu çal›flmaya zaman ay›rd›klar›, de¤erli bilgiler verdikleri, yaflad›klar› canl› an›lar› bizlerle paylaflt›klar› için müteflekkiriz. Sözlü tan›kl›klar olmasayd›, kitab›n farkl› bir uslupta yaz›laca¤› ve bambaflka bir eser ortaya ç›kaca¤› flüphe götürmez bir gerçek. Ayr›ca kitab›n yaz›lmas› konusunda bafl›ndan itibaren Atlantis ‹letiflim Hizmetleri’nin sergiledi¤i gayretlere ve Ajans Baflkan› Muzaffer Çetinkaya’ya, tüm ‹stikbal ekibine ve kitab›n tasar›m aflamas›nda Atlantis’ten emek veren herkese bir kez daha teflekkür etmek isterim. Tüm bunlar›n yan› s›ra, kitap fikrini ortaya atan ve kitab›n her aflamas›nda önemli katk›larda bulunan, bilgilerin h›zla ulaflt›r›lmas›nda, randevular›n hiç vakit kaybedilmeden al›nmas›nda yard›mlar›n› esirgemeyen, baflta Boydak Holding Grup Pazarlama Koordinatörü Bilal Uyan›k ve Boydak Holding Reklam ve Halkla ‹liflkiler Müdürü Murtaza Durmufl olmak üzere Reklam Bölümü’nden bu projeye emek veren di¤er tüm arkadafllar›m›za en içten teflekkürlerimi iletmek isterim. Kitab›n k›sa sürede yaz›lmas›ndaki en önemli etken, ‹stikbal ve Atlantis ekiplerinin sergiledikleri içtenlik, an›nda verdikleri geri dönüfller, projeye olan inançlar› olmufltur. ‹lk görüflmeden bu yana kendilerini hep yan›mda hissettim. Bu nedenle kitab›, ayn› zamanda çok severek ve inanarak kaleme ald›m. Umar›m bu ruh hali, okuyucular taraf›ndan da fark edilebilinir. ‹stikbal'in daha nice baflar›larla taçland›r›lm›fl 50 y›llara ulaflmas›n› diliyoruz. Öte yandan bir di¤er dile¤imiz, Türk mobilya sektörüyle ilintili. Sektörün, dünya pazarlar›nda varl›¤›n› daha çok hissettirerek, markalar›m›zla daha fazla övünebilece¤imiz günlere k›sa vadede kavuflmam›z en içten arzumuz. Sayg›lar›mla Prof. Dr. Nükhet Vardar 21 Kas›m 2008 El ‹zi ‹letiflim Dan. Ltd. nukhetvardar@elizi.net 7 boydak kitap en son 1/9/09 11:25 AM Page 8 ‹çindekiler Boydak Holding Yönetim Kurulu Baflkan› Hac› Boydak’tan “‹stikbal ile 50 y›l” 03 Teflekkür 07 1- Mobilya Sektörüne K›sa Bir Bak›fl 13 ‹nsano¤lu ve Yaflad›¤› Mekan›n Zenginli¤i De¤iflen Gereksinimler ve De¤iflen Mobilya E¤ilimleri Mobilyan›n K›sa Tarihçesi Dünyada Mobilya Sektörü Mobilya Üretiminin Dünyada ve Türkiye’de Geçirdi¤i Evrim Türkiye’de Mobilya Sektörünün Geliflimi Mobilya Üretimi ve ‹llerin Ald›klar› Pay Mobilya Üretimi ve Kapasite Kullan›m Oranlar› Türkiye’de Mobilya Sektörünün D›fla Aç›lmas› Mobilya Sektöründe Kalite Standartlar› Mobilyada Tasar›m ve Patentlerin Önemi Mobilya Sektöründe Markalaflman›n Ayak Sesleri 13 13 15 16 19 22 23 28 29 31 31 33 2- ‹stikbal Markas› Do¤uyor… 35 Hac› Mustafa ve Hac› Sami Boydak’›n Çocukluk ve Gençlik Y›llar› ‹stikbal’in ‹lk Kurulufl Giriflimleri… ‹stikbal Markas› Ad›n› Al›yor Kayseri’de Aç›lan Teflhir Ma¤azas› HES Kablo’nun Kuruluflu ‹kinci Neslin Çal›flma Hayat›na At›lmas› Arzu-‹stikbal Çelik Mobilya’n›n Kurulmas› Fuarlar ve ‹stikbal’in Önünde Aç›lan Yeni Kap›lar 1981’de ‹kinci Nesil, ‹fli Devral›yor Yatay Entegrasyonun Getirisi Önce Odaklanarak Büyüme -1983 Daha 1983’te Markalaflma Yolunda At›lan Yeni bir Ad›m ‹lk Yayl› Kanepe Üretimi ve Pazarda Yaflanan Zorluklar Yay ve Kapitone Makinesinin Sat›n Al›m› Pazardaki Talebi Karfl›layamama ‹stikbal Mobilya Sanayi ve Ticaret A.fi. Kuruluyor Kaliteye Verilen Önem ve ‹lk ‹letiflim Gayretleri Markalaflmada Öncelikleri Do¤ru Saptama - Bayilik Sistemine Duyulan Gereksinim 35 40 41 42 42 42 43 46 48 49 50 51 56 57 58 60 60 61 8 boydak kitap en son 1/9/09 11:16 AM Page 9 ‹stikbal’in Bayilik Sistemini Bafllatmas› ‹kinci Genç Kuflak ‹fl Bafl›nda Marmara Bölgesi’ne ‹lk Da¤›t›m Bafll›yor- 20 Eylül 1991 Yokluklar›n F›rsata Çevrildi¤i Y›llar - 1992-93 Markalaflmada ‹lk Ad›m ve Garanti Belgesi - 1991-92 ‹lk TV Reklam› - 1992 Merkez Çelik A.fi. Kuruluyor ‹stikbal ve Y›llar ‹tibariyle Kullan›lan Logolar Merkez Çelik Kurulduktan Sonraki Yönetim De¤iflikli¤i ‹stikbal Bayileri ve Artan Marka Görünürlü¤ü - 1994 Form Süngerin Kurulmas›n› Haz›rlayan Unsurlar “K›rk Gün Kar Ya¤ar, Bir Gün Av Olur” ‹letiflim Stratejisindeki Kurgu - 1995 Hedef Kitlesini Tan›mlayan Seri Üretim Markalaflan Mobilya Sektörü ve Beraberinde Gelen Segmentasyon Boytafl Kuruluyor - 1996 Markaya Yap›lan Yat›r›mlar H›z Kazan›yor - 1997 Yurtd›fl› Fuarlardan Alfa Möbel’in Kurulufluna - 1997 1998 Krizinin Getirisi - Boyteks Üretime Bafll›yor 1999 ve Grubun Mobilya Sektörü D›fl›ndaki Yat›r›mlar›n› Art›rmas› 2000 Y›l› ve Toplam Kalite 2001 Krizi ‹letiflimde, Teknolojik Yeniliklerin Öne Ç›kt›¤› Y›llar "Önce Tüketicini Tan›” ‹stikbal’den 2008’de Yeni bir Patent Baflvurusu: “Biocare” D›fl Pazarlarda ‹stikbal Markas› "Markalaflma Varsa, Kim Korkar Çin’den?” Boydaklar ve Yönetim ‹lkeleri Boydak Grubu ve Sosyal Dayan›flma Kurumsallaflma Üzerine 2008’de Boydak Grubu 62 67 69 72 72 74 76 79 79 80 84 84 86 86 87 91 93 95 98 99 101 102 102 106 110 113 116 118 121 126 127 3- Kitapta Tan›kl›¤›na Baflvurulan Sözlü Kaynaklar 143 4- Kaynakça 145 5- Mobilya Sektörüyle ‹lgili Bilgi Al›nabilecek Ulusal ve Uluslararas› Kurulufllar 149 6- Kifliler ve Firmalar Dizini 151 9 boydak kitap en son 10 1/9/09 11:16 AM Page 10 boydak kitap en son 1/9/09 11:16 AM Page 11 11 Mustafa Kemal Atatürk, bir ziyaretinde Kayseri Lisesi bahçesinde boydak kitap en son 12 1/9/09 11:16 AM Page 12 “En Makbul ‹nsan, Üreten ‹nsand›r” boydak kitap en son 1/9/09 11:16 AM Page 13 1- Mobilya Sektörüne K›sa bir Bak›fl 13 ‹nsano¤lu ve Yaflad›¤› Mekan›n Zenginli¤i ‹nsano¤lu ilk ça¤lardan bu yana yaflad›¤› mekan› ve çevreyi daha kullan›fll›, daha rahat ve daha güzel k›labilmek için çeflitli eflyalar üretmifltir. Mobilya ise bu eflyalar›n hep bafl›nda yer alm›flt›r. Mobilyalar, bir yandan insano¤lunun oturma, yatma, yemek yeme, bofl zamanlar›n› de¤erlendirme gibi farkl› ifllevleri yerine getirmelerini sa¤larken; öte yandan kiflilerin yaflad›klar› ortama ba¤lanmalar›na, bu mekanlar› yaflan›r k›lmalar›na, sevmelerine, kendilerine s›cak bir ortam yaratmalar›na ve en genel anlam›yla kiflilerin evlerine özen göstermelerine neden olmufltur. Bir di¤er deyiflle, e¤er bugün kifliler için “ev” kavram› varsa, bunda mobilyalar›n pay› büyüktür. Mobilyas›z ya da bombofl bir ev, ev de¤ildir. yerlerini ald›ktan sonra, kifli kendini adeta daha güvende hisseder ve yeni çevresine daha kolay uyum sa¤lar. Kiflinin yaflad›¤› ve zaman geçirdi¤i mekan›n, ruh halini etkiledi¤i bilinen bir gerçektir. Hal böyle olunca, s›cak, insan› rahatlatan, huzur veren, güzel, özenle dekore edilmifl mekanlar, insano¤lu için ayr› bir önem tafl›makta ve hatta kiflilerin verimlili¤ini art›rmaktad›r. De¤iflen Gereksinimler ve De¤iflen Mobilya E¤ilimleri Kifliler özellikle son y›llarda yaflad›klar› ve tercih ettikleri mekanlarla an›lmaya bafllam›fllard›r. Mobilyalar›m›zda kulland›¤›m›z stil, renk, me- E¤er bugün kifliler için “ev” kavram› varsa, bunda mobilyalar›n pay› büyüktür. Mobilyas›z ya da bombofl bir ev, ev de¤ildir. Bu nedenle kifli ne zaman yeni bir eve tafl›nsa, hatta yeni bir ofisi olsa, belki de o mekana imzas›n› atabilmek, o mekan›n kendisine ait oldu¤unu belirtmek istercesine, küçük büyük demeden ilk ifl olarak kendisine ait baz› eflyalar› getirir ve ifle önce bunlar› yerlefltirerek bafllar. Bu eflyalar kandaki ›fl›k düzeni, hatta ›s›, müzik ve koku dahi bizi tan›mlayan özellikler aras›na girmifltir. XXI. yüzy›lda bireyler, artan oranlarda rahatl›k arar olmufllard›r. ‹ster evimizde, ister bir kafede oturuyor olal›m, bugünün insan› art›k rahat koltuklarda a¤›rlanmay› beklemektedir. Benzer fle- boydak kitap en son 1/9/09 11:16 AM Page 14 kilde dünya nüfusunun artmas›yla, gitgide daha çok mekan ve alan s›k›nt›s› çekmeye bafllayan insano¤lu, yaflad›¤› mekan› daha verimli kullanman›n pefline düflmüfltür. Belki bu nedenle, XXI. yüzy›l insan› seçti¤i eflyalar›n katlanabilir ve kolay saklanabilir olmas›n›, çoklu ifllevler üstlenmesini beklemektedir. Bu tüketici e¤ilimi, sektörde “3 boyutlu düflünme” olarak adland›r›lmaktad›r. Örne¤in aç›ld›¤›nda büyüyebilen yemek masalar›, gündüz kanepe, gece yatak olarak kullan›labilen, sand›k bazal› oturma/yatma gruplar›, gerekti¤inde üstüste saklanabilen iskemleler gibi. Yaflam›n birçok alan›nda oldu¤u gibi, portatif, hatta k›sa kullan›m ömrü olan eflyalar daha fazla tercih edilmektedir. Düflen mobilya maliyetleri ve çeflit fazlal›¤›, mobilyada da giyim sektörüne paralel bir koleksiyon mant›¤›n›n geliflmesine ve dolay›s›yla mobilyada da moda kavram›n›n oluflmas›na neden olmufltur. 14 Bunlar›n ötesinde, Türkiye’de son 50 y›l içinde daha küçük metrekareli konutlar›n yap›lmas›yla, 50 y›l öncesinde evlerimizde görmeye al›fl›k oldu¤umuz “misafir odalar›” tarihe kar›flm›flt›r. Eskiden misafir odalar› ve dolay›s›yla bu mobilyalar, sadece misafir ziyaretinden misafir ziyaretine kullan›l›rken; daralan mekanlar, misafir odalar›yla oturma odalar›n›n birleflmesine neden olmufltur. Böylelikle misafirler de ailenin her gün oturdu¤u odalarda a¤›rlanmaya bafllam›fllard›r. Dolay›s›yla tüm ev halk›n›n her gün kulland›¤› mobilyalar daha kolay ve çabuk eskir olmufl ve mobilya yenileme yafl› 20’lerden, 7-10 y›la gerilemifltir. Ayr›ca “moda” kavram›n›n hayat›n her alan›nda önem kazanmas›, mobilya de¤iflim h›z›n› da art›rm›flt›r. Bunlara ek olarak, elektronik iletiflim araçlar›n›n h›zla yay›lmas›yla, eskiden birbirinden tamamen Düflen mobilya maliyetleri ve çeflit fazlal›¤›, mobilyada da giyim sektörüne paralel bir koleksiyon mant›¤›n›n geliflmesine ve dolay›s›yla mobilyada da moda kavram›n›n oluflmas›na neden olmufltur. Bu etkenlerin sonucunda da, tüketiciler mobilyalar›n› tam olarak eskimeden yenilemeye bafllam›fllard›r. Art›k eskiden oldu¤u gibi kiflilerin ayn› mobilyalara 20-25 y›l boyunca sahip olma ya da ayn› mobilya iskeleti üzerine yeni kumafl kaplatarak kullanmay› sürdürme al›flkanl›klar› neredeyse ortadan kalkm›flt›r. Bu e¤ilim, do¤al olarak tüm dünyadaki mobilya tüketimini kamç›lam›fl ve beraberinde “daha çok ve farkl› çeflit” taleplerini getirmifltir. ayr›lm›fl olan ev ve ifl ortamlar› günümüzde neredeyse iç içe geçmifl durumdad›r. Teknolojinin yard›m›yla nerede oldu¤umuzdan ba¤›ms›z olarak, art›k evde geçirilen sürede de iflle ilgilenmek gerekebilmektdir. Benzer flekilde, özellikle bat› ülkelerinde ofis kiralar›n›n, ulafl›m giderlerinin; hem trafikte geçirilen zaman hem de maddi de¤er olarak flirketlere önemli bir maliyet yükü getirmesi ve iletiflimde kullan›lan son teknolojinin h›zla yayg›nlaflmas› nedeniyle, daha fazla kifli evden çal›flmaya bafllam›flt›r. Bu da yine de¤iflik ifllevli ev ve ofis mobilyalar›na olan talebi art›rm›fl; hatta bilgisayar, DVD vs. gibi ekipman› saklayabilmek için evin di¤er mobilyalar›yla uyumlu, o nedenle genelde ahflaptan yap›lm›fl kabinlere olan talep yükselmifltir. Sonuçta ev-ofis mobilyalar› gibi yeni bir kategorinin do¤mas›na neden olmufltur. Örne¤in, günümüz tüketicileri gündüz bilgisayarlar›n› kullanabilecekleri ergonomik bir çal›flma düzene¤inin, akflamlar› rahat rahat oturabilecekleri bir koltu¤a dönüflmesini bekleyebilmektedir. Ya da gün içinde kullan›lan bir çal›flma grubunun, ö¤leden sonra k›sa süreli de olsa kifliye dinlenme imkân› tan›mas›, tüketici nezdinde ek bir fayda yaratabilmektedir. boydak kitap en son 1/9/09 11:16 AM Page 15 Ayr›ca genelde, eski ça¤larda hayat›n› avlanarak kazanan insano¤luna göre çok daha az hareket eden günümüz insan›, ister evde ister iflyerinde olsun, fiziksel flikayetlerini en aza indirebilmek için daha ergonomik mobilyalar› tercih etmektedir. Mobilya üretiminin endüstriyelleflmesiyle beraber, düflen mobilya fiyatlar› karfl›s›nda tüketiciler daha fazla talepkâr olmaya bafllam›fllard›r. Çünkü rahat, kullan›fll›, kolay silinebilen, yanmayan, leke tutmayan binbir çeflit stilde, kumaflta, renkte ve desende mobilyay› pazarda kolayl›kla, hem de eriflilebilen fiyatlardan bulabilmektedirler. O zaman, art›k devir, “tasar›m”›n devridir. Mobilya üreticileri taraf›ndan tüm beklentileri karfl›lanan tüketiciler, dünyada oldu¤u gibi Türkiye’de de giderek artan oranlarda mobilya tercihinde oylar›n› tasar›mdan yana kullan›r olmufllard›r. Tasar›m›n 2010’lu y›llarda da taht›n› giderek sa¤lamlaflt›raca¤› ve belki de kiflisellefltirilmifl, ancak yine makûl fiyatlardan tüketicilere sunulacak olan mobilyalar›n, sektörün gündemini daha fazla meflgul edece¤ini söylemek yanl›fl olmayacakt›r. Mobilyan›n K›sa Tarihçesi Günümüze kadar gelebilen ilk mobilya örneklerinin, M.Ö. 2700-1075 y›llar›nda Eski M›s›r’da kullan›lan mobilyalar oldu¤u saptanm›flt›r. O tarihten bu yana çok say›da ahflap mobilyan›n kalma nedeni, ahflap malzemenin, kuru çöl ikliminde bozulmadan saklanabilmifl olmas›nda gizlidir. (Tanyel, Ferruh, Küçük ve Orta Ölçekli Mobilya Sektörümüz, KOSGEB - Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Gelifltirme ve Destekleme Dairesi Baflkanl›¤›, Ankara, 2000, s. 6). Bugün de hâlâ 15 Zaman içinde mobilya yap›m›nda kullan›lan araçlar da de¤iflime u¤ram›flt›r. Örne¤in rendenin bilinmedi¤i dönemlerde, kumtafl›ndan; çivi ve vida icat edilmeden önce ise, basit pimlerden ve ahflap geçmelerden yararlan›lm›flt›r. Daha sonra marangozluk araçlar› olarak, keser, balta, yayl› matkap, testere, a¤aç tornalar kullan›lmaya bafllanm›flt›r. Malzeme olarak genelde akasyadan, akçaa¤açtan, ›lg›ndan, ard›çtan, sedirden ve serviden faydalan›lm›flt›r. M.Ö. 700-500 y›llar›nda Anadolu medeniyetlerinden Frigya Krall›¤›’nda kakmal› ahflap eflyalar ra¤bet görmüfl ve bu dönemde sar› ve sert flimflir a¤ac› ile koyu renkli ce- Türk mobilya sanat› özellikle Selçuklular döneminde kendini belli etmifltir. mobilya üretiminde ahflap tercih edilmektedir. Çünkü e¤er ahflab›n nemi % 8-14 oran›nda al›n›r ve do¤ru olarak kurutulursa, ahflap mobilya uzun y›llar bozulmadan kullan›labilmektedir. Eski M›s›r medeniyetinden bafllayarak, yüzy›llar boyunca üretilen mobilyalarda sadece ifllevsellik aranmam›fl; mobilyalar bulunabilen malzemelerle muhakkak boyanm›fl ve süs ö¤eleri eklenmifltir. Eski M›s›r’da arslan, fil, bo¤a motifleri kullan›l›rken; Mezopotamya’da süslemeler, yerini insan figürlerine ve metal bezemelere b›rakm›flt›r. viz, ard›ç, porsuk birlikte kullan›larak göze hitap eden bir renk ahengi yarat›lm›flt›r. Uzun y›llar yatak ve oturma gruplar›nda kullan›lan ard›ç ya da sedir gibi a¤açlar›n kendilerine has kokular› vard›r ve bu kokular›n ayn› zamanda haflereleri uzak tuttu¤u bilinmektedir. Türk mobilya sanat› özellikle Selçuklular döneminde kendini belli etmifltir. A¤aç malzemeden oymal› ve kakmal› mihrap, minber, rahle, kap›, pencereler yap›lm›fl ve bunlar çiçek ve geometrik boydak kitap en son 1/9/09 11:16 AM Page 16 desenlerle bezenmifltir. Keza Osmanl› ‹mparatorlu¤u’nda XIV. yüzy›lda Edirnekâri mobilya yap›m›na h›z verilerek; bu dönemde sand›k, rahle, kavukluk, yüklük kapaklar› a¤aç malzemeden üretilerek, çeflitli motiflerle süslenmifltir. Dünyada Mobilya Sektörü 16 Toplam dünya üretiminde, mobilya üretiminin pay› ancak % 1’dir (Çin Menfleli Ürünlerin ‹thâlât› Karfl›s›nda Yerli Ürünlerin Rekabet Gücünün Art›r›lmas› Araflt›rmas› - Mobilya Sektörü, ‹stanbul Ticaret Odas›, Yay›n No: 200717, ‹stanbul, 2007, s. 21). ‹lk bak›flta bu oran oldukça az gibi düflünülse de, rakamsal olarak ifade edildi¤inde, dünya mobilya üretiminin 2005’te €220 milyarl›k bir de¤ere ulaflt›¤› görülür. 2000’li y›llarda $180 milyar tutar›nda olan dünya üretimi, 2001’de $190 milyara yaklaflm›fl; 2002 y›l›nda $200 milyara yükselmifltir (International Tropical Timber Organization (ITTO) and International Trade Centre (UNCTAD/WTO), International Wooden Furniture Markets: A Review, Geneva, 2005, s. 6). Mobilya Sanayicileri Derne¤i’nden (MOSDER) edinilen bilgiler, 2006 y›l› verilerine göre dünyadaki mobilya üretim de¤erinin $264 milyar, tüketiminin ise, yaklafl›k $300 milyar oldu¤unu göstermektedir. Ayr›ca 2006 dünya mobilya ihracat› $80 milyar, ithâlât› ise $83 milyard›r. ‹hracatta, s›ras›yla Çin, ‹talya, Almanya, Polonya, Kanada ve ABD bafl› çekerken; ithâlâtta ABD, Almanya, ‹ngiltere, Fransa, Japonya ve Kanada gelmektedir. Bu verilere dayanarak, dünya mobilya üretiminin y›ll›k bazda %5-6 oran›nda büyüdü¤ünü söylemek yanl›fl olmayacakt›r. Ayn› rapor, kay›t d›fl›n›n, dünyada mobilya üretiminin % 10’una eflde¤er oldu¤u tahminine de yer vermektedir. Yap›lan analizler dünya mobilya üretiminin 2050’de €1 trilyona yükselece¤ine iflaret etmektedir. Dünya mobilya üretiminde giderek önemli bir oyuncu olan ve dolay›s›yla dikkatle izlenmesi gereken ülkeler: baflta Çin olmak üzere, Malezya, Tayland gibi Uzak Do¤u ülkeleri, Avrupa’da Polonya ve ‹talya, Güney Amerika’da, Meksika ve Brezilya’d›r. Kaynaklar, 2006’dan sonra dünya mobilya üretiminin % 30’unun Çin’in kontrolüne geçti¤ini belirtmektedir. Yukar›da belirtilen bu ülkelerin dünya mobilya üretiminde söz sahibi olabilmeleri, üretim maliyetlerini düflük tutabilmeleri sayesinde gerçekleflmifltir. Çin, Orta ve Do¤u Avrupa ülkeleri üretim maliyetinde önemli bir avantaj yakalam›flken; daha geliflmifl ülkelere göre kendi iç pazarlar›ndaki kifli bafl›na mobilya tüketim harcamalar› hâlâ çok Dünyada k›talararas› mobilya tüketim toplamlar› ve kifli bafl›na düflen mobilya tüketim harcamas› karfl›laflt›rmas› (De Turck, Bart, The Competitiveness of the Furniture Industry, Union Européenne de l’Ameublement, Brussels, February 25, 2005) boydak kitap en son 1/9/09 11:16 AM Page 17 Çin’de, Orta ve Do¤u Avrupa’da ve Avrupa Birli¤i’nde üretilen mobilya maliyetlerinin karfl›laflt›rmas› (Kilo bafl›na €) (De Turck, Bart, The Competitiveness of the Furniture Industry, Union Européenne de l’Ameublement, Brussels, February 25, 2005) düflük düzeydedir. Örne¤in Avrupa Birli¤i’nin (AB) 15 ülkesinde kifli bafl›na düflen mobilya tüketimi €250 iken, bu rakam Asya’da €13, Afrika’da €2’dur. Önümüzdeki 50 y›l boyunca, her y›l % 10-15 seviyelerinde gerçekleflecek bir tüketim art›fl›, ancak dünya nüfusunun yar›s›n›, Avrupa Birli¤i ülkelerinin flimdiki mobilya tüketim düzeyine yaklaflt›rabilecektir. Haritada, k›talara- önemli unsur, bu ülkelerin kontrol alt›na alamad›klar› yüksek üretim maliyetleridir. Sonuçta ABD’li mobilya üreticileri, üretim merkezlerini, iflçilik maliyetlerinin daha düflük oldu¤u Çin, Malezya gibi ülkelere tafl›ma yoluna gitmifller ya da yar› mamûlleri bu ülkelerde ürettirmeye bafllam›fllard›r. Avrupa ülkeleri ise bir araya gelerek, üretimlerini Do¤u Avrupa ve Akdeniz ülkelerine Günümüzde mekan ve mobilya konusunda yap›lan tercihler, eskiye oranla çok daha fazla kiflilikleri ve kiflilerin yaflam biçimlerini yans›t›r olmufltur. ras› mobilya tüketimlerini ve kifli bafl›na düflen mobilya harcamalar›n› görebiliyoruz. Tüm bu bilgiler, bize dünya mobilya üretiminde ve tüketiminde henüz karfl›lanmam›fl büyük bir potansiyel talep oldu¤una ve dolay›s›yla Türk mobilya sektörü için önemli bir gelecek vaad etti¤ine iflaret etmektedir. Bir di¤er önemli nokta, geleneksel olarak dünyadaki mobilya üreticilerinin bafl›nda gelen ABD, Avrupa ülkeleri gibi ülkelerin, bu sektördeki hakimiyetlerini 1990’lardan sonra h›zla kaybetmeye bafllam›fl olmalar›d›r. Buna neden olan en kayd›rabilmenin yollar›n› araflt›rmaktad›r (Sakarya, Sevil, Mobilya Sektörü De¤erlendirme Raporu, Orta Anadolu ‹hracatç› Birlikleri (OA‹B) Genel Sekreterli¤i, Ankara, Ocak 2006, s. 40). Ancak dünyada mobilya sektörünün gidiflat›na bakt›¤›m›zda, hem hammadde hem de düflük iflçilik ücretleri nedeniyle, üretimin her geçen gün Asya’y›, Güney Amerika’y› ve Okyanusya’y› daha fazla içerecek flekilde, güney yar›mküreye do¤ru kayaca¤›n› söyleyebiliriz. Daha önce de de¤indi¤imiz gibi, mobilya üretiminde maliyetler en önemli sorun olmay› sürdür- 17 boydak kitap en son 1/9/09 11:17 AM Page 18 Avrupa Birli¤i’nde mobilya sektörünün maliyet yap›s› (Toplam maliyet içinde %) 18 ‹fiÇ‹L‹K ÜCRETLER‹ 25,7 HAMMADDE 48,9 H‹ZMETLER 14,7 ENERJ‹ 1,3 YATIRIMLAR 4,3 KÂR MARJI 5,1 (De Turck, Bart, The Competitiveness of the Furniture Industry, Union Européenne de l’Ameublement, Brussels, February 25, 2005) boydak kitap en son 1/9/09 11:17 AM Page 19 mektedir. Örne¤in 2000’li y›llarda Avrupa Birli¤i’nde üretilmifl mobilyan›n kilogram fiyat› ortalamada €4,5 iken; Avrupa Birli¤i ülkeleri d›fl›ndan ithal edilen ülkelerde €2,7; Çin’den gelen ithal ürünlerde ise €2,0’dur (De Turck, Bart, The Competitiveness of the Furniture Industry, Union Européenne de l’Ameublement, Brussels, February 25, 2005). Avrupa Birli¤i ülkeleri kendi aleyhlerine olan bu yap›sal sorunu düzeltebilmek için, hükümetler nezdinde iflçilik ücretlerinden al›nan verginin kald›r›lmas› giriflimlerinde bulunmaktad›r. Çünkü Avrupa Birli¤i’nde ortalama bir mobilya üreticisinin maliyet kalemleri incelendi¤inde, toplam üretim maliyetleri içinde iflçilik ücretlerinin % 26’ya ulaflt›¤› görülmektedir. Ayr›ca kâr marjlar› da % 5’ler dolay›ndad›r. Türk mobilya sektörü, bu bilgileri göz önünde bulundurarak ve iyi bir sektör analizi yaparak, hem Avrupa Birli¤i hem de di¤er geliflmifl ülke pazarlar›n› k›sa sürede çok daha verimli bir flekilde de¤erlendirebilmelidir. Nitekim 1996’dan 2000’e OECD ülkelerine yap›lan ihracat rakamlar›n› inceledi¤imizde, bu dö- Mobilya Üretiminin Dünyada ve Türkiye’de Geçirdi¤i Evrim Günümüzde mekan ve mobilya konusunda yap›lan tercihler, eskiye oranla çok daha fazla kiflilikleri ve kiflilerin yaflam biçimlerini yans›t›r olmufltur. Çünkü eskiden sadece 1-2 çeflit mobilya stili, renk ve desen seçene¤i varken; günümüz tüketicisi, kelimenin gerçek anlam›yla binlerce stil, biçim, renk, desen aras›ndan seçim yapabilmektedir. Hatta, ayn› masa ya da koltuk tak›m› için farkl› ayaklar, farkl› kolçaklar dahi seçebilmekte ve bir yerde, kendi mobilyas›n› kendisi tasarlayabilmektedir. Bu da bize birçok farkl› üretim grubunda oldu¤u gibi, mobilya üretiminde de dünya üzerinde tam bir döngünün tamamland›¤›n› göstermektedir. Eskiden tamamen el iflçili¤ine ve ustal›¤a dayal› bir sanat dal› olarak geliflen mobilya yap›m›, endüstrileflme öncesinde, sadece al›nan siparifller üzerine gerçeklefltirilebilmektedir. Bu nedenle üretilen mobilyalar daha uzun sürede üretilebilmektedir. Biraz kaba bir görünüme sahiptir ve ol- Bu verilere dayanarak k›sa ve orta vadede Türkiye’nin dünya mobilya pazar›nda daha fazla söz sahibi olaca¤›n› belirtmek isteriz. nemde Çin’in OECD ülkelerine ihracat›n› % 226 oran›nda art›r›rken; ayn› dönemde Türkiye’nin OECD ülkelerine mobilya ihracat›n› % 184 oran›nda yükseltti¤ini gözlemlemekteyiz (International Tropical Timber Organization (ITTO) and International Trade Centre (UNCTAD/WTO), International Wooden Furniture Markets: A Review, Geneva, 2005, s. 9-10). Keza 2002-2004 aras›nda Türkiye’nin toplam mobilya ihracat› % 111 artarak, büyüme oranlar›nda ilk s›raya yerleflmifltir. Türkiye’nin 2002’de $260 milyon olan mobilya ihracat›, 2004’te $547 milyona yükselmifltir. Ayn› dönemde en yüksek art›fl oran›na sahip ülkelerden Çin’in mobilya ihracat› % 90, Polonya’n›n ise % 70 oran›nda artabilmifltir (Çin Menfleli Ürünlerin ‹thâlât› Karfl›s›nda Yerli Ürünlerin Rekabet Gücünün Art›r›lmas› Araflt›rmas› - Mobilya Sektörü, ‹stanbul Ticaret Odas›, Yay›n No: 2007-17, ‹stanbul, 2007, s. 23). Bu verilere dayanarak k›sa ve orta vadede Türkiye’nin dünya mobilya pazar›nda daha fazla söz sahibi olaca¤›n› belirtmek isteriz. dukça pahal›d›r. Ancak di¤er birçok iflkolunda oldu¤u gibi, Endüstri Devrimi’nin beraberinde getirdi¤i makineleflme sayesinde, hem üretim h›zlanm›fl, hem de el eme¤inin üretimdeki oran› giderek azalm›flt›r. Böylelikle her üretilen mobilya, bir öncekine göre daha az maliyetle üretilebilir olmufltur. Örgütlenen üreticiler, art›k mobilyalar› siparifl üzerine de¤il de; üretim planlar›na göre üretir düzeye ulaflm›fllard›r. Düzenli üretim, beraberinde daha fazla ürünün üretilebilir olmas›n› sa¤lam›flt›r. Bu kez de üreticiler ürettikleri mobilyalar› tüketicilere daha kolay ulaflt›rabilmek için düzenli da¤›t›m a¤lar› kurmufllard›r. Sonuçta tüketiciler beklemeden, daha ucuza, daha standart halde ve daha ince iflçilikle üretilmifl mobilyalara kavuflmufllard›r. Ancak ilk bafllarda maliyetleri belli bir düzeyde tutabilmek için, üretilen mobilyalar›n stilleri, renkleri ve desenleri birkaç çeflitle s›n›rl› olmak zorundad›r. Çünkü üretim hatt›nda yap›lacak 19 boydak kitap en son 1/9/09 11:17 AM Page 20 her de¤ifliklik zaman kayb›na neden oldu¤u kadar; çeflitlili¤i art›rmak, ayn› girdiden daha az miktarda sat›n alma demektir. Bu faktörler ise hem iflçilik hem de girdi maliyetlerini yükseltmektedir. O nedenle uzun y›llar hem Türkiye’de hem de dünyada birçok üretim dal›nda oldu¤u gibi, ayn› tür mobilyalar 1-2 desen ve renkten y›llar boyunca üretilmifltir. Daha farkl› ürünler isteyen tüketiciler yine ahflap ustalar›na baflvurarak, kiflisel olarak tercih ettikleri stilleri, kumafllar› ve renkleri evlerine tafl›m›fllard›r. Bir yerde art›k döngü tamamlanm›fl ve ahflap ustalar›n›n göz nuru, al›n teriyle; ölçek ekonomisinin maliyet avantaj› ayn› çat› alt›nda toplanm›flt›r. Dünya mobilya üretiminde gözlemlenen bu e¤ilimler, Türkiye’de de kendisini belki 40-50 y›l arayla belli etmifltir. Ancak dünya mobilya sanayinde günümüzde dahi, ayn› çat› alt›nda 500’den fazla iflçi çal›flt›ran fabrikalar› görmek epey zordur (International Tropical Timber Organization (ITTO) and Inter- Döngü tamamlanm›fl ve ahflap ustalar›n›n göz nuru, al›n teriyle; ölçek ekonomisinin maliyet avantaj› ayn› çat› alt›nda toplanm›flt›r. 20 Ard›ndan tam otomasyon, üretimin imdad›na yetiflmifltir. Art›k üretim hatlar›nda maliyetleri yükseltmeden, az miktarda farkl› stil, desen ve renklerde üretim yapma imkân› do¤mufltur. Mobilya üreticileri bu yeni do¤an f›rsat› çok iyi de¤erlendirmifl ve kiflisel tercihlere adeta eski ahflap ustalar›n›n gösterdikleri özveri ve özene yak›n bir flekilde yan›t verebilmifllerdir. Bir yandan tüketicilere bu yak›n ilgi ve alâkay› gösterirken, bunu maliyetleri yükseltmeden gerçeklefltirmeyi baflarm›fllard›r. national Trade Centre (UNCTAD/WTO), International Wooden Furniture Markets: A Review, Geneva, 2005, s.1). Dünyada baflar›l› olan flirketler, büyük ölçekte mobilya üretimine geçebilen ve bunun yan› s›ra, hem hammadde ve yar› mamûl girdilerinin teminini kesintisiz sa¤layabilen, hem de ürettikleri mobilyalar› satabilmek için etkin perakende zincirleri oluflturabilenlerdir. Genelde finansal aç›dan üretimde “ileri ve geri entegrasyonu” sa¤layabilmek pek kolay olmad›¤›ndan, dünyada benzer nitelikteki flirketler bir araya gelerek, güçlerini birlefltirme yoluna gitmifllerdir. boydak kitap en son 1/9/09 11:17 AM Page 21 2000’li y›llardan sonra ise, mobilya sektörü adeta moda sektörüyle yar›fl›rcas›na, daha h›zl› hareket eden bir kulvar›n oyuncusu haline gelmifltir. Mobilya üreticileri yeni oluflan dünyada pazar dinamiklerini yakalayabilmek için koleksiyonlar›n› daha k›sa aral›klarla pazara sunmufllard›r. Daha k›sa aral›klarla farkl› ürün üretmek, ancak üretimde geçerli k›l›nabilecek esneklikle elde edilebilinir. Üretimdeki bu esnekli¤i ise “üretim a¤lar›” gerçeklefltirebilir. Bu nedenledir ki, dünyada çeflitli mobilya üretim a¤lar› oluflturulmaya bafllanm›fl, baz›lar› baflar›l› olurken; di¤erleri pazarda varl›k gösterememifltir. Örne¤in Malezya’da mobilya üreticileri daha çok üretime odaklanarak, hammadde ve yar› mamûl al›m maliyetlerini minimize edecek bir örgütlenmeye gitmifllerdir. Öte yandan Tayvanl› mobilyac›lar kendilerini sadece üretimle s›n›rlamam›fl; rekabetçi yönlerini farkl› ve yenilikçi ürünler üretmek ve tasar›m konusunda söz sahibi olmak üzerine kurgulam›fllard›r. Tayvanl› mobilya üreticileri taraf›ndan uygulanan model, farkl› uzman firmalarla iflbirli¤ine giderek, çok katmanl› bir a¤ oluflturmak ve kendi alanlar›ndaki rekabetçi avantajlar›n› dünya üzerinde kuvvetlendirmek üzerine yap›land›r›lm›flt›r. Manufacturing) geçmifltir. Art›k ucuz + kaliteli + büyük hacimde üretime, bir de tasar›m eklenmifltir. Malezya ve Tayland, ODM konusunda en baflar›l› ülkeler aras›nda say›lmaktad›r. Ancak pazardan gelen zorlamalar ve markalar›n önlenemez yükseliflleri, mobilya üreticilerinin zorunlu olarak üçüncü aflama olan OBM’e (Original Branding Manufacturing) geçmelerine neden olmufltur. Bu aflamada markalaflma öne ç›kmaktad›r. Mobilya üreticilerinin küresel pazarlarda varl›k gösterebilmeleri için markalaflmaya önem vermeleri, markalar›yla rakiplerinden ayr›flmalar› ve dünya pazarlar›nda markalar›yla talep edilir olmalar›, mobilya sanayinin 2000’lerin sonundaki en önemli gündem maddesini oluflturmaktad›r (International Tropical Timber Organi- Ülkemizde organize bir ticari faaliyet olarak, daha büyük ölçekte mobilya sektörünün üretime bafllama tarihi ancak 1980’lerde gerçekleflmifltir. Dünyada mobilya sektöründe söz sahibi olmak isteyen her üretici, küresel boyutta verimli de¤er zincir yönetimini uygulayabilmelidir. Bir di¤er deyiflle, mobilya sektöründe hammadde al›m›ndan, perakende zincirinin örgütlenmesine ve ürünün tüketiciye ulaflt›r›lmas›na kadar, her aflamada maliyetleri afla¤›ya çekerken, markaya ek de¤er katmak esas olmal›d›r. Eskiden OEM (Original Equipment Manufacturing), yani en az maliyetle, yüksek miktarlarda kaliteli ürün üretebilmek önemliyken; 1990’lardan sonra benzer mobilyalar› ayn› kalitede ancak daha ucuza üretebilmek mümkün olabilmifltir. Bunun üzerine ürünlere ek de¤er katmak amac›yla, mobilya üretimi OEM’den ODM’e (Original Design zation (ITTO) and International Trade Centre (UNCTAD/WTO), International Wooden Furniture Markets: A Review, Geneva, 2005, s.xxv). ‹flte ileriki sat›rlarda okuyacaklar›n›z, 2007 y›l›nda 50. y›l›n› kutlayan ‹stikbal Mobilya’n›n kurulufl hikayesi oldu¤u kadar; Türk mobilya sektörünün geliflmini ve 1950’l› y›llarda ahflap ustalar›n›n küçük atölyelerde gerçeklefltirdikleri ufak çapl› üretimden, bugün dünya pazarlar›nda kendini kan›tlam›fl bir mobilya sektörüne geçiflin büyüme öyküsünü de gözler önüne sermektedir. 21 boydak kitap en son 1/9/09 11:17 AM Page 22 Türkiye’de Mobilya Sektörünün Geliflimi 22 Türkiye’de mobilya, uzun y›llar ata yadigari ahflap iflleme sanat›n›n bir uzant›s› olarak, geleneksel yöntemlerle ve emek yo¤un olarak küçük atölyelerde üretilmifltir. Uzun y›llar, üretim yerleri, daha çok siparifl üzerine üreten, marangoz atölyeleri olmufltur. Ülkemizde organize bir ticari faaliyet olarak, daha büyük ölçekte mobilya sektörünün üretime bafllama tarihi ancak 1980’lerde gerçekleflmifltir. ‹lk y›llarda bu fabrikalarda çok amaçl› makinelerle her çeflit ürün üretilmifl ve belli bir mobilya türünde uzmanlaflmaya gidilmemifltir. Dolay›s›yla ülkemizde faaliyet gösteren mobilya firmalar› uzun y›llar uzmanlaflman›n do¤al sonucu olan ölçek ekonomisinin faydalar›ndan ve maliyetlerin en aza indirilmesinden yarar sa¤layamam›fllard›r. Genelde bu y›llarda, göreceli olarak büyük ölçekte üretim yapan mobilya fabrikalar›nda dahi, üretim tek hat üzerinden gerçeklefltirilmifl ve dolay›s›yla tek tip ürün üretilebilmifltir. Ancak 1990’lardan bafllayarak, orta ve büyük ölçekli iflletmelerin kat›l›mlar›yla, mobilya sektörünün toplam imalât sektörü içindeki katk›s› % 3 düzeyine ulaflabilmifltir (T.C. Baflbakanl›k Devlet Planlama Teflkilat› Müsteflarl›¤›, “Mobilya Alt Komisyonu Raporu”, Dokuzuncu Kalk›nma Plan› 2007-2013, Ankara, 2007. s.125). Mobilya sektörü 1995’te bir önceki y›la göre 1994 sabit TL fiyatlar›yla de¤er olarak % 16,5, 1996’da ise % 5,2 oran›nda büyümüfltür (Kayac›kl› Tamer ve Taluy Emil, Dünyada ve Türki- ye’de Mobilya Sektörü, ‹stanbul Ticaret Odas›, ‹stanbul, 2003, s. 21). Devlet Planlama Teflkilat› (DPT) taraf›ndan yap›lan çal›flmalarda, mobilya sektörünün, 1995-2000 aras›nda ABD Dolar› baz›nda (% 5-6’l›k inifl ve ç›k›fllar d›fl›nda) neredeyse sabit bir seyir izledi¤i söylenebilir. Her ne kadar sözü edilen mobilya üretim rakamlar› DPT’den al›nan veriler olsa da; küçük ve orta ölçekteki mobilya üreticilerinin envanterinde bilinen zorluklar nedeniyle, gerçekleflen üretim rakamlar›n›n, belirtilen rakamlar›n çok üzerinde oldu¤unu rahatl›kla ifade edebiliriz. MOSDER verilerine göre ise, Türkiye’de mobilya sektörü 2007’de 2006’ya göre % 16 oran›nda büyüyerek, perakende fiyatlarla $7 milyar’a, toptan fiyatlarla ise $4,8 milyar’a ulaflm›flt›r. Ülkemizde mobilya sektörünün Gayri Safi Milli Has›la’dan (GSMH) ald›¤› pay›n % 1,8 oldu¤u tahmin edilmektedir (Rochet, Delphine, Monographs on the Situation of Social Partner Organisations in the Candidate Countries (Bulgaria, Romania and Turkey): Furniture Industry, Universite Catholique de Louvain, Institut des Sciences du Travail, December 2006, s. 24). Mobilya sektörünün en kritik sorunlar›ndan biri kay›t d›fl›n›n, sektörün neredeyse % 50-60’›na eflde¤er olmas›d›r. Kay›t d›fl›yla savaflta önemli bir araç olan markalaflma çabalar› genel anlamda sektörde yeni yeni bafllam›flt›r. Markalaflman›n tabana yay›lmas› ve h›z kazanmas›yla, kay›t d›fl›n›n sektördeki yerinin giderek küçülece¤i tahmin edilmektedir. T.C. Baflbakanl›k Devlet Planlama Teflkilat› taraf›ndan yay›mlanan Dokuzuncu Kal- boydak kitap en son 1/9/09 11:17 AM Page 23 k›nma Plan› 2007-2013’te, yurtiçi mobilya talebinin 2007-2013 aras›nda ortalama % 13’lük bir büyüme sergileyece¤ini tahminlemektedir. 1997’de fabrikasyon üretim yapan 10 civar›nda mobilya firmas›n›n varl›¤›ndan söz edilmekte ve sektörde yabanc› sermayeli sadece 9 firman›n oldu¤u belirtilmektedir (Tanyel, Ferruh, Küçük ve Orta Ölçekli Mobilya Sektörümüz, KOSGEB – Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Gelifltirme ve Destekleme Dairesi Baflkanl›¤›, Ankara, 2000, s. 21). 2005’te ise sektördeki yabanc› firma say›s› 34’e ç›km›flt›r. (Yeniçeri, Bar›fl, Ev ve Ofis Mobilyas› Sektörü Dünya Ticareti, Türkiye’nin Üretim ve ‹hraç ‹mkânlar› D›fl Pazar Araflt›rmas›, T.C. Baflbakanl›k D›fl Ticaret Müsteflarl›¤›, ‹hracat› Gelifltirme Etüd Merkezi, Ankara, Eylül 2005, s. 4). öte yandan yaln›z yaflayanlar›n ve boflanmalar›n artmas›yla hane say›s›n›n yükselmesi, ortalama ömrün uzamas› ve dolay›s›yla yafll› nüfusun giderek fazlalaflmas›, refah›n artmas› mobilya sektörünü canl› tutan ve ek talep yaratan en temel unsurlardand›r. Bu unsurlar orta ve uzun vadede de mobilya sektörünün büyümesine katk› sa¤layacakt›r. Mobilya Üretimi ve ‹llerin Ald›klar› Pay ‹ller baz›nda mobilya üretimine bakt›¤›m›zda 1998’in sonunda % 27 pay ile Ankara, Siteler bafl› çekmektedir. Ard›ndan mobilya üretiminin % 18’inin gerçekleflti¤i ‹stanbul gelmektedir. Adana ve ‹zmir’in % 9’ar paylar› vard›r. Bursa, ‹negöl mobilya üretiminin % 5’ini, Eskiflehir Türkiye’nin 2006 y›l› toplam ev ve ofis mobilyas› ihracat›n›n % 33’ünü tek bafl›na Kayseri ili gerçeklefltirmektedir. MOSDER’in 2007 y›l› verilerine göre Türkiye’de yaklafl›k 62.000 mobilya üreticisi firma vard›r. Bu firmalardan yaklafl›k 30.000’i mobilya üreticisi, geri kalan 32.000’i de mobilya perakende ma¤azas›d›r. Türk mobilya sektörü 2007’de, yaklafl›k 260.000 kifliye istihdam sa¤lam›flt›r. Bu say›n›n 130-150.000’i üretici firmalarda, 130110.000’i de perakende sat›fl ma¤azalar›nda çal›flan kiflilerden oluflmaktad›r. Mobilya sektörü, dünyada da büyük ölçekte üretime geçebildi¤i noktada kârl› olabilen sektörlerden biri olarak bilinmektedir. 1990’l› y›llarda dahi, Türkiye’de ciddi anlamda hammadde s›k›nt›s› yaflanmaktayd›. Mobilya sektörü, 1990’lar›n sonunda, sözü edilen bu girdi s›k›nt›s›n› yenmeye ve büyük ölçekte üretmeye bafllad›¤› andan itibaren, h›zla büyümeye, geliflmeye ve yurtd›fl›ndaki üretici firmalarla d›fl pazarlarda boy ölçüflmeye bafllam›flt›r. Çok de¤il, sadece 7-8 y›l önce 2000’de Türkiye’deki tahmini mobilya üretiminin $1,5 milyar oldu¤unu ve bunun % 5’ine eflde¤er olan $75-80 milyon tutar›nda mobilya ihracat›n›n gerçekleflti¤ini söylemek, san›r›z Türkiye’deki mobilya sektörünün 2000’den sonra h›zla büyüdü¤ünün en somut kan›t› olacakt›r. Ülkemizdeki genç nüfus yo¤unlu¤u, iç göçler, nüfus ve evlenme oranlar›n›n yükselmesi, evden ayr›lma yafl›n›n düflmesi, % 4,5’ini, Kayseri de % 4’ünü gerçeklefltirmektedir. Böylelikle Aral›k 1998’de, Kayseri yedinci s›radan, ülkedeki toplam mobilya üretiminin % 4’ünü karfl›lamaktad›r. Mobilya üretiminin yo¤un yap›ld›¤› di¤er illerimiz: Bolu, Düzce, Sakarya, Zonguldak, Trabzon, Bal›kesir, Antalya, Burdur ve Adana’d›r. Türkiye Odalar ve Borsalar Birli¤i (TOBB) 2004 y›l› verilerine göre, Kayseri’de 100-249 aras›nda iflçiye sahip, ahflap mobilya üreticisi 9’dur. Bu say› Türkiye’de toplam 38’dir. Türkiye’de ahflap mobilya üreticisi olup, 250 ve üstü çal›flana sahip firma say›s› ise 12 iken, bunun 5’i Kayseri’de faaliyet göstermektedir. Bu rakamlarla Kayseri ili, tüm Türkiye’de ahflap mobilya üreticileri aras›nda çal›flan say›s› bak›m›ndan ilk s›rada yer almaktad›r. Yine TOBB 2004 verilerine göre, Türkiye’de metal mobilya üreticilerinden 100-249 aras›nda iflçiye sahip firma say›s› 17’dir. Bunlar›n 4’ü Kayseri’de faaliyet göstermektedir. Toplam metal mobilya üreticileri aras›nda 250 ve daha fazla iflçi çal›flt›ran firma say›s› 11 iken, bunlar›n 3’ü Kayseri’dedir. Metal mobilyada, Kayseri’yle birlikte ‹stanbul menfleli firmalar, çal›flan say›s› aç›s›ndan bafla oynamaktad›r (Çin Menfleli Ürünlerin ‹thâlât› Karfl›s›nda Yerli Ürünlerin Rekabet Gücünün Art›r›lmas› Araflt›rmas› - Mobilya Sektörü, ‹stanbul Ticaret Odas›, Yay›n No: 2007-17, ‹stanbul, 2007, s.37-38). 23 boydak kitap en son 1/9/09 11:17 AM Page 24 Kayseri’nin mobilya sektörü aç›s›ndan önemini inceleyecek olursak, 2004 Devlet ‹statistik Enstitüsü (D‹E) verilerine göre; bu ilimiz toplam 740 iflyeriyle, Türkiye’deki mobilya iflyerlerinin % 2,5’ine evsahipli¤i yapmaktad›r. Yine 2004 D‹E verilerine göre, Kayseri’de mobilya sektörü 8.492 kifliyi istihdam ederek, Türkiye’de mobilya sektörü istihdam›n›n % 9,2’sini karfl›lamaktad›r. Kayseri, firma say›s› aç›s›ndan beflinci, ancak çal›flan say›s› bak›m›ndan üçüncü s›radad›r (MOSDER, 2007 verileri). Bu da bize Kayseri’de faaliyet gösteren mobilya flirketlerinin, sektöre göre daha fazla çal›flan istihdam ettiklerini göstermektedir. Kaynaklar, ‹stikbal Mobilya ismini vermeden, Boydak mobilya flirketlerinin Kayseri ili için önemini flu sözlerle dile getirmektedirler: "Kayseri’de mobilya sektörünün yükselifli kanepe, koltuk ve yatakla bafllam›flt›r. Teknolojik geliflmeler ve yeni yat›r›mlarla bugün mobilyan›n her dal›nda üretim yapan firmalar› ile Kayseri, Türkiye’nin önemli bir mobilya merkezi haline gelmifltir.” (Yeniçeri, Bar›fl, Ev ve Ofis Mobilyas› Sektörü Dünya Ticareti, Türkiye’nin Üretim ve ‹hraç ‹mkânlar› D›fl Pazar Araflt›rmas›, T.C. Baflbakanl›k D›fl Ticaret Müsteflarl›¤›, ‹hracat› Gelifltirme Etüd Merkezi, Ankara, Eylül 2005, s. 6). 24 Kayseri’ye panoramik bir bak›fl (tahminen 1925) (Baflgelen, Nezih, Bir Zamanlar Kayseri, Kentbank, 1998) boydak kitap en son 1/9/09 11:17 AM Page 25 Kayseri Marangozlar, Mobilyac›lar ve Döflemeciler Odas› verilerine göre, ilde mobilya üreticisi 3.500 kadar firma vard›r ve firma bafl›na istihdam edilen kifli 11,5’tir (Ayn› rakam Türkiye ortalamas›nda 3,2; ‹stanbul’da 3,7’dir). (Yeniçeri, Bar›fl, Ev ve Ofis Mobilyas› Sektörü Dünya Ticareti, Türkiye’nin Üretim ve ‹hraç ‹mkânlar› D›fl Pazar Araflt›rmas›, T.C. Baflbakanl›k D›fl Ticaret Müsteflarl›¤›, ‹hracat› Gelifltirme Etüd Merkezi, Ankara, Eylül 2005, s. 5). Ayr›ca Türkiye’nin 2006 y›l› toplam ev ve ofis mobilyas› ihracat›n›n % 33’ünü tek bafl›na Kayseri ili gerçeklefltirmektedir. Ev ve ofis mobilyas›nda ihracat yapan Kayseri merkezli üç firma, toplam ihracat›m›z›n % 22,4’ünü oluflturmaktad›r (T.C. Baflbakanl›k Devlet Planlama Teflkilat› Müsteflarl›¤›, “Mobilya Alt Komisyonu Raporu”, Dokuzuncu Kalk›nma Plan› 2007-2013, Ankara 2007. s.134). 25 boydak kitap en son 1/9/09 11:17 AM Page 26 26 2006’da Kayseri Organize Sanayi Bölgesi’ndeki Boydak Holding’e ait üç fabrikan›n toplu aç›l›fl›n›, dönemin D›fliflleri Bakan› Sn. Abdullah Gül, Maliye Bakan› Kemal Unak›tan, Sa¤l›k Bakan› Recep Akda¤ ve Ulaflt›rma Bakan› Binali Y›ld›r›m yap›yor boydak kitap en son 1/9/09 11:17 AM Page 27 27 boydak kitap en son 1/9/09 11:17 AM Page 28 Bunlar›n ötesinde belki de Kayseri’de tar›ma elveriflli arazinin çok k›s›tl› olmas› nedeniyle, Kayseri yüzy›llardan beri ticaretin befli¤i say›lan ve ‹pek Yolu üzerinde bulunan Anadolu kentlerimizdendir. Bu nedenle de Kayseri için s›k s›k “Anadolu’nun sanayi ve ticaret baflkenti” nitelemesi yap›lmaktad›r. Kayserililer çal›flkan, azimli, zeki, hesab›n› iyi yapan, giriflimci ve hay›rsever olarak bilinirler. Kayseri Sanayi Odas› 2007 verilerine göre, Kayseri’de 1.000’den fazla üretim merkezi bulunmakta ve kentte 100.000’den fazla kifliye istihdam sa¤lanmaktad›r. Ayn› zamanda bu ilimiz, toplam $ 5 milyar’dan fazla üretim ve $ 2 milyar kadar da d›fl ticaret hacmine sahiptir. Kentte okur yazar oran› % 90’d›r. Türkiye’nin ilk Organize Sanayi Bölgesi’nin (OSB) temelleri Kayseri’de 1976’da at›lm›flt›r. 2007’de Kayseri il s›n›rlar› içinde toplam 35 milyon m2’ye yay›lan 1998-2000 aras›ndaki üretim de¤eri a¤›rl›kl› kapasite kullan›m oranlar›n› karfl›laflt›rd›¤›m›zda; 1998’te % 73 olan kapasite kullan›m oran›n›n, 2000’de % 77’e ulaflt›¤›n› görmekteyiz. (Yeniçeri, Bar›fl, Ev ve Ofis Mobilyas› Sektörü Dünya Ticareti, Türkiye’nin Üretim ve ‹hraç ‹mkânlar› D›fl Pazar Araflt›rmas›, T.C. Baflbakanl›k D›fl Ticaret Müsteflarl›¤›, ‹hracat› Gelifltirme Etüd Merkezi, Ankara, Eylül 2005, s. 4 ). O y›llarda sektördeki en önemli sorun, girdi s›k›nt›s› ve finansman yetersizli¤i olarak belirtilmektedir. Ayr›ca sektör, ürünlerine d›fl pazarlarda talep yaratamad›¤›ndan büyük ölçüde iç pazara yönelik olarak çal›flmakta ve ekonomik krizlerde yurtiçindeki talep düflüfllerine karfl› kendisini koruyamamaktad›r. Türk mobilya sektörü, iç talebi art›r›labildi¤i ve d›fl pazarlarda daha fazla varl›k gösterebildi¤i oranda, daha yüksek kapasite kullan›m oranlar›na eriflebilecek yap›dad›r. 28 Birinci Organize, ‹ncesu ve Mimar Sinan olmak üzere üç adet organize sanayi bölgesi bulunmaktad›r. Ayr›ca 7 milyon m2 üzerine kurulu Türkiye’nin en büyük Serbest Bölgesi de yine Kayseri’dedir. 2005 y›l›nda Kayseri Organize Sanayi Bölgesi’nde 139 fabrikan›n temeli at›ld›ktan bir y›l sonra, temeli at›lan fabrika say›s› 250’yi bulmufltur. Kayseri OSB’de toplam 100 kilometre yol mevcuttur. Bu rakam dahi, birçok ildeki asfaltl› yoldan daha fazlad›r. OSB’de toplam 25.000 kifli çal›flmaktad›r. Hedef, 2011’e kadar toplam 1.000 fabrika, $5 milyar ihracat, 70.000 kiflilik istihdam sa¤lamakt›r. ("Akla ve Paraya ‹htiyac› Olmayan fiehir: Kayseri", http://wowturkey.com, 20/02/2006; siteye eriflim 21/01/2008). ‹stanbul Sanayi Odas›’n›n her y›l yay›nlad›¤› ‹lk 500 fiirket aras›nda 2007 y›l› verilerine göre 16; ikinci 500 firma aras›nda da 18 adet Kayserili firma bulunmaktad›r. Tüm bu rakamlar, Kayseri’de ‹stikbal Mobilya Grubu’nun bafl› çekti¤i mobilya sektörünün sözü edilen baflar›y›; teknolojik üstünlükleri izleyerek, yeni yat›r›mlara önem vererek ve üretimde otomasyona geçerek gerçeklefltirdi¤ini gözler önüne sermektedir. Mobilya Üretimi ve Kapasite Kullan›m Oranlar› D‹E verilerine göre, mobilya imalât sanayinde Yine D‹E verilerine göre, 2001 ekonomik krizinde büyük olas›l›kla ihracattaki art›fllar nedeniyle kapasite üretim de¤eri a¤›rl›kl› kullan›m oranlar› % 74 seviyesinde seyreder ve 2004’te % 87’e, 2005’te % 89’a yükselir (T.C. Baflbakanl›k Devlet Planlama Teflkilat› Müsteflarl›¤›, “Mobilya Alt Komisyonu Raporu”, Dokuzuncu Kalk›nma Plan› 2007-2013, Ankara 2007. s.131). Ancak baz› kaynaklar bu kullan›m oranlar›n›n gerçe¤i yans›tmad›¤›n›, kapasite kullan›m oranlar›n›n küçük ölçekli iflletmelerde % 40-50 civar›nda kal›rken; büyük ölçekli fabrikasyon imalât›na geçmifl olan ve ihracat yapan mobilya üreticilerinde % 90’larda seyretti¤ini belirtmektedir (Sakarya, Sevil, Mobilya Sektörü De¤erlendirme Raporu, Orta Anadolu ‹hracatç› Birlikleri (OA‹B) Genel Sekreterli¤i, Ankara, Temmuz 2001, s. 14). Türk mobilya sektörü, iç talebi art›r›labildi¤i ve d›fl pazarlarda daha fazla varl›k gösterebildi¤i oranda, daha yüksek kapasite kullan›m oranlar›na eriflebilecek yap›dad›r. Yüksek kapasite kullan›m› özellikle mobilya sektöründe çok önemli bir maliyet avantaj› yaratmaktad›r. Bu nedenle, kapasite kullan›m oranlar› mobilya sektöründe üzerinde hassasiyetle durulmas› gereken konular›n bafl›nda gelir. Mobilya sektöründe markalaflma art›kça, hem yurtiçinde hem de yurtd›fl›nda Türk 1/9/09 11:17 AM Page 29 Afla¤›daki grafikte kullan›lan 1982-1995 ihracat ve ithâlât rakamlar›na, Gümrük Tarife ‹statistik Pozisyonlar›’dan (GTIP) 9401-Ev Mobilyalar› (kaplanm›fl olanlar, kaplanmam›fl olanlar, rattan/has›r mobilyalar, mutfak, yemek, oturma odas›, yatak odas› mobilyalar›, di¤er mobilyalar, aksam ve parçalar) ve 9403-Ofis Mobilyalar› (yüksekli¤i ayarlanabilen döner koltuk, sandalyeler, yaz›hanelerde kullan›lan türde metal mobilyalar, yaz›hanelerde kullan›lan türde a¤aç mobilyalar) gruplamalar› dahil edilmifltir. 19962007 rakamlar› ise, GTIP 9401-9404 (940410, 21 ve 29) verilerini kapsamaktad›r. Grafikte de gördü¤ümüz gibi, 1982-1990 aras›nda Türkiye’nin mobilya ihracat› $20-30 milyon band›nda ilerlemifltir. 1982-1986 aras›ndaki ithâlât›m›z, bin’li rakamlarla ifade edilirken, mobilya ithâlât› ancak 1990’dan sonra $20 milyon’›n üstüne ç›kabilmifltir. 1990-1995 y›llar›nda ihracat ile ithâlât neredeyse birbirine eflit düzeyde gerçekleflerek, 1995’de yaklafl›k $65 milyon’a ulaflm›flt›r. Ancak 1996’da imzalanan Gümrük Birli¤i’nden mobilya ithâlât› da pay›na düfleni alm›fl ve 1996’da, ithâlât $132 milyon olurken, ihracat $81 milyon düzeyinde kalm›flt›r. 1996’dan 2000’e kadar olan bu dönemde mobilya ithâlât› sürekli ihracat›n üstünde gerçekleflmifltir. 2001 krizinde ise % 40 küçülen mobilya ithâlât›, o tarihten bu yana hep ihracat rakam›m›zdan daha düflük seviyelerde seyretmektedir. 2007 y›l›nda ise mobilya ihracat›nda $1 milyar s›n›r›n› aflan Türkiye, mobilya ihracat›n›, ithâlât›n›n % 51 üzerinde gerçeklefltirmeyi baflarm›flt›r. mobilya markalar› daha fazla katma de¤er yaratabilecek, daha çok talep görecek ve dolay›s›yla daha fazla üretim yapacak ve böylelikle daha yüksek kapasite kullan›m oranlar›n› gerçeklefltirebilecektir. Türkiye’de Mobilya Sektörünün D›fla Aç›lmas› Birçok sektörde oldu¤u gibi, mobilya sektörü için de 1996’da imzalanan Gümrük Birli¤i anlaflmas›, sektörün daha rekabetçi bir profile kavuflmas›nda, d›fla aç›lmas›nda ve d›fl pazarlarda rekabet edebilecek ürün ve hizmetler yaratabilecek standartlara ulaflmas›nda önemli bir itici güç oluflturmufltur. Gümrük Birli¤i öncesi mobilya sektörü üreticileri aras›nda yap›lan bir araflt›rmada % 60’l›k bir bölüm Avrupa’yla rekabet edemeyece¤ini düflünmekte, buna neden olarak da, % 22 oran›nda teknik donan›m eksikli¤inden, % 21 kaliteli hammadde sa¤lamadaki güçlüklerden, % 18 kalifiye teknik eleman ve ek bir % 18’lik k›s›m da kalifiye iflgücü eksikli¤inden söz etmektedir. Bu yan›tlara paralel olarak, Gümrük Birli¤i’nin kazand›rd›klar› soruldu¤unda, araflt›rmay› yan›tlayanlar›n % 30’u kaliteli hammadde sa¤layabildiklerini, % 22’si teknoloji transferinin artt›¤›n› ve % 14’lük bir kesim de, aç›k yüreklilikle “kaliteli mal ve uygun fiyatla Avrupa ürünü korkusunu yendiklerini” ifade etmifllerdir (Tanyel, Ferruh, Küçük ve Orta Ölçekli Mobilya Sektörümüz, KOSGEB – Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Gelifltirme ve Destekleme Dairesi Baflkanl›¤›, Ankara, 2000, s. 28-29). Türkiye’deki mobilya ihracat› ve ithâlât› (1982-2007; milyon ABD Dolar›). 1200 1028 1000 İTHALAT 800 İHRACAT 764,7 684,6 680,2 587 600 511,8 434,6 2 0, 20 19 9 4 0 64 ,9 38 ,3 19 84 19 85 19 86 19 87 19 88 19 89 19 90 19 91 19 92 19 93 19 94 19 95 19 96 19 97 19 98 19 99 20 00 20 01 20 02 20 03 20 04 20 05 20 06 20 07 128,1 3 84,8 137,5 19 8 19 8 2 37,9 370,9 285,3 177,3 36 ,6 26 ,2 22 18 14 ,6 ,2 34 24 32 ,3 ,3 13 2, 200 275,4 2 400 18 boydak kitap en son Kaynaklar: 1982 - 1995 rakamlar›, GTIP 9401 ve 9403 verilerini; 1996 - 2007 rakamlar› ise, GTIP 9401 - 9404 aras› verileri içermektedir. Verileri sa¤layan, T.C. Baflbakanl›k D›fl Ticaret Müsteflarl›¤›, ‹hracat› Gelifltirme Etüd Merkezi Uzman› Bar›fl Yeniçeri’ye teflekkürlerimizle. 29 boydak kitap en son 1/9/09 11:17 AM Page 30 1996 öncesi ve sonras›, mobilya ihracat› yap›lan ülkeler de de¤iflmifltir. 1996 öncesinde daha çok Libya, Almanya ve Suudi Arabistan’a ihracat yap›l›rken; 1996 sonras›nda Rusya, Azerbeycan, Kazakistan, Özbekistan ve Almanya gibi ülkeler mobilya ihracat›m›zda a¤›rl›k kazanm›flt›r. D›fl pazarlarla karfl›laflt›r›ld›¤›nda, Türk mobilya sektörü özellikle ucuz iflgücü, giriflimcilik ruhu ve hâlâ büyüyen iç pazar niteli¤iyle dikkatleri çekmektedir. Buna karfl›n, yeterince uzmanlaflman›n henüz tam anlamda gerçekleflememifl olmas›, miktar ve nitelik olarak yeterli insan kayna¤›n›n olmamas›, tasar›mdaki eksiklikler ve belki de en önemlisi küçük flirketlerin güçlerini birlefltirerek daha büyüme fikrinden uzak olmalar›, zay›f yönleri aras›nda say›lmaktad›r (Tanyel, Ferruh, Küçük ve Orta Ölçekli Mobilya Sektörümüz, KOSGEB – Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Gelifltirme ve Destekleme Dairesi Baflkanl›¤›, Ankara, 2000, s. 48). 30 MOSDER verilerine göre Türkiye’nin mobilya ihraç etti¤i ülkeler aras›nda Almanya, Fransa, Irak ve ‹ran bafl› çekmektedir. 2003 y›l›nda $434,6 milyon olan ihracat›m›z, 2007’de $1,0 milyar› aflm›flt›r. Türkiye bu rakamlarla dünya mobilya ihracat›nda 21. s›radad›r. Sektörün hedefi 2010 y›l›na kadar $2-2.5 milyar seviyesinde ihracat rakam›na ulaflmakt›r. 2005’de mobilya sektörünün toplam Türkiye’nin ihracat›ndan ald›¤› pay % 1,2’ye ulaflm›flt›r. 2007’de ise Türk mobilya ihracat› 2006’ya göre % 34 oran›nda artarak bir rekora imza atm›flt›r. 2003’ten bu yana mobilya sektöründeki ithâlât rakam› ise, ihracat›m›za göre daha h›zl› artm›flt›r. Mobilya ithâlât›nda Çin ve ‹talya ilk iki s›rada yer almaktad›r. 2003’te $177,3 milyon olan ithâlât hacmimiz, 2007’da $680,1 milyona yükselmifltir. Yabanc› kaynaklar, Türkiye’nin özellikle kumafl, mefruflat ve deri gibi girdileri sa¤lad›¤›n› belirterek; ülkemizi, Avrupal› yat›r›mc›lar› çeken ve kaliteli ürünlerin ucuza mal edilebildi¤i bir merkez olarak zikretmektedir (Institut Français de la Mode, Study on the Competitiveness, Economic Situation and Location of Production in the Textiles and Clothing, Footwear, Leather and Furniture Industries, Final Report (Volume 1), May 15th 2007, European Commission Enterprise and Industry Directorate-General, Paris, s. 12). ‹leriye dönük ihracat ve ithâlât rakamlar›n› inceleyecek olursak, Dokuzuncu Kalk›nma Plan› 2007-2013’te, sözü edilen dönemde mobilya ihracat›m›z›n her y›l ortalama % 26 de¤erinde, ithâlât›m›z›n ise % 15 oran›nda artaca¤› görüflüne yer verilmektedir (T.C. Baflbakanl›k Devlet Planlama Teflkilat› Müsteflarl›¤›, “Mobilya Alt Komisyonu Raporu”, Dokuzuncu Kalk›nma Plan› 2007-2013, Ankara 2007. s.151). Merkez Çelik’te döfleme üretiminden bir görüntü boydak kitap en son 1/9/09 11:17 AM Page 31 s.xxiv). Pekçok AB ülkesi, CEN standartlar›yla, ISO standartlar›n› bir araya getirerek kendi ülke standartlar›n› belirlemifllerdir. TSE’nin mobilya sektörüyle ilgili 100’ün üzerinde standard› bulunmaktad›r (Kayac›kl› Tamer ve Taluy Emil, Dünyada ve Türkiye’de Mobilya Sektörü, ‹stanbul Ticaret Odas›, ‹stanbul, 2003, s. 9). Mobilya Sektöründe Kalite Standartlar› Dünyada ve ülkemizde belirlenmifl mobilya standartlar› vard›r ve söz konusu mobilyalar›n bu standartlarda olup olmad›¤›, yap›lan mobilya uygunluk testleriyle belirlenmektedir. Bu testler genelde devlet kurulufllar› ve üniversiteler taraf›ndan gerçeklefltirilmektedir. Sözü edilen kurulufllar: Almanya’da, Nürnberg’deki Landesgewerbeanstalt, ‹ngiltere’de Furniture Industry Research Association (FIRA), Avrupa’da Comité Européen de Normalisation Conformité Européen (CE), dünyada International Standards Organization (ISO), Türkiye’de ise Türk Standartlar Enstitüsü (TSE)’dir. Mobilyada Tasar›m ve Patentlerin Önemi Daha önce de de¤inildi¤i gibi, mobilya konusunda tasar›ma verilen önem giderek artmaktad›r. Ancak “tasar›m” denildi¤inde, bunun “yurtd›fl› kataloglardan model ç›kartmak” anlam›na gelmedi¤i; tasar›mla, mobilya sektöründe Ar-Ge fa- Mobilya üreticilerinin tasar›ma bu kadar çok zaman ay›rmalar›yla, sektörde patentli ürünlerin ve patentlerin önemi de artm›flt›r. aliyetlerine ve yarat›c›l›¤a prim verilmesi gerekti¤i farkl› kaynaklarca vurgulanmaktad›r (Sakarya, Sevil, Mobilya Sektörü De¤erlendirme Raporu, Orta Anadolu ‹hracatç› Birlikleri (OA‹B) Genel Sekreterli¤i, Ankara, Temmuz 2001, s. 14). Çünkü art›k mobilyay› belli kalitede ve standartlarda üretebilmek, sektör için sorun olmaktan ç›km›fl, Avrupa Birli¤i kalite standartlar›, Avrupa Standardizasyon Komitesi (European Committee for Standardization [CEN] taraf›ndan ortaya konmufltur (International Tropical Timber Organization (ITTO) and International Trade Centre (UNCTAD/WTO), International Wooden Furniture Markets: A Review, Geneva, 2005, 4134 4514 5000 4717 1995-2006 aras›nda baflvurusu yap›lan ve tescil edilen mobilya tasar›mlar› (Locarno s›n›fland›rmas›nda 06-01’den 06-06’ya kadar) 3302 4000 Tasarım başvuru 1998 1999 1314 996 887 574 684 562 293 418 114 1997 327 561 1995 1996 234 202 126 0 106 29 151 789 1000 932 1159 1246 1942 2000 1933 1828 2380 3000 2000 Başvuru tasarım sayısı 2001 2002 2003 Tescilli tasarımlar 2004 2005 2006 Tescilli tasarım sayısı Locarno anlaflmas›na göre ‘Mefruflat’a dahil 06 - 01’den 06 - 06’ya kadar olan, oturma yerlerini, yatma yerlerini, masalar ve benzeri mobilya, muhafaza amaçl› mobilya, bileflik maddelerden elde edilmifl mobilya ile di¤er mobilya ve mobilya parçalar›n› içeren kategoriler dahil edilmifltir. (U¤ur, Naim, “Markan›za Sahip Ç›kman›n Yolu”, Mobilya Sanayicileri Derne¤i’nde yap›lan konuflma sunumu, Türk Patent Enstitüsü, 25/10/2007, ‹stanbul, s.74) 31 boydak kitap en son 1/9/09 11:17 AM Page 32 böylelikle belli kalitede ve standartlarda mobilyalar makûl fiyatlardan pazarda bulunabilir olmufltur. Hal böyle olunca, markalar aras›nda farkl›laflman›n oluflabilmesi, tüketicilerin bir markaya göre ötekini ye¤lemeleri, ürünlerin tasar›mlar›na ba¤l› olarak geliflebilmektedir. Tasar›m fark›n›n olmad›¤› durumlarda, tüketici, son karar›n› sadece fiyata ba¤l› olarak vermektedir. Bu nedenle di¤er sektörlerde oldu¤u gibi, tüm dünyada mobilya üreticileri, gitgide daha fazla tasar›ma önem vermektedir. Farkl› tasar›mlarla üretilen ürünlerin kâr marjlar›n› art›rmak, hem de tüketiciler gözünde rakiplerden farkl›laflmak mümkün olabilmektedir. 32 Mobilya üreticilerinin tasar›ma bu kadar çok zaman ay›rmalar›yla, sektörde patentli ürünlerin ve patentlerin önemi de artm›flt›r. Çünkü tasar›m, özellikle gün ›fl›¤›na ç›kt›ktan sonra taklide karfl› son derece savunmas›zd›r. Y›llarca emek harcanarak tasarlanan bir mobilya, üretildikten çok k›sa bir süre sonra, bu maliyetleri üstlenmemifl firmalar ya da kifliler taraf›ndan hemen taklit edilmektedir. Hatta belki taklitlerde, ilk üretilen üründeki zaaflar giderilmekte ve tasar›m maliyetleri de üstlenilmedi¤inden, birim sat›fl fiyatlar› daha düflük tutulabilmektedir. Türkiye ülkeleraras› patent baflvurusunda 2006’da 31. s›radayken; 2007’de 296 patent baflvurusuyla 30. s›raya yükselmifltir. Ancak belki bundan daha önemli olarak, dünyadaki patent baflvurular› % 4,7 oran›nda büyürken Türkiye’deki art›fl oran› % 10 olmufltur. ("296 Patent Baflvurusuyla Türkiye, Dünyada 30’uncu”, Hürriyet ‹K, 02/03/2008, s. 20). Ülkemizde patent konusunda gösterilen duyarl›l›¤›n artmas›na paralel olarak, Türk mobilya sektörü de taklidin olabildi¤ince önüne geçebilmek için Türk Patent Enstitüsü’ne baflvurarak, patentlerini tescil ettirerek yasal koruma alt›na alma konusunda gerekli çal›flmalar› sürdürmektedir. Mobilya sektöründe özellikle 2001’den sonra tescilli tasar›m say›s›nda adeta bir patlama yaflanm›flt›r. Türk Patent Enstitüsü’nün verilerine göre, 1995-2006 aras›nda, Locarno s›n›fland›rmas›na göre 01’den 31’e ve 99 say›l› gruplamaya dahil olan sektörlerde, toplam 39.195 dosya baflvurusunda ve 189.255 tasar›m baflvurusunda bulunulmufl, dosyalardan 33.269’u, tasar›mlar›n da 165.503’ü tescillenmifltir (Bir dosyayla, birden fazla tasar›m baflvurusunda bulunmak mümkündür). 1995-2006 aras›nda mobilya s›n›f›nda (Locarno s›n›fland›rmas›nda 06-01’dan 06-06’ya kadar) patent baflvurusu bulunan 10 firmada Boydak flirketleri ilk iki s›rada yer almaktad›r Firma Baflvuru Say›s› Boytafl Mobilya Sanayi ve Tic. A.fi. 278 Merkez Çelik Sanayi ve Tic. A.fi. 148 Do¤-Tafl Do¤anlar Mobilya ‹malat Sanayi ve Tic. A.fi. 117 Kilim Mobilya Kanepe Sanayi ve Tic. A.fi. 78 Motali Yatakl› Kanepe, Oturma Grubu ve Tek. Sis. San. ve Tic. A.fi. 64 Çilek Mobilya Sanayi ve Pazarlama Tic. A.fi. 46 Sedir Mobilya Sanayi ve Tic. A.fi. 45 Yatafl Yatak ve Yorgan Sanayi ve Tic. A.fi. 45 Yatpa Dayan›kl› Tüketim Mallar› Sanayi ve Tic. A.fi. 43 De¤irmencio¤lu Çek-Yat Sanayi ve Tic. Ltd. 41 Sedat Abayo¤lu 41 Locarno anlaflmas›na göre ‘Mefruflat’a dahil 06 - 01’den 06 - 06’ya kadar olan, oturma yerlerini, yatma yerlerini, masalar ve benzeri mobilya, muhafaza amaçl› mobilya, bileflik maddelerden elde edilmifl mobilya ile di¤er mobilya ve mobilya parçalar›n› içeren kategoriler dahil edilmifltir. (U¤ur, Naim, “Markan›za Sahip Ç›kman›n Yolu”, Mobilya Sanayicileri Derne¤i’nde yap›lan konuflma sunumu, Türk Patent Enstitüsü, 25/10/2007, ‹stanbul, s.75) boydak kitap en son 1/9/09 11:17 AM Page 33 Bunlar aras›nda “Mobilya-Mefruflat” grubu, “Tekstil” grubundan sonra, hem baflvurularda hem de tescillenen dosya ve tasar›mlarda ikinci s›rada yer almaktad›r. Bu say›lar, mobilya sektörü için tasar›m ve tescilin giderek artan önemine bir kez daha iflaret etmektedir. 1995-2006 aras›nda “Mobilya-Mefruflat” kategorisinde 7.437 adet tescilli dosya ve 33.261 adet tescilli tasar›m bulunmaktad›r (U¤ur, Naim, “Markan›za Sahip Ç›kman›n Yolu”, Mobilya Sanayicileri Derne¤i’nde yap›lan konuflma sunumu, Türk Patent Enstitüsü, 25/10/2007, ‹stanbul, s.72). Mobilya s›n›f›nda 1995-2006 y›llar› aras›nda en çok baflvuru yapan ilk 10 firma tabloda listelenmifltir. ‹lk iki s›ra, Boydak çat›s› alt›ndaki Boytafl Mobilya ve Merkez Çelik taraf›ndan paylafl›lmaktad›r. 2007 sonunda ise Grup, mobilya alan›nda 110 marka, 367 endüstriyel tasar›m tescili ve 11 patent hakk›n› elinde bulundurmaktad›r. Patent konusunda da bafl› çeken ve araflt›rma, gelifltirmeye sürekli kaynak ay›ran Boydak Grubu’nun, 2006’daki Ar-Ge yat›r›mlar› $8,5 milyon, 2007’de ise $10 milyon olmufltur. 2008’de öngörülen Ar-Ge bütçesi ise $12 milyon’dur. Bu yat›r›mlar›n karfl›l›¤›n› alan Boydak Holding, tüm sektörler içinde patent baflvurusu yapan ilk üç firmadan biri olup, mobilya sektöründe patent baflvurular› konusunda ilk s›rada yer almaktad›r. Holding çat›s›nda mobilya alan›nda 200 kiflilik bir tasar›m ve Ar-Ge ekibi bulunmaktad›r. ‹stikbal Mobilya ilk kez 1989’da marka tescili için baflvurmufltur. 2007 sonunda ise Grup, mobilyada 110 marka, 367 endüstriyel tasar›m tescili ve 11 patent hakk›n› elinde bulundurmaktad›r. ‹stikbal ve Bellona’n›n Madrid Anlaflmas› çerçevesinde 55 ülkede geçerli olan marka tescilleri vard›r. Keza 2007’de Türk Patent Enstitüsü taraf›ndan verilen “2007 Y›l› Patent Ödülleri”nde, Boytafl tasar›m dal›nda yapt›¤› 95 baflvuruyla mobilya dal›nda ödüle lay›k görülmüfltür ("Hülya Avflar’a ‘Marka’ Ödülü”, www.milliyet.com.tr, 11/02/2008; siteye eriflim 11/02/2008). Mobilya Sektöründe Markalaflman›n Ayak Sesleri Üretimde belli kalite standard›n›n tüm sektörde yayg›nlaflmas›ndan ve tasar›m›n önem kazanmas›ndan sonra; markalaflma, mobilya üreticileri taraf›ndan daha önemsenmeye bafllam›flt›r. Çünkü marka demek, önce yat›r›m yaparak tüketici gözünde ürünü di¤erlerinden ayr›flt›rmak ve katma de¤er yaratabilmektir. Bunun gerçekleflebilmesi içinse, sürekli ve tutarl› bir biçimde tüketiciye markam›z›n özelliklerini iletmemiz gerekir. Mobilya üreticileri önceleri pazarlama ve iletiflime pek fazla yat›r›m yapmazken, markalaflman›n öneminin daha belirginleflmesiyle 2000’li y›llardan sonra sat›fllar›n›n % 8-10’unu pazarlama bütçesi olarak ay›rmaya bafllam›fllard›r. Tüketiciyle kurulan diyalog karfl›l›ks›z kalmam›fl ve markalar gerçeklefltirdikleri bu pazarlama yat›r›mlar›n›n geri dönüfllerini alm›fllard›r. 2008 ve sonras›nda mobilya sektöründe markalaflma faaliyetlerinin artarak sürece¤ini söylemek yanl›fl olmayacakt›r. Çünkü bir yandan yurtiçi ve yurtd›fl› üreticilerinden kaynaklanan yo¤un rekabet ortam›; öte yandan Türkiye’nin mobilya ihtiyac› aç›s›ndan hem nüfus, nüfus art›fl oran›, genç nüfusu, h›zla artan yap›laflma ve inflaat sektörü gibi tüketimi tetikleyen unsurlar nedeniyle, sektörün önemli bir potansiyel oluflturmas› ve bu potansiyelin gelecekte de sürecek olmas›, Türkiye’deki mobilya sektöründe markalaflma faaliyetlerinin artarak sürece¤inin en önemli iflareti olarak kabul edilebilinir. 33 boydak kitap en son 1/9/09 11:17 AM Page 34 Ne ac›d›r ki, Türkiye’deki mobilya pazar› bu kadar büyümeye aç›kken, DPT taraf›ndan haz›rlanan VII. Befl Y›ll›k Kalk›nma Plan›’nda yer alan raporda, sektör taraf›ndan mobilya sektörünün tam kapasite çal›flamama nedeni olarak, % 53 oran›nda “talep yetersizlili¤i” yan›t› yer almaktad›r. Daha önce de belirtildi¤i gibi, dünya mobilya üretimi €220 milyar’d›r. Hem iç hem de d›fl pazarlarda böylesi büyük bir mobilya pazar› varken, Türk mobilya üreticilerinin talep yetersizli¤inden yak›nmalar› gerçekten düflündürücüdür. ‹lerleyen bölümlerde daha ayr›nt›lar›yla tan›k olaca¤›m›z gibi, ‹stikbal Mobilya’n›n 1980 sonras› neredeyse “önlemez” diye nitelenebilecek yükseliflinin s›rr›, pazar potansiyelini ve tüketici beklentilerini erken fark ederek; üretim tesislerinden, hammad- de al›m›na, yar› mamûl üretiminden, tafl›maya ya da, sat›fl sonras› hizmetine kadar birçok unsuru do¤ru bir flekilde bir araya getirerek, o y›llara kadar yan›ts›z kalm›fl iç pazar talebine cevap verebilmifl olmas›nda sakl›d›r. Bas›l› kaynaklar da, marka belirtmeden, son y›llarda mobilya sektöründe ç›k›fl yapan firmalar› flöyle tan›mlamaktad›r: "Son 15-20 y›lda adlar›ndan bahsettiren büyük boy mobilya iflletmeleri, bazen üretimin belirli aflamalar›nda, bazen de üretimin tamam›na yak›n k›sm›nda olmak üzere, teknolojiyi yo¤un olarak kullanan, belirli bir tarz yarat›ld›¤›nda bunun seri üretimine geçen, katma de¤er yaratan, ihracata dönük üretim yapan, iflletmecili¤in de ön planda oldu¤u firmalard›r.” (Kayac›kl› Tamer ve Taluy Emil, Dünyada ve Türkiye’de Mobilya Sektörü, ‹stanbul Ticaret Odas›, ‹stanbul, 2003, s. 21). 34 Boyteks kumafl üretiminden bir görüntü boydak kitap en son 1/9/09 11:17 AM Page 35 2- ‹stikbal Markas› Do¤uyor... 35 Hac› Mustafa ve Hac› Sami Boydak’›n Çocukluk ve Gençlik Y›llar› ‹stikbal’in kurucular›ndan 1933 do¤umlu Hac› Mustafa Boydak çocukluk ve gençlik günlerini flöyle yâd ediyor: "Biz mektep, medrese görmedik," diye söze bafll›yor ve devam ediyor: "o y›llarda jandarma Hac›lar’›n köy meydan›nda rastlad›¤›, ilkokul ça¤›na gelmifl olan çocuklar› al›r, ilkokula mecburi olarak kaydettirirdi. Her nedense babam bizim okula gitmemizi istemiyordu. Onun için biz pek köy meydan›na dahi ç›kamazd›k. Benim ise okula hevesim vard›. Yan komflumuz Belediye’de encümen azas›yd› (üyesiydi) ve benim okumaya karfl› iste¤imi görünce, bir gün beni al›p okula götürdü ve kayd›m› yapt›rd›. Babam, akflam durumu ö¤renince çok k›zd› ve komflumuza ‘nas›l kaydettirdiysen, flimdi de git kayd›n› sildir’ diye ç›k›flt›. Bu olaydan sonra, benim için okul konusu kapanm›fl oldu. Ancak kendi kendime okula gidenlerden alfabeyi ö¤rendim ve daha sonraki y›llarda ilkokulu d›flar›dan bitirdim." olmufltu. O y›llarda Hac›lar’da erkekler han›mlar›na ve çocuklar›na karfl› çok bask› uygularlard›. Ne derlerse, o olurdu. Karfl› gelmek mümkün de¤ildi. El tezgâh ifli pek iyi gitmeyince babam, ba¤vat (iflçi bafl›) olarak çal›flt›¤› yere beni de iflçi olarak çal›flmaya götürdü. Fakat iflveren beni biraz ufak tefek gördü ve ifle almad›. "Bu flartlarda 1950 y›l›nda el dokuma tezgâh›nda ifle bafllad›m. Ancak Kayseri Dokuma Fabrikas›’n›n üretti¤i ürünler nedeniyle, el tezgâhlar›nda yap›lan dokumalar sat›lmaz Hac› Mustafa Boydak 2000’li y›llarda boydak kitap en son 1/9/09 11:17 AM Page 36 Y›l 1957. Hac› Mustafa ve Sami Boydak’›n ‹stikbal markas›n› bafllatt›klar› y›lda Kayseri 36 Bu olay bana çok dokundu. Öyle ki, akflam babam eve geldi¤inde ona dahi, ‘beni kessen, bir daha oraya dönmem’ dedim. Çünkü ifle al›nmamam çok zoruma gitmiflti. Bunun üzerine elim de yatk›n oldu¤undan alt› ay kadar marangozluk yapt›m. Alt› ay sonra babam gelip, ‘sana bakkal dükkan›/kahvehane açt›m, ya bunu iflletirsin ya da evi terk edersin’ deyince, tekrar bakkall›k ifline dönmeye mecbur kald›m. O zamanlarda Hac›lar’›n d›fl›na giden hiç kimse yoktu. Yani o y›llarda evi terk etmek gibi birfley düflünülemezdi. O dönemde babam›n bir orta¤›, bana marangozluk tak›mlar› sat›n alm›flt›. Böylelikle bir yandan hem bakkal hem de kahvehane olarak çal›flt›rd›¤›m›z dükkan› iflletir- Hac› Mustafa Boydak bir yandan eskiyi an›yor, bir yandan da Türk sanayinin Kayseri’de nas›l geliflti¤ini bize aktarm›fl oluyor. Daha 1953’te zaman›n Kayseri Belediye Baflkan› Osman Kavuncu, sanayiyi Keresteciler Sitesine tafl›mak ister. Ancak o tarihlerde buras› flehrin çok d›fl›nda kald›¤›ndan ve ulafl›m imkânlar› k›s›tl› oldu¤undan esnaf, “orada ne yapaca¤›z, sinek mi avlayaca¤›z” diyerek tafl›nma fikrine karfl› ç›kar. Osman Kavuncu’nun yan›t› ise, "Önce Kayseri, belediye baflkanlar› aç›s›ndan flansl› bir kenttir. ken, di¤er yandan da marangozluk iflleri yap›yordum. Bir gece saat 01:00 civar›nda kahvehaneye biri geldi ve silah›n› rastgele boflaltt›. O tarihte 1718 yafllar›ndayd›m. Belimden ve s›rt›mdan vurulmuflum. Ayn› olayda ölen dahi oldu. Bu olay üzerine babam ‘kahvehane o¤lan›n hayat›na mal olacakt›’ diyerek buray› devretti ve ben de 1952 y›l›n›n bafl›nda, gönlümün ifli olan marangozlu¤a tamamen dönmüfl oldum.” ‹stikbal’in ilk günlerinden itibaren markaya katk› sa¤layan Osman Konuk, o¤lu Mehmet Konuk ile birlikte boydak kitap en son 1/9/09 11:17 AM Page 37 37 1950’li y›llarda Kayseri Dokuma Fabrikas›na ait iki foto¤raf boydak kitap en son 1/9/09 11:17 AM Page 38 kanlar nedeniyle çok fazla borçland›klar› için yak›nmalar›n› ister. Bu flikayeti duyan, Celâl Bayar, Osman Kavuncu’ya döner ve "Söyle Baflkan, ne yapal›m?” der. Bunun üzerine, Kavuncu da "Hükümet en az befl y›lda ödenmek üzere Emlak Kredi Bankas›’ndan kredi sa¤larsa, esnaf›m›z rahat nefes al›r” diye yan›t verir. Ve bu flekilde o dönem Sanayi’ye tafl›nan esnafa kredi verilmesi sa¤lanm›fl olur (Sato¤lu, Abdullah, Kayseri’nin Efsane Adam› Osman Kavuncu, Ayy›ld›z Matbaas›, Ankara, 1977, s. 57). Hac› Mustafa Boydak, 2004’te efli Sefure Boydak’la birlikte bana beddua edeceksiniz, ama sonra çok duan›z› alaca¤›m” fleklinde olur. Hac› Mustafa Boydak’›n o¤lu ve Boydak Holding Yönetim Kurulu Baflkan Vekili fiükrü Boydak "Gerçekten Osman Kavuncu çok dua ald› ve Kayseri’ye önemli eserler b›rakt›. Vefat etti¤inde cemaat, cenazeyi camiden kabristana kadar olan yaklafl›k 6-7 kilometrelik mesafede omuzlarda tafl›mak için neredeyse birbirleriyle yar›flt›. Kayserililer kendisini hiçbir zaman unutmad›, hep minnetle yâd etti" diyor. 38 Osman Kavuncu bir grup esnafla, dönemin Cumhurbaflkan› Celâl Bayar’›n Kayseri’yi ziyareti öncesinde görüflerek, Cumhurbaflkan›’na dük- [Kayseri, belediye baflkanlar› aç›s›ndan flansl› bir kenttir. 1998’den bu yana Kayseri Belediye Baflkanl›¤› görevini sürdüren ve 2004’te üçüncü kez, seçmenlerin % 70 oran›nda oylar›yla Kayseri Belediye Baflkan› seçilen Mehmet Özhaseki’nin belediyeyi flirket mant›¤›yla yönetti¤i, bas›nda yer alan bilgiler aras›ndad›r. Belediye, sadece personel tasarrufu nedeniyle 11 y›lda 100 trilyon ek maliyetten kurtulmufl bulunmaktad›r. 11 olan park say›s› 250’e ç›km›flt›r. Makam araçlar› uygulamas›na son verilerek, y›ll›k 2,5 trilyonluk kaynak israf›n›n önüne geçilmifltir. ("Akla ve Paraya ‹htiyac› Olmayan fiehir: Kayseri", http://wowturkey.com, 20/02/2006; siteye eriflim 21/01/2008)]. Osman Kavuncu döneminin kazançlar›ndan biri – 1970’lerde Kayseri Cumhuriyet Mahallesi (Sato¤lu, Abdullah, Kayseri’nin Efsane Adam› Osman Kavuncu, Ayy›ld›z Matbaas›, Ankara, 1977, s. 149) boydak kitap en son 1/9/09 11:17 AM Page 39 39 Tahminen 1960’l› y›llarda Kayseri Meydan›’ndan bir görüntü boydak kitap en son 1/9/09 11:17 AM Page 40 ‹stikbal’in ‹lk Kurulufl Giriflimleri… 40 ‹stikbal markas›n›n temelleri, 1950’li y›llarda oldukça zor koflullarda at›l›r. Hac› Sami ve Hac› Mustafa Boydak, Kayseri’nin Hac›lar ilçesinde yaflamaktad›rlar. Ancak Hac›lar ilçesindeki arazi, tar›ma pek elveriflli de¤ildir. O nedenle 1952-57 aras›ndaki y›llar›, kap› ve pencere do¤ramas› üretimini ö¤renerek geçirirler. Mustafa Boydak askerden döndükten bir y›l sonra, elleri daha bir “çekiç tutar” hale geldi¤inde ise, Kayseri’deki Eski Sanayi Bölgesi’nde yaklafl›k 50 m2’lik küçük bir atölye sat›n al›rlar. Proje çizdirilir. Art›k ifl ruhsat almaya ve temel atmaya gelmifltir. Ancak Belediye’yi birçok kez ziyaret ettikleri halde bir türlü ruhsat alamazlar. Genç Mustafa art›k son çareyi, Belediye Baflkan›’n›n huzuruna ç›kmakta bulur. Osman Kavuncu’ya gider ve derdini anlat›r. Osman Kavuncu, Belediye’de ruhsat ifllerinden sorumlu Selçuk Kara’y› yan›na ça¤›rarak, problemin ne oldu¤unu sorar. Ayn› yer, iki farkl› kifliye sat›ld›¤›ndan ruhsat verilememektedir. Bunun üzerine ‹stikbal markas›n›n kurucular›ndan Hac› Sami Boydak 1960’l› y›llarda (1936-2006) Boydak üretimle, Sami Boydak, iflin daha çok sat›fl ve tahsilat yönüyle ilgilenmektedir. Hatta Eski Sanayi’de karfl›lar›ndaki 100 m2’lik dükkan›n sahibi nakte s›k›fl›nca; kendi dükkan›n› Boydak “10 beygirlik motorlar için 5 beygir gücünde elektrik veriliyordu. Bir yandan elektrik kesintileri, öte yandan iflyerlerinin akflam saat 05:00’de kapanma zorunlulu¤u, belimizi iyice bükmüfltü” Osman Kavuncu imar plan›n› getirtir ve ayn› sokakta, köfle bafl›nda sat›lmam›fl baflka bir alan› iflaretler ve Selçuk Kara’ya bu alan›n ruhsat›n› hemen ç›kartmas›n› söyler. Sonra Mustafa Boydak’a dönerek: "Sen de hemen yar›n buraya kazmay› vuracaks›n” der. kardefllerin 50 m2’lik dükkan›yla takas eder. Boydak kardefller belli bir süre borçlanarak daha büyük bir atölyede çal›flma imkân› elde etmifl olurlar. Borçlar›n› ödemede güçlük çekmezler, çünkü 1950’lerin sonunda ürettikleri tüm do¤ramalar› kolayl›kla satmaktad›rlar. Ancak zorluklar pefli s›ra gelir. Temel at›lm›flt›r, fakat 1950’lerin sonunda Türkiye’de hammadde tedarikinde önemli s›k›nt›lar yaflanmaktad›r. Karaborsada ise fiyatlar çok yüksektir. Bu kez de Mustafa ve Sami Boydak’›n babalar› Mehmet Boydak, yine Osman Kavuncu’dan yard›m talep eder ve demirde, çimentoda yaflanan girdi darbo¤az›n› aflmalar› yine Osman Kavuncu’nun yard›m›yla gerçekleflir. Ancak Türkiye’de sanayiyi olumsuz etkileyen birçok koflul devam etmektedir. Örne¤in Hac› Mustafa Boydak’›n hat›rlad›¤› gibi, o y›llarda elektrik sayac› almak bile zor ifltir. Sayaç ald›ktan sonra da problem bitmez. Elektri¤i alabilmek ayr› bir sorundur. Hac› Mustafa Boydak o günleri flöyle özetliyor: "10 beygirlik motorlar için 5 beygir gücünde elektrik veriliyordu. Bir yandan elektrik kesintileri, öte yandan iflyerlerinin akflam saat 05:00’de kapanma zorunlulu¤u, belimizi iyice bükmüfltü. ‹flyerlerini akflam 5’te kapatmas›nlar diye, kap›m›za kadar gelen görevlilere yalvar›rd›k. Cuma akflam› saat 05:00 olmufl. Elimdeki iflin bir Mustafa ve Sami Boydak, Eski Sanayi’deki 50 m2’lik dükkanlar›nda, el gereçleriyle, karyola, gard›rop, sand›k vb üretmeye bafllarlar. Mustafa boydak kitap en son 1/9/09 11:17 AM Page 41 saati daha var. O gün bitirebilirsem, ertesi günü gidip mal› teslim edece¤im, yerine takaca¤›m. Ancak bir saat daha fazla çal›flabilmek için dahi, kolay kolay izin alamazd›k. Gelip iflyerlerini kapat›rlard›. Elektrik konusunda K›rflehir’deki Hirfanl› Baraj› (1959’da) devreye girene kadar çok zorluk çektik. Ondan sonra da kesintiler devam etti, ama en az›ndan bir önceki döneme göre biraz daha rahat nefes ald›k." seviyede tutmaya yard›m edecek ek bir ifl koluna girmenin do¤ru olaca¤›n› savunmaktad›r. Hatta baba Boydak, o¤ullar›n› ikna etmesi için bir akrabalar›ndan yard›m ister. Bu akraba Mustafa Boydak’a "en iyisi siz istihareye yat›n” der. Böylelikle mobilya ifline girmenin aile için hay›rl› olup olmayaca¤›n› ö¤renmek için Kayseri’de yaflayan Yeflil Hoca lakab›yla tan›nan bir hocaya baflvururlar ve Yeflil Hoca’n›n bir hafta sonra aç›klaya- Yeflil Hoca’n›n bir hafta sonra aç›klayaca¤› istihare sonucu merakla beklenir. Sonunda Yeflil Hoca, "Dikkat edin, önce biraz zorlanacaks›n›z ancak sabrederseniz yolunuz çok aç›k olacak. Çünkü rüyamda önce bulan›k bir su gördüm. Daha sonra bu su, berraklaflt› ve duruldu” der. Zaman içinde mobilya iflini bu iki kardefle Eskiflehir’den gelen ustalar› Cemal Usta (Cemal Tanr›diler ya da Sar› Cemal) ö¤retir. O y›llarda Eskiflehir ve Ankara mobilya iflinde öndedir. Cemal Usta Kayseri’ye gelip yerleflti¤inde, gençlere ahflaptan mobilya yapmay› ve döfleme iflini ö¤retmek ister. Babalar› ise do¤rama iflinde kalmalar›n› ve bu konuda sabretmelerini istemektedir. Mustafa Boydak ise, do¤rama iflinin k›fl›n yavafllad›¤›n› ileri sürerek, gelirlerini y›l boyunca ayn› ca¤› istihare sonucu merakla beklenir. Sonunda Yeflil Hoca, "Dikkat edin, önce biraz zorlanacaks›n›z ancak sabrederseniz yolunuz çok aç›k olacak. Çünkü rüyamda önce bulan›k bir su gördüm. Daha sonra bu su, berraklaflt› ve duruldu” der. Yeflil Hoca’dan bu oluru alan Boydak kardefller, babalar›n› da ikna ederler ve art›k o tarihten sonra Cemal Usta’n›n yard›m›yla mobilya ifline resmen girmifl olurlar. 1964’ten sonra üçüncü kardefl Mehmet Boydak da, a¤abeyleri Mustafa ve Sami Boydak’›n yan›nda ç›rak olarak çal›flmaya bafllar. Askerden dönünce Mehmet Boydak Sanayi’deki ma¤azada görev al›r. Bu dönemde Hac› Sami Boydak hammadde al›m›yla, Osman Konuk çal›flanlarla, Mehmet Boydak ise ma¤azayla birebir ilgilenmektedir. ‹stikbal Markas› Ad›n› Al›yor Markaya ‹stikbal ad›n› Cemal Usta verir. Usta, bu iki kardeflin çal›flkanl›klar›n› ve giriflimciliklerini takdir ederek, bir gün "Sizin istikbaliniz çok parlak, firman›z›n ismini ‹stikbal koyun" der. Kardefller de Ustalar›n›n sözünü dinlerler… Böylelikle ‹stikbal markas› do¤mufl olur. Ailenin en büyü¤ü olarak Hac› Mustafa Boydak’a, Boydak isminin anlam›n› sordu¤umuzda, ailenin ‘Sakio¤lu’ ismini almak istedi¤ini, ancak Hac› Mustafa Boydak, Mustafa Boydak ve Hüseyin Gürdo¤an’la birlikte 41 boydak kitap en son 1/9/09 11:17 AM Page 42 soyad› kanununun yeni yasalaflt›¤› o dönemde, nüfus memurunun “o¤lu” tak›s›n›n kullan›m›na izin vermedi¤ini söylüyor. “Boydak” isminin Farsça’dan geldi¤ini ve “elinde de¤ne¤i dahi olmayan, tek bafl›na yürüyen kifli” ya da baz› kaynaklara göre “eli bofl kifli” anlam›nda kullan›ld›¤›n› ö¤reniyoruz. Ancak bir kez daha, o ismi yüklenen kiflilerin, bu isimlere ayn› zamanda anlam verenler oldu¤una tan›k oluyoruz. Çünkü “Boydak” hangi anlama gelirse gelsin, bugün art›k Boydak Ailesi’nin Türk sanayine katt›klar› bu isme çoktan yans›m›fl bulunmaktad›r. alanlar› olan elektrik kablosuna yat›r›m yap›lmas›n› önerirler. Bu flekilde HES Kablo’yu, Hac›lar Elektrik Sanayi’nin bafl harflerinden esinlenerek kurma fikri ortaya at›l›r. Çok ortakl› bir yap› arzu edildi¤inden, ilk aflamada her bir hissedara en fazla 5.000 TL’den 100 hisse sat›lmas› kararlaflt›r›l›r. Ne yaz›k ki, Hac›lar’da yat›r›m yapma fikrini ortaya atan Almanya’da çal›flan iflçiler daha sonra HES Kablo’ya ortak olmaktan vazgeçerler. Sonuçta bu giriflimi, 1974’te Hac›lar’›n önde gelen tüccarlar› ve esnaf› üstlenir. ‹lk kurulufl y›llar›nda Mehmet Boydak da HES Kablo’da çal›fl›r. Kayseri’de Aç›lan Teflhir Ma¤azas› 42 Boydak kardefller, bir yandan Eski Sanayi’de üretimi sürdürürken, öte yandan üretilen mobilyalar› teflhir edebilmek için flehirde bir dükkan açarlar ve bir akrabalar›n› bu iflin bafl›na getirirler. Daha o y›llarda dükkan›n ve üretim yapt›klar› atölyenin hesaplar›n› birbirinden ayr› tutarlar ki, hangisinden kâr ediyorlar, hangisinden zarar ediyorlar, izlemeleri mümkün olsun. Bir süre sonra flehirdeki bu teflhir ma¤azas›n› kapatmak zorunda kal›rlar çünkü dükkan bir türlü kâra geçemez. Yine de sa¤duyuyla üretim yapt›klar› mallar› teflhir edebilecekleri bir yerin olmas› gerekti¤ini düflünürler ancak o y›llarda bunu baflar›l› bir flekilde hayata geçiremezler. HES Kablo’yu, Hac›lar Elektrik Sanayi’nin bafl harflerinden esinlenerek kurma fikri ortaya at›l›r. HES Kablo’nun Kuruluflu HES Kablo’nun kurulufl fikri, Hac›lar köyünden Almanya’ya iflçi olarak çal›flmaya giden vatandafllar›m›z›n giriflimleriyle 1970’de ortaya at›l›r. Bu kifliler Hac›lar’›n önde gelen e¤itimli gençleri, Mustafa Derin ve Sadettin Erkan’la temasa geçerek, Almanya’da çal›flan Hac›l›lar olarak bir araya gelerek yat›r›m yapmak istediklerini belirtirler. Mustafa Derin ve Sadettin Erkan, Türkiye Elektrik Kurumu’nda çal›flmaktad›r. Onlar da “Türkiye’de 40.000 köyden daha henüz 5.000’inde elektrik var. Di¤er köylere de elektrik götürülecek ve dolay›s›yla elektrik kablosuna ihtiyaç olacak” düflüncesinden yola ç›karak, kendi uzmanl›k Mehmet Boydak ve Hac› Sami Boydak birlikte Hac› Mustafa Boydak, "Fabrika kurmak fedakârl›k ister” diyor ve ekliyor: "k›sa zamanda HES’in özsermayesini 30 milyondan 40 milyona ç›karmam›z gerekti. Tüm ortaklar, paylar› oran›nda sermaye art›fl›na kat›lmak istemeyince, ister istemez di¤er ortaklar gerekli sermaye art›fl›n› aralar›nda paylaflt›lar. Böylelikle ilk bafltaki ortakl›k oranlar›nda baz› de¤ifliklikler oldu.” HES Kablo’nun kurulufluyla Boydak Grubu da mobilya d›fl›nda farkl› bir ifl kolunda yat›r›m yapm›fl ve Grubun, ilk farkl› sektöre girme örne¤ini vermifl olur. ‹leriki sayfalarda konu edece¤imiz gibi, zaman içinde HES Kablo’nun ve Boydak Grubu’nun yollar› yine kesiflecektir. ‹kinci Neslin Çal›flma Hayat›na At›lmas› Boydak Holding Yönetim Kurulu Baflkan› ve Sami Boydak’›n o¤ullar›ndan 1958, Kayseri do¤umlu Hac› Boydak, ortaokuldan sonra 1970’li y›llarda kendilerine ait Eski Sanayi Bölgesi, 44. Sokak, 10-14 numaral› dükkanda kâtip olarak çal›flmaya bafllar. O y›llarda dükkanlar›nda çal›flanlar›n genelde askerden döndükten sonra kendi iflyerlerini açmak arzusuyla iflten ayr›lmalar›n- boydak kitap en son 1/9/09 11:17 AM Page 43 dan etkilenerek, babas›na ve amcas›na yard›m etmek ister. Hac› Bey "babam ‘okuma’ demedi. Ancak bana ifl hayat› daha cazip geldi. Amca çocuklar›yla biz hep birlikte büyüdük. Her zaman yan yana ya da ayn› apartman›n farkl› katlar›nda oturduk. O nedenle evler hep müflterekti. Biz de bafl›ndan beri amca çocuklar›yla birlikte hareket etmeyi ö¤rendik ve adeta birbirimize kenetlendik" diyor. Arzu-‹stikbal Çelik Mobilya’n›n Kurulmas› Hac› Mustafa Boydak’›n o¤ullar›ndan, 1955, Kayseri do¤umlu fiükrü Boydak çal›flma hayat›na oldukça genç yaflta, 13-14 yafllar›nda at›ld›¤›n› anlatarak sözlerine bafll›yor. 1960’l› y›llar›n sonunda iflçi hareketleri oldukça h›z kazanm›flt›r. Birçok fabrikada grev vard›r. Küçük yafltan beri teknik konulara yatk›nl›¤› ve bu y›llarda atölyelerinde pek fazla k›demli iflçinin bulunmamas› nedeniyle, k›sa sürede kendisini usta bafl› maya bafllar. Ancak mobilya iflindeki tafl›ma iflleminden çok hoflnut de¤ildir. 1971 y›l›nda Kayseri’deki alt› mobilya atölyesinin bir araya gelerek, bu atölyelerinin ihtiyac› olan sunta, kereste, kumafl gibi girdileri sat›n almak ve ortaklar›na satmak amac›yla kurmufl olduklar› Anadolu Dörtler’de çal›flmay› istemektedir. Bu alt› atölyeden biri de ‹stikbal’dir. Hatta babas›n› bu konuda ikna edebilmek için, o tarihlerde Anadolu Dörtler’de görevli olan Do¤an Andaç’tan yard›m ister ve sonunda burada çal›flmaya bafllar. Do¤an Andaç, daha 1968’de Hac› Mustafa Boydak’la ‹stikbal Çelik Eflya’n›n kuruluflunda ortak olduklar›n› anlatarak söze bafll›yor. ‹stikbal Çelik Eflya, ‹stikbal Mobilya’dan ba¤›ms›z olarak aç›l›r. Önde ma¤aza, arka bölümde ise imalathane vard›r. Do¤an Andaç, daha sonra kurulan sat›nalma flirketi Dörtler Ticaret’te ve Anadolu Dörtler’de Boydak ailesiyle 1977’ye kadar ortakl›¤›n› sürdürür. Kayserililerin ticarette çok baflar›l› oldu¤unu hepimiz biliyoruz. Ancak ticarette baflar›l› olamayanlar›n okula yolland›¤› bugün s›k tekrarlanan bir deyifl. olarak çal›fl›r vaziyette bulur. Daha sonra d›flar›dan ortaokulu bitirir, liseye iki y›l devam eder ve yabanc› dil konusunda kendisini gelifltirir. Özel hocalardan ‹ngilizce dersleri al›r. fiükrü Boydak, o y›llarda ne üretilirse üretilsin, kolayl›kla al›c› buldu¤unu söylüyor. 1970’li y›llarda Arzu Mobilya ile birlikte % 50:50 ortakl›kla çelik mobilya üretimi için Arzu ‹stikbal adl› flirket kurulur. ‹lk dönemlerde suntalam ve alüminyumdan portmanto yaparlar. Daha sonra ofis mobilyalar› ifline girerler. O y›llarda Türkiye’de makine sat›n almak neredeyse imkâns›zd›r. fiükrü Boydak bugün hâlâ portmanto üretimi için ihtiyaçlar› olan alüminyum delme makinesini kendi imkânlar›yla Kayseri’de ürettirdiklerini hat›rl›yor. fiükrü Boydak 1976’da askere gider ve Arzu Mobilya ile olan ortakl›k o tarihte son bulur. Asker dönüflü, ‹stikbal büyüme h›z›n› art›racak ve h›zla, atölyeden fabrikaya geçifl evresini tamamlayacakt›r. Yine Hac› Mustafa Boydak’›n o¤ullar›ndan, 1957, Kayseri do¤umlu Yusuf Boydak, e¤itimine lisedeyken son verir ve ‹stikbal Mobilya’da çal›fl- 1970’li y›llarda ‹stikbal’in ortak oldu¤u irili ufakl› flirketler vard›r. Bunlardan baz›lar›ndaki hisselerini devrederler, di¤erlerinde ortakl›k paylar›n› art›r›rlar ve baz› kârl› olmayan flirketleri (Arzu ‹stikbal gibi) kapat›rlar. 1977’de Anadolu Dörtler’deki ortak say›s› Emek, Bakt›ro¤lu ve ‹stikbal ortakl›¤›yla üçe iner. 1985’ten itibaren tamamen Boydak Ailesi’ne geçer ve yine malzeme al›m-sat›m iflini sürdürür. Do¤an Andaç 43 boydak kitap en son 1/9/09 11:17 AM Page 44 44 Boydak Holding Yönetim Kurulu Baflkan› Hac› Boydak, babas› Sami Boydak’›n kuca¤›nda (tahminen 1960-61 y›llar›) boydak kitap en son 1/9/09 11:17 AM Page 45 45 Boydak Yönetim Kurulu Baflkan› Hac› Boydak 2000’li y›llarda boydak kitap en son 1/9/09 11:17 AM Page 46 Fuarlar ve ‹stikbal’in Önünde Aç›lan Yeni Kap›lar Hac› Mustafa Boydak ilk kez 1972’de ‹zmir Fuar›’n› ziyaret ederek, mobilya üretiminde kullan›lmak üzere tezgâh makineleri sat›n al›r. 1970’li y›llarda art›k sadece ahflap mobilya üretmemektedirler. Çelik eflya, somya, masa, dolap gibi büro malzemeleri de ürün portföyüne dahil edilmifltir. Bu tür metal eflya yap›m›nda kulland›klar› punto kaynak makineleri ise, biraz çal›flt›ktan sonra ›s›nmaktad›r. 1970’li y›llarda fiükrü Boydak Kayserililerin ticarette çok baflar›l› oldu¤unu hepimiz biliyoruz. Ancak ticarette baflar›l› olamayanlar›n okula yolland›¤› bugün s›k tekrarlanan 46 Hac› Mustafa Boydak o y›lki ‹zmir Fuar›’na o¤lu fiükrü Boydak’la birlikte kat›ld›klar›n› hat›rl›yor ve diyor ki: "fiükrü teknikten çok iyi anlard›. Fuar› gezerken, birden bana ‘baba, baba’ diye seslendi. Bir bakt›m bana makinelerin ›s›nmas›n› önlemek için kullan›lan devr-i daim makinelerini gösteriyor. Bana dedi ki: ‘Bundan böyle bizim punto kaynak makineleri de ›s›nmayacak. Kayseri’ye dönünce bunun ayn›s›n› yapt›raca¤›m’. Gerçekten "Kardeflim rahmetlik Sami A¤a bana tak›l›rd›. ‘Bak bir tezgâh alaca¤›m diye gittin, yine bir makineyle döndün’ derdi. Ben ise kazand›klar›m›z› yeni makineye yat›rmaktan yanayd›m” bir deyifl. Yaz›l› kaynaklarda bu sözün Osman Kavuncu’yla ilgili bir an›s› oldu¤u bilgisine erifliyoruz. 1957’de Demokrat Parti milletvekili olarak parlamentoya giren Kavuncu’ya bir gün parlamenter arkadafllar› tak›l›rlar ve derler ki: "Kayserilileri biz ak›ll›, zeki, çal›flkan zannederdik. Hepsi senin gibiyse on para etmezmifl…” Kavuncu da gayet sakin bir edayla flöyle yan›t verir: "Bizde çocuklar 5-6 yafllar›na gelince, mahalle aralar›nda simit satarlar, marul satarlar, ticarete al›fl›rlar. E¤er çocuk muvaffak olmazsa, ilkokula kaydettirirler. ‹lkokulu bitirinciye kadar da, demircilik, tamircilik gibi zenaate verilir. Eli yatk›n ise devam eder. Yoksa ortaokula, liseye yazd›r›l›r. Bu arada çeflitli ifller verilir. Bunu da beceremezse art›k üniversiteye yollan›r ve o adam art›k ‘zayiat’tan say›l›r! Sizin anlayaca¤›n›z biz ‘zayiat’t›z. Siz gidin de esas Kayserili’yi Kayseri’de görün!" (Sato¤lu, Abdullah, Kayseri’nin Efsane Adam› Osman Kavuncu, Ayy›ld›z Matbaas›, Ankara, 1977, s. 63). dönünce söyledi¤ini yapt›. Böylece daha ilk fuarda, biz ziyaretimizin meyvelerini ald›k. Mobilya ithâlâtç›s› Nuri Baylar ile yine o Fuar’da tan›flm›flt›k. Y›llarca kendisinin çok yard›mlar›n› gördük." 1976’da HES Kablo’nun o tarihteki Genel Müdürü Sadettin Erkan’la bir ay süreyle Almanya, Fransa, ‹sviçre, Avusturya’y› kapsayan bir teknik gezi düzenlerler. O dönemde Avrupa, mobilya üretim tekni¤inde çok ileridedir. Böylelikle yeni 1993’de Almanya Köln Fuar›’nda ‹stikbal Mobilya ekibi bir arada (Oturanlar soldan sa¤a, dördüncü kifli Memduh Boydak, beflinci amca Mehmet Boydak, alt›nc› Yusuf Boydak) boydak kitap en son 1/9/09 11:17 AM Page 47 inanm›flt›r ki, hesapl› bir flekilde bu tür riskleri göze al›r… Boydak Ailesi, yurtiçi ve yurtd›fl› fuarlara sadece kendileri kat›lmazlar. 1978’den sonra bu fuarlara teknik elemanlar›n› da götürmeyi ihmal etmezler. 2000’li y›llarda ise bu fuarlara Boydak flirketlerinden 60-70 kiflilik genifl bir ekip kat›lmaktad›r. 1970’li y›llarda ‹stikbal çal›flanlar› için düzenlenen Mersin gezisinden bir görüntü makineleri, Avrupa’da standart olarak kabul edilen iflçilik düzeyini gözlemleme imkân› bulurlar. Ve belki de 1978’de aç›lacak yeni fabrikalar›nda kullanabilecekleri üretim teknikleri hakk›nda fikir sahibi olurlar. Hac› Mustafa Boydak, kardefli Hac› Sami Boydak’›n kendisine nazaran tasarruf etmeyi daha çok sevdi¤ini söylüyor ve yine bir makine siparifli sonras›nda kardeflinin söylediklerini gülerek aktar›yor: "Kardeflim rahmetlik Sami A¤a bana tak›l›rd›. ‘Bak bir tezgâh alaca¤›m di- ‹lk kez 1969’da ‹stikbal’de görev alan Mehmet Mert, Sanayi’de Ali Arsav Usta’n›n yan›nda çal›flmaya bafllad›¤›n› ve o y›llarda üretimdeki a¤›rl›¤›n çelik eflyadan yana oldu¤unu söylüyor. Mehmet Mert, 39 y›ldan bu yana ‹stikbal’de üretimin çok çeflitli bölümlerinde ve üç nesil Boydak’larla çal›flt›¤›n› ekliyor. Ayn› aileden ve 1972 y›l›nda ‹stikbal Mobilya’da üretim bölümünde ç›rak olarak ifle bafllayan ve bugün Merkez Çelik’te çal›flan Aytekin Mert ise, ‹stikbal markas›n›n geliflimine 36 y›ldan beri tan›kl›k eden flirket çal›flanlar›ndan biri olarak, ilk kez 1993’te kat›ld›¤› yurtd›fl› fuarlar›na bugün genifl bir ekip47 "Babam›z ve amcam›z bir ihtiyaç hissettiler ve sa¤duyular›n›n yard›m›yla yönetimi ikinci nesle devrettiler. Bizden büyük a¤abeylerimiz de benzer bir centilmenli¤i bizlere karfl› sergilediler. Onlardan biraz daha genç olmam›za ve deneyimsizli¤imize karfl›n, bize güvendiler ve yapt›¤›m›z ifllerde bizi rahat b›rakt›lar” ye gittin, yine bir makineyle döndün’ derdi. Ben ise kazand›klar›m›z› yeni makineye yat›rmaktan yanayd›m.” Yine bu dönemde mobilya üretiminde kullan›lmak üzere baflka bir firma taraf›ndan ithal edilen bir makine, nakit s›k›nt›s› nedeniyle o firma taraf›ndan gümrükten çekilemez. Nuri Baylar bu olay› ‹stikbal’e aktar›r. Neticede ‹stikbal, bilmedikleri bir firma ad›na düzenlenmifl evrak›n gümrük ifllemini tamamlayarak, makineleri gümrükten çeker. 1970’li y›llar›n Türkiyesi’nde al›nan riskler farkl›d›r ancak Grup, mobilya üretiminde fabrikasyona geçmenin zaman›n›n geldi¤ine o kadar le kat›ld›klar›n› söylüyor. 1993’te ‹stikbal’de döflemeci olarak ifle bafllayan Mustafa Gayret de, 1994’te Köln Fuar›’na kat›ld›¤›n› ekliyor. "O fuar› gördükten sonra biz döflemecili¤in ‘d’si bile de¤iliz diye düflünmüfltüm. O güne kadar yapt›¤›m›z iflte, hata olarak görülmeyen konular›n yurtd›fl›nda çok önemsendi¤ini gördük. Fuar dönüflü önce kendimizde baz› farklar yaratt›k. Daha sonra birlikte çal›flt›¤›m›z iflçilere yeni ürün kalitesi hakk›ndaki beklentilerimizi anlatt›k. Onlardan daha kaliteli iflçilik istedik. Meselâ döfleme ifli yaparken, eskiden çektirme izlerini hata saymazd›k. Fuarlarda bu tür ayr›nt›lar›n ne kadar önemli oldu¤unu ve üründeki kaliteyi bu küçük ayr›nt›lar›n belirledi¤ini gördük." boydak kitap en son 1/9/09 11:17 AM Page 48 Büyük ihtimalle çal›flanlar›n yerinde görerek, fark ettikleri kalite kavram›, ‹stibal’in ilk y›llarda Köln Fuar›’nda 35 m2’lik fuar stand›n› kiralayabilmek için ›srarc› olduklar› günleri h›zla geride b›rakarak; 2007 Köln Fuar’›nda, fuar alan›n›n en ortas›ndaki 2.000 m2’lik alan› kiralayabilen bir marka konumuna gelmesinde en kritik unsurlardan birini oluflturmakta. 48 Hac› Boydak, "1988’de ilk fuara gitti¤imde 56 bayra¤›n içinde Türk bayra¤› yoktu. Türk bayra¤›n› ilk kez 1995’ten itibaren biz ‹stikbal olarak dalgaland›rd›k" diyor. (‹çer, ‹smail, Ad›n› Kayseri’den Alanlar, Zambak Yay›nlar›, Kayseri, 2004, s.159). Ocak 2008’de IMM Cologne Uluslararas› Mobilya Fuar›’na ise 33 Türk firmas› kat›l›yor. Boydak Yönetim Kurulu Üyesi Memduh Boydak, Grup’taki seyahat kültürünün bugünlere gelmelerinde önemli katk›da bulundu¤unu söylüyor. Bu konuda görüfllerini flöyle derinlefltiriyor: "Bizim Grup’ta kimse seyahat etmekten kaç›nmaz. Çünkü her seyahatte muhakkak yeni birfleyler ö¤reniriz. Ayr›ca kendi yapt›¤›m›z iflle, seyahat s›ras›nda karfl›laflt›¤›m›z durumlar› mukayese eder ve kendimize yeni dersler ç›kar›r›z. Benim ki- flisel geliflimimde ifl seyahatlerinin rolü büyüktür.” O y›llarda sadece fuarlara gidilmez. Ayn› zamanda tüm çal›flanlara moral vermek amac›yla hafta sonu tatilleriyle birleflen resmi tatiller de¤erlendirilir. Bu gezilerden biri 1970’li y›llarda, bir 19 May›s’ta Mersin’e düzenlenir. 1957’de bafllayan yolculuk, 1977’ye kadar bu flekilde devam eder. 1977 y›l›nda ise, o y›llarda “fabrika” diye an›lan, ancak bugünün standartlar›nda büyük imalâthane olarak adland›r›labilecek, birkaç küçük imalât biriminin ayn› çat› alt›nda birlefltirildi¤i bir “fabrika”n›n temeli at›l›r. 1978’de üretime aç›lan fabrika, 10.000 m2’lik alana kurulu, 500 m2’lik kapal› alandan oluflmaktad›r. 1981’de ‹kinci Nesil, ‹fli Devral›yor 1980’in bafl›nda Hac› Boydak askerden dönmüfltür. Ailenin en büyük üç kuzeni ve yafl›t say›labilecek fiükrü Boydak ve Yusuf Boydak askerliklerini daha önce tamamlam›fllard›r. Üçü de baba ve amcalar›na yard›m etmektedir. 1980 y›l› Boy- Mustafa (sa¤da) ve Memduh Boydak 1980’li y›llar›n bafl›nda boydak kitap en son 1/9/09 11:17 AM Page 49 dak’lar için ticari aç›dan pek iyi bir y›l olmam›flt›r. 12 Eylül sonras›nda ülkede belirsizlikler hâkimdir. ‹lk kuflak Boydak’lardan Hac› Mustafa ve Hac› Sami Boydak, y›l sonu hesaplar›n› yaparken, y›ll›k kazançtan çal›flanlara pay ayr›lmas› konusunda anlaflmazl›¤a düflerler ve sonuçta ortakl›¤› ay›rma noktas›na gelirler. Hac› Mustafa Boydak o günler için flöyle diyor: "Dövüflürdük ama bir saat küs kalmazd›k. ‹ster ailede, ister ortakl›klarda olsun, e¤er sevgi, sayg›, hoflgörü ve hat›r varsa; her türlü problem hallolur.” Hac› Boydak da o günü dün gibi hat›rl›yor: "Babamla amcam ifli ayr›lma noktas›na getirdiler. Öyle ki, Sanayi’den güvendikleri bir arkadafllar›n› ça¤›r›p, ‘hesaplar›m›z› yapal›m ve ayr›lal›m’ diyorlar. Biz de üç kuzen, fiükrü ve Yusuf a¤abeyimle birlikte d›flar›dan konuflulanlar› duyuyoruz. Çok çaresiz hissettik ve çok üzüldük. Hatta a¤lamaya bile bafllad›k. Üçümüz de yeni askerden gelmiflsiz. fiükrü A¤abey çelik eflya ustas›. Yusuf A¤abey malzeme al›m sat›m›n› çok iyi biliyor. Ben de mobilya al›m sat›m iflini yap›yorum. Sonunda fiükrü A¤abey’in teklifiyle içeri ben girdim ve ‘siz ortakl›ktan ayr›lacaksan›z, ifli üçümüze devredin’ dedim. Hac› Mustafa Amcam hemen kabul etti. Ard›ndan babam bu teklifi olumlu karfl›lad› ve böylelikle biz üç kuzen resmen ifli devralm›fl olduk.” Boydak Holding Yönetim Kurulu Üyesi Yusuf Boydak cam›z bir ihtiyaç hissettiler ve sa¤duyular›n›n yard›m›yla yönetimi ikinci nesle devrettiler. Bizden büyük a¤abeylerimiz de benzer bir centilmenli¤i bizlere karfl› sergilediler. Onlardan biraz daha genç olmam›za ve deneyimsizli¤imize karfl›n, bize güvendiler ve yapt›¤›m›z ifllerde bizi rahat b›rakt›lar. Bu davran›fllar›n› hep takdir etmiflsizdir. A¤a- “1983 bizim için önemli bir dönüm noktas›d›r, çünkü o tarihten sonra mobilya ifline yo¤unlaflt›k" Boydak Holding Yönetim Kurulu Baflkan Vekili ve ayn› zamanda Kayseri Sanayi Odas› Yönetim Kurulu Baflkan› olan Mustafa Boydak ise bu konudaki görüfllerini flu sözlerle dile getiriyor: "Bu karar Grubun tarihinde bir dönüm noktas› oldu. Bana göre (babam›n ve amcam›n) yapt›klar› en önemli ifl, a¤abeylerime sorumluluk verirken yetkiyi de yan›nda vermeleriydi. Genç nesil, flirkette yeniden yap›lanma ihtiyac› gördü. Sonuçta çelik eflya ve haz›r mobilya iflleri tasfiye edilerek kanepe ve koltuk ifline a¤›rl›k verilmesi karar› al›nd›” diyor (E. Türk, E. Ergin, P. Çelik, S. Arman, "Anadolu'nun Genç Kaplanlar›, Hepsi Okumufl Çocuklar” Milliyet Business Eki, 12/07/2004). Boydak Yönetim Kurulu Üyesi Memduh Boydak ise bu konudaki düflüncelerini, "Babam›z ve am- beylerimiz bizler bir yanl›fl yapsak dahi, bizleri hep teflvik etmifllerdir, çal›flma azmimizi k›rmam›fllard›r. Görüfllerimize de¤er verildi¤ini hissetmiflizdir. Sözlerimize arka ç›km›fllard›r, destek vermifllerdir. Bizleri sahiplenmifllerdir" diye dile getiriyor. 39 y›ll›k ‹stikbal’li Mehmet Mert ise, ‹stikbal’in temelinin sa¤lam bir firma olmas›n›, ilk kuflak Boydak’lar›n sanatkâr olmalar›na, ikinci kufla¤›n ise cesaretle bu bilgi birikimini, seri imalâta geçiflte uygulayabildiklerine ba¤l›yor. Yatay Entegrasyonun Getirisi 1981’de ikinci nesil ifli devrald›ktan sonra, ofis ve büro malzemelerinden, metal mutfak dolaplar›na, kahvehane sandalye ve masas›ndan, kol- 49 boydak kitap en son 50 1/9/09 11:17 AM Page 50 tuk, kanepe ve çeyiz sand›¤›na, gard›roba kadar her çeflit ürünü üretirler. Yusuf ve Hac› Boydak, 1981’de sahip olduklar› ma¤aza ve atölyelerin toplam 2.000 m2’yi geçmedi¤ini söylüyor. Yukar›da da de¤indi¤imiz gibi, bu y›llarda girdi al›m›n› ‹stikbal’in de ortak oldu¤u Anadolu Dörtler gerçeklefltirmektedir. Daha 1977’de Boydak’lar belki de tamamen sa¤duyu yard›m›yla yatay entegrasyonun faydalar›n› sezmifl ve bu yönde bir uygulamay› bafllatm›fllard›r... Yusuf Boydak askerlik dönüflü 1981’de Anadolu Dörtler’de yönetici olarak çal›flmalar›n› sürdürür (1988’de Anadolu Dörtler için dört katl› kerestelik inflaat›na bafllan›r ancak ülkedeki yüksek enflasyon, flirketleri nakit s›k›nt›s›na itmektedir. Yusuf Boydak o günlerde, nakit s›k›nt›s›ndan amcalar›na ve babalar›na söz etmekten çekindikleri bir ortamda, bir gün yüklü miktarda suntay› nakit olarak satt›klar›n› ve o sat›lan suntadan al›nan peflin ödemenin sözü edilen keresteli¤in ilk harc›n› oluflturdu¤unu an›ms›yor). Yusuf Boydak’›n sat›n almadaki bu deneyimi, Boydak’lar›n bafllatacaklar› yeni yat›r›mlarla birleflince, o tarihten sonra Grup’ta ne zaman yeni bir yap› söz konusu olsa, o iflin bafl›nda Aile’yi temsilen Yusuf Boydak’›n görevlendirilmesine yol açacakt›r… Önce Odaklanarak Büyüme -1983 fiirket için yine yaflamsal öneme sahip bir tak›m kararlar 1983’te al›n›r. 1981’e kadar fabrikada ürün yelpazesi her geçen gün biraz daha genifller. Sonuçta, daha önce de¤indi¤imiz gibi, kendilerini ofis ve büro malzemelerinden metal mutfak dolaplar›na, kahvehane sandalye ve masas›ndan koltuk, kanepe ve sand›¤a kadar her çeflit üretime giriflmifl halde bulurlar. Ancak hiçbir ürün grubunda “en iyi” olmad›klar›n› görerek, cesur bir flekilde sadece kanepe üretimine odaklanmaya karar verirler ve metal iflini b›rak›rlar. Bu kararda, metal eflyada girdi olarak kullan›lan sac›n peflin olarak sat›n al›nmas›, buna karfl›n metal mobilyan›n sekiz, on, hatta on iki ay vadelerle sat›labiliyor olmas› da rol oynar. Enflasyonun çok yüksek oldu¤u o y›llarda, satt›klar› maldan kâr etmek bir yana, ayn› miktar sac› dahi yerine koyamamaktad›rlar. Öte yandan sunta, kereste ve kumafl gibi mobilya üretiminde kullan›lan girdiler vadeli al›nmakta, üretilen mobilya da vadeli sat›lmaktad›r. Böylelikle mobilya üretimi, özellikle 1980’lerde Türkiye’de yaflanan yüksek enflasyonist ortamda fiirket’e nakit rahatl›¤› sa¤layacakt›r. Boydak Yönetim Kurulu Baflkan› Hac› Boydak Holding Yönetim Kurulu Baflkan Vekili Mustafa Boydak boydak kitap en son 1/9/09 11:17 AM Page 51 Boydak o günleri hat›rlarken: "Bir gün flimdiki ortaklar›m›zdan Osman Konuk’un Sanayi Bölgesi 1. Cadde Günefl apartman›ndaki evinde topland›k. Di¤er amcam Mehmet Boydak ve kuzenlerim fiükrü, Yusuf ve kardeflim Mustafa Boydak da vard›. Oybirli¤iyle metal eflya üretiminden çekilmeye karar verdik. Çünkü elimiz bir türlü para görmüyordu. Belki mani olmak isterler diye bu toplant›ya babam› ve amcam› davet etmemifltik. Hatta verdi¤imiz karardan dönmemek için de elimizdeki çelik eflya üretiminde kullan›lan eski pres makinelerini, sac bükme makinelerini, punto ve elektrod kaynaklar›n› ve sac sto¤unu, yok pahas›na satt›k. 1983 bizim için önemli bir dönüm noktas›d›r çünkü o tarihten sonra mobilya ifline yo¤unlaflt›k" diyor. Mustafa Boydak ise, bir röportaj›nda o günleri flöyle tan›mlamaktad›r: "Hiçbir ürün grubunda pazar liderli¤ini hedefleyen özelliklerde üretim yapam›yorduk. Önce küçüldük, ürün gruplar›m›z› daraltt›k ve bir ürün grubuna konsantre olduk. O da kanepeydi. Kanepede baflar›l› olup pazar liderli¤ini yakalad›k. Ondan sonra di¤er ürün gruplar›n› buna ekledik.” (“‹stikbal Grubu Boydak Holding Oluyor", www.zaman.com.tr, 27/05/2002; siteye eriflim 03/08/2005). Daha 1983’te Markalaflma Yolunda At›lan Yeni bir Ad›m ‹stikbal’in markalaflmada att›¤› her ad›m, flirketin daha büyümesine, yeni yat›r›mlara yönelmesine, yeni ürünler üretmesine ve daha sonra bunlar› markalaflt›rmas›na yol açm›flt›r. Böylelikle 1983’te, kendi sözleriyle, "bilerek ya da bilmeyerek" ikinci bir odaklanmaya giderler. O y›llarda toplu konutlar›n inflaat›na a¤›rl›k verilmifltir. Bu nedenle konut mobilyas›na ve özellikle de küçük konutlarda pratik kullan›m alan› bulan kanepelere, çek-yatlara yönelirler. Boydak Holding Yönetim Kurulu Üyesi Nazif Türko¤lu, o dönemde Ankara’da ve ‹stanbul’da yap›lmakta olan toplu konutlar›n Boydak Grubu’nun daha ilk günden dikkatini çekti¤ini söylüyor ve bölge ziyaretleri s›ras›nda Hac› Boydak’›n "buralara hep kanepe, koltuk gerekir. Her birine bir, iki tane ‹stikbal versek bile, bu bizim için büyük bir pazar olur" dedi¤ini hat›rl›yor. ‹stikbal Grubu çal›flanlar›ndan Aytekin Mert de, Grubun yat›r›mlar›n›n kanepe ifline girdikten sonra artt›¤›n› söylüyor ve (soldan sa¤a) Memduh, Hac›, Mustafa ve Bekir Boydak kardefller 1980’lerde bir arada (Kalkan, Emir, ‹rfan Birol, Murat Yerlikhan, Kayseri Meflhurlar›, Mazaka Yay›nc›l›k, Kayseri, 2006, s. 363) ‹stikbal’i do¤urgan bir marka olarak tan›ml›yor. Çek-yatlar, somyada oldu¤u gibi, hem oturma grubu hem de yatak ifllevi gördü¤ünden, çok kullan›fll›d›r. Bunun yan› s›ra, ayn› zamanda dolap olarak da kullan›labilen çek-yatlarda k›sa sürede büyük bir talep patlamas› yaflan›r. Giderek ahflap mobilyada daha uzmanlafl›rlar. Hatta 1980’li y›llarda hammadde olarak karaa¤ac›n› kullanarak, özel bir boyamayla parlak hale getirirler. Rakipler bunu bir türlü taklit edemez. ‹stikbal genelde o y›llarda, ahflap ve sünger kullanarak mobilya üretimini gerçeklefltirmektedir. Ancak pazarda baflka de¤iflimler de yaflanmaktad›r. 1986-87 y›llar›nda ‹stikbal Mobilya ahflaptan kütüphaneli, 3’lü, 4’lü kapakl›, bar’l› kanepeler üretmektedir. O y›llarda gazetelerde “yayl› kanepe” reklamlar› yay›mlanmaya bafllam›flt›r ve bu reklam Boydak’lar›n ilgisini çeker. Tesadüf eseri, Hac› ve fiükrü Boydak, ‹zmir’e sehpa al›m› için gittiklerinde orada bir mobilyac›da sözü edilen yayl› kanepeyi görürler. Buradan esinlenerek yayl› kanepe üretimine geçebileceklerini düflünürler. Ancak bunun için yay sat›n almalar› gerekir. O tarihlerde yay genelde yatak üretiminde kullan›lmaktad›r ve bu nedenle Sabah ve Konfor yataklar›yla görüflürler. Fakat onlar›n üretimleri ancak kendi gereksinimlerine yetmektedir. Ard›ndan ‹stanbul’a gelirler. O dönem Memduh ve Bekir Boydak ö¤renimlerini ‹stanbul’da sürdürmektedir. ‹MÇ’den (‹stanbul Manifaturac›lar Çarfl›s›) kumafl almaya giderler ve kumafl ald›klar› hemflehrilerinin önerisiyle, Gecem yataklar›yla görüflürler ve örnek olarak keçesi çak›lm›fl 50 adet yay sat›n alarak Kayseri’ye dönerler. 51 boydak kitap en son 1/9/09 11:17 AM Page 52 52 ‹stikbal Mobilya’n›n 1990’larda Hürriyet gazetesinde yer alan ilk reklam örne¤i boydak kitap en son 1/9/09 11:17 AM Page 53 53 ‹stikbal Mobilya’n›n 1990’larda Hürriyet gazetesinde yer alan ilk reklam örneklerinden biri boydak kitap en son 1/9/09 11:17 AM Page 54 54 ‹stikbal Mobilya’n›n 1990’larda Türkiye gazetesinde yer alan ilk reklam örneklerinden biri boydak kitap en son 1/9/09 11:17 AM Page 55 1990’larda ‹nci Yayl› Kanepe broflürü 1990’larda Yakut Çift Kiflilik Yayl› Kanepe broflürü 55 boydak kitap en son 1/9/09 11:17 AM Page 56 fiükrü Boydak, yolda Hac› Bey’in kendisine "Yaparsak bu yayl› kanepeleri profilden yapmal›y›z. Ahflap olursa, olmaz” dedi¤ini an›ms›yor. Çünkü ahflap, bir süre sonra oda s›cakl›¤›nda deforme olabilmekte, çatlayabilmektedir. ‹flte bu düflüncelerle ‹stikbal taraf›ndan ilk yayl› kanepe “‹nci” ismiyle 1990’lar›n bafl›nda üretilmifl olur. “‹nci”yi, “Yakut” ve “Elmas” izleyecektir… ‹lk Yayl› Kanepe Üretimi ve Pazarda Yaflanan Zorluklar Ancak ilk üretilen yayl› kanepeler biraz kaba görünümlüdür. Kapitone makineleri olmad›¤›ndan, kanepelerin kapitoneleri dikifl makinelerinde dikilmektedir. K›s›tl› imkânlarla üretilen bu kanepeleri, baflta Ankara olmak üzere çevre illere götürerek, satmaya çabalarlar. Hac› Boydak o gün- 56 yonetteki kanepeler ›slanmas›n diye kofluflturuyoruz, öte yandan kald›r›mdaki kanepeyi kamyonete tafl›maya çal›fl›yoruz. Mobilyac›daki arkadafllar›m›z bize bir el vermediler. O gün ya¤an o fliddetli ya¤mur içimize iflledi. Bundan sonra Konya Mobilyac›lar Çarfl›s›’nda Özemek Mobilya’ya gittik. Mallar elimizde kalmas›n diye, paray› peflin al›r›z düflüncesiyle çok ucuz bir fiyat teklif ettik. Ancak Özemek, ‘ayn› fiyattan 12 ay vadeli verirseniz, sat›n al›r›z’ dedi. ‹ndir-bindir olmas›n diye kanepelerin yar›s›n› Özemek’e b›rakt›k. Allah raz› olsun, bize yemek ikram ettiler. Üflümüfltük, s›cak çaylar›n› içtik. Yapt›klar› iyili¤i hiç unutamay›z. Ard›ndan Afyon, Denizli, ‹zmir’e do¤ru yola koyulduk. Sonuçta da boynu bükük Kayseri’ye döndük. Ancak tüm bu yaflad›¤›m›z zorluklar bizim için itici güç oldu. ‹lk etapta bizi geri çeviren baz› mobilyac›lar daha sonra bizim bayimiz olmak istediler…" diyor. 1980’li y›llar›n sonunda yurtd›fl›ndan sat›n al›nan yay ve kapitone makineleri ‹stikbal için bir di¤er önemli dönüm noktas›n› oluflturur. lere dair an›lar›n› flu sözlerle dile getiriyor: "Ankara’ya yatak odas›, yemek odas› gibi tak›mlar› sat›n almaya gitti¤imizden, üretti¤imiz yayl› mobilyalar› da numune olarak götürüp göstermek istedik. Ama Ankara’da çald›¤›m›z her kap› yüzümüze kapand›. Sükut-u hayale u¤rad›k. Hiç unutmam, yine Ankara’da bir mobilyac›ya gittik. ‘Abi, yayl› kanepelerimize bir bak. Bir hatam›z, kusurumuz varsa söyle’ dedik. O gün emektar floförümüz Murat Özer ve fiükrü A¤abey’le birlikteyiz. Mobilyac› rica minnet dükkan›n›n önüne ç›kt›. Biz de kanepeyi kamyonetten afla¤›ya indirdik. Gözünün ucuyla bakt›ktan sonra, ‘Bu kanepeler ‘gubat’. Beni bunlarla bofluna meflgûl etmeyin’ dedi. Bunun gibi 8-10 kadar firmayla görüfltük. Her birinden ‘Kayser’i mal› sat›lmaz’ gibi gurur k›r›c› sözler duyduk. Bakt›k, kanepeleri satamayaca¤›z, utanc›m›zdan Kayseri’ye de geri götüremiyoruz. Onun üzerine Ankara’daki Sar› Çam Mobilya’ya rica ettik ve bu kanepeleri onlar›n bodrum kat›na y›¤d›k. Bir keresinde de flimdiki ortaklar›m›zdan Yusuf Akda¤ ve yine Murat Özer’le Konya’ya do¤ru yola ç›kt›k. ‹lk ifl olarak Ankara’daki Sar› Çam Mobilya’n›n Konya’da tan›d›¤› bir mobilyac›ya gittik. Onlar mallar›m›z› görmeye dahi istekli olmad›lar. Bunun üzerine kanepeyi görsünler diye mal› kamyonetten dükkan›n önüne indirdik. Ancak yine de satamad›k. Tam o s›rada bardaktan boflan›rcas›na bir ya¤mur bafllad›. Biz üçümüz bir yandan kam- Yusuf Akda¤, 1978’de ‹stikbal’e ortak olur. Yusuf Akda¤ da o günleri hat›rlarken, 1971’de H. Mustafa Boydak ve H. Sami Boydak’›n yan›nda kaynakç› olarak ifle bafllad›¤›n› ve hayat› burada ö¤rendi¤ini söylüyor. O dönemde orta ölçekli iflletmelerde çal›flanlar›n otomobilleri olmas›na g›pta etti¤ini ve kendi kendine “acaba bir gün bizim iflçilerimizin de otomobilleri olur mu?” diye sorgulad›¤›n› hat›rl›yor. Ayn› y›llarda Mustafa Budak da ‹stikbal’in ilk günlerinde markaya önemli katk›larda bulunur. ‹stikbal Mobilya’ya emek veren Boydak’lar›n ortaklar›ndan Mustafa Budak boydak kitap en son 1/9/09 11:17 AM Page 57 Çal›flanlardan Aytekin Mert de o günleri çok iyi hat›rl›yor ve diyor ki, "Ürünlerimiz sat›lamay›nca, mürekkep bask›yla kanepelerin iç bölümlerine yazm›fl oldu¤umuz ‘‹stikbal –Kayseri’ yaz›s›n› kald›rmak zorunda kald›k. Çünkü hiç kimse Kayseri mal› kanepeye itibar etmiyordu." Ancak amca Mehmet Boydak daha sonra Ankara sitelerden ürün almaya giden kamyonlar›n dolu gidip gelmeye bafllad›¤›n› ve bir zamanlar ürün ald›klar› yerlere ürün satar hale geldiklerini söylüyor. Yusuf Boydak 1989 y›l›ndan sonra ‹stikbal olarak sermaye yap›lar›n›n daha güçlendi¤ini belirtiyor. Çünkü özellikle sat›n al›nan malzemeleri vadeli al›p, peflin satmaktad›rlar. Bu y›llarda Anadolu Dörtler’den genelde 5.000 plaka sunta ald›klar›n› ve tek seferde daha büyük al›m yapan firmalar› imrenerek izledi¤ini belirtiyor. Yusuf Boydak, y›llar sonra, 1991’de 30.000 plaka suntay› sat›n ald›¤› günü ise hiç unutmad›¤›n› ekliyor... (‹leriki sayfalarda görece¤imiz gibi, Yusuf Boydak, 1971’de ilk görev ald›¤› Anadolu Dörtler’de 23 y›l çal›flt›ktan sonra 1994’te ayr›larak, Merkez Çelik A.fi.’de Yönetim Kurulu Baflkanl›¤›’n› yürütmeye bafllayacakt›r). Yay ve Kapitone Makinesinin Sat›n Al›m› 1980’li y›llar›n sonunda yurtd›fl›ndan sat›n al›nan yay ve kapitone makineleri ‹stikbal için bir di¤er önemli dönüm noktas›n› oluflturur. ‹ç pazarda üretebildikleri her fleyi satar durumdad›rlar. O y›llarda ‹stikbal’in sat›fllar›n› yavafllatan tek unsur, girdi yetersizli¤i nedeniyle yeteri kadar üretememektir. Çal›flanlardan Mehmet Mert o günlerde yaflad›klar›n›: "Esas›nda ihtiyaç, ihtiyac› do¤urdu. Çünkü o y›llarda diyelim z›mba ya da yay tedarikçimiz istedi¤i fiyattan bize mal satabiliyordu. Üretimi kendi bünyemize al›nca, maliyetleri daha iyi kontrol edebilir hale geldik" diye aç›kl›yor. Bu nedenle yayl› kanepe üretiminde iki kritik makineyi ithal etmeye karar verirler. fiükrü Boydak’la, flimdiki Has Çelik Yönetim Kurulu Baflkan› Halit Özkaya, Avrupa’ya yay ve kapitone makinesi almaya giderler. Kapitone makinesi daha ucuz ve teslimat süresi daha k›sad›r. Ancak yay makinesi oldukça pahal›d›r ve 24 ay sonraya teslimat yap›lmaktad›r. Sonuçta yay makinesi için % 10 iskonto oran› ve 12 ay sonra teslimat üzerinden bir ön anlaflma sa¤lan›r. Zamans›zl›k nedeniyle proforma fatura almadan Türkiye’ye dönerler. Ancak arkadan fakslanan proformada iskonto oran› % 10 yerine, % 5 olarak belirtilmifl- 2007’de Boydak’lara ait tel ve yay tesisleri 57 boydak kitap en son 1/9/09 11:18 AM Page 58 58 Boydak Yönetim Kurulu Baflkan Vekili fiükrü Boydak tir. Bunun üzerine Kayseri’yle ‹sviçre aras›nda h›zl› bir faks trafi¤i yaflan›r. Sonuçta ‹stikbal yetkilileri e¤er teslimat 6 ay sonra yap›labilirse % 6 iskontoya raz› olduklar›n› belirtirler. Sat›c› firma da bunu kabul eder. Yay makinesinin teslim tarihini 6 ay öne çekmek, ‹stikbal’i çok rahatlat›r, çünkü her gün yeterli miktarda üretememenin s›k›nt›s›n› yaflamaktad›rlar. Sonuçta ‹talya’dan kapitone, ‹sviçre’den de yay makinesi sat›n al›nm›fl olur. Art›k ‹stikbal Mobilya kendi yay›n› üretme noktas›na ulaflm›flt›r. Kanepelerin eskiden ahflap olan kasas›, art›k yerini profilden yap›lan iskelete b›rakm›flt›r. Günlük üretim miktar› kaliteden taviz vermeden, h›zla artm›flt›r. fiükrü Boydak, ilk etapta “‹nci” kanepeden 50 kiflilik iflçi kadrosuyla günde yaklafl›k 34 kanepe üretebildiklerini söylüyor. Hatta "10 tane siparifl al›nca, nas›l yetifltirece¤iz diye kara kara düflünürdük” diyor. 1986’ya gelindi¤inde günlük üretim 100 mobilyaya ulafl›r (Daha sonra bu say› 1990’lar›n ortas›nda 1.800-2.000’e kadar yükselecektir). Pazardaki Talebi Karfl›layamama Boydak Holding Yönetim Kurulu Üyesi Nazif Türko¤lu, o günlerde yaflanan üretim s›k›nt›s›n›n boyutlar›na iliflkin ilginç bir an›s›n›, kendine has uslubuyla bize aktar›yor: "O günlerde üretim s›k›nt›s› çekiyoruz. Sipariflleri hemen karfl›layam›yoruz. Bir kamyon bugün yollasak, ayn› müflteriye ikinci kamyonu ancak 15 gün sonraya yükleyebiliyoruz. Y›ld›zeli’ne gidecek bir kamyonluk 40 kanepeyi pazartesi sevkiyat› yap›lmak üzere cuma akflam›ndan ay›rtt›m. Cumartesi sabah ifle geldi¤imde, bu kanepelerin Arapkirli’den gelen bir tüccar›n kamyonuna yüklendi¤ini farkettim. Y›ld›zeli’deki müflterimize de tafl gibi söz vermiflim, pazartesi günü gelip mal› alacak. Peflin paras›n› yat›rm›fl. Bunun üzerine Arapkirli’nin kamyonunu boflaltt›rmak istedim ve kamyonun fabrikadan ç›k›fl›n› engellemek için yolunu kestim. Fakat Arapkirli müflterimiz dedi ki: ‘A¤abey, bir kamyon mal önemli de¤il. Ama kamyon floförü benim hemflehrim. fiimdi memlekete gidince bu olanlar› herkese anlat›r. Arapkirli’de itibar›m kalmaz. N’olur yap- boydak kitap en son 1/9/09 11:18 AM Page 59 ma’. Bu söz üzerine mecburen Arapkirli’nin yoluna devam etmesine izin verdim. Y›ld›zeli’ndeki müflterimizden de bir gün ek süre istemek zorunda kald›m. ‹flte o günlerde hep ‘keflke imkân›m›z olsa da, günde 200 kanepe üretebilsek’ diye içimizden geçirirdik. Zaten tüm bu yaflanan s›k›nt›lar Merkez Çelik’in kurulmas›n› h›zland›rd› ve o yolu bize açt›.” Sönmezer’in "‹stikbal’in atölye görüntüsünden, fabrika görüntüsüne kavuflmas›nda” büyük katk›lar› olur. fiükrü Boydak o dönemde 50’nin üzerinde iflçi çal›flt›ramad›klar›n› söylüyor. Çünkü ‹fl Yasas›’na göre, 50’den fazla iflçi çal›flt›ran iflyerlerinde doktor bulundurma zorunlulu¤u vard›r. ‹stik- “O günlerde üretim s›k›nt›s› çekiyoruz. Sipariflleri hemen karfl›layam›yoruz. Bir kamyon bugün yollasak, ayn› müflteriye ikinci kamyonu ancak 15 gün sonraya yükleyebiliyoruz” Makineler yutd›fl›ndan gelir, fakat bu kez de makinelerin montaj› gerekmektedir. Kayseri’de bu tarz teknik niteliklere sahip bir kifli bulunamaz. Genelde di¤er illerden Kayseri’ye ifl için gelmek isteyen de pek olmaz. Yine bu zor koflullar alt›nda ‹stikbal’in yolu, ‹zmir’den yaz tatili için Kayseri’ye gelen ve ‹zmir Meslek Teknik Okulu’nda ö¤retmen olarak görev yapan Hüsnü Sönmezer’le kesiflir. Hüsnü Bey üç ay süreyle yeni sat›n al›nan makinelerin montaj›yla u¤rafl›r. Görüfltü¤ümüz yöneticilerin dile getirdikleri gibi, Hüsnü bal’in o dönem bordrolu doktoru bulunmad›¤›ndan, iflçi say›s›n› artt›rmakta zorlan›r. fiükrü Boydak, bu dönemde Hac› Boydak’›n, fabrikan›n mevcut kurulu alan›n› % 50 art›rmak gibi birçok cesur büyüme karar›na imza att›¤›n› söylüyor. Doktor konusunda Hac› Bey’in, “doktorumuz da olacak, iflçilere ö¤le yeme¤i de ç›karaca¤›z, di¤er sosyal haklar› da olacak” diyerek, firmay› farkl› bir ölçe¤e tafl›man›n ilk sinyallerini daha o günlerde verdi¤ini belirtiyor. Boydak Holding Yönetim Kurulu Üyesi Nazif Türko¤lu 59 boydak kitap en son 1/9/09 11:18 AM Page 60 ‹stikbal Mobilya Sanayi ve Ticaret A.fi. Kuruluyor Kaliteye Verilen Önem ve ‹lk ‹letiflim Gayretleri 1951 Kayseri do¤umlu olan Nazif Türko¤lu, 1973 y›l›nda Ankara ‹ktisadi ve ‹dari ‹limler Akademisi’nden mezun olduktan sonra 1982’de belki de tesadüflerin yard›m›yla ‹stikbal Çelik Eflya Kollektif fiirketi’nde muhasebeci olarak göreve bafllar. Nazif Bey, o günün koflullar›nda epey zor flartlarda çal›flt›klar›n› flu sözlerle dile getiriyor: "Yaklafl›k 3.000-3.500 m2’lik bir atölyemiz vard›. Hep birlikte ayn› yerde çal›fl›rd›k. Öyle ki, neredeyse bir masay› üç kifli kullan›rd›k. Hatta hiç unutmam, atölyenin tam ortas›na kurdu¤umuz kömür sobam›z vard›. Biz, çok masraf olmas›n diye bu sobada kömür yerine, talafl yakard›k. Sat›fllar›m›z›n tamam› toptand› ve sat›fllar› a¤›rl›kl› olarak do¤u illerimize yapard›k. Kendi üretimimizin yan› s›ra, Ankara Siteler ve ‹zmir’den de mal sat›n al›p, satard›k. Bayilik sistemi henüz kurulmam›flt›. 1987’de ben do¤u bölgelerimizden 3.000 perakendeciye fatura kesti¤imi biliyorum." Boydak Grubu’nda uzun y›llar sat›n almadan sorumlu olan Boydak Yönetim Kurulu Üyesi Yusuf Boydak, “O y›llarda son tüketiciler aras›nda kaliteli ürüne daha az talep vard›. Ancak yine de daha ucuz ve kalitesiz hammadde ve ara mamûl sat›n almak yerine, özellikle Hac› ve fiükrü Boydak’›n ›srarlar›yla, kâr marj›m›z› düflürmek pahas›na, hep kaliteli girdileri tercih ederdik. Çünkü bi- 60 1980’lerde Nazif Türko¤lu O günlerde kollektif flirket olan ‹stikbal, 1987 itibariyle ‹stikbal Mobilya Sanayi ve Ticaret A.fi.’ye dönüflür. Yeni yönetim kurulunda alt› Boydak ismiyle birlikte, Nazif Türko¤lu da bulunmaktad›r. 2007’de Boydak Grubu’nda 25. y›l›n› tamamlayan Nazif Bey, alçakgönüllülü¤ü elden b›rakmadan, konuya farkl› bir aç›dan yaklafl›yor: "Ben 1982’de ‹stikbal’de çal›flmaya bafllad›ktan 1-1,5 y›l sonra a¤abeyler beni hissedar yapt›lar. Sa¤olsunlar çal›flan›, çabalayan› hep takdir etmifllerdir. 1987’de yeni kurulan anonim flirketimizde yönetim kurulu üyesi olarak görev yapmaya bafllad›m.” “Hac› ve fiükrü Boydak’›n ›srarlar›yla, kâr marj›m›z› düflürmek pahas›na, hep kaliteli girdileri tercih ederdik. Çünkü bilirdik ki, uzun vadede kaliteli mal, bizim en büyük güvencemizdir" lirdik ki, uzun vadede kaliteli mal, bizim en büyük güvencemizdir" diyor. ‹stikbal kendi web sitesinde, Yusuf Boydak’›n bu sözlerini tamamlar nitelikte, misyonlar›n› flu sözlerle tan›ml›yor: “Yenilik ve teknolojileri takip ederek, ürün kalitesinde ç›tay› sürekli yükseltmek, bir dünya markas› olma yolunda emin ad›mlarla ilerlemek ve pazardaki lider firma yap›m›z› korumak…” Bu cümle belli ki ayn› zamanda marka konumland›rmalar›n›n belkemi¤ini oluflturuyor. Çünkü iletiflime bafllad›klar› ilk günden itibaren üzerinde özenle durduklar› iki temel unsur bulunmaktad›r. Bunlar: kalite ve yenilikçilik’tir. Boydak Holding Yönetim Kurulu Üyesi fiükrü Boydak da: "Ürünümüzü daha ucuza mal edebilsek, daha kolay satabilece¤imizi biliyorduk. Ama hep kendi aram›zda ‘herkes gibi olmayal›m’ diyorduk. Kendi kendimize ‘di¤er mobilya üreticilerine göre nas›l fark yaratabiliriz’ diye soruyorduk. Fark› da, ancak daha iyi kalitede mal üreterek ortaya koyabilirdik. Biz de öyle yapt›k” diyor. Hac› Mustafa Boydak daha ‹stikbal’in ilk günlerinden bu yana “temiz mal›” müflteriye gönderme konusunda büyük hassasiyet gösterdiklerini belirtiyor. Hatta diyor ki, "iflçili¤ini be¤enmedi¤im mal›n ya da bozuk olan mobilyan›n kamyona boydak kitap en son 1/9/09 11:18 AM Page 61 yüklenmesini engellemek için mobilyay› k›rard›m. Ayr›ca müflteriye ‘mal› be¤enmezseniz geri yollay›n’ derdim. Ancak mal›m›z her gitti¤i yerde sat›l›rd›. Benim için sat›labilecek mal› yollamak çok önemliydi. Ama mal›m›z da gitti¤i yerde kalmazd›.” Belki o günlerde ‹stikbal üreticileri için kalite kavram›, “emeklerini ortaya koyduklar› iflin, isimlerini utand›rmamas›” fleklinde kendini belli ediyordu. Ancak ‹stikbal markas› 1957’den bafllayarak, her koflulda kaliteli mal üretebilmek için ayr› bir özen göstermifltir. Marka iletiflimine ilk baflland›¤› y›llarda da tüm vurgu kalite üzerinedir. ‹lk kanepe reklam› örnekleri oldukça basit ve s›radan gibi görünse de, yine de “kalite”nin ve “marka”n›n önemle vurguland›¤›n› görüyoruz. Bu reklamlar özellikle, ‹stikbal’in ayn› zamanda bir marka olarak 1990’lardan günümüze nas›l geldi¤inin çok net bir göstergesidir. Markalaflmada Öncelikleri Do¤ru Saptama - Bayilik Sistemine Duyulan Gereksinim ‹stikbal bu kadar çok üretmesine ve satmas›na ra¤men, 1989’a kadar da¤›t›mda Ankara’n›n bat›s›na geçebilmifl de¤ildir. K›r›kkale s›n›rd›r ve sat›fllar K›r›kkale’nin do¤usunda patlam›flt›r. Güneydo¤u Anadolu’da, Do¤u Karadeniz’de, Akdeniz’de ve ‹ç Anadolu’da iyi bir sat›fl grafi¤i yakalanm›flt›r. Ara ara da ‹stanbul pazar›n› yoklamaktad›rlar. ‹stikbal’in 1995-1996’da gerçeklefltirdi¤i sat›fl art›r›c› kampanyalar›ndan birinin duyurusu Nazif Türko¤lu ilk ana bayiler toplant›s›n›n 1992’de ‹stanbul’da Swiss Otel’de yap›ld›¤›n› ve özellikle 1994’te Antalya’da gerçeklefltirdikleri ‹stikbal Bayileri Toplant›s›’ndan sonra daha kurumsal anlamda bayilik sistemine geçtiklerini belirtiyor. Art›k bu tarihten sonra bayilerle sözleflmeler imzalan›r, “franchising” sisteminin gerekleri yerine getirilmeye bafllan›r. Nazif Bey, “franchising”e geçerken, esas amaçlar›n›n kendi ifllerine odaklanma iste¤i oldu¤unu ve “sat›fl teflkilât›n› "iflçili¤ini be¤enmedi¤im mal›n, ya da bozuk olan mobilyan›n kamyona yüklenmesini engellemek için mobilyay› k›rard›m” Nazif Türko¤lu 1990’l› y›llarda da¤›t›m ve sat›fl sonras› hizmet konular›nda eksikliklerinin fark›nda olduklar›n› ve hatta o y›llarda Hac› Boydak’la yapt›klar› bir Do¤u Anadolu ziyareti s›ras›nda bu konuya de¤indiklerini söylüyor ve ekliyor: "Do¤rusunu söylemek gerekirse, o y›llarda müflteriye çok da itibar etmiyorduk. Köylere sevkiyat›m›z yoktu. Sat›fl sonras› servis diye birfley henüz bafllamam›flt›. Müflterimiz gelip birçok fley al›yor. Biz ona, ‘al götür’ diyoruz. Yeri geliyor, ö¤le vakti müflterimizi aç aç›na yolcu ediyoruz. Ben bunlar› s›ralay›nca Hac› Bey, ‘Herfleye yetkilisin, nas›l do¤ru biliyorsan öyle yap’ dedi. Biz o tarihten sonra kamyonet ald›k ve evlere teslimata bafllayabildik.” özellefltirelim” diyerek yola ç›kt›klar›n› aktar›yor. 1994’e kadar, gelen taleplere göre bayilik verdiklerini, ancak bu tarihten sonra daha sistematik bir yol izlediklerini vurguluyor. Ayr›ca farkl› sektörlerdeki uygulamalar› yak›ndan izleyerek, mobilya sektörüne adapte etmeye çal›flt›klar›n› belirtiyor. Örne¤in h›zl› g›da perakendecilerinde s›k s›k uygulanan mönü mant›¤›ndan yola ç›karak, tek tek satt›klar› mobilyalar›, “mönü” mant›¤›yla bir araya getirirler ve bu ürünlerin tamam›n› alanlara, özel indirim paketi uygulamaya bafllarlar. Türko¤lu, benzer paketlerin daha sonra tüm sektörde uygulanmaya baflland›¤›n› ve ‹stikbal’in mobilya sektörü taraf›ndan birçok konuda referans olarak kabul edildi¤ini söylüyor. 61 boydak kitap en son 1/9/09 11:18 AM Page 62 Bu arada hem Hac› Boydak, hem de Nazif Türko¤lu, 1986-87 y›llar›nda Adana’da üç olmak üzere, Mersin, Tarsus ve ‹çel illerinde toplam 8 ma¤azas› bulunan ve buralarda çeflitli sat›fl art›r›c› promosyon kampanyalar› düzenleyerek, her hafta 4-5 kamyon ‹stikbal Mobilya satan Y›lmaz Ümitli’yi anmadan geçmiyorlar. Hac› Bey, "kanepe üretimini art›rmam›zda Y›lmaz Bey’in sürekli yükselen kanepe talebinin pay› büyüktür" diyerek, Y›lmaz Bey’i rahmetle an›yor. ‹stikbal’in Bayilik Sistemini Bafllatmas› 62 ‹stikbal’in ana bayilik uygulamas›na nas›l geçti¤ini, ‹stikbal’in ilk perakende bayilerinden Abdülkadir Karavil’den ö¤reniyoruz. Abdülkadir Karavil, daha 1979’da Halis Ticaret ad› alt›nda Diyarbak›r’›n Silvan ilçesinde, Beko bayii olarak ticarete at›l›r. 1983’ten sonra Gazi Caddesi üzerindeki 80 m2’lik bir dükkanda perakende olarak ‹stikbal mobilyalar› satmaya bafllar. Çünkü beyaz eflya ile mobilya tamamlay›c› mallard›r. Bu y›llarda genelde sand›kl›, çekmeceli ‹stikbal kanepeleri, gard›rop ve vitrinler sat›lmaktad›r. Henüz yayl› kanepeye geçilmemifltir. Karavil o günleri flöyle özetliyor: "1980’lerde Diyarbak›r’›n geçim kayna¤› tamamen tar›ma dayan›yordu. Yörede en çok tütün, pamuk ve bu¤daygiller üretilmekteydi. Bu nedenle bizim y›l boyu sat›fl›m›z ayn› h›zda sürerdi. Tütün üreticilerinden tahsilat› 1. aydan 5. aya kadar yapard›k. Mercimek, pirinç, arpa, bu¤day ödemeleri 10. aya kadar olurdu. 10. aydan sonra da pamuk sat›fl›ndan nakit gelmeye bafllard›. 1986’da 400 m2’lik yeni bir ma¤azaya tafl›nd›k. Bu ma¤aza bizim için çok önemli bir dönüm noktas› oldu. Bir türlü ‹stikbal’leri yetifltiremiyorduk. ‹stikbal markas› daha o zaman ilgimizi çekiyordu. O y›llarda Hac› Sami Boydak ve Hac› Boydak’la görüflmelerimiz sürüyordu. Aile’nin di¤er genç üyeleriyle daha sonra tan›flt›k. Mesela Mustafa Boydak’› askerden döndükten sonra, 1986’dan sonra daha çok görmeye bafllad›k. Memduh Bey yazlar› fabrikada çal›fl›rd›. Fabrikada bir köfleye çekilir, h›zl› h›zl› farkl› kanepe, koltuk resimleri çizerdi. Hepsi çok çal›flkand›. Markan›n önünün aç›k olaca¤›, daha o günlerden belliydi. "bir k›r›k sandalyemiz, bir de k›r›k masam›z vard›” ‹stikbal 1994’te bayilik sistemine geçti. Biz önce sözleflme dahi yapmak istemedik. ‘Önce kendimizi kan›tlayal›m, siz bizi tan›y›n, ondan sonra sözleflme yapar›z’ diye görüfl bildirdik. Bizim dükkan›m›z Silvan ilçesinde oldu¤undan, Diyarbak›r’l› tüccarlar flehirdeki ma¤azalardan almak istiyorlard›. fiehirde de ‹stikbal bayisi olmad›¤›ndan, mal almaya Kayseri’ye gidiyorlard›. Hiç unutmam, yine sat›fllar›n yo¤un oldu¤u bir Bayram öncesiydi. Hac› Bey beni aray›p, Diyarbak›r’dan Abdülkadir Karavil 1983’te Halis Ticaret’te, arkas›nda ‹stikbal’in ikinci logosu görülüyor. Karavil bu günleri: "bir k›r›k sandalyemiz, bir de k›r›k masam›z vard›” diyerek hat›rl›yor... boydak kitap en son 1/9/09 11:18 AM Page 63 Mustafa Boydak askerlik görevini yaparken 1994’te ‹stikbal’in Güneydo¤u Anadolu Bayileri için düzenlenen toplant›dan görüntü Kayseri’ye mal almaya geldiklerini söyledi. Ben de bunun üzerine ‘Mal vermiyoruz diyemezsiniz. Siz fabrikadan sat›fl› yap›n’ dedim. O y›llarda stretch çarflaflar pazara yeni gelmiflti. Hediyelik strech çarflaflar› Bursa’dan getirttim. ‘‹ki kanepe alana, iki de strech çarflaf hediye’ diye bez afifller haz›rlatt›m. O dönemde peflin fiyat›na 30 gün vade yap›yorduk. Ben bunu ortalama 45 güne çekip, ‘bir peflin+ iki taksit’ dedim. Böylelikle üç ay vadeli sat›fl yapm›fl gibi olduk. Gece, befl afiflleri ast›rd›k. Ertesi sabah bütün Diyarbak›r esnaf› flafl›rd› ve Kayseri’den sat›n ald›klar› mallar› iade etmek zorunda kald›lar. Bunlar› ‹stikbal’le önceden konuflmufltum. Bu geliflmelerden onlar›n da haberleri vard›. Bu olaydan sonra Silvan’dan ç›k›p, Diyarbak›r’da bir ma¤aza ve depo açmam›z gerekti¤ini çok daha iyi anlad›m ve o tarihten sonra Diyarbak›r’da 24 ay vadeli yeni bir ma¤aza ald›k. 1994 y›l›nda bölgemizdeki ‹stikbal bayileri için Kayseri’deki ‹stikbal’in üretim tesislerine bir gezi düzenledik. Bayilerimiz de ürünlerin nas›l üretildi¤ini, üretim tesislerini görsünler, ‹stikbal’i daha yak›ndan tan›s›nlar istedik." Karavil yine bir bayi toplant›s›nda bölgenin co¤rafik, ekonomik ve politik zorluklar› nedeniyle, "Yap›lamayacak, onar›lamayacak hiçbir fley yoktur. ‹stikbal firmas›n›n deste¤iyle daha iyisini yapmaya çal›flmal›y›z. Gece gündüz çal›flmal›, dükkana sabah erken gelip, gece geç kapatmal›y›z. Van - Hakkari Bölgesi ‹stikbal Bayilerinden görüntüler ‹stikbal’in 1994’deki toptan fiyat listesi fianl›urfa Bölgesi ‹stikbal Bayilerinden görüntüler 63 boydak kitap en son 1/9/09 11:18 AM Page 64 64 ‹stikbal’in 1995’de Karavil Ltd’ye kesti¤i bir fatura örne¤i boydak kitap en son 1/9/09 11:18 AM Page 65 Siirt - Batman Bölgesi ‹stikbal Bayilerinden görüntüler Memduh Boydak ve Abdülkadir Karavil, ‹stikbal ve Bellona Bayiler toplant›s›nda ‹flimizi severek yapmal›y›z. Ancak böyle olursak, fark yaratabiliriz" demektedir. Abdülkadir Karavil, kendisiyle olan görüflmemizde de ayn› heyecanla, Diyarbak›rl› yat›r›mc›lar› kendi bölgelerinde yat›r›m yapmaya ça¤›r›yor ve diyor ki: "Gerekirse devlet yapt›r›mlar uygulamal› ve bu bölge insan›n›n elde etti¤i mal varl›¤›n›n belli bir bölümünü, diyelim % 20-30’unu, hatta % 40’›n› bu bölge için kullanmal›d›r. Diyarbak›rl›lar geleneklerine ba¤l›d›r. Yard›mlaflmaya önem verirler. Konuyu ancak böyle de¤erlendirebilirsek, çözüme ulaflt›rabiliriz." Benzer flekilde Güneydo¤u Anadolu Bölgesi’ndeki tüketicinin dikkatini çekebilmek için, yurtd›fl›nda, vitrin mankeni olarak kullan›lan hareket eden robotlar ‹stikbal taraf›ndan Almanya’dan kiralan›r ve bu robotlar bir süre Diyarbak›r, Urfa ve Van’da ‹stikbal ma¤azalar›n›n vitrinlerinde teflhir edilir. Amaç, yöre halk›na ‹stikbal markas›n›n onlarla birlikte oldu¤unu, onlar› unutmad›¤›n› hissettirebilmektir. Bu söylenenlerle ba¤lant›l› olarak, ‹stikbal’in 1980’lerin ikinci yar›s›nda, yer yer kamu hizmetinin dahi verilemedi¤i bölgelere mobilya sevkiyat› yapt›¤›n› ö¤reniyoruz. Hatta A. Karavil bir keresinde Hac› Boydak’›n bölgeyi ziyareti s›ras›nda fi›rnak’tan Siirt’e gitmek istedi¤ini söylüyor. Genelde fi›rnak’tan Siirt’e gitmek isteyenler, Diyarbak›r üzerinden geçen yolu tercih etmektedirler. Fakat Hac› Bey’in ›srar›yla daha k›sa olan Eruh yolundan giderler. Bu yol 40-50 km uzunlu¤unda olmas›na karfl›n, dar ve virajl›d›r ve ancak 3-4 saatte çok zor koflullar alt›nda Siirt’e ulafl›rlar. Abdülkadir Karavil, "O tarihlerde bu bölgeye kimse mal vermiyordu, de¤il bölge ziyareti yapmak” diye ekleyerek, ‹stikbal’in bölgedeki yat›r›mlar›n›n çok eskilere dayand›¤›n› vurguluyor. Yine ayn› y›llarda amca Mehmet Boydak’›n, bir alacak tahsilat› için 10 gün A¤r›’da konaklad›¤›n› an›ms›yor. Tüm bu gayretler ‹stikbal ürünlerini do¤u illerimizde de satabilmek içindir. Öyle ki, ‹stikbal’in daha yayl› kanepe üretimine yeni geçti¤i, “mükemmele ulaflan kalite” slogan›n›n ve ‹stikbal’in ikinci logosunun kullan›ld›¤› y›llarda dahi, ‹stikbal bu bölgedeki bayileri cesaretlendirmek amac›yla bayilerin y›l sonu sat›fl sonuçlar›na göre plaketler takdim etmektedir. ‹stikbal’in ilk perakende bayi olarak 1983’ten bu yana markan›n pazardaki geliflimine tan›kl›k eden Abdülkadir Karavil’in pekçok ilginç an›s› var. ‹stikbal’in ticaret anlay›fl›n› yans›tmas› aç›s›ndan bunlardan birine bu kitapta yer vermek istiyoruz. Daha önce de sözünü etti¤imiz gibi, 1990’lar›n bafl›nda karaa¤açtan yap›lan mobilya ‹stikbal’in ikinci logosunu tafl›yan bayi baflar› plaketlerine bir örnek 65 boydak kitap en son 66 1/9/09 11:18 AM Page 66 ‹stikbal’in hareket eden robotlar›, ‹stikbal Diyarbak›r ma¤azas›n›n vitrininde Hac› Boydak ve fiükrü Boydak 2002’deki ‹stikbal Diyarbak›r Showroom’un aç›l›fl›nda revaçtad›r ve karaa¤açtan üretilen mobilyalar özellikle Güneydo¤u Anadolu Bölgesi’nde çok tutulur. Karavil Ticaret de, o dönemde 5-10 kamyon mal› bir ay vadeli almaktad›r. Mustafa Boydak’›n askerden döndü¤ü gün, Abdülkadir Karavil yine mal almak için Kayseri’dedir. günleri flöyle an›yor: "Ben 1989’a kadar Ülker’de Konya Sat›fl Müfettifli olarak çal›flt›m. Daha sonra buradan ayr›l›p üç orta¤›mla birlikte Ankara’da Yön Pazarlama’y› kurduk. Ma¤azam›zda beyaz eflyayla birlikte toptan olarak kanepe de sat›yorduk. Çünkü o y›llarda toptan kanepe sat›fl› yoktu. Perakendeciler mobilyay› ya do¤rudan fabrikadan ya da atölyelerden sat›n al›rlard›. Biz 1989-1991 aras›nda toptanc› olarak perakendeye kanepe pazarl›yorduk. Bu da bizim Yön Pazarlama olarak fark›m›z› ortaya koyuyordu. O dönemde yüksek enflasyon herkesin en büyük derdidir. Mal› alan›n ödeme s›k›nt›s›na düflmesi, sat›c› firmalar›n korkulu rüyas›d›r. Hac› Boydak mal s›k›nt›s›n› öne sürerek, Karavil Ticaret’e daha fazla mal vermek istemez. Ancak Sami Boydak aray› bulur ve, "bu insanda sizin paran›z kalmaz, merak etmeyin. Gerekirse kendisine ben kefil oluyorum” der. Bu davran›fltan çok duygulanan Abdülkadir Karavil, Hac› Sami Boydak’a karfl› mahcup olmamak için, bir sonraki Kayseri ziyaretinde kendisine ait tapular› ve eflinin alt›nlar›n› getirir ve teminat olarak b›rakmak ister. Bu kez de Hac› Boydak: "Sami Boydak sana kefil oldu. Art›k bundan daha büyük teminat olmaz” diyerek, tapular› ve alt›nlar› kendisine iade eder. ‹stikbal ana bayi uygulamas›na 1991’de geçer. Yine ilk dönem ana bayilerinden Halis Gökçek o 1991’de ‹stikbal’in çift kiflilik süngerli kanepesi olan ‘Elmas’, tek kiflilik yayl› kanepesi ‘‹nci’ ve çift kiflilik yayl› kanepesi ‘Yakut’ pazarda sat›lmaya bafllanm›flt›. Bizim de bir müflterimiz bu kanepeleri satmam›z› önerdi ve 1991’de Boydak Ailesi’yle tan›flarak ilk ana bayileri olduk. O y›llardaki orta¤›m ‹smet Ünal’la birlikte çok ‹stikbal kanepe satt›k. Henüz liste fiyatlar› gerçek manada oluflmam›flt›. Bu nedenle müflteri her seferinde bizimle pazarl›k yapard›. Ankara’da ise mobilya denilince Siteler’in mal› bilinirdi. O nedenle ilk bafllarda ‹stikbal’in Kayseri mal› oldu¤u anlafl›lmas›n diye ‹stikbal mobilyalar üzerindeki Kayseri etiketlerini keserdik. O tarihe kadar yürüttü¤ümüz K›r›kkale, Çank›r› ve Ankara bayili¤inin yan› s›ra; 1995’de Amasya, Tokat’tan bafllay›p, Samsun, Sinop’a kadar olan Orta Karadeniz Bölgesi’nin ana bayili¤ini ald›k. Daha sonra, o tarihe kadar bayili¤ini Murtazao¤ullar›’n›n üstlendi¤i Ordu-Giresun-Artvin hatt› da bizim sorumlulu¤umuza verildi. Böylece Do¤u Karadeniz de bize ba¤lanm›fl oldu. 2002’de ‹stikbal Mardin Showroom’unun aç›l›fl› Kanepe çeflitleri artt›kça, bunlar› sergileyecek yeteri kadar büyük alan bulmakta güçlük çekiyorduk. boydak kitap en son 1/9/09 11:18 AM Page 67 Ankara Keçiören’de önce 200 m2’lik bir teflhir ma¤azas› açt›k. Sadece ‹stikbal ürünlerini satan bu ma¤azalara, Boydak Holding taraf›ndan “showroom” ismi verildi. Amac›m›z yeni piyasaya verilecek ‹stikbal Prima köfle koltuklar›n› müflteriye lây›k›yla gösterebilmekti. Benzer teflhir ma¤azalar›n› Dikmen, Ömeçler ve Siteler’de açt›k. 1996’da ise Samsun-‹stanbul karayolu üzerinde 3.500 m2 alan üzerine kurulu ilk Centrum’umuzu açt›k. Centrum’un iç dekorasyonu çok farkl›yd›. Her taraf› aynalarla kaplam›flt›k. Alan o kadar büyüktü ki, ilk ‘bafllarda bu ma¤azay› nas›l dolduraca¤›z’ diye bile düflündük. Centrum’lar neticede Ev Concept’in do¤uflunu haz›rlad›” diyerek ‹stikbal’in geliflimine ›fl›k tutuyor. ‹kinci Genç Kuflak ‹fl Bafl›nda 1990’l› y›llarda genç kuflak yöneticilerden Hac› Sami Boydak’›n o¤ullar›ndan Mustafa, Memduh ve Bekir Boydak sorumluluk yüklenmeye bafllar ("Kayseri’den Yeni bir Sabanc› Do¤uyor”, ve “‹stikbal Grubu, Boydak Holding Oluyor”, www.zaman.com.tr, 27/05/2002; sitelere eriflim 03/08/2005). Yine flirket için bir tak›m yenilikçi ve cesur ad›mlar bu y›llarda at›l›r. Boydak Holding Yönetim Kurulu Üyesi Memduh Boydak ifle bafllar. Mart 1990’da asker dönüflü bu kez HES Kablo’nun sat›n alma bölümünde görev al›r ve daha sonra 1994’e kadar HES’in ortaklar›ndan Mehmet Büyükm›hç›’yla birlikte HES’de finans, ithâlât ve ihracat ifllemleriyle ilgilenir. Aral›k 1994’te amcas› Hac› Mustafa Boydak’la birlikte HES Kablo’dan ayr›l›p, ileriki sayfalarda görece¤imiz gibi, 1995’de Merkez Çelik A.fi.’nin Yönetim Kurulu Baflkanl›¤› görevini üstlenir. “Babam benim ma¤azada çal›flmamdan memnundu. Üniversiteyi kazan›nca bana ‘bir ailede bir üniversite mezunu yeter. Üniversiteye gitmezsen sana s›f›r kilometre bir fiahin otomobil al›r›m’ dedi. Do¤rusunu söylemek gerekirse, bu teklif beni epey meflgul etti!” 1965, Kayseri do¤umlu olan Mustafa Boydak, ayn› zamanda Aile’de ilk üniversite e¤itimi alan kiflidir. Kardeflleri Memduh Boydak ve Bekir Boydak da ilerleyen y›llarda e¤itimlerini üniversitede sürdürler. Mustafa Boydak, Dokuz Eylül Üniversitesi’ne ba¤l› Mu¤la ‹flletme Yüksek Okulu’nun kendisine e¤itim d›fl›nda, dünya görüflü elde etme, befleri iliflkilerini gelifltirme, tek bafl›na karar alma, aileden uzakta yaflama gibi birçok konuda farkl› bir bak›fl aç›s› kazand›rd›¤›n› söylüyor. O nedenle üniversite ö¤reniminin hem kendisi hem de Ailesi için katt›¤› de¤eri belirtiyor. Mustafa Boydak üniversite e¤itimi sonras›nda Temmuz 1987’de o dönemde çok ortakl› yap›s› süren HES Kablo’nun bak›r üretim tesislerinde Öte yandan Hac› Sami Boydak’›n bir di¤er o¤lu, 1967, Kayseri do¤umlu Memduh Boydak Gazipafla ‹lkokul’unda, ortay› ‹mam Hatip’te, liseyi de Ticaret Lisesi’nde bitirir. Memduh Boydak o günleri anarken flöyle diyor: "Evimiz iflyerinin üstünde oldu¤undan, okuldan geldikten sonra, oyun niyetine iflyerine gider ve elimizden geldi¤ince a¤abeylerimize yard›m ederdik. Bunu da iflten çok, oyun oynar gibi yapard›k. Yafl›tlar›m›z bankay›, banka cüzdan›n› bilmezken, biz bunlarla hafl›r neflirdik. Yeri gelir sandalye ba¤lard›k (monte ederdik), yeri gelir temizlik yapard›k. Hatta kendi aram›zda en h›zl› kim sandalye pabucu takacak diye yar›fl›rd›k. Takozlar› s›cak suyun içine koyup biraz beklettikten sonra, t›k›r t›k›r pabuçlar› takard›k. 67 boydak kitap en son 1/9/09 11:18 AM Page 68 2000’li y›llarda çekilmifl bir foto¤rafta Bekir Boydak, Hac› Boydak’la birlikte 68 Büyüklerimiz de bizi teflvik ederlerdi. Hatta bize sandalye bafl›na ödeme dahi yaparlard›. Daha o günlerde oyunla kar›fl›k belki de fark›nda olmadan çal›flma al›flkanl›¤›n› edinmifl olduk. O y›llarda bodrum kat imalât için ayr›lm›flt›, üst katta ise ma¤azam›z vard›. Hem ma¤azada hem de atölyede çal›fl›rd›k. Ticaretle küçük yaflta tan›flmak, benim için hayat›m›n önemli dönüm noktalar›ndan biri say›labilir. Bir yerde ticaretle oynayarak büyüdük. Daha sonra ticaret lisesinde okudu¤umuz derslerde pek yabanc›l›k çekmedim. Bir yandan teorik bilgiyle, pratik olarak kazand›¤›m bilgileri birlefltirmeye çal›fl›yordum. Defter-i kebir, bilanço, mizan gibi derste ö¤rendi¤imiz konular›, günlük ifl hayat›m›za yans›tmaya gayret ediyordum. Böylelikle iflletme bizim için yaflanan ifl konusu haline geliverdi." Ortaokulda ve lisede derslerinde baflar›l› bir genç olan Memduh Boydak, özellikle lise y›llar›nda biraz da haflar› bir genç oldu¤unu itiraf ediyor. Kendi ifadesine göre, hayat›n›n ikinci dönüm noktas› Lise 2’den 3’e geçti¤i yaz, ‹ngiltere’de East Sussex’de geçirdi¤i 2-3 ay olacakt›r. Lise y›llar›nda büyük ihtimalle kuzeni fiükrü Boydak’›n o y›llarda ‹ngilizce dersleri almas›ndan ve fabrikada kendi kendisine ‹ngilizce çal›flmas›ndan etkilenen Memduh Boydak, dil kursuna gitti¤i Uzay Dersanesi arac›l›¤›yla ‹ngiltere’de Yaz Okulu’na kay›t yapt›rmak ister. Ancak baba Hac› Sami Boydak hem tutumlu, tasarrufu seven bir kiflidir hem de muhafazakâr de¤erlere sahiptir. Bu nedenle konuyu önce a¤abeyi Hac› Boydak’a açan Memduh Boydak, a¤abeyinin verdi¤i cesaretle ‹ngiltere’ye gidebildi¤ini söylüyor. Ancak East Sussex’de geçirdi¤i bu 2-3 ay›n kendisine çok fley katt›¤›n› da eklemeyi ihmal etmiyor. O günleri flöyle aktar›yor: "‹ngiltere benim ufkumu açt›. 1983’te Türkiye’de bugün anlad›¤›m›z anlamda süpermarketler dahi bulunmuyordu. Al›flverifl merkezleri diye bir kavram hayat›m›za girmemiflti. Örne¤in Londra’daki Harrods ma¤azas›n› görünce hayranl›¤›m› gizleyemedi¤imi daha dün gibi hat›rl›yorum. Hatta hiç unutmam Harrods’da o y›llarda Türkiye’de çok iyi bilinen Murat 124 otomobiller fiyat›na, oyuncak otomobiller sat›l›yordu. Görünce çok flafl›rm›flt›m. O y›llarda Türkiye’yle bat› ülkeleri aras›nda o kadar büyük uçurum vard› ki, Türkiye’ye biraz da moral bozuklu¤uyla dönmüfltüm. Üniversite s›nav›na pek haz›rlanmad›m. Galiba akl›mda üniversiteyi ‹ngiltere’de okumak vard›. Ancak üniversite s›nav›nda Dokuz Eylül ‹flletme Fakültesi’ne ba¤l› Mu¤la ‹flletmecilik Yüksek Okulu’nu kazand›m ve büyük ihtimalle bunda ‹ngilizce bilgim etkili oldu. A¤abeyim Mustafa Boydak da orada okuyordu. O y›llarda biz hâlâ ma¤azada yard›m ediyoruz, hatta yine her ifle kofluyorduk. Babam benim ma¤azada çal›flmamdan memnundu. Üniversiteyi kazan›nca bana ‘bir ailede bir üniversite mezunu yeter. Üniversiteye gitmezsen sana s›f›r kilometre bir fiahin otomobil al›r›m’ dedi. Do¤rusunu söylemek gerekirse, bu teklif beni epey meflgul etti! Ama sonunda üniversiteye gitmenin, uzun vadede benim için daha iyi olaca¤›na kanaat getirdim ve Mu¤la’ya gittim. Üniversite belki e¤itimden de daha önemli olarak, bana kendi bafl›ma yaflam mücadelesi vermeyi ö¤retti. Bu sayede belli bir sosyal çevre edindik, ailemizin himayesi olmadan ayakta durmay› ö¤rendik. Üniversiteye gitme karar› da benim aç›mdan hayat›m›n önemli bir mihenk tafl› olmufltur." Yine Hac› Sami Boydak’›n o¤ullar›ndan 1970’de Kayseri’de do¤an Bekir Boydak; ilk, orta ve lise ö¤renimini Kayseri’de tamamlad›ktan sonra, 1987’de Marmara Üniversitesi ‹flletme Bölümü’ne kaydolur. Bir y›l sonra a¤abey Memduh Boydak da Mu¤la ‹flletme’den Marmara Üniversitesi’ne yatay geçiflle, 4. s›n›fa naklini ister ve boydak kitap en son 1/9/09 11:18 AM Page 69 böylelikle iki kardefl 1988-89 ders y›l›nda Marmara Üniversitesi’nde birlikte okurlar. Marmara Bölgesi’ne ‹lk Da¤›t›m Bafll›yor-20 Eylül 1991 Bekir Boydak o y›llar› hat›rlarken flöyle diyor: "‹stanbul’daki gelir durumu, nüfus yo¤unlu¤u ve tüketicilerin harcama güçleri do¤rusu bizi çok heyecanland›r›yordu. Her geçen gün ‹stanbul’da da birfleyler yapmam›z gerekti¤ine inan›yorduk. Bir a¤ustos ay›nda yap›lan aile meclisi toplant›s›nda da¤›t›m a¤›m›za ‹stanbul’u da katma karar› al›nd›. Böylelikle Memduh Boydak ‹stanbul’daki iflin bafl›na getirildi. Ben de derslerden kalan zamanlarda kendisine yard›m ediyordum." Memduh Boydak da, ‹stanbul’a geliflini bir di¤er önemli dönüm noktas› olarak de¤erlendiriyor ve "‹stanbul’la birlikte farkl› bir platforma geçtik. Kendimizi birden küçük bir üniversite flehrinden, büyük bir metropolde bulduk. ‹lk etapta ev kiralamakta çok zorluk çektik. Çünkü o y›llarda bekâr ö¤rencilerin ev tutabilmesi neredeyse imkâns›zd›. Neticede sorduk soruflturduk, Ataköy’de bir ev kiralayabilece- Hac› Boydak ‹stanbul’a her mal almaya gelifllerinde “neden biz ‹stanbul’a mal satam›yoruz” diye öykündüklerini söylüyor. Bu dönemde Memduh ve Bekir Boydak, ‹stanbul’da yüksek ö¤renimlerine devam ettikleri için pazar hakk›nda daha yak›ndan bilgi sahibi olduklar›n› belirtiyorlar. Hac› Boydak tüm içtenli¤iyle diyor ki: “O y›llarda biz kanepeyi arac›ya 425.000 TL’ye sat›yoruz. Halbuki ‹stanbul’u ziyaretlerimizden birinde Küçükköy, Gaziosmanpafla civar›nda dolafl›rken kendi kanepemizi 900.000 TL fiyattan etiketlenmifl olarak gördük. Pazarl›k yapt›k, en son 850.000’e fiyat› indirdik. Yani arada % 100’lük bir kâr marj› var. ‹mkân›m›z olsa arac›y› aradan ç›karabilsek, biz kendimiz mal› 600.000 TL’den satabilsek, çok kolay sataca¤›z. Bunun üzerine cesaret ald›k ve fiükrü Bey’le Marmara Bölgesi’de bir da¤›t›m merkezi kurmaya karar verdik. “Her geçen gün ‹stanbul’da da birfleyler yapmam›z gerekti¤ine inan›yorduk” ¤imiz sonucuna vard›k. Hac› Bey’le birlikte Ataköy’e gittik. Evleri gezerken bir emlakç› ‘buralarda evlerin kiralar› pahal›d›r, size pek uymaz’ deyince, Hac› Bey belki de biraz k›zg›nl›kla evi hemen kiralamaya karar verdi. Y›l 1988’di. Maddi imkânlar›m›z oldukça k›s›tl›yd›. Henüz ‹stikbal daha yolun çok bafl›ndayd›. Ondan sonraki y›l kardeflim Bekir’le birlikte Ataköy’deki evde yaflad›k. Birbirimize karfl› hoflgörülü davranmay›, fedakârl›k yapmay› ö¤rendik" diyor. Memduh Boydak, üniversiteyi bitirdikten sonra Kayseri’ye döner ve ‹stikbal Mobilya’da imalâtta çal›flmaya bafllar. Kendisi o günleri flöyle hat›rlamaktad›r: “Üniversitede okuduklar›m›, fabrikada yapt›¤›m›z ifllere yans›tmaya çal›fl›yordum. Ama bir yandan da yapt›¤›m ifllerin, ütopik gayretler olarak görüldü¤ü hissine kap›l›yordum. Örne¤in ilk imalât rakamlar›m›z o dönemde tutulmaya bafllanm›flt›r. 1989’da askere gittim ve 1990’da asker dönüflü yine fabrikada görev ald›m." Bir pazar günü babam›n (Hac› Sami Boydak) evinde topland›k. Toplant›ya Hac› Mustafa Amcam, fiükrü A¤abey, Yusuf A¤abey ve ben kat›ld›k. Toplant›da babam›za ve amcam›za ‘‹stanbul’da bir merkez açmal›y›z’ dedik. Aile büyüklerini de toplant›ya dahil ettik. Çünkü aile üyelerinden birinin ‹stanbul’a görevli olarak gönderilmesi gerekiyordu. Buna aile meclisi olarak karar vermemiz gerekirdi. Amcam o tarihlerde Mustafa Boydak’la HES Kablo’da çal›fl›yordu ve ‘ben Mustafa’y› vermem’ dedi. Bunun üzerine fedakârl›k yapmak Memduh Boydak’a düfltü ve kendisinin de bu göreve talip olmas›yla ‹stanbul’a gelmesine karar verildi. Memduh Boydak ise o günleri flöyle hat›rl›yor: "Askerden döndükten sonra fabrikada çal›fl›yordum ama do¤rusunu söylemek gerekirse sabahlar› ifle biraz isteksiz gidiyordum. Çünkü zaten dönen ifller vard›. Hepimiz ayn› fabrikadayd›k ve her iflin bafl›nda zaten bir patron bulunuyordu. Yani 150200 m2’lik alanda 200-300 çal›flan›n oldu¤u iflletmede 4-5 patron birlikteydiler. Ben ise ifllere kenar›ndan bulaflmak için gayret ediyordum ama bir 69 boydak kitap en son 70 1/9/09 11:18 AM Page 70 ‹stikbal’in ‹stanbul Bölge Müdürlü¤ü’nün aç›l›fl›n›n yap›ld›¤› 20 Eylül 1991’de (soldan sa¤a) Memduh ve Hac› Boydak, Hikmet Ç›plak, Naim Kahraman ile; (oturanlar) fiükrü ve Bekir Boydak birlikte yandan da üniversiteyi okumufl olmama ra¤men kendimi ifle yar›yor gibi hissedemiyordum. O dönem Kayseri’deki ifllerin içine çok girememifl olmam, ‹stanbul’a tafl›nma karar›n› vermemde etken oldu." Hac› Boydak devam ediyor: "Laf›m›zdan dönmeyelim diye de, hemen o pazartesi Memduh ve Bekir kardefllerim ‹stanbul’a geldiler. ‹lk ifl olarak bir yer kiralamalar› gerekiyordu. Kumafl almak için gittikleri Hisar Tekstil’e dan›flm›fllar. Onlar da mobilyac›lar›n a¤›rl›kl› olarak Bayrampafla’y› kendilerine mesken olarak seçtiklerini ve orada inflaat› süren Çizmeci Han’› önermifller. Kardefllerim Memduh ve Bekir, Çizmeci Han’da 150 ve 50 m2’lik iki dükkan kiralad›lar. Biz de Kayseri’den iki kamyon mal› yine Murat Özer ve flimdiki ortaklar›m›zdan halen Boytrans’da görevli Yusuf Akda¤’la birlikte ‹stanbul’a yollad›k. ‹lk günlerde bizi kimse tan›mad›¤› için biraz zorland›k. ‘Yanl›fl m› yapt›k’ diye kendi kendimize çok sorduk. Bakt›k tan›t›ma ihtiyac›m›z var. Yine Çizmeciler’de tam köflede daha pahal› olan 35 m2’lik ek bir dükkan› daha kiralad›k ve bunu teflhir ma¤azas› olarak kullanmaya bafllad›k. Sonuçta 20 Eylül 1991’de bir aç›l›fl yapt›k. Bu, bizim ilk aç›l›fl›m›zd›. Memduh ve Bekir kardefllerim her fleyi düflünmüfllerdi. Hiç unutmam, Emin Pastaneleri’nden ikram hizmeti almay› dahi ihmal etmemifllerdi. O gün aç›l›fl›m›z saat 14:00’teydi. Saat 12:00’de daha hiç çiçek gelmemiflti! Gitgide heyecan›m›z art›yordu. Sonunda sayd›m, o gün aç›l›fl›m›zda tam 51 çiçek vard›. Hepimiz çok mutlu olmufltuk. Zaten esas at›l›m›m›z da ‹stanbul ile bafllad›". ‹stanbul’da aç›lan Marmara Bölgesi da¤›t›m merkezi Boydak Ailesi için o kadar önemlidir ki, Hac› Bey ve tüm aile bireyleri bize bu ayr›nt›lar› aktar›rken bile sanki o günkü heyecan› yaflamaktad›rlar. Aradan geçen 17 y›la ra¤men tüm bu olanlar›n en ince ayr›nt›s›na kadar hat›rlanmas› da, o güne verilen önemin bir di¤er kan›t›. Tüm bunlara ek olarak, ‹stikbal Mobilya için Marmara Bölgesi’nde da¤›t›ma bafllaman›n Grup için adeta bir milâd oldu¤unun göstergesi. 20 Eylül 1991’i Boydak Ailesi için anlaml› k›lan bir baflka olay da, o gün ilk kez Kayserili hemflehrileri ve Yatafl yataklar›n›n sahibi Y›lmaz Öz- boydak kitap en son 1/9/09 11:18 AM Page 71 taflk›n’la tan›flmalar›d›r. Y›lmaz Öztaflk›n, Boydak Ailesi’den Bölge Müdürlü¤ü’nün aç›l›fl davetini al›nca, bir nezaket gösterisi olarak Mecidiyeköy’den Bayrampafla’ya Aile’yi kutlamak için gelir. Görüfltü¤ümüz yöneticiler, o tarihlerde Y›lmaz Öztaflk›n’›n genç Boydaklar’a "‹stanbul’da mal satamamak diye bir fley olmaz. Ancak sat›fl yaparken, hiçbir koflulda kaliteden taviz vermeyin ve müflterinize muhakkak iyi hizmet götürün" diye ö¤üt verdi¤ini hat›rl›yorlar. Bekir Boydak, ürünleri ‹stanbul’da sat›lmaya bafllad›ktan sonra, kullan›labilen standart bir fiyat listesinin olufltu¤una dikkat çekiyor. Her ne kadar ‹stikbal’in daha önceki tarihlerde yay›nlanm›fl fiyat listeleri olsa da, temelde fiyat, al›c› ve sat›c›n›n bir noktada buluflmas›yla belirlenmektedir. Bu nedenle 1991’e kadar standart bir fiyat uygulamas› bafllat›lamam›flt›r. Benzer flekil de Anadolu’da ödemeler senetle yap›l›rken, ‹stanbul’la birlikte ‹stikbal Mobilya, çekle, teminat “Belki bugün çok daha büyük ifller yap›yoruz ama, o gün duydu¤umuz heyecan, kendini ›spatlama iste¤i ve tafl›d›¤›m›z amatör ruh çok farkl›yd›” Bu arada Bekir Boydak, o günlerde içinde bulunduklar› ruh halini daha iyi aktarabilmek için, bafl›ndan geçen bir an›y› bizimle paylafl›yor. "O y›llarda unvans›z çal›fl›yoruz ve her ifli yap›yoruz. Ürün satt›¤›m›z kifliler genelde bizi flahsen tan›m›yorlar bile. Telefonla sipariflleri al›yoruz. Esas›nda iflin patronuyuz ama patron gibi de davranm›yoruz. Yeri geliyor siparifl al›yoruz, yeri geliyor kamyoneti kullan›yoruz. Bir gün Fikirtepe’de bir bayimiz telefonla siparifl verdi. Ben de siparifl verdi¤i mal› götürüp kap›ya b›rakt›m. Benden mobilyay› afla¤›ya depoya tafl›mam› istedi. Genelde böyle bir uygulamam›z olmad›¤› halde ben de ‘peki’ deyip tafl›d›m. Sonra bu bayi bana bahflifl verip,‘Bekir Bey’e selam söyle’ dedi. Ben de tabii genç yafl›n beraberinde getirdi¤i dezavantaj› yaflad›¤›mdan hiç aç›klama yapmad›m. ‘Peki efendim’ deyip dükkandan ç›kt›m. O günü hiç unutamam. Ayn› y›llarda Bayrampafla’daki dükkan›m›zda tüm bölümler bir arada çal›fl›yoruz. Muhasebe bir köflede çal›fl›yor, biz siparifli baflka bir köflede al›yoruz. Belki bugün çok daha büyük ifller yap›yoruz ama, o gün duydu¤umuz heyecan, kendini ›spatlama iste¤i ve tafl›d›¤›m›z amatör ruh çok farkl›yd›.” Ekim 1991’de büyük olas›l›kla Sabah Gazetesi’nin ‹stanbul bask›s›nda 10 cm x 9 sütun boyutlar›nda bir bant reklam yay›mlan›r. Reklamda "‹stikbal Yayl› Kanepe Bayii ‹stanbul Bölge Müdürlü¤ü Bayrampafla Çizmeci Han’da hizmetinize girmifltir" anlam›nda bir mesaj verilmektedir. Bu reklamla ‹stikbal’e olan talep birden artar. K›sa sürede Çizmeci Han’da ek dükkanlar kiralamak zorunda kal›rlar ve neticede buradaki ‹stikbal’e ait dükkan say›s› 8-10’u bulur. Yine de ‹stikbal, ‹stanbul piyasas›na mal yetifltirememektedir. mektubuyla, peflin ödemeyle tan›fl›r. Anadolu’da genelde 6-12 ay aras› vade uygulamas› yayg›nken; ‹stanbul’da 30-60-90 günlük çeklerle çal›fl›lmaktad›r. Peflin ve vadeli fiyatlar bellidir. Bekir Boydak, "‹stanbul’la birlikte, çal›flmalar›m›za bir disiplin geldi. O y›llarda pazarlama teflkilât›m›z olmad›¤›ndan ancak ‹stanbul Bayrampafla’daki dükkana gelip ürünlerimizi görüp alabiliyorlard›. Ya da biz Memduh Bey’le birlikte araçla dolaflarak ürünlerimizi sat›yorduk. O y›llarda TSE garantisini yeni alm›flt›k. Memduh Bey ilk kez ürünleri pofletleyip, pofletlerin üstüne ‹stikbal markas›n› bask› yapt›rm›flt›. Bunlar o y›llarda markalaflma ad›na yapt›¤›m›z ‘innovasyon’ niteli¤indeki çal›flmalard›" diyerek durumu özetliyor. Ayr›ca ürünlerin önüne ve arkas›na alüminyumdan ‹stikbal etiketleri yapt›r›l›r ve bu etiketler ürünlere tek tek yerlefltirilir. Tüm bu yeni uygulamalar›, rasyonel bir flekilde de¤erlendiren ‹stikbal Mobilya h›zl› bir sat›fl grafi¤i çizer. Memduh Boydak o günleri flu sözlerle hat›rl›yor: "TSE o y›llarda elektrikli ev aletlerinde olurdu. Biz TSE’ye baflvurarak, mobilyadaki standartlar›n oluflmas›nda katk› sa¤lam›fl olduk. Keza o y›llarda mobilyada ambalajl› sat›fl› bafllatt›k. Tüm bu çal›flmalar reklam faaliyetlerine geçmemiz için gerekli zemini haz›rlad›. Reklamla tan›flmam›z da ‹stanbul’a tafl›nmam›zla gerçekleflti. Ayr›ca Yatafl, Marmara Yataklar› gibi flirketleri kendimize örnek ald›k. Onlar›n o y›llarda reklamla yaflad›klar› patlama bugün hâlâ hat›r›mdad›r.” 71 boydak kitap en son 1/9/09 11:18 AM Page 72 Yokluklar›n F›rsata Çevrildi¤i Y›llar - 1992-93 1990’lar›n bafl›nda mobilya üretimi için gerekli çelik yay, sünger vb yar› mamûlleri tedarik etmede büyük güçlükler yaflanmaktad›r. Sorunlar sadece girdi teminiyle s›n›rl› de¤ildir. Örne¤in yay üreticisi firma, önceleri üç ay vadeli çal›fl›rken, bunu önce ayl›k vadeye çekmifl, daha sonra nakit ödeme talep etmifl, ard›ndan da avans istemifltir. Hac› Boydak yay üreticisi firmayla neredeyse iliflkileri kesme noktas›na gelir. ‹stikbal’deki herkes bu duruma çok üzülür. Çünkü s›rada bekleyen onca siparifl vard›r ve yay üreticisine elleri mahkûmdur. Zaten bu yay üreticisini de mal temin etmeye binbir zorlukla ikna etmifllerdir. Daha sonra Nazif Türko¤lu devreye girer ve yurt d›fl›ndan hammadde, yar› mamûl ve mamûl sat›n almada büyük zorluklar çekti¤ini, Türkiye’nin içinde bulundu¤u ekonomik darbo¤azlar nedeniyle yabanc› firmalar›n Türk firmalar›yla iflbirli¤ine gitme konusunda çekingen davrand›klar›n› söylüyor. Yaflanan bu zorluklar›n ise Boydak Ailesi’ni, kimseye gereksinim duymadan, kendi tedarikçileri olmaya adeta zorlad›¤›n› belirtiyor. Markalaflmada ilk Ad›m ve Garanti Belgesi - 1991-92 1991 y›l›nda marka iletiflimine bafllayan ‹stikbal, ayn› y›l markalaflma ad›na çok kritik bir karar daha al›r. Bilirler ki, mobilya sektöründe tüketici ne kadar pazarl›k yaparsa yaps›n, yine de günün "O y›llarda markan›n sorumluluk oldu¤unu bilerek, tüketiciye ilk etapta fiyat konusunda bir güvence vermemiz gerekti¤ini düflündük” 72 yay üreticisiyle tekrar çal›flmaya bafllarlar. Ancak yaflanan bu tür olaylar, yöneticileri “en iyisi kimseye muhtaç olmadan kendi üretimimizi kendimiz yapal›m” noktas›na getirir. Boydak Holding Reklam ve Halka ‹liflkiler Müdürü Murtaza Durmufl, flirketin ilk y›llar›nda, özellikle sonunda kendini aldat›lm›fl hissetmektedir. ‹stikbal, madem reklama da bafllam›flt›r, o halde flimdi tüketicinin güvenini kazanmak daha da önemlidir. O nedenle Türkiye’de ilk kez bir mobilya markas›, fiyat listesi yay›nlama karar› al›r. Ayn› zamanda garanti belgesi verir, eve ücretsiz ‹stikbal’in 5 Aral›k 1991 ve 20 Aral›k 1993 tarihli toptan fiyat listeleri boydak kitap en son 1/9/09 11:18 AM Page 73 teslim ve montaj servisi sunar. Memduh Boydak "O y›llarda markan›n sorumluluk oldu¤unu bilerek, tüketiciye ilk etapta fiyat konusunda bir güvence vermemiz gerekti¤ini düflündük” diyor. Zaman içinde kendilerini hep yenilerler. Afla¤›da ‹stikbal’in 1991, 1993 ve 1995 y›llar›na iliflkin fiyat listelerini görüyoruz. Dört y›l içinde markan›n geçirdi¤i evrime flaflmamak ve marka ad›na mutlu olmamak mümkün de¤il... "‹stanbul’a gelince fark ettik ki, ‹stanbullu müflteri hizmet bekliyor” Bekir Boydak 1990’l› y›llar›n bafl›nda bafllatt›klar› sat›fl sonras› hizmetin mobilya sektöründe, dünyada bir ilk oldu¤unu belirtiyor. Bu fikri, tüketici flikayetlerini dinleyerek Memduh Bey’le birlikte oluflturduklar›n› söylüyor. Ürün Kayseri’den ‹stanbul’a nakledilirken ya da kullan›m hatas› nedeniyle bozulabilmektedir. Markayla ilgili olarak kötü bir deneyim yaflayan tüketiciler ise, bu olumsuzlu¤u do¤rudan markaya yans›tabilmektedirler. Bekir Boydak bu düflünceden yola ç›karak, önce Türkiye çap›nda sat›fl sonras› servisleri belirlediklerini söylüyor. Ard›ndan Türkiye haritas› üzerine bu sat›fl sonras› servislerini 20 Kas›m 1995 tarihli perakende fiyat listesi ‹stikbal garanti belgesi örne¤i iflaretleyerek, ürün teslimat› s›ras›nda, garanti belgesiyle birlikte sat›fl sonras› belgesini de evlere b›rakt›klar›n› ekliyor. Memduh Boydak ise "‹stanbul’a gelince fark ettik ki, ‹stanbullu müflteri hizmet bekliyor. Diyelim ki, Anadolu’da satt›¤›n›z kanepenin makas› nakliye s›ras›nda k›r›ld›. Anadolu’da müflteri buna kendince bir çare buluyor ve örne¤in, kanepeyi duvara yaslay›p kullanabiliyor. Halbuki ‹stanbullu müflteri derdini hemen üretici firmaya anlat›yor. ‹fle buradan bafllad›k ve dedik ki, küçük hasarl› ürünleri tamir edebilece¤imiz bir bölümümüz olursa, tüketici flikayetlerini giderebiliriz. Bunu yap›nca, do¤al olarak arkas›ndan sat›fl sonras› hizmet anlay›fl› geldi. Zaten garanti belgesi uygulamas›na geçmifltik. Yani flartlar bizi o yöne do¤ru zorlad›. H›zl› geliflmemize de çok büyük katk›s› oldu. Kali- ‹stikbal’in kaliteye verdi¤i önemi vurgulayan, ürünler üzerine yap›flt›r›lan ve sevkiyat öncesinde kalite kontrol yap›ld›¤›n› gösteren etiket 73 boydak kitap en son 1/9/09 11:18 AM Page 74 te anlay›fl›m›z›n böylesine geliflmifl olmas›, al›flverifl s›ras›nda tüketiciyi rahatlatt› ve tüketicinin daha çabuk sat›n alma karar›na yönelmesine neden oldu. Ard›ndan reklamlar›m›z bafllay›nca, markam›za duyulan güven daha da artt›. Servis iflini kardeflim Bekir’le tasarlarken, kendimize Arçelik’in bütün yurda yay›lan servis teflkilât›n› örnek ald›¤›m›z› eklemeliyiz. Ayr›ca sat›fl sonras› servis, ma¤azac›lar›n bize karfl› bak›fl aç›lar›n› da de¤ifltirdi” diyor. Yusuf Boydak o günlerde birçok tüketicinin bu hizmete çok flafl›rd›¤›n› ve baz› tüketicilerin sat›n ald›klar› ürünlerden bir flikayetleri olmad›¤› halde, “gerçekten böyle bir servis var m›” diye telefon ettiklerini hat›rl›yor. O günlerde sat›fl sonras› servis, yenilikçi bir uygulamad›r. Ayr›ca Boydak Ailesi’nin ilk nesilden bu yana ürün kalitesine ve sat›lan mal›n hatas›z olmas›na gösterdi¤i özenin do¤al bir yans›mas›d›r. 74 Boydak’lar ürünlerini daha da gelifltirebilmek için daha önce de de¤indi¤imiz gibi, 1990’l› y›llarda yurtd›fl›ndaki mobilya fuarlar›n›, ustalar› ve müdürleriyle birlikte izlemeye, teknolojik yenilikleri zaman yitirmeden yerinde ö¤renmeye gayret ederler. Teknolojik yenilikler, bilgiye olan güven ve itibar, bugün Grup içinde hâlâ ayn› tazeli¤ini korumaktad›r. Hac› Boydak’›n, eski makine ve ekipman›n fabrikalar›na girmesine izin vermedi¤i bugün de fiirket içinde, s›kça tekrarlanmakta. ‹lk TV Reklam› - 1992 Da¤›t›ma Marmara’y› da ekledikten sonra, artan üretim miktar› ve ürün kalitesine paralel olarak, ulusal nitelikte iletiflim stratejileri oluflturulur ve h›zla uygulamaya konulur. ‹lk TV reklam› 1992 y›l›nda, k›sa bir süre çal›flt›klar› Akademi Ajans taraf›ndan üretilir. Görüfltü¤ümüz yöneticiler reklam filminin nas›l çekildi¤ini gülerek aktar›yorlar. Hedef, kanepenin sa¤laml›¤›n› ve kalitesini tüketicilere iletebilmektir. Senaryoda, bir gösteri sahnesi, sahnede ise kanepelerin bulunmas› öngörülmüfltür. Levent’teki Polis Akademisi’nin sahnesi kiralan›r. Perde aç›l›r, önce Herkül’ü an›msatan güçlü kuvvetli bir adam›n ‹stikbal kanepenin üstüne ç›kt›¤›n› görürüz. Ard›ndan bu adam, kanepenin üstünde z›plamaya bafllar ve bu arada d›fl ses "Ve teknoloji yayl› kanepeyi üretti. ‹stikbal, mükemmele ulaflan kalite’’ der. Bu reklam yay›nland›ktan sonra olanlar› ise Boydak Holding Yönetim Kurulu Üyesi Memduh Boydak flöyle aç›kl›yor: "Önceleri günde ortalama 150 kanepe satard›k. Film yay›nlanmaya bafllad›ktan üç ay içinde, günde 400-500 kanepeye ç›kt›k. Bu kez üretim s›k›nt›s› çeker olduk. Al›c›lar çantalar›nda nakitle geliyorlar. Biz ise ‘s›ran›z› bekleyeceksiniz’ diye ›srar ediyoruz. O dönem müflterilerimiz aras›nda siparifllerini daha önce alabilmek için birbirlerine silah çekenler dahi oldu... Burada aile aras›nda, kurucu büyükler taraf›ndan da ‘Usta’ lakab›yla an›lan ve halen Boydak Holding Yönetim Kurulu Baflkan Vekili olan fiükrü Boydak’›n üretim konusunda yapt›klar›n› anmamak imkâns›z.” 1996’da otobüslerin üzerinde yer alan ‹stikbal reklam› boydak kitap en son 1/9/09 11:18 AM Page 75 yici a¤›rl›¤› olan pembe diziler aras›nda ve hatta o tarihlerde yeni bir uygulama olan ve görece daha ucuz olan “Gece Yar›s›” filmleri aras›nda yay›nland›¤›n› dün gibi hat›rl›yorlar. Hac› Boydak, "’Mariana’n›n çok izlendi¤ini biz de gözlemlerimizden biliyorduk, çünkü Anadolu’da insanlar “Mariana” izlemek için o tarihte dükkanlar›n› kapat›p giderlerdi. Biz de o y›llarda elimizde medya plan›, TV’nin karfl›s›nda oturup reklamlar›m›z›n yay›mlanmas›n› izlerdik" diyor. 1993’te ‹stikbal yayl› kanepenin belki de ilk aç›khava uygulamalar›ndan biri ‹stikbal çal›flanlar›ndan Aytekin Mert, "O y›llarda üretmek zordu. Üretti¤imiz her fleyi hemen satabiliyorduk. Öyle ki, mal› yetifltirebilmek için pazar günleri dahi mesai yapard›k. Patronlar›m›z da pazar günleri bizimle birlikte çal›fl›rlar, yeri gelir yüklemeye bile yard›m ederlerdi” diyor. Reklam karar›nda, aile üyelerinden fiükrü Boydak, Memduh Boydak, Hac› Boydak ve Bekir Boydak kritik rol oynar. Görüfltü¤ümüz yöneticiler, o dönem Akademi Ajans yöneticilerinin, reklam›n önemi konusunda kendilerini çok iyi ikna etti¤ini belirtiyorlar. "Bize hep ‘reklam, mal sat›l›rken yap›l›r’ dediler. Çünkü biz o tarihlerde yok sat›yoruz. O nedenle reklama pek de gerek olmad›¤›n› düflünüyorduk” diyor. "O dönemde marka konumland›rmam›z tamamen ‘yayl› kanepe’ üzerineydi. Zaten mobilya reklamlar›n›n olmad›¤› bir dönemde, o y›llar için yenilik say›labilecek ‘yayl› kanepe’ mesaj›yla ç›kmam›z bize çok büyük avantaj sa¤lad›” diye ekliyorlar. Sonuçta reklam›n, talebi tetikledi¤i görüflünde birleflirler. Öyle ki, reklamlar›n›n, o y›llarda çok popüler olan akflam yay›nlar›ndan “32. Gün”, “Arena” gibi programlarla, “Yalan Rüzgar›”, “Mariana” gibi kad›n izle- Bu TV reklam›, ayn› zamanda Türk televizyonlar›nda bir mobilya üreticisi taraf›ndan bafllat›lan ve 15 gün süren önemli bir kampanyad›r. Yine o y›llarda ‹stanbul’da yeni bir uygulama olarak 2025 kadar otobüsün d›fl cephesine reklam al›nmaya bafllanm›flt›r. ‹stikbal Mobilya, bu otobüslere de bant reklam girer. Hac› Bey, "‹stanbul’a geldi¤imizde ‹stikbal reklam›n› tafl›yan otobüsleri izlemek bize ayr› bir heyecan verirdi” diye belirtiyor. Burada vurgulanmas› gereken, o y›llarda ‹stikbal Mobilya için önemli bir tutar olan 500 milyon TL’lik bir bütçenin TV reklam› için ayr›lm›fl olmas›d›r. Hem de peflin ödemeyle. Yukar›da da de¤inildi¤i gibi, bu dönemde ‹stikbal “yok satmaktad›r.” Yine de reklam yapar. Görüfltü¤ümüz aile üyeleri, reklam›n yap›lmas› konusunda Memduh Bey’in ›srarc› davrand›¤›n› söylemeden geçemiyorlar. Bekir Boydak o günleri flöyle özetliyor: "Do¤rusu büyüklerimiz önümüzü kesmediler. Oldukça genç yaflta olmam›za ra¤men bize güvendiler. O gün konufltu¤umuz reklam bütçeleri, bizim al›fl›k olmad›¤›m›z bütçelerdi. Buna ra¤men, biz böyle bir öneriyle gidince, bizi k›rmad›lar. Reklamdan sonra ilk olumlu sonuçlar al›nmaya bafllay›nca daha rahat hareket ettik. Marka oluflturman›n zorluklar›n›, yaflayarak ö¤rendik.” ‹stikbal’in stadyumlardaki pano reklamlar›na örnek (1996) 75 boydak kitap en son 1/9/09 11:18 AM Page 76 Ayr›ca Amca Hac› Mehmet Boydak’›n iflin e¤itimini alm›fl aile üyelerinin iflin bafl›na geçmesi konusunda destek verdi¤i ve özellikle e¤itimle deneyimin bir arada de¤erlendirilmesi gerekti¤i konusunda çevresindekilere telkinlerde bulundu¤u anlat›l›yor. ‹stikbal’in ilk TV reklam›ndan sonra yaflanan ve ilginç olan bir di¤er olay, belki de ilk kez bir TV kampanyas›n›n bir fabrikan›n kurulmas›na neden olmas›d›r... Çünkü kampanyan›n ard›ndan Kayseri Organize Sanayi Bölgesi’nde 62.000 m2’lik alan üzerinde, önce 7.500 m2’lik olarak ve daha çok yay teli üretmek üzere planlanan, ancak talep art›fl› nedeniyle 10.000 m2’lik olarak tamamlanan Merkez Çelik’in temelleri iflte böyle at›l›r. 76 O y›llarda seri üretime geçmenin bir avantaj› olarak, artan üretim kalitesi ve standardizasyonu, fiyat artt›rmadan gerçeklefltirilen ürün çeflitlemesi, yavafl yavafl tüketiciler taraf›ndan da alg›lanmaya bafllam›flt›r. Üretim hatt›ndaki bu geliflmeler bir yandan mobilya sektöründe markalaflma sürecini bafllatmak üzere gerekli zemini haz›rlarken, di¤er yandan da markalaflma süreci için dü¤meye bas›lm›fl olmaktad›r. Merkez Çelik A.fi. Kuruluyor Pazardaki talebi karfl›layamayan ve üretim tesislerinde yer s›k›nt›s› çeken ‹stikbal Mobilya, 1980’lerin sonunda acilen yeni üretim alan›na gereksinim duyar. O tarihte ‹stikbal Grubu baba yadigar› 500 mm2’lik atölyeden, 11.000 m2’den daha büyük bir alana genifllemifltir. Ancak yine de üretimde s›k›nt› yaflanmaktad›r. Yeni yer aray›fl› içine girerler. Öte yandan Kayseri’nin tan›nm›fl sanayicilerinden Sami Yang›n, metal sanayinde faaliyette bulunan ve 62 dönüm üzerinde kurulu Metsan adl› flirketin sahibidir ve flimdiki Merkez Çelik arsas›nda üretim yapmaktad›r. O tarihte Kayseri Organize Sanayi Bölgesi, satt›¤› arsan›n sahiplerine, bir y›l içinde üretime geçme koflulu getirmektedir. E¤er bir y›l içinde üretime geçemezlerse, arsay› geri almaktad›r. Ayr›ca , flirketler aras›nda Organize Sanayi Bölgesi’nde arsa sat›fl›na izin verilmemektedir. Bunun üzerine Metsan’›n arazisi üzerinde, hisselerinin % 70’i Boydak Ailesi’ne, % 30’u Metsan’a ait olan Boyçelik adl› yeni bir flirket kurulur. K›sa bir süre sonra da Boydak Grubu, Metsan’› 950 milyon TL’ye sat›n alarak, ayn› alanda metal, çelik ve kanepe üretimine bafllar. Ayr›ca 80.000 m2’lik ek bir arazi daha Merkez Çelik’in 1993’in sonunda telefon numaralar›n›n de¤iflece¤ini duyuran not boydak kitap en son 1/9/09 11:18 AM Page 77 May›s 1993’de kanepe ve oturma gruplar› için yay›nlanan toptan ve perakende fiyat listesi sat›n al›narak Merkez Çelik, toplam 142.000 m2 üzerine kurulmufl olur. Boyçelik ismi daha önce baflka bir flirkette kullan›ld›¤›ndan, uzun aray›fllardan sonra yeni flirkete Merkez Çelik ismi verilir. Merkez Çelik’in isim babas› Nazif Türko¤lu’dur. anlatt›¤›n› söylüyor. fianslar›na, o gün bölge müdürü de Kayseri’dedir. Neticede ayn› gün 280.000 DM’lik ilk akredetif aç›l›r. Ertesi gün de 820.000 DM’lik akredetif gerçekleflir. Bu flekilde Boydak Grubu 1991’de ilk banka kredisini alm›fl olur. Merkez Çelik’in kurulufl karar›ndan sonra, s›ra üretim için gerekli makine al›m›na gelir. Makine al›mlar› yüklü tutarlard›r. Öte yandan ‹stikbal 1991’e kadar hiç kredi kullanmam›flt›r. O tarihe kadar bankalarla yap›lan ifllemler, cari hesaplar ve çek tahsilat›yla s›n›rl› kalm›flt›r. Bankalar kredi vermek için Merkez Çelik’in bilançosunu isterler. Yeni kurulan bir flirket olarak bilançoda zarar yazmaktad›r. Nazif Türko¤lu, Garanti Bankas›’n›n Sanayi fiubesi müdürüne giderek sorunu Böylelikle 1992’de hem artan mobilya talebinin yaratt›¤› ihtiyaçlar› karfl›lamak hem de yar› mamûl üretmek üzere, Merkez Çelik A.fi.’nin temelleri at›l›r ve oturma gruplar›, kanepe, koltuk tak›mlar› ile flirketin ihtiyac› olan çelik tel, yay, mekanizma, sünger gibi yar› mamûlleri üretmeye bafllar. Pazardaki talep fazlas›, hemen mobilya sat›fllar›na yans›r. Üretimin yavafllamas›na neden olan hammadde tedarikindeki sorunlar da Merkez Çelik bünyesinde çözülünce, art›k tek ‹stikbal, kanepe ve oturma gruplar›nda y›llar içinde tüketicisiyle iletiflimini sürdürür 77 boydak kitap en son 1/9/09 11:18 AM Page 78 sorun pazar›n talebini zaman›nda karfl›layabilmektir. Zaten hemen ard›ndan üretim kapasitesini daha da art›rabilmek için 1993’te Merkez Çelik devreye girer. Hac› Mehmet Boydak (Grup içinde hem ye¤enlerinin hem de çal›flanlar›n Mehmet Amca’s›), gurbetçilerin yurda gelmesiyle 6. aydan sonra yükselen sat›fllar› yetifltirebilmek için, 4. ve 5. aylarda üretimi art›rarak, ürün stoklamaya gittiklerini belirtiyor. 78 Öte yandan mobilya sektöründe optimum düzeyde üretimi yakalayabilmek için yüksek oranlarda kapasite kullan›m› önkofluldur. Boydak Grubu da yeni kurdu¤u üretim tesislerinde yüksek oranda kapasite kullan›m›na geçerek, ölçek ekonomisinin getirdi¤i maliyet avantajlar›ndan yararlan›r. Üretim fazlas› sayesinde de, hem yurtiçinde hem de yurtd›fl›ndaki mobilya üreticilerine girdi sa¤lar hale gelir. Böylelikle yaflanan girdi s›k›nt›s› Boydak Grubu’nu mobilya sektöründe Türkiye’de ve dünyada önemli bir tedarikçi haline getirmifl olur. Bir zamanlar kendilerine mal satmak konusunda çekimser davranan yabanc› firmalar, art›k müflterileri olmufltur... Merkez Çelik, ‹stanbul Ticaret Odas›’n›n her y›l yay›mlad›¤› ‹lk 500 fiirket s›ralamas›nda 1997 y›l› sonuçlar›na göre, yaklafl›k 37 trilyon TL ciroyla, 266. s›rada yerini al›r. Böylelikle Merkez Çelik, Boydak Grubu’nun ‹lk 500 fiirket listesine giren birinci firmas› olacakt›r. Nazif Türko¤lu, Kay- Merkez Çelik taraf›ndan üretilen Galaksi kanepenin kurulum ve montaj bilgilerini içeren broflür seri GES‹AD taraf›ndan (Genç Sanayici ve ‹fl Adamlar› Derne¤i) Kayseri’den ilk 500’e giren firmalar için bir 24 Kas›m günü düzenlenen törende yapt›¤› konuflmay› ve o gün hissettiklerini bize flöyle aktar›yor: "O gün akl›m bafl›ma geldi. Türkiye’deki sanayi ne kadar s›¤ diye düflündüm. Bizim yapt›¤›m›z ifl belli. Yapt›¤›m›z ifli gözümüzde çok büyütmüyoruz. Ama o tarihte bizim önümüzde sadece 265 firma vard›. Törende yapt›¤›m konuflmada da ‘Keflke 2.265. olsayd›k ve bizim önümüzde bizden çok daha büyük 2.264 firma olsayd›. Çünkü Türkiye bunu hakediyor’ dedi¤imi hat›rl›yorum. Bunlar gerçekten samimi duygular›md›. Bugün de ayn› flekilde düflünüyorum.” Ayn› zamanda Eylül 2008’den bu yana MOSDER Yönetim Kurulu Baflkan› olan Nazif Türko¤lu, bu sözlerle belki de mobilya sektörü ve genel anlam›yla Türk sanayi için umutlar›n› ortaya koymakta. Merkez Çelik’in 2007’deki görüntüsü boydak kitap en son 1/9/09 11:21 AM Page 79 ‹stikbal ve Y›llar ‹tibariyle Kullan›lan Logolar Merkez Çelik Kurulduktan Sonraki Yönetim De¤iflikli¤i Eldeki kay›tlara göre, ‹stikbal’in logosu 1990’dan itibaren alt› kez de¤iflir. Afla¤›da bu alt› logoyu görüyoruz. 1993’ten bu yana ‹stikbal fontunun ayn› kald›¤›na, ancak çerçevesinin ve renklerinin de¤iflti¤ine tan›k oluyoruz. 2008’de kullan›lan logo ise, bir önceki çerçeveli versiyona göre, üç boyutluya dönüfltürülmüfltür. Merkez Çelik kurulana de¤in ‹stanbul Bölge Müdürlü¤ü görevini üstlenen Memduh Boydak, Merkez Çelik’in kurulmas›ndan sonra Genel Müdür olarak atan›r ve 1993’te Kayseri’ye döner. Memduh Boydak, Merkez Çelik genel müdürlü¤ünü 2007 y›l›na kadar sürdürür. Hac› Boydak, bu karar› da ‹stikbal için çok stratejik bir karar olarak niteliyor. Çünkü Memduh Boydak, zaten gençli¤inden beri üretimle içiçedir. ‹stanbul Bölge’deki deneyim, kendisine pazar ve özellikle de müflteriler hakk›nda genifl bir deneyim kazand›rm›flt›r. Böylelikle Merkez Çelik’te hem üretimin hem de tüketicinin önem verdi¤i ö¤eler de¤er bulmufl olur. Ayn› dönemde Yusuf Boydak da Anadolu Dörtler’in yönetiminden, Merkez Çelik Yönetim Kurulu Baflkanl›¤›’na seçilir. Merkez Çelik’in ilk üretti¤i kanepeler: “Meltem”, “Ultra Prima Köfle”, “Diplomat Koltuk Tak›m›”, “Top Quality” isimli serilerdir. Art›k mobilya isimlerinde daha fazla yabanc› isimler tercih edilir olmufltur. Mobilyalar eskiye oranla daha estetik görünüme sahiptir. Daha önceki y›llarda kullan›lan eski logolar 2008’de kullan›lmakta olan logo Memduh Boydak, özellikle 1993-2002 aras›ndaki 9-10 y›l›n kendi ifl yaflam›n›n en heyecanl› dönemi oldu¤unu vurgulad›ktan sonra, o y›llara iliflkin belki de tek piflmanl›¤›n›n, çal›flanlar›n hatalar› karfl›s›nda sergiledi¤i sinirli ve gergin tutum oldu¤unu söylüyor ve ekliyor: "Belki de genç yaflta ald›¤›m›z sorumluluklar›n fazlal›¤› nedeniyle o y›llarda hataya hiç tahammül gösteremezdim. Hemen k›zar, ba¤›r›r, ça¤›r›rd›m. Hatta böyle anlarda, daha yak›n gördü¤üm çal›flanlar›m›z› tartaklad›¤›m dahi olmufltur. 2002’de yanl›fl yolda oldu¤umu farkettim ve bu tavr›m› de¤ifltirmeye karar verdim. Ancak o dönemde k›rd›¤›m›z, gönüllendirdi¤imiz kifliler muhakkak olmufltur. Üzerimizde kul hakk› vard›r. Umar›m onlar da haklar›n› helâl ederler." Memduh Boydak’la görüflmemiz s›ras›nda efli Meral Boydak’›n telefonda bize aktard›¤› bir an› da, Memduh Bey’in ifline nas›l bir tutkuyla ba¤l› oldu¤unu gösteriyor. Meral Han›m bir gün Memduh Bey’in bilgisayar›nda kayan yaz›y› yanl›fll›kla “eflimi seviyorum” diye okumufl. Önce çok sevinmifl. Daha sonra yaz›n›n do¤rusunun, “iflimi seviyorum” oldu¤unu farkedince bir an duraklam›fl. "Bu nedenle Memduh Bey’in 79 boydak kitap en son 1/9/09 11:21 AM Page 80 ifline çok ba¤l› oldu¤unu yak›ndan biliyorum" diyor ve gülerek ekliyor: "Tabii, muhahhak eflini de çok seviyordur!" 80 Memduh Boydak’›n Merkez Çelik Genel Müdürü olmas›n›n ard›ndan, Bekir Boydak da, ‹stanbul Bölge Müdürü olarak görev yapar. Ancak Bekir Boydak 1994’te askere gidince, bu kez Yusuf Boydak ‹stanbul Bölge Müdürlü¤ü görevini üstlenir. Yusuf Boydak’›n birkaç y›ld›r yürüttü¤ü Merkez Çelik Yönetim Kurulu Baflkanl›¤›’na ise, o tarihe kadar HES Kablo’da çal›flan Mustafa Boydak getirilir. Mustafa Boydak, Merkez Çelik’in esas kurulufl nedeninin kendi mobilya üretimlerinde yaflad›klar› çelik s›k›nt›s›n› gidermek oldu¤unu, ancak sadece çelik üreterek çok k›s›t›l› bir ciro hacmini yakalayacaklar›n› düflünerek ve kanepe, koltuktaki h›zl› büyümeyi fark ederek Merkez Çelik’te mobilya üretimine bafllad›klar›n› söylüyor. Öte yandan Yusuf Boydak, da¤›t›m›n ‹stanbul’u da içermesinden sonra, Mahmutbey’deki, Kartal’daki ve ‹kitelli’deki lojistik merkezlerinin yap›m›na a¤›rl›k verdiklerini ve h›zla bu say›n›n 6-7’yi buldu¤unu belirtiyor. ‹stikbal Bayileri ve Artan Marka Görünürlü¤ü - 1994 Kanepe sat›fllar›n›n memnun edici düzeyde olmas› nedeniyle, yavafl yavafl ‹stikbal tabelas› tafl›yan mobilya ma¤azalar› oluflmaya bafllar. O y›llarda yatak pazar›nda markalaflma konusunda k›p›rdanmalar vard›r. Bu geliflimi çabuk sezen ‹stikbal, 1994’te yatak üretme karar› al›r. Bu flekilde ma¤azalara mobilya sevk ederken, ayn› kamyonda yatak da yollamaya bafllarlar. Art›k mobilya isimlerinde daha fazla yabanc› isimler tercih edilir olmufltur. Mobilyalar eskiye oranla daha estetik görünüme sahiptir. ‹stikbal Mobilya yatak üretmeye geçtikten sonra ilk bas›lan broflürlerine örnek boydak kitap en son 1/9/09 11:21 AM Page 81 Mert, ‹stikbal’in özellikle s›k s›k yaflanan ekonomik krizlerde iflçiden yana ald›klar› tavr› tekrarlayarak, Boydak Ailesi’nin bu konudaki duyarl›l›¤›n› bir kez daha dile getiriyorlar. Paradise torba yayl› yataklar›n›n etiketleri (üretim s›ras›nda yaylar›n her biri küçük torbalara geçirildi¤inden bu isim verilmektedir) 1994’te patlak veren ekonomik krizde ise Boydak Grubu daralan talep karfl›s›nda, iflçi ç›kartmaz. ‹flçilere ücretlerinin tamam›n› ödemeyi sürdürür. Ancak üretim yap›lamad›¤›ndan iflçiler, çal›flamad›klar› saat kadar ileriye dönük olarak borçland›r›l›r. Böylelikle iflçiler, kriz döneminde hiçbir kesintiye u¤ramadan ücretlerini alm›fl olur ve ifllerini kaybetmezler. ‹stikbal de, piyasa canland›¤›nda tekrar yeni iflçi almak, bu kiflileri e¤itmek zorunda kalmadan, pazar dinamiklerine daha k›sa sürede cevap verir. Bir di¤er deyiflle, her iki taraf da kazan›r... Görüfltü¤ümüz Mehmet Mert, Mustafa Gayret ve Aytekin 1990’l› y›llarda ürün broflür örne¤i ‹stikbal bir yandan k›s›tl› olanaklarla iletiflime devam ederken, bir yandan da markalaflman›n di¤er gereklerini bir bir yerine getirmektedir. Daha önce ürünlerini mobilya ma¤azalar›nda farkl› markalarla birlikte satan ‹stikbal, örne¤in ortalama 1.000 m2’lik bir mobilya ma¤azas›nda, ürünlerini 200 m2’lik alanda teflhir ederken, zaman içinde artan ürün çeflitleri ve modelleri sayesinde 300-500 m2’lik alanlara ihtiyaç duymaya bafllar. Bu durum ise, münhas›r (‹stikbal’e özgü) ‹stikbal bayilerinin do¤ufluna zemin haz›rlar ve 1994’ten itibaren sadece ‹stikbal ürünlerini satan bayiler oluflturulmaya bafllan›r ve “franchise” sistemine geçilir. Mustafa Boydak, bu tarihten sonra Adana, Kahramanmarafl, Adapazar›, Eskiflehir gibi illerle, Do¤u Anadolu ve Karadeniz bölgeleri için bayiliklerin oluflturulmaya baflland›¤›n› ve bu y›llarda gerçeklefltirilenlerin, Boydak Grubu’nu sonraki y›llarda farkl› bir platforma tafl›d›¤›n› söylüyor. 1996’ya gelindi¤inde, art›k tüm illerde ‹stikbal bayileri vard›r… Pazardaki talep bir kez daha Grubun yat›r›mlar›na yön verir ve üretim kapasitesini daha da art›rabilmek için 1997’de Boytafl Mobilya faaliyete geçer. Bir baflka deyiflle, büyümede, d›fla do¤ru sarmal bir h›z kazan›l- 1990’lar›n ikinci yar›s›nda kullan›lan Bayi Sözleflmesi’nin kapa¤› 81 boydak kitap en son 1/9/09 11:21 AM Page 82 m›flt›r. At›lan do¤ru bir ad›m, öteki do¤ru ad›mlar› beraberinde getirmifltir. Sonuçta, alçak gönüllülü¤ü elden b›rakmadan büyüyen bir flirket profili çizilmifl olur. Ocak 2008’de ‹stikbal Mobilya Grubu’nun 15 ana bayii bulunmaktad›r. Boydak Holding Mobilya Grubu Pazarlama Koordinatörü Bilal Uyan›k, bunlardan Kayseri, ‹stanbul, Adapazar› ve Trakya ana bayilerinin ayn› zamanda ‹stikbal Grubu’nun Bölge Sat›fl Müdürlükleri oldu¤unu belirtiyor. Di¤er 11’i ise tüzel kiflili¤i olan ana bayilerdir. Ana bayiler ‹stikbal Grubu’nun, bölgelerine hakim, pazar dinamiklerini bilen, pazardaki de¤iflimleri yak›ndan izleyen, bayilik sisteminin geliflmesine yard›mc› olan ifl ortaklar›d›r. Kendilerine ait depolar› vard›r. Bilal Uyan›k ‹stikbal’in, sat›fl sonras› hizmette eriflti¤i h›z ve kalitede, bayilerin pay›n›n büyük oldu¤unu belirtiyor. Perakende bayiler ise, bu ana bayilerle temas halindedir. ‹stikbal’den perakende bayilere do¤rudan mal sat›fl› yap›lmamaktad›r. 2008’de yaklafl›k 900 kadar ‹stikbal perakende bayii, 750 Bellona ve 137’si münhas›r olmak üzere, toplam 400 kadar Mondi bayii tüm Türkiye’ye yay›lm›flt›r. 82 Yenilenen ‹stikbal bayilerinden ‹nanlar’›n eski (üstte) ve yeni ma¤azalar› boydak kitap en son 1/9/09 11:21 AM Page 83 83 2008’de ‹stikbal, Bellona ve Mondi bayileri boydak kitap en son 1/9/09 11:21 AM Page 84 Form Süngerin Kurulmas›n› Haz›rlayan Unsurlar Form Sünger ba¤›ms›z bir flirket olarak 2002 y›l›nda kurulur. Form Sünger, 2008 itibariyle Boydak Grubu’nun kimya alan›ndaki tek flirketidir). 1994 ekonomik krizinde, petrol türevi hammaddelerin temini daha da zorlafl›r. Hac› ve Mem- "K›rk Gün Kar Ya¤ar, Bir Gün Av Olur” duh Boydak bir Bursa seyahati s›ras›nda, o dönem kendilerine sünger sa¤layan Marmara Ya- 1993’te Merkez Çelik’te döfleme ustas› olarak ‹s- tak’la görüflmeye giderler. Marmara Yatak’›n kul- tikbal Grubu’nda çal›flmaya bafllayan Mustafa land›¤› alt› ay önce sat›n al›nm›fl, neredeyse yeni Gayret, Merkez Çelik’e kat›ld›¤› ilk günlerde üre- bir sünger makinesi vard›r. Boydak’lar konuflma tim band›n›n olmad›¤›n›, üretimin kâh yerde, s›ras›nda, o günün koflullar›nda Marmara Ya- kâh sehpalar›n üzerinde yap›ld›¤›n› hat›rl›yor. tak’›n flirketlerine nakit yaratabilmek için bu ma- Di¤er ustalar gibi Mustafa Usta da o günlerde kineyi satmak istediklerini ö¤renirler. Kendi fab- tüketicilerde rikalar›nda sünger makinesi için uygun yer ve henüz yerleflmemifl oldu¤unu, tam tersine “ürün “ürün seçme” diye bir kavram›n Kendi tesislerinde sünger üretiyor olmak, Boydak Grubu’nun yatak ifline girmesine yard›mc› olur. 84 makineyi çal›flt›rabilecek nitelikli iflçi olmamas›- kapman›n” geçerli oldu¤unu sözlerine ekliyor. na karfl›n, Marmara Yatak’›n “makineyi al›rsa- Mustafa Gayret 1996-1997 y›llar›nda üretim yö- n›z, imalât› da ö¤retiriz” güvencesi karfl›s›nda, netimine iliflkin bir an›s›n› bize flöyle anlat›yor: di¤er yöneticilerle de görüflerek, Canon Viking "O y›llarda üretti¤imiz Diplomat modelinden 40 marka sünger makinesini sat›n al›rlar. Böylelikle tak›m› ancak sabah 8, akflam 8, 12 saat çal›flarak daha önce hiç deneyimleri olmayan bir alana gir- üretebiliyoruz. Üretim hedeflerimizi de, basit oran- mifl olurlar. Ancak bu flekilde hem kendi ihtiyaç- t› hesaplar› kurarak ve sadece hesap makinesi yar- lar› olan süngeri üretirler hem de üretim fazlas›- d›m›yla yap›yoruz. Bir gün fazla mesaiye kalma- n› baflka flirketlere satar konuma gelirler. Böyle- yaca¤›m›z› ö¤rendik. Ben de iflçilerin bana olan likle bir baflka üretici firmaya daha ba¤›ml›l›ktan sevgi ve sayg›lar›n› ölçebilmek için ‘ifli, size teslim kurtulmufl olurlar. Ayr›ca kendi tesislerinde sün- ediyorum’ deyip aralar›ndan çekildim. Normalde ger üretiyor olmak, Boydak Grubu’nun yatak ifli- üretim hatt›nda dolafl›p, ifller nas›l gidiyor diye ya- ne de girmesine yard›mc› olur. 1994 sonunda k›ndan ilgilenirdim. O gün aralar›nda dolaflma- bafllayan yatak üretimini, 1995’te ev tekstili ve d›m. Sekiz saatin sonunda iflçilerimiz gelip bana o daha sonra da elyaf üretimi izler (Sonuçta da gün de 40 tak›m ürettiklerini söylediler! Bunun üzerine çok duyguland›m, hatta odama ç›k›p a¤lad›¤›m› hat›rl›yorum. O s›rada Memduh Bey telefonla aray›p, kaç tak›m üretildi¤ini sordu. Önce flakadan ‘30 tak›m’ dedim. Memduh Bey: ‘Nas›l olur, 33 tak›m olmas› gerekiyordu’ dedi. Ben de bunun üzerine kendisine 40 tak›m üretti¤imizi övünerek ifade ettim. Memduh Bey bir an duraklay›p, ‘Mustafa Usta, sen galiba iflçileri yeteri kadar çal›flt›rm›yorsun’ deyince; ben de, ‘Memduh Bey, k›rk gün kar ya¤ar, ama bir gün av olur’ deyiverdim." Dreamland yorgan ve uyku seti etiketi (Atlantis) boydak kitap en son 1/9/09 11:21 AM Page 85 85 Hac› Boydak, Memduh Boydak, fiükrü Boydak ve Mustafa Boydak, tesislerinde elyaf ürünleri üretilmeye bafllad›ktan sonra ürün örnekleriyle birlikte boydak kitap en son 1/9/09 11:21 AM Page 86 ‹letiflim Stratejisindeki Kurgu - 1995 ‹stikbal 1995’te Atlantis reklam ajans›yla çal›flmaya ve o tarihten bu yana genel mecralarda daha yo¤un reklam yapmaya ve bunun karfl›l›¤›n› da almaya bafllar. Atlantis ‹letiflim Yönetim Kurulu Baflkan› Muzaffer Çetinkaya, ‹stikbal’le çal›flmaya bafllad›klar›nda ilk önce marka kimli¤ini, marka konumland›rmas›n›, marka iletiflim stratejisini içine alan befl y›ll›k planlar yapt›klar›n› ve hem ‹stikbal’in hem de kendilerinin bu yol haritalar›n› uygulayabilmek için büyük özen gösterdiklerini belirtiyor. ‹stikbal’in y›ll›k iletiflim stratejisinde genelde üç ana unsur bulunmaktad›r. Bunlar: • markaya yap›lan yat›r›mlar, • ürün lansmanlar›, • sat›fl kampanyalar›’d›r. 86 Tüm iletiflim, bütünsellik içinde ele al›n›r ve fiyat listesinden ürün etiketlerine kadar her fley, her kampanya için tek tek elden geçirilir. Ürünler nas›l trendlerle ve yeniliklerle ilgiliyse; tüketici, kendisine yöneltilen iletiflim mesajlar›nda da yenilik ve dinamizm aramaktad›r. Pazardaki rekabet ve rekabetteki h›z, iletiflime de s›çram›flt›r. Bu nedenle ‹stikbal’den 2-3 ayda bir yeni bir TV rek- lam filmi ya da yeni bir bas›n kampanyas› görürüz. Ma¤azalardaki ürünlerde ise her alt› ayda bir de¤ifliklik söz konusudur. Ancak her ne kadar üçlü kampanya kurgusundan söz edilse de, zaman zaman sat›fl kampanyalar›n›n tüm marka iletiflimine hakim oldu¤unu biliyoruz. Do¤ald›r ki, sat›fl kampanyalar› bu sektörün devaml›l›¤› aç›s›ndan hayati bir öneme sahip. Ancak ‹stikbal’in, olanak buldukça, pazarlama iletifliminde hem markaya hem de yeni ürün lansmanlar›na yönelik ayr› kampanyalar yapma konusunda ›srarc› oldu¤u da bir baflka gerçek… Hedef Kitlesini Tan›mlayan Seri Üretim Seri üretime geçmeden önce, el eme¤i yo¤un küçük atölyelerde üretilen ayn› tip mobilyalarda, üretim tekni¤i ayn› olmakla birlikte, standard› sa¤lamak mümkün de¤ildir. Sat›fl sonras› servis, garanti gibi kavramlar henüz geliflmemifltir. Emek yo¤un olan bu sektörde fiyatlar da, ortalama bir tüketicinin sat›n alma gücüne göre epey yüksektir. Bir baflka deyiflle, “mobilya bir kez al›n›r ve evlâdiyeliktir.” O y›llarda evlerde ayr› birer “misafir odas›” bulunurdu ve mobilyalar›n ortalama ömürleri 20 y›ld›. 1995’te Boydak Yönetim Kurulu Üyeleri bir arada (soldan sa¤a: fiükrü Boydak, Memduh Boydak, Bekir Boydak, Nazif Türko¤lu, Yusuf Boydak, Hac› Boydak ve Mustafa Boydak) boydak kitap en son 1/9/09 11:21 AM Page 87 Ancak mobilya, fabrikalarda üretilmeye baflland›ktan sonra, üretim hatt›na geçen bütün sektörlerde oldu¤u gibi, üretim h›zla artt›, ürünlere standardizasyon ve kalite güvencesi geldi. Bu kavramlar, üretici firmalar taraf›ndan, sat›fl sonras› servisler ve sat›fl garantileriyle yavafl yavafl desteklenmeye baflland›. Üretim kapasiteleri art›nca, da¤›t›m daha genifl alanlara yay›ld› ve seri üretimin avantajlar› sayesinde, ürün fiyatlar› düflmeye bafllad›. Zaten konut fiyatlar›n›n yüksekli¤i nedeniyle, art›k evlerde ayr› misafir ve oturma odalar› pek bulunam›yordu. Bu nedenle koltuk tak›mlar›n› art›k 20 y›l boyunca koruma alt›nda tutmak imkâns›zlafl›rken, düflen mobilya fiyatlar› sayesinde mobilya de¤ifltirme süresi de ortalama 7-10 y›la kadar gerilemiflti. Seri üretim sonucu, ayn› tip ve modelden çok say›da ürün pazara sunuldu¤u için, mobilya firmalar› ilk y›llarda kaç›n›lmaz olarak C1 ve C2 sosyoekonomik statülere yönelmifl oldular. Çünkü bu gruplardaki kullan›c›lar, yak›nlar›n›n ve arkadafllar›n›n evindeki mobilyalar› ya da reklamlarda gördükleri model ve renkleri sat›n almaktan gurur duymaktayd›lar. Seri üretimin arkas›ndan, mobilya firmalar›n›n bafllatt›¤› markalaflma ça- Boydak Holding Yönetim Kurulu Üyesi Bekir Boydak lerde oldu¤u gibi, mobilyada da tasar›m, stil, moda ön plana ç›kt›. 1990’lardan sonra ise modac› olduk! Her y›l iki yeni koleksiyonu pazara sunuyoruz. fiimdi ise mobilya zevk için al›n›yor. Daha fazla dekoratif olmas› isteniyor, estetik olmas› ve moday› yans›tmas› isteniyor. Akrabal›k iliflkileri “Giyim modac›lar› gibi çal›fl›yoruz, hatta onlardan esinleniyoruz desek yeridir. Gelecek y›l hangi renkler moda olacak, bizi de yak›ndan ilgilendiriyor” balar› bu övüncü ve gururu daha da pekifltirdi. Bu flekilde seri üretim, ilk aflamada hedef kitlesini kendi kendine tan›mlam›fl oluyordu. Markalaflan Mobilya Sektörü ve Beraberinde Gelen Segmentasyon Ancak markalaflma çabalar› bafllad›ktan sonra, sektörde h›zl› bir flekilde segmentasyona gidildi¤ine tan›k oluyoruz. Görüfltü¤ümüz Boydak Holding Yönetim Kurulu Üyesi Bekir Boydak ise bu de¤iflimi flöyle aktar›yor: “1990’l› y›llara kadar, ürünlerimizde herhangi bir de¤ifliklik yapmadan ayn› stilde ve renkte, befl, alt› y›l süreyle pazara sunabiliyorduk. Ürün, model standart, kumafl, desen her fley standartt›. Eskiden mobilya ihtiyaçtan al›n›rd›. Ar-Ge’ye fazla gereksinim duyulmuyordu. Ancak daha sonra aynen elektronik ürün- zay›flad›, evlerde geçirilen zaman artt›. Kifliler mobilyada daha fazla rahatl›k ar›yor. Art›k ürün yaflam e¤risi iki y›ldan fazla olan ürün yok. Bu nedenle Ar-Ge çal›flmalar›na a¤›rl›k vermemiz gerekiyor. Giyim modac›lar› gibi çal›fl›yoruz, hatta ‘onlardan esinleniyoruz’ desek yeridir. Gelecek y›l hangi renkler moda olacak, bizi de yak›ndan ilgilendiriyor. Mobilyada farkl› malzemelerin bir arada kullan›lmas› oldukça yayg›n. Örne¤in cam, ahflap, derinin harmanlanmas› gibi." Bekir Boydak sözlerini flöyle sürdürüyor: "Çeflidin artmas›yla, tüm bu mobilyalar› bir arada sergileyebilece¤iniz daha büyük mekânlara gereksinim do¤du. Çünkü tüketiciler do¤al olarak karar vermeden önce tüm ürünleri bir arada görmek ve seçimlerini ona göre yapmak istiyorlar. Modac› kimli¤imizi öne ç›karmak için, ma¤azalar›m›zdaki 87 boydak kitap en son 1/9/09 11:21 AM Page 88 1990’l› y›llarda ‹stikbal Showroom’lardan birinin aç›l›fl›nda (sol baflta Yusuf Boydak, sa¤da Bekir Boydak) 88 teflhir alanlar›n›, evlerdeki yaflam alanlar›n› yans›tacak flekilde sergilemeye bafllad›k. Giyimde oldu¤u gibi, mobilyalarda da birbiriyle uyumlu, renk ahengi olan ürünleri, dekoratif aksesuarlar›, hal›lar›, mobilyalarla birlikte teflhire gayret ediyoruz. Böylelikle yard›ms›z sat›n almay› özendirmek istiyoruz. Tüketicilerin, bir arada gördükleri ürünlere talepleri daha fazla oluyor. ‘Concept’i sat›n almaya yöneliyorlar. Art›k ma¤azalar›m›zda satt›¤›m›z ürünler 2.500’i buldu. Tüketiciler mobilya ürünlerini, kumafl›n›, rengini görmek, dokunmak, oturmak, hissetmek istiyor. Hal böyle olunca, biz de 2005 itibariyle daha büyük mekânlarda ma¤azalar açmaya bafllad›k. Semt içlerindeki daha küçük ma¤azalar yerine, flehir merkezlerinde daha büyük ma¤azalara yöneldik. Mutfak ve banyoya girmifl durumday›z. Sadece beyaz eflyam›z yok. O da farkl› bir uzmanl›k alan›." Ayn› zamanda 2006 - 2008 y›llar›nda MOSDER Baflkan› olan Memduh Boydak, mobilya sektörünün Türkiye’de ve gelece¤i hakk›nda görüfllerini flu sözlerle paylafl›yor. "Eskiden mobilya daya- n›kl› tüketim mal›yd›. Art›k neredeyse dayan›ks›z tüketim mal› haline geldi. Mobilyalar›n de¤iflim oran› ABD’de 3-5 y›l, Avrupa’da 5-7 y›la, ülkemizde de 7-10 y›la gerilemifl durumda. Eskiden al›nan mobilyayla duygusal ba¤ kurulurdu ve aile fertleri kolay kolay mobilyalar›ndan vazgeçemezlerdi. Sat›n alma gücü artt›kça, mobilyalar›n fiyatlar› düfltükçe, toplumda h›zl› de¤iflim kültürü yayg›nlaflt›. Dünyan›n geliflmifl ülkelerinde mobilya üretimi konusunda doygunluk noktas›na ulafl›lm›fl olmas›na karfl›n, Türkiye’de mobilya sektörü hâlâ büyümeye devam ediyor. Zaten ‹stikbal Mobilya’n›n da k›sa sürede sergiledi¤i büyüme oranlar›, ülkemizde mobilyaya olan talebin en belirgin iflaretidir. Art›k ülkemizde mobilya bir ihtiyaç ürünü olmaktan çok, neredeyse statüyü belirleyen bir ürün haline gelmifltir.” Modan›n, stilin ve tasar›m›n bu kadar ön plana ç›kmas› ise, ayn› Grup içinde bile farkl› alt markalar›n ve hatta yeni markalar›n oluflmas›n› beraberinde getirir. Örne¤in daha çok gençlere yönelik olarak Bellona oluflturulur. Ya da daha üst sosyo-ekonomik gruplara seslenebilmek için, deri mobilyada Alman Hukla firmas›yla lisans anlaflmas› imzalan›r. Veya ‹stikbal’in alt markas› olan Unique modern çizgiler tafl›rken, Studio daha c›v›l c›v›l, daha renkli stiliyle, Country ise daha nostaljik serileriyle belleklerde yer edinir. Benzer flekilde ‹talyan Snaidero Group’la 2003’te yap›lan lisans anlaflmas›yla, Regina markas› alt›nda mutfak ve banyo mobilyalar› üretimine bafllan›r. Regina üretim tesisi, 2007’de günde 60 proje gerçeklefltirecek kapasitededir. Bekir Boydak "mobilya sektörünü çok iyi bilmemize ra¤men, mutfak üretimi oldukça farkl› bir uzmanl›k gerektiriyor. Neredeyse terzilik Ev Concept Ma¤azas›, 2008 boydak kitap en son 1/9/09 11:21 AM Page 89 89 Mobilyada segmentasyonun ilk örnekleri - Gençlere yönelik olarak haz›rlanan "Bora ve Babas›" TV reklam filminden kareler (Atlantis) boydak kitap en son 1/9/09 11:21 AM Page 90 90 Gençleri hedef alan "Müzeyyen" kampanyas› TV reklam filminden kareler (Atlantis) boydak kitap en son 1/9/09 11:21 AM Page 91 Hukla, Deco, Regina logolar›, ‹stikbal’den sonra gruba kat›lan yeni markalardan baz›lar› gibi bir ifl. Her eve özgü olarak ölçü al›narak, tasarlanmas› gerekiyor. Üretilen modüllerden kiflisel ihtiyaçlara göre özel olarak seçiliyor, tasarlan›yor. Ayr›ca tesisat, elektrik vs gibi ek hizmetleri almay› gerekli k›l›yor. O nedenle ifli iflte ö¤renmek istemedik ve bafl›ndan konunun uzman›yla lisans anlaflmas› yapt›k” diyor. Tüm bunlar bize ayn› zamanda mobilya sektörünün geliflimini göstermektedir. Boydak Holding Reklam ve Halkla ‹liflkiler Müdürü Murtaza Durmufl’un ifade etti¤i gibi, önceleri iflin do¤as› gere¤i, hedef kitlesi C1 ve C2 a¤›rl›kl› olan sektör, flimdilerde art›k bir yandan büyük ölçek ekonomisinin faydalar›ndan yararlan›rken, di¤er yandan da maliyetleri yükseltmeden, farkl› tüketici gruplar›n›n be¤enilerine uygun ürünleri pazara sunma becerisini kazanm›fl bulunmaktad›r. Öte yandan 1994 ekonomik krizi sonras›nda, pazardaki ertelenmifl talep kendisini hissettirmeye bafllam›flt›r. Bu nedenle Boydak Grubu mobilya üretimini art›rman›n yeni yollar›n› aramaya koyulur. Pazar dinamikleri, yeni al›nan nakit kredisiyle birleflince 1996’da Boytafl-1 üretime geçer. Boytafl’›n üretime geçmesiyle birlikte, o tarihe kadar ‹stikbal Mobilya’da bir serinin ad› olan “Bellona” markas›, ayr› bir marka olarak ürün gam›nda yerini al›r. Bellona markal› ürünler Boytafl-1’de üretilmeye bafllan›r. Bellona tamamen segmentasyonun bir gere¤i olarak, daha genç, daha renkli ve modern ürünler talep eden müflterilerin gereksinimlerini yerine getirecek flekilde konumland›r›l›r. Öte yandan, ‹stikbal Mobilya bayilik vermekte zorlanmaktad›r. Çünkü geniflle- Boytafl, 2003 y›l›ndan bu yana ‘‹lk 500 Firma’ aras›ndad›r ve 2007 y›l›nda 119. s›rada bulunmaktad›r. yen bayi a¤› nedeniyle yeni bayilik vermek pek kolay olamamaktad›r. Bellona markas›yla bu sorun da bir miktar çözülmüfl olur. Çünkü art›k bölgelerde ‹stikbal’in yan› s›ra, Bellona bayilikleri oluflmaya bafllar. 2000’de ise Boytafl-2 kurulur. Boytafl Kuruluyor - 1996 Mustafa Boydak, Boydak Grubu’nun özellikle 1995 y›l›na kadar özkaynaklar›n› kullanarak yat›r›m yapt›¤›n›, ancak do¤al olarak özkaynaklarla çok h›zl› büyümenin mümkün olamad›¤›n› söylüyor. Boydak Ailesi 1995 y›l›ndan sonra nakit kredisi kullanmaya bafllar. Mustafa Boydak bu konudaki görüfllerini flöyle dile getiriyor: "O y›llarda ald›¤›m›z $15-20 milyon kredi, ifllerimize büyük katk› sa¤lad›. Sa¤lad›¤›m›z ek nakitle, yat›r›mlar›m›z› h›zland›rd›k. O y›llarda panel mobilya üretmiyorduk. A¤abeylerimiz aile sohbetlerinde s›k s›k bu konudaki isteklerini dile getirirlerdi. O y›llarda tamamen makineleflmifl fabrikalarda üretim yap›yor olabilmenin hayallerini kurarlard›.” Boydak Holding Yönetim Kurulu Baflkan Vekili fiükrü Boydak 91 boydak kitap en son 1/9/09 11:21 AM Page 92 sehpas›, genç odas›, sandalye), mutfak, banyo dolab› ve rayl› dolap üretimini gerçeklefltirmektedir. Ayr›ca Holding’in gereksinim duydu¤u strafor üretimi de burada yap›lmaktad›r. Aral›k 2006’da en son teknolojiyle sandalye üretmek üzere Boytafl-5 faaliyete geçmifltir. Boytafl, 2003 y›l›ndan bu yana “‹lk 500 Firma” aras›ndad›r ve 2007 y›l›nda 119. s›rada bulunmaktad›r. 2007’de 2006’ya göre yurtiçi sat›fllar›n› % 6 art›rarak 395 milyon YTL’e ç›karan Boytafl; yurtd›fl› sat›fllar›n› da % 17 yükselterek 26,8 milyon YTL düzeyinde gerçeklefltirmifltir. Boydak Holding Yönetim Kurulu Üyesi Fethi Ünal 92 fiükrü Boydak, Boytafl-1’in kurulmas› karar›ndan sonra sektörde deneyimli bir kifliyi ekibe dahil etmek istediklerini söylüyor ve Boydak’tan gelen teklif üzerine Fethi Ünal’›n Düzce’den Kayseri’ye tafl›nd›¤›n› belirtiyor. fiükrü Boydak ekliyor: "‹fl görüflmesi s›ras›nda Fethi Bey’in kendisine olan güveninden çok etkilenmifltik. Bize ‘ilk etapta bana verece¤iniz ücret çok önemli de¤il, ancak iki y›l sonra da sizinle çal›fl›yorsam, o zaman istedi¤imi al›r›m’ dedi. Gerçekten de dedi¤ini yapt›!" diyor. Görüfltü¤ümüz yöneticiler, Boytafl’ta sistemlerin entegre bir üretim tesisi mant›¤›yla kurulmas›nda ve bugünkü ölçe¤e eriflilmesinde, 1994’te Boydak Grubu’na kat›lan ve halen Boydak A.fi. Yönetim Kurulu Üyesi olarak görev yapan Fethi Ünal’›n önemli katk›lar› oldu¤unu dile getiriyorlar. 1995’te pazarlama flirketi olarak Boypafl ve 1997’de Bepafl kurulur. Bekir Boydak askerden döndükten sonra 1996’dan itibaren Boypafl Genel Müdürü olarak görev yapar. Kurumsallaflmaya paralel olarak 2008’de her iki flirkette de profesyonel kadrolar genel müdür görevini üstlenmifltir. Bugün Boypafl, ‹stikbal kanepe, koltuk, panel mobilya, yatak, ev tekstili, Deco Hal›, ‹s- Boydak 2006 Faaliyet Raporu’nda belirtildi¤i gibi, yaklafl›k 340.000 m2’lik aç›k alan ve 160.000 m2’lik kapal› alanda faaliyet gösteren Boytafl; Bellona, ‹stikbal, Regina Mutfak markalar›yla befl ayr› üretim tesisinde kanepe, koltuk, panel mobilya (yatak odas›, yemek odas›, vitrin, TV Boytafl 2 - 3’ün 2008’deki görüntüsü “Yenileyin, yenilenin” slogan›n kullan›ld›¤› bir broflür örne¤i (Atlantis) boydak kitap en son 1/9/09 11:21 AM Page 93 1996’da bir di¤er grup flirketi Boytrans da faaliyete geçer. Dört kamyonla bafllayan lojistik çal›flmalar›, k›sa sürede 15 t›r’a yükselir. Uzun y›llar Gruba emek veren Yusuf Akda¤ Boytrans’ta yönetici olarak çal›flmaya bafllar. Bu çal›flman›n gerçeklefltirildi¤i 2008’de ise Boytrans A.fi. Yönetim Kurulu üyesi olarak görev yapmaktad›r. Markaya Yap›lan Yat›r›mlar H›z Kazan›yor - 1997 Yusuf Akda¤ tikbal Regina mutfak ve banyo ürünlerini ‹stanbul Bölgesi’nde pazarlamaktad›r. Bepafl ise 2008’de Bellona markal› kanepe, koltuk tak›m›, mobilya, yatak, panel mobilya, ev tekstili ve hal› ürünlerinin yine ‹stanbul Bölgesi’nde sat›fl ve pazarlamas›ndan sorumludur. 2008’de Yusuf Boydak, Boypafl Pazarlama A.fi. Yönetim Kurulu Baflkan›, Bekir Boydak ise Bepafl Dayan›kl› Tüketim Mallar› Pazarlama A.fi.’nin Yönetim Kurulu Baflkan› olarak görevlerini sürdürmektedirler. ‹stikbal için ilk önemli imaj kampanyas› 1997’de “Yenileyin, yenilenin” ad›yla yap›l›r. Burada tüketiciye iletilmek istenen, “Biz ‹stikbal olarak yenilendik, üretim kapasitemizi, yat›r›mlar›m›z› art›rd›k, siz de evlerinizi yenileyin” mesaj›d›r. Kullan›lan slogan ise: “Kalite anlat›lmaz, yaflan›r”d›r. O y›llarda TV’de yüksek izlenme oranlar›na ulaflan “Mahallenin Muhtarlar›” dizisindeki Temel ve Fadime karakterleri, ‹stikbal yatak ve kanepe reklamlar›nda rol al›rlar. Bu da, yine reklam›n talebi ciddi anlamda kamç›lamas›na neden olan bir di¤er örnektir. 1996’da yay›mlanan Temel ve Fadime’li ‹stikbal reklamlar›ndan kareler (Atlantis) 93 boydak kitap en son 1/9/09 11:21 AM Page 94 94 1997 "Kalite anlat›lmaz, yaflan›r” slogan›n›n kullan›ld›¤› bir kampanya (Atlantis) boydak kitap en son 1/9/09 11:21 AM Page 95 Yurtd›fl› Fuarlardan Alfa Möbel’in Kurulufluna – 1997 Boydak Grubu’nun ilk yurtd›fl› da¤›t›m flirketi, Mart 1997’de Almanya’n›n Dortmund kentinde Alfa Möbel ismiyle kurulur. 1992’den beri Boydak Ailesi’ne yurtd›fl›nda mobilya sektörünün geliflimi hakk›nda ve teknik ekipman konusunda dan›flmanl›k yapan Metin Aytulun, bu tarihte Alfa Möbel’e Genel Müdür olarak atan›r. Alfa Möbel, Temmuz 2002’de Almanya’n›n Bochum kentinde, kendine ait olan bir alana tafl›n›r. Mart 2008’de ise Alfa Möbel’in, 24.000 m2’lik bir alan üzerinde kurulu 10.000 m2’lik bir deposu, 10 arac› ve 35 çal›flan› bulunmaktad›r. fiirketin 2007 cirosu €13 milyon olarak gerçekleflmifltir. Memduh Boydak Alfa Möbel’in ilk kuruldu¤u y›llarda Metin Aytulun’la birlikte Almanya’da mobilya satabilmek için epey u¤raflt›klar›n› hat›rl›yor. Hâlâ müflterileri olan Rollermarkt ma¤azas›n›n sat›n alma müdürüyle görüflebilmek için 34 ay zaman harcad›klar›n›, sonunda sa¤lad›klar› randevude sat›n alma müdürünün kendilerine sadece 10 dakika süre tan›d›¤›n› söylüyor. O y›llarda Türk mobilyalar›n›n Almanya’da sat›lmas› duyulmufl fley de¤ildir. Dolay›s›yla Türk üreticilere çok fazla itibar edilmemektedir. Bugün ‹stikbal markas› Alman mobilya sektöründe bilinen ve tan›nan bir markad›r. Metin Aytulun ise 1992’den itibaren Boydak flirketleri ve Boydak Ailesiyle olan iliflkilerini bize flöyle özetliyor: "Almanya’da makine mühendisli¤i okumufl ve orada yaflayan akrabalar› olmam nedeniyle, 1992’de Boydak Grubu’nun yurtd›fl›ndan sat›n alaca¤› tel çekme makinesinin sat›n al›m› konusunda kendilerine yard›mc› oldum. Daha sonra bu makinelerin Kayseri’de kurulmalar› konusunda teknik konularda katk›m oldu. Böylelikle Boydak Grubu’yla önce gönüllülük esas›na göre, ‹stikbal’in 40. Y›l Logosu (1997) (Atlantis) ‹stikbal Mobilya’n›n 1997’deki 40. y›l kutlamas›nda (Ayakta soldan sa¤a: Bekir Boydak, Mustafa Boydak, Memduh Boydak; oturanlar soldan sa¤a: Nazif Türko¤lu, Hac› Boydak, fiükrü Boydak, Yusuf Boydak) daha sonra profesyonel olarak çal›flmaya bafllad›m. Boydak Grubu gerçekten yurtd›fl› pazarlarda varl›k gösterebilmek için uzun y›llar boyunca u¤rafl verdi. 1993’teki Köln Mobilya Fuar›’nda ‹stikbal için 35 m2’lik stand› kiralayabilmek için Köln Belediye Baflkan›’na dahi yaz›l› müracaatta bulunmufltuk. Sonuçta iki asansörün aras›ndaki o küçücük alan› kiralayabildi¤imize hepimiz çok mutlu olmufltuk. Sonraki y›llarda Köln Mobilya Fuar›’n›n yak›n›ndaki birkaç aç›khava panosunu kiralayarak ‹stikbal markas›n› duyurmaya gayret ettik. Ondan sonra da tüketiciyle birebir iletiflimimiz olmamas›na ra¤men, sektörel dergilerde sürekli ‹stikbal markas›n› tekrarlad›k. Bugün ‹stikbal markas› Alman mobilya sektöründe bilinen ve tan›nan bir markad›r." Metin Aytulun görüfllerini dile getirmeyi flöyle sürdürüyor: "Uzun y›llar Almanya’dan kumafl sat›n al›p, bu kumafllar› Kayseri’de üretti¤imiz mobilyalarda döflemelik olarak kullanarak, bitmifl mobilyalar› Almanya’da pazarlad›k. Almanya pazar›na ilk aflamada bu flekilde girdik. Metin Aytulun 95 boydak kitap en son 1/9/09 11:21 AM Page 96 96 Alfa Möbel’in 1997’deki kuruluflu, ‹stikbal’in iletiflim organ› ‘‹stikbal News’un kapa¤›ndan duyurulur Boydak Holding, 2008’de “Bizbize” dergisi yard›m›yla kurumsal iletiflimini sürdürmektedir boydak kitap en son 1/9/09 11:21 AM Page 97 1997’de Köln Mobilya Fuar›’nda ‹stikbal’in stand›ndan bir görüntü 1995’te Almanya’ya 2 milyon DM tutar›nda mobilya sat›yorduk. 1997’de Alfa Möbel kurulduktan sonra, Köln Fuar›’n›n siparifllerini yeni flirketten karfl›lam›flt›k ve 1997’teki Alfa Möbel ciromuz 600.000 DM’ydi. Hangi dönem olursa olsun, hep ‹stikbal markas›yla sat›fl yapt›k. Hiçbir zaman farkl› bir marka alt›nda sat›fl yapmad›k veya mar- kam›z› ya da menfleimizi gizleme ihtiyac› hissetmedik." Bugün Alfa Möbel sadece Almanya pazar›na, aralar›nda Rollermarkt, Poco, Höefffner, Walter, Boss, Porta gibi zincirlerin bulundu¤u, toplam 600 ma¤azaya mal satmaktad›r. Ayr›ca Boydak D›fl Ticaret, Avrupa’da Avusturya, Lüksemburg, Çek Cumhuriyeti, Ukrayna ve Hollanda gibi ülkelere do¤rudan ihracat gerçeklefltirmektedir. Metin Aytulun Almanya pazar›nda olman›n sat›fl›n ötesinde anlam› oldu¤unu, özellikle Alman tüketicisinin hem yüksek fiyat esnekli¤ine sahip, hem de çok talepkâr bir müflteri oldu¤unu belirtiyor. Bunlar›n ötesinde, Alman pazar›nda satabilmenin, dünyan›n pekçok köflesinde baflka kap›lar› açt›¤›na de¤iniyor. Alman pazar›ndaki ‹stikbal tüketicilerinin profilini sordu¤umuzda, al›c› profilinin modelden modele de¤iflti¤ini; ancak ortalamada, % 35’inin Almanya’da yaflayan Türklerden, % 35’nin di¤er yabanc›lardan ve % 30’unun da Almanlardan olufltu¤unu ö¤reniyoruz. 97 1999 Köln Mobilya Fuar›’nda ‹stikbal stand› ‹stikbal, 2001 Köln Mobilya Fuar›’nda varl›¤›n› giderek daha fazla hissettirmeyi baflar›r boydak kitap en son 1/9/09 11:21 AM Page 98 1998 Krizinin Getirisi - Boyteks Üretime Bafll›yor 98 Genelde krizleri f›rsata çevirmesini iyi bilen Boydak Grubu, bu kez de 1998 krizinden kumafl dokuma fabrikas› Boyteks’i kurarak ç›kar! Boydak Grubu 1998’de kendi üretimi için gerekli olan yatak kumafl›n›n % 80’ini a¤›rl›kl› olarak Belçika’dan ithal etmekte, % 20’sini iç piyasadan karfl›lamaktad›r. Türkiye’nin içinde bulundu¤u zor ekonomik koflullar nedeniyle, o dönemde akredetif açmada büyük zorluklar yaflan›r. Dolay›s›yla Belçika’dan ithal edilecek yatak kumafl› teslimat›nda gecikmeler olur ve üretim aksar. Bunun üzerine Boydak Ailesi bir kez daha imalât için yerleri olmad›¤› halde, sat›n ald›klar› 8 adet Picanol marka dokuma tezgâh›n› Merkez Çelik’in bir köflesine yerlefltirerek, dokuma üretimine geçerler. Ard›ndan 8 tezgâh ve bir 8 daha, bir bakarlar Merkez Çelik’in çat›s› alt›nda tam 24 tezgâha ulaflm›fllar. Bunun üzerine bu tezgâhlar› yeni yapt›rd›klar› bir hangara tafl›rlar ve 24 ek tezgâh daha alarak, o dönem 48 tezgâhtan oluflan Boyteks’i 1998’de kurmufl olurlar. Di¤er birçok Boydak’lara ait iflletme tesisinde oldu¤u gibi, önce üretim bafllar, sat›fl yap›l›r. Çünkü pazar koflullar› h›zl› hareket etmeyi gerektirmektedir. Ard›ndan firma ismi ve hatta yeni flirket kuruluflu gelir (1998’de ayr›ca ‹stikbal A.fi. ad›yla sadece yatak üretmek üzere yeni bir flirket kurulur. Bu flirket hâlâ yatak üretimini sürdürmektedir. Tüm mobilya üretimi, Merkez Çelik A.fi. ve Boytafl’lar çat›s›nda toplan›r. ‹stikbal Mobilya flirketinin faaliyetine 2000’de son verilir). 2008’de Boyteks’te 300 tezgâh bulunmaktad›r. Dünyan›n ikinci en büyük yatak kumafl üreticisi konumundad›r. Dünya üzerindeki di¤er büyük yatak kumafl› üreticileri 20-25 y›l önce kurulmufl ve daha sonra yeni teknolojiyi entegre etmifl tesislerdir. Boyteks ise, kuruluflundan itibaren üretimde hep en son teknolojiyi benimsemifltir. 2008’de 3.500.000 metre üretim yapan Boyteks, sat›fllar›n›n % 70’ini ihraç etmektedir. Bu arada Hac› Boydak, yatak kumafl üretimine iliflkin Belçikal› bir firmayla yaflad›klar› bir olay› bize flöyle aktar›yor. 2003’te, Belçikal› Deslee Clama kumafl üreticisi firma, Boydak Ailesi’den randevu ister. Görüflmede fabrikalar›n› Boydak Grubu’na satmak istediklerini söylerler. Çünkü bu geçen zamanda Boyteks yatak kumafl› üreticisi olarak sesini duyurmufltur. Boydak Ailesi de “Belçikal› flirketin kulland›¤› teknolojinin yeni olmad›¤›” gerekçesiyle bu teklifi geri çevirir. Ancak do¤al olarak birkaç y›l önce akredetif açmada zorluk yaflanan koflullar hat›rlan›nca, k›sa sürede Boyteks’in dünya yatak kumafl› piyasas›nda geldi¤i nokta, gerçekten gurur vericidir. K›saca özetleyecek olursak, ‹stikbal markas›n›n temelleri, 1957’de oldukça zor koflullar alt›nda Hac› Mustafa ve Hac› Sami Boydak taraf›ndan Kayseri’de at›l›r. ‹stikbal, markalaflma çabalar›na bafllamadan önce, güçlenebilmek için üretim çeflitlili¤ini azaltma yoluna gider. Daha sonra, yer ald›¤› sektörlerdeki pazar paylar›n› art›rd›kça, bu kez de ileri ve geri entegrasyonu baflar›yla uygulamaya koyar. Çünkü o y›llarda Türkiye’de ciddi boyutlarda ara ve yar› mamûl s›k›nt›s› 2008’de Boyteks-‹stikbal 1 tesisleri boydak kitap en son 1/9/09 11:21 AM Page 99 yaflanmaktad›r. Üretim hatlar›n›n kesintisiz ve sorunsuz çal›flabilmesi için, önce kendi ihtiyaçlar›na yönelik olarak elyaf, sünger, yay ve çelik üretmeye bafllar. Yine benzer nedenlerle, tekstile ve hatta tafl›mac›l›¤a girer. Sonuçta da "önce uzmanlafl, ard›ndan ileriye ve geriye do¤ru entegre ol” ilkesinin birebir uygulay›c›s› olur. "Dünyada ve Türkiye’de Mobilya Sektörünün Evrimi" bölümünde de de¤indi¤imiz gibi, günümüzde dahi dünya mobilya sanayinde ayn› çat› alt›nda 500’den fazla iflçi çal›flt›ran fabrikalar› görmek epey zordur (International Tropical Timber Organization (ITTO) and International Trade Centre (UNCTAD/WTO), International Wooden Furniture Markets: A Review, Geneva, 2005, s.1). Dünyada baflar›l› olan flirketler, büyük ölçekte mobilya üretimine geçebilen ve bunun yan› s›ra, hem hammadde ve yar› mamûl girdilerinin teminini kesintisiz sa¤layabilen, hem de ürettikleri mobilyalar› satabilmek için etkin perakende zincirleri oluflturabilenlerdir. ‹flte ‹stikbal Mobilya ve Boydak Holding, bu anlamda dünyada baflka bir benzeri olmayan, çelikten, tekstil üretimine, mobilya üretiminden, lojisti¤e kadar bafltan sona entegre bir tesis yaratm›flt›r. Böylelikle Grup, Bekir Boydak’›n ifade etti¤i gibi: "dünyada türünün tek örne¤i” olmay› sürdürmektedir. 1999 ve Grubun Mobilya Sektörü D›fl›ndaki Yat›r›mlar›n› Art›rmas› HES Kablo’nun ortaklar› aras›nda kaynak yetersizli¤i nedeniyle 1999’da bir anlaflmazl›k do¤ar. HES Kablo ve ona ba¤l› flirketlerin düfltü¤ü maddi s›k›nt›lar nedeniyle, ortaklar›n iste¤iyle HES Kablo ve Anadolu Finans, Boydaklara sat›l›r. Di¤er iflletmeler ise, öteki ortaklar aras›nda paylaflt›r›l›r. Boydak Ailesi’nin bu tarihte HES Kablo’da yaklafl›k % 17’lik bir pay› bulunmaktad›r ancak yönetimde de¤ildir. Her konuda oldu¤u gibi, bu konu da önce aile meclisinde görüflülüp tart›fl›r ve daha önce HES Kablo’daki deneyimi nedeniyle konu Mustafa Boydak’a teslim edilir. Yap›lan ayr›nt›l› çal›flmalar sonucunda, HES’teki darbo¤azdan ç›kabilmek için HES Kablo’yu sat›n alma karar› verilir. Böylelikle HES’teki hisselerin % 70’i Boydak Ailesi, % 30’u ise akrabalar›ndan Gürdo¤an Ailesi taraf›ndan Mart 1999’da sat›n Hasan Hüseyin Gürdo¤an, Mustafa Boydak ve H. Mustafa Boydak’la birlikte al›n›r. Hasan Hüseyin Gürdo¤an HES Kablo Yönetim Kurulu Baflkan Yard›mc›s› olarak, 150 kifliyle kurduklar› HES Kablo’nun bugün 850 kifliye ulaflt›¤›n› ve 2007’de ISO 500’de 57. s›rada oldu¤unu belirtiyor. ‹lk kurulufl y›llar›nda flimdiki üretim rakamlar›n›n onda biri kadar üretim yapt›klar›n› söyleyen Gürdo¤an, 1999’dan sonra HES Kablo’nun çok önemli bir ivme kazand›¤›n› ekliyor. O tarihten sonra Hac› Boydak ve Mustafa Boydak 6-9 ay flirketin rehabilitasyonu için çal›fl›rlar. Bu dönemde HES Kablo’da sermaye art›fl›na giderler. Tüm üretim süreçleri gözden geçirilir, gerekli yenileme ifllemleri yap›l›r. HES Yönetim Kurulu Baflkan› Mustafa Boydak, 1999’da HES Kablo’yu sat›n ald›klar›nda cirosunun yaklafl›k $ 50 milyon oldu¤unu belirtiyor. HES Kablo’nun 2007 cirosu ise, $ 550 milyon’dur. Sekiz y›l içinde HES Kablo dolar baz›nda 10 kattan daha fazla bir büyüme yakalayarak, Boydak Grubu flirketleri aras›nda 2007 sonuçlar›na göre ‹SO ‹lk 500’e 57. s›radan giren en büyük flirket kimli¤ine kavuflur. 2008’de HES Kablo, bak›r haberleflme kablosunun yan› s›ra, fiber optik kablo, data ve LAN kablosu, enerji kablosu, alüminyum iletken, elektrolitik bak›r tel, emaye bobin teli ve PVC granül üretmektedir. Ayr›ca 2000’de kurulan HCS ile (HES Cabling Systems) bilgisayar a¤› kablolar› üretimine bafllanm›flt›r. 2000’de $ 2.0 milyon olan HCS cirosu, 2007’de $ 20 milyona yükselmifltir. ABD’li Molex firmas› 2008’in ikinci yar›s›nda HCS’ye % 40 payla ortak olmufltur. Bu pay devriyle kurulufl sermayesine göre önemli bir gelir elde edilmifltir. HCS’de HES Kablo’nun pay› % 30 olarak sürecektir. Mustafa Boydak May›s 2008’deki bir mülakat›nda, Boydak Grubu olarak daha h›zl› büyümeyi planlad›klar› sektörler aras›nda kabloyu saymakta ve flöyle demektedir: "Pazar pay›m›z› biraz daha art›rmak istiyo- 99 boydak kitap en son 1/9/09 11:21 AM Page 100 ruz. Pazar pay›m›z % 20’nin üzerindedir. Bunun için yeni yat›r›mlar yapaca¤›z. Yeni bir alüminyum iletken ve kablo tesisi kuruyoruz. Yan›nda elektrolitik bak›r tesisi kuruyoruz. Bunlar Kayseri’de olacak. Yat›r›m›n de¤eri €20 milyon’dur." (Ekinci, ‹brahim, “Enerjiye Giriyor, Kablo, Mobilya ve Biliflimde Daha H›zl› Koflacak”, Milliyet, 18/05/2008, s. 13). 100 Boydak Grubu bir di¤er mobilya d›fl› yat›r›m›n› yine 1999’da gerçeklefltirir. 1991’de Kayserili ifladamlar› taraf›ndan kurulan Anadolu Finans’ta, Boydak Ailesi’nin pay› vard›r. Temmuz 1999’da Anadolu Finans tamamen Boydak Grubu’na sat›l›r. Yine o dönemde Anadolu Finans’ta Yönetim Kurulu üyesi olarak görev yapan Mustafa Boydak, Anadolu Finans’›n sat›n al›nmas› çal›flmalar›na Aile’yi temsilen kat›l›r. Mustafa Boydak: "Bankan›n tamam›n› sat›n alma konusunda baz› endiflelerimiz vard›. Ancak sat›n almaya karar verdikten sonra, tüm aile üyeleri bu karara destek verdi. Aram›zdan hiç çatlak ses ç›kmad›” diyor. Burada bir kez daha Aile’nin ifle yaklafl›m›n› ve her koflulda kendi aralar›nda dayan›flmay› esas k›labildiklerini görebiliyoruz. Bu kez 6 ay süreyle Hac› Boydak ve Mustafa Boydak hafta içinde ‹stanbul’da Anadolu Finans’›n bafl›nda bulunurlar. Daha sonra Genel Müdür Yunus Nacar göreve bafllar. Profesyonel kadrolar artar, sermaye art›fl› yap›l›r ve flubeleflme h›z kazan›r. Mustafa Boydak özellikle 2001 krizinde Anadolu Finans’›n mali bir s›k›nt› içinde olmamas›na ra¤men, baflka kat›l›m bankalar›n›n yaflad›¤› s›k›nt›lar nedeniyle mevduat sahiplerinin nakitlerini çekti¤ini ve 6 ayda % 50 küçüldüklerini, ancak hiç y›lmad›klar›n› söylüyor. Ayn› y›l mobilya sektörü de küçülür. Mustafa Boydak o günleri anarken: "Ancak Aile ve ortaklar›m›z›n dayan›flmas›yla o kötü günleri geride b›rakabildik. Bu da bizim flirketimiz için bir dönüm noktas›yd›. Moralimizi bozmadan iletiflimimizi sürdürdük. Nakit yönetimini tamamen kendimiz üstlendik ve k›sa vadede nakit getirecek ifllere odakland›k. Böyle zamanlarda liderlik, moral bozuklu¤una tahammül edemez. Biz de moralimizi bozmamaya ya da d›fla yans›tmamaya özen gösterdik. Böylelikle krizi baflar›yla atlatabildik” diyor. Türkiye’de faaliyet gösteren Family Finans 2004 y›l›nda Ülker Grubu’na geçer. 2005’te ise Anadolu Finans ve Family Finans birleflerek Türkiye Finans Kat›l›m Bankas› A.fi.’yi kurarlar. Birleflme s›ras›nda iki flirketin büyüklükleri birbirine yak›nd›r: Anadolu Finans’›n kârl›l›¤› daha yüksektir. Family Finans ise mevduatta daha ileridedir. Temmuz 2007’de ise, Türkiye Finans Kat›l›m Bankas› A.fi.’nin % 60’›, $1,080 milyar karfl›l›¤›nda, Suudi Arabistan’›n aktif toplamda en büyük bankas› The National Commercial Bank’e (NCB) sat›lma karar› al›n›r ve bu sat›fla, Bankac›l›k Dü- Türkiye Finans Kat›l›m Bankas›’nda Boydak ve Ülker aileleri birlikte (soldan sa¤a: fiükrü Boydak, Hac› Boydak ve Murat Ülker) boydak kitap en son 1/9/09 11:21 AM Page 101 101 Boydak Ailesi Ülker’i ziyaretlerinde (soldan sa¤a oturanlar: Murat Ülker, Yusuf Boydak, ‹lhan ‹mik, Hac› Boydak; ayakta soldan sa¤a Bahattin Ütnü, Memduh Boydak ve Bekir Boydak) zenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) taraf›ndan 29 fiubat 2008’de onay verilir. Yeni ortakl›k yap›s›nda, Boydak ve Ülker Gruplar›’n›n % 20’lik paylar› bulunmaktad›r. Türkiye Finans Yönetim Kurulu Baflkan› Mustafa Boydak, bu ortakl›kla Banka’n›n k›sa vadede yeni ürün ve hizmetleri pazara sunarak, hem yurtiçinde hem de yurtd›fl› piyasalarda daha rekabetçi bir yap›ya kavuflaca¤›n› belirtmektedir. Türkiye Finans Genel Müdürü Yunus Nacar ise, flube say›s›n›n 2008’de 138’den 175’e, çal›flan say›s›n›n da 2.500’den 3.500’e ç›kaca¤›n› müjdeler ("Türkiye Finans’›n Yüzde 60’› NCB’nin”, Referans, 1-2 Mart 2008, s.5). 2000 Y›l› ve Toplam Kalite ‹stikbal Grubu 2000’li y›llarda toplam kaliteye yönelir ve verimlili¤i art›rmak ad›na bir dizi önlem al›r. Bunlardan en belli bafll›s› üretim planlamada uygulanmaya bafllan›lan etüdlerdir. Etüdler yard›m›yla, üretilen bir üründe ortalama üretim süresi saptan›r ve üretim planlar› bu adet/saat hesaplamas› esas al›narak yap›l›r. Mustafa Gayret, etüd hesaplamalar›n›n olmad›¤› dönemlerde, bu hesaplamalar›n sadece basit hesap makineleri yard›m›yla yap›ld›¤›n›, ancak ilerleyen y›llarda üretim sürelerinin 15 günlük dilimlerde 7-8 farkl› kiflinin ayn› ürünü üretim sürele- 2008’de ‹stikbal üretim hatt›nda, ortalama 16-18 saniyede bir kanepe, 5 saniyede ise bir yatak üretilmektedir. Boydak Holding 2008 y›l›nda mobilya sektörünün ve mobilya sektörüne ana girdi sa¤layan sanayinin d›fl›nda; kablolama ve kat›l›m bankac›l›¤› konusunda faaliyetlerini sürdürmektedir. rinin saptanarak, o ürünün ortalama üretim süresinin belirlendi¤ini ve ard›ndan tüm üretim planlar›n›n ve terminlerin bu etüd hesaplamalar› esas al›narak gerçeklefltirildi¤ine dikkat çekiyor. 2008’de ‹stikbal üretim hatt›nda, ortalama 16-18 saniyede bir kanepe, 5 saniyede ise bir yatak üretilmektedir. boydak kitap en son 1/9/09 11:21 AM Page 102 2001 Krizi Mustafa Boydak 2001 krizi için bir mülakât›nda flöyle diyor: "2001 krizinde çok s›k›nt› çektik. Bütün Aile olarak çektik. Ama biz finansla ilgilendi¤imiz için kendimizi daha sorumlu hissettik. Gündüz beraber çal›fl›yorsunuz, çal›flanlar›n sizden enerji almas› lâz›m. Siz çöküntü içinde olursan›z, onlar ne yaps›n. fiahsen o zamanki dik duruflumuzu be¤eniyorum. Hiç e¤ilmedik, etraf›m›za hep enerji vermeye çal›flt›k, ac›lar›m›z› içimize ak›tt›k” (Kalkan, Emir, ‹rfan Birol, Murat Yerlikhan, Kayseri Meflhurlar›, Mazaka Yay›nc›l›k, Kayseri, 2006, s. 369). Boydak Holding 2001 krizinden sonra ihracat›n› art›rma yönünde bir karar verir ve her üretim tesisine, üretiminin % 30’luk bölümünü d›fl pazarlarda satma hedefini getirir. ‹letiflimde Teknolojik Yeniliklerin Öne Ç›kt›¤› Y›llar 102 2000’li y›llarda ise slogan “Yaflanacak çok fley var” olarak de¤ifltirilir. Burada, tüketiciler için yaflam kalitesinin, öncelikler s›ralamas›nda giderek daha yukar›lara do¤ru t›rmanmas›ndan yola ç›k›larak, daha iyi bir yaflama davet vard›r. Bu dönemde ‹stikbal’in ürün yelpazesi genifllemifl, eskiden olmayan ürün gruplar› portföye dahil olmufl ve teknolojinin yard›m›yla daha farkl› ifllevlere sahip ürünler pazara sunulmaya bafllanm›flt›r. 2002 y›l›nda ise ‹stikbal’in 45. kurulufl y›ldönümü nedeniyle “‹lgi Alanlar›m›z” adl› film yay›mlan›r. Bu film, Atlantis’e, Reklamc›lar Derne¤i’nin yarat›c›l›k ödülü olan Kristal Elma’da "Yaflanacak Çok fiey Var” slogan›n›n kullan›ld›¤› kampanyalardan bir örnek (Atlantis) ‹stikbal’in 45. Y›l Logosu (Atlantis) 2003 y›l›nda TV kurumsal imaj kategorisinde ikincilik ödülü getirir. 2004’ten bu yana ‹stikbal’in kulland›¤› slogan “Rahatl›¤›n adresi”ne dönüflmüfl bulunmaktad›r. Çünkü özellikle gençler, adeta bir “keyif kufla¤›” haline gelmifl durumdad›r. Bunda, do¤al olarak tüketiciyi daha fazla, daha da fazla memnun etmeye çal›flan üretici firmalar›n da pay› vard›r. 2004’ten bu yana ‹stikbal’in kulland›¤› slogan “Rahatl›¤›n adresi”ne dönüflmüfl bulunmaktad›r. Rakibe göre fark yaratabilmek için, daha iyi ürün, daha iyi servis veren markalar belki fark›nda olmadan tüketicilerinin beklentilerini de yukar› çekmektedirler. Hal böyle olunca, rahatl›k, rahat etmek, giderek yaflam›m›z›n daha önemli bir parças› haline gelmektedir. Buradan hareketle ‹stikbal de tüketicilerine “yaflamdan keyif alabilmek için yaflad›¤›n›z mekân› de¤ifltirin, güzellefltirin” deme yolunu seçer. Ayr›ca bu slogan, “Ev Concept”le de çok iyi örtüflür. ‹stikbal 45. Y›l – “‹lgi Alanlar›m›z” (Atlantis) boydak kitap en son 1/9/09 11:22 AM Page 103 Kullan›lan tüm farkl› sloganlar, ayn› zamanda ‹stikbal’in geçirdi¤i evrime tan›kl›k etmektedir. ‹stikbal’in yap›s›, üretimi, ürün yelpazesi, hayalleri de¤ifltikçe, slogan da bu de¤iflime ayna tutar. Grup, yataktaki önemli bir s›çramay› Ocak 1998’de Nasco Nasreddin Holding’e ait Yatsan’dan makine, teçhizat ve isim haklar›n› sat›n alarak gerçeklefltirir. O y›llarda ileri yay teknolojisine sahip olan Superlastic yay sistemleri (SL) ABD’li Leggett and Platt Inc. taraf›ndan üretilmekte veya lisansla sat›lmaktad›r. Bu anlaflmayla Leggett and Platt Inc., SL lisans›n› Merkez Çelik’e satm›fl olur. Tüm bu geliflmeler, ‹stikbal Grubu’nun k›sa sürede yatakta önemli bir baflar› kazanmas› için gerekli zemini haz›rlar. 2005 y›l›nda ise teknolojik üstünlüklerle pazara sunulan “Viscolex” yatak lansman› yap›l›r. Ürün vaadi çok yal›n ve etkileyicidir. ‹letifliminde, “Yata¤›n›z›n içindeki petrol türevi maddeler ›s›ya duyarl›d›r ve vücudunuzun tam fleklini al›r. Bu flekilde kan dolafl›m›n›z rahatlar ve rahat bir flekilde uyur, s›rt ve bel a¤r›lar›ndan flikayet etmezsiniz” denilmektedir. Filmin sonunda da “‹stikbal, rahatl›¤›n adresi” slogan›na yer verilir. “Viscolex” teknolojisiyle üretilen “Viscolex”, “Form-Pedic”, “Ultraform”, “Ultraform Baby” ve “Viscopocket” yataklar›n›n tümünde vücut ›s›s›na duyarl›, “viscoelastik” adl› özel malzeme kullan›lmaktad›r. Bu flekilde rahat edememekten kaynaklanan yatakta dönme sorunu % 80’lere varan oranlarda azal›r. Çünkü viscolex teknolojisi, kiflinin a¤›rl›¤›n› tüm yüzeye eflit da¤›tarak, rahatl›k 103 “Viscolex” TV reklam filminden kareler (Atlantis) boydak kitap en son 1/9/09 11:22 AM Page 104 2005’te bir di¤er “Viscolex” özelli¤e sahip, “Viscopocket” yatak reklamlar› yay›mlan›r. “Viscopocket” yataklar›nda bafl/omuz, s›rt/kalça ve bacak/ayak bölümlerinde farkl› kal›nl›klarda yaylar kullan›larak, vücut a¤›rl›¤›n›n tüm yüzeye eflit olarak da¤›lmas› sa¤lan›r. Ayr›ca metrekare bafl›na düflen yay say›s›, öteki yataklara göre daha fazlad›r. “Viscolex” için yarat›lan Peddy karakteri (Atlantis) 104 sa¤lar. Ayr›ca mikroorganizmalar›n üremesini önleyen örgü kumafl, ast›m hastalar›na ve alerjik bünyelere ek fayda yaratmaktad›r. TV filmi, uzay›n herhangi bir noktas›nda bir anneyle çocu¤unu “Viscolex” teknolojili yataklarda uyurken gösterir. Seçilen mekan, soyut ama konforlu, sade ama “high tech” bir atmosferi yans›t›r. Son sahnede, Mustafa Topalo¤lu ekranda belirir ve uzaydaki trafik s›k›fl›kl›¤› nedeniyle eve geç kald›¤›n› söyleyerek, filme ek bir sürpriz unsuru katar. Filmin yönetmeni Ömer Faruk Sorak, prodüksiyon flirketi Depo Film’dir. 2007’de Klan reklam ajans› imzas›yla yay›mlanan “Orgatech” reklamlar›yla, ‹stikbal yataklar›n›n do¤ayla teknolojiyi nas›l birlefltirdi¤i anlat›l›r. Organik pamuktan üretilen kumaflla kapl› yataklarda, çift yay sistemiyle % 75 daha fazla süspansiyon sa¤lanmaktad›r. ‹stikbal yeni teknolojileri tüketicilerine sunmay› sürdürür. ‹stikbal ilk baflta söyledi¤inde ›srar etmektedir. Tüketicilerin y›llar içinde de¤iflen taleplerine göre, hem kaliteli hem de yenilikçi oldu¤unu farkl› flekillerde söylemeyi sürdürür. Boyteks Bursa Fabrikas› Teknik Genel Müdür Yard›mc›s› bir söyleflide kalite üzerinde flu vurucu sözleri söylemektedir: "Kalite art›k ölçülebilen bir kavram. (...) Kumafllar›n yafl-kuru veya ›fl›k hasl›klar›, y›rt›lma ve dikifl mukavemet- ‘Viscopocket’ yataklar›n› aç›klayan bas›n reklamlar› (Atlantis) boydak kitap en son 1/9/09 11:22 AM Page 105 105 “Orgatech” yatak reklamlar› (Klan) leri konusunda her türlü testi yapabiliyor ve ard›ndan karfl›laflt›rabiliyoruz”. (“Hedefimiz 2007’de Dünya Liderli¤i”, www.kobifinans.com.tr, 31/03/2005; siteye eriflim 03/08/2005). Baflka bir deyiflle, ‹stikbal’de oldu¤u gibi, iletiflimde “kalite” vurgusu yap›l›yorsa, flirket olarak da bunun arkas›nda durabilmek gerekir. ‹letiflim için yap›lanlar› özetleyecek olursak, ‹stikbal yöneticileri, üretimdeki tüm bu geliflmelere paralel olarak, markalaflma çabalar›na giriflirler ve da¤›t›m› Marmara Bölgesi’ne kadar genifllettikten sonra, marka iletiflimine geçerler. ‹letiflim demek, marka sorumlulu¤u demektir. Hemen tüketici fiyat listesi yay›nlarlar ve ürün garantisiyle birlikte, evlere ücretsiz teslim ve montaj uygulamas›n› bafllat›rlar. Di¤er yandan baz› önemli ürünlerin portföye kat›lmas›, ‹stikbal bayilerini oluflturma zaman›n›n geldi¤ini müjdeler. Bayiler ise markan›n görünürlü¤ünü pekifltirir ve adeta markalaflma ad›na günde 24 saat aç›khava reklam› ifllevi gö- rürler… ‹stikbal gerçek anlamda, pazarlama ö¤eleri birbiriyle yo¤rulmufl, birinin di¤erini tetikledi¤i ve gerekli zemini haz›rlad›¤› bir örnek olarak karfl›m›zda durmaktad›r. ‹letiflim demek, marka sorumlulu¤u demektir. ‹stikbal gerçek anlamda, pazarlama ö¤eleri birbiriyle yo¤rulmufl, birinin di¤erini tetikledi¤i ve gerekli zemini haz›rlad›¤› bir örnek olarak karfl›m›zda durmaktad›r. boydak kitap en son 1/9/09 11:22 AM Page 106 "Önce Tüketicini Tan›” Muzaffer Çetinkaya son y›llarda tüketicilerin mobilya ma¤azalar›ndan beklentilerinin oldukça de¤iflti¤ini belirterek, yaflam alanlar›n› zenginlefltirecek, güzellefltirecek tüm yeniliklere ayn› anda sahip olmak istediklerini söylüyor. Tüketiciler ma¤azaya sadece mobilya almak için gelmiyorlar. Tüm mobilya ürünlerini ve hatta aksesuarlar› dahi birlikte sat›n almay› ye¤liyorlar. Bekir Boydak ise “Ev Concept”in pazar ve flirket gerçekleriyle nas›l örtüfltü¤ünü flu sözlerle aç›kl›yor: "2000’lerde ürün çeflitlili¤imizin artmas›yla, art›k ürünlerimizi gerekti¤i gibi sergileyebilmek için 3.000 m2’lik alanlara ihtiyaç duyar olmufltuk. 1990’l› y›llarda bayilerimizdeki toplam teflhir alan›m›z 300.000 m2’lik iken, bu say› 2005’te 1,2 milyon m2’ye ç›km›fl durumda. Biliyoruz ki teflhir, bizim iflimizde en kritik unsurlardan biri. Çünkü göze ve zevke hitap ediyoruz”. 106 ‹flte bu bilgilerden yola ç›kan Grup, ürün gam›n› geniflleterek, sehpadan hal›ya tüketicilerin her fleyi bulabilecekleri “Ev Concept”ini gelifltirir. Böylesi bir geliflim ise, flirketler için hem üretim taraf›nda hem de ma¤azac›l›k cephesinde yeni yat›r›mlar›n habercisidir. 10.000 m2 büyüklü¤ündeki ilk mega ma¤aza May›s 2005’te Ankara’da aç›l›r. Ortalamada 5.000 m2’lik alanlar üzerine kurulan benzer yat›r›mlar Bursa, Samsun, Diyarbak›r, ‹stanbul, Tokat, Erzurum, Elaz›¤, Trabzon, Kayseri, Gaziantep gibi illerde devam etmektedir. Hedef 2009’da bu ma¤azalar›n 35’e ç›kar›lmas›d›r. 2006’da ise ‹stikbal, evin yan› s›ra otellere de mobilya üretmeye bafllar. Böylelikle flirketler tüketicilerine kulak vererek, yeni yat›r›m kararlar› alm›fl olurlar. Bu ise hep duydu¤umuz, ama nadiren gördü¤ümüz “tüketici odakl›” olmaya canl› bir örnek oluflturmaktad›r. Mustafa Boydak sorumuz üzerine, e¤er “tasar›m” konusunda tüketici bir doygunlu¤a ulafl›rsa, bundan sonra markalar›n birbirlerinden farkl›laflmak için “en h›zl› hizmeti, en kaliteli flekilde verebilme” niteli¤i üzerinde rekabet edebileceklerini belirtiyor. Ayr›ca ergonomik, sa¤l›kl› ve çevreye duyarl› ürünlerin k›sa vadede tüketiciler taraf›ndan daha çok talep edilece¤ini sözlerine ekliyor. 2005 “Unique” kampanyas› bas›n reklamlar› (Atlantis) boydak kitap en son 1/9/09 11:22 AM Page 107 107 2005 “Unique” kampanyas› TV reklam›ndan kareler (Atlantis) boydak kitap en son 1/9/09 11:22 AM Page 108 ‹stikbal 2005’te “Pozitif yaflam” slogan›yla yeni serisi “Unique”in lansman›n› gerçeklefltirir ve “Unique” serisiyle tüketicilerine, tam da istedikleri gibi, mobilyadan ev tekstiline, mutfaktan hal›ya, çok zengin bir koleksiyon sundu¤unun haberini verir. Reklam filminde, “Unique” mobilyalar yokken, sanki ortam boflmufl hissi yarat›lmak istenir. “Unique” serisiyle ise, hayat adeta yeniden bafllar ve ortam birden renklenir. Filmde özel efektlerden çokca yararlan›lm›flt›r. Yarat›c› çal›flmas› Atlantis’e ait olan bu kampanyan›n yönetmeni, “Gora” filminin efekt yönetmeni K›vanç Bar›önü’dür. Kala Film prodüksiyon flirketi olarak görev al›r. Film müzi¤i, reklam filmi için özel olarak yarat›l›r. Filmin sonunda d›fl ses: "Sizi flafl›rtacak yenilikleri ‹stikbal’den bekleyin. ‘Unique’. Yeni bir konsept. ‹stikbal’den” der. Yine tüketici beklentilerinden yola ç›kan “Design Your Life” kampanyas›, 2006’da hayat bulur. Bu kez ‹stikbal, tüketicilerine "istedi¤iniz gibi döfleyin, hayal etti¤iniz gibi yaflay›n” diyerek seslenir. Çünkü ‹stikbal’de mobilyalar, kullan›c›lar taraf›ndan de¤iflik biçimlerde yerlefltirilebilmeye izin verecek flekilde üretilir. Örne¤in mobilyalar, farkl› kol alternatifleri ya da sa¤a veya sola yerlefltirilebilen köfle gruplar›, oturma ve uzanma alternatifleriyle birlikte sunulur. Böylelikle tüketiciler, “Design Your Life” serisi yard›m›yla, gün içinde de¤iflen ihtiyaçlar›na göre, dar ya da genifl mekanlardan rahatl›kla yararlanabilirler. 108 "Country Collection" reklam› (Rafineri). “Tüm detaylar usta ellerde flekilleniyor” diyerek, ne kadar fabrikada üretilirse üretilsin, mobilyada el eme¤inin önemini bir kez daha ortaya koyuyor. Bu kampanya sonras›nda sat›fllar en az % 30 oran›nda art›yor 2006 “Design Your Life” broflüründen bir sayfa (Atlantis) boydak kitap en son 1/9/09 11:22 AM Page 109 109 2007 “Design Your Life” TV reklam›ndan kareler (Atlantis) boydak kitap en son 1/9/09 11:22 AM Page 110 ‹stikbal’den 2008’de Yeni bir Patent Baflvurusu: "Biocare" ‹stikbal yeni ürünleri pazara sunmay› 2008’de de sürdürür ve Nisan 2008’de elektromanyetik kirlili¤e çare olarak “Biocare” adl› ürünün lansman›n› gerçeklefltirir. Biocare, günlük hayatta kulland›¤›m›z bilgisayar, cep telefonu, televizyon gibi elektronik cihazlardan yay›lan iyonlaflt›r›lmam›fl radyasyonu % 98,5 oran›nda engelleyen bir kumaflt›r. ‹stikbal ve Boyteks Ar-Ge’sinin önderli¤inde, aralar›nda akademisyenlerin ve uzmanlar›n bulundu¤u 100 kiflilik genifl bir ekip taraf›ndan gelifltirilen Biocare’de nanoteknolojik iplikler kullan›lm›fl ve kumafl, özel bir örgü sistemi ve geometriyle Kayseri’de üretilmifltir. Patent baflvurusu yap›lm›fl olan Biocare, öncelikle uyku sa¤l›¤› nedeniyle ‹stikbal yatak, yorgan, yast›k ve alez ürünlerinde kullan›lmaya bafllanm›flt›r. Biocare’›n tekstil sektörünün yan› s›ra, elektromanyetik dalgalar› ekranlama özelli¤inden dolay›, sa¤l›k ve savunma gibi birçok sektörde kullan›m alan› bulaca¤› tahminlenmektedir. Biocare kumafl kullan›larak üretilen Biotech uyku sistemlerinin iletiflim kampanyas› Atlantis taraf›ndan yarat›l›r ve May›s 2008’de TV ve gazete reklamlar›yla tüketicilere duyurulur. 110 "Biotech" bas›n kampanyas› – May›s 2008 (Atlantis) boydak kitap en son 1/9/09 11:22 AM Page 111 111 "Biotech" TV kampanyas›ndan kareler– May›s 2008 (Atlantis) boydak kitap en son 1/9/09 11:22 AM Page 112 112 Tüketici beklentilerine kulak veren ‹stikbal, Sevgililer Günü için özel olarak üretilen ürünler için reklam kampanyalar› düzenler (Atlantis) boydak kitap en son 1/9/09 11:22 AM Page 113 hiptir. Bu depolama ve da¤›t›m tesisinde 10 araç ve 40 çal›flan hizmet vermektedir. Hedef, New York çevresindeki 3.500 mobilyac›ya eriflmektir. Bunlar›n ötesinde Grubun mobilya ihracat› do¤rudan Boydak D›fl Ticaret A.fi. taraf›ndan gerçeklefltirilmektedir. 2000’li y›llarda Alfa Möbel D›fl Pazarlarda ‹stikbal Markas› Mart 2008’de Grubun yurtd›fl› ifltirakleri aras›nda, Almanya’da do¤rudan sat›fl yapan Alfa Möbel ve Ekim 2002’de ABD’de kurulmufl olan Sun- ‹stikbal’in 2007 sonunda yurtd›fl›nda toplam 191 adet bayii bulunmaktad›r. Ayr›ca dünyada toplam 5.000 sat›fl noktas›nda ürünler tüketicilere sunulmaktad›r. Bunlardan 880’i Türkiye’dedir. Özellikle Ortado¤u ve Arap ülkelerinde “‹stikbal” sözcü¤ünün anlam›n›n biliniyor olmas›n›n markaya önemli bir avantaj sa¤lad›¤›n› ö¤reniyoruz. ABD’de ise, yine Ortado¤u kökenliler aras›nda markan›n “gelece¤i” ça¤r›flt›rmas›n›n yararlar› yaflanmaktad›r. Son olarak, Nisan ve May›s 2008’de Cidde, Kuveyt, Dubai, Bakü ve Krosna- ‹stikbal’in 2007 sonunda yurtd›fl›nda toplam 191 adet bayisi bulunmaktad›r. Ayr›ca dünyada toplam 5.000 sat›fl noktas›nda ürünler tüketicilere sunulmaktad›r. set International Trade L.L.C. bulunmaktad›r. Sunset Trade’in New Jersey, ABD’de 20.000 m2’lik bir lojistik ve yönetim merkezi vard›r. ‹stikbal, ABD’de New Jersey çevresindeki üç eyalete ertesi gün, Pasifik k›y›s›ndaki eyaletlere ayn› hafta içinde hizmet verebilecek lojistik altyap›ya sa- dar ma¤azalar›n›n aç›l›fl› yap›lm›flt›r. 2008’in ikinci yar›s›nda Yunanistan, Avusturya ve Macaristan’da yeni ma¤azalar devreye girecektir. 2008 sonuna kadar Suriye, Fas, ‹ran, Rusya ve Azerbeycan’da ikifler ma¤aza daha aç›lmas› planlanmaktad›r. 2008’de Boydak D›fl Ticaret A.fi. 113 boydak kitap en son 1/9/09 11:22 AM Page 114 Böylece ‹stikbal, hiç hissettirmeden, küresel bir marka olma yolunda büyük ad›mlar atmaktad›r. Çünkü bu ülkelerde ‹stikbal ve Bellona markalar›yla bir süre pazarlama iletiflimi yap›lm›flt›r. Üç farkl› TV reklam filmi 2005’te ABD, Almanya, Ortado¤u pazarlar›nda yay›mlanm›flt›r. TV reklam filmleri Türkiye’de çekilmifltir ve Atlantis imzas›n› tafl›maktad›r. Medya planlamas› Mindshare’e aittir. Filmlerde öne ç›kan unsurlar, kanepelerin çoklu fonksiyonu ve pratikli¤idir. Dili gayet sade ve markay› tekrarlamaya yöneliktir. 2008’in sonunda Ortado¤u, Körfez ve Balkan ülkelerini içerecek yeni bir iletiflim kampanyas› planlanmaktad›r. Amerikan aksan›yla “‹stikbal” dendi¤ini duymak, gerçekten globalleflmeye giden yolda kayda de¤er bir veri… ‹stikbal’in 1957’de bafllayan yolculu¤unda k›sa sürede gelinen nokta ise, markan›n küresel düzeyde yayg›nlaflmas› ve ABD’den Arap Yar›madas›’na kadar birçok ülkede, farkl› dilde ve farkl› aksanda “‹stikbal” sözcü¤ünün telaffuz edildi¤i bir marka haline dönüflmüfl olmas›…Bunun yan› s›ra, Avrupa ülkelerinde ve Rusya’da Bellona markas›, Orta Asya ve Afrika’da Mondi markal› ürünleri sat›lmaktad›r. (Y›kar, Metin, “Mustafa Boydak Marka’ya Konufltu”, www.samanyoluhaber.com, 31/01/2007; siteye eriflim 21/01/2008). 114 Yurtd›fl› TV reklam filmi (Atlantis) boydak kitap en son 1/9/09 11:22 AM Page 115 Evro’daki ‹stikbal bayi (Yunanistan) (Bekir Boydak ve Hac› Boydak birlikte) Larissa, ‹stikbal Bayi (Yunanistan) Ekim 2008 itibariyle ‹stikbal’in yurtd›fl›nda herhangi bir üretim tesisi bulunmamaktad›r. Ancak mobilya sektöründe navlunun yüksek tutarlara ulaflmas› nedeniyle; girdi, iflçilik ve enerji maliyetlerinin düflük oldu¤u, sat›fl potansiyeli yüksek olan pazarlara yak›n, olas› üretim birimleri araflt›r›lmaktad›r. Memduh Boydak görüflmemiz s›ras›nda, 2009’da Ukrayna’n›n 100-200 km. çevresindeki bir alanda, % 100 Boydak sermayesiyle ilk yurtd›fl› üretim tesisinin kurulaca¤›n›n sinyallerini veriyor. Ard›ndan belirlenen öncelikli böl- $100 milyon’luk bir ihracat gerçeklefltirdik. Toplamda 80 ülkeye ihracat yap›yoruz. Ayr›ca iç pazarda elde etti¤imiz markalaflma deneyimini, baflka ülkelerde uygulamaya koymak istiyoruz" diyor. Hac› Boydak ise özellikle Türkiye Cumhuriyeti’nin 57. hükümeti döneminde, D›fliflleri Bakan› olarak ‹smail Cem’in, baflta Yunanistan olmak üzere, komflu ülkelerle bafllatt›¤› dostluk iliflkilerinin önemini vurguluyor. Bu olumlu ikili iliflkile- Türk flirketlerinin entegre tesislere sahip ve dünya pazarlar›na daha yak›n olmalar› nedeniyle daha h›zl› hareket edebilmeleri büyük bir avantaj. gelere göre, Ortado¤u’da, Türki Cumhuriyetler’de ve Balkanlar’da yeni mobilya üretim tesislerinin gündeme gelmesi bekleniyor. Memduh Boydak: "Özellikle iç pazardaki büyüme h›z›n›n azalmaya bafllad›¤› 2005’ten sonra, ihracata daha fazla önem vermeye bafllad›k. 2007 sonunda sadece mobilyada yaklafl›k rin 17 A¤ustos 1999 depreminden sonra artarak sürdü¤ünü ekliyor ve "Eskiden Yunanistan’da sataca¤›m›z ürünlere farkl› etiketler yap›flt›r›rd›k. Yunan alfabesiyle ‹stikbal etiketleri bast›r›rd›k. Art›k kendi logomuzu ve kendi etiketlerimizi kullan›yoruz. Bunun için D›flifllerimize teflekkür borçluyuz.” diyor. ‹stikbal, May›s 2007’de Yunanistan’da Larissa ve Gümülcine’de iki büyük ma¤aza aç›yor. Amaçlar› ise, Yunanistan’daki ma¤aza say›s›n› k›sa sürede 30’a ç›karmakt›r. ‹stikbal, May›s 2007’de Yunanistan’daki yeni ma¤azalardan sonra, yurtd›fl›ndaki 111. ma¤azas›n› ‹ran’›n Tebriz flehrinde aç›yor. Bu ma¤azayla ‹ran’daki say› 34’e yükselirken, ‹stikbal 2009 sonunda ‹ran’daki toplam ma¤aza say›s›n› 50’ye ç›karmay› planlamaktad›r. 2010 y›l›nda ulafl›lmas› hedeflenen münhas›r ‹stikbal ma¤azalar›n›n say›s› ise 300’dür. Selanik, ‹stikbal bayi (Yunanistan) 115 boydak kitap en son 1/9/09 11:22 AM Page 116 ABD’de ‹stikbal ma¤azas›n›n içten ve d›fltan (gece) görünümü "Markalaflma Varsa, Kim Korkar Çin’den?” 116 Bunlar do¤rudan Boyteks Genel Müdürü Orhan Çal›flkan’›n sözleri... Boyteks’in ara mamûl üreticisi olarak, markalaflmay› bu kadar vurgulamas› kayda de¤er. Orhan Çal›flkan, ‹stikbal ve Bellona markalar›na her türlü kumafl› üreten flirketin Genel Müdürü olarak çok net bir biçimde "Türk tekstili marka yarat›r ve standart oluflturursa Çin’den korkmas›na hiç gerek yok” diyor ("Hedefimiz 2007'de Dünya Liderli¤i'', www.kobifinans.com.tr, 31/03/2005; siteye eriflim 03/08/2005). Çünkü Çin’in en önemli avantaj›, düflük maliyetli insan gücü. Bu ise temelde devletin sanayiciye sübvansiyon sa¤lamas›ndan kaynaklan›yor. Di¤er önemli girdi maliyetlerinde, örne¤in elyaf fiyatlar›nda önemli farklar bulunmamakta. Böylelikle orta vadede Çin’in d›fl pazarlardaki en önemli avantaj› ortadan kalkabilir. Çin’in en önemli dezavantajlar› ise daha çok yap›sal problemler. Örne¤in servis kalitesindeki eksiklik, üretimde esnek olamamak, mobilya gibi büyük hacimli mallar› ucuza tafl›yamamak ve genelde kolay üretilebilen ürünleri üretmek. Bu sorunlar› çözmek ise, o kadar kolay de¤il… Bu nedenle Türk flirketlerinin entegre tesislere sahip ve dünya pazarlar›na daha yak›n olmalar› nedeniyle daha h›zl› hareket edebilmeleri büyük bir avantaj. Bir de bunlara desen ve tasar›m konular›nda h›zla geliflen Türk uzmanl›¤›n› ekleyebilir, markalar›m›za bu ayr›flt›r›c› özellikleri yükleyebilir ve gereken marka yat›r›m›n› yapabilirsek, bu çok korktu¤umuz, gözümüzde pek büyüttü¤ümüz devle rahatl›kla yar›fl›r hale gelebili- riz. Tüm bunlara ek olarak, ‹stikbal’i yak›n bir gelecekte, flimdilik sadece ihracat yapt›¤› ABD, Almanya, Rusya ve Kuzey Afrika gibi pazarlar›n birinde hem üreten hem da¤›tan kimli¤i ile görebilirsek; bu, Boydak Grubu için büyük bir döngünün tamamlanmas› demek olacak. Kurulufl y›llar›n›n ard›ndan, kuvvetlenerek büyüyebilmek için daralarak uzmanlaflan, ard›ndan ileriye ve geriye do¤ru entegrasyona giden fiirket, 2000’in ikinci yar›s›nda dünyaya aç›labilmek için bu kez de iflletme fonksiyonlar›n›n entegrasyonuna haz›rlan›yor. 2007’de Boydak Grubu 50. y›l›n› “‹stikbal 50 y›ld›r mutlulu¤un merkezinde” slogan›yla kutluyor. Yaflam›m›z›n büyük bir bölümünün geçti¤i ve ailenin bir araya geldi¤i evi merkez olarak kabul eden ‹stikbal, 50. y›l filminde, tüketicilerin yaflamlar›n›n her evresinde ‹stikbal markas›yla birlikte olduklar›n› vurguluyor. Çevre de¤iflse, kahramanlar›m›z büyüse de, ‹stikbal hep hayat›n merkezinde yer almay› sürdürüyor. 50. y›l filmi Grey imzas›yla yay›mlan›yor. Filmin yönetmeni Bo Platt. Yap›mc›l›¤›n› ise POP Prodüksiyon üstleniyor. ‹ran, Irak, Suriye ve Fas’tan sonra ‹stikbal, Kas›m 2008’de Kuveyt’te ilk ma¤azas›n› Dubai’de açar boydak kitap en son 1/9/09 11:22 AM Page 117 ‹stikbal, Dubai (Kuveyt) ma¤azas›n›n d›fltan görünüflü 117 ‹stikbal 50. Y›l filminden kareler (Grey) boydak kitap en son 1/9/09 11:22 AM Page 118 Boydaklar ve Yönetim ‹lkeleri Boydak Ailesi’nden, yafl ortalamalar› 45’›n alt›nda, alt›s› kuzen toplam sekiz kifli flu anda aktif olarak yönetimde yer al›yor. ‹kinci ve üçüncü kuflak kardefller ve kuzenler farkl› alanlar› yönetmekte. Birbirlerinin ifl alanlar›yla ilgili fikirlerini söyleseler de, son söz her zaman Yönetim Kurulu Baflkan›’na ait (Balaban,Yasemin, "Kayseri’nin Gücü", Capital, 01/03/2004; siteye eriflim 03/08/2005). Bu, ayn› zamanda di¤er Kayserili flirketlerde de görülen önemli bir özelli¤in d›fla yans›mas›. Kayserili flirketler aile geleneklerine s›k› s›k›ya ba¤l›lar. Hac› Bey bu konuda da son noktay› koyuyor: "Genelde Türkiye’deki yönetim anlay›fl› ‘küçük olsun, benim olsun’ diye özetlenebilir. Halbuki biz, ‘bizim olsun, hepimizin olsun’ anlay›fl›n› benimsedik” diyor. 118 Mustafa Boydak ise bir röportaj›nda ifle bak›fllar›n› flu sözlerle özetlemektedir: "Büyüklerimiz ifli devrederken bize söyledikleri ilk fley: ‘iflinizi önemseyin, iflinize sevginizi verin, iflinizi yaflay›n, çünkü baflar›n›n en önemli flart› iflini sevmek ve benimsemektir’ olmufltur. Bugün bu sözün ne kadar do¤ru oldu¤unu daha iyi anl›yoruz. Ancak sevgi ve özenle yap›lan ifllerin baflar›ya ulaflaca¤›n› bildi¤imiz için, tüm çal›flanlar›m›z›n ve ifl ortaklar›m›z›n da yapt›klar› iflten keyif alacaklar› bir ortam oluflturmaya çal›fl›yoruz ve bu anlay›fl›m›zdan da hiçbir dönem ödün vermek istemiyoruz. Boydak Holding’in baflar›s›n›n en büyük s›rlar›ndan biri bence budur…” ‹stikbal’de çal›flm›fl ilk ustalar›n çocuklar›n›n, sembolik de olsa, hâlâ pay sahipleri aras›nda yer ald›¤›n› tesadüfen ö¤reniyoruz. Çal›flanlar aras›ndaki uyum belli ki, yöneticiler taraf›ndan s›k› s›k›ya uygulanan vefa duygular›yla pekiflmifl durumda. Ayr›ca babalar›n›n ilkelerini bugün ikinci kuflak da sahiplenmifl durumda. Örne¤in babalar›n›n, “insani yönden de, büyüdükçe küçülmesini bilin” sözleri, firma kültüründeki alçak gönüllülü¤ün d›fla yans›mas›nda önemli bir etken… 39 y›ldan bu yana ‹stikbal Grubu’nda çal›flan Mehmet Mert, 1969’da çocuk yaflta girdi¤i ‹stikbal’de daha ç›rakken, dürüstlü¤ün aile büyükleri taraf›ndan nas›l ödüllendirildi¤ini bize bir an›s› yard›m›yla aktar›yor. Mehmet Mert ifle yeni Hac› Mustafa Boydak ve Hac› Sami Boydak ikinci nesil Boydak’larla birlikte (soldan sa¤a: Hac› Boydak, H. Hüseyin Gürdo¤an, Hac› Mustafa Boydak, Hac› Sami Boydak ve Mustafa Boydak) boydak kitap en son 1/9/09 11:22 AM Page 119 ‹stikbal’in kurucular›ndan Hac› Sami Boydak 2003’te o¤ullar› (soldan sa¤a) Memduh Boydak, Mustafa Boydak ve Hac› Boydak’la birlikte 119 girmifltir. Gelen telefonlara cevap vermek görevleri aras›ndad›r. Yine bir gün telefona cevap vermek için yaz›haneye girer. Telefon, Hac› Mustafa Boydak’ad›r. Mehmet Mert, Hac› Mustafa Boydak’a seslenir ve odadan ç›kar. Daha sonra Hac› Mustafa Boydak, Mehmet Mert’i yan›ya ça¤›r›r ve kendisine 2,5 TL verir. Mehmet Mert flafl›r›r ve iflin asl›n› daha sonra ustas› Ahmet Sevil’den ö¤renir. Hac› Mustafa Boydak önceden telefonun bulundu¤u masan›n üzerine bozuk para b›rakm›flt›r. Ancak Mehmet Mert’in sergiledi¤i dürüstlü¤ü görünce, kendisini o zaman önemli bir miktar olan 2,5 TL’yla ödüllendirmek istemifltir. Yusuf Boydak, Hac› Boydak’›n her zaman yönetimde sergiledi¤i anlay›fl ve hoflgörüden söz ediyor. Ticari aç›dan flirket yarar›na sonuçlanmayan bir durumla karfl›laflt›¤›nda dahi, bunun özellikle flirketin aleyhine yap›lmad›¤›na emin olduktan sonra, her zaman konuya sakin bir flekilde yaklaflt›¤›n› aktar›yor. Ayr›ca Hac› Sami ve Hac› Mustafa Boydak’tan Aile’nin bugünkü fertlerine intikal etmifl olan, "iki adam›n ay›playaca¤› ifli yapmay›n”, "üretti¤iniz mala sahip ç›k›n”, "iyi al›n, iyi sat›n ve iyi toplay›n (tahsilat› yap›n)", "borcunuza sad›k olun”, "ifller kötü oldu¤unda ümitsizli¤e düflmeyin, iyi oldu¤unda da fl›marma- "Vatan, millet ve mukaddessatt›r. Biz bunlar için çal›fl›r›z, yoksa flöhret, saltanat ya da makam için de¤il” Nazif Türko¤lu ise, Grup’ta herkesin do¤ru bildi¤inden ayr›lmadan, inand›¤›, düflündü¤ü görüflleri sonuna kadar savundu¤unu ve yönetimin her zaman için farkl› seslere kulak verdi¤ini belirtiyor ve ekliyor: "Ancak zaman zaman, ‘iyi ki beni dinlememifller’ dedi¤im durumlar da olmufltur!” H. Hüseyin Gürdo¤an da Boydaklarla 30 y›ldan fazla süren iflbirliklerinde uyumlu çal›flman›n önemini vurgulayarak, “her fleyin bafl› dürüstlük” demektedir. y›n", "yafl tahtaya basmay›n” gibi ifle dair ilkelerin, aile üyeleriyle olan görüflmelerimizde s›k s›k tekrarland›¤›na tan›k oluyoruz. Memduh Boydak, "biz ailemizden hangi yaflta olurlarsa olsunlar müflterilerimize sayg› göstermesini ö¤rendik. Bugün dahi bizden küçük bir müflteri bile içeri girse, biz o kifliye ‘abi’ diye hitap ederiz. Bu genel kural› çal›flanlar›m›z da benimsemifllerdir. Bu da san›r›m kurumdafll›¤›n, ifli sahiplenmenin d›fla yans›mas›d›r.” boydak kitap en son 120 1/9/09 11:22 AM Page 120 Anne Huriye Boydak, o¤ullar› (soldan sa¤a ayakta duranlar): Bekir Boydak, Mustafa Boydak; (oturanlar) Hac› Boydak ve Memduh Boydak’la birlikte (Kalkan, Emir, ‹rfan Birol, Murat Yerlikhan, Kayseri Meflhurlar›, Mazaka Yay›nc›l›k, Kayseri, 2006, s. 150) Hac› Boydak ve Ertu¤rul Sa¤lam do¤a sporlar›nda mola s›ras›nda boydak kitap en son 1/9/09 11:22 AM Page 121 Boydak Grubu ve Sosyal Dayan›flma Hac› Mustafa Boydak, aile de¤erlerini üç sözcükle özetliyor. Bunlar, "vatan, millet ve mukaddessatt›r. Biz bunlar için çal›fl›r›z, yoksa flöhret, saltanat ya da makam için de¤il.” diyor. Ve ekliyor: "Dünyada iki tür insan vard›r. Birincisi ‘helâl olsun, haram olsun; yeter ki benim olsun’ görüflünü benimser. Di¤eri ise, ‘ey Rabbim, güzelini, helâlini, iyisini ver’ diye dua eder. ‘Beni cehennem azab›ndan koru’ diyerek çal›fl›r ve hem dünyan›n hem de ahiretin efendisi olur. Dünyadaki her fley bir imtihand›r. ‹nsan da buna göre hareket etmelidir” diyor. Boydak Ailesi dini de¤erlere s›k› s›k›ya ba¤l›. Bu de¤erler ayn› zamanda yaflam biçimlerini, ticarete bak›fl aç›lar›n›, insana, çal›flanlar›na verdikleri de¤eri belirliyor. Örne¤in tüm fabrikalarda ezan vakitlerinde hoparlörden ezan sesi yükseliyor, o anda ifl kayb›na yol açmadan ve mümkün oldu¤u ölçüde tüm çal›flanlar ayn› anda mescide yöneliyor. Bir di¤er deyiflle, görüflmelerimizde a¤›zlar›ndan dökülen sözcüklerin, gerçek hayatta da yafland›¤›na bizzat tan›k oluyoruz. Grubun hay›rseverli¤e bak›fl aç›s›n› Nazif Türko¤lu bir baflka canl› örnekle aktar›yor: "Bir Ramazan ay›yd›, fiark›flla’dan bir ilkokul ö¤retmeni zi- yaretime gelmiflti. Okulun müdürü akrabamd›. Biz daha Osman Kavuncu’daki yerimizdeyiz. Yapt›rd›klar› okula 3. kat›n inflaat›n› da eklemek istediklerini, ancak çat›s›n› ç›kabildiklerini, ustalar›n ifle devam edebilmek için demir ve çimentoya ihtiyaçlar› oldu¤unu söyledi. Biz de genelde Ramazan aylar›nda bu tür yard›mlar yapt›¤›m›z için, ben kendi kafamda bir hesap yapt›m. O dönemin paras›yla 1-2 milyon versek bu kiflileri memnun edece¤iz diye düflündüm. Tam o s›rada Hac› Emmi (Hac› Mustafa Boydak) dükkana girdi. Ben de k›saca konuyu kendisine aktard›m. Bunun üzerine Hac› Emmi: ‘Ben de sabahtan beri cebimde 50 milyonu gezdiriyordum, iyi bir yere denk gelsem de, versem’ diyordum dedi ve 50 milyon TL’yi cebinden ç›kar›p bu okulun ö¤retmenine verdi. Tabii ziyaretime gelen ö¤retmen bu olay karfl›s›nda en az benim kadar flafl›rd›. Y›llar sonra dahi bu yaflad›klar›n›, bulundu¤u çeflitli ortamlarda hayretler içinde tekrarlad›¤›n› duyduk” diyor. Fakat öte yandan Boydak’lar›n gereksiz israfa k›zd›klar›n›, küçük büyük ay›r›m› yapmadan gereksiz bir harcama karfl›s›nda ayn› hoflgörüyü gösteremedikleri de bilinmekte. ‹stikbal çal›flanlar›ndan Mustafa Gayret bize Aile’nin tutumlulu¤una dair bir örnek veriyor. Mustafa Gayret Boydak Ailesi, Müslümanl›k kadar di¤er inan›fllara ve dinlere de sayg›l›d›r. Hac› Boydak bir heyetle birlikte Mardin’de K›rklar Kilisesi’ni ziyaret ediyor 121 boydak kitap en son 1/9/09 11:22 AM Page 122 122 Devlet Bakan› Nimet Çubukçu’yla bir davette (soldan sa¤a): Bekir Çalkan, Memduh Boydak, Nimet Çubukçu, Nazif Türko¤lu, Hac› Boydak, Ekrem Bakt›r 2006’da T.B.M.M. taraf›ndan illerin hay›rseverlerine verilen ödül töreninde, Kayseri’den bu ödüle lay›k görülen Hac› Boydak, flilti dönemin T.B.M.M Baflkan› Bülent Ar›nç’tan al›rken Kayseri milletvekilleriyle birlikte boydak kitap en son 1/9/09 11:22 AM Page 123 Erzurum’da 2006-2007 ders y›l›nda ö¤retime bafllayan Sami Boydak Anadolu Lisesi’nin d›fltan görünümü 1973’de henüz ‹stikbal’de çal›flmaya bafllamam›flt›r. Ancak ‹stikbal’in karfl›s›ndaki mobilyac›da döflemecilik yapmaktad›r. O günlerde Hac› Mustafa ve Hac› Sami Boydak’›n babalar›n›n, dükkan›n önünde dolafl›p, düz olmad›klar› için çak›lamayan ve yere at›lan çivileri toplad›¤›n› hat›rl›yor. Daha sonra Hac› Mehmet Boydak, bu çivileri sacta ›s›t›p, çekiçle döverek düzeltir ve yeni çivilerin aras›na katarm›fl. Mustafa Gayret, bu kadar tutumlu olan Mehmet Boydak’›n o günlerde ayn› zamanlarda "toplamas›n› bilen kifli, da¤›tmas›n› da bilir” dedi¤ini bize aktar›yor ve Aile fertlerinin bugün de paylaflmaktan ayr› bir mutluluk duyduklar›n› sözlerine eklemeyi ihmal etmiyor. Hac› Boydak da bir mülakât›nda hay›rseverlik konusuna flöyle de¤inmektedir: "Amcamla babam bizleri hay›r, hasenat ifllerine al›flt›rd›lar, teflvik ettiler. Zekât verilecek olsa, amcam bize verdirirdi. Zekât›n d›fl›ndaki ilk hay›r iflimiz olarak Hac›lar’daki sa¤l›k oca¤›n› ve lojman› yapt›rm›flt›k. Hac› Mustafa Amcam bize hep ‘1’e 70 der’. Yani, 1 liral›k iyilik yaparsan, bu sana 70 lira olarak geri gelir." Ailenin uzun y›llar yaflad›¤› ev y›k›l›p, yerine 150 üniversite ö¤rencisine bar›nma imkân› tan›yan 14 katl› bir yurt yap›l›r. Ayr›ca Hac›lar Boydak ‹lkö¤retim Okulu, Sami Boydak Sa¤l›k Oca¤›, Lise Engelliler Rehabilitasyon Merkezi, Kayseri ‹stikbal Lisesi, Hac›lar Polis Merkezi ve içindeki 9 lojman ve bunun gibi aralar›nda cami, deprem konutu, spor tesisleri gibi yap›lar›n bulundu¤u birçok sosyal yard›m›, Boydak Grubu olarak üstlenirler (Kalkan, Emir, ‹rfan Birol, Mu- rat Yerlikhan, Kayseri Meflhurlar›, Mazaka Yay›nc›l›k, Kayseri, 2006, s. 143). Bunlar›n ötesinde aralar›nda Erciyes Üniversitesi’nin 3.000 personelinin çocuklar› için tasarlanan befl bloklu bir ilkö¤retim okulu, Erzurum’da Sami Boydak Anadolu Lisesi, Cizre’de Özel ‹stikbal ‹lkö¤retim Okulu bulunan, toplam 30’dan fazla eser 2008’e kadar hayata geçmifl durumdad›r. Konuflmalar›m›zda bundan sonraki hedeflerinin, her y›l do¤u ve güneydo¤u bölgelerimizde yeni bir okulun temelinin at›lmas› oldu¤unu ö¤reniyoruz. Bu do¤rultuda Devlet Bakan› Nimet Çubukçu’yla imzalad›klar› bir protokole göre ihtiyac› olan sosyal yard›m kurumlar›n›n oturma, yatma ve ev tekstili ihtiyaçlar› ‹stikbal taraf›ndan karfl›lanmaktad›r. Ayr›ca Hac› Boydak, kendisinin, Mustafa Boydak’›n, Memduh Boydak’›n ve Bekir Boydak’›n mezun olduklar› Gazi Pafla ‹lkö¤retim Okuluyla; Erzurum’da Sami Boydak Anadolu Lisesi’nin yapt›r›lmas› nedeniyle düzenlenen törende, Boydak Holding ad›na Yönetim Kurulu Baflkan› Hac› Boydak, teflekkür plaketini 2 Temmuz 2006’da Baflbakan Recep Tayyip Erdo¤an’dan al›rken 123 boydak kitap en son 1/9/09 11:22 AM Page 124 Boydak Holding taraf›ndan infla edilen Hac›lar Polis Merkezi’nin d›fltan görünüflü 124 fiükrü Boydak ve Yusuf Boydak’›n bitirdikleri Mustafa Özgür ‹lkö¤retim Okulu’nun restorasyonunu üstlendiklerini ve bu çal›flmalar›n 2007’de bitirildi¤ini aktar›yor. Gazi Pafla ‹lkö¤retim Okulu bugün art›k bilgisayarl› ö¤retime geçmifl durumdad›r (Bu okul, ayn› zamanda 11. Cumhurbaflkan› Sn. Abdullah Gül’ün de mezun oldu¤u ilkokul olarak bilinmekte). Hac› Boydak 2006 y›l›nda, Boydak Ailesi’nin temsil etti¤i ticari de¤erler nedeniyle “Y›l›n Ahisi” ödülüne lay›k görülür. Ahilik, Selçuklu Dönemi’nde Anadolu Türkleri’nin sanat, ticaret ve ekonomi alanlar›nda faaliyet gösteren kifliler taraf›ndan kurulmufl bir meslek örgütüdür. “Ahi”, kardefl anlam›n› tafl›maktad›r. Bir di¤er yoruma göre, “cömert” anlam›nda kullan›lmaktad›r. Ahili¤in baz› temel ilkeleri flöyle s›ralanmaktad›r: "Gözü, gönlü ve kalbi tok olmak. Alçakgönüllü olmak, büyüklük ve gururdan kaç›nmak. Herkese iyilik yapmak, iyiliklerini istemek. Hakka, hukuka, hak ölçüsüne ba¤l› kalmak. ‹nsanlar›n ifllerini içten, gönülden ve güleryüzle yapmak. Fani dünyaya ait fleylerle ö¤ünmemek, böbürlenmemek...” ("Ahilik Nedir?", www.kirsehirozelidare.gov.tr; siteye eriflim 26/02/2008). K›saca ahilik, günümüzde meslek odalar›n›n üstlenmifl oldu¤u düzenleyici rolde ve iyi tüccar olman›n kurallar›n› ortaya koyan bir dayan›flma kurumudur. Türkiye Esnaf ve Sanatkârlar Odalar›, baz› flehirlerde her y›l Ahilik haftas› kutlamalar› düzenleyerek; gençlerin iyi yetiflmesine ve meslek kazanmalar›na öncülük etmektedir. Keza zor ekonomik koflullarda, üyeler ve halk aras›nda dayan›flma özendirilmektedir. Aynen Kayseri’de oldu¤u gibi... Cizre’deki Özel ‹stikbal ‹lkö¤retim ‹lkokulu ö¤rencileri ‹stikbal tesislerini ziyaretlerinde boydak kitap en son 1/9/09 11:22 AM Page 125 kiflilerin de pay› bulunmakta. Bugün Hac›lar ilçesi, Türkiye’deki toplam 890 ilçe aras›nda, kalk›nm›fll›k s›rlamas›nda 43. s›radad›r. Bir di¤er deyiflle baz› illerimizden daha ileridedir… Bugün ilçede iflsizlik oran› s›f›ra yaklaflm›fl durumdad›r. Ayn› zamanda Hac›lar Sosyal Dayan›flma ve Yard›mlaflma Derne¤i Baflkan› olan H. Hüseyin Gürdo¤an 2008’de sadece ba¤›fllardan oluflan 1,8 milyar YTL’lik bir kaynak yarat›ld›¤›n› söylemektedir. Böylelikle ilçede maddi gereksinimi Kayseri Erciyes Üniversitesi taraf›ndan düzenlenen bir törende, Hac› Boydak, Kayseri Belediye Baflkan› Mehmet Özhaseki ve Erciyes Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Cengiz Utafl’la birlikte Öte yandan görüflmemiz s›ras›nda Hac› Mustafa Boydak’›n yeni nesilden çok ümitli oldu¤u izlenimini ediyoruz. Yafl›tlar›n›n aksine "nerede o eski günler, nerede bizim zaman›m›zdaki insan›n s›cakl›¤›, sevecenli¤i, sayg›s›” demiyor. Tam aksine gelecek günlerin, eskiye göre çok daha iyi olaca¤›n›, yeni neslin daha önemli ifllere imza ataca¤›n› söylüyor. Belki de bu konuda söyledikleri ayn› zamanda ailenin hay›r ifllerinin nedenini de aç›kl›yor. Hac› Mustafa Boydak; "‹fl olan yerde, dedikodu olmaz, tembellik yap›lmaz ve nifak do¤maz” diyor. 2007’de ‹SO ‹lk 500’e giren flirketler aras›nda Hac›lar’dan 7 flirket bulunmakta. Belli ki Hac› Mustafa Boydak’›n gençlik y›llar›n› anarken sözünü etti¤i, "O y›llarda Hac›lar’da 20 adet kahvehane vard› ve kimsenin belinden silah› eksik olmazd›” nitelemesinden sonra, Hac›lar çok önemli yap›sal bir de¤iflim geçirmifl. Bugün 15.000 nüfuslu Hac›lar ilçesinde tek bir kahvehane bulunmakta. Yine Hac›lar’daki 13 kamu binas›ndan 12’si hay›rseverler taraf›ndan infla edilmifltir. Hay›rseverler, ifl ve afl olan yerde toplumsal sorunlar›n da azalaca¤› görüflünden yola ç›karak, ilçelerinden kazand›klar›n› ilçelerine geri vermekten uzak durmam›fllar. Bu baflar›da do¤al olarak Boydak Ailesi kadar, Hac›lar›n yetifltirdi¤i di¤er Hac› Mustafa Boydak; “gelecek günlerin, eskiye göre çok daha iyi olaca¤›n›, yeni neslin daha önemli ifllere imza ataca¤›n›” söylüyor. olanlara, hatta camilere yard›m bu fondan karfl›lanmaktad›r. Hac› Boydak, yaklafl›k 10 y›ld›r Hac›lar’daki camilerde, cemaatten para yard›m› talep edilmedi¤ini, camilerin ihtiyaçlar›n›n bu Dernek taraf›ndan giderildi¤ini belirtiyor. Ayr›ca camilerinin tamam›n›n tertemiz, kaloriferli ve konforlu oldu¤unu; sergiledikleri bu dayan›flma örne¤i nedeniyle Diyanet ‹flleri Baflkan› Ali Bardako¤lu’ndan teflekkür ald›klar›n› söylüyor. Ayr›ca Dernek, maddi imkans›zl›klar nedeniyle e¤itimden mahrum olacak gençlere burs vermekte ve geliflimlerini izlemektedir. Hac› Boydak geleneksel Ahilik giysisiyle 125 boydak kitap en son 1/9/09 11:22 AM Page 126 Kurumsallaflma Üzerine 50 y›l öncesinde, 50 m2’lik bir do¤rama atölyesinde bafllayan üretim, 2008’de, bankac›l›k hariç 29 flirketle, 1 milyon m2’nin üstünde bir alana yay›lan, 2,8 milyar YTL ciro yapan ve kendi alan›nda dünyadaki rakiplerine göre fark yaratan bir holding yap›s›na ulaflm›fl bulunuyor. H›zl› büyüme, beraberinde zorunlu olarak kurumsallaflmay› getiriyor. dönüfltürülerek, üçüncü nesle b›rak›lm›fl olacak. Bu esaslar›n ço¤u zaten bu kitab›n sat›r aralar›nda kendini belli etmekte. Örne¤in aile de¤erlerinin önemi, kararlar›n alt› kuzen taraf›ndan etrafl›ca görüflülerek, tart›fl›larak ortaklafla al›nmas›, karar almadan önce Hac› Mustafa Boydak’a dan›fl›lmas›, sadece aile ba¤lar› nedeniyle kiflilerin Boydak flirketlerinde tepe pozisyonlar›ndan ifle bafllamamalar›, üçüncü neslin Boydak flirketlerinde çal›flacak niteliklerle donat›ld›ktan sonra “Bir yerde adalet olmazsa, huzur da olmaz. Huzur olmay›nca da hiçbir fley olmaz, ortaklar›n aras›nda problem olur” 126 Hac› Boydak ve fiükrü Boydak bu konudaki kararl›l›klar›n› hemen dile getiriyorlar. Al›nan kararlar do¤rultusunda, üçüncü nesil aile bireyleri dahil olmak üzere, konusunda e¤itim alm›fl bireylerin ifle bafltan bafllay›p, ehliyete ve k›deme göre terfi ettirilmeleri sistemi getirilmifl bulunuyor. [Özellikle Türkiye’de her 100 flirketten 95’inin aile flirketi oldu¤u ve bunlar›n da sadece % 35’inin yönetimi bir sonraki kufla¤a devretme planlar› oldu¤u düflülünce, konunun ekonomimiz aç›s›ndan önemi çok daha net ortaya ç›km›fl oluyor ("Üç Aile fiirketinden Birinin 5 Y›lda El De¤ifltirme Plan› Var”, www.hurriyet.com.tr, 10/01/2008; siteye eriflim 10/01/2008)]. di¤er profesyoneller gibi liyakata göre terfi ettirilmeleri, yard›mseverlik, hak ve hukuku göz ard› etmeme gibi... Liste uzay›p gidiyor. Ancak önemli olan bu özelliklerin tart›fl›larak ileriki y›llarda yaz›l› kurallar haline getirilecek olmas›, kurumsallaflma konusunda at›lan ad›mlar hakk›nda bize önemli ipuçlar› veriyor. Bekir Boydak kurumsallaflma ad›na daha yap›lacak ifller olmas›na karfl›n; 1957’den bugünlere gelirken kurumsallaflma ad›na gerçeklefltirilen önemli ad›mlardan söz etmeyi ihmal etmiyor. "Eskiden tüm flirketlerin Hac› Boydak: "Çocuklar›m›z› soyadlar› Boydak diye bir yerlere getirirsek, hata etmifl oluruz. Hem onlar ezilir, hem de profesyonellerimize adaletsizlik etmifl oluruz. Bir yerde adalet olmazsa, huzur da olmaz. Huzur olmay›nca da hiçbir fley olmaz, ortaklar›n aras›nda problem olur.” (...) "Ailemiz, flirketin % 90’›n› temsil etmesine ve karar alacak ço¤unlu¤umuz olmas›na ra¤men, ‘hissesi küçük’ demeyiz, davet eder, fikirlerini al›r›z, ak›l dan›fl›r›z, gönül ve r›zalar›n› mutlaka al›r›z” (Kalkan, Emir, ‹rfan Birol, Murat Yerlikhan, Kayseri Meflhurlar›, Mazaka Yay›nc›l›k, Kayseri, 2006, s. 149-150). Kurumsallaflmada bir ad›m olarak kabul edilebilecek flekilde, Boydak flirketlerinde yap›labilecek ve yap›lamayacak uygulamalar aile üyeleri taraf›ndan 2008’de yaz›l› belge haline getirilmekte. Böylelikle aile flirketinde uzun y›llard›r pratikte uygulanan esaslar, yaz›l› madde haline Boydak Holding Yönetim Kurulu Baflkan› Hac› Boydak boydak kitap en son 1/9/09 11:22 AM Page 127 yönetimlerinde aile bireyleri görev almaktayd›. Halbuki flimdi tüm flirketlerimizin genel müdürleri profesyonel yöneticilerden olufluyor. fiirketlerimizi Aral›k 2003’te Holding çat›s› alt›nda birlefltirdik ve halka aç›k olmamam›za ra¤men her y›l ayr›nt›l› faaliyet raporumuzu üretiyoruz. Mali denetim raporlar›n› aç›kl›yoruz. Zaten 29 flirkete ç›kt›¤›n›zda böyle bir ölçe¤i baflka türlü yönetmeniz mümkün olamaz." Bas›na yans›yan haberlerden, Grubun 2009’da halka aç›lma planlar› içinde oldu¤unu ö¤reniyoruz. Belli ki, Grubun girme karar› alaca¤› yeni ifltirakler netlefltikçe, halka aç›lma plan› daha belirginleflecek. 2008’de Boydak Grubu 1957’den 2000’li y›llara gelirken, flirket birçok önemli dönemeçten geçer. Sonuçta ise, tüm flirketleri ayn› çat› alt›nda birlefltirmek amac›yla, Aral›k 2003’te Boydak Holding kurulur. Mart 2008’de Holding, 10 farkl› sektörde faaliyet gösteren, bankac›l›k hariç toplam 29 flirketten ve 9 markadan oluflmaktad›r. Boydak Holding baflta mobilya sektörü olmak üzere, enerji, demir-çelik, finans, lojistik, tekstil, kimya, pazarlama ve biliflim gibi sektörlerde faaliyet göstermekte ve 650’den fazla ürün üretmektedir. Mobilya ala- Boydak Yönetim Kurulu Baflkan› Hac› Boydak, Capital dergisinin düzenledi¤i “Türkiye’nin En Be¤enilenleri 2007 Araflt›rmas›” nda, Mobilya sektörünün birincisi olarak, ödülünü Do¤an Burda ‹cra Kurulu Üyesi Orhan Taflk›n’dan al›rken n›nda faaliyet gösteren üretim flirketleri, Merkez Çelik, Boytafl, ‹stikbal ve Mondi’dir. Bunlardan Mondi, fiubat 2006’da Holding bünyesine kat›lm›flt›r. Grubun mobilya markalar› ise, ‹stikbal, ‹stikbal Regina, Bellona, Bellona Hal›, Mondi, Deco ve Hukla’d›r. Yine Holding çat›s› alt›nda HES Kablo, Türkiye Finans Kat›l›m Bankas›, Boyteks Tekstil Fabrikalar›, Form Sünger, Boyçelik, Boytrans yer almaktad›r. Biliflim sektöründe ise HCS flirketi yer almaktad›r (Boydak Holding 2007 Faaliyet Raporu). Boydak Grubu’nun, finans hariç olarak, 2007 toplam ifl hacmi de¤erlendirildi¤inde, cironun % 45’lik bölümü mobilyadan, % 22’lik bölümü kablodan, %10’u (boru dahil olmak üzere) tel ve metalden, % 8’er- Memduh Boydak, Cumhurbaflkan› Abdullah Gül’e Boydak tesislerinde bilgi verirken 127 boydak kitap en son 128 1/9/09 11:22 AM Page 128 Boydak Holding, Hollanda Kraliçesi Beatrix’i Kayseri’de 1 Mart 2007’de a¤›rl›yor lik bölümü tekstil ve kimyadan, % 3’ü biliflimden ve % 2’si de di¤er sektörlerden oluflmaktad›r (Ekinci, ‹brahim, “Enerjiye Giriyor, Kablo, Mobilya ve Biliflimde Daha H›zl› Koflacak”, Milliyet, 18/05/2008, s. 13). 2008 ve sonras›nda yurtd›fl›ndaki faaliyet alanlar›n› geniflletebileceklerini ve pazardaki imkânlar do¤rultusunda enerji ve di¤er gelecek vaad eden alanlarda yat›r›m yapabileceklerini ö¤reniyoruz. Ayr›ca yine Boydak Grubu’nun bugüne kadar bilgi birikimi olan mobilya, kablo gibi öncelikli alanlardaki deneyimlerini yurtd›fl›na tafl›ma haz›rl›¤› içinde olduklar›n› ve özellikle Çin, Rusya, Ukrayna, Hindistan gibi potansiyel vaad eden ülkelerde bu tür f›rsatlar› kollad›klar›n› anl›yoruz. Memduh Boydak,"h›zl› büyümenin beraberinde getirdi¤i ek sorumluluklar oluyor. Örne¤in çal›flanlar›m›za, çözüm ortaklar›m›za, tedarikçilerimize karfl› da kendimizi sorumlu hissediyoruz. Çünkü zaman içinde onlar da size ba¤›ml› hale gelebiliyor. Sorumluluklar›m›z, kimi zaman bize ek stres kayna¤› olsa da, büyümeye devam edece¤iz” diye vurguluyor. ‹stikbal ayn› zamanda “Capital” dergisinin düzenledi¤i ve 1.350 profesyonel yöneticinin oylar›yla belirlenen “Türkiye’nin En Be¤enilenleri 2007 Araflt›rmas›”nda, Mobilya sektörünün “en be¤enilen”i seçiliyor. Holding, toplam 13.500 çal›flan› ve 3.000’e ulaflan bayi örgütüyle tüm Türkiye’ye yay›lm›fl bulunmaktad›r. Dünyada 100’ün üzerinde ülkeye ihracat yapmaktad›r. Sadece mobilya ihracat› yap›lan ülke say›s› ise 74’tür. Grup, 2006 y›l›nda $180 milyon tutar›nda ihracat hacmine ulaflm›fl olup, sadece mobilya ihracat› $100 milyona yaklaflm›flt›r. 2007’de $300 milyon olarak gerçekleflen ihracat›n, 2008’de $360 milyon olmas› hedeflenmektedir. Ayr›ca Kayseri’nin toplam ihracat›n›n % 25’i, Boydak Grup flirketleri taraf›ndan gerçeklefltirilmektedir ("‹yi bir Tak›m›z”, Kaysobilgi, Temmuz 2005, Say› 57, s. 34-37). Boydak Holding Yönetim Kurulu Baflkan› Hac› Boydak ve Yönetim Kurulu Baflkan Vekili Mustafa Boydak, Hollanda Kraliçesi Beatrix’i a¤›rlad›klar› gün CNN muhabiriyle söyleflirken boydak kitap en son 1/9/09 11:22 AM Page 129 Dönemin ekonomiden sorumlu Devlet Bakan› Ali Babacan ve Hac› Boydak birlikte Boydak Grubu, 2007’de de ‹SO Türkiye’nin ilk 500 büyük sanayi kuruluflu s›ralamas›nda 6 flirketiyle yer alm›fl bulunmaktad›r. Bunlar: 57. s›radaki HES Kablo, 119. s›rada Boytafl Mobilya A.fi., 134. s›rada Merkez Çelik A.fi., 230. s›rada ‹stikbal Mobilya San. Tic. A.fi., 370. s›rada Boyteks Tekstil A.fi. ve 439. s›radaki Boyçelik Metal Sanayi ve Ticaret A.fi.’dir (www.iso.org.tr/ 500buyuk; siteye eriflim 25/08/2008). ‹lk kez 1997 sonuçlar›na göre Merkez Çelik’le 266. s›radan ‹SO ‹lk 500’e giren Grubun, bu tarihten sonra sözü geçen listeye her y›l en az bir flirketini ekledi¤i bilinmektedir. 2003 y›l›nda gerçeklefltirdi¤i yeni yat›r›mlarla farkl› ifl kollar›nda % 40-50 oran›nda kapasite art›fl›n› gerçeklefltirmifl olan Boydak Holding, 2007’de ise, 2,8 milyar YTL’lik ciroya eriflmifltir. Boytafl Genel Müdürü fiahin Nursaçan, 2007’de Türk Patent Enstitüsü taraf›ndan verilen Tasar›m Tescil ödülünü Baflbakan Recep T. Erdo¤an’dan al›rken Bu toplamda, 1 milyar 105 milyon YTL’lik ciro ile mobilya sektörü bafl› çekmektedir. Boydak Grubu’ndaki mobilyayla ilgili olan flirketlerin cirolar›n› birlikte de¤erlendirdi¤imizde ise, Türkiye’nin ‹lk 500 Sanayi Kuruluflu listesine 16. s›radan girebilecek hacimde bir flirket karfl›m›za ç›kmaktad›r [Vardar, Nükhet, "Büyüyebilmek için Küçülmesini Bilmek...‹stikbal”, Türk Markalar›-2, Reklamc›l›k Vakf› Yay›nlar›, Aral›k 2008]. Boydak Grubu 2007’de 2006’ya göre, ciroda % 16 oran›nda bir büyüme sa¤lam›flt›r. Boydak Holding’in 2007’deki cirosu 2,8 milyar YTL’ye ulaflm›flt›r. 2008 ciro hedefi, % 25 büyümeyle 3,5 milyar YTL’dir. Mobilya Grubu, 2007 sonu itibariyle, 1.300.000 kanepe, Hac› Boydak, Pakistan’› ziyaretinde Pakistan Devlet Baflkan› Pervez Müflerref ile birlikte 129 boydak kitap en son 130 1/9/09 11:22 AM Page 130 Yönetim Kurulu Baflkan Vekili fiükrü Boydak 2008 Bayi Toplant›s›’nda konuflma yaparken 850.000 baza, 150.000 tak›m koltuk, 100.000 sehpa, 850.000 m3 sünger, 50.000 ton çelik tel, 1.600.000 yatak, 4.500.000 adet ev tekstili ve yemek, yatak ve genç odas›n› içeren 7.000.000 m3 panel mobilya üretmifltir. Mobilya Grubu’nun içinde bulundu¤u at›l›mlar göz önünde bulunduruldu¤unda, bu say›lar›n neredeyse günlük artt›¤›n› söylemek yanl›fl olmayacakt›r. Boydak Mobilya Grubu 2008’de, dünya mobilya sektöründe ilk befl aras›nda yer almaktad›r. Boydak Grubu ve ‹stikbal, 50. y›llar›nda elde ettikleri bu baflar›y› yine bayileriyle birlikte Antalya’da 30 Mart-2 Nisan 2008 tarihlerinde kutlar. Türkiye s›ralamas›nda ilk befle giren bayilere plaketleri takdim edilir. Bu toplant›da bayilere seslenen Hac› Boydak, Türkiye’de son y›llarda önemli bir büyüme ivmesi yakaland›¤›n› belirterek, her çal›flan›n moralini yüksek tutmas› gerekti¤ini söyleyerek, yüksek moralle ülkemizin daha da h›zl› büyüyece¤ini vurgular. Boydak Holding Yönetim Kurulu Baflkan Vekili fiükrü Boydak da "‹stikbal için 50 y›l›n anlam›, sadece geçirilmifl zaman de¤ildir. Bizler flu anda 50 y›ll›k bilgiye, 50 y›ll›k tecrübeye, 50 y›ll›k kültüre, 50 y›ll›k ifl ahlak›na sahip bir kurumun parças›y›z” der. 2006 y›l›nda toplam $ 73 milyon tutar›nda yeni yat›r›m gerçeklefltiren Boydak Holding, Adapazar› ve Kayseri’de üç yeni üretim tesisi kurmufltur. Holding’in 2007 ihracat hedefi, $ 225 milyon iken, $ 251 milyon olarak gerçekleflmifltir. 2007’de Boyteks, Boytafl, Form Sünger ve Boyçelik üretim tesislerinde kapasite art›r›m›na yönelik yat›r›mlar yap›lm›flt›r ve yurtd›fl›ndakilerle birlikte, 2007’de $ 70 milyon tutar›nda ek yat›r›m gerçekleflmifltir. Geçmifl y›llarda oldu¤u gibi Grup, Ar-Ge yat›r›mlar›n› sürdürmektedir. 2008’de öngörülen Ar-Ge bütçesi $12 milyon’dur. Boydak Grubu, Türkiye için oluflturulan fabrika ligi s›ralamas›nda, 8 fabrikas›yla Türkiye’deki en fazla fabrikaya sahip olan gruplar ara- 30 Mart-2 Nisan 2008’de Antalya’da yap›lan Bayi Toplant›s›’nda bayiler plaketleriyle boydak kitap en son 1/9/09 11:22 AM Page 131 Boydak Holding Yönetim Kurulu Baflkan› Hac› Boydak 2008 Antalya Bayi Toplant›s›nda konuflmas›n› yaparken Boydak Holding Yönetim Kurulu Üyesi Memduh Boydak 2008 Antalya Bayi Toplant›s›nda konuflmas›n› yaparken s›nda 20. s›rada bulunmaktad›r. ("Fabrika Ligi’nde Koç, 61 Fabrikayla Lider", www.milliyet.com.tr, 05/10/2007; siteye eriflim 05/10/2007). 2008’de Boydak Grubu’na ait toplam 11 fabrika bulunmaktad›r ve bunlar›n 9’u Kayseri’dedir. ‹stikbal Mobilya Genel Müdürü Memduh Boydak’›n bir röportajda, 2005 sonras›nda as›l amaçlar›n›n, yurtd›fl›nda markalaflma çabalar›na h›z vermek ve ihracat›n toplam ciro içindeki pay›n› % 40’lara ç›karabilmek oldu¤unu belirtmektedir ("‹stikbal Yurtd›fl›nda 300 Sat›fl Noktas› Açacak”, www.kobifinans.com.tr, 15/04/2005; siteye eriflim 03/08/2005). Bu sözlerden ‹stikbal markas› için yurtd›fl› pazarlar›n öneminin giderek artaca¤› izlenimini ediniyoruz. Yine görüflmemiz s›ras›nda Memduh Boydak, markalar›n›n dünyadaki üreticiler taraf›ndan iyi bilindi¤ini; güvenilir, itibarl› bir marka olarak an›ld›klar›n› memnuniyetle belirtiyor. Özellikle Hukla, Regina gibi yurtd›fl› iflbirliklerinin, Boydak isminin dünyada tan›nmas›nda önemli bir rol oynad›¤›n› ve belki bu yabanc› iflbirliklerinin flu ana kadar Boydak Grubu’na en büyük getirisinin bu oldu¤unu ekliyor. "Hedefimiz 5-10 y›l içinde Türkiye’nin dünyaya arma¤an edece¤i ilk befl marka aras›nda bulunmakt›r” diyor. 2008 y›l› ‹stikbal için farkl› bir anlam daha tafl›maktad›r. Devlet deste¤iyle 2003 y›l›nda Türk markalar›n›n sesini dünyada daha çok duyurmak amac›yla bafllat›lan ve May›s 2008’de toplam 51 markay› içeren Turquality projesine, ‹stikbal ve Bellona markalar› dahil olmufltur. Böylelikle ‹stikbal ve Bellona sadece sözcüklerle yetinmeyip, dünya markas› olmak için gerekli ad›mlar› atmaktad›r. Hac› Boydak da görüflmemiz s›ras›nda "Dünya markas› olmam›z gerekir diyoruz. Bununla ilgili bir gün bir bayi toplant›m›zda duygusal bir konuflma yapt›m ve ‘memleketimize döviz kazand›r- ‹stikbal yetkililerinden ald›¤›m›z bilgilere göre, kay›tl› pazar içinde Türkiye’nin en büyük yatak üreticisi olan ‹stikbal, 2006 sonunda yatakta % 25’lik bir pazar pay›na sahiptir. ‹stikbal 2006’da 150.000 adet yatak kapasiteli Adapazar› fabrikas›n›n yat›r›mlar›n› da tamamlayarak, bu ek tesisi üretime açm›flt›r. Ayr›ca markal› mobilyalar aras›nda Boydak Holding’in pay›n›n % 20’nin üzerinde oldu¤u bilinmektedir. Boydak Holding Yönetim Kurulu Üyesi Bekir Boydak 2008 Antalya Bayi Toplant›s›nda konuflmas›n› yaparken 131 boydak kitap en son 1/9/09 11:22 AM Page 132 mam›z lâz›m’ dedim. Bunun için ‘e¤er ihracat›m›z ithâlât›m›z› aflmazsa, hakk›m› helal etmem’ dedim. Boyteks’in 2007’deki ihracat›n›n $46 milyon, ithâlât›n›n ise $27 milyon oldu¤unu ö¤renince çok sevindim. Eskiden yat›r›mlar›m›z için çok makine ithâlât›m›z olurdu. Bu nedenle ihracat›m›z ithâlât› bir türlü geçemiyordu. fiimdi toplamda 70 ülkeye yaklafl›k $100 milyon mobilya ihracat› yap›yoruz. S›f›rdan bu rakama erifltik." "Hedefimiz 5-10 y›l içinde Türkiye’nin dünyaya arma¤an edece¤i ilk befl marka aras›nda bulunmakt›r” 132 Öte yandan Aral›k 2004-Ocak 2005 döneminde Brandlab taraf›ndan ‹stikbal için yap›lan bir araflt›rma, yurtiçinde haz›r mobilya kategorisinde yeni mobilya almay› düflünenlerin % 1516’lar, yatak ve yatak bazas› yenilemeyi düflünenlerin ise % 20’lerde oldu¤unu gösteriyor. Haz›r mobilya kategorisinde tercih edilen markalara Do¤ufl Holding Yönetim Kurulu Baflkan› Ferit fiahenk, Garanti Bankas› Genel Müdürü Ergun Özen ve di¤er Do¤ufl Grubu yöneticileri, Boydak Holding’i ziyaretleri s›ras›nda göz att›¤›m›zda ise, markas›zlar›n hâlâ % 13’lerde oldu¤unu, ancak tüketiciler taraf›ndan ‹stikbal markas›n›n % 24, Bellona’n›n ise % 31 oran›nda tercih edildi¤ini görüyoruz. ‹stikbal’in medya ajans› Mindshare taraf›ndan 2007 y›l›nda Türkiye’nin 9 flehir merkezinde, 15- Haz›r mobilya kategorisinde tercih edilen markalar Boydak Holding’ten sa¤lanan Brandlab “‹stikbal Marka Takip - 2004” araflt›rma sonuçlar›d›r (Aral›k 2004-Ocak 2005, Brandlab) boydak kitap en son 1/9/09 11:22 AM Page 133 ‹stanbul Ticaret Odas› Baflkan› Murat Yalç›ntafl, Boyteks’i ziyareti s›ras›nda Mustafa Boydak ve Hac› Boydak’la beraber 65 yafl aral›¤›nda, A, B, C1 ve C2 sosyoekonomik statüye dahil, ortaokul ve üstü e¤itime sahip 2.000 denekle yürütülen Dimension 3D araflt›rmas›, sektörlere göre tüketicilerin markalarla olan iliflkisini inceliyor ve tüketicileri markaya aflina olandan en sad›k olana do¤ru grupluyor. Marka piramidi ad› verilen bu gruplamada, en alt dilim tüketici-marka aras›ndaki en zay›f; en üst dilim ise en kuvvetli iliflkiyi belirtmekte. Araflt›rma sonuçlar›na göre, mobilya ve ev tekstili sektöründe tüketicilerin % 93’ü ‹stikbal markas›n› duymufl ya da denemifl, bunlar›n % 49’u sat›n almay› düflünüyor, sat›n almay› düflünenlerin de % 49’u markan›n sundu¤u de¤erleri s›ralayabiliyor. Bu oran›n içinde yer alanlar›n % 48’i ise ‹stikbal’in rakiplere göre üstünlü¤ü oldu¤unu belirtiyor, onlar›n da % 34’ü kendini markaya ba¤l› olarak görüyor. Koç Holding Yönetim Kurulu Baflkan› Mustafa Koç, Boydak tesislerini ziyareti s›ras›nda Hac› Boydak’la beraber tim azl›¤›, ne birikim eksikli¤i, ne de deneyim k›s›t› bir engel de¤ildir…. Mustafa Boydak ikinci kufla¤›n aileden gelen deneyim ve birikimlere, edindikleri iyi e¤itimleri de eklediklerini belirterek, "üniversite e¤itimi ufkumuzu bat›ya yöneltti. Türkiye’ni do¤usunda çok popüler olan ismimizin bat›da hiç bilinmedi¤ini farkettik. Yüzümüzü Türkiye’nin bat›s›na çevirince sektörde önemli oyunculardan biri olaca¤›m›z› tescillemifl olduk” diyor ve "üçüncü nesle kurumsal yönetim ilkelerine uygun bir yetki devri yaparsak, Grup bir s›çrama daha yaflayacakt›r" diye ekleyerek, gelecekte Holding’in öncelikleri hakk›nda flimdiden bize baz› bilgiler veriyor (E. Türk, E. Ergin, P. Çelik, S. Arman, "Anadolu'nun Genç Kaplanlar›, Hepsi Okumufl Çocuklar” Milliyet Business Eki, 12/07/2004). "Babalar›m›z nas›l bizim önümüzü açt›larsa, bizim de gelecek nesillerin önünü açmam›z laz›m” ‹stikbal 45. y›l tan›t›m filminde belirtildi¤i gibi; "belki her fley el yordam›yla yap›l›yordu, belki her fley bugünle k›yaslan›nca çok s›radand›, belki her fley küçük bir Anadolu kenti ve çevresinde olup bitiyordu, ama bunlar›n hiçbirisi büyük hedefler koymaya engel de¤ildi.” ‹flte ‹stikbal’in bizlere sundu¤u öyküden ç›karabilece¤imiz k›ssadan hisse… Zeka ve çal›flma h›rs›, baflarma azmiyle birleflince ortaya öyle bir güç ç›kar ki, bu gücün elinden hiçbir hedef kurtulamaz! Bu güce sahip olabilen nadir kifliler için ise, ne e¤i- Mustafa Boydak flirket içindeki sorumluluklar›n›n yan› s›ra, 1998’den bu yana TÜS‹AD üyeli¤ini ve Mart 2005’den beri Kayseri Sanayi Odas› Yönetim Kurulu Baflkanl›¤›’n› sürdürmekte. Kendisine Boydak kimli¤inin d›fl›nda, meslek örgütlerine bu kadar emek veren bir kifli olarak, Boydak Holding’i nas›l de¤erlendirdi¤ini sordu¤umuzda, düflüncelerini flöyle özetliyor: "Boydak Ailesi alçakgönüllüdür, itibarl›d›r, sayg›l›d›r, aile bireyleri aras›nda her zaman birlik, beraberlik ve dayan›flma vard›r. Keflke Türkiye’de 20 kadar daha Boydak Holding gibi flirket olsa…” 133 boydak kitap en son 1/9/09 11:22 AM Page 134 Hac› Boydak ise her konuda oldu¤u gibi son noktay› flu sözlerle koyuyor: "Babalar›m›z nas›l bizim önümüzü açt›larsa, bizim de gelecek nesillerin önünü açmam›z laz›m. Onlar›n bayra¤› daha ileriye tafl›malar› gerekir. Dünyay› takip etmeleri gerekir. E¤er bizim yapt›¤›m›z gibi, s›rt s›rta verirlerse ve Grubu ileriye götürmek için çaba harcarlarsa, fiirketimizi büyütmek mümkün olur. Babalar›m›z›n 50 m2’lik bir dükkanda bafllad›klar› bu ifli bizler, 1 milyon m2’den daha büyük bir ala- na yay›lan bir Holding’e çevirdik. Üçüncü nesilden bunu daha sonraki basamaklara tafl›malar›n› bekliyoruz. Dünya flirketi olmal›y›z. Bugün yaklafl›k $2,5 milyar’l›k bir flirketten bahsediyorsak da, gidece¤imiz daha çok yol var. Hedeflerimizi büyük tutmal›y›z. Dünyada imalâtç› olarak da söz sahibi olmal›y›z. Kendi markalar›m›zla dünyaya aç›lmal›y›z. Hep dedi¤imiz gibi, bu bir bayrak yar›fl›…" 134 ‹stikbal, "Ev Ödemiz Hiç Bitmeyecek" bafll›kl› reklamla, 24 Kas›m 2007’de Ö¤retmenler Günü’nü kutluyor (Atlantis) boydak kitap en son 1/9/09 11:22 AM Page 135 135 Kayseri Sanayi Odas› Yönetim Kurulu Baflkan› Mustafa Boydak, dönemin D›fliflleri Bakan› Sn. Abdullah Gül’le birlikte Kayseri Sanayi Odas› Yönetim Kurulu Baflkan› Mustafa Boydak, Türkiye Odalar ve Borsalar Birli¤i Baflkan› R›fat Hisarc›kl›o¤lu’yla birlikte boydak kitap en son 1/9/09 11:23 AM Page 136 136 Boydak Yönetim Kurulu Baflkan› Hac› Boydak, Cumhurbaflkan› Sn. Abdullah Gül’le birlikte (Kalkan, Emir, ‹rfan Birol, Murat Yerlikhan, Kayseri Meflhurlar›, Mazaka Yay›nc›l›k, Kayseri, 2006, s. 147) boydak kitap en son 1/9/09 11:23 AM Page 137 137 2007’de Boydak Ailesi üyeleri bir arada (soldan sa¤a: Bekir Boydak, Yusuf Boydak, fiükrü Boydak, Hac› Boydak, Mustafa Boydak ve Memduh Boydak) boydak kitap en son 1/9/09 11:23 AM Page 138 138 Kayseri Cumhuriyet Meydan›’n›n 2006’daki görünümü (Karakaya, Nihat, Foto¤raflarda Kayseri 1880-2006, Kocasinan Belediyesi Kültür Hizmetleri 5, Kayseri, 2006, s.196-97) boydak kitap en son 1/9/09 11:23 AM Page 139 139 boydak kitap en son 1/9/09 11:23 AM Page 140 140 Eski Sanayi, Osman Kavuncu Caddesi’nin 2004’teki görünümü (Karakaya, Nihat, Foto¤raflarda Kayseri 1880-2006, Kocasinan Belediyesi Kültür Hizmetleri 5, Kayseri, 2006, s.189) boydak kitap en son 1/9/09 11:23 AM Page 141 141 boydak kitap en son 142 1/9/09 11:23 AM Page 142 boydak kitap en son 1/9/09 11:23 AM Page 143 3- Kitapta Tan›kl›¤›na Baflvurulan Sözlü Kaynaklar 143 (Soyad› ve ‹sim s›ras›na göre) Akda¤, Yusuf Andaç, Do¤an Aytulun, Metin Boydak, Bekir Boydak, Hac› Boydak, Hac› Mustafa Boydak, Mehmet Boydak, Memduh Boydak, Mustafa Boydak, fiükrü Boydak, Yusuf Çetinkaya, Muzaffer Durmufl, Murtaza Gayret, Mustafa Gökçek, Halis Gürdo¤an, Hasan Hüseyin Karavil, Abdülkadir Mert, Aytekin Mert, Mehmet Türko¤lu, Nazif Uyan›k, Bilal boydak kitap en son 144 1/9/09 11:23 AM Page 144 boydak kitap en son 1/9/09 11:23 AM Page 145 4- Kaynakça "296 Patent Baflvurusuyla Türkiye, Dünyada 30’uncu”, Hürriyet ‹K, 02/03/2008, s. 20. Boydak Holding Faaliyet Raporu, 2004. Boydak Holding Faaliyet Raporu, 2006. “AB Sürecinde Mobilya Sektörü", Kas›m 2006, www.kobi-efor.com.tr; siteye eriflim 08/02/2008. “Ahilik Nedir?", www.kirsehirozelidare.gov.tr; siteye eriflim 26/02/2008. "Akla ve Paraya ‹htiyac› Olmayan fiehir: Kayseri", http://wowturkey.com, 20/02/2006; siteye eriflim 21/01/2008. Arpac›, Emin, Halil Baflar›r ve Selim K›l›ç, Modüler Mobilya Üretim Tesisi Fizibilite Etüdü, Bolu Ticaret ve Sanayi Odas›, Ankara, May›s 1998. Balaban, Yasemin, "Kayseri’nin Gücü", Capital, 01/03/2004; siteye eriflim 03/08/2005. Baflgelen, Nezih, Bir Zamanlar Kayseri, Arkeoloji ve Sanat Yay›nlar› Bir Zamanlar Kentler Dizisi, No: 7, Kentbank, Ofset Yap›mevi, ‹stanbul, 1998. "Bellona 10. Y›l›n› Kutlad›”, www.mercektv.com, 15/04/2007; siteye eriflim 18/01/2008. Boydak Holding Faaliyet Raporu, 2007. "Boydak Holding, Ar-Ge ve Tasar›m Çal›flmalar› ile Liderli¤ini Sürdürüyor”, ‹stikbal Bas›n Bülteni, 08/05/2006. Çin Menfleli Ürünlerin ‹thâlât› Karfl›s›nda Yerli Ürünlerin Rekabet Gücünün Art›r›lmas› Araflt›rmas› - Mobilya Sektörü, ‹stanbul Ticaret Odas›, Yay›n No: 2007-17, ‹stanbul, 2007. De Turck, Bart, The Competitiveness of the Furniture Industry, Union Européenne de l’Ameublement, Brussels, February 25, 2005. "Dünyan›n En Küçük Mobilya Atölyesi”, www.referansgazetesi.com, 29/10/2005; siteye eriflim 31/01/2008. Ekinci, ‹brahim, “Enerjiye Giriyor, Kablo, Mobilya ve Biliflimde Daha H›zl› Koflacak”, Milliyet, 18/05/2008, s. 13. "Elektromanyetik Dalga Art›k Yata¤a Giremeyecek”, Hürriyet, 09/04/2008, s. 11. 145 boydak kitap en son 1/9/09 11:23 AM Page 146 "Fabrika Ligi’nde Koç, 61 Fabrikayla Lider", www.milliyet.com.tr, 05/10/2007; siteye eriflim 05/10/2007. "Genç Yaflta ‹flin Bafl›na Geçtiler”, Kaysobilgi, Kas›m-Aral›k 2006, Say›: 66, s. 80-82. Göktafl, Osman, Mehmet Çolak, Ertan Özen, Melda Çolak, Ali Demirayak, “Fonksiyonelli¤i Art›r›c› Aksesuarlar›n Mobilya Sat›fl› ve Kâr Oran› Üzerindeki Etkileri," Pazarlama Dünyas›, Temmuz-A¤ustos 2005, Say› 4, s. 16-20. "Hedefimiz 2007'de Dünya Liderli¤i'', www.kobifinans.com.tr, 31/03/2005; siteye eriflim 03/08/2005. “HES Kablo’yu Dünya Çap›nda Bir Firma Haline Getirece¤iz”, Kaysobilgi May›s - Haziran 2008, Say› 75, s. 84-85. 146 "Hülya Avflar’a ‘Marka’ Ödülü”, www.milliyet.com.tr, 11/02/2008; siteye eriflim 11/02/2008. "IKEA, Komflunun Ekme¤i”, www.yenisafak.com.tr, 08/05/2007; siteye eriflim 21/01/2008. ‹çer, ‹smail, Ad›n› Kayseri’den Alanlar, Zambak Yay›nlar›, Kayseri, 2004. Institut Français de la Mode, Study on the Competitiveness, Economic Situation and Location of Production in the Textiles and Clothing, Footwear, Leather and Furniture Industries, Final Report (Volume 1 & 2), May 15th 2007, European Commission Enterprise and Industry Directorate-General, Paris. International Tropical Timber Organization (ITTO) and International Trade Centre (UNCTAD/WTO), International Wooden Furniture Markets: A Review, Geneva, 2005. "‹stikbal 50 Y›ld›r Mutlulu¤un Merkezinde”, ‹stikbal Bas›n Bülteni, 17/10/2007. "‹stikbal Grubu, Boydak Holding Oluyor”, www.zaman.com.tr, 27/05/2002; siteye eriflim 03/08/2005. "‹stikbal Mutfak’›n Yurtd›fl› Hedef Pazar› Ortado¤u”, (www.finansalforum.com.tr’den al›nm›flt›r) www.turkmobilya.com; siteye eriflim 18/01008. "‹stikbal Yurtd›fl›nda 300 Sat›fl Noktas› Açacak”, www.kobifinans.com.tr, 15/04/2005; siteye eriflim 03/08/2005. "‹stikbal’den Ikea’n›n Memleketine Yat›r›m”, (www.radikal.com.tr’den al›nm›flt›r) www.turkmobilya.com; siteye eriflim 18/01008. "‹yi bir Tak›m›z”, Kaysobilgi, Temmuz 2005, Say› 57, s. 34-37. Kalkan, Emir, ‹rfan Birol, Murat Yerlikhan, Kayseri Meflhurlar›, Mazaka Yay›nc›l›k, Kayseri, 2006. Kamer, Özlem, "Ortakl›¤a Kap›m›z Aç›k”, (Bugün Gazetesi’nden al›nm›flt›r). www.patronlardünyas›.com; siteye eriflim 18/01/2008. Karakaya, Nihat, Foto¤raflarda Kayseri 18802006, Kocasinan Belediyesi Kültür Hizmetleri 5, Kayseri, 2006. Kayac›kl› Tamer ve Taluy Emil, Dünyada ve Türkiye’de Mobilya Sektörü, ‹stanbul Ticaret Odas›, ‹stanbul, 2003. "Kayseri’de Do¤duk Ama Kalmay›z”, www.istegundem.com, 14/12/2007; siteye eriflim 18/01/2008. "Kayseri’den Yeni bir Sabanc› Do¤uyor”, www.turkticaret.net; siteye eriflim 03/08/2005. www.iso.org.tr/ 500buyuk; siteye eriflim 26/09/2007 ve 25/08/2008. Kayseri Erciyes Özel Say›s›, Kayseri ‹li Yard›m Derne¤i, May›s 1969. "‹stikbal 50 Ülkeye Mobilya Sat›yor”, www.turkmobilya.com; siteye eriflim 18/01008. Kayseri Sanayi Odas› ‹nteraktif Tan›t›m CD’si, 2007. boydak kitap en son 1/9/09 11:23 AM Page 147 Kayseri Ville aux Mausoles, Publié par la Direction Générale de la Presse, de la Radiodiffusion et du Tourisme, November 27, 1952. Kars, Zübeyir, Milli Mücadelede Kayseri, Kültür Bakanl›¤› Yay›nlar›, No: 1469, Baflvuru Eserleri Dizisi, No: 7, Ankara, 1993. Mavi, Burak, "Kuzen Boydaklar", Forbes’dan al›nt›, http://www.ekocerceve. com; siteye eriflim 18/01/2008. Milliyet Business Perakende, 18/11/2007. T.C. Baflbakanl›k Devlet Planlama Teflkilat› Müsteflarl›¤›, “Mobilya Alt Komisyonu Raporu”, Dokuzuncu Kalk›nma Plan› 2007-2013, Ankara 2007. s. 117-163. Tanyel, Ferruh, Küçük ve Orta Ölçekli Mobilya Sektörümüz, KOSGEB – Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Gelifltirme ve Destekleme Dairesi Baflkanl›¤›, Ankara, 2000. Türk, Eylem, Evrim Ergin, P›nar Çelik, Serkan Arman, "Anadolu'nun Genç Kaplanlar›, Hepsi Okumufl Çocuklar” Milliyet Business Eki, 12/07/2004. Milliyet Emlak, 26/01/2008, Say›: 150 (IMOB Eki). "Mobilya Sektörü Art›k Temperli Cam Kullan›yor”, www.kenthaber.com, 13/01/2006; siteye eriflim 18/01/2008. "Mobilya Sektöründe Markalaflma Hareketi”, www.sivrilermobilya.com; siteye eriflim 18/01/2008. Özyalç›n Hüdaverdi, “Boydak Holding”, www.gozlemgazetesi.com, 27/01/2007; siteye eriflim 18/01/2008. Rochet, Delphine, Monographs on the Situation of Social Partner Organisations in the Candidate Countries (Bulgaria, Romania and Turkey): Furniture Industry, Universite Catholique de Louvain, Institute des Sciences du Travail, December 2006, s. 23-33. "Türkiye Finans’›n Yüzde 60’› NCB’nin”, Referans, 1-2 Mart 2008, s. 5. "Türkiye’nin En Büyük ‘Ev Concept’ Ma¤azas› Kayseri’de”, www.turkmobilya.com; siteye eriflim 18/01008. U¤ur, Naim, “Markan›za Sahip Ç›kman›n Yolu”, Mobilya Sanayicileri Derne¤i’nde yap›lan konuflma sunumu, Türk Patent Enstitüsü, ‹stanbul, 25/10/2007. Uzunay, Birol, "‹stikbal Kanepe’nin Hikayesi", www.dekarasyon.info, Aksiyon, Say›: 392, 10/06/2002; siteye eriflim 21/01/2008. "Üç Aile fiirketinden Birinin 5 Y›lda El De¤ifltirme Plan› Var”, www.hurriyet.com.tr , 10/01/2008; siteye eriflim 10/01/2008. Sakarya, Sevil, Mobilya Sektörü De¤erlendirme Raporu, Orta Anadolu ‹hracatç› Birlikleri (OA‹B) Genel Sekreterli¤i, Ankara, Temmuz 2001. Vardar, Nükhet, "Büyüyebilmek için Küçülmesini Bilmek...‹stikbal”, Türk Markalar›-2, Reklamc›l›k Vakf› Yay›nlar›, Aral›k 2008. Sakarya, Sevil, Mobilya Sektörü De¤erlendirme Raporu, Orta Anadolu ‹hracatç› Birlikleri (OA‹B) Genel Sekreterli¤i, Ankara, Ocak 2006. Vatan Kayseri Tarih ‹lavesi, Vatan Memleket Serisi, No: 61, 11/03/1953. Sato¤lu, Abdullah, Kayseri’nin Efsane Adam› Osman Kavuncu, Ayy›ld›z Matbaas›, Ankara, 1977. Senel, Ahmet, Hilmi Toker, Mehmet Çolak, Ergun Baysal, "Mobilya Üretiminde Kaliteyi Etkileyen Faktörler", Pazarlama Dünyas›, TemmuzA¤ustos 2005, Say› 4, s. 22-26. Vatan Kayseri Tarih ‹lavesi, Vatan Memleket Serisi, No: 62, 18/03/1953. Yeniçeri, Bar›fl, Mobilya Sektörü D›fl Pazar Araflt›rmas›, T.C. Baflbakanl›k D›fl Ticaret Müsteflarl›¤›, ‹hracat› Gelifltirme Etüd Merkezi, Ankara, A¤ustos 2002. 147 boydak kitap en son 1/9/09 11:23 AM Page 148 Yeniçeri, Bar›fl, Ev ve Ofis Mobilyas› Sektörü Dünya Ticareti, Türkiye’nin Üretim ve ‹hraç ‹mkânlar› D›fl Pazar Araflt›rmas›, T.C. Baflbakanl›k D›fl Ticaret Müsteflarl›¤›, ‹hracat› Gelifltirme Etüd Merkezi, Ankara, Eylül 2005. 148 Y›kar, Metin, “Mustafa Boydak Marka’ya Konufltu”, www.samanyoluhaber.com, 31/01/2007; siteye eriflim 21/01/2008. boydak kitap en son 1/9/09 11:23 AM Page 149 5- Mobilya Sektörüyle ‹lgili Bilgi Al›nabilecek Ulusal ve Uluslararas› Kurulufllar 149 American Association for Testing and Materials (ASTM) [http://www.astm.org] European Committee for Standardization (CEN) [http://www.cen.eu] American Home Furnishing Alliance (AHFA) [http://www.ahfa.us] European Furniture Industries Confederation (EFIC) [http://www.efic.eu] American National Standards Institute (ANSI) [http://www.ansi.org] The Foundation for Design Integrity [http://www.ffdi.org] Belgian Furniture Online [http://www.belgofurn.com] Furniture Industry Research [http://www.fira.co.uk] Business and Institutional Furniture Manufacturer’s Association (BIFMA) [http://www.bifma.com] Furniture Society [http://www.furnituresociety.org] Central Anatolian Wood and Forestry Products Exporters Union [http://www.turkishfurniture.org] Centre for the Promotion of Imports from Developing Countries (CBI) [http://www.cbi.eu] Centro Studi Industria Leggera (CSIL) [http://www.csilmilano.com/furniture] Design Centre Stuttgart [http://www.design-center.de] Association Innovation Relay Centre Ege (IRC Ege) [http://irc.ege.edu.tr] International Development Association of the Furniture Industry of Japan (IDAFI) [http://www.idafij.or.jp] International Organization for Standardization (ISO) [http://www.iso.org] International Trade Centre (ITC) [http://www.intracen.org] boydak kitap en son 1/9/09 11:23 AM Page 150 International Tropical Timber Organization (ITTO) [http://www.itto.or.jp] The Trading Portal for the Furnishing Industry [http://www.corridor.com] Mobilya Sanayicileri Derne¤i (MOSDER) [http://www.mosder.org.tr] [http://www.turkmobilya.com] Ofis Mobilyalar› Sanayii ve ‹fladamlar› Derne¤i (OMS‹AD) [www.omsiad.org.tr] Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD) [http://www.oecd.org] T.C. Baflbakanl›k Devlet Planlama Teflkilat› Müsteflarl›¤› (DPT) [www.dpt.gov.tr] T.C. Baflbakanl›k D›fl Ticaret Müsteflarl›¤› (DTM) [http://www.dtm.gov.tr] T.C. Baflbakanl›k D›fl Ticaret Müsteflarl›¤› ‹hracat› Gelifltirme Etüd Merkezi (‹GEME) [http://www.igeme.gov.tr] 150 T.C. Baflbakanl›k D›fl Ticaret Müsteflarl›¤› Orta Anadolu ‹hracatç› Birlikleri (OA‹B) [http://www.oaib.gov.tr] T.C. Türkiye Patent Enstitüsü (TPE) [http://www.tpe.gov.tr] Yukar›da adresleri verilen web siteleri, 30 May›s 2008 itibariyle geçerlidir. Türkiye ‹statistik Kurumu (TÜ‹K) [http://www.tuik.gov.tr] Türkiye Odalar ve Borsalar Birli¤i (TOBB) [http://www.tobb.org.tr] Union Europeenne de L'ameublement (UEA) European Furniture Manufacturers Federation [http://www.ueanet.com] United Nations Conference on Trade and Development (UNCTAD) [http://www.unctad.org] United Nations Statistics Division (UNSD) [http://unstats.un.org] The Weekly Business Newspaper of the Furniture Industry [http://www.furnituretoday.com] [http://www.worldfurnitureonline.com] World Trade Organization (WTO) [http://www.wto.org] boydak kitap en son 1/9/09 11:23 AM Page 151 6- Kifliler ve Firmalar Dizini ‹sim Sayfa no. ‹sim Sayfa no. Akademi Ajans.. ....................................74, 75 Bayar, Celâl ..................................................38 Akda¤, Recep................................................26 Baylar, Nuri............................................46, 47 Akda¤, Yusuf. ..................................56, 70, 93 Beko ..............................................................62 Alfa Möbel........................7, 9, 95, 97, 113, 96 Bellona A.fi. ...................... 33, 65, 82, 83, 88, Anadolu Dörtler Mobilya ve Ma¤azac›l›k Tic. ve San. A.fi. 43, 50, 57, 79 91, 92, 93, 114, 116, 127, 131, 132, 145 Anadolu Finans....................................99, 100 Andaç, Do¤an ..............................................43 Arçelik ..........................................................74 Ar›nç, Bülent ..............................................122 Arsav, Ali ......................................................47 Bepafl Dayan›kl› Tük. Mal. Paz. A.fi. ....92, 93 Boyçelik Metal Sanayi ve Ticaret A.fi. 76, 77, 127, 129, 130 Boydak Ailesi ..................7, 42, 43, 47, 66, 70, 71, 72, 74, 76, 81, 91, 95, 98, 99, 100, 101, 118, 121, 124, 125, 133, 137 Arzu Mobilya................................................43 Boydak, Bekir ......................7, 51, 67, 68, 69, Atatürk, Mustafa Kemal ............................11 70, 71, 73, 75, 80, 86, 87, 88, 92, 93, 95, 99, Atlantis Reklam Ajans›................2, 7, 84, 86, 101, 106, 115, 120, 123, 126, 131, 137 89, 90, 92, 93, 94, 95, 102, 103, 104, 106, 107, Boydak D›fl Ticaret A.fi. ....................97, 113 108, 109, 110, 111, 112, 114, 134 Boydak, Hac› Mehmet ..........65, 76, 78, 123 Aytulun, Metin ..................................7, 95, 97 Boydak, Hac› Mustafa ..............7, 35, 36, 38, Bakt›r, Ekrem ............................................122 40,41, 42, 43, 46, 47, 49, 60, 67, 118, 119, Bakt›ro¤lu Ailesi ..........................................43 121, 125, 126 Bardako¤lu, Ali ..........................................125 Boydak, Hac› Sami ....................8, 35, 40, 41, Bar›önü, K›vanç ........................................108 42, 47, 49, 62, 66, 67, 68, 69, 98, 118, 119, 123 151 boydak kitap en son 1/9/09 ‹sim 152 11:23 AM Page 152 Sayfa no. ‹sim Sayfa no. Boydak Holding....................2, 3, 7, 8, 26, 33, Deco ................................................91, 92, 127 38, 42, 44, 49, 50, 51, 58, 59, 60, 67, 72, 74, Depo Film ..................................................104 82, 87, 91, 92, 96, 99, 101, 102, 118, 123, 124, Derin, Mustafa ............................................42 126, 127, 128, 129, 130, 131, 132, 133, 145, Dörtler Ticaret..............................................43 146, 147, Durmufl, Murtaza ..............................7, 72, 91 Boydak, Huriye ..........................................120 Emek Ailesi ..................................................43 Boydak, Mehmet ..................7, 40, 41, 42, 46, Emin Pastaneleri ........................................70 51, 57, 123 Erdo¤an, Recep Tayyip ............................123 Boydak, Memduh ................7, 46, 48, 49, 65, Erkan, Sadettin ......................................42, 46 67, 68, 69, 71, 73, 74, 75, 79, 80, 84, 85, 86, Family Finans Kurumu A.fi. ....................100 88, 95, 101, 115, 119, 120, 122, 123, 127, 128, Form Sünger Yatak San. ve Tic. A.fi.........9, 131, 137 84, 127, 130 Boydak, Meral..............................................79 Gayret, Mustafa................................7, 47, 81, Boydak, Mustafa ..................7, 40, 41, 49, 50, 84, 101, 121, 133 51, 62, 63, 66, 67, 68, 69, 80, 81, 85, 86, 91, Gecem Yataklar› ..........................................51 95, 99, 100, 101, 102, 106, 114, 118, 119, 120, Gökçek, Halis ..........................................7, 66 123, 128, 133, 135, 137, 148 Grey Reklam Ajans› ..........................116, 117 Boydak, Sefure ............................................38 Gül, Abdullah ..............26, 124, 127, 135, 136 Boydak, fiükrü ......................7, 38, 43, 46, 48, Gürdo¤an Ailesi ..........................................99 51, 56, 57, 58, 59, 60, 66, 68, 74, 75, 85, 86, Gürdo¤an, Hasan Hüseyin..................41, 99, 91, 92, 95, 100, 124, 126, 130, 137 118, 119, 125, 143 Boydak, Yusuf ......................7, 43, 46, 48, 49, Halis Ticaret ................................................62 50, 57, 60, 74, 79, 80, 86, 88, 93, 95, 101, 119, Harrods ........................................................68 124, 137 Has Çelik ......................................................57 Boypafl Dayan›kl› Tüketim Mallar› Pazarlama A.fi. ......................................92, 93 HES Cabling Systems (HCS) Kablolama Sist. San. ve Tic. A.fi. ........................99, 127 Boytafl Mobilya San. ve Tic. A.fi. ........9, 30, HES Hac›lar Elektrik Sanayi ve Ticaret A.fi. ..................................8, 42, 46, 33, 81, 91, 92, 98, 127, 129, 130 Boyteks Tekstil Sanayi ve Tic. A.fi. ..........9, 34, 98, 104, 110, 116, 127, 129, 130, 133 Brandlab......................................................132 Budak, Mustafa............................................56 Büyükm›hç›, Mehmet ..................................67 Cem, ‹smail ................................................115 Çal›flkan, Orhan ........................................116 Çalkan, Bekir..............................................122 Çetinkaya, Muzaffer........................7, 86, 106 Ç›plak, Hikmet ............................................70 Çubukçu, Nimet ................................122, 123 67, 69, 80, 99, 127, 129, 146 Hisar Tekstil ................................................70 Hisarc›kl›o¤lu, R›fat ..................................135 Hollanda Kraliçesi Beatrix ......................128 Hukla ......................................88, 91, 127, 131 ‹mik, ‹lhan ..................................................101 ‹stikbal Çelik Eflya Kollektif fiirketi ..43, 60 ‹stikbal Mobilya San. ve Tic. A.fi. ....21, 24, 28, 33, 34, 43, 46, 47, 51, 52, 53, 54, 56, 58, 60, 62, 66, 69, 70, 71, 75, 76, 80, 82, 88, 91, 95, 98, 99, 129, 131 boydak kitap en son 1/9/09 ‹sim 11:23 AM Page 153 Sayfa no. ‹sim Sayfa no. ‹stikbal Regina Mutfak ve Banyo .................... Öztaflk›n, Y›lmaz ..................................70, 71 92, 93, 127 Platt, Bo ......................................................116 Kahraman, Naim ........................................70 POP Prodüksiyon ......................................116 Kala Film ....................................................108 Rafineri Reklam Ajans› ............................108 Kara, Selçuk ................................................40 Reklamc›lar Derne¤i ................................102 Karavil Ticaret ............................................60 Sabah Yataklar› ..........................................51 Karavil, Abdülkadir ....................7, 62, 65, 66 Sa¤lam, Ertu¤rul ........................................120 Kavuncu, Osman ......................36, 38, 40, 46, Sar› Çam Mobilya........................................56 121, 140, 147 Sorak, Ömer Faruk ....................................104 K›rklar Kilisesi ..........................................121 Sönmezer, Hüsnü ........................................59 Klan Reklam Ajans› ..........................104, 105 Sunset International Trade L.L.C. ..........113 Koç, Mustafa ..............................................133 fiahenk, Ferit ..............................................132 Konfor Yataklar› ..........................................51 Tanr›diler, Cemal ........................................41 Konuk, Mehmet ..........................................36 Taflk›n, Orhan ............................................127 Konuk, Osman ................................36, 41, 51 Topalo¤lu, Mustafa ..................................104 Leggett and Platt Inc.................................103 Türkiye Finans Kat›l›m Bankas› A.fi. .......... Marmara Yataklar› ......................................71 100, 101, 127, 147 Merkez Çelik Sanayi ve Ticaret A.fi. ..............9, Türko¤lu, Nazif ................................7, 51, 58, 30, 32, 33, 47, 57, 59, 67, 76, 77, 78, 79, 80, 59, 60, 61, 62, 72, 77, 78, 86, 95, 119, 121, 122 84, 98, 103, 127, 129 Unak›tan, Kemal..........................................26 Mert, Aytekin ..................7, 47, 51, 57, 75, 81 Utafl, Cengiz ..............................................125 Mert, Mehmet ........7, 47, 49, 57, 81, 118, 119 Uyan›k, Bilal ............................................7, 82 Metsan ..........................................................76 Uzay Dersanesi ............................................68 Mindshare ..........................................114, 132 Ülker..............................................66, 100, 101 Mondi Yatak ve Mob. San. ve Tic. A.fi. ...... Ülker, Murat ......................................100, 101 82, 83, 114, 127 Ümitli, Y›lmaz ..............................................62 Murtazao¤ullar› ..........................................66 Ünal, Fethi....................................................92 Müflerrref, Pervez ......................................129 Ünal, ‹smet ..................................................66 Nacar, Yunus......................................100, 101 Ütnü, Bahattin ..........................................101 Nasco Nasreddin Holding ........................103 Yalç›ntafl, Murat ........................................133 National Commercial Bank, The ............100 Yang›n, Sami ................................................76 Özemek Mobilya..........................................56 Yatafl..................................................32, 70, 71 Özen, Ergun................................................132 Yeflil Hoca ....................................................41 Özer, Murat ............................................50, 70 Y›ld›r›m, Binali ............................................26 Özhaseki, Mehmet ..............................38, 125 Yön Pazarlama ............................................66 Özkaya, Halit ..............................................57 153 boydak kitap en son 154 1/9/09 11:23 AM Page 154 boydak kitap en son 1/9/09 11:23 AM Page 155 155 boydak kitap en son 156 1/9/09 11:23 AM Page 156