okul çağı çocukları
Transkript
okul çağı çocukları
MAKALE OKUL ÇAĞI ÇOCUKLARI ve BESLENME SORUNLARI *Dr. F. Serdar GÜREL *Aile Hekimliği Uzmanı 16 Doğumdan itibaren davranışsal ve bilişsel gelişim beslenmeden dorudan etkilenir. Yetersiz ve dengesiz beslenme çocuğun davranışlarını, okul başarısını ve bilişsel gelişiminin tamamını etkiler (1, 2, 3, 4). Literatür incelendiğinde okul beslenmesinde düzenlenme yapılmasının ve öğrencilerin daha sağlıklı beslenmesinin en önemli gerekçesi öğrencilerin okula öğrenmeye hazır olarak gelmeleri ve daha sonraki hayatlarında sağlıklı beslenme tutumunu kazanmaları olduğu düşünülebilir. Okulda verilen sağlık eğitimleri yaşam boyu sürecek sağlıklı beslenme alışkanlıklarının oluşmasına önemli etkiler gösterir (5). Beslenme şekillerinin 'önlenebilir' hastalıklara ve erken ölümlere neden olması nedeni ile okullarda beslenme eğitimi vermeleri önerilmektedir (1,6). Amerika Birleşik Devletleri'nde 2000 yılı itibarı ile okul müfredatlarının içinde bir beslenme eğitiminin entegrasyonu mecbur tutulmuştur (7). Bunun nedeni sağlığa olumlu etkilerinin yanında beslenmenin zekaya ve öğrenme yeteneğine de olumlu etkilerinin gösterilmiş olmasıdır (8). Beslenme eğitimi ile ilgili rehberler sağlıklı beslenme davranışının tam olarak geliştirilebilmesi için çok geniş önerileri içermektedirler. Bu öneriler arasında bulunan okul yemekhanesinde dengeli ve sağlıklı yiyeceklerin verilmesinin etkili sonuçlar verdiğini gösteren bilimsel araştırmalar vardır (9, 10-21). Aile Hekimliği Dergisi - Cilt 2 Sayı 3 Okul Çağı Çocukları ve Beslenme Sorunları Bu gün birçok ülkede insanlar sağlıklı beslenme rehberlerinin önerdiklerinin çok dışında beslenmektedirler (22,23,24,25). Çocuklar ve adölesanlar çok fazla yağ (özellikle doymuş yağ) ve tuz tüketirken, çok az sebze, meyve ve kalsiyum almaktadırlar (26-30). Çocuklar aldıkları enerjinin %35'inden fazlasını yağdan almaktadırlar (26,29,30,31,32). Sadece çocukların %15'İ önerilen miktar olan %30 ve altında yağdan gelen enerji ile beslenmektedirler (33). Çocukların yarısı gün içinde yağ, şeker ve tuz dışında herhangi bir şey içermeyen sağlıksız yiyecekleri atıştırmaktadırlar (34). Yapılan araştırmalar çocukların sadece 3-4 porsiyon yağsız sebze veya meyve tükettiğini göstermektedir (35,36). Kız çocuklarının gerekli demir ve kalsiyum miktarlarını almaktan çok uzak bir beslenme şekline sahip oldukları da ifade edilmektedir (27,30). Çocukların beslenme şekilleri kiçik yaşlardan başlayarak enerji olarak yeterli olsa da esansiyel besinlerin yeterli alınımını sağlamamaktadır (37). Çocukların beslenme şekilleri özellikle kalsiyum, demir ve çinko açısından yetersizlik olabileceğini göstermektedir (38). Sabah kahvaltısı yapan çocukların iş yapma sürelerinin arttığı ve hafızalarının güçlendiği gösterilmiştir (39,40). Okula aç gelen öğrencilerin dikkat süreleri azalmıştır ve kahvaltı yapan arkadaşları kadar uzun süre dikkatlerini toparlayamazlar. Öğretmenler beslenme ile ilgili olabilecek düşük dikkat süresi, uygunsuz sınıf davranışları, huzursuzluk, hiperaktivite ve çocukların beceri konusunda düşük düzeylere inmelerinden giderek daha fazla şikayet etmektedirler (41). Çocuklar ve adölesanlar yağın ve kolesterolün zararlı olduğunu bilmekle beraber hangi yiyeceklerin gerçek anlamda yağlı, yüksek kolesterol içerikli, yüksek tuzlu veya yüksek lif içerikli olduğu konusunda bilgileri yoktur (34,42,43,44). Çocukların iyi beslenmenin gerekliliği konusunda bilgileri olmakla beraber hangi yiyeceklerin kendileri için iyi olduğunu seçebilme konusunda becerileri ve istekleri yoktur (45,46). Çocuklarda sağlık, büyüme ve zeka gelişimine beslenmenin etkisi çeşitli faktörler üzerinden gerçekleşmektedir. Bu faktörler temel olarak yetersiz beslenme, fazla beslenme ve düzensiz beslenme ve bunların etkileri şeklinde incelenebilir. Okullarda verilecek beslenme eğitimi, gençlerin sağlık, büyüme ve zeka gelişimini etkileyecek beslenme şekillerinin geliştirilmesini sağlayabilir. Sağlıksız beslenmenin yetersiz beslenme, demir eksikliği anemisi, şiş- manlık ve obezite gibi akut etkileri bulunmaktadır. Çocukların Karşılaştıkları Beslenme ile İlgili Sorunlar A. Beslenmenin Yetersiz Olduğu Durumlar Genel Olarak Yetersiz Beslenme Orta derecede bir yetersiz beslenme bile çocukların bilişsel gelişimlerinde ve okul başarılarında uzun süreli etkiler yaratabilmektedir (47 yerine J Pediatr Gastroenterol Nutr. 2006 Dec;43 Suppl 3:S8-12. Causes of nutrition-related public health problems of preschool children: available diet. Allen LH.). Kronik bir şekilde yetersiz beslenen çocuklar, özellikle dil yeteneği gibi bazı testlerde daha düşük notlar almaktadırlar (48). Çocuklar aç kaldıklarında veya yetersiz beslendiklerinde enfeksiyonlara karşı dirençleri azalmakta dolayısıyla da diğer çocuklara kıyasla daha çabuk hastalanmakta, dersleri kaçırmakta ve sınıfın gerisine düşmektedirler (48). Bu çocuklar daha çabuk öfkelenip, konsantrasyon güçlüğü çektikleri için öğrenmeleri zorlaşır ve enerjileri daha düşük olduğu için de fiziksel aktiviteleri kısıtlıdır (49). Amerika Birleşik Devletlerinde bir yıl içinde milyonlarca çocuğun açlıkla karşı karşıya kalacağı tahmin edilmektedir ancak açlığı tanımlayacak veya ölçecek bilimsel ortak bir karara henüz varılamamıştır (50). Sabah kahvaltısının atlanması çocukların problem çözme becerisini olumsuz yönde etkilemektedir. Düşük gelir seviyesinden gelen ilkokul öğrencilerinden “Okul Sabah Kahvaltısı Programı”na katılanların katılmayanlara oranla sınav sonuçları daha yüksek olduğu ve devamsızlıklarının azaldığı bulunmuştur. Gençlerde Yeterli Beslenmeyi Teşvik Eden Stratejiler: Gıda destek programların katılımının sağlanması (ör: Okul Kahvaltı Programı, Okul Öğlen Yemeği Programı, Yaz Gıda Programı ve Çocuk ve Erişkin Bakımı Gıda Programı) Veli ve bakıcılara topluma dayalı ilave yiyecek programlarını önermek Öğrencileri ve ailelerini sabah kahvaltısı yapmanın önemi konusunda eğitmek Demir Eksikliği Anemisi Demir eksikliği anemisi en sık görülen anemi sebebidir (51). Demir eksikliği vücudun, kanda oksijen taşıyan hemoglobini üretme yeteneğini azaltır. Bu da Aile Hekimliği Dergisi - Cilt 2 Sayı 3 17 MAKALE yorgunluğa, dikkat süresinin kısalmasına, çalışma kapasitesinin azalmasına, enfeksiyonlara direncin düşmesine ve bilişsel performansın azalmasına yol açar (51,52). Okul çağındaki genç kızlar demir eksikliği açısından büyük risk altındadır. İlkokul çağındaki çocukların yaklaşık %1'inde ve 12-19 yaş arası ergenliğe girmiş kız çocukların %2-4'ünde demir eksikliği anemisi bulunmaktadır (53). Demir eksikliğini önlemek için çocuklar ve adölesanlar demir ve demirin emilimini kolaylaştıran C vitamini içeren gıdalardan yeterli miktarlarda yemelidirler (51). Kalsiyum Eksikliği Kemikler yaklaşık 20 yaşlarında en yüksek mineral dansitesine ulaşırlar ve yaklaşık 17 yaşına kadar kemik yoğunluğu %90'lara ulaşır (54,55). Amerika Birleşik Devletleri'nde (ABD) bulunan 10 milyon osteoporozlu hastada her yıl yaklaşık 1,5 milyon kırık görülmektedir (54). Uzmanlar kalsiyum tüketiminin bu şekilde devam etmesi durumunda 2030 yılında ABD'deki osteoporozlu hasta sayısının 40 milyona çıkacağını öngörmektedirler (1). Kalsiyumun hangi yiyeceklerle sağlanabildiği ve bu yiyeceklerin ne kadar tüketilmesi gerektiği konusunda çocukların eğitim almaları bu açıdan önemlidir. Süt ürünlerinin çok önemli kalsiyum kaynağı olmalarına rağmen son 20 yılda süt ürünü tüketimi %40 oranında düşmüştür (56). Bu oranın düşüşündeki en büyük etkenlerden biri gazlı içeceklerin tüketiminin %300 oranında artmasıdır (56). Özellikle okullarda gazlı içeceklerin tüketimlerini azaltılması süt ürünlerinin tüketimini arttırabilir. Ayrıca okul yemekhanesinde süt grubu gıdaların her öğünde tüketilmesi de çocukların kalsiyum içeren yiyecekleri tüketmeye alışmalarını sağlayabilir. B. Beslenmenin Fazla Olduğu Durumlar Diş Çürükleri Diş çürükleri belki de tüm bu hastalıklar içinde en sık karşılaşılanıdır (6, 57). 5-17 yaş arası gençlerin %50,1'inde ve 17 yaşındaki gençlerin %84,4'ünde görülmektedir (58). Diş sorunları ve diş tedavileri nedeniyle her yıl 50 milyon okul saati kaçırılmaktadır (59). Diş çürükleri ilerleyicidir ve tedavi edilmezse akut enfeksiyonlara, ağrıya, pahalı tedavilere ve diş kayıplarına yol açar. Şeker tüketimi ile diş çürükleri arasında güçlü bir ilişki bulunmaktadır (59). Diş çürüklerini önlemek için çocuklar ve adölesanlar flor içeren sular içmeli, florlu diş macunları kullanmalı, düzenli olarak diş fırçalamalı, çürüklere dolgu yapılmalı ve şeker tüketimi azaltılmalıdır (57). Fazla Kilo ve Obezite Fazla Kilo ve obezite çocuklar ve adölesanlar arasında artmaktadır (60-64). Şişmanlığın 6-17 yaş çocuklar arasında görülme sıklığı, son 30 yılda iki katına çıkmıştır. Bu artış özellikle 1970'lerin sonundan itibaren olmuştur. ABD'de Yaklaşık 4,7 milyon (%11) 6-17 yaş arası çocuk ciddi şekilde şişmandır. Ülkemizde obezite 1990-2000 yılları arasında artış göstermiş ve ortalama olarak 7-18 yaş grubu çocukların %15'i obezdir (65). Gençlerdeki obezite yüksek kan kolesterolü ve yüksek kan basıncı ile ilişkili ve Okul Çağı Çocukları ve Beslenme Sorunları bazı çok obez gençler solunum hastalıkları, ortopedik rahatsızlıklar ve hiperinsülinemi gibi ciddi sağlık sorunlarına sahiplerdir. Çocukluk ve adölesan çağı boyunca şişman olmak yetişkinlikte karşılaşılan hastalıklarda artmaya neden olmaktadır. Dahası, obez çocuklar ve adölesanlar sıklıkla yaşıtları tarafından dışlanıyorlar ve yetişkinler tarafından ayrıma uğruyorlar. Bu durum onlarda psikolojik strese, vücut imaj algısının bozulmasına ve kendilerine olan saygının azalmasına yol açıyor. Obeziteyi önlemek ve azaltmak için fiziksel aktivite artışı ve uygun kalori alımı önerilmektedir. CDC'nin okullar ve toplum için sağlık programı gençlerde fiziksel aktiviteyi artırma yolları önermektedir (66). C. Beslenme Şeklinin Bozuk Olduğu Durumlar Uygunsuz Sebze ve Meyve Tüketimi Beslenme önerilerinde sebze ve meyve tüketiminin en az 5 porsiyon olması gerektiği ifade edilmesine karşın yapılan araştırmalar çocukların sadece %3'ünün 3 porsiyondan daha fazla sebze ve meyve tükettiğini göstermektedir (1). Özellikle erkek çocuklarında müdahalelere rağmen sebze tüketimi artmamaktadır (67). Vejetaryen Beslenme Vejetaryen beslenme şekilleri eğer doğru düzenlenirse zararsız olabilirler (1). Hem vejetaryen ve hem de vejetaryen olmayan beslenme şekilleri zararlı ve yararlı olma potansiyeline sahiptirler (68). Vejetaryenlerin karşılaşacakları beslenme sorunları arasında enerji, protein, vitamin B12, D vitamini, kalsiyum ve bakır eksiklikleri vardır. Güvenilir Olmayan Kilo Verme Yöntemleri Pek çok kişi güvenilir olmayan kilo verme yöntemlerini denemektedir. Çok uzun süreler yiyecek alımını kısıtlamak büyüme ve cinsel gelişim geriliğine neden olmaktadır (69). Bir çalışmada, diyet yapan veya kilosunu sorun eden genç kızlarda sigaraya başlama yaşının daha düşük olduğu tespit edilmiştir. Başka bir çalışmada ise pek çok lise öğrencisi kızın sigarayı bir iştah azaltma ve kilo verme yöntemi olarak kullandıklarını ortaya koymuştur (70). Çocuklar arasında bile kilo vermek için çok zararlı olabilecek yöntemler denendiği rapor edilmiştir (71,72). Bazı rekabete dayanan sporları veya dansları yapan gençlerde güvenilir olmayan kilo kontrol metotları daha sık görülmektedir (73). 810. sınıflardaki çocukları içeren ulusal bir araştırmada, çocukların %32'sinin öğün atladığını, %22'sinin aç gezdiğini, %7'sinin ilaç aldığını, %5'inin yemeklerden sonra kustuğunu ve %3'ünün kilo kaybetmek için laksatif (müshil) kullandığını ortaya koymuştur (34). Çocuklar ve adölesanlar güvenilir olmayan kilo kaybı yöntemlerinin tehlikelerini ve sağlıklı bir kiloyu korumanın yollarını öğrenmelidir. Bilişsel yaklaşım çocukların sadece kilo vermelerini değil aynı zamanda daha sağlıklı bir vücut algısı geliştirmelerini de sağlar (74). Zayıf olmakla ilgili önyargılar yıkılmalı ve gençlerin sağlıklı bir vücut imajı geliştirmeleri sağlanmalıdır (75). Yeme Bozuklukları Yeme bozuklukları (ör: anorexia nervosa ve bulimia nervosa) yeme davranışı ile ilgili aşırı rahatsızlıkların bulunduğu psikolojik bozukluklardır. Anorexia nervosa kişinin normal bir vücut kilosuna sahip olmayı reddettiği; bulimia nervosa ise tekrarlayan ataklar halinde aşırı yemek yenilmesini takiben kişinin kendisini kusmaya zorladığı bir hastalıktır (76). Yeme bozuklukları genellikle adölesan çağında başlar ve %90 kızlarda görülür (76). Anorexia nervosa ve bulimia nervosa adölesan ve genç erişkin kadınların %3'ünü etkileyebilmektedir ve anorexia nervosa insidansı son yıllarda artış göstermektedir (76). Normal yeme düzeni olan adölesanlara kıyasla, yeme bozuklukları olanların özsaygılarında azalma, olumsuz vücut imajı, yetersizlik duygusu, anksiyete, sosyal disfonksiyon, depresyon ve huysuzluk daha sık görülmektedir (77). Yeme bozuklukları psikiyatrik hastalıklar başta olmak pek çok ciddi komplikasyona neden olmaktadır (78). Yeme bozukluğu olan kişiler acilen tıbbi ve psikolojik tedavi almalıdır. KAYNAKLAR: 1. American Academy of Pediatrics, School Health Policy and Practice, 6th edition, ISBN: 1-58110-094-9, Chapter 7, Nutrition, Dietary Practices and School Food Service Programs, 145- 165. 2. Schoenthaler SJ, Bier ID, Young K, Nichols D, Jansenns S: The effect of vitaminmineral supplementation on the intelligence of American schoolchildren: a randomized, double-blind placebo controled trial. J Altern Complement Med 2000, 6(1):19-29. 3. Schoenthaler SJ, Bier ID: The effect of vitamin-mineral supplementation on juvenile delinquency among American school-children: a randomized, double-blind placebo-controlled trial. J Altern Complement Med 2000, 6(1):7-17. 4. Benton D, Ruffin MP, Lassel T, Nabb S, Messaoudi M, Vinoy S, Desor D, Lang V: The delivery rate of dietary carbohydrates affects improve dietary habits, school attention and social behaviour among students in a lower secondary school. Psychopharmacology 2003, 166:86-90. Aile Hekimliği Dergisi - Cilt 2 Sayı 3 19 MAKALE 5. Pinki Sahota, Mary C J Rudolf, Rachael Dixey, Andrew J Hill, Julian H Barth, Janet Cade. Evaluation of implementation and effect of primary school based intervention to reduce risk factors for obesity BMJ 2001;323:1027 ( 3 November ) 6. Public Health Service. Healthy people 2000: national health promotion and disease prevention objectives. Full report, with commentary. Washington, DC: US Department of Health and Human Services, Public Health Service, 1991. DHHS publication no. (PHS) 91-50212. 7. Mandell RJ, ed. The strategic plan for nutrition education: promoting healthy eating habits for our children. Washington, DC: US Department of Agriculture, Food and Nutrition Service, Nutrition and Technical Services Division, 1993. 8. Lawrence J Whalley, Helen C Fox, Klaus W Wahle, John M Starr and Ian J Deary Cognitive aging, childhood intelligence, and the use of food supplements: 1,2,3 possible involvement of n3 fatty acids American Journal of Clinical Nutrition, Vol. 80, No. 6, 1650-1657, December 2004 9. Osganian SK, Hoelscher DM, Zive M, Mitchell PD, Snyder P, Webber LS, Maintenance of effects of the eat smart school food service program: results from the CATCH-ON study. Health Educ Behav. 2003 Aug;30(4):418-33 10. American Cancer Society. Changing the course: a manual for school foodservice providers. Atlanta: American Cancer Society, 1990. 11. American Heart Association. Lower fat and cholesterol easily and economically with Healthy School Lunch. Dallas, TX: American Heart Association, 1992. 12. Ellison RC, Capper AL, Goldberg RJ, Witschi JC, Stare FJ. The environmental component: changing school food service to promote cardiovascular health. Health Educ Q 1989; 16(2):285-97. 13. Gregoire MB, Sneed J. Standards for nutrition integrity. Sch Food Serv Res Rev 1994;18(2):106-11. 14. Nicklas TA, Forcier JE, Farris RP, Hunter SM, Webber LS, Berenson GS. Heart Smart School Lunch Program: a vehicle for cardiovascular health promotion. Am J Health Promotion 1989; 4(2):91-100. 15. Nicklas TA, Stone E, Montgomery D, et al. Meeting the dietary goals for school meals by the year 2000: The CATCH Eat Smart school nutrition program. J Health Educ 1994; 25(5):299-307. 16. Raizman DJ, Montgomery DH, Osganian SK, et al. CATCH: food service program process evaluation in a multicenter trial. Health Educ Q 1994 ;(suppl 2):S51-S71. 17. School Food Service Foundation. The healthy E.D.G.E. in schools: eating, dietary guidelines and education. Sch Food Serv J 1991; 45(3 suppl):1-21. 18. Simons-Morton BG, Parcel GS, Baranowski T, Forthofer R, O'Hara NM. Promoting physical activity and a healthful diet among children: results of a school-based intervention study. Am J Public Health 1991;81(8):986-91. 19. Himes JH, Ring K, Gittelsohn J, Cunningham-Sabo L, Weber J, Thompson J, Harnack L, Suchindran C. Links Impact of the Pathways intervention on dietary intakes of American Indian schoolchildren. Prev Med. 2003 Dec;37(6 Pt 2):S55-61. 20. US Department of Agriculture. Building for the future: nutrition guidance for the child nutrition programs. Washington, DC: US Department of Agriculture, Food and Nutrition Service, 1992. 26. Devaney BL, Gordon AR, Burghardt JA. Dietary intakes of students. Am J Clin Nutr 1995; 61(1 suppl):205S-212S. 27. Alaimo K, McDowell MA, Briefel RR, et al. Dietary intake of vitamins, minerals, and fiber of persons ages 2 months and over in the United States: third National Health and Nutrition Examination Survey, Phase 1, 1988-91. Hyattsville, MD: US Department of Health and Human Services, Public Health Service, CDC, 1994. (Advance data from vital and health statistics; no. 258.) DHHS publication no. (PHS) 95-1250. 28. Kann L, Warren CW, Harris WA, et al. Youth risk behavior surveillance -United States, 1993. MMWR 1995; 44(SS-1):1-56. 29. McDowell MA, Briefel RR, Alaimo K, et al. Energy and macronutrient intakes of persons ages 2 months and over in the United States: third National Health and Nutrition Examination Survey, Phase 1, 1988-91. Hyattsville, MD: US Department of Health and Human Services, Public Health Service, CDC, 1994. (Advance data from vital and health statistics; no. 255.) DHHS publication no. (PHS) 95-1250. 30. Tippett KS, Mickle SJ, Goldman JD, et al. Food and nutrient intakes by individuals in the United States, 1 day, 1989-91. Beltsville, MD: US Department of Agriculture, Agricultural Research Service, Beltsville Human Nutrition Research Center, 1995. Nationwide Food Surveys report no. 91-2. 31. Royo-Bordonada MA, Gorgojo L, Martin-Moreno JM, Spanish children's diet: compliance with nutrient and food intake guidelines. Eur J Clin Nutr. 2003 Aug;57(8):930-9 32. Munoz KA, Krebs-Smith SM, Ballard-Barbash R, Food intakes of US children and adolescents compared with recommendations. Pediatrics. 1997 Sep;100(3 Pt 1):323-9 33. Lewis CJ, Crane NT, Moore BJ, Hubbard VS. Healthy People 2000: report on the 1994 nutrition progress review. Nutr Today 1994; 29(6):6-14. 34. American School Health Association, Association for the Advancement of Health Education, and the Society for Public Health Education. The National Adolescent Student Health Survey: a report on the health of America's youth. Oakland, CA: Third Party Publishing, 1989. 35. Hampl JS, Taylor CA, Johnston CS. Intakes of vitamin C, vegetables and fruits: which schoolchildren are at risk? J Am Coll Nutr. 1999 Dec;18(6):582-90. 36. Krebs-Smith SM, Cook DA, Subar AF, Cleveland L, Friday J, Kahle LL. Fruit and vegetable intakes of children and adolescents in the United States. Arch Pediatr Adolesc Med 1996; 150:81-6. 37. Takyi EE Nutritional status and nutrient intake of preschool children in northern Ghana. East Afr Med J. 1999 Sep;76(9):510-5. 38. Cruz JA Dietary habits and nutritional status in adolescents over Europe-Southern Europe. Eur J Clin Nutr. 2000 Mar;54 Suppl 1:S29-35. 39. Muthayya S, Thomas T, Srinivasan K, Consumption of a mid-morning snack improves memory but not attention in school children. Physiol Behav. 2006 Oct 31; [Epub ahead of print] 21. Whitaker RC, Wright JA, Finch AJ, Psaty BM. An environmental intervention to reduce dietary fat in school lunches. Pediatrics 1993; 91(6):1107-11. 40. Benton D, Jarvis M. The role of breakfast and a mid-morning snack on the ability of children to concentrate at school Physiol Behav. 2006 Oct 30; [Epub ahead of print] 22. Sofi F, Innocenti G, Dini C, Low adherence of a clinically healthy Italian population to nutritional recommendations for primary prevention of chronic diseases. Nutr Metab Cardiovasc Dis. 2006 Sep;16(6):436-44. Epub 2006 Jan 41. Siega-Riz AM, Popkin BM, Carson T. Trends in breakfast consumption for children in the United States from 1965-1991. Am J Clin Nutr. 1998;67(suppl):748-756. 23. Barbagallo CM, Cavera G, Sapienza M, Nutritional characteristics of a rural Southern Italy population: the Ventimiglia di Sicilia Project. J Am Coll Nutr. 2002 Dec;21(6):523-9 24. Nasreddine L, Hwalla N, Sibai A, Food consumption patterns in an adult urban population in Beirut, Lebanon Public Health Nutr. 2006 Apr;9(2):194-203 20 25. Tur JA, Romaguera D, Pons A. Food consumption patterns in a mediterranean region: does the mediterranean diet still exist? Ann Nutr Metab. 2004;48(3):193-201. Epub 2004 Jul Aile Hekimliği Dergisi - Cilt 2 Sayı 3 42. Moreno NP, Denk JP, Roberts JK, An approach to improving science knowledge about energy balance and nutrition among elementary- and middle-school students. Cell Biol Educ. 2004 Summer;3(2):122-30. 43. Murphy AS, Youatt JP, Hoerr SL, Sawyer CA, Andrews SL. Nutrition education needs and learning preferences of Michigan students in grades 5, 8, and 11. J Sch Health 1994; 64(7):273-8. Okul Çağı Çocukları ve Beslenme Sorunları 44. Resnicow K, Reinhardt J. What do children know about fat, fiber, and cholesterol? A survey of 5,116 primary and secondary school students. J Nutr Educ 1991; 23(2):65-71. 45. Peltzer K. Nutrition knowledge and food choice among black students in South Africa. Cent Afr J Med. 2002 Jan-Feb;48(1-2):4-8. 46. Story M, Resnick MD. Adolescents' views on food and nutrition. J Nutr Educ 1986; 18(4):188-92. 47. J Pediatr Gastroenterol Nutr. 2006 Dec;43 Suppl 3:S8-12. Causes of nutritionrelated public health problems of preschool children: available diet. Allen LH. 61. Kelishadi R. Childhood Overweight, Obesity, and the Metabolic Syndrome in Developing Countries. Epidemiol Rev. 2007 62. Ogden CL, Carroll MD, Curtin LR, McDowell MA, Tabak CJ, Flegal KM. Prevalence of Overweight and Obesity in the United States, 1999-2004. JAMA. 2006;295:15491555. doi: 10.1001/jama.295.13.1549. 63. Tremblay MS, Katzmarzyk PT, Willms JD. Temporal trends in overweight and obesity in Canada, 1981-1996. Int J Obes Relat Metab Disord. 2002;26:538543. doi: 10.1038/sj.ijo.0801923. 48. Hinton AW, Heimindinger J, Foerster SB. Position of the American Dietetic Association: domestic hunger and inadequate access to food. J Am Diet Assoc 1990;90(10):1437-41. 64. Venn AJ, Thomson RJ, Schmidt MD, Cleland VJ, Curry BA, Gennat HC, Dwyer T. Overweight and obesity from childhood to adulthood: a follow-up of participants in the 1985 Australian Schools Health and Fitness Survey. The Medical journal of Australia. 2007;186:458-460. 49. Troccoli KB. Eat to learn, learn to eat: the link between nutrition and learning in children. Washington, DC: National Health/Education Consortium, 1993. (National Health/Education Consortium occasional paper no. 7.) 65. Atabek ME, Pirgon O, Kurtoglu S. Prevalence of metabolic syndrome in obese Turkish children and adolescents. Diabetes Res Clin Pract. 2006 Jun;72(3):315-21. Epub 2005 Dec. 50. Food Research and Action Center. Community Childhood Hunger Identification Project: a survey of childhood hunger in the United States. Washington, DC: Food Research and Action Center, 1991. 66. CDC. Guidelines for school and community health programs to promote physical activity among youth. MMWR (in press). 51. Public Health Service. The Surgeon General's report on nutrition and health. Washington, DC: US Department of Health and Human Services, Public Health Service, 1988. DHHS publication no. (PHS) 88-50210. 52. Pollitt E. Iron deficiency and cognitive function. Annu Rev Nutr 1993;13:52137. 53. Dallman PR, Looker AC, Carroll M, Johnson CL. Influence of age on laboratory criteria for the diagnosis of iron deficiency and iron deficiency anemia in infants and children. In: Hallburg L, ed. Proceedings of the symposium on iron nutrition in health and disease. London: John Libbey & Co. (in press). 54. Golden NH. Osteoporosis Prevention: a pediatric challenge. Arch Pediatr Adolesc Med. 2000; 154:542-543. 67. Perry CL, Bishop DB, Taylor G, et al. Changing fruit and vegetable consumption among children: the 5-a-Day Power Plus Program in St. Paul, Minnesota. Am J Public Health. 1998;88:603-609. 68. American Dietetic Association Web Site. Available at: http://www.eatright.org/ 69. Lifshitz F, Moses N. Nutritional dwarfing: growth, dieting, and fear of obesity. J Am Coll Nutr 1988;7(5):367-76. 70. Tomeo CA, Field AE, Berkey CS, Colditz GA, Frazier AL.Weight concerns, weight control behaviors, and smoking initiation. Pediatrics. 1999 Oct;104(4 Pt 1):918-24. 71. Maloney MJ, McGuire J, Daniels SR, Specker B. Dieting behavior and eating attitudes in children. Pediatrics 1989;84(3):482-9. 55. Bonjour JP, Thientz G, Buchs B, Slosman D, Rizzoli R. Critical years and stages of puberty for spinal and femoral bone mass accumulation during adolescence. J Clin Endocrinol Metab. 1991;7:555-563. 72. Mellin LM. Responding to disordered eating in children and adolescents. Nutr News 1988;51(2):5-7. 56. Calvadini C, Siega-Riz AM, Popkin BM. US adolescent food intake trends from 1965 to 1996. Arch Dis Child. 2000;83:18-24. 73. Beals KA, Manore MM. The prevalence and consequences of subclinical eating disorders in female athletes. Int J Sport Nutr 1994;4:175-95. 57. Edelstein BL, Douglass CW, Dispelling the myth that 50 percent of US school children have never had a cavity. Public Health Rep. 1995;110:522-530. 74. Barton SB, Walker LL, Lambert G, Cognitive change in obese adolescents losing weight. Obes Res. 2004 Feb;12(2):313-9. 58. Crockett SJ, Mullis RM, Perry CL. Parent nutrition education: a conceptual model. J Sch Health 1988; 58(2):53-7. 75. Collins ME. Promoting healthy body image through the comprehensive school health program. J Health Educ 1991;22(5):297- 302. 59. Hearn MD, Bigelow C, Nader PR, et al. Involving families in cardiovascular health promotion: the CATCH Feasibility Study. J Health Educ 1992; 23(1):2231. 76. American Psychiatric Association Task Force on DSM-IV. Diagnostic and statistical manual of mental disorders: DSM-IV. Washington, DC: American Psychiatric Association, 1994. 60. CDC. Prevalence of overweight among adolescents -- United States, 1988-91. MMWR 1994;43(44):818-21. 77. Trowbridge F, Collins B. Measuring dietary behaviors among adolescents. Public Health Rep 1993;108(suppl 1):37-41. 78. Herzog DB, Copeland PM. Eating disorders. N Engl J Med 1985;313(5):295-303. Aile Hekimliği Dergisi - Cilt 2 Sayı 3 21