elfa metal`de faalġyet tabanlı malġyet muhasebe sġstemġnġn
Transkript
elfa metal`de faalġyet tabanlı malġyet muhasebe sġstemġnġn
, Çankaya Üniversitesi Endüstri Mühendisliği ELFA METAL’DE FAALĠYET TABANLI MALĠYET MUHASEBE SĠSTEMĠNĠN KURULMASI EMREM SULTAN ER-FATMA ÖZGE YILDIRIM Çankaya Üniversitesi Endüstri Mühendisliği Bölümü ġEREF BEYANNAMESĠ Sunmakta olduğumuz bu raporun belirtilen kısımları haricinde, tamamen kendi eserimiz olduğunu beyan ederiz. Tarih: 06.02.2011 Grup üyelerinin adları ve soyadları Ġmzalar Emrem Sultan ER _____________________ Fatma Özge YILDIRIM _____________________ ii ÖZET ELFA METAL’DE FAALĠYET TABANLI MALĠYET MUHASEBE SĠSTEMĠNĠN KURULMASI Emrem Sultan ER, Fatma Özge YILDIRIM Endüstri Mühendisliği Bölümü Ocak 2011, 56 Sayfa Projemiz Çankaya Üniversitesi ile Ostim iĢbirliği ile yürütülen çalıĢmanın bir parçasıdır. Projemizin amacı, maliyet muhasebesi sistemindeki eksiklikleri gidererek küçük ve orta büyüklükteki iĢletmelerde verimliliği arttırma amacı taĢımaktadır. Çoğu iĢletmelerin maliyet muhasebesi baĢarılı yapılmamakta ve doğru maliyet değerleri tespit edilememektedir. Bu nedenlerden dolayı iĢletmelerin kar, zarar ve ürün maliyet hesaplarında yanlıĢlıklar ortaya çıkmaktadır. Bu projenin çalıĢmaları, öncelikli olarak Elfa Metal‟in mevcut maliyet muhasebe sistemi incelenmesiyle baĢlayıp, ardından problemin belirlenmesiyle ve belirlenen probleme yönelik yapılan çalıĢmalarla devam etmektedir. Firma yöneticilerinin verdiği önceliklerinden yola çıkarak maliyet muhasebe sisteminin iyileĢtirilmesi ve üretim iĢlemlerinin (kaynaklı imalat ve boyama) birim fiyatlarının tam olarak belirlenmesi için çalıĢmalar yapılmıĢtır. Bu çalıĢmaların sonunda tutarlı bir maliyet hesaplamasına sahip olacak olan firma ürün maliyetini daha iyi bir Ģekilde belirleyebilir. Bu iyileĢtirme, firmanın daha bilinçli hareket etmesini sağlayarak rekabet avantajı sağlayacaktır. Raporumuza iĢletme hakkında genel bilgi verilerek baĢlandı. Firmanın ürünleri, tedarik sistemi, üretim sistemi anlatılarak devam edilmiĢ ve mevcut sistem detaylı bir Ģekilde incelenerek, problemin aksaklıkları ve problem belirlenmiĢ, firmaya uygun maliyet muhasebe sistemi seçilmiĢ ve taslak model oluĢturulmuĢtur. Anahtar Kelimeler: Maliyet Muhasebe Sistemi, Birim Maliyet, Direkt Maliyet, Endirekt Maliyet, Maliyet Dağıtımı. iii ABSTRACT IMPLEMANTATION OF ACTIVITY BASED COSTING SYSTEM IN ELFA METAL Emrem Sultan ER, Fatma Özge YILDIRIM Department of Industrial Engineering January 2011, 56 Pages The project is part of the study that was conducted in cooperation with Ostim with Çankaya University. Aim of project is reducing lacks in cost accounting to increase productivity in middle or small size firms. Many firms‟ cost accounting is made inaccurately and true value of unit cost can‟t be determined. Because of it, cost, profit, selling price and calculations include some errors. In this Project, making an examination cost accounting of Elfa Metal, defining the problem, symptoms and according to this problem studies go on. Based on managers‟ priorities, studies are made about improving cost accounting and calculating unit cost of products accurately in welding and painting departments. At the end of studies, firm can determine product costs better. Thanks to these improvements, firm can act in a more informed. Also improvements in cost accounting provide a competitive advantage. Report starts with giving information about the firm. In this project, general information about the company, products, supply chain, production were given. Moreover, current cost accounting system was analyzed. By the light of this, symptoms and problem were determined. Finally, appropriate cost accounting system was selected and model was developed. Keywords: Cost Accounting System, Unit Cost, Direct Cost, Indirect Cost, Cost Allocation. iv ĠÇĠNDEKĠLER ġEREF BEYANNAMESĠ ......................................................................................................... ĠĠ ÖZET ........................................................................................................................................ ĠĠĠ ABSTRACT ............................................................................................................................. ĠV ĠÇĠNDEKĠLER .......................................................................................................................... V ġEKĠLLER LĠSTESĠ.................................................................................................................. 1 TABLOLAR LĠSTESĠ ............................................................................................................... 2 1. BÖLÜM ................................................................................................................................. 3 GĠRĠġ ......................................................................................................................................... 3 2.BÖLÜM .................................................................................................................................. 5 FĠRMA HAKKINDA GENEL BĠLGĠLER ............................................................................... 5 2.1 ÜRETĠM SĠSTEMĠ ................................................................................................................ 6 2.2 MALZEME TAġIMA SĠSTEMĠ ............................................................................................... 7 2.3 TEDARĠK ZĠNCĠRĠ YÖNETĠMĠ .............................................................................................. 8 3.BÖLÜM ................................................................................................................................ 10 MĠKRO SĠSTEM ANALĠZĠ .................................................................................................... 10 3.1 ELFA METAL‟ĠN MEVCUT MALĠYET SĠSTEMĠ .................................................................. 10 3.2 BULGULAR ...................................................................................................................... 11 3.3 PROBLEMĠN TANĠMĠ ......................................................................................................... 11 3.4 HEDEFLERĠMĠZ ................................................................................................................ 11 3.5 KRĠTĠK BAġARI FAKTÖRLERĠ ........................................................................................... 12 4. BÖLÜM ............................................................................................................................... 13 LĠTERATÜR ARAġTIRMASI................................................................................................ 13 4.1 ELFA ĠÇĠN ÖNERĠLEN MALĠYET HESAPLAMA YÖNTEMĠ: FAALĠYET TABANLI MALĠYET SĠSTEMĠ ................................................................................................................................. 13 v 4.2 FAALĠYET TABANLI MALĠYET SĠSTEMĠNĠN UYGULANMASI ............................................. 14 4.3 ELFA METAL‟ĠN DĠREKT VE ENDĠREKT MALĠYETLERĠ .................................................... 15 4.4 KONTROL EDĠLEBĠLEN VE EDĠLEMEYEN FAKTÖRLER ..................................................... 17 4.5 MODEL ............................................................................................................................ 18 4.6 RĠSK ANALĠZĠ .................................................................................................................. 24 5. BÖLÜM ............................................................................................................................... 25 ÇÖZÜM METODOLOJĠSĠ...................................................................................................... 25 5.1 OYUNCAK VERĠLERLE YAPILAN ÇÖZÜM METODOLOJĠSĠ................................................. 25 5.2 FAALĠYET KATSAYILARININ BELĠRLENMESĠ .................................................................... 29 5.3 FAALĠYET MALĠYETLERĠNĠN HESAPLANMASI .................................................................. 31 5.4 DAĞITIM ORANLARININ HESAPLANMASI......................................................................... 33 5.5 DĠRSEK KM‟NĠN BĠRĠM MALĠYETĠNĠN HESAPLANMASI ................................................... 38 6. BÖLÜM ............................................................................................................................... 39 KARAR DESTEK SĠSTEMĠ .................................................................................................. 39 BÖLÜM 7 ................................................................................................................................ 46 SONUÇ .................................................................................................................................... 46 REFERANSLAR……………………………………………………………………………..47 EKLER ..................................................................................................................................... 48 vi ġEKĠLLER LĠSTESĠ ġekil 1 Üretim AkıĢ ġeması ............................................................................................. 7 ġekil 2 Tedarik Zinciri ...................................................................................................... 9 ġekil 3 Faaliyet Tabanlı Maliyet Sisteminin Uygulanması ............................................ 15 ġekil 4 Faaliyet Havuzları ve Tahsisi Bazlar.................................................................. 19 ġekil 5 Dirsek KM .......................................................................................................... 26 ġekil 6 Ana Menü ........................................................................................................... 40 ġekil 7 MüĢteriler Ekranı ................................................................................................ 41 ġekil 8 Hidromek Ürün Listesi Ekranı ........................................................................... 42 ġekil 9 Dirsek KM için Direkt Maliyet Ekranı............................................................... 43 ġekil 10 Dirsek Km Malzeme Listesi Ekranı ................................................................. 44 ġekil 11 Dirsek KM Direkt ĠĢçi Maliyeti ....................................................................... 45 1 TABLOLAR LĠSTESĠ Tablo 1 Direkt/Endirekt Maliyetlerin ve DeğiĢken/Sabit Maliyetlerin Sınıflandırılması ........................................................................................................................................ 17 Tablo 2 Elfa Metal‟in Endirekt Maliyet Kalemleri ........................................................ 20 Tablo 3 Dirsek KM için Direkt Malzeme Maliyeti ........................................................ 26 Tablo 4 Dirsek KM için Direkt ĠĢçilik Maliyeti ............................................................. 27 Tablo 5 Dirsek KM için Direkt Elektrik Maliyeti .......................................................... 28 Tablo 6 Dirsek Km‟nin Direkt Maliyeti ......................................................................... 29 Tablo 7 Faaliyet Katsayıları Tablosu ............................................................................. 30 Tablo 8 Maliyet kalemlerinin Toplam Maliyetleri ......................................................... 31 Tablo 9 Dirsek KM için Harcanan ĠĢçilik ve Makine Süresi ......................................... 34 2 1. BÖLÜM GĠRĠġ Bu proje Ostim Sanayi Bölgesi‟ndeki orta ve küçük ölçekli iĢletmelerin ilerlemesi için yapılan bir anlaĢma kapsamındadır. Bu proje kapsamında, Elfa Metal‟in maliyet muhasebesindeki eksiklikleri gidermek amacıyla maliyet muhasebe sistemini yenilenmesi üzerine çalıĢmalar yapılmıĢtır. Bu raporda Elfa Metal hakkında genel bilgiler verilmiĢ, mevcut maliyet hesaplama sistemi anlatılmıĢ, problem tanımlanmıĢ, buna bağlı bulgular, kritik baĢarı faktörleri, amaçlarımız açıklanmıĢtır. Problemin matematiksel formülü oluĢturulmuĢtur. ÇalıĢmamız, Elfa Metal Fabrikası için düzgün bir maliyet muhasebe sistemi kurmayı hedeflemiĢtir. Bunun sonucunda firmanın düzensiz olan maliyet muhasebe sistemini iyileĢtirmiĢ olacağız. Raporumuz yedi bölümden oluĢmaktadır. Ġlk bölümde, raporumuzun içeriği hakkında bilgi verilmiĢtir. Ġkinci bölümde, Elfa Metal hakkında genel bilgiler, üretim sistemi, tedarik zinciri yönetimi, malzeme taĢıma yönetimi ayrıntılı Ģekilde anlatılmıĢtır. Üçüncü bölümde, mikro sistem analizi altında, mevcut maliyet sistemi hakkında bilgi verilmiĢtir. Bunun sonucunda problemimiz tanımlanmıĢtır ve buna bağlı olarak problemin belirtileri, kritik baĢarı faktörleri ve amaçlarımız belirlenmiĢtir. Dördüncü bölümde, literatür araĢtırması yapılmıĢ ve bunun sonucunda problemimize en uygun maliyet muhasebe sistemi seçilmiĢtir. Diğer sistemlerle özellikleri karĢılaĢtırılıp, neden bu sistemi seçtiğimiz detaylı bir Ģekilde anlatılmıĢtır. Buna bağlı olarak yeni maliyet muhasebe sistemimizin matematiksel model kurulmuĢtur. Faaliyet tabanlı 3 maliyet sisteminin ilk basamağı olan direkt ve endirekt maliyetlerin ayrılması firmamıza uygun olarak yapılmıĢ olup direkt ve endirekt maliyetler sınıflandırılmıĢtır. Daha sonra kontrol edilebilir ve kontrol edilemeyen faktörler belirlenmiĢ, sistemin risk analizi yapılmıĢtır. Faaliyet tabanlı maliyet sistemine göre aktiviteler ve aktivite havuzları oluĢturulmuĢtur. Bununla birlikte, Elfa Metal‟in endirekt maliyet kalemleri gösterilmiĢtir. BeĢinci bölümde, çözüm metodolojisi ve oyuncak verilerle sistemimizin uygulanması açıklanmıĢtır. Altıncı bölüm Karar Destek Sistemi‟ni içermektedir. Bu bölümde model ve sistem arasındaki bağlantıyı kuracak bir veritabanı oluĢturulmuĢtur. Bu sistem Visual Studio, MS Access programları kullanılarak bilgisayara aktarılmıĢtır. Son olarak ise sonuç bölümü yazılarak raporda yapılanlar özetlenmiĢtir. 4 2.BÖLÜM FĠRMA HAKKINDA GENEL BĠLGĠLER Elfa Metal Makine Sanayi Ticaret Ltd. ġti. (Elfa Metal) 1980 yılında Ostim Organize Sanayi Bölgesinde güç panelleri ve metal mutfak dolapları üretmek için kurulmuĢtur. Elfa Metal, metal parçaların iĢlenmesi ve montajı konusunda 45 kiĢilik çalıĢan kadrosuyla profesyonelleĢmiĢ olup günümüzde Hidromek baĢta olmak üzere birçok firma için çeĢitli metal parçalar üretmektedir. Elfa Metal, farklı metal parçaları hammadde olarak kullanmakta ve farklı süreçlerden sonra bu parçaları farklı ara ürünlere çevirmektedir. Firmada hammadde olarak, metal levhalar, borular, miller, somunlar, cıvatalar ve sarf malzemeler kullanılmaktadır. Bu hammaddeler lazer kesim, büküm, talaĢlı imalat, kaynak ve boya süreçlerinden geçirilmekte ve müĢteri ihtiyaçlarına göre farklı ürünler üretilmektedir. Bu ürünlere örnek olarak ekskavatör parçaları, kazıcı-yükleyici parçaları, traktör parçaları, jeneratör kabinleri ve makine parçaları verilebilir. Firma üretimini atölye tipi üretim ortamında gerçekleĢtirmekte ve üretim sistemine bağlı olarak süreç yerleşim planında çalıĢmaktadır. Elfa Metal sipariĢ üzerine çalıĢan bir firma olduğu için hammadde tedariklerini sipariĢlere göre yapmaktadır. Bu da stok maliyetini en aza indirmektedir. Firmada kullanılan hammaddeler üretimi etkileme durumlarına göre iki ana gruba ayrılmıĢtır. Üretimi direkt olarak etkileyen hammaddeler kritik hammaddeler, üretimi endirekt olarak etkileyen hammaddeler ise genel hammaddeler olarak sınıflandırılmıĢtır. Firmada kritik hammaddeler için stok seviyeleri belirlenmiĢ olup, malzemenin stok miktarı kritik seviyenin altına düĢtüğü zaman sipariĢ verilmektedir. Üretimi endirekt olarak etkileyen hammaddeler müĢteri sipariĢlerine göre temin edilmektedir. 5 2.1 Üretim Sistemi Elfa Metal de beĢ ayrı üretim departmanı bulunmaktadır. Bunlar, Laser Kesim Departmanı, Büküm Departmanı, TalaĢlı Ġmalat Departmanı, Kaynak Departmanı ve son olarak Boya Departmanı‟dır. Ürün akıĢları ve üretim planlama Üretim Planlama Departmanı tarafından yapılıp, üretim departmanlarına gönderilir. Firmada üretim, müĢteriden sipariĢ alındıktan sonra hammaddelerin tedarikçilerden tedarik edilmesiyle baĢlamaktadır. Firmanın üretim akıĢ Ģeması ġekil 1‟de görülmektedir. Ürünlerin dizaynı müĢteriler tarafından Elfa Metal‟e gönderilir. Alınan metal saclar ilk önce Laser Kesim Departmanı‟na gelir, saclar kalınlıklarına göre burada sınıflandırılırlar ve sacların partiler halinde kesim iĢlemi yapılır. Kesimi yapılan saclar ara ürün Ģeklinde depolanırlar. Çünkü, firmada çekme sistemi uygulanmaktadır. Çekme sistemine göre bir sonraki istasyon ara ürünü kendi üretim planına, hızına, miktarına ve zamanına göre stoktan çeker. Daha sonra üretim akıĢına göre parçalar bir sonraki istasyona (bükme, talaĢlı imalat, kaynak) geçer. Ġkinci istasyon olan bükme departmanında parçalar teknik resime uygun Ģekilde bükülürler. TalaĢlı Ġmalat Departmanı‟nda parçalara öğütme, tornalama ve delme iĢlemleri uygulanabilmektedir. Sonraki istasyon olan kaynak bölümünde, ürünün bütün alt parçaları kaynaklı montaj yapılarak birleĢtirilmekte ve ana ürün oluĢturulmaktadır. Son istasyon olan boya iĢleminden önce bütün parçalar Kalite Kontrol Departmanı‟nda kalite kontrolden geçmektedir. Eğer üretimde bir hata tespit edilirse ve bu hata giderilebilecek düzeyde ise ürün sisteme tekrardan gönderilir ve geri iĢlemesi yapılır. Fakat, ürün tekrardan iĢlenebilecek düzeyde değil ise atık olarak atılmaktadır. Boya Departmanı‟nda diğer departmanlara göre değiĢik bir sistem uygulanmaktadır. Boya istasyonunda her gün farklı bir renk uygulanır. Bunlar sarı, mat siyah ve parlak siyahtır. Boyahaneye gelen ürünün rengi o gün boyanan renk değil ise ürün uygun gün gelene kadar bekler. Boya iĢlemi de tamamlandıktan sonra ürün sevkiyata hazır hale gelir. Elfa Metal‟de partiler halinde üretim sistemi uygulanmaktadır. Bu sisteme göre ürünler partiler halinde iĢlenmekte ve istasyonlar arasındaki transferleri partiler halinde gerçekleĢmektedir. 6 Sipariş Hammadde CNC Laser Kesim Ara Stok Bükme Talaşlı İmalat Talaşlı İmalat Kaynak Kaynak Evet Kaynak Kalite Kontrol Red Geri İşleme Kabul Hayır Boya Atık Son Ürün Müşteri ġekil 1 Üretim AkıĢ ġeması 2.2 Malzeme TaĢıma Sistemi Fabrikada malzemelerin taĢınması için çeĢitli taĢıma ekipmanları kullanılmaktadır. Bunlar raf sistemi, palet, kasa, forklift aracı, asansör ve vinçlerdir. Saclar kalınlıklarına göre raf sisteminde saklanır. Sacların taĢınması forkliftler tarafından sağlanmaktadır. ĠĢlem sırasında ve sonunda ara ürün ve son ürünler kutular içinde paletler üzerine 7 konulur. Bu palet ve kasalar departmanlar arası taĢımada kullanılır. Vinçler ise ağırlıkları fazla olan kaynak iĢlemi görmüĢ ara ürünlerin kaynak kabinleri arasında taĢımada kullanılır. Asansör de raflardan malzeme alımında fayda sağlamaktadır. 2.3 Tedarik Zinciri Yönetimi Bildiğimiz üzere, tedarik zinciri yönetimi değiĢen pazar koĢullarında doğru ürünü, doğru zamanda ve doğru yere minimum maliyetle teslim etmeyi hedeflemiĢtir. Elfa Metal‟de bu sistem müĢterinin, talebini teknik resmiyle birlikte firmaya yollamasıyla baĢlar. Talep alındıktan sonra buna bağlı olarak ham maddeleri araĢtırılır, iĢlem süreleri saptanır ve maliyet hesaplaması yapılarak müĢteriye geri dönülür. MüĢteri tarafından kabul edilirse, hammaddeler Elfa Metal‟in tedarikçilerinden sağlanır. Firmanın tedarikçileri Hidromek, Balıkçıoğlu Metal, As Metal, Bilen Çelik, Sömel Metal, Demirbüken Metal, MK Hidromekanik, Aca Metal, ve Ankara Alüminyum‟dur. Tedarik edilen hammaddeler fabrikaya geldiğinde üretim baĢlar ve son ürünler ilgili müĢterilere teslim edilir. Tedarik zinciri ġekil 2 de gösterilmektedir. 8 Hidromek Balıkçıoğlu Metal Bilen Çelik Sömel Metal SĠPARĠġ TEDARĠKÇĠLERĠ Demirbüken Metal Ankara Aluminyum Aca Metal As Metal ÜRETĠM SATIġLAR YURTĠÇĠ MÜġTERĠLER Hidromek Ulusoy Erkunt YURTDIġI MÜġTERĠLER Areva Tridelta ġekil 2 Tedarik Zinciri 9 3.BÖLÜM MĠKRO SĠSTEM ANALĠZĠ 3.1 Elfa Metal’in Mevcut Maliyet Sistemi Bu bölümde Elfa Metal‟in mevcut maliyet sistemi anlatılmıĢtır. Elfa Metal direkt ve endirekt maliyetleri ayrı ayrı hesaplamamaktadır. Bütün maliyetler tek bir havuzda toplanmaktadır. Direkt maliyetler ürünlere iĢçilik saati baz alınarak dağıtılmaktadır. Endirekt maliyetler, direkt maliyetlerin %20 si alınarak hesaplanmaktadır. Ürünün birim maliyeti o ürünün direkt maliyetlerine endirekt maliyetinin eklenmesiyle bulunmaktadır. Ürünün Birim Maliyeti=DM + DĠS + 0.2 * (DM + DĠS) (Denk. 1) Ürünün satıĢ fiyatı ürünün birim maliyetinin üzerine %10 kar eklenmesiyle hesaplanmaktadır. Ürünün SatıĢ Fiyatı=DM + DĠS + 0.2 * (DM+DĠS) + 0.1*(1.2 * (DM+DĠS)) DM: Direkt Malzeme Maliyeti DĠS: Direkt ĠĢçilik Maliyeti 10 (Denk. 2) 3.2 Bulgular Firma yöneticilerinin görüĢleri ve yapılan gözlemler doğrultusunda problemin belirtileri Ģu Ģekilde belirtilmiĢtir; Direkt ve endirekt maliyetlerin sınıflandırılmaması, Kaynak ve boya bölümlerinde düzgün maliyet hesabı yapılamaması, Endirekt maliyetleri hesaplamak için kullanılan oranın güvenilir olmaması, Zaman analizlerinin eksikliği ve buna bağlı olarak birim iĢçilik maliyetinin hesaplanamaması, Kalite problemlerinden doğan ekstra maliyetler, Hurda maliyetinin ve geri iĢleme maliyetinin birim maliyet hesabına katılmamasıdır. 3.3 Problemin Tanimi Bulgular ve Elfa Metal yöneticilerinin görüĢleri ıĢığında Elfa Metal‟de tespit edilen problem Ģudur: Firma yanlıĢ bir maliyet hesaplama yöntemine sahip olduğu için birim ürün maliyetini doğru olarak belirleyememektedir ve firmanın hesaplanan ürün maliyetleri, gerçekleĢen maliyetten düĢük çıkmaktadır. 3.4 Hedeflerimiz Projemizde baĢarmayı amaçladığımız hedefleri Ģöyle sırayabiliriz; Birim maliyetleri doğru bir Ģekilde hesaplamak, Firmada uygulayabileceğimiz en uygun maliyet muhasebe sistemini seçmek, Doğru ve modüler bir bilgisayar tabanlı maliyet muhasebe sistemi kurabilmek 11 3.5 Kritik BaĢarı Faktörleri Bu projede hedeflerimize ulaĢabilmek için bazı kritik baĢarı faktörleri belirlenmiĢtir. Bunlar aĢağıda maddelenmiĢtir; Direkt ve endirekt maliyetleri belirlemek, Kaynak ve boya bölümde meydana gelen ekstra maliyetleri tanımlamak, Derin bir literatür araĢtırması yapmak, Firmanın mevcut maliyet sisteminin detaylı bir Ģekilde analizini yapmak, Endirekt maliyetleri doğru bir Ģekilde ürünlere dağıtabilmek için uygun tahsisi bazı belirlemek, Elfa Metal için en uygun maliyet muhasebe sistemine karar vermek. 12 4. BÖLÜM LĠTERATÜR ARAġTIRMASI 4.1 Elfa Ġçin Önerilen Maliyet Hesaplama Yöntemi: Faaliyet Tabanlı Maliyet Sistemi Yapılan literatür araĢtırmaları sonucunda görüldü ki temel olarak üç çeĢit maliyet sistemi vardır. Bunlar, iĢ-sipariĢ maliyet hesaplama sistemi, evre (safha) maliyet hesaplama sistemi ve faaliyet tabanlı maliyet hesaplama sistemidir. Faaliyet tabanlı maliyet hesaplama yöntemi ELFA için en uygun maliyet hesaplama yöntemi olarak seçilmiĢtir. Heitger(1992) „in Cost Accounting kitabındaki araĢtırmalarımıza göre safha maliyet yönetiminin neden Elfa Metal firmasında uygulayamayacağımızı Ģu açıklamalardan anlayabiliriz. Evre (safha) maliyet yönteminde kütle halinde üretim olmalı, mal birimleri arasında standardizasyon olmalı, belirli bir müĢterinin özel gereksinmelerine göre ayrıcalık taĢıyan birimler söz konusu olmalı ve üretim safhaları arasında bir süreklilik gerekmektedir. Ancak, Elfa Metal sipariĢ üstüne küçük partiler halinde çok çeĢitli ürünler üretmektedir. Bu da evre (safha) maliyet sisteminin Elfa Metal için uygun bir sistem olmadığını göstermektedir. Ġkinci olarak, Horngren(1997)‟nın Cost Accounting kitabından aldığımız bilgilere göre faaliyet tabanlı maliyet sisteminde, üretimdeki endirekt maliyetler yüksek, ürün çeĢitliliği fazla, faaliyetler çok ve üretim safhaları karıĢıktır. Faaliyete dayalı maliyet sistemi, maliyet nesnesini etkileyen endirekt maliyetler direkt maliyetlere göre fazla olduğunda kullanılmalıdır. Faaliyete dayalı maliyet sistemi, farklı faaliyetler için farklı endirekt maliyet havuzları olan modern üretim sistemleri için daha uygundur. ELFA‟ da geleneksel üretim yöntemleri kullanıldığı için ve maliyet nesnesine etki eden endirekt maliyetler direkt maliyetlerden daha fazla olduğundan, ELFA için faaliyete dayalı maliyet sistemi uygundur. Bütün bunların yanında, faaliyet tabanlı maliyet sistemi diğer 13 sistemlerden daha ayrıntılı ve hassas hesaplama tekniğine sahip olduğu için, firmanın kar ve zarar durumları daha net bir Ģekilde gözlemlenebilir. Son olarak iĢ sipariĢ maliyet hesaplama sistemi çeĢitli türde ve çoğu kez müĢterilerinin özel istekleri ile verdikleri sipariĢler üzerine üretim yapan iĢletmelerde uygulanabilir. Her bir mamul ya da mamul grubunun maliyetlerinin ayrı ayrı izlenmesi gerekmektedir. Elfa Metal‟ de ürün çeĢitliliğinin fazla olması ve endirekt maliyetlerin iyi ayırt edilemeyeceği sebepleri ile Elfa Metal için iĢ sipariĢ maliyet sistemi uygun değildir. Yukarıda açıklanan sebepler nedeniyle faaliyet tabanlı maliyet sistemi; iĢ- sipariĢ maliyet sistemi ve evre maliyet sistemiyle karĢılaĢtırıldığında, Elfa Metal için en uygun maliyet hesaplama yöntemi olarak görülmektedir. Sonuç olarak, Elfa Metal için faaliyete dayalı maliyet sistemi seçilmiĢtir. 4.2 Faaliyet Tabanlı Maliyet Sisteminin Uygulanması Faaliyet Tabanlı Maliyet Sistemi‟nin uygulanabilmesi için Horngren(2006)‟nın Cost Accounting A Managerial Emphasis kitabında belirtilen adımların firma tarafından izlenmesi gerekmektedir; Faaliyetlerin belirlenmesi Faaliyet havuzlarının belirlenmesi Faaliyet havuzlarının maliyetlerinin toplanması Faaliyet maliyetlerinin ürünlere dağıtılması Bu sistem, ürünler ve faaliyetlerle ilgili veritabanı oluĢturan ve veritabanını koruyan bir bilgi sistemidir. Faaliyet tabanlı maliyet sistemi aktivitelere göre maliyetleri tanımlar ve çeĢitli maliyet sürücüleri kullanarak bu maliyetleri ürünlere dağıtır. Sürücüleri ürün tüketimini yansıtır. ġekil 3 de faaliyet tabanlı maliyet sisteminin uygulanmasını görebilirsiniz. 14 Kaynak Sürücüleri KAYNAKLAR AKTĠVĠTELER Faaliyet Sürücüleri BĠR ÜRÜNÜN MALĠYETĠ ġekil 3 Faaliyetġekil Tabanlı Maliyet Sisteminin Uygulanması 17: FTM‟nin Uygulanması (Garrison, Noreen, Managerial Accounting, McGraw-Hill) 4.3 Elfa Metal’in Direkt Ve Endirekt Maliyetleri Bu bölümde Elfa Metal‟in maliyetleri direkt ve endirekt maliyetler Ģeklinde sınıflandırılmıĢ ve bu maliyetler belirlenmiĢtir. Direkt Maliyet: Elfa Metal‟de üretime doğrudan katılan maliyetler aĢağıda açıklanmıĢtır: Hammadde Maliyeti: Hammadde maliyeti Elfa Metal tarafından tedarikçilere üretimde kullanılan hammaddeler karĢılığı ödenen paradır. TaĢeron ĠĢlem Maliyeti: Elfa Metal‟de galvaniz kaplama iĢlemi taĢeron firmaya yaptırılmaktadır. Bu iĢlem sonucunda taĢeron firmaya ödenen paradır. Direkt ĠĢçilik Maliyeti: Üretime doğrudan katkısı olan iĢçilere ödenen maaĢtır. ĠĢçilerin zorunlu sigorta giderleri bu maliyet içerisinde yer almaktadır. Direkt Elektrik Maliyeti: Üretimde doğrudan kullanılan makinelerin harcamıĢ olduğu elektrik maliyetidir. Endirekt Maliyetler: Elfa Metal‟in endirekt maliyetleri aĢağıda açıklanmıĢtır: Endirekt Elektrik, Su ve Doğal Gaz Maliyetleri: Bu maliyetler firmada elektrik, su ve doğal gaz tüketimi sonucunda oluĢmaktadır. Bakım Onarım Maliyeti: Bu maliyet üretimde kullanılan makine ve parçaların aylık ya da yıllık bakımlarını içeren maliyettir. 15 TaĢıma Maliyeti: TaĢıma maliyeti, firmanın bünyesindeki araçların yakıt, sigorta ve bakım masraflarını içermektedir. Vergiler: Elfa Metal‟in ürettikleri ürün ve elde ettikleri gelir karĢılığında hükümete ödedikleri paydır. Kira: Elfa Metal‟in Ostim‟de kullandıkları tesis için tesis sahibine aylık ödedikleri ücrettir. Endirekt ĠĢçi Maliyeti: Bu maliyet üretime doğrudan katkısı olmayan çalıĢanlara (sekreter, yönetici, muhasebeci, vs.) aylık ödenen maaĢtır. Yemek, Ofis Harcamaları ve Temizlik Maliyetleri: Bu maliyetler, yemek harcamaları, ofis harcamaları (kalem, kağıt, kartuĢ, vs.) ve temizlik masraflarını içermektedir. ĠletiĢim Maliyetleri: Bu maliyet firmada iletiĢim için kullanılan telefon ve internete aylık ödenen paradır. Dağıtım Maliyetleri: Dağıtım maliyeti firmanın ürünleri, üretim noktasından satıĢ noktasına getirene kadar yaptıkları masraflardır. Reklam Maliyetleri: Reklam maliyetleri, firmanın kendi adını ve ürünlerini hedef kitleye ulaĢtırmak için yapılan reklamlara ve ilanlara yaptıkları harcamalardır. Sağlık Harcamaları: Firmada mesai saatleri içerisinde gerçekleĢen çeĢitli kazalar ve yaralanmalar sonucu yapılan sağlık harcamalarıdır. Aidat: Firmanın her ay kullandığı tesis karĢılığı ödediği katkı payı. Temizlik: Firma da günlük yapılan temizlik iĢleri için yapılan harcamalardır. Bu maliyetler değiĢken ve sabit maliyetler olarak Tablo 1 de sınıflandırılmıĢtır. 16 Tablo 1 Direkt/Endirekt Maliyetlerin ve DeğiĢken/Sabit Maliyetlerin Sınıflandırılması DĠREKT MALĠYET D E Ğ Ġ ġ K E N S A B Ġ T Hammadde Maliyeti TaĢeron ĠĢlem Maliyeti Direkt Elektrik Maliyeti Direkt ĠĢçilik Maliyeti ENDĠREKT MALĠYET Elektrik, Su Doğal Gaz TaĢıma Bakım-Onarım ĠletiĢim Kargo Vergiler Kira Aidat Endirekt ĠĢçilik Yemek, Ofis Harcamaları Reklam Sağlık Temizlik 4.4 Kontrol Edilebilen Ve Edilemeyen Faktörler Kontrol edilebilen faktörler bir üretim veya servis sektöründe, yönetici tarafından kontrol edilebilen, sistemde kontrol altına alınabilen faktörlerdir. Bunlar ürün, fiyat, yer ve promosyonlar olabilir. Kontrol edilemeyen faktörler ise sistemde kontrol altına alınamayan ve yöneticinin inisiyatifi dıĢında gerçekleĢen faktörlerdir. Bu faktörler “çevresel faktörler” olarak adlandırılırlar. Çevresel faktörler siyasal faktörler, ekonomik faktörler, sosyal faktörler, teknolojik faktörler, rekabet güç faktörleri ve düzenleyici güç faktörleri gibi çeĢitli etkenleri içerir. Elfa Metal için kontrol edilebilen ve edilemeyen faktörler aĢağıda sıralanmıĢtır: Kontrol edilebilen faktörler; Yıllık üretim miktarları Üretim çeĢitliliği Üretim kalitesi Personel sayısı Hedef market 17 Fiyat TaĢeronlar Promosyonlar Kontrol edilemeyen faktörler; MüĢteri sipariĢi Alt yüklenici giderleri Hammadde kalitesi Hammadde maliyeti Endirekt üretim maliyetlerindeki değiĢim Vergi oranları 4.5 Model ġimdiye kadar yapılan açıklamalar ıĢığında en uygun sistem olarak faaliyet tabanlı maliyet sistemi seçilmiĢtir. Bu sistemin firmaya uygulanması için izlenecek yollar detaylı bir Ģekilde açıklanmıĢtır. Bunların yanında sistemde yer alan kontrol edilebilir ve kontrol edilemeyen faktörler belirlenmiĢ ve buna göre önlemler alınmıĢtır. Bu bölümde ise sistemin matematiksel modeli hazırlanmıĢ ve model üzerinde çeĢitli çalıĢmalar yapılmıĢtır. Ġlk olarak, faaliyet tabanlı maliyet sistemi için gerekli olan faaliyetler belirlenmiĢ, faaliyetler için endirekt maliyet havuzları oluĢturulmuĢ ve bu havuzlara en uygun tahsisi bazlar atanmıĢtır. ġekil 4‟de de görüldüğü üzere sistemimizde dokuz tane faaliyet, dört tane faaliyet havuzu oluĢturulmuĢ ve her bir havuz için de bir tane tahsisi baz atanmıĢtı. 18 Faaliyetler; A1: Lazer Kesim Faaliyeti A 2 : Bükme Faaliyeti A 3 : Talaşlı Ġmalat Faaliyeti A 4 : Kaynak Faaliyeti A 5 : Boya Faaliyeti A 6 : Yönetim Faaliyeti A 7 : Paketleme Faaliyeti A8 : Kalite Kontrol Faaliyeti A 9 : Dağıtım Faaliyeti Tahsisi Bazlar; Makine Saati Boyanan Yüzey Alanı (m2) ĠĢçilik Saati Ürün Miktarı Lazer, Bükme, Talaşlı İmalat, Kaynak Aktivitesi Aktivitesi Boyanan Yüzey Alanı Makine Saati Paketleme, Dağıtım Aktivitesi Yönetim, Kalite Boya Aktivitesi İşçilik Saati Ürün Sayısı Endirekt Maliyetler Direkt Maliyetler Direkt Malzemeler Direkt İşçilik Direkt Elektrik ġekil 4 Faaliyet Havuzları ve Tahsisi 19 Endirekt Maliyet Kalemleri Endirekt maliyet kalem numaraları k ile ifade edilmiĢtir. Örneğin, maliyet kalemi 1 elektrik harcamaları için atanmıĢtır. Maliyet kalemi 2 ise doğal gaz harcamalarını temsil etmektedir. Hangi numaranın hangi endirekt maliyet kalemine atandığını Tablo 2 den görebilirsiniz. k 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 Tablo 2 Elfa Metal’in Endirekt Maliyet Kalemleri MALİYET KALEMLERİ k MALİYET KALEMLERİ Elektrik 15 Seyahat Masrafları Doğal Gaz 16 Ofis Harcamaları, Bilgisayar Su 17 ĠletiĢim Benzin 18 Ġnternet Bakım Onarım 19 Kargo Yemek 20 Vergiler TaĢıma Masrafları 21 Banka Komisyonları Sağlık Harcamaları 22 Sigorta Giderleri Teknik MüĢavirlik Giderleri 23 Temizlik DıĢarıdan Sağlanan Hizmetler 24 Amortisman Kira 25 Endirekt ĠĢçi MaaĢları Aidat 26 Finansman Giderleri Paketleme Masrafları 27 Endirekt Malzemeler Reklam 28 Diğer Giderler Ġndeksler i: Ürün Tipi i = 1, 2, ......, 2000 j: Hammadde Tipi j = 1, 2, ….., J k: Endirekt Maliyet Kalem ÇeĢidi k = 1, 2, …., 28 m: Faaliyet Havuzu m = 1, 2, ...., 4 n: ĠĢçi ÇeĢidi n = 1, 2, ....., 41 r: Makine ÇeĢidi r = 1,2,……, 22 Firmanın makine ve personel listesi EKTE‟dir. 20 Parametreler amk: k endirekt maliyet kaleminin m havuzu için katsayısı m= 1,2,3,4 Ck: k endirekt maliyet kaleminin toplam maliyeti TICm: m maliyet havuzunun toplam endirekt maliyetleri Mi: i ürünü için harcanan toplam makine zamanı mi: Makine faaliyet havuzunun dağıtım oranı Bi: i ürününün toplam boyanan yüzey alanı bi: Boya faaliyet havuzunun dağıtım oranı Li: i ürünü için harcanan toplam iĢçilik zamanı li: Yönetim faaliyet havuzunun dağıtım oranı pi: Paketleme ve dağıtım faaliyet havuzunun dağıtım oranı Kir: i ürünü için r makinesinde harcanan makine süresi UCi: i ürününün birim maliyeti DLi: i ürünü için direkt iĢçilik maliyeti DMi: i ürünü için direkt malzeme maliyeti DEi: i ürünü için harcanan direkt elektrik maliyeti PWir:i ürünü için kullanılan r makinesinin gücü ICi: i ürününün endirekt maliyeti Sin: i ürünü için n iĢçisinin harcadığı direkt iĢçilik saati Rj: j hammaddesinin birim maliyeti RMij: i ürünü için kullanılan j hammadde miktarı CWn: n iĢçisinin saatlik ücreti Qi: i ürününün aylık üretim miktarı DC: Firmanın toplam direkt maliyeti TCi: i ürününün aylık toplam maliyeti TC: Firmanın aylık toplam maliyeti 21 k= 1,2,….,28 DE i PWir * K ir i=1, 2, ..., 2000 r=1, 2, ..., 22 (Denk. 3) DLi Sin *CWn i=1, 2, ..., 2000 n=1, 2, ..., 41 (Denk. 4) i=1, 2, ..., 2000 j=1, 2, ..., J (Denk. 5) i=1, 2, ..., 2000 (Denk. 6) DM i RM ij * R j 2000 DC= DLi DM i DE i i=1 28 TICm a mk *C k m=1, 2, 3, 4 k=1, 2, ..., 28 (Denk. 7) k=1 Qi * M i mi 2000 i=1, 2, ..., 2000 (Denk. 8) i=1, 2, ..., 2000 (Denk. 9) i=1, 2, ..., 2000 (Denk. 10) i=1, 2, ..., 2000 (Denk. 11) Qi * M i i=1 Qi * Bi bi 2000 Qi * Bi i=1 li Qi * Li 2000 Qi * Li i=1 pi Qi 2000 Qi i=1 ICi (TIC1 * mi ) (TIC 2 * bi ) (TIC3 *li ) (TIC 4 * p i ) Qi UCi (DLi DM i TCi Qi * UCi DE i ) ICi i=1, 2, ..., 2000 (Denk. 12) i=1, 2, ..., 2000 (Denk. 13) i=1, 2, ..., 2000 (Denk. 14) i=1, 2, ..., 2000 (Denk. 15) 2000 TC= TCi i=1 Yukarıda modelimizin indeksleri ve parametreleri tanımlanmıĢtır. Denklem 3 bize i ürününün direkt elektrik maliyet hesaplamasını verir. Sonuç, i ürünün iĢlendiği r makinenin gücü ile ürünün o r makinesindeki iĢlem süresinin çarpılmasıyla bulunur. Denklem 4 bize i ürününün direkt iĢçilik maliyet hesaplamasını verir. Sonuç, i ürünü için harcanan toplam direkt iĢçilik saatiyle, o iĢçinin saatlik ücreti çarpılarak bulunur. 22 Denklem 5 ise i ürününün direkt malzeme maliyetini hesaplar. Bunun için, i ürünü için harcanan j hammadde miktarı ile j hammaddesinin birim maliyeti çarpılır. Denklem 6 ile firmanın toplam direkt maliyetleri bulunur. Her ürün için hesaplanan direkt iĢçilik, direkt malzeme ve direkt elektrik maliyetleri toplanır. Denklem 7 bize her bir endirekt maliyet havuzlarında yer alan faaliyetlerin endirekt maliyetlerini verir. Bunun için, her endirekt maliyet kalemi kendi katsayısı ile çarpılarak toplanır. Denklem 8 makine faaliyet havuzunun dağıtım oranının hesaplanmasını verir. Bu oran, i ürünü için harcanan toplam makine zamanıyla, i ürününün aylık toplam sipariĢ miktarının çarpımının, firmanın aylık makine zamanına bölünmesiyle bulunur. Denklem 9 boya faaliyet havuzunun dağıtım oranının hesaplanmasını verir. Bu oran, bir tane i ürünün boyanan yüzey alanı ile i ürününün aylık toplam sipariĢ miktarının çarpımının, firmanın aylık boyadığı toplam yüzey alanına bölünmesiyle bulunur. Denklem 10 yönetim faaliyet havuzunun dağıtım oranının hesaplanmasını verir. Bu oran, i ürünü için harcanan toplam iĢçilik zamanı ile, i ürününün aylık toplam sipariĢ miktarının çarpımının, firmanın aylık iĢçilik zamanına bölünmesiyle bulunur. Denklem 11 paketleme ve dağıtım faaliyet havuzunun dağıtım oranının hesaplanmasını verir. Bu oran, i ürününün aylık toplam üretim miktarının, firmanın bir ayda ürettiği toplam ürün sayısına bölünmesiyle bulunur. Denklem 12 i ürününün endirekt maliyetinin hesaplanmasını verir. Bu maliyet, her bir havuzun toplam maliyetleri ile o havuza ait dağıtım oranlarının çarpılıp toplanarak, ürünün aylık üretim miktarına bölünmesiyle bulunur. Denklem 13 ile ürünün bütün direkt ve endirekt maliyetlerini toplayarak birim maliyetini buluruz. Denklem 14 ile i ürününün aylık toplam maliyetini buluruz. Bunun için, i ürününün aylık üretim miktarı ile i ürününün birim maliyeti çarpılır. 23 Son olarak denklem 15 firmanın aylık toplam maliyetini verir. Bunu bulabilmek için, her ürünün aylık toplam maliyeti toplanır. 4.6 Risk Analizi ÇalıĢmalarımız esnasında projemizin baĢarısını tehdit edebilecek unsurlar açığa çıkmaktadır. Bunları saymak gerekirse, ilk olarak, firmanın kesim departmanı dıĢındaki bölümler de sürekli güncellenen zaman analizlerinin olmayıĢıdır. Bunu ortadan kaldırmak için düzenli olarak zaman analizi yapılmalı ve standart zamanlar belirlenmelidir. Ġkinci olarak, direkt ve endirekt maliyetler tamamen ve açıkça ayrılmalıdır. Ayrıca, dağıtım oranının doğruluğunun kesin olmayıĢı da bizim açımızdan bir risktir. Bu riski ortadan kaldırabilmemiz için yeterli sayıda ve doğru bir Ģekilde veri toplanmalı, zaman ölçümleri detaylı bir Ģekilde gözlenmeli ve buna bağlı olarak endirekt maliyet havuzlarının maliyetleri doğru hesaplanmalıdır. Havuzlara uygun olmayan dağıtım bazını atamakta ürün maliyetlerini hesaplamada yanlıĢlıklar doğurabilir. Bu da projemizin baĢarısını önleyebilecek riskler arasındadır. 24 5. BÖLÜM ÇÖZÜM METODOLOJĠSĠ Bu bölümde çözüm metodolojisi Elfa Metal‟in gizlilik politikasından dolayı oyuncak veriler kullanılarak uygulanmıĢtır. Hesaplamalar aĢağıda gösterildiği gibi MS Excel kullanılarak yapılmıĢtır. Daha sonra bu veriler karar destek sistemine aktarılmıĢtır. 5.1 Oyuncak Verilerle Yapılan Çözüm Metodolojisi Dördüncü bölümde anlatıldığı üzere, Elfa Metal için faaliyet tabanlı maliyet sistemi seçilmiĢtir. Sistemin uygulanması detaylı Ģekilde anlatılmıĢ ve matematiksel model oluĢturulmuĢtur. Bu bölümde ise, firmada ġekil 5‟te gösterilen dirsek KM ürünü için tutulan oyuncak veriler ıĢığında birim maliyet hesaplaması yapılacaktır. Ürünün direkt ve endirekt maliyetleri hesaplanmıĢ ve endirekt maliyetler ilgili faaliyet havuzlarına, uygun katsayılar kullanılarak dağıtılmıĢtır. Dördüncü bölümde değinildiği üzere, toplam maliyetler direkt ve endirekt maliyetleri içerir. Direkt maliyetler ise direkt malzeme, direkt iĢçilik, taĢeron iĢçilik ve direkt elektrik maliyetlerini içerir. AĢağıda yer alan Tablo 3, Tablo 4 ve Tablo 5‟te Dirsek KM ürününün sırasıyla direkt malzeme, direkt iĢçilik ve direkt elektrik maliyetleri hesaplanmıĢtır. 25 ġekil 5 Dirsek KM Tablo 3 Dirsek KM için Direkt Malzeme Maliyeti Hammadde KÜTÜK SAC( ST52) KG fiyatı(TL) 1,8 1,35 4,9 ASTAR BOYA 6,2 SERTLEŞTİRİCİ 3,1 TİNER SON BOYA SERTLEŞTİRİCİ TİNER Dirsek KM için kullanılan miktar (kg) 1,55 2,54 0,23 0,042 0,021 Hammadde Maliyeti(TL) 2,79 3,429 1,127 0,2604 0,0651 0,107 0,082 0,052 0,8988 0,8364 0,2262 8,4 10,2 4,35 TOPLAM DİREKT MALZEME MALİYETİ (TL) 9,6329 Tablo 3 „de Dirsek KM‟nin hammaddeleri, hammaddelerinin kilogram fiyatları ve ürün için kullanılan miktarları verilmiĢtir. Her bir hammaddenin maliyeti, birim fiyatı ile kullanılan miktarı çarpılarak bulunmuĢtur. Daha sonra her bir hammaddenin maliyeti 26 toplanarak bir tane Dirsek KM ürünü için toplam direkt malzeme maliyeti hesaplanmıĢtır. Tablo 4 Dirsek KM için Direkt ĠĢçilik Maliyeti İşçinin 1. 2. 3. Saç Tutucu Operasyonlar Lazer Matkap Bükme Kaynak İşçi Soner Narin Hüseyin Ekin Bayram Işık Abdullah Satçelik testere Yüzey temizleme Zımpara Torna Kaynak Veysel Ekin Veysel Ekin Veysel Ekin Refah Özcan Abdullah Satçelik Kenar düzeltme Temizleme Boyama maskeleme yıkama Üçel Aydın Üçel Aydın İşcilik Saatlik süresi(dakika) Ücreti(TL) 2 5,45 2,28 2,9 3,13 1,08 2,75 3,75 İşçilik Maliyeti(TL) 0,104333333 0,0981 0,1045 0,18125 4,9 2,9 0,3 7,4 2,8 2,29 2,29 2,29 5 3,75 0,187016667 0,110683333 0,01145 0,616666667 0,175 4 2 2,92 2,92 0,194666667 0,097333333 0,1 0,9 1,08 1,08 0,0018 0,0162 0,9 0,46 2,71 4,17 0,04065 0,03197 1 1 2,71 2,92 0,045166667 0,048666667 Dirsek Kısmı son ürün astar boya fırın rütüş Paketleme Mücahit Mücahit Sebahattin Dönmez Harun Köroğlu Engin Uluçay Harun Karlı ÜRÜNÜN TOPLAM İŞÇİLİK MALİYETİ 2,0654533 Tablo 4 „te Dirsek Km ürününün iĢlemleri, iĢçilerin isimleri, iĢçilik süreleri ve iĢçilerin saatlik ücretleri verilmiĢtir. Buna bağlı olarak, saatlik ücretleri ile iĢçilik süreleri(dakika) çarpılarak, her bir iĢçinin o ürün için dakikalık maliyetleri bulunmuĢtur. Bütün bunlar toplanarak Dirsek KM‟nin toplam iĢçilik maliyeti elde edilmiĢtir. 27 Tablo 5 Dirsek KM için Direkt Elektrik Maliyeti 1. Saç Tutucu Lazer Matkap Bükme Kaynak 2. 3. Dirsek Kısmı testere Yüzey temizleme Zımpara Torna Kaynak Son Ürün Kenar düzeltme Temizleme Boyama maskeleme yıkama astar boya fırın rütüş Paketleme Makine Makine gücü(kw/h) süre(dakika) 52,00 0,93 2,20 1,45 11,00 0,2 4,20 0,88 Harcanan Elektrik Miktarı(kw) 0,806 0,05316667 0,03666667 0,0616 Elektrik(TL) 0,001923653 0,000126891 8,75111E-05 0,000147019 3,20 13,50 3,20 22,00 4,20 2,9 1,96 0,3 2,4 0,88 0,15466667 0,441 0,016 0,88 0,0616 0,000369138 0,00105252 3,81867E-05 0,002100267 0,000147019 0,65 1,56 1,11 0,0169 4,03347E-05 0 0,9 0,98 0,46 39 0 Toplam Direkt Elektrik Maliyeti 0 0,002148 0,002338933 0,001097867 0,09308 0 0 0,1047 Üretime katılan her makinenin elektrik saati ayrıdır, bu sebeble üretime direkt katılan elektriğin maliyeti hassas olarak hesaplanabilmektedir. Tablo 5 „de her bir operasyonda kullanılan direkt makinelerin, güçleri kw/saat cinsinden verilmiĢtir. Bununla birlikte makinelerin iĢlem süreleri dakika cinsinden tutulmuĢ olup, güçleri ile çarpılarak 60‟a bölünmüĢtür. Böylelikle, makinelerin o iĢlemi gerçekleĢtirirken harcadıkları elektrik miktarı bulunmuĢtur. Bu miktar da 1 kw/dk „nin maliyeti ( 0,00238 TL) ile çarpılarak o makinenin direkt elektrik maliyeti hesaplanmıĢtır. Yalnız, boya bölümünün elektrik hesabı, elektriğin birim maliyetinin ürünün o makinedeki iĢlem süresinin çarpılmasıyla bulunur. 28 Tablo 6 Dirsek Km’nin Direkt Maliyeti Dirsek KM'nin Toplam Direkt Malzeme Maliyeti Dirsek KM'nin Toplam Direkt ĠĢçilik Maliyeti Dirsek KM'nin Toplam Direkt Elektrik Maliyeti TOPLAM DĠREKT MALĠYET 9,6329 2,0654533 0,1047 11,80 TL Tablo 6 „da bütün direkt maliyetler toplanarak bir tane Dirsek KM ürünün toplam direkt maliyeti bulunmuĢtur. 5.2 Faaliyet Katsayılarının Belirlenmesi Faaliyet katsayısı, firmanın endirekt maliyet kalemleri ile faaliyet havuzları arasındaki iliĢkiyi verir. Bizim sistemimizde her bir havuzun faaliyet katsayısı a1k, a2k, a3k ve a4k‟dır. Bu katsayı 0< amk<1 aralığındadır. Eğer maliyet kalemi tamamen o havuzla ilgili ise katsayı “1“ değerini alır, eğer tamamen ilgisiz ise katsayı “0” değerini alır. Maliyet kalemi eğer birden fazla faaliyet havuzu ile ilgiliyse faaliyet katsayısı “0” ve “1” den farklı bir değer almalıdır. Bunu bir örnekle açıklamak gerekirse; Aylık bakım onarım masrafları makine havuzuna ve boyahane havuzuna Ģu Ģekilde dağıtılır. Makine havuzundaki 4 makinenin bakım onarımı yapılırken boyahane de 1 makinenin bakım onarımı yapılmaktadır. Böylelikle, bakım onarım katsayısı makine havuzu için 0,8 olurken boyahane için 0,2‟dir. Tablo 7 „de maliyet kalemlerinin katsayıları teker teker dağıtılmıĢtır. Bir maliyet kaleminin toplam maliyeti kendi katsayısı ile çarpılarak, toplam faaliyet maliyeti bulunur. Elfa Metal için hazırlanan faaliyet katsayıları tablosu Tablo 7„ de verilmiĢtir. 29 Tablo 7 Faaliyet Katsayıları Tablosu k MALĠYET KALEMLERĠ 1 Elektrik (Endirekt) Doğal Gaz Su Benzin Bakım Onarım Yemek TaĢıma Masrafları Sağlık Harcamaları Teknik MüĢavirlik Giderleri DıĢarıdan Sağlanan Hizmetler Kira Aidat Paketleme Masrafları Reklam Seyahat Masrafları Ofis Harcamaları, Bilgisayar ĠletiĢim Ġnternet Kargo Vergiler Banka Komisyonları Sigorta Giderleri Temizlik Amortisman Endirekt ĠĢçi MaaĢları Finansman Giderleri Sarf Malzemeler Diğer Giderler 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 k’ NIN TOPLAM MALĠYET (Ci): Makine Faaliyeti Katsayısı (a1k) Boya Faaliyeti Katsayısı (a2k) Yönetim Faaliyeti Katsayısı (a3k) Paketleme ve Dağıtım Faaliyet Katsayısı (a4k) C1 0 0 1 0 C2 0 0 1 0 C3 0 0 1 0 C4 0 0 0.25 0.75 C5 1 0 0 0 C6 0 0 1 0 C7 0 0 0 1 C8 0 0 1 0 C9 0 0 1 0 C10 0 0 1 0 C11 0 1 0 0 C12 0 0 1 1 C13 0 0 0 1 C14 0 0 1 0 C15 0 0 1 0 C16 0 0 1 0 C17 0 0 1 0 C18 0 0 1 0 C19 0 0 1 0 C20 0 0 1 0 C21 0 0 1 0 C22 0 0 1 0 C23 0 0 1 0 C24 0,99 0,01 0 0 C25 0 0 1 0 C26 0 0 1 0 0 0 1 0 C27 C28 30 5.3 Faaliyet Maliyetlerinin Hesaplanması Denklem 7 „ye göre havuzların toplam maliyetleri her bir maliyet kaleminin kendi katsayısı ile çarpıldıktan sonra bütün kalemlerin toplanmasıyla bulunur. 28 TICm a mk *Ck k=1 Maliyet kalemlerinin toplam maliyetleri Tablo 8‟de ve ilgili katsayılar Tablo‟ da verilmiĢtir. Bu iki tabloya göre faaliyetlerin toplam maliyetleri hesaplanır. Tablo 8 Maliyet kalemlerinin Toplam Maliyetleri k’nın Toplam Maliyeti (TL) (Ck): 782 1232,69 163,84 7345,78 2581,60 4086,46 2533,79 46,3 0 2568,14 2500 259,75 4356,06 0 0 1051,08 1197,54 23,58 93,6 83,15 363 19876 1.402,94 330.659,00 8600 6206,46 Makine Havuzunun Toplam Maliyeti (Ck x a1k) 0 0 0 0 2581,60 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 327.352,41 0 0 28 87.761,91 2712,76 TOTAL 487.705,43 Maliyet Kalemleri (k): 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 Boya Havuzunun Toplam Maliyeti (Ck x a2k) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2500 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 3.306,59 0 0 Yönetim Havuzunun Toplam Maliyeti (Ck x a3k) 782 1232,69 163,84 1836,44 0 4086,46 0 46,3 0 2568,14 0 259,75 0 0 0 1051,08 1197,54 23,58 93,6 83,15 363 19876 1.402,94 TL 0 8600 6206,46 Paketleme ve Dağıtım Havuzunun Toplam Maliyeti (Ck x a3k) 0 0 0 5509,33 0 0 2533,79 0 0 0 0 0 4356,06 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 87.761,91 2712,76 0 0 329.934,01 5806,59 140347,6 12.399,18 27 31 Makine Faaliyet Havuzunun Maliyetinin Hesaplanması 28 TIC1 a1k *Ck k=1 TIC1 (782*0)+(1232,69* 0)+ (163,84*0) + (7345,78 * 0) + (2581,60 * 1) +...+ (2712,76 * 0) TIC1 0 + 0 + 0 + 0 + 2581,60 +...+ 327.352,41 + ...+0 TIC1 = 329934,01 YTL olarak bulunur. Boya Faaliyet Havuzunun Maliyetinin Hesaplanması 28 TIC2 a 2k *Ck k=1 TIC2 = (782 * 0) +...+ (2500 * 1)+...+ (330659 * 0,1)+...+ (2712,76 * 0) TIC2 = 0 +...+ 2500 + ...+ 3306,59 + ...+ 0 TIC2 = 5806,59 YTL olarak bulunur. Yönetim Faaliyet Havuzunun Maliyetinin Hesaplanması 28 TIC3 = a 3k *Ck k=1 TIC3 = (782*1) + (1232,69 * 1) + (163,84*1) + (7345,78 * 0,25) + (2581,60 * 0) +...+ (2712,76 * 1) TIC3 = 782 + 1232,69 + 163,84 + 1836,44 + ... + 2712,76 TIC3 = 140347,6 YTL olarak bulunur. 32 Paketleme ve Dağıtım Faaliyet Havuzunun Maliyetinin Hesaplanması 28 TIC4 a 4k *Ck k=1 TIC4 (782*0) +... + (7345,78 * 0,75) +..+ (2533,79 * 1) +...+ (4356,06 * 1) +...+ (2712,76 * 0) TIC4 0+...+ 5509,33 +...+ 2533,79 +...+ 4356,06 +...+0 TIC4 12399,18 YTL olarak bulunur. 5.4 Dağıtım Oranlarının Hesaplanması Bölüm 4.5‟te değinildiği üzere her bir havuz için bir tane dağıtım oranı belirlenmiĢtir. Bunlar makine havuzu için makine saati, boya havuzu için boyanan yüzey alanı, yönetim havuzu için iĢçilik saati ve son olarak paketleme ve dağıtım havuzu için ise ürün miktarıdır. Bu bölümde Dirsek KM ürünü için her bir faaliyet havuzunun dağıtım oranları hesaplanacaktır. 33 Tablo 9 Dirsek KM için Harcanan ĠĢçilik ve Makine Süresi İşçi Soner Narin Hüseyin Ekin Bayram Işık Abdullah Satçelik İşcilik süresi(dakika) 2 5,45 2,28 2,9 Veysel Ekin Veysel Ekin Veysel Ekin Refah Özcan Abdullah Satçelik 4,9 2,9 0,3 7,4 2,8 2,9 1,96 0,3 2,4 0,88 4 2 1,56 1,11 Üçel Aydın Üçel Aydın Mücahit Mücahit Sebahattin Dönmez Harun Köroğlu 0,1 0,9 0,9 0,46 Engin Uluçay Harun Karlı 1 1 TOPLAM 41,29 Makine süre(dakika) 0,93 1,45 0,2 0,88 0,9 0,98 0,46 39 55,91 Makine Faaliyet Havuzunun Dağıtım Oranı Bölüm 4.5 „te verilen denklem 8„e göre makine saati kullanım oranı aĢağıdaki Ģekilde hesaplanmıĢtır. Tablo 9„da bir tane dirsek KM üretimi için harcanan toplam iĢçilik ve makine zamanları dakika cinsinden verilmiĢtir. 34 mi mi i ürünü için harcanan aylık toplam makine zamanı Fabrikada harcanan aylık toplam makine zamanı QDirsek KM *M Dirsek KM 2000 Qi *Mi i=1 QDirsek KM Aylık üretilen toplam dirsek KM miktarı M Dirsek KM Dirsek KM için harcanan toplam makine zamanı Elfa Metal‟in aylık Dirsek KM sipariĢ miktarı 160 tır. Elfa Metal‟de aylık toplam makine saati (M dirsek KM) ise; 2 laser makinesi (2makine * 22gün * 24saat * 60dakika) = 63,360 dakika 2 bükme makinesi (2makine * 22gün * 8saat * 60dakika) = 21,120 dakika 15 talaşlı imalat ve el makineleri (15makine * 22gün * 8saat * 60dakika) = 158,400 dakika 3 kaynak makinesi (3makine * 22gün * 8saat * 60dakika) = 31,680 dakika Elfa Metal de aylık toplam makine saati= (63,360 + 21,120 + 158,400 + 31,680)= 274,560 dakika mDirsek KM 160 adet * 55,91 dak 274,560 dak 0,033 olarak bulunur. Boya Faaliyet Havuzunun Dağıtım Oranı Bölüm 4.5 „de verilen denklem 9 „a göre boya yüzeyi kullanım oranı aĢağıdaki Ģekilde hesaplanmıĢtır bi i ürünü için boyanan toplam yüzey alanı Fabrikada aylık boyanan toplam yüzey alanları 35 bi QDirsek KM *BDirsek KM 2000 Qi *Bi i=1 Q Dirsek KM Aylık üretilen toplam dirsek KM miktarı BDirsek KM Dirsek KM'nin boyanan toplam yüzey alanı (m2 ) Elfa Metal‟in aylık Dirsek KM sipariĢ miktarı 160 tır. Elfa Metal‟de aylık boyanan toplam yüzey alanı (B dirsek KM) ise; 160 adet * 0,046079 m 2 2273,77 m 2 b Dirsek KM 0,0032 olarak bulunur. Yönetim Faaliyet Havuzunun Dağıtım Oranı Bölüm 4.5„de verilen denklem 10 „e göre iĢçilik saati kullanım oranı aĢağıdaki Ģekilde hesaplanmıĢtır. Tablo 9 „da bir tane dirsek KM üretimi için harcanan toplam iĢçilik zamanları dakika cinsinden verilmiĢtir. li li = i ürünü için harcanan aylık toplam iĢçilik zamanı Fabrikada harcanan aylık toplam iĢçilik zamanı Q Dirsek KM * L Dirsek KM 2000 Qi * Li i=1 QDirsek KM Aylık üretilen toplam dirsek KM miktarı LDirsek KM Dirsek KM için harcanan toplam işçilik zamanı Elfa Metal‟in aylık Dirsek KM sipariĢ miktarı 160 tır. Elfa Metal‟in aylık toplam çalıĢma zamanı 432,960 (41 x 22 x 8 x 60) dakika‟dır. lDirsek KM 160 adet * 41,29 dakika 432,960 dakika 0,015 olarak bulunur. 36 Paketleme ve Dağıtım Faaliyet Havuzunun Dağıtım Oranı Bölüm 4.5 „de verilen denklem 11 „e göre paketleme ve dağıtım oranı aĢağıdaki Ģekilde hesaplanmıĢtır. pi pi Aylık üretilen (paketlenen ve dağıtılan) i ürünü miktarı Fabrikada aylık toplam üretilen ve dağıtılan ürün miktarı QDirsek KM 2000 Qi i=1 Q Dirsek KM Aylık üretilen toplam dirsek KM miktarı Elfa Metal‟in aylık Dirsek KM sipariĢ miktarı 160 tır. Elfa Metal‟de üretilen aylık ürün miktarı hesapların yapıldığı aralık ayı için 4074 adettir; pDirsek KM 160 adet 4074 adet 0,033 olarak bulunur. . 37 5.5 Dirsek KM’nin Birim Maliyetinin Hesaplanması Dirsek KM‟nin birim maliyeti denklem 12 ve 13 kullanılarak hesaplanmıĢtır. ICi (TIC1 *mi ) (TIC2 *bi ) (TIC3 *li ) (TIC 4 *pi ) Qi ICDirsek KM (TIC1 *m Dirsek KM ) (TIC2 *b Dirsek KM ) (TIC3 *lDirect KM ) (TIC4 *p Dirsek KM ) TIC1 =329.934,01 TIC2 =5806,59 TIC3 = 140347,6 TIC4 = 12399,18 m Dirsek KM = 0,033 b Dirsek KM = 0, 0032 lDirsek KM = 0,015 p Dirsek KM =0,033 [ ( 329.934,01 * 0,033) + (5806,59 * 0, 0032) + (140347,6* 0,015) + (12.399,18 * 0,033)] = 83.8 TL olarak bulunur. 160 UCi = (DLi + DM i + DE i ) + ICi ICDirsek KM = UCDirsek KM = (DLDirsek KM + DM Dirsek KM + DE Dirsek KM ) + ICDirsek KM DL Dirsek KM , DM Dirsek KM , DE Dirsek KM bölüm hesaplanmıĢtır. DL Dirsek KM = 2,0654533 TL DM Dirsek KM = 9,6329 TL DE Dirsek KM = 0,1047 TL ICDirsek KM = 83,8 TL UCDirsek KM = 2,0654533 TL + 9,6329 TL+ 0,1047 TL + 83,8 TL UCDirsek KM = 95 TL olarak bulunmuştur. Firma Dirsek KM ürününün birim maliyetini 22TL olarak hesaplamaktadır. Bizim bulduğumuz sonuç ile firmanın hesaplaması arasında %76 fark vardır. Faaliyet tabanlı maliyet sisteminin sayesinde, firmanın maliyet hesaplama sırasında dikkate almadığı ve ürünlere yansıtamadığı maliyetlerin yansıtılmıĢ olduğunu ve gerçek değerin 95TL olması gerektiğini gözlemledik. Bunun fark edilmesi durumunda firmanın gerçek maliyet üzerinden bir satıĢ fiyatı belirlemesine olanak sağlanacaktır. Ayrıca verilerimizin gerçek olmaması ama gerçeğe yakın olması bizim gerçek maliyetimizin bu civarda çıkacağını göstermektedir. Fakat doğrulama, geçerleme Ģuan elimizde yeterli veri bulunmamasından dolayı yapılamamaktadır. Bu sistem 2. Dönem bütün verilerle birlikte incelenerek doğrulama ve geçerleme yapılacaktır. 38 6. BÖLÜM KARAR DESTEK SĠSTEMĠ Karar destek sistemi etkileĢimli bir bilgisayar sistemi anlamına gelir. Bu sistem iĢ amaçları için geniĢ veri tutulmasını sağlar. Destek karar sistemi alt veri tabanı ile birlikte geniĢ veri kapsamıyla, insanların karar vermesini kolaylaĢtırır. Projemiz kapsamında, sistemi kullanma amacımız yöneticilere kar analizi, fiyatlandırma gibi konularda güvenilir kararlar aldırmayı sağlayıcı bir maliyet sistemi oluĢturmaktır. Elfa Metal için en uygun maliyet sistemi faaliyet tabanlı maliyet sistemi olduğu için karar destek sistemi faaliyet tabanlı maliyet sistemine dayanmaktadır. Karar destek sistemini uygulayabilmek için Visual Studio programı kullanılmıĢtır. Kurulan veri tabanında sadece bu proje için üç ürünün maliyet hesabı yapılmıĢtır. Bu ürünler Dirsek KM, Elek ve Kondensatör‟dür. Sistem, ikinci yarıyılda tüm fabrikaya, bütün ürünler için uygulanacaktır. Karar destek sistemi aĢağıda ayrıntılı bir Ģekilde anlatılmaktadır. 39 ġekil 6 Ana Menü Program açıldığında ana ekran ġekil 6‟da görüldüğü gibi kullanıcılarını ağırlıyor. Ana ekran beĢ ana bölümden oluĢmaktadır. Bunlar; “Firma Bilgileri”, “MüĢteriler”, “ÇalıĢanlar”, “Genel Giderler” ve “Fiyatlandırma” butonlarıdır. Kullanıcı, “Firma Bilgileri”ni seçtiği zaman firma hakkında bilgileri rahatlıkla görebilmektedir. Örneğin; ġekil 7‟de görüldüğü gibi “MüĢteriler” bölümünde Elfa Metal‟in iki büyük müĢterisi sunulmuĢtur. Bunlar “Hidromek” ve “Areva” „dır. 40 ġekil 7 MüĢteriler Ekranı Kullanıcı Hidromek seçeneğini seçerse, ġekil 8‟deki ekran karĢısına gelecektir. Bu ekranda Hidromek için üretilen ürünlerin listesini rahatlıkla görebilir. Projemizde maliyet hesabının yapıldığı üç üründen ikisi Hidromek için üretilmektedir. Bunlar; Dirsek KM ve Elek‟tir. Kullanıcı “Yeni Ürün” seçeneği ile yeni ürün ekleyebilir veya mevcut ürün üzerinde güncelleme yapabilir. 41 ġekil 8 Hidromek Ürün Listesi Ekranı ġekil 9 da görüldüğü üzere, mevcut ürünlerden birini seçerek ürün hakkında malzeme listesini ve maliyetlerini, direkt iĢçi maliyetini, direkt elektrik maliyetini, ürünün birim maliyetini ve ürün için dıĢarıya yaptırılan iĢlemler listesini görebilir. Bilgiler hakkında güncellemeler yapılabilir. Bu listeler aynı zamanda baskı olarak alınabilir. 42 ġekil 9 Dirsek KM için Direkt Maliyet Ekranı ġekil 10 daki gibi kullanıcı, Dirsek KM için malzeme listesini seçerse o ürünün hammaddelerini, hammadde birim maliyetlerini, ürün için kullanılan hammadde miktarlarını ve toplam hammadde maliyetlerini rahatça görebilir. Ayrıca bunlar üzerinde ayrıntılı bir Ģekilde güncelleme yapabilir. 43 ġekil 10 Dirsek Km Malzeme Listesi Ekranı ġekil 11 de görüldüğü gibi, eğer kullanıcı Dirsek Km ürünün iĢçilik sürelerini, iĢçilik saatlik ücretlerini ve iĢçilik maliyetlerini görmek isterse Dirsek KM ürünü içerisindeki listeden “Direkt ĠĢçi Maliyeti” seçeneğini seçmesi yeterli olacaktır. 44 ġekil 11 Dirsek KM Direkt ĠĢçi Maliyeti Bu program Ģimdilik deneme amaçlı üç ürün üzerinde uygulanmıĢtır. Ġkinci dönemde, firmanın tüm ürünleri bu programa dökülecektir. Ayrıca, programın tüm sayfaları rapora eklenmemiĢtir fakat sunumda ayrıntılı bir Ģekilde incelenecektir. 45 BÖLÜM 7 SONUÇ Rekabetin maksimum olduğu piyasadan geri kalmamak için, kar-zarar analizinin, piyasa fiyatının belirlenmesinin doğru bir Ģekilde yapılmasının önemi büyüktür. Kàr analizinin doğru sonuçlandırılabilmesi için birim maliyetin doğru bir Ģekilde hesaplanması gerekir. Bundan dolayı maliyet muhasebesinin firmalar açısından değeri büyüktür. Doğru maliyet muhasebe sistemi, yöneticilerin kararlarını daha güvenilir bir Ģekilde almalarını sağlar. Sanayinin ilerlemesi, geliĢen trendler firmaların maliyet sistemini etkileyebiliyor. Özellikle genel giderlerin tahsisinde sorunlar yaĢanmaktadır. Projemizin amacı, Elfa Metal firmasına uygun, bilgisayar tabanlı, değiĢikliklere uyum sağlayabilecek bir maliyet sistemi uygulamak ve bu sistemin sağlayacağı faydaları firmaya aktarmak, bununla birlikte maliyet kalemlerini açığa çıkarmaktır. Projemizin amaçlarını gerçekleĢtirebilmek için Elfa Metal firmasının mevcut sistemi makro ve mikro açısından detaylı olarak analiz edildi. Makro sistem analizinde firma hakkında genel bilgiler, üretim sistemi, malzeme taĢıma sistemi ve tedarik zinciri hakkında bilgi verildi. Mikro sistem analizinde, Elfa Metal‟in mevcut maliyet sistemi, probleme dair bulgularımız, problemimizin tanımı, kritik baĢarı faktörlerimiz, amaçlarımız anlatıldı. Bununla birlikte literatür araĢtırması yapılarak firmada direkt ve endirekt maliyetler sınıflandırıldı. Elfa Metal firmasına en uygun maliyet sistemi seçildi. Seçilen sisteme göre faaliyetler belirtildi. Yeteri kadar veri toplandı ve sistemimizin modeli oluĢturuldu. Risk analizi yapıldı. Kontrol edilebilir ve kontrol edilemeyen faktörlerimiz belirtildi. Son olarak bilgisayar tabanlı maliyet muhasebe sistemi kuruldu. Bu sistem, ileriki zamanda gerçek verilerle uygulandığı zaman daha doğru sonuçlar verecektir. Bu proje bizim için takım çalıĢmasının önemini gösterdi ve iĢ hayatımızda herhangi bir maliyet projesinde cesaretle rol alabileceğimizi kanıtlamamızı sağladı. 46 REFERANSLAR 1. Garrison, N. Managerial Accounting. McGraw-Hill. 2. Heitger, O. &. (1992). Cost Accounting. South-Western. 3. Horngren, F. &. (1997). Cost Accounting. Prencite. 4. Horngren, T. e. (2006). Cost Accounting A Managerial Emphasis. New Jersey: Pearson Prentice Hall. 5. Thompson, T. Management Accounting- Decision Management. 6. Alper Tunga ALKAN, Faaliyet Tabanlı Muhasebe Sistemi ve Bir Uygulama 7. Yakup Ü. & Hüseyin Ġ., Faaliyet Tabanlı Maliyetleme ve John Deere Örneği 8. Retrieved December 18,2010, from Web Site; http://www.accountingformanagement.com/process_costing_system.htm 9. Retrieved December 20,2010, from Web Site; http://accountlearning.blogspot.com/2010/10/advantages-and-disadvantages-ofjob.html 10. Retrieved November 15,2010, from Web Site; www.elfametal.com.tr 47 EKLER Makine Kodu 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Makine İsmi BYSPEED CNC LAZER KESİM SİSTEMİ BYSTAR CNC LAZER KESİM SİSTEMİ(DÖNÜŞ AKSLI) MATKAP /DRILLING MACHINE MATKAP /DRILLING MACHINE MATKAP /DRILLING MACHINE CNC ABKANT TEZGAHI / CNC ABKANT PRES CNC ABKANT TEZGAHI / CNC ABKANT PRES CNC TORNA/ CNC LATHE CNC TORNA/ CNC LATHE CNC TORNA/ CNC LATHE 11 UNİVERSAL TORNA / UNIVERSAL LATHE 12 UNİVERSAL TORNA / UNIVERSAL LATHE 13 14 15 16 17 GAZALTI KAYNAK MAKİNALARI / MIG WELDING MACHINES PUNCH/ PUNCH EXANTRİK PRES/ EXANTRIC PRESS (STAMPING) FREZE / MILLING MACHINE FREZE / MILLING MACHINE 18 GİYOTİN MAKAS/GUILLOTINE SHEAR 19 GİYOTİN MAKAS / GUILLOTINE SHEAR 20 MUHTELİF EL ALETLERİ (TAŞLAMA, ZIMPARA MAKİNASI)/ VARIOUS HANDLING EQUIPMENT 21 22 PERÇİN VE SOMUN SIKMA MAKİNALARI /RIVET & NUT TIGHTEN MACHINES ŞERİT TESTERE/ BANDSAW 48 Adı Soyadı 1 Emel ÖZCAN 2 5 Hasan Cemil Abdülmecit Emre DERELĠ DĠKBASAN KAYMAKÇI MURAT 6 H.Levent ÜNALAN 7 10 Harun Cengiz Bayram Abdullah KARLI ÖZNAR DĠKBASAN BOZDAĞ 11 Ġhsan GÜNEġ 12 Fatih MURAT 13 Fatih Mehmet SAĞLAM KAYMAKÇI 17 Veysel Ahmet Taner EKĠN ILGAR MURAT 18 Veli ġAHĠN 19 Bayram IġIK 20 Kenan ATA 21 Cengiz Ġ.Leyla Haydar Ġbrahim Levent Soner Abdullah KUġSAN UÇAN CANER YARDIMCI MURAT NARĠN SATÇELĠK Kod 3 4 8 9 14 15 16 22 23 24 25 26 27 49 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 Naci Ömer Harun Üçler Mevlüt Ġrfan Sebehattin Utku Çağla Rasim Engin Gazi Halit Veysel Emrah Kenan Reyyan Ġlhan Engin Dursun Hüseyin Refah AyĢe 50 GÜNGÖR ÖZDEMĠR KÖROĞLU AYDIN ÖZEL ÇELĠK DÖNMEZ TAġYILDIZ AKMAN ULUÇAY ÖZER ÖNEL EREL YILMAZ YÜCEL KOCABAY SELVĠ ÖZEL LALE EKĠN ÖZCAN YILDIRIM
Benzer belgeler
Maliyet Muhasebesi
muhasebesi baĢarılı yapılmamakta ve doğru maliyet değerleri tespit edilememektedir. Bu nedenlerden dolayı iĢletmelerin kar, zarar ve ürün maliyet hesaplarında yanlıĢlıklar ortaya çıkmaktadır. Bu pr...
Detaylı