FUTBOLDAKĠ BAHĠS ġĠKESĠNĠN TOPLUMSAL ETKĠLERĠ
Transkript
FUTBOLDAKĠ BAHĠS ġĠKESĠNĠN TOPLUMSAL ETKĠLERĠ
T.C. MEHMET AKĠF ERSOY ÜNĠVERSĠTESĠ SAĞLIK BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ FUTBOLDAKĠ BAHĠS ġĠKESĠNĠN TOPLUMSAL ETKĠLERĠ “Faruk Salih ġEKER” YÜKSEK LĠSANS TEZĠ BEDEN EĞĠTĠMĠ VE SPOR ÖĞRETĠMĠ ANABĠLĠM DALI DanıĢman “Yrd.Doç.Dr. Mehmet ġAHĠN” BURDUR-2011 T.C MEHMET AKĠF ERSOY ÜNĠVERSĠTESĠ SAĞLIK BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ FUTBOLDAKĠ BAHĠS ġĠKESĠNĠN TOPLUMSAL ETKĠLERĠ “Faruk Salih ġEKER” YÜKSEK LĠSANS TEZĠ BEDEN EĞĠTĠMĠ VE SPOR ÖĞRETĠMĠ ANABĠLĠM DALI DanıĢman “Yrd.Doç.Dr Mehmet ġAHĠN” Bu AraĢtırma Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Bilimsel AraĢtırma Projeleri Koordinatörlüğü tarafından 0126-YL-11 proje numarası ile desteklenmiĢtir. BURDUR-2011 ii TEġEKKÜR Tilki bir gün ormanda dolaĢırken TavĢan'a rastladı. TavĢan önüne daktilosunu almıĢ bir Ģeyler yazmakla meĢguldü. "-Kolay gelsin, TavĢan. Ne yazıyorsunuz?" "Master tezimin 1. bölümünü yazıyorum." "-1. bölümde teziniz ne?" "-TavĢanlar tilkileri nasıl parçalar?" "-Yapmayın! Bu hiç de doğru değil. Bu bir bilim adamına yakıĢmayacak ciddiyetsizlik. Teziniz kökten yanlıĢ." "-Yaa..! Öyle mi? " dedi TavĢan, "Peki, gel de deneysel kanıtı gör öyleyse." TavĢan önde Tilki arkada çalılığın arkasına doğru ilerlediler. Bir süre sonra TavĢan yüzünde gülümsemeyle çalılıktan çıkıp gelir ve yerine oturarak yazmaya devam eder. Bir zaman geçti. Kurt'un yolu TavĢan'ın bulunduğu yere düĢtü. Kurt sordu: "-Kolay gelsin, TavĢan. Ne yazıyorsunuz?" "-Master tezimin 2. Bölümünü yazıyorum" "-2. bölümde teziniz ne?" "-TavĢanlar kurtları nasıl parçalar?" "Yapmayın! Bu doğru değil. Bu bir bilim adamına yakıĢmayacak ciddiyetsizlik. Teziniz kökten yanlıĢ." "-Yaa!" dedi TavĢan,"Gel de sana deneysel kanıt göstereyim." TavĢan önde Kurt arkada çalılığın arkasına doğru ilerlediler. Bir süre sonra TavĢan yüzünde gülümsemeyle çalılıktan çıkıp gelir ve yerine oturarak yazmaya devam eder. Biz de neler olduğunu merak ettik, tabi. Çalılığın arkasına dolanıp baktık ki Ormanın Kralı Aslan, haĢmetle oturuyor ve etrafında parçalanmıĢ kurt ve tilki. Her anımda beni yalnız bırakmayan ve desteğini bir an olsun esirgemeyen Hocam Yrd.Doç.Dr. Mehmet ġAHĠN‟e, öngörüleri ile tezime ıĢık tutan Hocam Yrd.Doç.Dr. Kadir PEPE‟ye ve her ihtiyacımda yanımda olan Ar.Gör. Ercan TATLI‟ya sonsuz saygı ve Ģükranlarımı sunarım. Hayatımın her anında destek ve güvenlerini bir an olsun eksiltmeden arkamda duran ailem Güler–Yahya ġEKER‟e, anketlerim için büyük emek ve çaba sarf eden ġadiye–Hayri YAZICI‟ya ve arkadaĢlarıma çok teĢekkür ederim. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Bilimsel AraĢtırma Projeleri Koordinatörlüğü‟ne tezime verdiği idari destek ile daha kolay ve rahat bir çalıĢma olanağı sağladıklarından dolayı teĢekkür ediyorum. Faruk Salih ġEKER iii iv ĠÇĠNDEKĠLER ĠÇ KAPAK SAYFASI i KABUL VE ONAY SAYFASI ii TEġEKKÜR iii BEYAN SAYFASI iv ĠÇĠNDEKĠLER v TABLOLAR DĠZĠNĠ vi SĠMGELER VE KISALTMALAR DĠZĠNĠ ix TÜRKÇE ÖZET x ĠNGĠLĠZCE ÖZET (ABSTRACT) xi 1. GĠRĠġ 2. GENEL BĠLGĠLER 1 2 2.1. Dünden Bugüne Türkiye‟de Futbol 2 2.2. Dünden Bugüne Türkiye‟de Bahis 9 2.3. Dünden Bugüne Türkiye‟de Futbolda Ģike 14 GEREÇ VE YÖNTEM 26 3.1. Evren ve Örneklem 26 3.2. Verilerin Toplanması 26 3.3. Verilerin Analizi 27 4. BULGULAR 28 5. TARTIġMA 60 6. SONUÇ VE ÖNERĠLER 67 7. KAYNAKLAR 69 8. EKLER 71 8.1. Anket ġeması 71 ÖZGEÇMĠġ 74 3. 9. v TABLOLAR DĠZĠNĠ Tablo 4.1. Ankete katılan katılımcılarının tanımlayıcı bilgilerin dağılımları Tablo 4.2. Katılımcıların spora ilgi düzeylerine göre dağılımları Tablo 4.3. Katılımcıların bahis takip aracı dağılımları Tablo 4.4. Katılımcıların ayda ortalama oynadıkları bahis sayısı dağılımları Tablo 4.5. Katılımcıların aylık bahis oynamak için ortalama harcadıkları miktar dağılımları Tablo 4.6. Katılımcıların bahis oyunlarından ayda ortalama kazandıkları miktar (TL) dağılımları Tablo 4.7. Katılımcıların Ġnternette aylık bahis oynama oranları dağılımı Tablo 4.8. Katılımcıların internetten ayda oynadıkları bahis sayısı dağılımı Tablo 4.9. Katılımcıların internete bahis oynamak için harcadıkları aylık miktar (TL) dağılımları Tablo 4.10. Katılımcıların Ġnternete bahis oyunlarından ayda kazandıkları ortalama miktarlar (TL) dağılımları Tablo 4.11. Katılımcıların bahis oynayıp yüksek miktarda kazandıkları para (TL) dağılımları Tablo 4.12. Katılımcıların bahis oynayıp ekonomik çıkmaza giren tanıdıklarının varlığı dağılımları Tablo 4.13. Katılımcıların bahis oynayıp Ģike ile para kazanan tanıdıklarının varlığı dağılımları Tablo 4.14. Katılımcıların meslek gruplarının bahis oyunlarının nereden takip ettiklerine göre dağılımı Tablo 4.15. Katılımcıların meslek gruplarının bahis oyunlarını ayda ortalama kaç kez oynandıklarına göre dağılımı Tablo 4.16. Katılımcıların meslek gruplarına göre bayiden ayda ortalama kaç TL‟lik bahis oynandıklarına göre dağılımı Tablo 4.17. Katılımcıların meslek gruplarına göre bahis oyunlarından ayda ortalama kaç TL kazanıldıklarına göre dağılımı Tablo 4.18. Katılımcıların meslek gruplarına göre internet ortamında bahis oynama durumlarına göre dağılımı vi Tablo 4.19. Katılımcıların meslek gruplarına göre internet ortamında ayda ortalama kaç kez bahis oynandıklarına göre dağılımı Tablo 4.20. Katılımcıların meslek gruplarına göre internet ortamında bahis oyunlarından ayda ortalama kaç TL‟lik oynandıklarına göre dağılımı Tablo 4.21. Katılımcıların meslek gruplarına göre internet ortamında bahis oyunlarından ayda ortalama kaç TL‟lik kazandıklarına göre dağılımı Tablo 4.22. Katılımcıların meslek gruplarının çevrelerinde bahis oynayıp yüksek miktarda para kazanan tanıdıklarının olup olmaması ve kazanılan paraya (TL) göre dağılımı Tablo 4.23. Katılımcıların meslek gruplarına göre çevrelerinde bahis oynayıp çok büyük ekonomik çıkmaza giren olup olmamasına göre dağılımı Tablo 4.24. Katılımcıların meslek gruplarına göre çevrelerinde bahis oynayıp Ģike ile para kazanan tanıdıklarının olup olmamasına göre dağılımı Tablo 4.25. Katılımcıların aylık gelir durumlarının bahis oyunlarının nereden takip ettiklerine göre dağılımı Tablo 4.26. Katılımcıların aylık gelir durumlarına göre bahis oyunlarını ayda ortalama kaç kez oynandığına göre dağılımı Tablo 4.27. Katılımcıların aylık gelir durumlarına göre bayiden ayda ortalama kaç TL‟lik bahis oynandıklarına göre dağılımı Tablo 4.28. Katılımcıların aylık gelir durumlarına göre bahis oyunlarından ayda ortalama kaç TL kazandıklarına göre dağılımı Tablo 4.29. Katılımcıların aylık gelir durumlarına göre internet ortamında bahis oynama durumlarına göre dağılımı Tablo 4.30. Katılımcıların aylık gelir durumlarına göre internet ortamında ayda ortalama kaç kez bahis oynandıklarına göre dağılımı Tablo 4.31. Katılımcıların aylık gelir durumlarına göre internet ortamında bahis oyunlarından ayda ortalama kaç TL‟lik kazanıldıklarına göre dağılımı Tablo 4.32. Katılımcıların aylık gelir durumlarına göre çevrelerinde bahis oynayıp yüksek miktarda para kazanan tanıdıklarının olup olmaması ve kazanılan paraya (TL) göre dağılımı vii Tablo 4.33. Katılımcıların aylık gelir durumlarına göre çevrelerinde bahis oynayıp çok büyük ekonomik çıkmaza giren tanıdıklarının olup olmaması ve kaybedilen paraya (TL) göre dağılımı Tablo 4.34. Katılımcıların aylık gelir durumlarına göre çevrelerinde bahis oynayıp Ģike ile para kazanan tanıdıklarının olup olmamasına göre dağılım Tablo 4.35. Katılımcıların bahis oynama hakkındaki görüĢleri Tablo 4.36. Katılımcıların bahis hakkındaki görüĢlerinin yaĢ farklılığına göre karĢılaĢtırılması Tablo 4.37. Katılımcıların bahis hakkındaki görüĢlerinin cinsiyet farklılığına göre karĢılaĢtırılması Tablo 4.38. Katılımcıların bahis hakkındaki görüĢlerinin medeni duruma göre karĢılaĢtırılması Tablo 4.39. Katılımcıların bahis hakkındaki görüĢlerinin eğitim düzeyine göre karĢılaĢtırılması Tablo 4.40. Katılımcıların bahis hakkındaki görüĢlerinin iĢ farklılığına göre karĢılaĢtırılması Tablo 4.41. Katılımcıların bahis hakkındaki görüĢlerinin aylık gelir durumuna göre karĢılaĢtırılması Tablo 4.42. Katılımcıların bahis hakkındaki görüĢlerinin spordaki ilgi düzeyine göre karĢılaĢtırılması viii SĠMGELER VE KISALTMALAR DĠZĠNĠ TFF : Türkiye Futbol Federasyonu Y.Y. : Yüzüncü Yıl F.C. : Football Clup UEFA : Avrupa Futbol Federasyonları Birliği FIFA : Uluslar Arası Futbol Federasyonları Birliği MĠT : Milli Ġstihbarat TeĢkilatı A.ġ. : Anonim ġirketi KKTC : Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti OECD : Ekonomik ĠĢbirliği ve Kalkınma TeĢkilatı ix T.C. MEHMET AKĠF ERSOY ÜNĠVERSĠTESĠ SAĞLIK BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ Yüksek Lisans Tezi Futboldaki Bahis ġikesinin Toplumsal Etkileri “Faruk Salih ġEKER” Beden Eğitimi Ve Spor Öğretimi Anabilim Dalı Tez danıĢmanı “Yrd.Doç.Dr. Mehmet ġAHĠN” BURDUR - 2011 ÖZET Avrupa futbolunu 2009 yılında yakmaya baĢlayan bahis Ģikesi skandalları Avrupa ve Asya ülkelerini kapsamıĢtır. 2010 yılında Türkiye‟de alt liglerde baĢlayan bahis Ģike skandalı, 2011 yılında Spor Toto Süper Ligi‟nde ortaya çıkmıĢ ve tüm piyasaları alt üst etmiĢtir. Etik dıĢı davranıĢların tespit edildiği bahis Ģikesi soruĢturmasında; kulüp baĢkanları, yöneticiler, teknik direktörler, gazeteciler, futbolcular, milli futbolcular ve hatta tutuğu takımın rengine aĢık bir çok kiĢi sorguya alınmıĢ ve bir kısmı tutuklanmıĢtır. Bahis Ģike skandalının toplumsal ahlakı nasıl etkilediğinin araĢtırıldığı bu çalıĢmada, 7 soru bağımsız değiĢkenleri, 26 soru ise Ġddaa Oyunu oynayanların, bu oyunu oynama durumları ve bakıĢ açılarını irdeleyen toplamda 33 soruluk bir anket çalıĢması ile ortaya çıktı. “Türkiye‟de Dünden Bugüne Futbol”, “Türkiye‟de Dünden Bugüne Bahis” ve “Türkiye‟de Dünden Bugüne ġike” baĢlıklarının irdelendiği bu çalıĢmada, Türk halkının Ġddaa Oyunu oynama istatistikleri, futbol kulüplerine olan bakıĢ açıları, bu kulüplere olan tutumları ve bahis Ģikesi ile ilgili toplumsal etkilerini görebiliriz. Anahtar kelimeler: Spor, Futbol, ġike, Bahis, Etik x Mehmet Akif Ersoy University Institute of Health Science Master of Science Thesis “The Communal Effects of Bet Mach Fixing in Football” Faruk Salih ġEKER Department of Physical Education and Sport Teaching Supervisor: “Asst.Prof.Dr. Mehmet ġAHĠN” BURDUR – 2011 ABSTRACT The bet mach fixing scandals that started to affect European football in 2009 comprised Europe and Asia countries. The bet mach fixing scandal, started in the bottom of the league in 2010, arose in 2011 in Spor Toto Super League and turned the market upside down. In the investigation of bet chicanery in which unethical behaviors were to be determined; club leaders, managers, technical directors, journalists, football players, national players and many fans were investigated and some were even arrested. This study, investigating how bet chicanery scandal effects social morality, included a questionnarie of 33 questions,7 of which considering independent variables and 26 considering bet players‟ betting status and their point of view. In this study in which the titles “Football from Past to Present in Turkey”, “Bet from Past to Present in Turkey” and “Mach Fixing Past to Present in Turkey” were considered, we can see Turkish People‟s betting statistics, their perspective of football clubs, attitudes towards these clubs and social effects about bet mach fixing. Key words: Sport, Football, Bet, Match Fixing, Ethics xi 1.GĠRĠġ Bu çalıĢma futboldaki bahis Ģikesinin toplumu maddi ve manevi olarak nasıl etkilediğiyle sonuçlarını görmek için yapılmıĢtır. Bu kapsamda 2010 – 2011 Spor Toto Süper Ligi‟nin oynandığı 13 ilde toplam 1637 kiĢiyle tesadüf yöntemiyle anket uygulaması yapılmıĢtır. 33 soruluk ankette 7 soru biyografik özellikler, 8 soru Ġddaa oyunu oynama özellikleri ve 18 soru da toplumsal ahlak etkisini irdelemeye yönelik sorulardır. Bu sorular Ġddaa oyunu oynayan vatandaĢlara hiçbir biyografik ayrım yapılmadan uygulanmıĢtır. Spor bilimleri alanında yapılan tüm çalıĢmalar literatür taraması yapılarak gözden geçirilmiĢtir. Taramalar göstermiĢtir ki benzer bir çalıĢma yurt içinde ve yurt dıĢında yapılmamıĢtır. ÇalıĢmaya baĢladığımız anda karĢılaĢtığımız güçlükler spor ahlakına duyulan özlemler, bir Ģeylerin ters gittiğini sporun içinde olan her kesimden insanın bildiği Ģeyi açıklama konusunda ikircikli tutumlar alması bizi böyle bir çalıĢmayı yapmaya sevk etmiĢtir. ÇalıĢmanın ortalarında Ġstanbul Cumhuriyet Savcılarının baĢlattığı Ģike soruĢturmasıyla ilgili Spor Toto Süper Ligi‟nin bazı kulüplerinin; kulüp baĢkanları, teknik direktörleri, menajerleri, sporcu ve spor taraftarları, spor basınının yazarları sorgulanmıĢ ve bazıları tutuklanmıĢtır, bazıları ise serbest bırakılmıĢtır. Bu son geliĢmeler üzerine TFF bir karar alarak ġampiyonlar Ligi‟ne Türkiye ġampiyonu Fenerbahçe yerine 2. Trabzonspor‟un gönderilmesine karar verdi. Taraftarların Ġstanbul ve Trabzon kentlerindeki infial yaratan toplu gösterileri, medyanın Ģikeyi savcılardan sonra farklı gözle sorgulayamaması gibi geliĢmeler bundan sonra bu konuda daha pek çok çalıĢma yapılabileceğini göstermektedir. Yeterince çalıĢılmamıĢ bir alan olan spor felsefesi, yaĢananlarla, bilim alanı ile bundan sonra yapılabilecek pek çok çalıĢmaya malzeme hazırlamıĢtır. Toplumsal ahlakın bir parçası olan spora bahsin, bahse de Ģikenin karıĢmasıyla ortaya çıkan kaotik iliĢkilerin ve bu iliĢkilere yönelik eylemin içinde yer alanların görüĢlerinin değerlendirilmesi amaçlanmıĢtır. Bu amaçla Türkiye‟de Dünden Bugüne Futbol, Türkiye‟de Dünden Bugüne Bahis ve Türkiye‟de Dünden Bugüne ġike konuları irdelenerek bahis Ģikesinin toplumsal ahlakı nasıl etkilediği yapılan anket çalıĢması ile desteklenerek ortaya çıkarılmaya çalıĢılmıĢtır. 1 2. GENEL BĠLGĠLER 2.1. Dünden Bugüne Türkiye’de Futbol Sosyal yaĢamın vazgeçilmezi arasında yer alan sporun değiĢiminde Atinalı Solon‟un rolü vardır. Nitekim Atinalı Solon, Olimpia oyunlarında baĢarılı olanlar için para ödülü koymakla erdemler kazanmak için yapılan iĢten para kazanma yolunu açan ilk Yunanlı filozoftur (10). Böylece spor, amatörlükten profesyonelliğe geçiĢ yapmıĢ oldu. Oyun amaçlı yapılmaya baĢlanan futbol; her geçen gün artan taraftar sayısı, buna bağlı olarak satıĢa sunulan formaların, biletlerin, sponsor gelirlerinin artıĢ göstermesi ile siyaset dünyasında da futbolun ön plana çıkması ile küresel ekonominin büyük bir parçası haline gelmiĢtir. Doğa gibi değiĢen, insan gibi geliĢen futbol bugünkü haline en yakın Ģeklini, 17.yy da almaya baĢlamıĢtır. Ġngiltere‟de uzun çalıĢma saatleri, sağlıksız çalıĢma koĢulları, sefalet, ücretlerle 1830‟larda günlük on dört, on altı saati bulan çalıĢma saatleriile zor Ģartlar altında çalıĢan Ġngiliz iĢçi sınıfını, yoğun çalıĢma Ģartlarının protesto, grev, iĢ bırakma, yönetime karĢı çıkma gibi isyanları ortadan kaldırmak amacıyla iĢçilerin dikkatini rekabetin sahada olduğu farklı bir spora, yani futbola yöneltmektir (6). Ġngiltere‟de kolejlerin ve üniversitelerin kendi bünyesinde okul takımları bulunuyordu (22). Ayrıca bu takımların her biri, kendi okullarına veya bölgelerine özgü kurallarla futbol oynuyordu (23). Sheffield kenti de kurallar birliğinin bulunmadığı dönemin bir kısmını Cambridge kurallarını benimseyerek geçirmiĢ; ancak daha sonra Sheffield F.C. günümüze kadar ulaĢan bazı kuralların temelini attı (24). Bu kuralların temelleri 8 Aralık 1863 tarihinde Londra‟daki bir tavernada dünyaya gelir. O gün orada Futbol Federasyonu‟nun oyun kuralları karara bağlanır, bu kurallar meĢakkatli de olsa dosdoğru bir yol izleyerek günümüzün oyun kurallarını oluĢturmuĢtur (9). Spora ve sporcuya yaptığı katkılardan dolayı futbol dünyasında önemli bir yeri olan Sheffield F.C. 1957 yılında, kuruluĢunun 100. yılı Ģerefine Hillsborough‟da Ġngiltere Milli Takımı ile özel bir maç yapan Sheffield F.C. kulübü, 2004 yılında da FIFA‟nın verdiği en büyük onur ödülü olan “Order of Merit” ile ödüllendirildi (21-25). Türkiye‟de futbol oyunu, modern futboldan yaklaĢık 50 yıl sonra oynanmaya baĢlanmıĢtır. Osmanlı döneminde Selanik'te yakılan ilk ateĢ, zamanla Bornova çayırlarına kadar yayılmıĢtır (28). Ġzmir‟de ticaret ile uğraĢan La Fontaine ailesinin 2 Anadolu‟da ilk olarak futbolun oynanmasına vesile olmuĢtur. Ġngiltere‟den gelen yük gemisinin boĢalması günler alırken, mürettebat da Ġzmir de Bornova Çayırında futbol maçı yaparak günlerini geçirir. Aradan geçen zamanda Ġngiliz aileleri kendi aralarında bir lig kurar ve maçlar Ġstanbul‟da da oynanmaya baĢlar (28). Seyri çok keyifli bu oyunun, çevredeki Türk gençlerinde de ilgi uyandıracağı ve de bu sporu onlara sevdireceği pek tabii idi ve hatta kaçınılmazdı. Ama ne var ki, o sıralarda süren monarĢi rejimi nedeniyle Müslüman Türkler için cemiyet kurmanın ve hatta mevcut cemiyetlere dahi üye olmanın yasak olmasından dolayı, Kadıköy çayırlarında top koĢturan Ġngiliz gençlere yine ancak Rum gençleri eĢlik edebilmekteydi (17). Futbola merak saran Müslüman Türklerden Fuad Hüsnü Bey ile ReĢat Danyal Bey tarafından devrin hafiyelerinden kaçabilmek adına Ġngilizce isimle kurulan ilk futbol takımı Black Stocking olmuĢtur. Bu takımın Rumlarla Papazın Çayırı‟nda 1901'de oynadığı maç ise bir Türk takımının ilk futbol maçı olarak kayıtlara geçmiĢtir. Bunun ardından aynı takımların katılımıyla 1903 yılında Ġstanbul Futbol Ligi kurulmuĢtur. Ġstanbul'da bir futbol liginin kurulması, bu coğrafyada futbolun daha da yaygınlaĢacağının ilk iĢareti olmuĢtur. Türk gençlerinin de bu yeni kurulan takımlara olan ilgisi, zamanla. “Biz niye bir futbol takımı kurmuyoruz?'' fikrine dönüĢünce ilk resmi futbol takımımız da ortaya çıkmıĢtır. 1905'te Mekteb-i Sultani'nin 10. sınıf öğrencileri, arkadaĢları Ali Sami Yen'in önderliğinde Galatasaray'ı kurmuĢtur. Galatasaray, 1905-1906 sezonunda Ġstanbul Ligi'ne katılmıĢ, 1907-1908'de ise kazandığı ilk Ģampiyonlukla Türk futbol tarihi için bambaĢka bir baĢlangıcı müjdelemiĢtir. Ardından Fenerbahçe ve BeĢiktaĢ onları takip edince Türk futbolu yeni bir boyuta doğru ilerlemeye baĢlamıĢtır. Türkiye'de futbolun tam olarak yeĢermeye baĢladığı periyot 1908-1923 yılları arasıdır. II. MeĢrutiyet sonrası esen özgürlük havasında yeni takımlar kurulmuĢ, bu arada Türk takımları da varlıklarını ciddi bir Ģekilde teyit ettirmiĢtir. Ġstanbul'un ardından Ġzmir, Ankara, EskiĢehir, Bursa, Adana ve Trabzon Ģehirlerinde futbol büyük bir hızla yayılmaya baĢlamıĢtır. 1938 yılında Türk Spor Kurumu'nun kaldırılması ve Beden Terbiyesi Genel Müdürlüğü'nün Türk sporuna hâkim olmasıyla beraber futbol da devlet yönetimine geçmiĢ olur (28). 3 Futbolun devlet himayesine geçiĢinin ardında yaklaĢık elli yıl sonra Türk futbolunun rotası değiĢmeye baĢlamıĢtır. Bu değiĢimi Türkiye Futbol Federasyonu‟nun internet sitesinden alınan kronolojik anlatımda görebiliriz. 1989 yılında devrin BaĢbakanı Turgut Özal'ın da desteğiyle Türkiye Futbol Federasyonu BaĢkanlığına ġenes Erzik atanmıĢ ve bu da Türk futbolu için önemli milatlardan biri olmuĢtur. Erzik'le beraber altyapıya verilen önem artmıĢ, daha sistematik çalıĢma Ģartları oluĢturulmuĢtur. 90'lar bu anlamda Türk futbolunun atılım ve devrim yıllarıdır. 1990 yılında Erzik, UEFA Kongresi'nde ilk Türk temsilci olarak Ġcra Kurulu üyeliğine getirilirken, iki önemli komisyonun da AsbaĢkanlığına seçilmiĢtir. Tüm altyapı yatırımları 1992'de meyvesini vermiĢ ve A Genç Milli Takım tarihte ilk defa Avrupa ġampiyonu olmuĢtur. Bu baĢarının tesadüfi olmadığı, sonraki yıllarda elde edilen diğer sonuçlarla desteklenmiĢ, gençlerimiz, 1994 ve 2005 yıllarında iki kez daha Avrupa ġampiyonluğu'nu elde etmiĢtir (29). 1992 yılında Türkiye Futbol Federasyonu özerkliğe kavuĢur. Futboldaki geliĢim ve değiĢim, futbolun sadece bir spor dalı olmadığını da ortaya çıkartmıĢtır. Futbolun yarattığı parasal değerlerin giderek büyümesi ve futbola olan ilginin yaygınlaĢması, lokal federasyonlar nezdinde bu spor dalının bağımsız bir yapı içerisinde yönetilmesini zorunlu kılmıĢtır. 17.6.1992 tarihinde 3813 sayılı Kanunla Türkiye Futbol Federasyonu, özerk hale getirilir. Kanunun 1. maddesiyle, futbol faaliyetlerini millî ve milletlerarası kurallara göre yürütmek, teĢkilatlandırmak ve Türkiye'yi futbol konusunda yurt içinde ve yurt dıĢında temsil etmek üzere özel hukuk hükümlerine tabi, tüzel kiĢiliğe sahip, özerk Türkiye Futbol Federasyonu kurulur. Faaliyete geçtiği günden beri özerk Futbol Federasyonu, faaliyetlerini büyük bir baĢarıyla sürdürür. 1992 yılında seçimle iĢbaĢına gelen ilk TFF BaĢkanı da yine ġenes Erzik olmuĢtur. 1996 yılında A Milli Takım bir ilki baĢararak Ġngiltere'de düzenlenen Avrupa Futbol ġampiyonası Finalleri'ne katılmaya hak kazanmıĢtır. Türk futbolunun kulüpler düzeyinde en önemli uluslararası baĢarısı 2000 yılında elde edilmiĢtir. Nitekim Galatasaray Futbol Takımı 17 Mayıs 2000 günü Türk futbol tarihine altın harflerle geçecek bir baĢarıya imza atarak UEFA Kupası'nın sahibi olmuĢtur. 28 Ağustos 2000 tarihi de Türk futbolu için önemli kilometre taĢlarından biridir. UEFA Kupası sahibi Galatasaray, o sezonun ġampiyonlar Ligi Ģampiyonu Real Madrid'le, Monaco'nun II. Louis Stadı'nda Süper Kupa için karĢı karĢıya 4 gelmiĢtir. Galatasaray maçı 2-1 kazanarak Süper Kupa'yı da Türkiye'ye getirmiĢtir. Türk futbolunun Galatasaray'la elde ettiği bu iki tarihi baĢarının arasında Milli Takımımızın 2000 Avrupa Futbol ġampiyonası'nda çeyrek final oynaması yer almıĢtır. Milli Takımımız tam 48 yıllık aradan sonra Dünya Kupası finallerine katılma hakkını da getirmiĢtir. Ama tarihin yazacağı gerçek zafer için biraz daha beklemek gerekmektedir. Milli Takımımız, Hakan ġükür'ün Dünya Kupası tarihinin en erken atılan golüyle öne geçer. Bu Milli Takımımızın dünya üçüncülüğünün teyididir. Güney Korelilerin ellerinden tutup tribünleri hep birlikte selamlayan ve kazandıkları zaferi paylaĢma büyüklüğünü gösteren futbolcularımız, Fair Play ödülünün de sahibi olmuĢtur. 2004 Avrupa ġampiyonası ve 2006 Dünya Kupası finallerine katılma Ģansını kaybeden Türkiye, 2008 Avrupa ġampiyonası öncesi yeni bir sayfa açmıĢtır. Artık Türk vatandaĢı olan yabancı futbolcuların önünde Türk milli takımında oynama Ģansı bulunmaktadır (30-31). Günümüzde artık futbol, spor olmasının ötesinde daha baĢka anlamlar taĢımaktadır. GeçmiĢin o yeĢil sahaların pür futbolu, bugün çok daha farklı bir alana doğru yol almaktadır. Sportiflikten endüstriyelleĢmeye doğru hızla bir devinim içine giren futbol, 1980‟li yılların ikinci yarısına kadar “gösteri” özelliğini koruma baĢarısını gösterebilmiĢse de 1990‟ların baĢından itibaren bu kavrama bir de “iĢ” kısmı eklendi. Yani milyarların büyük bir ilgiyle izlediği bu Ģov artık, bugün bir “show-business” oldu (1). Dünden bugüne futbolun kısa tarihine baktığımızda ise bu oyunu oynamak için kanunlara karĢı gelen, birçok zorluğu göze alan ve göğüs geren hatta devĢirme sporcu olmayı bile kabul eden futbolcular bulunmaktadır. Tabi sadece bu sporu yapabilmek için devĢirme futbolcu olmayı kabul etmiyorlar, aynı zamanda kendi ülkelerinde giyemedikleri milli takım formasını, futbolu oynadıkları ülkede giyebilmek veya Türkiye Futbol Federasyonu‟nun yabancı kontenjan sınırlamasından dolayı kolay transfer olabilmek için de devĢirme futbolcu olmayı kabul ediyorlar. DevĢirme sporculardan en çarpıcı örnekler ise ilk devĢirme Türk Milli Takımı futbolcusu olan, Marco Aurelio Brito Dos Prazeres, Türk adı ile Mehmet Aurelio‟dur. Ayrıca tesadüf müdür bilinmez ama Wederson, Ankaraspor‟da futbol oynarken dönemin Büyük ġehir Belediye BaĢkanı olan Melih Gökçek‟in soyadını kendi adı olarak almıĢ ve Wederson Luiz Da Silva Mediros Türk adı ile Gökçek 5 Vederson olarak ismini devĢirme futbolcular kervanına yazdırmıĢtır. 2010–2011 futbol sezonunda, Fenerbahçe Futbolcusu Alex De Souza, Türk vatandaĢı olacağını dönemin BaĢbakanı Recep Tayyip Erdoğan ile görüĢmesinden sonra açıklamıĢtı. Ancak, pasaport iĢlemelerinde çıkan sıkıntılar nedeni ile Alex De Souza Türk Pasaportu alamadı. Diğer ülkelerde olduğu gibi Türkiye‟de de futbol sadece spor olsun diye yapılmıyor. Bu bölümde futbol endüstrisinde dönen milyon dolarlarla ilgili, futbolun maddi yönüyle ilgili birkaç olaya kısaca bakalım. Dünya markası olan Adidas ve Coca-Cola‟nın spora ve sporcuya verdiği destek milyar Eurolarla ifade edilmektedir. Futbola akan bu paralar karĢısında elbette sadece turnuva boyunca oynanan topun ve kupa törenlerindeki baĢkanların ayakkabı ve çoraplarındaki üç Ģerit çizgiyle, arka fondaki Coca-Cola yazıları ile yetinecek değillerdi. Nitekim Adidas‟ın Alman patronu Hoster Dassler‟ın yeni genel sekreteri seçecek kadar FIFA‟nın idaresini ele almıĢtır. Söylemi bunun bir göstergesidir. Bunun yanı sıra Coca-Cola‟nın patronu Nally ile Dassler FIFA Ģampiyonaları için yeni ticari kurallar da getirdiler. Ortada olayı “Coca-Cola” logolarına boğmaktan baĢka Ģeyler de vardı. Bütün stadyumlarda Coca-Cola satılması için ruhsatları da elde etmek zorundaydı. Nally 1982‟de Madrid Stadyumunda büyük bir kavga çıkmıĢtı. Ruhsat “Pepsi”deydi ama sponsor Coca-Cola‟daydı. Pepsi‟nin gitmesi gerekiyordu (8). Bir baĢka sponsor örneği ise 1998 Fransa Dünya Kupası‟ndan, maçın baĢlamasına saatler kala Brezilya‟nın gol umudu olan Ronaldo sara nöbetine tutuluyor. Ve Ronaldo gizlice hastaneye kaldırılıyor. Doktorlar oynatılmaması gerektiğini belirtiyor. Ama sponsor firma “Nike” bunu kabul etmiyor. Çünkü firma Brezilya Milli Takımı ile 17 milyon dolar, Ronaldo ile de 1 milyon dolarlık bir anlaĢma yapmıĢtı. Sonunda gerekli tüm iğneleri yapılan Ronaldo hasta bir Ģekilde ilk on birde sahaya sürüldü. Ama maç boyunca Ronaldo yalnızca sahada dolaĢtı. Maçı Fransa yani Adidas kazanırken, Brezilya yani Nike kaybetti. AnlaĢmanın ek maddelerine göre, Brezilya‟nın hangi takımlarla hazırlık maçı yapacağını Nike belirleyecek ve ilk on birde mutlaka sekiz ünlü futbolcu bulunacaktır. Bu yeni sözleĢmeyle Brezilya Milli Takımı tamamen Nike‟ın kontrolüne geçti (5). 6 Türkiye Spor Toto 2011–2012 futbol sezonunda Fenerbahçe Futbol Kulübü‟nü adının bahis Ģikesi olaylarına karıĢması ve bir alt lige gönderilmesi gündeme gelmiĢtir. Yayın haklarına sahip olan Digiturk Platform ĠletiĢim Hizmetleri A.ġ TFF ile yaptığı görüĢmelerde 400 bin civarı Fenerbahçe taraftarının Lig TV aboneliği olduğu bilinmekte. Fenerbahçe‟nin ligden düĢmesi durumunda Digiturk‟ün zarar uğramaması için TFF aldığı kararla 2011–2012 Spor Toto Süper Ligine play-off sistemi getirildi. Görüldüğü gibi futbol ve futbolcular sadece kulüp yöneticilerince yönetilmiyor. Futbola müdahale edenler de elbette sadece sponsorlarla sınırlı değildir. Bir de mafya kanadı var bu müdahalenin. Hem de bunlar kulüp baĢkanlarını hatta federasyon baĢkanını seçtirebilecek kadar ileri gidebilmiĢlerdir. Örneğin; 1 Nisan 1984 de yapılan BeĢiktaĢ Kulübü‟nün baĢkanlık seçimlerinde “Süleyman SEBA iĢini Ģansa bırakmak istemiyordu. Bunun için Çakıcı‟yı devreye soktu. O dönemde iĢleri iyice büyüten Çakıcı, MĠT adına salonun güvenliğini sağlıyordu. Bunu için yaklaĢık 50 adamını salonun her tarafına yerleĢtirmiĢti. Seba‟nın kazanmasıyla kazanan da kaybeden de sevindi. Çünkü kaybedenler de Çakıcı‟dan kurtuldukları için mutluydular (5). Mafya kulüp baĢkanı seçmenin yanı sıra seçtiği baĢkanı milletvekili hatta spor bakanı bile yapmıĢtır. Ülkücü mafya liderinin babası kabul edilen Trabzonspor Kulübü BaĢkanı Mehmet Ali Yılmaz‟ın durumu buna en iyi örnektir. “Trabzonspor kulüp baĢkanlığı görevi olmasaydı Yılmaz, milletvekili ve bakan olabilir miydi?” sorusu cevaplandığında futbol mafya iliĢkisinin açıklanması açısından çok önemli bir yerde duruyordu. Futbolcu transferlerinde önemli miktarda kara para aklanmaya baĢlandı. Futbolcunun fiyatı maliyeye, gerçek değerinden yani anlaĢılan değerden çok daha yüksek gösteriliyor. Aradaki fark kulübe girdi-çıktı olarak gösterilip kara para aklanıyordu (5). Mafyanın futbolda aktif ve etkin olduğu dönemlerden 22 Aralık 1997 yılında Türkiye Futbol Federasyonu baĢkanlığına; Sedat Peker ve Alaattin Çakıcı‟nın desteklediği BeĢiktaĢlı eski futbolcu Mustafa Kefeli, Mehmet Ağar‟ın desteklediği Haluk Ulusoy ve arkasında hiçbir mafya liderinin olmadığı Galatasaray Eski BaĢkanı Alp Yalman aday oldu. Nitekim Yalman da seçimlerden bir gece önce yaĢadığı baskıdan dolayı adaylıktan vazgeçmiĢtir. Çakıcı federasyonu ele geçirmek için Kefeli‟yi baĢkan seçtirmeye kararlıydı. Ancak, Kefeli‟nin ortaya çıkıp ben adayım 7 demesi baĢkan seçilmesine yetmiyordu. Çakıcı ilk önce Trabzonspor BaĢkanı Mehmet Ali Yılmaz ile iletiĢim kurdu. Yılmaz, Çakıcı‟ya, “evet” demekle kalmadı Gaziantepspor BaĢkanı ve Belediye BaĢkanı Celal Doğan‟ı arayarak, Kefeli‟ye destek istedi. Doğan‟dan da inanılmaz bir Ģekilde, “evet” cevabı alınmıĢtı (5). Adaylıktan çekilen Yalman dıĢında Kefeli ve Ulusoy baĢkanlık için yarıĢtılar. Seçim yapıldı baĢkanlığa Haluk Ulusoy seçildi. Aslında seçimi ne Ulusoy kazandı ne de kaybeden Kefeli oldu. Kazanan Mehmet Ağar, kaybeden ise Çakıcı ve Peker oldu (5). Bu seçimin ardından Ulusoy Çakıcı‟nın kendisini affetmesi ve görevine devam edebilmesi için elli koyun kurban etmiĢtir. 8 2.2. Dünden Bugüne Türkiye’de Bahis Ġnsanlar az emek verip çok para elde etmek için yüzyıllardır haksız kazanç sağlama yollarına baĢvurmuĢlardır ve bu haksız kazancın elde edildiği yerlerden bir tanesi de genelde spor alanları özelde futbol endüstrisi olmuĢtur. Yöneticiler, teknik kadro, futbolcular, sponsorlar hatta tuttuğu takımın renklerine aĢık olan taraftarlar bile bu oyundan usulsüzce para kazanmanın yollarını aramıĢ hatta bulmuĢlardır. Antik Mısır‟da bulunan ve milattan önce 3500 yılına tarihlenen bir mezarın duvarında çizili olan zar atan insan figürleri kumar ve bahis oyunlarının tarihinin epey eski olduğunu göstermektedir. Bahsin tarihçesi yüzyıllarca eskilere dayanmakla birlikte geçtiğimiz yüzyılda hayvan dövüĢlerinden spor müsabakalarına kadar birçok farklı durumda, kimi zaman kâr amaçlı, kimi zaman da eğlence amaçlı oynanmıĢtır. At yarıĢları ile 18-19. yüzyılda ve 20. yüzyılın baĢlarında beyzbol müsabakalarının geliĢimi spor etkinliklerinde bahis uygulamalarını çok yüksek oranda etkilemiĢtir. Bahsi müĢterek ve iddialar elbette sadece at yarıĢlarıyla sınırlı değildi. 17. ve 18. yüzyıllarda soyluların, “footman” adı verilen hizmetkârları, gidilecek yolu önceden alıp güvenlik derecesini belirlemekle yükümlüydüler. Her bir efendi, en iyi footman‟a sahip olmak isteyeceğine göre, bu “yaya adamları” birbirleri ile yarıĢtırarak kendi hizmetkârlarının ötekinden üstün olduğunu göstermek istemeleri çok doğaldı. Soylu katman, tıpkı atı gibi bu footman de bahsi müĢterek nesnesi olarak algılamıĢtır. 20 yüzyılın baĢlarında özellikle Ġngiltere‟de at yarıĢlarının yanı sıra tazı ve köpek yarıĢları da oldukça popülerleĢmiĢti (3-7). Ankara, 1994 basımlı, Piyangonun Dünü Bugünü ve Milli Piyango İdaresi adlı eserde: Piyangonun Osmanlı Devleti‟nde 18.yy da gayri-müslimlerce oynandığı ve 1855‟te ise Osmanlı Devleti‟nde yasaklandığı geçmektedir. Yasaklama nedenleri arasında Kur‟an-ı Kerim‟de “Bakara” ve “Maide” sureleri de vardır. Abdülaziz‟in tahta çıkması ile 1865‟de tekrar serbest bırakılmıĢtır. 9 Ocak 1926„da Tayyare Piyangosu ile Türkiye Cumhuriyeti‟nde ilk yasal piyango oyunu oynatılmaya baĢlanmıĢtır. Bu dönemlerde piyango sadece para değil, karĢılığı nakit olmayan eĢya piyangolarında da olmuĢtur. Türkiye‟de yasadıĢı bahislerin, yazılı kaynaklarda belirtilmese de develerin, köpeklerin, öküzlerin ve horozların güreĢ adı altında vahĢice dövüĢtürülmesini sağlayan hayvan sahipleri ile baĢladığı bilinmektedir. Türkiye‟de yasal olarak 9 oynanan ilk bahis oyunu, 26 Mart 1960 tarihinde oynanmıĢtır. Dönemin Futbol Federasyonu BaĢkanı Ulvi Yenal “Bahis müĢterek kumar değildir. Tahmin ve bilgiye dayalı müsabakadır. Futbola karĢı hevesi artırır. Ayrıca spor tesisleri için gerekli hasılat elde edilmiĢ olur. Bu sayede yeni tesisler ve yeni sahalar yapılır. Daha büyük kitlenin sporla meĢgul olması imkanı doğar” açıklamasını yapmıĢtır (26). Haksız kazançla illegal yollardan kazanılan paraların miktarı arttıkça devletlerin dikkatini çekmiĢ ve kumar yani bahis, yasal yollarla adını “bahis oyunu” olarak değiĢtirmiĢtir. GeçmiĢten günümüze kadar teknolojinin geliĢimiyle adeta evrim geçiren bahis oyunları, yasadıĢı bahis oyunlarından elde edilen kazancı devlet hazinesine aktarmak için artık devlet himayesi altında oynanmaktadır. Milli Piyango Ġdaresi‟nin, 1940 yılında kurulmasıyla günümüze kadar birçok bahis oyunu oynatılmaya baĢlanmıĢtır. Ġlk olarak ayda bir gün olan milli piyango çekiliĢiyle baĢlayan Ģans oyunu, günümüzde ayda 3 çekiliĢe çıkarılmıĢtır. Ayrıca Milli Piyango Ġdaresine bağlı Ģans oyunları, Sayısal Loto, ġans Topu, On Numara, Süper Loto ve Ġddaa oyunu oynatılmaktadır. Günümüz popüler oyunu olan Ġddaa oyunu ile haftanın altı günü vatandaĢa yasal anlamda bahis oynama imkânı sunan devlet, vatandaĢa milli kumar oynatıp, ekonomik, psikolojik ve ahlaksal çöküntüye neden olmaktadır. Devletin de büyük bir gelir elde ettiği Milli Piyango Ġdaresi‟nin Tanıtma Fonu‟na, Sosyal Hizmetler Çocuk Esirgeme Kurumu‟na, Savunma Sanayii Destekleme Fonu‟na, Hazineye, Yüksek Öğretim Kredi ve Yurtlar Kurumu‟na, Maliye Bakanlığı‟na, Olimpiyat Oyunları Destekleme ve Düzenleme Kurulu‟na katkıları da göz ardı edilemez. Özellikle 90‟lı yılların ikinci yarısından sonra bilgisayarın evlerimize girmeye baĢlaması ve 2000‟li yılların ilk yarısından itibaren internet kullanımının yaygınlaĢmasından sonra bahis oyunlarına olan ilgi artmaya baĢlamıĢtır. Milli Piyango Ġdaresine bağlı olan iddaa bahis oyunu ile futbol maçlarının ilk yarı sonucu, 90 dakika maç sonucu, lig Ģampiyonluğu ve kaç gol olacağının üzerine oynanan bahis ile kısa sürede toplamda en çok gelir elde edilen yasal bahis oyunu olmuĢtur. Spor Toto TeĢkilat BaĢkanı Bekir Yunus Uçar, Ġnteltek A.ġ. Genel Müdürü Ahmet Sezer ve Ġnteltek A.ġ. Genel Müdür Yardımcısı Kerem Ertan'ın katılımıyla düzenlenen basın toplantısında, “iddaa” programındaki yeniliklerle ilgili bilgiler verildi. Ġddaa‟da 2009 Mart ayında basketbol ve motor sporları, nisan ayında bilardo, 10 mayıs ayında tenis, ekim ayında ise voleybolun programa eklenmesinin hedeflendiği kaydedildi. Artık kuponlarda mevcut futbol oyunları “maç sonucu”, “ilk yarı/maç sonucu”, “altı/üstü”, “maç skoru” ile devam ederken, “ilk yarı sonucu”, “toplam gol sayısı aralığı”, “ilk golü kim atar”, “son golü kim atar”, “gösterilen kart sayısı”, “toplam penaltı sayısı" gibi yeni oyunların da eklendiği ifade edildi. Basketbolun “maç sonucu”, “ilk yarı/maç sonucu”, “ilk yarı sonucu”, “altı-üstü”, motor sporlarının ise “sıralama turları birincisi”, “yarıĢ birincisi” gibi oyunlar ile programa dahil olacağı belirtildi. Yeni iddaa kuponunda tüm spor dallarının tek bir kuponda kombine edilerek oynanabildiği, yeni dönemde, bir periyot içerisinde oynanabilecek maksimum oyun sayısının 1000'e kadar çıkabildiği kaydedildi (17). Ayrıca internet üzerinden oynanan yasal ve yasal olmayan bahis sitelerinde oynanan bahiste bu Ģıklar, “maçtaki ilk tacı-korneri kim kullanacak?” ve “kırmızı kart – sarı kart olacak mı?” gibi Ģıklarla zenginleĢtirilerek kazançlarını daha çok katlamaktadırlar. Bir taraftan kazançlarını katlarken diğer taraftan da yaklaĢık 120 dakikada bir ömür boyu hissedilebilecek bütün heyecanı hissettirir; neĢe, acı, nefret, sıkıntı, hayranlık, adaletsizlik duygusu ve bu duygulara yenik düĢen kalpler ve sonuçları. Tabi ki de bunların yanında bir de kaybedilen tek maçtan, kaybedilen binlerce lira veya hiç emek harcamadan kazanılan binlerce liranın yaĢattığı duygular, hazlar… Dünyada‟ki ilk canlı bahis Ģirketi olan Betsson 2001 yılında Malta‟da kurulmuĢtur. Ġsveç merkezli bir Ģirket olup, ilk Ģubesini de Ġsveç‟te açmıĢtır. 2004 yılında Türkiye pazarına giren bu Ģirket Avrupa bankalarının da desteğini almıĢ ve Stockholm‟da hisseleri borsada satılır olmuĢtur. 1959 yılında kurulan Spor Toto ise günümüz teknolojisini de arkasına alarak yasal bahis oynatmaktadır. Spor Toto‟nun yasal bahis ve süper lig naklen gelir hakları sayesinde futbol takımlarının kasasına milyonlarca lira gelir girmektedir. Örneğin 2010 yılında 4 sezonluğuna yapılan naklen yayın ihalesini 321 milyon liraya Digiturk adlı yayıncı kuruluĢ almıĢtır. Bu para, kulüplerin sezon sonu baĢarı sırasına göre paylaĢılmaktadır. Yani oyuncu, yönetici ve taraftarın performansı kulübe girecek olan parayı doğrudan etkilemektedir. Takım baĢarılı olursa; yönetime ekstra paralar gelir (sponsorluk, forma satıĢları, spor toto, naklen yayın), futbolcular ücretlerini vaktinde alırlar ve yönetim oyunculara baĢarılarından dolayı pirim dağıtır. Bir sonraki sezonda takımını izlemek isteyen taraftarların sayısındaki artıĢ; yönetimi, kafe sahibini, otoparkçıyı, 11 petrol istasyonu sahibini, dolmuĢçuyu vs. yakından ilgilendirir. Buralarda yüksek miktarda bir meblağ dönmeye baĢlar. Futbolcu, yönetici ve taraftar üçgenindeki yoğun baskı takımı kazanmaya zorlamaktadır. Spor da bahis sektörü, kısa sürede spor endüstrisinin önemli bir parçası olmuĢtur. Bu sektörden futbol takımlarının maç sonuçlarına göre haftalık ve lig sonu sıralamasındaki baĢarılarına göre de sezonluk milyonlarca lira kasalarına girmektedir. Giren paraya göre de transferler yapılmakta; yeni sezon hazırlıkları, kamplar düzenlenmektedir. Dünyada yılda 226 milyar 726 milyon dolarlık bahis ve sayısal oyun oynanırken, Türkiye'de Ģans oyunlarına yatırılan para yılda 2,5 milyar doları buluyor. Bu paranın sadece 1,6 milyar dolarlık kısmı iddaadan geliyor. Yine yaptığımız araĢtırmalara göre bugün yeryüzünde yaklaĢık 75 bin adet bahis sitesi online hizmet veriyor. Sanal ortamda oynanan bahis miktarı ise yaklaĢık 90 milyar dolar düzeyinde. Bahis oyunları bu kadar çok gelir elde ederken, bu oranın sadece %10'a yakın bir kısmı spora geri dönüyor. Ülkemizde en yaygın oynanan bahis oyunu Ġddaa'nın, son beĢ yıllık süre içinde toplam cirosu 10,2 milyar liraya ulaĢmasına karĢın; spora/futbola aktarılan tutar 2009 itibariyle 670 milyon TL'ye ulaĢtı; Spor Toto'dan da aktarılan 5,8 milyon TL dikkate alındığında, iki bahis oyunundan futbola aktarılan tutar toplam 675,8 milyon TL'ye ulaĢmıĢtır (2). Futbolun kara para aklama dıĢında bir de bahis boyutu var. Yurt içinde ve yurt dıĢında maçların sonucuna göre bahis oyunlarıdır. Nitekim ortada trilyonlarca lira dönüyor. Aslında Ģike gerçeği futbolda kurumsallaĢmamıĢ durumda. Ancak, yetkililer Ģike gerçeğini hep inkâr ettiler, yok dediler (5). Spor dünyasına en büyük nakit para akıĢı sağlayan spor dalı futboldur. Nitekim 2009 yılının rakamlarına göre Avrupa futbol ekonomisi 20 milyar dolarlık bir büyüklüğe ulaĢmıĢtır. Türkiye Spor Toto Süper Ligi‟nin 500 milyon Euro olduğu düĢünülürse Avrupa‟da 6. sırada yer almaktadır. Kulüp yöneticilerinin büyük bir kısmının inĢaat sektöründen çıkmaları, Ekonomik ĠĢbirliği ve Kalkınma TeĢkilatı‟na göre kara para aklamak için seçilen bir paravan olduğu düĢünülmektedir. Ġyi denetlenmeyen kulüpler, kara para aklamak için internet ortamında oynanan bahislerden de nasibini almaktadır. Örneğin, 2008 yılında Asya‟da, Interpol‟ün çabalarıyla yasadıĢı bir futbol bahsinde 1300 kiĢi tutuklanmıĢtır. Bu olayda 16 12 milyon dolar nakit para ele geçirilirken, yapılan iĢleminin parasal boyutunun 1,5 milyar dolar olduğu tahmin edilmektedir. Spor bahis oyunları spor endüstrisinde büyüyen bir pazar olmasına karĢın, literatürde spor bahsi oynayan bireyleri pazarın paydaĢları olarak ele almıĢ yeterli sayıda bilimsel çalıĢma henüz yapılmıĢ değildir. Kaldı ki milyarlarca doların döndüğü spor endüstrisinde futbolun ve futboldaki bahis sektörünün temiz kalmasını beklemek de iyimserlik olur. 13 2.3. Dünden Bugüne Türkiye’de Futbolda ġike BaĢlangıçta oyun amaçlı yapılmaya baĢlanan spor, Atinalı Solon‟un, Olimpia oyunlarında baĢarılı olanlar için para ödülleri koymakla erdemler kazanmak için yapılan iĢten, para kazanma yolunu da açmıĢ oldu. Günümüzde küresel ekonominin futbola yön vermesiyle, önüne geçilemeyecek bir endüstrisine dönüĢerek günden güne daha hızlı büyümeye devam etmektedir (10). Yıllar geçtikçe popülerleĢen futbol, geliĢen teknolojiyle dünya ekonomisinde büyük bir paya sahip olmuĢ ve bahis oyunları ile gücüne güç katmıĢtır. Futbolda bahis Ģike olgusu, internet ağlarının tüm dünyayı sarmasıyla bambaĢka bir boyut kazanmıĢtır. Artık insanlar evlerinden çıkmadan, baĢka bir Ģehirdeki, ülkedeki ve hatta kıtadaki bir maça dakikalar kala, o maça bahis oynayıp kıtalararası Ģike yaptırabiliyorlar. Teknolojinin geliĢmesiyle kolay yoldan para kazanmak artık sadece bahis ile sınırlı kalmamıĢtır. ġike, adını sadece futbol dünyasına değil, tüm spor dallarında duyurmuĢtur. Taraf Ģikesi, hatır Ģikesi, hakem Ģikesi (rüĢvet), kazanma amacı gütmeden yapılan Ģike ve spor dıĢı unsurların katılması ile yapılan Ģike gibi birçok türe ayrılan sporda Ģike, maddi veya manevi çıkar karĢılığı anlaĢma ile maçın sonucunu değiĢtirme, danıĢıklı spor karĢılaĢması yapma biçiminde tanımlanabilir (10). Küresel ekonominin etkisinde kalan futbol takımları maçı kaybettiğinde -bir sonraki maçı nasıl kazanırız? - diye sormuyorlar. -Bu maçı nasıl kaybettik?- diye soruyorlar. Çünkü takımın borsadaki değerleri, forma satıĢları, bir sonraki maç biletlerinin satıĢları düĢüĢe geçer ve en önemlisi futbolcular ve teknik kadro prim alamaz. Futbolcuya para, bazen teĢvik pirimi bazen de doping etkisi amacı ile verilir. Sporcu gerçek yetilerini ortaya koymamak için de para alabilir. Bu sağlanan çıkarla sporun, önceden belli olmayan sonucu bazı özel kiĢilere çıkar sağlayacak Ģekilde değiĢir. ġike söylentileri, sporun üzerinde kara bulut gibi dolaĢtığı sürece spor, ahlak açısından irdelenmelidir (10). Avrupa tarihine baktığımızda ilk Ģike olayı, futbolun beĢiği olarak tanımlanan Ġngiltere‟de görülmektedir. 1914-1915 futbol sezonunda iddialara göre Liverpool, bilerek Manchester United‟a kaybetmiĢti. Kırmızı ġeytanlar maçtan galip ayrılmasa, ligi 19. sırada bitirecek ve ikinci kümenin yolunu tutacaktı. Mahkeme, kararını vermiĢ; dört Liverpoollu ve üç Manchester Unitedlı oyuncu ömür boyu futboldan 14 men edilmiĢti (4). Belçika‟da, 2006'da Belçika Birinci Ligi takımlarından Liers'in 3 futbolcusu, Çin mafyası ile iĢbirliği çerçevesinde Ģike yaptıklarını itiraf ettiler. Ayrıca Anderlecht, Lierse'den transfer ettiği 2 futbolcusunu gönderdi. Anderlecht yönetimi, Laurent Delorge ve Marius Mitu'nun rüĢvet aldıklarını itiraf ettiklerini ve bu yüzden iĢlerine son verme kararı alındığını duyurdu (18). Ġtalyan futbol tarihine baktığımızda ise Torino‟nun, ezeli rakibi Juventuslu Luigi Allemandi‟ye 50 bin liret teklif ettiği, 1926-1927 sezonunda yaĢanmıĢtı. ġampiyonun apoleti sökülmüĢ, savunma oyuncusu da bir süreliğine ömür boyu futboldan men edilmiĢtir. 23 Mart 1980‟de Lazio‟dan, Milan‟dan Avellino‟dan Genoa‟dan, Perugia‟dan, Palermo‟dan birçok futbolcu alıĢık olmadıkları bir Ģekilde stadyuma veda ettiler, kelepçelerle. Totonero olarak bilinen Kara Toto skandalında birçok futbolcunun maçların sonucunu etkiledikleri iddia ediliyordu. Milan ile Lazio el ele ikinci kümenin yolunu tutarken, baĢkanlar ve oyuncular sahadan uzaklaĢtırılmıĢlardı. Perugia‟da oynarken, Avenillo maçı 2-2 bitecek, emrine uyan Paolo Rossi de cezaya çarptırılanlar arasında yer alacaktı. Üç yıl topa vurması yasaklanan forvetin cezası iki seneye indirilince, teknik direktör Enzo Bearzot, Dünya Kupası arifesinde en güvendiği futbolculardan birine kavuĢmuĢtu. O atıyor, gök mavililer önüne geleni deviriyordu. Rossi gol kralı olurken Ġtalya, Mussolini döneminden beri rüyasını gördüğü Dünya Kupası‟nı kaldırıyordu. 1986‟da yine yasadıĢı bahis skandalı patlak verdi Çizme‟de. BaĢkanlar, futbolcular yeĢil sahalardan uzaklaĢırken, dokuz kulübe küme düĢme ve puan cezaları kesilmiĢti. Ġlk felaketin önemli taĢlarından Lazio, yine taraftarını kahretmiĢti. Genoa, 2004'te Serie A'ya yükselmeye hak kazandı ama Venezia Kulübü'ne final maçında 250 bin Euro ödendiği tespit edilince Serie C'ye düĢürüldü. 33 2006 yılında Ġtalya‟yı sarsan bir skandal daha yaĢandı. Juventus genel direktörü Luciano Moggi‟nin dinlenen telefonlarıyla baĢlayan sökük, Lazio, Fiorentina ve Milan‟a sıçramıĢtı. BaĢta kasırga esse de sonra törpülenen karar gereği sadece Juventus ikinci kümeye düĢürülmüĢ, diğer failler eski puanla lige baĢlatılıp bir manada mükâfatlandırılmıĢtı. Serie A‟ya -8 puan ile baĢlayan Milan, baĢka bir kulvarda yoluna doludizgin devam ederek ġampiyonlar Ligi‟ni kazanmıĢtı. Fiorentina -15, Reggina -11, Lazio ise -3 puanla 2006-2007 sonuna merhaba demiĢti. Beklide bu skandalın etkisiyle coĢan milli takım da 24 yıl sonra Dünya Kupası‟nı kaldırmıĢtı. Tıpkı 1980 yılındaki skandaldan sonra 15 kazandıkları Dünya Kupası gibi. Ġtalya‟da Ģike örnekleri sadece bunlarla sınırlı kalmamıĢ ve birçok spor alanında da boy göstermiĢtir (4). Fransa‟da ise 1993'te Marsilya, Fransa Birinci Ligi‟ni Ģampiyon tamamladı. Ancak 1-0 kazandıkları Valenciennes maçında rakip futbolculara para verildiği ortaya çıkınca Ģampiyonluk ellerinden alındı. Küme düĢürülen ve birçok futbolcusu ceza alan Marsilya'nın kazandığı ġampiyonlar Ligi'nde de Ģike yaptığı kanıtlanamadı ama Avrupa kupalarından 1 yıl ihraç edildi (4). Polonya‟daysa ġubat 2009'da Polonya Futbol Federasyonu, 2004-2005 sezonunda 5 maçta Ģike yaptığı tespit edilen 1. Lig takımlarından Bialystok'u küme düĢürdü. Polonya'da 2003-204 sezonunda da 4 takım, Ģike yaptıkları gerekçesiyle 1. ligden ihraç edildi (17). Portekiz'de 2003-2004 sezonunda yapılan ancak bir yıl sonra ortaya çıkarılan “Altın Düdükler” skandalı nedeniyle birçok kulüp ve yöneticinin canı yandı. 2008'de Ģike yaptığı gerekçesiyle Boavista küme düĢürüldü ve kulübe 180 bin Euro para cezası kesildi. Hakemlere 2 maçta rüĢvet verdiği belirlenen Porto BaĢkanı Jorge Nuno Pinto da Costa, 2 yıl men ve 10 bin Euro cezaya çarptırıldı. Sezonu Ģampiyon tamamlamayı garantileyen Porto'nun 6 puanı silinirken, kulüp 150 bin Euro para cezası aldı. Eski baĢkan Joao Loureiro, 4 yıl men cezasına çarptırıldı. Union de Lleria'nın rüĢvete yeltenmekten 3 puanı silindi, kulüp baĢkanı Joao Bartolomeu'ya 1 yıl men ve 40 bin Euro para cezası verildi (18). Yunanistan Süper Ligi 2010-2011 futbol sezonunu Olympiakos Volou 47 puanla 5. Sırada, Kavala ise 40 puanla 7. sırada tamamlamıĢtı. Yunanistan Süper Lig Disiplin Komisyonu, bu 2 takımın ikinci lige düĢürülmesine ve Ģike skandalına karıĢtığı iddiasıyla cezaevinde yargılanmayı bekleyen Volos BaĢkanı Achilleas Beos ve Kavala Kulübünün eski sahibi Makis Psomiadis'in futbolla ilgili faaliyetlerden ömür boyu men edilmesine karar verdi. Kararda, 2 takıma 300'er bin Euro, Beos ve Psomiadis'e 90'ar bin Euro para cezası verildiği de belirtildi (12). Federasyonun tahkim kurulu kararıyla tekrar birinci lige çıktılar. Ancak kulüplerin itirazı üzerine Yunanistan Futbol Federasyonu kararı bozdu. Yunan Spor Mahkemesi, kamuoyundan gelen tepkiler üzerine futbol tarihinde eĢine zor rastlanır bir olaya imza attı. Kültür ve Turizm Bakanlığı‟na bağlı spor komisyonunun, Volou ve Kavala 16 kulüplerini amatör kümeye (4.Lig) gönderdi. Bununla yetinmeyen komisyon, kulüpleri her türlü profesyonel karĢılaĢmadan da men etti (12). Almanya futbol tarihine baktığımızda ise ilk olarak 6 Haziran 1971‟de seçkin bir davetli listesi, Kickers Offenbach BaĢkanı Horst Gregorio Canellas‟ın 50. yaĢ günü için bir araya gelmiĢti. Yemek beklenirken, baĢkanın döndürmeye baĢladığı teyp, Panzerler‟in zırhını delmiĢti. BaĢkan kendisini ele verirken, rakip takım oyuncularıyla yaptığı pazarlıkları bir bir ifĢa ediyordu. Skandal patlamıĢtı. Tam 52 futbolcu, iki teknik direktör, altı yönetici miktarı değiĢen oranlarda cezalar almıĢtı. Arminia Bielefeld küme düĢüyordu. Aralarında milli takım oyuncularının da olduğu isimler, kendi hesaplarına düĢen birkaç bin mark için maç satmıĢlardı (4). Bir büyük Ģike olayı da 2009 yılında Bochum Savcılığına gelen ihbar mektubu ile ortaya çıkan bahis-Ģike skandalıdır. Almanya Ġstihbarat Genel Müdürlüğü Narkotik Ġstihbarat bölümü teknik takip ve tercümanlık görevinde on yıl çalıĢmıĢ Talip Doğan Karlıbel‟in 2009 Aralık ve 2010 Ocak aylarında Cine5 Televizyon Kanalı‟nda yayınlanan Telefutbol Özel Programı‟nda verdiği bilgiler Ģunlardır: 2009 Haziran ayında Bochum Savcılığına bir ihbar mektubu geldi. Mektubun ardından yapılan incelemeler sonucunda mali rakamlara ve kiĢilere ulaĢıldı. Buchum Savcısı diyor ki „nasıl oluyor ki Köln‟de Köln Belediyesi‟nde 1450 Euro maaĢla çalıĢan çöpçü Hans Türkiye‟de bir üçüncü lig takımının SiirtsporBatmanspor maçına 7+ (atılan toplam gol sayısı 7 veya üstü ) bahis verebiliyor ve 1,500 Euro para basıyor, buna karĢılık da 30,000 Euro para kazanıyor. Hamburgdaki kapıcı 2000 Euro maaĢ alıyor ve yine Türkiye maçına, Bandırmaspor-Küçükköy maçına 7+ oynuyor 90,000 Euro kazanıyor. Türkiye‟de Ġddaa‟dan 2,800 TL üzeri ödemelerde %10 stopaj kesiliyor. Almanya‟da stopaj diye bir Ģey yoktur. Kazanılan tutarı bir ay içerisinde gelir beyan etmen gerekiyor. Etmediğinde ise vergi kaçakçılığına giriyor ve soruĢturma böyle baĢlıyor. SoruĢturma kapsamında 9 ülkede oynanan maçlarda Ģike tespit ediliyor. Türkiye‟de 29 maçta Ģike ihtimali söz konusu. 100‟e yakın kiĢi 4,500 saat dinlenmiĢ ve bunların 150 saati Türkiye‟yi ilgilendiriyor. Bu maçlarda 25 futbolcu, 5 hakem, 4 antrenör ve 3 yönetici bulunuyor. 29 maç için 600,000 Euro rüĢvet verildiği tespit edildi. Nitekim 30.08.2009 ZeytinburnuGüngören maçında Ģike yapan Ģebeke beraberliğe oynuyor. Ġlk yarı Zeytinburnu önde biterken, maçın 89. dakikasında bir penaltı maç 2-2 bitiyor. Telefon görüĢmelerinde 17 adamlar; hakem bizi kurtardı bizim kızlardan birini gönderelim de hakeme kıyağımız olsun, diyorlar ve hakemle kız Taksim‟de beĢ yıldızlı bir otel de buluĢuyorlar. Bu olayda Ģikeyle sadece maddi değil manevi duyguların da tatmin edildiği ortaya çıkıyor. Almanya‟da baĢlayıp tüm Avrupa‟yı saran ve sarsan bu Ģike skandalında teknik takip sonucu yakalanan zanlılar için davada en yüksek cezayı, 3 yıl 11 ayla bahis bürosu iĢletmecisi Stevan R. aldı. Türk asıllı Tuna A., 3 yıl 8 ay, Nurettin G. ise 3 yıl hapis cezası aldı. Sanıklar, manipüle edilen maçlar üzerine bahis oynadıklarını ve bazı futbolculara rüĢvet verdiklerini kabul etmiĢlerdi (20-27). Türkiye futbol tarihine baktığımızda ilk Ģike davası 1989 yılında Türkiye 1.Futbol Ligi‟nde Boluspor ile Adana Demirspor arasında oynanan karĢılaĢma için yapılan Ģike baĢvurusuydu. KarĢılaĢmanın anlaĢmalı Ģekilde sonuçlandığı ve Bolusporlu yöneticilerin Adana Demirsporlu yöneticilere para vererek Ģike yaptıkları iddia edilmiĢti. Boluspor‟un küme düĢmekten kurtulduğu karĢılaĢma sonrasında ligden düĢen Malatyaspor, mahkemeye müracaat etmiĢti. Bolu Asliye Hukuk Mahkemesi‟nde görülen dava, iki yıl sürmüĢ, sonunda 2.Türkiye Ligi‟nde iki sezon geçiren Malatyaspor‟un baĢvurusundan vazgeçmesiyle olay kapanmıĢtı. Özsahrayıcedid Spor Kulübü BaĢkanı ve Susurluk Davası‟ndan 4 yıl ağır hapis cezası alan Ali Fevzi Bir‟in, futbol hakemleri olan Sadık Ġlhan, Cafer KuĢtepe, Kenan Kozak, Nurhan Altın Saat, Ferhat Gündoğdu, Hasan Serdar Çakıroğlu ve Volkan Uymankuy‟a telekız ayarlayıp, Taksim Euro Plaza Otel‟inde seks karĢılığında maç satın aldığı, Kirli Kramponlar Futbol-Mafya-Para-Siyaset adlı kitapta yer almaktadır. Türkiye‟de eskort kızları Ģike yaptırmak için kullanıldığı bir diğer olaysa Gaziantepspor Teknik Direktörü Samet Aybaba ile Ali Fevzi Bir arasında yapılan telefon görüĢmesinde yaĢandı. Aybaba, Gaziantepspor‟un galibiyeti için yardım talebinde bulunuyordu. Hakemler maçtan bir gece önce Taksim Euro Plaza Otel‟inde Ali Fevzi Bir‟in temin ettiği kadınlarla birlikte oluyorlardı. Bu maçı Gaziantepspor 3-1 kazandı (5). Üstte adı geçen hakemler ve organizasyonu yapan kiĢiler bir yıl süren yargılama sonucunda delil yetersizliğinden berat etmiĢlerdir. Gökdeniz Karadeniz, 1995 yılında Akçaabat-Kayseri maçının 1-2 bitmesi için aracı olmuĢtur. Bu kiĢiye 2005 yılında bu olaydan dolayı 6 ay yeĢil sahalardan hak mahrumiyeti cezası verildi. Akçaabat ve Kayseri futbol kulüplerinden de; AliĢen 18 Kandil, Metin AktaĢ ve Bayram Toysal‟ a da 5 ay yeĢil sahalardan hak mahrumiyeti verildi. Ġlk kez Ģikeden dolayı ceza verilen milli futbolcu, Gökdeniz Karadeniz‟dir. Bu olaydan sonra dönemin Milli Takımlar Teknik Direktörü Fatih Terim tarafından Milli Takım Kadrosundan çıkarılan futbolcunun, arabası da faili meçhul kiĢilerce kurĢunlanmıĢtı. Bu olayda yetersiz kalan hukuk, sonraki olaylar için caydırıcı bir karar alamadı. ġikeyi cazip gören ahlak yoksunları, futboldan ahlaksızca para kazanmaya baĢlayınca; bu iĢten alın teriyle para kazanan ve heyecan içinde maçı izleyenlere ise yapılabilecek en büyük kötülüğü yaparlar. Almanya Bochum savcılığının Ģike bahis skandalını ortaya çıkartmasının ardından, paralel tarihlerde de Türkiye‟de Ģikeye yönelik takipler sürmekteydi. Bochum Savcılığına göre Almanya‟daki olayın Türkiye ayağı vardı. Federasyon yetkililerince yapılan açıklamada ise; Bu soruĢturma devam ederken, Bochum Savcılığı'nın Ģike ve bahis manipülasyonu soruĢturması Kasım 2009'da kamuoyunun gündemine girmiĢtir. Sarıyer Cumhuriyet Savcılığı'nın yürüttüğü soruĢturma, Bochum Savcılığı'nın 9 ülke federasyonunu içeren soruĢturmasından bağımsız ve daha önce baĢlamıĢ olan apayrı bir soruĢturmadır (27). Bu soruĢturmalar ise 2009 yılında tespit edilen iki bahis Ģikesi olayıdır. Birincisi; Diyarbakır Cumhuriyet BaĢsavcılığı‟nca hazırlanan 13 ilde yasadıĢı bahis oynatan ve Ģike olaylarına karıĢan Ģebekeye yönelik iddianame, Diyarbakır 1. Ağır Ceza Mahkemesi‟nde görüldü. Davanın Ġddianamesinde, 9 futbolcu ve 1 teknik direktörün de aralarında bulunduğu 8'i tutuklu 97 sanık hakkında, “suç iĢlemek amacıyla örgüt kurmak”, “futbol müsabakalarında müĢterek bahisler tertibi hakkındaki kanuna muhalefet” ve “silahlı tehdit” suçlarından 1 ile 10 yıl arasında değiĢen oranlarda hapis cezası istendi. Ġddianamede, yasa dıĢı bahis oynatan ve Ģike olaylarına karıĢan Ģebekenin Diyarbakır, Ġstanbul, Düzce, Mardin, Batman, Gaziantep, Mersin, Muğla, Antalya, Siirt, Hatay, ġanlıurfa ve Adana'da faaliyet yürüttüğü belirtilmiĢtir. Bu suç örgütünün haksız ekonomik çıkar sağlamak amacıyla Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nde bulunan Hititbet, Eurosportbet, Thebetarena, Betshop, Turkbet, Galaksibet, Quickbet isimli bahis Ģirketleri ile irtibatlı olarak örgütsel yapı içerisinde spor müsabakalarına yönelik yasa dıĢı bahis oynattıkları ve Ģike olaylarına karıĢtıkları tespit edilmiĢtir” denildi. Söz konusu yasadıĢı bahisten 19 kazanılan gelirin örgüt yöneticileri tarafından görevlendirilen örgüt mensuplarınca, alt bayilerden toplandığı ve paranın yurt dıĢında bulunan örgüt liderleri ve bahis Ģirketlerine aktarıldığı ifade edildi. Örgüt mensuplarının ayrıca yasadıĢı bahisten kazanılan yüksek miktardaki kazancı örgütle bağlantısı olmayan, akrabaları ya da yakın tanıdıkları üzerine gayrimenkul ve lüks araç almak suretiyle değerlendirdikleri kaydedilirken, örgütün bu Ģekilde yılda 50 milyon dolar haksız kazanç elde ettiği bildirildi. Ġddianamede, 2008 yılında TFF 2. Lig'de oynanan bir maçta Ģike yapıldığının Ġddia Aġ tarafından fark edildiği ve durumun Futbol Federasyonu BaĢkanlığı'na iletildiği belirtildi. Örgüt yöneticisi L.T'nin yaptığı telefon görüĢmesinde TFF 2. Lig'de mücadele eden Zeytinburnuspor maçına 200 bin lira yatırdıklarını, biri kaleci 4 futbolcu ayarlandığı ancak Ġddia A.ġ'nin yüksek meblağ nedeniyle Ģüphelendiği ve durumu federasyona bildirdiği kaydedildi. Futbol Federasyonu yetkililerinin Zeytinburnuspor yöneticilerini arayarak, Ģike ihtimali üzerine, maçın hakemini değiĢtirdikleri ve iki gözlemci görevlendirildiği belirtildi. ġebeke üyelerinin Ġddia Aġ üzerinden hiçbir Ģekilde yasal bahis oynamadıkları, Ģike yaptıkları maçlara KKTC'de bulunan yasa dıĢı bahis Ģirketleri üzerinden para yatırdıkları ifade edildi. Ġddianamede, soruĢturma kapsamında bazı maçlarla ilgili olarak Spor Toto TeĢkilatı BaĢkanlığı'ndan istenen yazıya da yer verildi. Yazıda, 24-25 Aralık 2008 tarihinde TFF 3. Lig'de oynanan Ceyhanspor-Batman Petrolspor, Bulancak-Ünyespor ve Torbalıspor-Mustafa KemalpaĢa maçlarında Ģike yapıldığı iddiası nedeniyle söz konusu maçlar üzerinden oynanan 536 bin lira tutarındaki ikramiyenin ödenmediği kaydedilmiĢtir. Söz konusu miktarın 351 bin 985 lira tutarındaki kısmı için Spor Toto TeĢkilatı BaĢkanlığı aleyhine 6 ayrı alacak davası açılmıĢtır. 184,82 lira tutarındaki kısmı için ise herhangi bir dava açılmamıĢtır” denildi. Ġddianamede, Ekim 2009'da A2 Ligi'nde oynanan Kayserispor- Gaziantepspor maçında Ģike yapıldığı, Ģebeke üyelerinin bin lira karĢılığında anlaĢtıkları Gaziantepspor'dan M.ġ, M.K ve S.Ö'ye istedikleri maç sonucunu garantilemek için 10 bin liralık senet imzalattıkları kaydedildi. ġebeke üyelerinin yasadıĢı bahis Ģirketi üzerinden karĢılaĢmanın ilk ve ikinci yarısı için Kayserispor'un galibiyetine yüksek miktarlı yasadıĢı bahis oynadıkları anlatıldı. Ġddianamede, Kayserispor-Gaziantepspor maçı öncesinde Gaziantepspor'dan kaleci M.ġ'nin yaptığı telefon görüĢmesinde, 2-3 gol yerim. Ama bizim i... forvet gol atarsa karıĢmam” 20 dediği Ģebeke üyesinin de “Sen 2 gol yemeye bak” diye karĢılık verdiği yansıdı. KarĢılaĢmanın Kayserispor'un 2-1 galibiyetiyle sonuçlandığı ifade edildi (dava devam etmektedir) (14). Ġkincisi ise; 4 Ağustos 2009 yılında TFF„nin Sarıyer Cumhuriyet BaĢsavcılığı‟na yaptığı suç duyurusu ile baĢladı. 7 aylık incelemenin sonunda Ġstanbul Mali ġube Ekipleri 26 ilde koordineli olarak operasyonlar düzenledi. 44 Sarıyer Cumhuriyet Savcısı Fazıl Arslanalp tarafından sorgulanan 5 kiĢinin, “kamu kurum ve kuruluĢlarının zararına dolandırıcılık” ve “suç iĢlemek amacıyla kurulan örgüte üye olmak” suçlarından tutuklandığı öğrenildi. SoruĢturma kapsamında mahkemeye sevk edilen Mardinspor antrenörü ġekip Elik ile Ġzzet Atmaca, Rıfat Engiz, M. Volkan Terlik, menajer Ġhsan Yazıcı ve teknik direktör Mustafa Bankoğlu ve eski milli futbolcu Fatih Akyel'in de bulunduğu 26 kiĢi tutuklandı. Aralarında menajerler, yöneticiler ve hatta milli futbolcuların bile olduğu umut tacirleri cezaevine gönderildi. “Suç iĢlemek amacıyla oluĢturulan örgüte üye olmak'' ve ''kamu kurum ve kuruluĢlarının zararına dolandırıcılık yapmak” suçlarından 3 ila 10'ar yıl arasında hapis cezasına çarptırılması talep ediliyor (19-32). ġike, bir süre gazete manĢetlerden düĢmüĢken 3 Temmuz 2011 Pazar sabahı insanlar, dünya manĢetlerinde günlerce yer bulacak, Türkiye‟de de aylarca, belki de yıllarca konuĢulacak bir olayla uyandı. 2010-2011 Spor Toto Süper Ligi‟ni Ģampiyon olarak bitiren ve muhteĢem bir törenle kupayı kaldıran Fenerbahçe, BaĢkan Aziz Yıldırım baĢta olmak üzere kulüp baĢkanı, yönetici, teknik direktör, futbolcu ve menajerlerden oluĢan toplam 49 kiĢi Ģike soruĢturmasından gözaltına alındı. SoruĢturmanın baĢlamasına neden olay ise bundan 8 ay önce Giresunspor eski baĢkanı Osman Çırak‟ın dövülmesiyle baĢladı. Çırak‟ın eski baĢkanlardan Olgun Peker‟den Ģikâyetçi olmasıyla baĢlayan teknik takip sonucu Peker‟in iliĢkiler ağı ortaya çıkarıldı. ġike primi paraları gizli kamerayla tespit edildi. Aracıların büyük bölümünün Peker‟in adamlarından oluĢtuğu tespit edildi. Menajerlerin baĢta Fenerbahçe BaĢkanı Aziz Yıldırım olmak üzere temasta oldukları Fenerbahçe yöneticilerinden sağladıkları kolaylaĢtırılması, zorlaĢtırılması teĢvik Ģampiyonluktaki için rakiplere para primlerini, rakibi Fenerbahçe‟nin Trabzonspor‟un verdikleri gizli kamera maçlarının maçlarının ise görüntüleriyle belgelendirildi. Böylece sarı lacivertli takımın rakiplerinin oynadıkları maçlarda 21 rakiplerin ayrıcalıklı davranmasının sağlandığı saptandı. Organize suç örgütü oluĢturmak, maçların skorlarını baskı ve tehdit ile etkilemek iddiasıyla baĢlatılan soruĢturmayla ilgili bilgiler, Ġstanbul Cumhuriyet BaĢsavcılığı yetkilileri tarafından açıklandı (13). Bu kapsamda tutuklu bulanan kulüp baĢkanları, teknik direktörler, yöneticiler, menajerler, hakemler, taraftarlar ve hatta milli takım futbolcuları bulunmaktadır. SoruĢturmanın sürdüğü bir buçuk aylık zaman dilimi içerisinde kulüp yöneticilerinin, futbolcuların, menajerlerin, köĢe yazarlarının ve boĢanmıĢ veya boĢanma davası süren eski eĢlerin de bilgisine baĢvuruldu. Ziraat Türkiye Kupası sahibi BeĢiktaĢ dava süreci tamamlana kadar kupayı TFF‟ye geri verdi. Spor Toto Süper Ligi 9 Eylül 2011‟e ertelendi. Karabükspor-Fenerbahçe maçında sakatlık bahanesi ile oynamayan ve en çok konuĢulan isim olan Emmanuel Emenike, Fenerbahçe‟ye transfer oldu ve Ģike söylentileri zaten bu davadan önce konuĢulmaya baĢlamıĢtı. Küme düĢme ihtimali bulunan Fenerbahçe, Emmanuel Emenike‟ye formasını giydirmeden 65 gün sonra Spartak Moskova takımına sattı. Davası süren bu duruĢmada cevap bekleyen birçok soru var. Kaç takım kümeden düĢecek? Fenerbahçe‟nin küme düĢmesi kesinleĢmeden UEFA Avrupa Ligi‟ne 2010-2011 Spor Toto Süper Lig 2.si Trabzonspor‟u göndererek doğru bir kara mı verdi? 2010-2014 TFF Süper ligi için 321 milyon dolara Dijital Platform ĠletiĢim Hizmetleri A.ġ kazandı. Fenerbahçe‟nin ligden düĢmesi naklen yayını etkileyecek mi? Yayın gelirleri ne olacak ve bu durumdan diğer durumlar nasıl etkilenecek? Özel Yetkili Cumhuriyet Savcısı Mehmet Berk Spor Toto Süper Lig‟in son beĢ maçın sonuçlarının önceden bilindiğini açıkladı. Peki, maçtan önce bilinen sonuç üzerine yetkili kiĢilerden Ġddaa Oyunu oynayan oldu mu? Gibi pek çok soru cevap beklemektedir. Spor dünyasında en büyük nakit para akıĢını futbol sağlamaktadır. “Futbol, 2008 yılının rakamlarına göre 13,8 milyar Euro‟lük bir para akıĢı sağlamıĢtır. Türkiye, Spor Toto Süper liginin 500 milyon Euro olduğu tahmin edilirse bu değerlerle Türkiye Avrupa‟da 6. sırada yer almaktadır. Kulüp yöneticilerinin büyük bir kısmının inĢaat sektöründen çıkmaları, Ekonomik ĠĢbirliği ve Kalkınma TeĢkilatı‟ na (OECD) göre kara para aklamak için seçilen bir paravandır. Ġyi denetlenmeyen kulüpler kara para aklamak için internet ortamında oynanan bahislerden de nasibini 22 almaktadır. Örneğin 2008 yılında Asya‟da Interpol‟ün dahil olduğu yasadıĢı bir futbol bahsinde 1300 kiĢi tutuklandı. Bu olayda 16 milyon dolar nakit para ele geçirilirken, yapılan iĢleminin parasal boyutunun 1,5 milyar dolar olduğu tahmin ediliyordu (11). Futbol maçları üzerinden oynanan bahisler, bu endüstrinin hızına hız katarak ilerlemesine neden olmuĢtur. Hızına yetiĢilemeyen bu alanda; haksız yere para kazanmak için teĢvik, Ģike gibi ahlaksız teklifler ve olaylar görünmektedir. YaĢanan olaylar sonucu anlaĢılıyor ki bahis oyunları her yaĢta rahatlıkla oynanıyor ve gerek maddi gerekse manevi tatmin duygusunu sağlamak için, Ģikeye milli futbolculardan hakemler, teknik direktörlerden takımın renklerine aĢık taraftara kadar bu büyük endüstride yer alan herkes kolaylıkla karıĢabiliyor. Gazeteci-yazar Yılmaz Özdil 29 Kasım 2009 tarihinde Hürriyet gazetesinde kaleme aldığı yazısında, geçmiĢten günümüze Ģu değerlendirmeleri yapıyor: Bu rezalet 2005‟te baĢladı aslında. Alman üçüncü lig takımı Paderborn, Bundesliga devi Hamburg‟u 4-2 yendi. “Vay be, aferin.” filan dendi, geçti gitti. 5 ay sonra, Alman Futbol Federasyonu‟na bir mektup geldi. Altında 4 tane imza vardı. 4‟ü de hakem. “O maçın hakemi bahis oynadı, o maç o yüzden öyle bitti” yazıyordu. Ama bu mektuptan kamuoyunun haberi olmadı. Çünkü Alman Futbol Federasyonu, salağa yatmıĢtı, iĢlem yapmıyordu. Mektup basına sızdı. Milletin haberi olunca, Alman Futbol Federasyonu, mecburen soruĢturma açtı. Dönüp baktılar ki, o maçın hakemi, henüz 25 yaĢında olan, tecrübesiz yaĢına rağmen baĢarılı görülen, bu nedenle alt kümelerde değil, Bundesliga‟da maç verilen hakem, Robert Hoyzen. Ġfade almaya çağırdıkları Robert‟e, gösterdiler ihbar mektubunu, “Ġftira” dedi. “Genç yaĢımda baĢarılı olduğum için beni kıskanıyorlar, çamur atıyorlar‟ dedi. Ġzlettirdiler o maçı. Bir kırmızı kart, iki de penaltı vermiĢti. “Tesadüf abi.” dedi. „Öyle gördüğüm için, öyle karar verdim” dedi. “Sahada o anda karar vermek, sonradan televizyondan seyrederek karar vermeye benzemiyor; insanım, hata yapmıĢ olabilirim” dedi. “Peki” dediler; ama yemediler. Alman emniyeti, telefonlarını dinlemeye baĢladı Robert‟in. KuĢ, bülbül gibi ötüyordu. Ġki tane Hırvat kardeĢ vardı, Ante ve Milan. Hakem, bu iki kardeĢle tezgahlıyordu meseleyi. Tespit ettiler adreslerini, gittiler, bastılar evlerini. Bochum‟da oturuyordu Hırvat kardeĢler. Bu sefer, Futbol Federasyonu değil, Bochum Savcısı ifade vermeye çağırdı Robert‟i. Koydu önüne Hırvatlar‟la 23 yaptığı telefon konuĢmalarını. „Avantadan bir plazma televizyon alarak‟ baĢlamıĢtı maç satmaya. Sonra tatlı gelmiĢ, kimsenin fark etmediğini de görünce, iĢi büyütmüĢtü. Hamburg maçı için 67 bin Euro almıĢtı. Sadece avanta almakla kalmıyor, avanta aldığı maça bahis de oynuyordu. Paraya para demiyordu. Dava açıldı. Gel zaman git zaman. Dava 2 sene sürdü. 2 yıl 5 ay hapis cezasına çarptırılan hakem Robert, yakayı ele verdikten 2 sene sonra, 2007‟de hapse tıkıldı. ĠĢ tabii bununla kalmamıĢtı. Bochum Savcısı, Hamburg‟u 4-2 yenen Paderborn takımını sigaya çekti. Paderborn‟un kaptanı, teĢvik primini itiraf etti: “Hiç tanımadığım biri, Hamburg maçından önce bana geldi, “Yenin 10 bin Euro vereyim.” dedi, yendik, verdi 10 bin Euro‟yu, ben de takıma dağıttım.” Paderborn‟un baĢkanı ise, “Evet, biz teĢvik primini alarak hata yaptık ama Ģike için, bir yenen, bir hakem, bir de yenilen lazım, Hamburg‟a niye bakmıyorsunuz” dedi. Bochum Savcısı, bu sefer, Hamburg‟u ifadeye çekti. ĠĢte o anda Alman Futbol Federasyonu devreye girdi. Sene 2005‟ti ve bir sene sonra, yani 2006‟da Almanya‟da Dünya Kupası vardı. Hamburg‟a kadar uzanan Ģike iddiaları, dünya kupasına ev sahipliği yapacak olan Almanya‟nın itibarını sarsabilirdi. Bu nedenle, Bochum Savcısı‟na, üstü kapalı olarak, “Dünya Kupası geçene kadar fazla toz kaldırma” dendi. Bochum Savcısı, denileni yaptı, Dünya Kupası bitene kadar toz kaldırmadı. Böylece herkes, skandalın sona erdiğini, suçlanan hakemin henüz içeri girmemiĢti hakim önüne çıkarıldığını, olayın aydınlandığını, bu rezaletin bir hakemle iki Hırvat‟tan ibaret olduğunu zannetti. Kamuoyu da gündemden düĢürülen skandalı unuttu, gitti. Halbuki, Bochum Savcısı olayı unutmamıĢ, iĢin peĢini bırakmamıĢ, tıkır tıkır çalıĢıyordu. Dünya Kupası geçer geçmez, önce hakemi içeri tıktırdı ve 4 senedir aralıksız devam ettirdiği soruĢturmasının ilk ipuçlarını da, geçen hafta basın toplantısıyla duyurdu. Bu olay baĢta Türkiye olmak üzere Avrupa futboluna bomba gibi düĢtü. ġimdi bir soru: Milli futbolcu Gökdeniz Karadeniz‟in adının karıĢtığı bahis skandalı ne zaman patlamıĢtı? 2005‟te! Bochum Savcısı‟nın Ģikeci hakemi yakaladığı. Her Ģeyin baĢladığı yıla. 2005‟ten beri Türkiye ne yaptı? Almanya ne yapmıĢ? ve Türkiye istese de, istemese de, açıklanacak o takımlar. Baktım manĢetlere. “MuhteĢem Fener!” “Ezdi, geçti...” “Birbirinden Ģık goller” “Kadro eski, Fener yeni” “Daum göz doldurdu” “Daum göz korkuttu” “Ligin tozunu atar” “Nazar değmesin...” “Almanlar fena dağıldı” “Fener Ģov” “Gol Ģov” “Yaz sağanağı” “Temmuz fırtınası” “ĠĢte kalite farkı” “ġölen erken 24 baĢladı” “Fener terlemedi bile!” Bir arkadaĢ, Ģöyle yazmıĢ gazetedeki köĢesinde... “Daum‟u eleĢtirenler, bu görkemli oyun felsefesini, hırsı, zekayı ve neticeyi gördükten sonra, utanacaklar mı acaba?” Hangi maç bu? 5-0‟lık Ulm maçı. NeymiĢ meğer? Bochum Savcısı açıkladı: “Ulm maçı satmıĢ birader. Haberi yok... Haybeye sevinmiĢ Fener!” Avrupa‟nın bütün liglerine, adını bile bilmediğimiz takımlara “birinci yarı sonucu, maç sonucu” bahis oynayabiliyoruz... En büyük parayı, bu bahis yöntemi veriyor. Peki, Bank Asya Ligi maçlarına neden sadece “maç sonucu” oynayabiliyoruz? Neden “ilk yarı sonucu, maç sonucu” oynayamıyoruz? Güvenmiyor muyuz? Hadi diyelim, bahis Ģirketinin var bir bildiği, ki öyle yapıyor. O halde neden Futbol Federasyonu, o bahis Ģirketine “bir bildiğin mi var” diye sormuyor? Sormamalı mı? (15). 25 3. GEREÇ ve YÖNTEM Bu çalıĢmada tarama yöntemi kullanılmıĢtır. AraĢtırma tüm Avrupa‟yı saran ve Türkiye‟nin de içerisinde bulunduğu bahis Ģike skandalının ülkemizdeki toplumsal etkisini ve yarattığı tepkileri ölçmek amacıyla hazırlanmıĢtır. ÇalıĢmada bu amacı gerçekleĢtirmek üzere anket veri toplama aracı kullanılmıĢtır. 3.1. Evren ve Örneklem AraĢtırmanın evrenini Türkiye‟de bahis oynayan kiĢiler oluĢturmaktadır. Bahis oyunlarını; 2010-2011 Süper Lig takımlarının illerindeki bayilerde Ġddaa oyunu oynayanlar hedef kitle olarak görülmüĢtür. ÇalıĢma grubunun katılımcılarının seçilmesinde rastlantısal örnekleme yöntemi kullanılmıĢtır. Ankete toplam 1637 kiĢi katılmıĢtır. 3.2. Verilerin Toplanması AraĢtırmanın veri kaynağını anketlerden toplanan veriler oluĢturmaktadır. Anketler iddia bayilerinde iddia oynayan kiĢilerle uygulanmıĢtır. Uygulanan anket 33 maddeden oluĢmaktadır. Anket sorularını oluĢturma sürecinde üniversite öğretim üyelerinden alanın uzmanları Prof.Dr. Mustafa SAATÇĠ, Doç.Dr. Hakan ÖNER ve Yrd.Doç.Dr Hülya ġAHĠN„in görüĢlerine baĢvurulmuĢtur. GeliĢtirilen anketle ön test, son test kontrolleri, iddaa oynayan 50 kiĢilik üniversite öğrencisi ile bir hafta arada tekrarlanmıĢtır. Anket formu EK-1‟de bulunmaktadır. Anket 2 bölümden oluĢmaktadır. Anketin ilk bölümünde katılımcıların tanımlayıcı bilgilerini yansıtan 18 madde bulunmaktadır. Bu bölümünde bahis oynayan kiĢiler hakkında yaĢı, iĢi, aylık gelir durumu, eğitim durumu, medeni hali ve cinsiyet bilgilerini elde etmek amaçlı sorular yer almaktadır. Ġkinci bölümü 15 maddeden bulunmaktadır. Bu bölümde 3‟lü likert tipi ölçek kullanılmıĢtır. Kullanılan 3‟lü Likert ölçeği katılmıyorum 1, kararsızım 2 ve katılıyorum 3 rakamlarıyla kodlanmıĢtır. Anket Yrd.Doç.Dr Mehmet ġAHĠN denetiminde, Faruk Salih ġEKER tarafından alandaki gözlemler ve ilgili literatür ıĢığında geliĢtirilmiĢtir. 26 3.3. Verilerin Analizi Katılımcılara uygulanan anketlerden elde edilen bilgiler kodlanarak bilgisayara yüklenmiĢtir. Elde edilen verilerin çözümlenmesinde SPSS 15.0 istatistik programı kullanılmıĢtır. Toplanan veriler istatistik paket programı olan SPSS programıyla istatistikî iĢlemlere tabi tutularak, yorumlanabilecek tablolar haline getirilmiĢtir. Elde edilen veriler frekans, aritmetik ortalama, t-testi, Anova testi ve Ki-kare testlerine tabi tutulmuĢtur. 27 4. BULGULAR 4.1. Katılımcıların Bahis Oynama Hakkındaki Özellikleri Tablo 4.1. Ankete katılan katılımcılarının tanımlayıcı bilgileri Tanımlayıcı Bilgiler N(değiĢken) %(Yüzde) YaĢ N(değiĢken) %(Yüzde) ĠĢ 18 ve altı 168 10,3 Diğer 753 46,0 19-24 709 43,3 ĠĢçi 316 19,3 25-30 324 19,8 Serbest meslek 189 11,5 31-40 289 17,7 Memur 173 10,6 41-55 111 6,8 ĠĢsiz 170 10,4 56 ve üstü 36 2,2 Çiftçi 36 2,2 Aylık Gelir Durumu Eğitim Durumu 1-600 625 38,2 Ġlköğretim 104 6,4 601-1000 475 29,0 Ortaöğretim 516 31,5 1001-1500 324 19,8 Ön lisans 334 20,4 1501-2500 159 9,7 Lisans 617 37,7 2501 ve üstü 54 3,3 Yüksek lisans 66 4,0 Medeni hali Cinsiyet Evli 421 25,7 Erkek 1401 85,6 Bekâr 1124 68,7 Kadın 236 14,4 AyrılmıĢ 92 5,6 Katılımcılar hakkındaki tanımlayıcı bilgiler Tablo 4.1.‟de bulunmaktadır. Anket katılımcıların %10,3‟ü 18 ve altı, % 43,3‟ü 19-24, % 19,8‟i 25-30, % 17,7‟si 31-40, %6,8‟i 41-55 ve % 2,2‟si 56 ve üstü yaĢ grubundadır. YaĢ değiĢkeni göz önünde bulundurularak incelendiğinde bahis oynayanların çoğunluğunu 19-24 yaĢ aralığındaki bireylerden oluĢtuğu bulunmuĢtur ve yaĢ artıĢı ile bahis oynama arasında belirgin bir ters orantı tespit edilmiĢtir. ĠĢ değiĢkeni incelendiğinde katılımcıların %19,3‟ü iĢçi, %11,5‟i serbest meslek, %10,6‟sı memur, %10,4‟ü iĢsiz ve %2,2‟si çiftçi olduğu belirlenmiĢtir. Bahis oynayanların %46‟sı diğer meslek grubunda olduğunu belirtilmiĢtir. Ankete 28 katılanların iĢ konusunda diğer seçeneği ile mesleklerini özelleĢtirdikleri, bu durumda iĢ konusunda yeterli ayrıĢtırmanın yapılamayacağı tespit edilmiĢtir. Aylık gelir durumu değiĢkeni dağılımında %38,2‟si 1-600 lira gelire sahip iken, %29‟u 601-1000lira gelire sahiptir. %19,8‟i 1001-1500 lira gelire sahip iken, %9,7‟si 1501-2500 lira gelire sahiptir. %3,3‟ü ise 2501 lira ve üstü gelire sahip olduğu görülmektedir. Aylık gelir durumu tanımlayıcı bilgisi bulgularına göre gelir düzeyi düĢük kiĢilerin daha çok bahis oynadıkları tespit edilmiĢtir. Bahis oynayanların eğitim durumları incelendiğinde %6,4‟ü ilköğretim, %31,5‟i ortaöğretim, %20,4‟ü ön lisans, %37,7‟si lisans ve %4‟ü de yüksek lisans mezunu olduğu görülmektedir. Katılımcıların eğitim durumları incelendiğinde %37,7 ile lisans maddesini iĢaretleyenler çoğunlukta olduğu tespit edilmiĢtir. Medeni hal değiĢkeni dağılımında %25,7‟si evli, % 68,7‟si bekâr ve %5,7‟si ayrılmıĢ olarak belirlenmiĢtir. Ayrıca cinsiyet değiĢkeni bakımından incelendiğinde katılımcıların %85,6sı erkek ve %14,4‟ü kadındır. Tablo 4.2. Katılımcıların spora ilgi düzeylerine göre dağılımları DeğiĢkenler N(değiĢken) 1111 %(Yüzde) 67,9 Amatör sporcu 348 21,3 Diğer 77 4,7 Profesyonel sporcu 56 3,4 Yönetici 45 2,7 Toplam 1637 100,0 Taraftar Katılımcıların %67,9‟u taraftar, %21,3‟ü amatör sporcu, %3,4‟ü profesyonel sporcu ve %2,7‟si yönetici, diğer seçeneğini de %4,7 kiĢi tercih etmiĢtir (Tablo 4.2.). Ankette katılımcıların spora ilgi düzeyi sorgulandığında %67,9 ile taraftarlar çoğunluktadır. 29 Tablo 4.3. Katılımcıların bahis takip aracı DeğiĢkenler TV Gazete Ġnternet N(değiĢken) 558 764 725 54 104 Cep mesaj Diğer Futboldaki Bahis ġikesinin Toplumsal Etkileri Anketinde bulunan “Bahis oyunlarını nereden takip ediyorsunuz?” maddesine katılımcılar bahis takip araçlarının birden fazla olmasından dolayı maddenin seçeneklerine bir veya birden fazla cevaplama yapmıĢlardır. Madde cevap seçeneklerinden televizyona 558 kiĢi, gazeteye 764 kiĢi, internete 725 kiĢi, cep mesaja 54 kiĢi ve diğere 104 kiĢi onay vermiĢtir (Tablo 4.3.). Tablo 4.4. Katılımcıların ayda ortalama oynadıkları bahis sayısı DeğiĢkenler 1-4 5-8 9-12 13-16 17 ve üzeri Toplam N(değiĢken) 679 333 246 138 241 1637 %(Yüzde) 41,5 20,3 15,0 8,4 14,7 100,0 “Bahis oyunlarını ayda ortalama kaç kez oynuyorsunuz?” maddesine anket katılımcılarından %41,5‟i kiĢi 1-4 kez, %20,3‟ü 5-8 kez, %15‟i 9-12 kez, %8,4‟ü 13-16 kez ve %14,7 de 17 ve üzeri olarak cevaplamıĢtır (Tablo 4.4.). Ankete katılan katılımcıların ortalama %61,8‟i ayda 1-8 kez bahis oynadıkları belirlenmiĢtir. 30 Tablo 4.5. Katılımcıların aylık bahis oynamak için ortalama harcadıkları miktar (TL) DeğiĢkenler 1-19 20-100 101-600 601-1500 1501 ve üzeri Toplam N(değiĢken) 722 617 237 49 %(Yüzde) 44,1 37,7 14,5 3,0 12 0,7 1637 100,0 Tablo 4.5‟te “katılımcıların bahis oynamak için aylık ortalama harcama miktarları‟‟ sorgulanmaktadır. Bu soruya iliĢkin katılımcıların %44,1‟ i 1-19 TL, %37.7‟ si 20-100 TL, %14,5‟i 101-600TL, %3,0‟ü 601-1500TL ve %0,7‟si 1500 ve üzeri TL cevabını verdikleri görülmektedir. Bu verilere göre; ortalama aylık harcama miktarları %81,8 ile 1-100TL arasında olduğu belirlenmiĢtir. Tablo 4.6. Katılımcıların bahis oyunlarından ayda ortalama kazandıkları miktar (TL) DeğiĢkenler 1-19 20-100 101-600 601-1500 1501 ve üzeri Toplam N(değiĢken) 569 536 335 137 60 1637 %(Yüzde) 34,8 32,7 20,5 8,4 3,7 100,0 Tablo 4.6.‟da “Bahis oyunlarından ayda ortalama kazanılan miktarlar” sorgulanmaktadır. Bu soruya iliĢkin katılımcıların %34,8‟i 1-19TL, %32,7‟si 20-100TL, %20,5‟i 101-600TL, %8,4si 601-1500TL ve %3,7‟si 1501 ve üzeri TL cevabını verdikleri görülmektedir. Bu verilere göre; genel olarak ayda ortalama kazanılan miktarlar %67,5 ile 1-100TL arasında olduğu belirlenmiĢtir. 31 Tablo 4.7. Katılımcıların Ġnternette aylık bahis oynama oranları DeğiĢkenler Evet Hayır Toplam N(değiĢken) 247 1384 1637 %(Yüzde) 15,5 84,5 100,0 Tablo 4.7‟ te “internette aylık bahis oynama‟‟ sorusu sorgulanmaktadır. Bu soruya iliĢkin katılımcıların %15,5‟i Evet , % 84,5‟ine de Hayır cevabını verdikleri görülmektedir. Bu verilere göre; bayide bahis oynayanların %15,5‟i internetten de bahis oynadıkları belirlenmiĢtir. Tablo 4.8. Katılımcıların internetten ayda oynadıkları bahis sayısı DeğiĢkenler 1-4 5-8 9-12 13-16 17 ve üzeri Ġnternet toplam Ġnternette bahis oynamayanlar Toplam N(değiĢken) 82 67 48 16 34 247 1390 1637 %(Yüzde) 5,0 4,1 2,9 1,0 2,1 15,1 84,9 100,0 Tablo 4.8‟de “Ġnternetten ayda oynadıkları bahis sayısı‟‟ sorgulanmaktadır. Bu soruya iliĢkin katılımcıların %5‟ i 1-4, %4,1‟ i 5-8, %2,9‟ u 9-12, %1‟ i 13-16, %2,1‟i 17 ve üzeri cevabını verdikleri görülmektedir. Bu verilere göre; genel olarak ayda internetten oynanan bahis oynama oranı %9,1 ile 1-8 arasında olduğu belirlenmiĢtir. 32 Tablo 4.9. Katılımcıların internete bahis oynamak için harcadıkları aylık miktar (TL) DeğiĢkenler 1-19 20-100 101-600 601-1500 1501 ve üzeri Ġnternet toplam Ġnternette bahis oynamayanlar Toplam N(değiĢken) 62 105 64 9 7 247 1390 1637 %(Yüzde) 3,8 6,4 3,9 0,5 0,4 15,1 84,9 100,0 Tablo 4.9„da “Ġnternete bahis oymana için harcanan aylık miktarlar” sorgulanmaktadır. Bu soruya iliĢkin katılımcıların %3,8‟i 1-19, %6,4‟ ü20-100, %3,9‟ u 101-600, %0,5‟ i 601-1500, %0.4‟ ü 1501 ve üzeri cevabını verdileri görülmektedir. Bu verilere göre; internette bahis için harcanan miktar ortalama %6,4 ile 20-100TL arasında olduğu belirlenmiĢtir. Tablo 4.10. Katılımcıların Ġnternete bahis oyunlarından ayda kazandıkları ortalama miktarlar (TL) DeğiĢkenler 1-19 20-100 101-600 601-1500 1501 ve üzeri Ġnternet toplam Ġnternette bahis oynamayanlar Toplam N(değiĢken) 59 75 71 28 14 247 1390 1637 %(Yüzde) 3,6 4,6 4,3 1,7 ,9 15,1 84,9 100,0 Tablo 4.10‟ da “Ġnternete bahis oyunlarından ayda kazandıkları ortalama miktarlar” sorgulanmaktadır. Bu soruya iliĢkin katılımcıların %3,6‟ sı 1-19, %4,6‟sı 20-100, %4.3‟ ü 101-600, %1.7‟si 601-1500, %0,9‟ u 1501 ve üzeri cevabını verdikleri gözlenmektedir. Bu verilere göre; aylık internette ortalama kazanılan miktar %4,6 ile 20-100TL arasında olduğu belirlenmiĢtir. 33 Tablo 4.11. Katılımcıların bahis oynayıp yüksek miktarda kazandıkları para (TL) DeğiĢkenler N(değiĢken) 562 181 81 51 762 1637 1000-10000 10001-20000 20001-50000 50001 ve üzeri Hayır Toplam %(Yüzde) 34,3 11,1 4,9 3,1 46,5 100,0 Tablo 4.11‟de “Bahis oynayıp yüksek miktarda kazanılan para miktarları ” sorgulanmaktadır. Bu soruya iliĢkin katılımcıların %34,3‟ ü 1000-10000, %11,1‟ i 10001-20000, %4,9‟ u 20001-50000, %3,1‟ i 50001 ve üzeri cevabını verdikleri görülmektedir. Bu verilere göre; genel olarak bahis oynayıp kazanılan yüksek miktarın %34,4 ile 1000-10000TL arasında olduğu belirlenmiĢtir. Tablo 4.12. Katılımcıların bahis oynayıp ekonomik çıkmaza giren tanıdıklarının varlığı DeğiĢkenler Evet Hayır Toplam N(değiĢken) 413 1224 1637 %(Yüzde) 25,2 74,8 100,0 Tablo 4.12‟de “Bahis oynayıp ekonomik çıkmaza giren tanıdığın varlığı ” sorgulanmaktadır. Bu soruya iliĢkin katılımcıların %25,2‟si Evet, %74,8‟ i Hayır, cevabını verdikleri görülmektedir. Bu verilere göre; bahis oynayıp ekonomik çıkmaza giren kiĢilerin oranı %25,2 olarak belirlenmiĢtir. 34 Tablo 4.13. Katılımcıların bahis oynayıp Ģike ile para kazanan tanıdıklarının varlığı DeğiĢkenler Evet Hayır Toplam N(değiĢken) 159 1478 1637 %(Yüzde) 9,7 90,3 100,0 Tablo 4.13‟te “Bahis oynayıp Ģike ile para kazanan tanıdığın varlığı ” sorgulanmaktadır. Bu soruya iliĢkin katılımcıların %9,7‟si Evet, %90,3‟ ü Hayır, cevabını verdikleri görülmektedir. Bu verilere göre; bahis oynayıp Ģike ile para kazanan kiĢilerin oranı %9,7 olarak belirlenmiĢtir. 4.2. Katılımcıların Bahis Oynama Hakkındaki Özelliklerinin Meslek Gruplarına Göre KarĢılaĢtırılması Bu bölümde katılımcıların meslek gruplarının bahis oyunlarının nereden takip edildiğine, bahis oyunlarını ayda ortalama kaç kez oynandığına, bayiden ayda ortalama kaç TL‟lik bahis oynandığına, bahis oyunlarından ayda ortalama kaç TL kazanıldığına, internet ortamında bahis oynama durumuna, internet ortamında ayda ortalama kaç kez bahis oynandığına, internet ortamında bahis oyunlarından ayda ortalama kaç TL‟lik oynandığına, internet ortamında bahis oyunlarından ayda ortalama kaç TL‟lik kazanıldığına, çevrelerinde bahis oynayıp yüksek miktarda para kazanan tanıdığının olup olmaması ve kazanılan paraya, çevrelerinde bahis oynayıp çok büyük ekonomik çıkmaza giren olup olmaması ve kaybedilen paraya ve çevrelerinde bahis oynayıp Ģike ile para kazanan tanıdıklarının olup olmamasına göre dağılımlarına yer verilmiĢtir. Gruplar arası dağılımların anlamlılığı Ki-kare testi uygulanarak ölçülmüĢtür. 35 Tablo 4.14. Katılımcıların meslek gruplarının bahis oyunlarının nereden takip ettiklerine göre dağılımı DeğiĢkenler TV ĠĢçi 93 Serbest Meslek 41 Memur 32 Çiftçi 14 ĠĢsiz 51 Diğer 127 Toplam 358 Gazete 153 85 81 11 71 292 693 Ġnternet 56 52 55 7 33 272 475 Cep mesaj 4 1 1 1 4 9 20 Diğer 10 10 4 3 11 53 91 316 189 173 36 170 753 1637 Toplam χ² =83.28, p<0,01 Tablo 4.14 de “katılımcıların meslek gruplarına göre bahis oyunlarını nereden takip ettikleri” sorgulanmaktadır. Bu sorguya yönelik katılımcılardan; iĢçi, serbest meslek, memur, iĢsiz ve diğer meslek gruplarının en fazla gazeteden, çiftçilerin ise TV‟den takip ettikleri görünmektedir. DeğiĢkenler arasındaki farklılıkların Ki-kare (χ²) analizinde χ² değeri 83,28 bulunmuĢtur. Bu değerde istatistiksel olarak anlamlıdır (p<0,00). Tablo 4.15. Katılımcıların meslek gruplarının bahis oyunlarını ayda ortalama kaç kez oynandıklarına göre dağılımı DeğiĢkenler 1-4 5-8 9-12 13-16 17 ve üzeri Toplam ĠĢçi 87 67 59 36 67 316 Serbest Meslek 63 35 31 24 36 189 Memur 66 39 27 17 24 173 Çiftçi 14 10 4 2 6 36 ĠĢsiz Diğer Toplam 679 102 347 24 158 333 14 111 246 12 47 138 18 90 241 170 753 1637 χ² =80.44, p<0,01 Tablo 4.15 te “katılımcıların meslek gruplarının bahis oyunlarını ayda ortalama kaç kez oynadığı ” sorgulanmaktadır. Bu sorguya yönelik katılımcılardan; iĢçi, serbest meslek, memur, çiftçi, iĢsiz ve diğer meslek gruplarının en fazla 1-4 kez oynadıkları görünmektedir. DeğiĢkenler arasındaki farklılıkların Ki-kare (χ²) analizinde χ² değeri 80,44 bulunmuĢtur. Bu değerde istatistiksel olarak anlamlıdır (p<0,00). 36 Tablo 4.16. Katılımcıların meslek gruplarına göre bayiden ayda ortalama kaç TL‟lik bahis oynandıklarına göre dağılımı DeğiĢkenler 1-19 20-100 101-600 601-1500 1501 ve üzeri Toplam ĠĢçi 100 148 57 9 2 316 Serbest Meslek 73 62 44 7 3 189 Memur 61 63 41 8 0 173 Çiftçi 16 9 6 2 3 36 ĠĢsiz Diğer Toplam 722 106 366 48 287 617 11 78 237 5 18 49 0 4 12 170 753 1637 χ² =121.98, p<0,01 Tablo 4.16 da “katılımcıların meslek gruplarına göre bahis oyunlarını bayiden ayda ortalama kaç TL‟ lik oynadıkları” sorgulanmaktadır. Bu sorguya yönelik katılımcılardan; serbest, çiftçi, iĢsiz ve diğer meslek gruplarının 1-19 TL, iĢçi ve memurların ise 20-100 TL arasında oynadıkları görünmektedir. DeğiĢkenler arasındaki farklılıkların Ki-kare (χ²) analizinde, χ² değeri 121,98 bulunmuĢtur. Bu değerde istatistiksel olarak anlamlıdır (p<0,00). Tablo 4.17. Katılımcıların meslek gruplarına göre bahis oyunlarından ayda ortalama kaç TL kazanıldıklarına göre dağılımı DeğiĢkenler 1-19 20-100 101-600 601-1500 1501 ve üzeri Toplam ĠĢçi 92 106 74 35 9 316 Serbest Meslek 51 60 43 26 9 189 Memur 43 52 44 18 16 173 Çiftçi 15 10 5 2 4 36 ĠĢsiz Diğer Toplam 569 87 281 53 255 536 15 154 335 11 45 137 4 18 60 170 753 1637 χ² =85.17, p<0,01 Tablo 4.17 de “katılımcıların meslek gruplarına göre bahis oyunlarından ayda kaç TL kazandıkları” sorgulanmaktadır. Bu sorguya yönelik katılımcılardan; ,çiftçi, iĢsiz ve diğer meslek gruplarının 1-19 TL, iĢçi, serbest meslek ve memurların ise 20100 TL arasında kazandıkları görünmektedir. DeğiĢkenler arasındaki farklılıkların Ki-kare (χ²) analizinde χ² değeri 85,17 bulunmuĢtur. Bu değerde istatistiksel olarak anlamlıdır (p<0,00). 37 Tablo 4.18. Katılımcıların meslek gruplarına göre internet ortamında bahis oynama durumlarına göre dağılımı DeğiĢkenler Evet Hayır Toplam ĠĢçi 30 286 316 Serbest Meslek 31 158 189 Memur 19 154 173 Çiftçi 5 31 36 ĠĢsiz Diğer Toplam 15 153 253 155 600 1384 170 753 1637 χ² =30.79, p<0,01 Tablo 4.18 de “katılımcıların meslek gruplarına göre internet ortamında bahis oynama durumları” sorgulanmaktadır. Bu sorguya yönelik katılımcılardan; iĢçi, serbest meslek, memur, çiftçi, iĢsiz ve diğer meslek gruplarının internet ortamında bahis oynama eğilimlerinin az olduğu görünmektedir. DeğiĢkenler arasındaki farklılıkların Ki-kare (χ²) analizinde χ² değeri 30,79 bulunmuĢtur. Bu değerde istatistiksel olarak anlamlıdır (p<0,00). Tablo 4.19. Katılımcıların meslek gruplarına göre internet ortamında ayda ortalama kaç kez bahis oynandıklarına göre dağılımı DeğiĢkenler 1-4 5-8 9-12 13-16 17 ve üzeri Toplam ĠĢçi 10 4 8 0 6 28 Serbest Meslek 9 9 6 3 3 30 Memur 7 6 3 0 3 19 Çiftçi 0 1 1 1 2 5 ĠĢsiz 6 2 0 3 3 14 Diğer 50 45 30 9 17 151 Toplam 82 67 48 16 34 247 Tablo 4.19 da “katılımcıların meslek gruplarının internet ortamında aylık ortalama kaç kez bahis oynama durumları” sorgulanmaktadır. Bu sorguya yönelik katılımcılardan; iĢçi, serbest meslek, memur, iĢsiz ve diğer meslek gruplarının internet ortamında bahis oynama eğilimlerinin 1-4, çiftçilerin ise 17 ve üzeri olduğu görünmektedir. DeğiĢkenler arasındaki gözlenen bu farklılık anlamlı bulunmamıĢtır 38 Tablo 4.20. Katılımcıların meslek gruplarına göre internet ortamında bahis oyunlarından ayda ortalama kaç TL‟lik oynandıklarına göre dağılımı DeğiĢkenler 1-19 20-100 101-600 601-1500 1501 ve üzeri Toplam ĠĢçi 6 10 11 0 1 28 Serbest Meslek 8 11 7 2 2 30 Memur 7 5 7 0 0 19 Çiftçi 0 1 3 0 1 5 ĠĢsiz 2 9 1 2 0 14 Diğer 39 69 35 5 3 151 Toplam 62 105 64 9 7 247 Tablo 4.20 de “katılımcıların meslek gruplarının internet ortamında aylık ortalama kaç TL‟lik bahis oynama durumları” sorgulanmaktadır. Bu sorguya yönelik katılımcılardan; iĢçi, serbest meslek, çiftçi, iĢsiz ve diğer meslek gruplarının internet ortamında bahis oyunlarında 20-100 TL, memurların ise 1-19 TL olduğu görünmektedir. DeğiĢkenler arasındaki gözlenen bu farklılık anlamlı bulunmamıĢtır Tablo 4.21. Katılımcıların meslek gruplarına göre internet ortamında bahis oyunlarından ayda ortalama kaç TL‟lik kazandıklarına göre dağılımı DeğiĢkenler 0-19 20-100 101-600 601-1500 1501 ve üzeri Toplam ĠĢçi 7 7 6 8 0 28 Serbest Meslek 8 5 11 3 3 30 Memur 5 5 6 1 2 19 Çiftçi 0 1 0 2 2 5 ĠĢsiz Diğer Toplam 3 36 59 3 54 75 4 44 71 3 11 28 1 6 14 14 151 247 χ² =37.93.28, p<0,01 Tablo 4.21 de “katılımcıların meslek gruplarının internet ortamında bahis oyunlarından kaç TL kazandıkları” sorgulanmaktadır. Bu sorguya yönelik katılımcılardan; serbest meslek, memur, iĢsiz gruplarının 101-600 TL, diğer meslek gruplarının 20-100, iĢçi grubunun ise 601-1500 arasında olduğu görünmektedir. DeğiĢkenler arasındaki farklılıkların Ki-kare (χ²) analizinde χ² değeri 37,93 bulunmuĢtur. Bu değerde istatistiksel olarak anlamlıdır (p<0,00). 39 Tablo 4.22. Katılımcıların meslek gruplarının çevrelerinde bahis oynayıp yüksek miktarda para kazanan tanıdıklarının olup olmaması ve kazanılan paraya (TL) göre dağılımı DeğiĢkenler 1000-10000 10001-20000 20001-50000 50001 ve üzeri Hayır Toplam ĠĢçi 113 26 14 5 158 316 Serbest Meslek 61 27 14 7 80 189 Memur 46 34 16 5 72 173 Çiftçi 5 8 1 3 19 36 ĠĢsiz Diğer Toplam 562 49 288 7 79 181 4 32 81 9 22 51 101 332 762 170 753 1637 χ² =70.55, p<0,01 Tablo 4.22 de “katılımcıların meslek gruplarının çevrelerinde bahis oynayıp yüksek miktarda para kazanan tanığının kazandığı miktarı” sorgulanmaktadır. Bu sorguya yönelik katılımcılardan; iĢçi, serbest meslek, memur, iĢsiz ve diğer meslek gruplarının 1000-10000 TL, çiftçilerin ise 10001-20000 TL kazandıkları görünmektedir. DeğiĢkenler arasındaki farklılıkların Ki-kare (χ²) analizinde χ² değeri 70,55 bulunmuĢtur. Bu değerde istatistiksel olarak anlamlıdır (p<0,00). Tablo 4.23. Katılımcıların meslek gruplarına göre çevrelerinde bahis oynayıp çok büyük ekonomik çıkmaza giren olup olmamasına göre dağılımı DeğiĢkenler Evet Hayır Toplam ĠĢçi 84 232 316 Serbest Meslek 54 135 189 Memur 38 135 173 Çiftçi 9 27 36 ĠĢsiz 43 127 170 Diğer 185 568 753 Toplam 413 1224 1637 Tablo 4.23 de “katılımcıların meslek gruplarının çevrelerinde bahis oynayıp çok büyük ekonomik çıkmaza giren olup olmaması‟‟ sorgulanmaktadır. Bu sorguya yönelik katılımcılardan; iĢçi, serbest meslek, memur, çiftçi, iĢsiz ve diğer meslek gruplarının çevrelerinde bahis oynayıp çok büyük ekonomik çıkmaza giren olmadığı görünmektedir. DeğiĢkenler arasındaki gözlenen bu farklılık anlamlı bulunmamıĢtır 40 Tablo 4.24. Katılımcıların meslek gruplarına göre çevrelerinde bahis oynayıp Ģike ile para kazanan tanıdıklarının olup olmamasına göre dağılımı ĠĢçi Serbest Meslek Memur Çiftçi ĠĢsiz Diğer Toplam 14 21 14 4 15 91 159 Hayır 302 168 159 32 155 662 1478 Toplam 316 189 173 36 170 753 1637 χ² =16.06, p<0,01 DeğiĢkenler Evet Tablo 4.24 te “katılımcıların meslek gruplarının çevrelerinde bahis oynayıp Ģike ile para kazanan olup olmaması ” sorgulanmaktadır. Bu sorguya yönelik katılımcılardan; iĢçi, serbest meslek, memur, çiftçi, iĢsiz ve diğer meslek gruplarının hepsinin de hayır cevabını verdiği görünmektedir. DeğiĢkenler arasındaki farklılıkların Ki-kare (χ²) analizinde χ² değeri 16,06 bulunmuĢtur. Bu değerde istatistiksel olarak anlamlıdır (p<0,00). 4.3. Katılımcıların Bahis Oynama Hakkındaki Özelliklerinin Aylık Gelir Durumuna Göre KarĢılaĢtırılması Bu bölümde; katılımcıların aylık gelir durumlarına göre, bahis oyunlarının nereden takip edildiğine, bahis oyunlarını ayda ortalama kaç kez oynandığına, bayiden ayda ortalama kaç TL‟lik bahis oynandığına, bahis oyunlarından ayda ortalama kaç TL kazanıldığına, internet ortamında bahis oynama durumuna, internet ortamında ayda ortalama kaç kez bahis oynandığına, internet ortamında bahis oyunlarından ayda ortalama kaç TL‟lik oynandığına, internet ortamında bahis oyunlarından ayda ortalama kaç TL‟lik kazanıldığına, çevrelerinde bahis oynayıp yüksek miktarda para kazanan tanıdığının olup olmaması ve kazanılan paraya, çevrelerinde bahis oynayıp çok büyük ekonomik çıkmaza giren olup olmaması ve kaybedilen paraya ve çevrelerinde bahis oynayıp Ģike ile para kazanan tanıdıklarının olup olmamasına göre dağılımlarına yer verilmiĢtir. Gruplar arası dağılımların anlamlılığı Ki-kare testi uygulanarak ölçülmüĢtür. 41 Tablo 4.25. Katılımcıların aylık gelir durumlarının bahis oyunlarının nereden takip ettiklerine göre dağılımı DeğiĢkenler TV Gazete Ġnternet Cep mesaj Diğer Toplam Aylık gelir (TL) 1601600 1000 149 102 251 224 181 121 6 3 38 25 625 475 10011500 68 137 99 3 17 324 15012500 33 59 54 4 9 159 2501 üstü 6 22 20 4 2 54 ve Toplam 358 693 475 20 91 1637 χ² =35.23, p<0,01 Tablo 4.25 te “katılımcıların aylık gelir durumlarına göre bahis oyunlarını nereden takip ettiği durumu” sorgulanmaktadır. Bu sorguya yönelik katılımcıların aylık gelir durumlarının farklı olmasına rağmen en fazla gazeteden takip ettikleri tespit edilmiĢtir. DeğiĢkenler arasındaki farklılıkların Ki-kare χ² analizinde χ² değeri 35,23 bulunmuĢtur (p<0,01). Tablo 4.26. Katılımcıların aylık gelir durumlarına göre bahis oyunlarını ayda ortalama kaç kez oynandığına göre dağılımı DeğiĢkenler 1-4 5-8 9-12 13-16 17 ve üzeri Toplam Aylık gelir (TL) 1601600 1000 323 174 119 102 66 80 36 39 81 80 625 475 10011500 106 74 67 38 39 324 15012500 61 26 28 18 26 159 2501 ve üstü Toplam 679 15 12 333 5 246 7 138 241 15 54 1637 χ² =71.74, p<0,01 Tablo 4.26 da “katılımcıların aylık gelir durumlarına göre bahis oyunlarını ayda ortalama kaç kez oynadığı durumu” sorgulanmaktadır. Bu sorguya yönelik katılımcıların aylık gelir durumlarının farklı olmasına rağmen en 1-4 kez oynadıkları tespit edilmiĢtir. DeğiĢkenler arasındaki farklılıkların Ki-kare (χ²) analizinde χ² değeri 71.74 bulunmuĢtur (p<0,01). 42 Tablo 4.27. Katılımcıların aylık gelir durumlarına göre bayiden ayda ortalama kaç TL‟lik bahis oynandıklarına göre dağılımı DeğiĢkenler 1-19 20-100 101-600 601-1500 1501 ve üzeri Toplam Aylık gelir (TL) 1601600 1000 354 196 240 193 28 77 3 8 0 1 625 475 10011500 108 121 79 14 2 324 15012500 51 50 38 15 5 159 2501 ve üstü Toplam 13 722 13 617 237 15 9 49 4 12 54 1637 χ² =255.13, p<0,01 Tablo 4.27 de “katılımcıların aylık gelir durumlarına göre bayiden kaç TL‟ lik bahis oynadığı durumu” sorgulanmaktadır Bu sorguya yönelik katılımcılardan; 12500 arası geliri olanlar 1-19 TL. 2500 ve üstü geliri olanlar 101-600 TL‟lik bahis oynadıkları görünmektedir. DeğiĢkenler arasındaki farklılıkların Ki-kare (χ²) analizinde χ² değeri 255,13 bulunmuĢtur. Bu değerde istatistiksel olarak anlamlıdır (p<0,01). Tablo 4.28. Katılımcıların aylık gelir durumlarına göre bahis oyunlarından ayda ortalama kaç TL kazandıklarına göre dağılımı DeğiĢkenler 1-19 20-100 101-600 601-1500 1501 ve üzeri Toplam Aylık gelir (TL) 1601600 1000 270 161 229 159 97 107 24 38 5 10 625 475 10011500 78 102 78 50 16 324 15012500 45 35 42 19 18 159 2501 ve üstü Toplam 569 15 11 536 11 335 6 137 11 60 54 1637 χ² =177.49, p<0,01 Tablo 4.28 te “katılımcıların aylık gelir durumlarına göre bahis oyunlarından ortalama kaç TL kazandıkları durumu” sorgulanmaktadır Bu sorguya yönelik katılımcılardan; 1-1000 arası geliri olanlar 1-19 TL. 1001-1500 TL arası geliri olanlar 20-100, 1501 ve üstü geliri olanlar 1-19 TL arasında kazandıkları oynadıkları görünmektedir. DeğiĢkenler arasındaki farklılıkların Ki-kare (χ²) analizinde χ²değeri 177,49 bulunmuĢtur. Bu değerde istatistiksel olarak anlamlıdır (p<0,01). 43 Tablo 4.29. Katılımcıların aylık gelir durumlarına göre internet ortamında bahis oynama durumlarına göre dağılımı DeğiĢkenler Evet Hayır Toplam Aylık gelir (TL) 1601600 1000 88 73 537 402 625 475 10011500 47 277 324 15012500 23 136 159 2501 ve üstü Toplam 22 253 1384 32 54 1637 χ² =27.67, p<0,01 Tablo 4.29 da “katılımcıların aylık gelir durumlarına göre internet ortamında bahis oynama durumları ” sorgulanmaktadır. Bu sorguya yönelik katılımcılardan; aylık gelir durumlarının farklı olmasına rağmen hepsinin de hayır cevabını verdiği görünmektedir. DeğiĢkenler arasındaki farklılıkların Ki-kare (χ²) analizinde χ² değeri 27,67 bulunmuĢtur. Bu değerde istatistiksel olarak anlamlıdır (p<0,01). Tablo 4.30. Katılımcıların aylık gelir durumlarına göre internet ortamında ayda ortalama kaç kez bahis oynandıklarına göre dağılımı DeğiĢkenler 1-4 5-8 9-12 13-16 17 ve üzeri Toplam Aylık gelir (TL) 1601600 1000 30 22 28 16 8 20 6 5 13 9 85 72 10011500 16 13 11 2 4 46 15012500 10 4 6 0 3 23 2501 ve üstü Toplam 4 82 67 6 3 48 3 16 5 34 21 247 Tablo 4.30 da “katılımcıların aylık gelir durumlarına göre internet ortamında kaç kez bahis oynadıkları ” sorgulanmaktadır. Bu sorguya yönelik katılımcılardan; 1-2500 TL geliri olanlar 1-4 kez 2501 ve üstü geliri olanlar 5-8 kez olduğu tespit edilmiĢtir. Katılımcıların aylık gelir durumlarının internet ortamında ayda ortalama kaç kez bahis oynandığına göre gözlenen bu farklılık anlamlı bulunmamıĢtır. 44 Tablo 4.31. Katılımcıların aylık gelir durumlarına göre internet ortamında bahis oyunlarından ayda ortalama kaç TL‟lik kazanıldıklarına göre dağılımı DeğiĢkenler 1-19 20-100 101-600 601-1500 1501 ve üzeri Toplam Aylık gelir (TL) 1601600 1000 26 18 43 29 13 20 3 4 0 1 85 72 10011500 11 16 19 0 0 46 15012500 6 6 7 2 2 23 2501 ve üstü Toplam 1 62 105 11 5 64 0 9 4 7 21 247 Tablo 4.31 de “katılımcıların aylık gelir durumlarına göre internet ortamında kaç TL kazandıkları ” sorgulanmaktadır. Bu sorguya yönelik katılımcılardan; 1-1000 TL ve 2501 ve üstü geliri olanlar 20-100, 1001-2500 TL geliri olanlar 101-600 TL kazandıkları tespit edilmiĢtir. Katılımcıların aylık gelir durumlarının internet ortamında ayda ortalama kaç TL kazandıklarına göre gözlenen bu farklılık anlamlı bulunmamıĢtır. Tablo 4.32. Katılımcıların aylık gelir durumlarına göre çevrelerinde bahis oynayıp yüksek miktarda para kazanan tanıdıklarının olup olmaması ve kazanılan paraya (TL) göre dağılımı DeğiĢkenler 1000-10000 10001-20000 20001-50000 50001 ve üzeri Hayır Toplam Aylık gelir (TL) 1601600 1000 241 182 27 56 9 18 10 16 338 203 625 475 10011500 90 53 27 15 139 324 15012500 39 35 19 3 63 159 2501 ve üstü Toplam 562 10 10 181 8 81 7 51 19 762 54 1637 χ²=160.53,p<0,01 Tablo 4.32‟te “katılımcıların aylık gelir durumlarına göre bahis oynayıp yüksek miktarda para kazanan tanıdığının olup olmaması durumu” sorgulanmaktadır. Bu sorguya yönelik katılımcılardan; aylık gelir durumlarının farklı olmasına rağmen hepsinin de 1000-10000 TL arası kazananlarının olduğu tespit edilmiĢtir. DeğiĢkenler arasındaki farklılıkların Ki-kare (χ²) analizinde χ² değeri 160,53 bulunmuĢtur. Bu değerde istatistiksel olarak anlamlıdır (p<0,01). 45 Tablo 4.33. Katılımcıların aylık gelir durumlarına göre çevrelerinde bahis oynayıp çok büyük ekonomik çıkmaza giren tanıdıklarının olup olmaması ve kaybedilen paraya (TL) göre dağılımı DeğiĢkenler Evet Hayır Toplam Aylık gelir (TL) 1601600 1000 156 115 469 360 625 475 10011500 86 238 324 15012500 41 118 159 2501 ve üstü Toplam 15 413 39 1224 54 1637 Tablo 4.33 te “katılımcıların aylık gelir durumlarına göre bahis oynayıp ekonomik çıkmaza giren tanıdıklarının olup olmadığı durumu ” sorgulanmaktadır. Bu sorguya yönelik katılımcılardan; aylık gelir durumlarının farklı olmasına rağmen hepsinin de hayır cevabını verdiği görünmektedir. DeğiĢkenler arasındaki bu farklılık anlamlı bulunmamıĢtır. Tablo 4.34. Katılımcıların aylık gelir durumlarına göre çevrelerinde bahis oynayıp Ģike ile para kazanan tanıdıklarının olup olmamasına göre dağılımı Aylık gelir (TL) 16011001600 1000 1500 15012500 2501 üstü 58 36 36 15 14 159 Hayır 567 439 288 144 40 1478 Toplam 625 475 324 159 DeğiĢkenler Evet ve Toplam 54 1637 χ² =19.52, p<0,01 Tablo 4.34‟te “katılımcıların aylık gelir durumlarına göre çevrelerinde bahis oynayıp Ģike ile para kazanan tanıdığının olup olmaması durumu” sorgulanmaktadır. Bu sorguya yönelik katılımcılardan; aylık gelir durumlarının farklı olmasına rağmen hepsinin de Hayır cevabını verdiği tespit edilmiĢtir. DeğiĢkenler arasındaki farklılıkların Ki-kare (χ²) analizinde χ² değeri 19.52 bulunmuĢtur. Bu değerde istatistiksel olarak anlamlıdır (p<0,01). 46 4.4. Katılımcıların Bahis Oynama Hakkındaki GörüĢleri Bu bölümde araĢtırmada kullanılan anketin ikinci bölümünde bulunan bahis hakkındaki 3‟lü likert tipi (katılmıyorum 1, kararsızım 2, katılıyorum 3) maddeler hakkında katılımcı görüĢleri betimlenmektedir (Tablo 4.36). Tablo 4.35. Katılımcıların bahis oynama hakkındaki görüĢleri Madde 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 SS Futboldaki bahis Ģikesi “kolay yoldan para kazanmak isteyenleri” hızla bahis sektörüne yöneltmiĢtir. Kulüp yönetimleri, diğer kulüplerde ortaya çıkan Ģike olayından rahatsız olmuĢlardır. Profesyonel futbolcular, Ģike olaylarından son derece rahatsızdırlar. Profesyonel futbolculardan oynadıkları maçlar üzerine bahis oynayanlar vardır. Medyadaki bahis Ģikesi haberleri, bahis oyunlarına olan ilgiyi azaltmıĢtır. Medyadaki bahis Ģikesi haberleri bahis oyunlarını popülerleĢtirmiĢtir. Bahis oyunları psikolojik bunalıma neden olmuĢtur Medyadaki bahis Ģikesi haberleri, bahis oyunlarına olan ilgiyi arttırmıĢtır. Bahis oyunları ekonomik bunalıma neden olmuĢtur. Bahis oyunlarının Ģikeli olması, toplumsal ahlak anlayıĢındaki çürümeyi gösterir. Bahis Ģikesini öğrenince Ġddaa gibi bahis oyunlarına olan ilgim azalmıĢtır. Bahis Ģikesini öğrenince spora olan ilgim azalmıĢtır. Bahis oynayanlar, Ģike olgusundan rahatsızdırlar. Bahis oyunlarında Ģike olduğunu bildiğim halde bahis oynarım. Bahis oyunlarında tüyo almadan kazanmak çok zordur. 2,66 0,65 2,42 0,72 2,23 0,80 2,47 0,73 1,79 2,11 2,23 2,15 2,16 0,84 0,84 0,78 0,84 0,79 2,52 0,73 2,01 1,64 2,34 2,10 1,99 0,87 0,83 0,78 0,88 0,86 Tablo 4.35.„de anketin ikinci bölümündeki maddeler incelendiğinde, katılımcıların en fazla katıldıkları maddeler “Futboldaki bahis Ģikesi “kolay yoldan para kazanmak isteyenleri” hızla bahis sektörüne yöneltmiĢtir.” ( = 2,66, SS=0,65), “Bahis oyunlarının Ģikeli olması, toplumsal ahlak anlayıĢındaki çürümeyi gösterir.” ( = 2,66, SS=0,73), “Profesyonel futbolculardan oynadıkları maçlar üzerine bahis oynayanlar vardır.” ( = 2,47, SS=0,73) ve “Kulüp yönetimleri, diğer kulüplerde ortaya çıkan Ģike olayından rahatsız olmuĢlardır.” ( = 2,42, SS=0,72) olarak tespit edilmiĢtir. 47 4.4.1. Katılımcıların Bahis Hakkındaki GörüĢlerinin YaĢ Farklılığına Göre KarĢılaĢtırılması Tablo 4.36. Katılımcıların bahis hakkındaki görüĢlerinin yaĢ farklılığına göre karĢılaĢtırılması Maddeler Profesyonel futbolculardan oynadıkları maçlar üzerine bahis oynayanlar vardır. Medyadaki bahis Ģikesi haberleri, bahis oyunlarına olan ilgiyi azaltmıĢtır. Medyadaki bahis Ģikesi haberleri bahis oyunlarını popülerleĢtirmiĢtir. Medyadaki bahis Ģikesi haberleri, bahis oyunlarına olan ilgiyi arttırmıĢtır. Bahis oyunları ekonomik bunalıma neden olmuĢtur. Bahis oyunlarının Ģikeli olması, toplumsal ahlak anlayıĢındaki çürümeyi gösterir. Bahis Ģikesini öğrenince Ġddaa gibi bahis oyunlarına olan ilgim azalmıĢtır. Bahis Ģikesini öğrenince spora olan ilgim azalmıĢtır. Bahis oynayanlar, Ģike olgusundan rahatsızdırlar. Bahis oyunlarında Ģike olduğunu bildiğim halde bahis oynarım. Bahis oyunlarında tüyo almadan kazanmak çok zordur. 18 ve altı SS 19-24 25-30 SS 31-40 SS SS 56 ve üstü SS F p 41-55 SS 2,45 0,72 2,54 0,68 2,42 0,74 2,47 0,76 2,30 0,82 2,05 0,89 5,29 0,00 1,74 0,78 1,74 0,82 1,70 0,82 1,88 0,90 2,10 0,85 2,16 0,94 6,51 0,00 2,19 0,80 2,14 0,82 2,14 0,81 2,03 0,91 1,91 0,86 2,11 0,82 2,22 0,04 2,22 0,82 2,22 0,81 2,19 0,80 2,01 0,91 1,97 0,86 2,08 0,93 4,02 0,00 2,01 0,80 2,23 0,80 2,23 0,73 1,99 0,83 2,24 0,71 2,05 0,71 5,64 0,00 2,45 0,78 2,47 0,75 2,53 0,70 2,58 0,74 2,72 0,55 2,55 0,77 2,94 0,01 1,94 0,84 1,98 0,86 2,01 0,87 1,97 0,91 2,32 0,83 2,22 0,89 3,73 0,00 1,67 2,29 2,21 2,00 0,79 0,79 0,86 0,84 1,63 2,28 2,14 1,99 0,82 0,80 0,86 0,85 1,58 2,29 1,99 1,99 0,82 0,79 0,89 0,87 1,59 2,50 2,22 1,87 0,81 0,73 0,90 0,88 1,78 2,46 1,81 2,14 0,88 0,69 0,87 0,81 2,02 2,50 1,77 2,25 0,97 0,69 0,86 0,87 2,77 4,38 6,33 2,42 0,01 0,00 0,00 0,03 Tablo 4.36.‟da bahis hakkındaki genel görüĢlerin sorgulandığı anketin ikinci bölümündeki maddelerin yaĢ değiĢkenine göre Tukey HSD sonuçları incelendiğinde, “Profesyonel futbolculardan oynadıkları maçlar üzerine bahis oynayanlar vardır.” (p=0,00), “Medyadaki bahis Ģikesi haberleri, bahis oyunlarına olan ilgiyi azaltmıĢtır.” (p=0,00), “Medyadaki bahis Ģikesi haberleri bahis oyunlarını popülerleĢtirmiĢtir.” (p=0,04), “Medyadaki bahis Ģikesi haberleri, bahis oyunlarına olan ilgiyi arttırmıĢtır.” (p=0,00), “Bahis oyunları ekonomik bunalıma neden olmuĢtur.” (p=0,00), “Bahis oyunlarının Ģikeli olması, toplumsal ahlak anlayıĢındaki çürümeyi gösterir.” (p=0,01), “Bahis Ģikesini öğrenince Ġddaa gibi bahis oyunlarına olan ilgim azalmıĢtır.” (p=0,00), “Bahis Ģikesini öğrenince spora olan ilgim azalmıĢtır.” (p=0,01), “Bahis oynayanlar, Ģike olgusundan rahatsızdırlar.” (p=0,00), “Bahis oyunlarında Ģike olduğunu 48 bildiğim halde bahis oynarım.” (p=0,00) ve “Bahis oyunlarında tiyo almadan kazanmak çok zordur.” (p=0,03) maddelerinde anlamlı farklılık bulunmuĢtur. 49 4.4.2. Katılımcıların Bahis Hakkındaki GörüĢlerinin Cinsiyet Farklılığına Göre KarĢılaĢtırılması Tablo 4.37. Katılımcıların bahis hakkındaki görüĢlerinin cinsiyet farklılığına göre karĢılaĢtırılması Kadın Maddeler Erkek SS Profesyonel futbolcular, Ģike olaylarından son derece rahatsızdırlar. Profesyonel futbolculardan oynadıkları maçlar üzerine bahis oynayanlar vardır. Bahis Ģikesini öğrenince Ġddaa gibi bahis oyunlarına olan ilgim azalmıĢtır. Bahis Ģikesini öğrenince spora olan ilgim azalmıĢtır. Bahis oyunlarında Ģike olduğunu bildiğim halde bahis oynarım. Bahis oyunlarında tüyo almadan kazanmak çok zordur. SS t p 2,35 0,72 2,21 0,82 -2,39 0,01 2,29 0,79 2,50 0,72 4,13 0,00 2,15 0,85 1,98 0,87 -2,72 0,00 1,81 0,84 1,61 0,82 -3,56 0,00 1,77 0,84 2,16 0,88 6,25 0,00 2,19 0,79 1,95 0,86 -3,86 0,00 Tablo 4.37.‟de bahis hakkındaki genel görüĢlerin sorgulandığı anketin ikinci bölümündeki maddelerin, cinsiyet değiĢkenine göre t-testi sonuçları incelendiğinde, “Profesyonel futbolcular, Ģike olaylarından son derece rahatsızdırlar.” (p=0,01), “Profesyonel futbolculardan oynadıkları maçlar üzerine bahis oynayanlar vardır.” (p=0,00), “Bahis Ģikesini öğrenince Ġddaa gibi bahis oyunlarına olan ilgim azalmıĢtır.” (p=0,00), “Bahis Ģikesini öğrenince spora olan ilgim azalmıĢtır.” (p=0,00), “Bahis oyunlarında Ģike olduğunu bildiğim halde bahis oynarım.” (p=0,00) ve “Bahis oyunlarında tüyo almadan kazanmak çok zordur.” (p=0,00) maddelerinde anlamlı farklılık bulunmuĢtur. “Profesyonel futbolcular, Ģike olaylarından son derece rahatsızdırlar.”, “Profesyonel futbolculardan oynadıkları maçlar üzerine bahis oynayanlar vardır.”, “Bahis Ģikesini öğrenince Ġddaa gibi bahis oyunlarına olan ilgim azalmıĢtır.”, “Bahis Ģikesini öğrenince spora olan ilgim azalmıĢtır.” ve “Bahis oyunlarında tüyo almadan kazanmak çok zordur.” maddelerine kadın katılımcılar erkeklere göre daha fazla katılmaktadırlar. “Bahis oyunlarında Ģike olduğunu bildiğim halde bahis oynarım.” (p=0,00) maddesine erkek katılımcılar kadınlara göre daha fazla katılmaktadırlar. 50 4.4.3. Katılımcıların Bahis Hakkındaki GörüĢlerinin Medeni Durumuna Göre KarĢılaĢtırılması Tablo 4.38. Katılımcıların bahis hakkındaki görüĢlerinin medeni duruma göre karĢılaĢtırılması Maddeler Evli Profesyonel futbolcular, Ģike olaylarından son derece rahatsızdırlar. Profesyonel futbolculardan oynadıkları maçlar üzerine bahis oynayanlar vardır. Medyadaki bahis Ģikesi haberleri, bahis oyunlarına olan ilgiyi azaltmıĢtır. Medyadaki bahis Ģikesi haberleri bahis oyunlarını popülerleĢtirmiĢtir. Medyadaki bahis Ģikesi haberleri, bahis oyunlarına olan ilgiyi arttırmıĢtır. Bahis oyunlarının Ģikeli olması, toplumsal ahlak anlayıĢındaki çürümeyi gösterir. Bahis Ģikesini öğrenince Ġddaa gibi bahis oyunlarına olan ilgim azalmıĢtır. Bahis Ģikesini öğrenince spora olan ilgim azalmıĢtır. Bahis oynayanlar, Ģike olgusundan rahatsızdırlar. Bahis oyunlarında Ģike olduğunu bildiğim halde bahis oynarım. Bahis oyunlarında tüyo almadan kazanmak çok zordur. 2,25 SS AyrılmıĢ SS F p 0,80 2,42 0,69 3,13 0,04 0,00 Bekar SS 0,82 2,21 2,42 0,77 2,53 0,69 2,02 0,87 22,5 5 1,90 0,86 1,73 0,82 2,02 0,90 9,53 0,00 2,04 0,85 2,15 0,83 1,96 0,85 4,23 0,01 2,13 0,87 2,18 0,82 1,95 0,83 3,32 0,03 2,57 0,71 2,49 0,75 2,67 0,63 3,73 0,02 2,05 0,87 1,98 0,87 2,18 0,85 2,80 0,06 1,79 0,88 1,58 0,80 1,53 0,80 10,5 6 0,00 2,43 0,74 2,31 0,79 2,28 0,74 4,09 0,01 2,12 0,87 2,12 0,88 1,72 0,86 8,92 0,00 2,01 0,87 1,95 0,85 2,26 0,79 5,54 0,00 Tablo 4.38.‟de bahis hakkındaki genel görüĢlerin sorgulandığı anketin ikinci bölümündeki maddelerin medeni durum değiĢkenine göre Tukey HSD sonuçları incelendiğinde, “Profesyonel futbolcular, Ģike olaylarından son derece rahatsızdırlar” (p=0,04), “Profesyonel futbolculardan oynadıkları maçlar üzerine bahis oynayanlar vardır” (p=0,00), “Medyadaki bahis Ģikesi haberleri, bahis oyunlarına olan ilgiyi azaltmıĢtır” (p=0,00), “Medyadaki bahis Ģikesi haberleri bahis oyunlarını popülerleĢtirmiĢtir” (p=0,01),“Medyadaki bahis Ģikesi haberleri, bahis oyunlarına olan ilgiyi arttırmıĢtır” (p=0,03), “Bahis oyunlarının Ģikeli olması, toplumsal ahlak anlayıĢındaki çürümeyi gösterir” (p=0,02), “Bahis Ģikesini öğrenince Ġddaa gibi bahis oyunlarına olan ilgim azalmıĢtır” (p=0,06), “Bahis Ģikesini öğrenince spora olan ilgim azalmıĢtır” (p=0,00), “Bahis oynayanlar, Ģike olgusundan rahatsızdırlar” (p=0,01), “Bahis oyunlarında Ģike olduğunu bildiğim halde bahis oynarım” (p=0,00), “Bahis oyunlarında tüyo almadan kazanmak çok zordur” (p=0,00) maddelerinde anlamlı farklılık bulunmuĢtur. 51 Katılımcılardan evli olanlar “Profesyonel futbolcular, Ģike olaylarından son derece rahatsızdırlar”, “Bahis Ģikesini öğrenince spora olan ilgim azalmıĢtır” ve “Bahis oynayanlar, Ģike olgusundan rahatsızdırlar”; bekar olanlar “Profesyonel futbolculardan oynadıkları maçlar üzerine bahis oynayanlar vardır”, “Medyadaki bahis Ģikesi haberleri bahis oyunlarını popülerleĢtirmiĢtir”, Medyadaki bahis Ģikesi haberleri, bahis oyunlarına olan ilgiyi arttırmıĢtır” ve “Bahis oyunlarında Ģike olduğunu bildiğim halde bahis oynarım” ve ayrılmıĢlar olanlar ise “Medyadaki bahis Ģikesi haberleri, bahis oyunlarına olan ilgiyi azaltmıĢtır”, “Bahis oyunlarının Ģikeli olması, toplumsal ahlak anlayıĢındaki çürümeyi gösterir.”, “Bahis Ģikesini öğrenince Ġddaa gibi bahis oyunlarına olan ilgim azalmıĢtır” ve “Bahis oyunlarında tüyo almadan kazanmak çok zordur” daha fazla katıldıklarını belirtmiĢlerdir. 52 4.4.4. Katılımcıların Bahis Hakkındaki GörüĢlerinin Eğitim Düzeyine Göre KarĢılaĢtırılması Tablo 4.39. Katılımcıların bahis hakkındaki görüĢlerinin eğitim düzeyine göre karĢılaĢtırılması Maddeler Futboldaki bahis Ģikesi “kolay yoldan para kazanmak isteyenleri” hızla bahis sektörüne yöneltmiĢtir. Kulüp yönetimleri, diğer kulüplerde ortaya çıkan Ģike olayından rahatsız olmuĢlardır. Profesyonel futbolculardan oynadıkları maçlar üzerine bahis oynayanlar vardır. Medyadaki bahis Ģikesi haberleri, bahis oyunlarına olan ilgiyi azaltmıĢtır. Medyadaki bahis Ģikesi haberleri bahis oyunlarını popülerleĢtirmiĢtir. Bahis oyunları ekonomik bunalıma neden olmuĢtur. Ġlköğretim SS Ortaöğretim SS Önlisans SS Lisans SS Yüksek Lisans SS F P 2,63 0,67 2,56 0,74 2,67 0,62 2,73 0,57 2,68 0,63 4,89 0,00 2,30 0,80 2,53 0,69 2,41 0,71 2,38 0,73 2,21 0,73 5,73 0,00 2,32 0,81 2,49 0,73 2,30 0,82 2,57 0,65 2,57 0,65 8,81 0,00 1,95 0,85 1,77 0,84 1,94 0,86 1,72 0,82 1,62 0,83 5,27 0,00 1,92 0,83 2,07 0,85 2,01 0,86 2,22 0,80 2,21 0,85 5,57 0,00 2,33 0,77 2,02 0,83 2,11 0,78 2,26 0,75 2,24 0,74 8,09 0,00 Bahis oynayanlar, Ģike olgusundan rahatsızdırlar. 2,32 0,80 2,46 0,75 2,38 0,75 2,24 0,79 2,13 0,87 7,11 0,00 Bahis oyunlarında Ģike olduğunu bildiğim halde bahis oynarım. 1,90 0,83 2,21 0,87 2,06 0,88 2,06 0,89 2,18 0,83 3,95 0,00 Tablo 4.39.‟da bahis hakkındaki genel görüĢlerin sorgulandığı anketin ikinci bölümündeki maddelerin eğitim düzeyi değiĢkenine göre Tukey HSD sonuçları incelendiğinde, “Futboldaki bahis Ģikesi “kolay yoldan para kazanmak isteyenleri” hızla bahis sektörüne yöneltmiĢtir” (p=0,00), “Kulüp yönetimleri, diğer kulüplerde ortaya çıkan Ģike olayından rahatsız olmuĢlardır.” (p=0,00), “Profesyonel futbolculardan oynadıkları maçlar üzerine bahis oynayanlar vardır” (p=0,00), “Medyadaki bahis Ģikesi haberleri, bahis oyunlarına olan ilgiyi azaltmıĢtır” (p=0,00), “Medyadaki bahis Ģikesi haberleri bahis oyunlarını popülerleĢtirmiĢtir” (p=0,00), “Bahis oyunları ekonomik bunalıma neden olmuĢtur” (p=0,00), “Bahis oynayanlar, Ģike olgusundan rahatsızdırlar” (p=0,00), “Bahis oyunlarında Ģike olduğunu bildiğim halde bahis oynarım” (p=0,00) maddelerinde anlamlı farklılık bulunmuĢtur., 53 “Futboldaki bahis Ģikesi “kolay yoldan para kazanmak isteyenleri” hızla bahis sektörüne yöneltmiĢtir”, “Profesyonel futbolculardan oynadıkları maçlar üzerine bahis oynayanlar vardır”, “Medyadaki bahis Ģikesi haberleri bahis oyunlarını popülerleĢtirmiĢtir”, “Bahis oyunları ekonomik bunalıma neden olmuĢtur” maddeleri mezuniyeti lisans düzeyinde olanlar; “Kulüp yönetimleri, diğer kulüplerde ortaya çıkan Ģike olayından rahatsız olmuĢlardır”, “Bahis oynayanlar, Ģike olgusundan rahatsızdırlar”, ve “Bahis oyunlarında Ģike olduğunu bildiğim halde bahis oynarım” maddeleri ise mezuniyeti ortaöğretim olanlar tarafından vurgulanmıĢtır. “Medyadaki bahis Ģikesi haberleri, bahis oyunlarına olan ilgiyi azaltmıĢtır” maddesi ise en fazla mezuniyeti ilköğretim olanlar tarafından dile getirilmiĢtir . 54 4.4.5. Katılımcıların Bahis Hakkındaki GörüĢlerinin ĠĢ Farklılığına Göre KarĢılaĢtırılması Tablo 4.40. Katılımcıların bahis hakkındaki görüĢlerinin iĢ farklılığına göre karĢılaĢtırılması Maddeler ĠĢçi Serbest SS Futboldaki bahis Ģikesi “kolay yoldan para kazanmak isteyenleri” hızla bahis sektörüne yöneltmiĢtir. Profesyonel futbolculardan oynadıkları maçlar üzerine bahis oynayanlar vardır. Medyadaki bahis Ģikesi haberleri, bahis oyunlarına olan ilgiyi azaltmıĢtır. Medyadaki bahis Ģikesi haberleri bahis oyunlarını popülerleĢtirmiĢtir. Medyadaki bahis Ģikesi haberleri, bahis oyunlarına olan ilgiyi arttırmıĢtır. Bahis oyunları ekonomik bunalıma neden olmuĢtur. Bahis Ģikesini öğrenince Ġddaa gibi bahis oyunlarına olan ilgim azalmıĢtır. Bahis Ģikesini öğrenince spora olan ilgim azalmıĢtır. Çiftçi Memur SS SS ĠĢsiz SS Diğer SS SS F p 2,58 0,73 2,57 0,73 2,64 0,65 2,66 0,63 2,70 0,61 2,71 0,60 2,67 0,02 2,52 0,75 2,33 0,80 2,27 0,81 2,33 0,82 2,50 0,71 2,53 0,67 5,59 0,00 1,83 0,85 1,92 0,88 1,96 0,89 1,94 0,79 1,72 0,81 1,71 0,82 4,13 0,00 2,03 0,89 2,03 0,84 2,05 0,84 2,02 0,81 2,10 0,84 2,18 0,81 2,39 0,03 2,10 0,87 2,07 0,87 2,02 0,88 2,25 0,80 2,10 0,85 2,24 0,80 3,23 0,00 2,03 0,88 2,05 0,73 2,16 0,72 2,25 0,80 2,24 0,78 2,22 0,78 3,82 0,00 1,98 0,90 2,05 0,88 2,16 0,84 2,36 0,83 2,04 0,87 1,95 0,87 3,04 0,01 1,67 0,86 1,65 0,85 1,64 0,83 1,86 0,86 1,76 0,89 1,58 0,79 2,20 0,05 Bahis oynayanlar, Ģike olgusundan rahatsızdırlar. 2,51 0,74 2,41 0,75 2,39 0,75 2,44 0,69 2,31 0,79 2,24 0,80 5,87 0,00 Bahis oyunlarında Ģike olduğunu bildiğim halde bahis oynarım. 2,22 0,87 2,19 0,88 1,93 0,89 2,02 0,87 2,04 0,89 2,08 0,88 3,10 0,00 Tablo 4.40.‟da bahis hakkındaki genel görüĢlerin sorgulandığı anketin ikinci bölümündeki maddelerin iĢ farklılığına göre Tukey HSD sonuçları incelendiğinde, “Futboldaki bahis Ģikesi “kolay yoldan para kazanmak isteyenleri” hızla bahis sektörüne yöneltmiĢtir.” (p=0,02), “Profesyonel futbolculardan oynadıkları maçlar üzerine bahis oynayanlar vardır” (p=0,00), “Medyadaki bahis Ģikesi haberleri bahis oyunlarını popülerleĢtirmiĢtir” (p=0,00), “Medyadaki bahis Ģikesi haberleri bahis oyunlarını popülerleĢtirmiĢtir” (p=0,03), “Medyadaki bahis Ģikesi haberleri, bahis oyunlarına olan ilgiyi arttırmıĢtır” (p=0,00), “Bahis oyunları ekonomik bunalıma neden olmuĢtur” (p=0,00), “Bahis Ģikesini öğrenince Ġddaa gibi bahis oyunlarına olan ilgim azalmıĢtır” (p=0,01), “Bahis Ģikesini öğrenince spora olan ilgim azalmıĢtır” (p=0,05), “Bahis oynayanlar, Ģike olgusundan rahatsızdırlar” (p=0,00), “Bahis oyunlarında Ģike olduğunu bildiğim halde bahis oynarım” (p=0,00) maddelerinde anlamlı farklılık bulunmuĢtur. 55 “Medyadaki bahis Ģikesi haberleri, bahis oyunlarına olan ilgiyi azaltmıĢtır”, “Medyadaki bahis Ģikesi haberleri, bahis oyunlarına olan ilgiyi arttırmıĢtır”, “Bahis oyunları ekonomik bunalıma neden olmuĢtur”, “Bahis Ģikesini öğrenince Ġddaa gibi bahis oyunlarına olan ilgim azalmıĢtır” ve “Bahis Ģikesini öğrenince spora olan ilgim azalmıĢtır” maddeleri en fazla mesleği çiftçilik olan katılımcılar tarafından onaylanmıĢtır. “Futboldaki bahis Ģikesi “kolay yoldan para kazanmak isteyenleri” hızla bahis sektörüne yöneltmiĢtir”, “Profesyonel futbolculardan oynadıkları maçlar üzerine bahis oynayanlar vardır” ve “Medyadaki bahis Ģikesi haberleri bahis oyunlarını popülerleĢtirmiĢtir” maddeleri diğer olarak adlandırılan grup tarafından vurgulanmıĢtır, bu grupta okumakta olan öğrencilerin var olma durumu ön plandadır. ĠĢçi mesleki grubunda olan katılımcılar “Bahis oynayanlar, Ģike olgusundan rahatsızdırlar” ve “Bahis oyunlarında Ģike olduğunu bildiğim halde bahis oynarım” maddelerine daha fazla katıldıklarını belirtmiĢlerdir. 56 4.4.6. Katılımcıların Bahis Hakkındaki GörüĢlerinin Aylık Gelir Durumuna Göre KarĢılaĢtırılması Tablo 4.41. Katılımcıların bahis hakkındaki görüĢlerinin aylık gelir durumuna göre karĢılaĢtırılması Maddeler Profesyonel futbolculardan oynadıkları maçlar üzerine bahis oynayanlar vardır. Medyadaki bahis Ģikesi haberleri, bahis oyunlarına olan ilgiyi azaltmıĢtır. Bahis oyunları ekonomik bunalıma neden olmuĢtur. 1-600 TL SS 601-1000 TL SS 1001-1500 TL SS 1501-2500 TL SS 2501-üstü TL SS F P 2,58 0,66 2,52 0,72 2,29 0,78 2,30 0,80 2,33 0,80 11,28 0,00 1,73 0,80 1,76 0,85 1,88 0,87 1,91 0,88 1,94 0,91 3,14 0,01 2,20 0,81 2,06 0,83 2,19 0,71 2,25 0,72 2,20 0,78 2,94 0,02 Bahis Ģikesini öğrenince Ġddaa gibi bahis oyunlarına olan ilgim azalmıĢtır. Bahis oyunlarında Ģike olduğunu bildiğim halde bahis oynarım. 1,99 0,86 1,92 0,89 2,12 0,88 2,11 0,85 2,00 0,86 3,07 0,01 2,11 0,88 2,22 0,86 2,04 0,87 1,85 0,88 1,98 0,90 6,20 0,00 Bahis oyunlarında tüyo almadan kazanmak çok zordur. 1,96 0,86 1,91 0,87 2,09 0,83 2,12 0,83 2,00 0,84 3,24 0,01 Tablo 4.40.‟da bahis hakkındaki genel görüĢlerin sorgulandığı anketin ikinci bölümündeki maddelerin gelir durumuna göre Tukey HSD sonuçları incelendiğinde, “Profesyonel futbolculardan oynadıkları maçlar üzerine bahis oynayanlar vardır” (p=0,00), “Medyadaki bahis Ģikesi haberleri, bahis oyunlarına olan ilgiyi azaltmıĢtır” (p=0,01), “Bahis oyunları ekonomik bunalıma neden olmuĢtur” (p=0,02), “Bahis Ģikesini öğrenince Ġddaa gibi bahis oyunlarına olan ilgim azalmıĢtır” (p=0,01), “Bahis oyunlarında Ģike olduğunu bildiğim halde bahis oynarım” (p=0,00), “Bahis oyunlarında tüyo almadan kazanmak çok zordur” (p=0,01) maddelerinde anlamlı farklılık bulunmuĢtur. Katılımcılardan aylık geliri 1-600 TL aralığında olan katılımcılar “Profesyonel futbolculardan oynadıkları maçlar üzerine bahis oynayanlar vardır.” maddesini, 601-100 TL aralığında olanlar “Bahis oyunlarında Ģike olduğunu bildiğim halde bahis oynarım” maddesini, 1001-1500 TL aralığında olanlar “Bahis Ģikesini öğrenince Ġddaa gibi bahis oyunlarına olan ilgim azalmıĢtır” maddesini, 1501-2500 TL aralığında olanlar “Bahis oyunları ekonomik bunalıma neden olmuĢtur” ve “Bahis oyunlarında tüyo almadan kazanmak çok zordur” maddelerini, 2501-üstü TL geliri olanlar ise “Medyadaki bahis Ģikesi haberleri, bahis oyunlarına olan ilgiyi azaltmıĢtır” maddesini vurgulamıĢtır. 57 4.4.7. Katılımcıların Bahis Hakkındaki GörüĢlerinin Spordaki Ġlgi Düzeyine Göre KarĢılaĢtırılması Tablo 4.42. Katılımcıların bahis hakkındaki görüĢlerinin spordaki ilgi düzeyine göre karĢılaĢtırılması Maddeler Futboldaki bahis Ģikesi “kolay yoldan para kazanmak isteyenleri” hızla bahis sektörüne yöneltmiĢtir. Kulüp yönetimleri, diğer kulüplerde ortaya çıkan Ģike olayından rahatsız olmuĢlardır. Medyadaki bahis Ģikesi haberleri bahis oyunlarını popülerleĢtirmiĢtir. Taraftar SS Yönetici Amatör Profesyonel SS Diğer SS 2,62 0,68 2,64 0,60 2,77 0,55 2,76 0,57 2,60 2,45 0,72 2,28 0,69 2,41 0,71 2,17 0,78 SS F P 0,69 3,79 0,00 2,35 0,77 2,71 0,02 SS 2,07 0,86 2,13 0,81 2,26 0,78 1,96 0,83 2,02 0,79 3,93 0,00 Medyadaki bahis Ģikesi haberleri, bahis oyunlarına olan ilgiyi arttırmıĢtır. Bahis oyunları ekonomik bunalıma neden olmuĢtur. 2,10 0,85 2,20 0,78 2,31 0,78 2,01 0,86 2,24 0,81 4,67 0,00 2,09 0,80 2,33 0,73 2,31 0,76 2,21 0,80 2,44 0,67 8,27 0,00 Bahis Ģikesini öğrenince Ġddaa gibi bahis oyunlarına olan ilgim azalmıĢtır. Bahis Ģikesini öğrenince spora olan ilgim azalmıĢtır. 2,02 0,88 2,15 0,79 1,89 0,86 2,14 0,84 2,15 0,84 2,81 0,02 1,61 0,82 1,97 0,86 1,60 0,81 1,83 0,84 1,81 0,85 3,99 0,00 Bahis oynayanlar, Ģike olgusundan rahatsızdırlar. 2,39 0,76 2,31 0,73 2,23 0,81 2,12 0,85 2,36 0,77 3,87 0,00 Bahis oyunlarında tüyo almadan kazanmak çok zordur. 1,94 0,87 2,22 0,67 2,09 0,82 2,08 0,90 2,03 0,84 3,36 0,00 Bahis hakkındaki genel görüĢlerin sorgulandığı anketin ikinci bölümündeki maddelerin spora ilgi düzeyine göre Tukey HSD sonuçları incelendiğinde, “Futboldaki bahis Ģikesi “kolay yoldan para kazanmak isteyenleri” hızla bahis sektörüne yöneltmiĢtir” (p=0,00), “Kulüp yönetimleri, diğer kulüplerde ortaya çıkan Ģike olayından rahatsız olmuĢlardır” (p=0,02), “Medyadaki bahis Ģikesi haberleri bahis oyunlarını popülerleĢtirmiĢtir” (p=0,00), “Medyadaki bahis Ģikesi haberleri, bahis oyunlarına olan ilgiyi arttırmıĢtır” (p=0,00), “Bahis oyunları ekonomik bunalıma neden olmuĢtur” (p=0,00), “Bahis Ģikesini öğrenince Ġddaa gibi bahis oyunlarına olan ilgim azalmıĢtır” (p=0,02), “Bahis Ģikesini öğrenince spora olan ilgim azalmıĢtır” (p=0,00), “Bahis oynayanlar, Ģike olgusundan rahatsızdırlar” (p=0,00), “Bahis oyunlarında tüyo almadan kazanmak çok zordur” (p=0,00) maddelerinde anlamlı farklılık bulunmuĢtur. 58 Katılımcıların bahis hakkındaki görüĢlerinin spordaki ilgi düzeyine göre sınıflandırılması incelendiğinde taraftarların “Kulüp yönetimleri, diğer kulüplerde ortaya çıkan Ģike olayından rahatsız olmuĢlardır” ve “Bahis oynayanlar, Ģike olgusundan rahatsızdırlar” maddelerini, yöneticilerin “Bahis Ģikesini öğrenince spora olan ilgim azalmıĢtır” ve “Bahis Ģikesini öğrenince spora olan ilgim azalmıĢtır”, amatörlerin “Futboldaki bahis Ģikesi “kolay yoldan para kazanmak isteyenleri” hızla bahis sektörüne yöneltmiĢtir” maddelerini, “Medyadaki bahis Ģikesi haberleri bahis oyunlarını popülerleĢtirmiĢtir” ve “Medyadaki bahis Ģikesi haberleri, bahis oyunlarına olan ilgiyi arttırmıĢtır” maddelerini, kendilerini diğer kategorisinde belirtenler “Bahis oyunları ekonomik bunalıma neden olmuĢtur” ve Bahis Ģikesini öğrenince Ġddaa gibi bahis oyunlarına olan ilgim azalmıĢtır” maddelerini vurgulamıĢtır. 59 5. TARTIġMA ÇalıĢmada, sporun skandal iliĢkileri olarak görülen ve 2010 yılından itibaren tüm Avrupa‟yı saran ve 2011 yılında Türkiye‟nin de içerisinde yer aldığı futboldaki bahis Ģike skandalının ülkemizdeki toplumsal etki ve yarattığı tepkileri ölçülmeye çalıĢılmıĢtır. Veri toplama aracı olarak geliĢtirilen ankete, 1673 kiĢi gönüllü olarak katıldı. Bu kiĢilere; yaĢ, iĢ, aylık gelir, eğitim, medeni hal ve cinsiyet gibi 7 bağımsız değiĢken ile 26 bağımlı değiĢken soru yöneltildi. Ġddaa oyunu oynayanların yaĢ değiĢkeni incelendiğinde, bahis oynayanların çoğunluğunu %43,3‟ü ile 19-24 yaĢ aralığındaki bireylerden oluĢtuğu bulunmuĢ ve yaĢ artıĢı ile bahis oynama arasında belirgin bir ters orantı tespit edilmiĢtir (Tablo 4.1.). Ġddaa oyunu oynayanların, %46‟sı diğer meslek grubunda olduğunu belirtilmiĢtir. Ankete katılanların iĢ konusunda diğer seçeneği ile mesleklerini özelleĢtirdikleri, bu durumda iĢ konusunda yeterli ayrıĢtırmanın yapılamayacağı tespit edilmiĢtir (Tablo 4.1.). Ġddaa oyunu oynayanların, aylık gelir durumu tanımlayıcı bilgisi bulgularına göre gelir düzeyi düĢük kiĢilerin daha çok bahis oynadıkları tespit edilmiĢtir (Tablo 4.1.). Ġddaa oyunu oynayanların, eğitim durumları incelendiğinde %37,7 ile lisans maddesini iĢaretleyenler çoğunlukta olduğu tespit edilmiĢtir (Tablo 4.1.). Ankete katılan katılımcıların cinsiyet değiĢkeni bakımından incelendiğinde katılımcıların %85,6‟sı erkek ve %14,4‟ü kadındır (Tablo 4.1.). Ġddaa oyunu oynayanların, medeni hal değiĢkeni dağılımında %25,7‟si evli, % 68,7‟si bekâr ve %5,7‟si ayrılmıĢ olarak belirlenmiĢtir (Tablo4.1). Ġddaa oyunu oynayanların, spora ilgi düzeyi sorgulandığında %67,9 ile taraftarlar çoğunluktadır (Tablo 4.2.). Ġddaa oyunu oynayanlar, bahis oyununun takibini; televizyondan 558 kiĢi, gazeteden 764 kiĢi, internetten 725 kiĢi, cep mesajla 54 kiĢi ve diğer ise 104 kiĢi onay vermiĢtir (Tablo 4.3.). Ġddaa oyunu oynayanların, %61,8‟i ayda 1-8 kez bahis oynadıkları belirlenmiĢtir (Tablo 4.4.). 60 Ġddaa oyunu oynayanların, aylık harcama miktarları %81,8 ile 1-100 TL arasında olduğu belirlenmiĢtir (Tablo 4.5.). Ġddaa oyunu oynayanların, ayda ortalama kazandıkları miktarlar %67,5 ile 1-100TL arasında olduğu belirlenmiĢtir (Tablo 4.6.). Ġddaa oyunu oynayanların, %15,5‟i internetten de bahis oynadıkları belirlenmiĢtir (Tablo 4.7.). Ġddaa oyunu oynayanların, genel olarak %9,1 ile 1-8 arasında ayda internetten bahis oynadıkları belirlenmiĢtir (Tablo 4.8.). Ġddaa oyunu oynayanların, internetten bahis için harcadıkları miktar ortalama %6,4 ile 20-100TL arasında olduğu belirlenmiĢtir (Tablo 4.9.). Ġddaa oyunu oynayanların, aylık internetten bahiste kazandıkları miktar %4,6 ile 20-100TL arasında olduğu belirlenmiĢtir (Tablo 4.10.). Ġddaa oyunu oynayanların, genel olarak bahis oynayıp, tanıdıklarının kazandıkları yüksek miktar %34,4 ile 1000-10000 TL arasında olduğu belirlenmiĢtir. (Tablo 4.11.). Ġddaa oyunu oynayanların, bahis oynayıp ekonomik çıkmaza giren tanıdıklarının oranı %25,2 olarak belirlenmiĢtir (Tablo 4.12.). Ġddaa oyunu oynayanların, bahis oynayıp Ģike ile para kazanan tanıdıklarının oranı %9,7 olarak belirlenmiĢtir (Tablo 4.13.). Ayrıca 2010 yılında yapılan görüĢmelerde ve gazete manĢetlerinde; Bülent Korkmaz, “Ģike varsa Anadolu Kulüplerinde vardır.” Mehmet Özdilek, “Ģimdiye kadar böyle bir olaya tanık olmadım.” Hakan Ünsal, “ortaya çıkacağı belliydi.” “Yılmaz Vural “Ģike yapanın Allah belasını versin.” Osman Tanburacı, “biz sağır sultanız” açıklamaları yapıldı. Ġddaa oyunu oynayanların, meslek gruplarına göre bahis oyunlarını nereden takip ettikleri sorgulandığında; iĢçiler, serbest meslekle uğraĢanlar, memurlar, iĢsizler ve diğer meslek gruplarının en fazla gazeteden, çiftçilerin ise TV‟den takip ettikleri görünmektedir (Tablo 4.14.). Ġddaa oyunu oynayanların, meslek gruplarının bahis oyunlarını ayda ortalama kaç kez oynadığı sorgulandığında; iĢçiler, serbest meslekle uğraĢanlar, memurlar, iĢsizler ve diğer meslek gruplarının en fazla 1-4 kez oynadıkları görünmektedir (Tablo 4.15.). 61 Ġddaa oyunu oynayanların, meslek gruplarına göre bahis oyunlarını bayiden ayda ortalama kaç TL‟lik oynadıkları sorgulandığında; serbest meslekle uğraĢanlar, çiftçiler, iĢsizler ve diğer meslek gruplarının 1-19 TL, iĢçilerin ve memurların ise 20100 TL arasında oynadıkları görünmektedir (Tablo 4.16.). Ġddaa oyunu oynayanların, meslek gruplarına göre bahis oyunlarından ayda kaç TL kazandıkları sorgulandığında; çiftçiler, iĢsizler ve diğer meslek gruplarının 1-19 TL, iĢçiler, serbest meslekle uğraĢanlar ve memurların ise 20-100 TL arasında kazandıkları görünmektedir (Tablo 4.17.). Ġddaa oyunu oynayanların, meslek gruplarına göre internet ortamında bahis oynama durumları sorgulandığında; iĢçiler, serbest meslekle uğraĢanlar, memurlar, çiftçiler, iĢsizler ve diğer meslek gruplarının internet ortamında bahis oynama eğilimlerinin az olduğu görünmektedir. (Tablo 4.18.) Ġddaa oyunu oynayanların, meslek gruplarının internet ortamında aylık ortalama kaç kez bahis oynama durumları sorgulandığında; iĢçiler, serbest meslekle uğraĢanlar, memurlar, iĢsizler ve diğer meslek gruplarının internet ortamında bahis oynama eğilimlerinin 1-4, çiftçilerin ise 17 ve üzeri olduğu görünmektedir (Tablo 4.19.). Ġddaa oyunu oynayanların, meslek gruplarının internet ortamında aylık ortalama kaç TL‟lik bahis oynama durumları sorgulandığında, iĢçiler, serbest meslekle uğraĢanlar, çiftçiler, iĢsizler ve diğer meslek gruplarının internet ortamında bahis oyunlarında 20-100 TL, memurların ise 1-19 TL olduğu görünmektedir (Tablo 4.20.). Ġddaa oyunu oynayanların, meslek gruplarının internet ortamında bahis oyunlarından kaç TL kazandıkları sorgulandığında; serbest meslekle uğraĢanlar, memurlar ve iĢsizlerin 101-600 TL, diğer meslek gruplarının 20-100 TL, iĢçilerin ise 601-1500 TL arasında olduğu görünmektedir (Tablo 4.21.). Ġddaa oyunu oynayanların, meslek gruplarının çevrelerinde bahis oynayıp yüksek miktarda para kazanan tanığının kazandığı miktarı sorgulandığında; iĢçiler, serbest meslekle uğraĢanlar, memurlar, iĢsizler ve diğer meslek gruplarının 100010000 TL, çiftçilerin ise 10001-20000 TL kazandıkları görünmektedir (Tablo 4.22.). 62 Ġddaa oyunu oynayanların, meslek gruplarının çevrelerinde bahis oynayıp çok büyük ekonomik çıkmaza giren olup olmaması sorgulandığında; iĢçiler, serbest meslekle uğraĢanlar, memurlar, çiftçiler, iĢsizler ve diğer meslek gruplarının çevrelerinde bahis oynayıp çok büyük ekonomik çıkmaza giren olmadığı görülmektedir (Tablo 4.23.). Ama genelde katılımcıların %25,2‟sinin ekonomik çıkmaza giren tanıdığı bulunmaktadır (Tablo 4.12.). Ġddaa oyunu oynayanların, meslek gruplarının çevrelerinde bahis oynayıp Ģike ile para kazanan olup olmaması sorgulandığında; iĢçiler, serbest meslekle uğraĢanlar, memurlar, çiftçiler, iĢsizler ve diğer meslek gruplarının hepsinin de hayır cevabını verdiği görünmektedir (Tablo 4.24). Ama genelde katılımcıların %9,7‟sinin Ģikeden para kazanan tanıdığı olduğu belirlenmiĢtir (Tablo 4.13.). Ġddaa oyunu oynayanların, aylık gelir durumlarına göre bahis oyunlarını nereden takip ettiği durumu sorgulandığında; aylık gelir durumlarının farklı olmasına rağmen en fazla gazeteden takip ettikleri tespit edilmiĢtir (Tablo 4.25.). Ġddaa oyunu oynayanların, aylık gelir durumlarına göre bahis oyunlarını ayda ortalama kaç kez oynadığı durumu sorgulandığında; aylık gelir durumlarının farklı olmasına rağmen en 1-4 kez oynadıkları tespit edilmiĢtir (Tablo 4.26.). Ġddaa oyunu oynayanların, aylık gelir durumlarına göre bayiden kaç TL‟lik bahis oynadığı durumu sorgulandığında; 1-2500TL arası geliri olanlar 1-19 TL, 2500TL ve üstü geliri olanlar 101-600 TL‟lik bahis oynadıkları görünmektedir (Tablo 4.27.). Ġddaa oyunu oynayanların, aylık gelir durumlarına göre bahis oyunlarından ortalama kaç TL kazandıkları durumu sorgulandığında; 1-1000 TL arası geliri olanlar 1-19 TL. 1001-1500 TL arası geliri olanlar 20-100TL, 1501 TL ve üstü geliri olanlar 1-19 TL arasında kazandıkları görünmektedir (Tablo 4.28.). Ġddaa oyunu oynayanların, aylık gelir durumlarına göre internet ortamında bahis oynama durumları sorgulandığında; aylık gelir durumlarının farklı olmasına rağmen hepsinin de hayır cevabını verdiği görünmektedir (Tablo 4.29.). Ama genelde katılımcıların %15,5‟i internet ortamında bahis oynadıkları belirlenmiĢtir (Tablo 4.7.). 63 Ġddaa oyunu oynayanların, aylık gelir durumlarına göre internet ortamında kaç kez bahis oynadıkları sorgulandığında; 2500 TL geliri olanlar 1-4 kez, 2501TL ve üstü geliri olanlar ise 5-8 kez oynadıkları tespit edilmiĢtir (Tablo 4.30.). Ġddaa oyunu oynayanların, aylık gelir durumlarına göre internet ortamında kaç TL kazandıkları sorgulandığında; 1-1000 TL ve 2501TL ve üstü geliri olanlar 20-100, 1001-2500TL geliri olanlar 101-600 TL kazandıkları tespit edilmiĢtir (Tablo 4.31.). Ġddaa oyunu oynayanların, aylık gelir durumlarına göre bahis oynayıp yüksek miktarda para kazanan tanıdığının olup olmaması durumu sorgulandığında; aylık gelir durumlarının farklı olmasına rağmen hepsinin de 1000-10000 TL arası kazananlarının olduğu tespit edilmiĢtir (Tablo 4.32.). Ġddaa oyunu oynayanların, aylık gelir durumlarına göre bahis oynayıp ekonomik çıkmaza giren tanıdıklarının olup olmadığı sorgulandığında; aylık gelir durumlarının farklı olmasına rağmen hepsinin de hayır cevabını verdiği görünmektedir (Tablo 4.33.). Ġddaa oyunu oynayanların, aylık gelir durumlarına göre çevrelerinde bahis oynayıp Ģike ile para kazanan tanıdığının olup olmama durumu sorgulandığında; aylık gelir durumlarının farklı olmasına rağmen hepsinin de Hayır cevabını verdiği tespit edilmiĢtir (Tablo 4.34.). Ġddaa oyunu oynayanların, evli olanlar “Profesyonel futbolcular, Ģike olaylarından son derece rahatsızdırlar”, “Bahis Ģikesini öğrenince spora olan ilgim azalmıĢtır” ve “Bahis oynayanlar, Ģike olgusundan rahatsızdırlar”; bekar olanlar “Profesyonel futbolculardan oynadıkları maçlar üzerine bahis oynayanlar vardır”, “Medyadaki bahis Ģikesi haberleri bahis oyunlarını popülerleĢtirmiĢtir”, Medyadaki bahis Ģikesi haberleri, bahis oyunlarına olan ilgiyi arttırmıĢtır” ve “Bahis oyunlarında Ģike olduğunu bildiğim halde bahis oynarım” ve ayrılmıĢlar olanlar ise “Medyadaki bahis Ģikesi haberleri, bahis oyunlarına olan ilgiyi azaltmıĢtır”, “Bahis oyunlarının Ģikeli olması, toplumsal ahlak anlayıĢındaki çürümeyi gösterir”, “Bahis Ģikesini öğrenince Ġddaa gibi bahis oyunlarına olan ilgim azalmıĢtır” ve “Bahis oyunlarında tüyo almadan kazanmak çok zordur” daha fazla katıldıklarını belirtmiĢlerdir (Tablo 4.38.). 64 Ġddaa oyunu oynayanların, “Futboldaki bahis Ģikesi kazanmak isteyenleri” hızla bahis sektörüne “kolay yoldan para yöneltmiĢtir”, “Profesyonel futbolculardan oynadıkları maçlar üzerine bahis oynayanlar vardır”, “Medyadaki bahis Ģikesi haberleri bahis oyunlarını popülerleĢtirmiĢtir”, “Bahis oyunları ekonomik bunalıma neden olmuĢtur” maddeleri mezuniyeti lisans düzeyinde olanlar; “Kulüp yönetimleri, diğer kulüplerde ortaya çıkan Ģike olayından rahatsız olmuĢlardır”, “Bahis oynayanlar, Ģike olgusundan rahatsızdırlar”, ve “Bahis oyunlarında Ģike olduğunu bildiğim halde bahis oynarım” maddeleri ise mezuniyeti ortaöğretim olanlar tarafından vurgulanmıĢtır. “Medyadaki bahis Ģikesi haberleri, bahis oyunlarına olan ilgiyi azaltmıĢtır” maddesi ise en fazla mezuniyeti ilköğretim olanlar tarafından dile getirilmiĢtir (Tablo 4.39.). Ġddaa oyunu oynayanların, “Medyadaki bahis Ģikesi haberleri, bahis oyunlarına olan ilgiyi azaltmıĢtır”, “Medyadaki bahis Ģikesi haberleri, bahis oyunlarına olan ilgiyi arttırmıĢtır”, “Bahis oyunları ekonomik bunalıma neden olmuĢtur”, “Bahis Ģikesini öğrenince Ġddaa gibi bahis oyunlarına olan ilgim azalmıĢtır” ve “Bahis Ģikesini öğrenince spora olan ilgim azalmıĢtır” maddeleri en fazla mesleği çiftçilik olan katılımcılar tarafından onaylanmıĢtır. “Futboldaki bahis Ģikesi “kolay yoldan para kazanmak isteyenleri” hızla bahis sektörüne yöneltmiĢtir”, “Profesyonel futbolculardan oynadıkları maçlar üzerine bahis oynayanlar vardır” ve “Medyadaki bahis Ģikesi haberleri bahis oyunlarını popülerleĢtirmiĢtir” maddeleri diğer olarak adlandırılan grup tarafından vurgulanmıĢtır, bu grupta okumakta olan öğrencilerin var olma durumu ön plandadır. ĠĢçi mesleki grubunda olan katılımcılar “Bahis oynayanlar, Ģike olgusundan rahatsızdırlar” ve “Bahis oyunlarında Ģike olduğunu bildiğim halde bahis oynarım” Maddelerine daha fazla katıldıklarını belirtmiĢlerdir. Ġddaa oyunu oynayanların, aylık geliri 1-600 TL aralığında olan katılımcılar “Profesyonel futbolculardan oynadıkları maçlar üzerine bahis oynayanlar vardır” maddesini, 601-100 TL aralığında olanlar “Bahis oyunlarında Ģike olduğunu bildiğim halde bahis oynarım” maddesini, 1001-1500 TL aralığında olanlar “Bahis Ģikesini öğrenince Ġddaa gibi bahis oyunlarına olan ilgim azalmıĢtır” maddesini, 1501-2500 TL aralığında olanlar “Bahis oyunları ekonomik bunalıma neden olmuĢtur” ve “Bahis oyunlarında tüyo almadan kazanmak çok zordur” maddelerini, 2501-üstü TL 65 geliri olanlar ise “Medyadaki bahis Ģikesi haberleri, bahis oyunlarına olan ilgiyi azaltmıĢtır” maddesini vurgulamıĢtır (Tablo 4.40.). Ġddaa oyunu oynayanların, bahis hakkındaki genel görüĢlerin sorgulandığında; “Profesyonel futbolculardan oynadıkları maçlar üzerine bahis oynayanlar vardır.” (p=0,00), “Medyadaki bahis Ģikesi haberleri, bahis oyunlarına olan ilgiyi azaltmıĢtır.” (p=0,01), “Bahis oyunları ekonomik bunalıma neden olmuĢtur.” (p=0,02), “Bahis Ģikesini öğrenince Ġddaa gibi bahis oyunlarına olan ilgim azalmıĢtır.” (p=0,01), “Bahis oyunlarında Ģike olduğunu bildiğim halde bahis oynarım.” (p=0,00), “Bahis oyunlarında tüyo almadan kazanmak çok zordur.” (p=0,01) maddelerinde anlamlı farklılık bulunmuĢtur (Tablo 4.41.). Ġddaa oyunu oynayanların, bahis hakkındaki görüĢlerinin spordaki ilgi düzeyine göre sınıflandırılması incelendiğinde taraftarların “Kulüp yönetimleri, diğer kulüplerde ortaya çıkan Ģike olayından rahatsız olmuĢlardır” ve “Bahis oynayanlar, Ģike olgusundan rahatsızdırlar” maddelerini, yöneticilerin “Bahis Ģikesini öğrenince spora olan ilgim azalmıĢtır.” ve “Bahis Ģikesini öğrenince spora olan ilgim azalmıĢtır”, amatörlerin “Futboldaki bahis Ģikesi “kolay yoldan para kazanmak isteyenleri” hızla bahis sektörüne yöneltmiĢtir” maddelerini, “Medyadaki bahis Ģikesi haberleri bahis oyunlarını popülerleĢtirmiĢtir” ve “Medyadaki bahis Ģikesi haberleri, bahis oyunlarına olan ilgiyi arttırmıĢtır” maddelerini, kendilerini diğer kategorisinde belirtenler “Bahis oyunları ekonomik bunalıma neden olmuĢtur” ve Bahis Ģikesini öğrenince Ġddaa gibi bahis oyunlarına olan ilgim azalmıĢtır” maddelerini vurgulamıĢtır (Tablo 4.42.). 66 6. SONUÇ ve ÖNERĠLER Sonuç olarak çalıĢmamızda futboldaki bahis Ģike skandalının ülkemizdeki toplumsal etki ve yarattığı tepkiler ölçülmeye çalıĢılmıĢtır. YaĢ, iĢ, aylık gelir, eğitim, medeni hal ve cinsiyet gibi bağımsız değiĢkenler futbolda bahis söz konusu olduğunda Ģikeyi önemsiz bir ayrıntı gibi görmektedirler. Ġddaa Bayilerinde 1637 kiĢi, anket doldurarak bu çalıĢmaya gönüllülük ilkesiyle katılmıĢtır. Ankete katılan tüm gruplar bahis Ģikesi ve Ģikeden haberdar ve rahatsızdırlar. Ancak gazete, televizyon, internet ve diğer iletiĢim araçlarıyla iddaa oynarken aynı iletiĢim araçlarının Ģike haberleri görmezden gelinip oynanmaya devam edilmeleri sosyoloji ve psikoloji bilim alanının katkısı olan bir çalıĢmayla açıklanabilir. Spor kavramı özellikle medya dilinde futbol kavramıyla iç içe geçmiĢtir. ġike gibi bir kavramı sporun içinde görmek ekonomik iliĢkileri hızla artan spor için garip karĢılanmamalı. Ya spor ekonomisinin ulaĢtığı boyut yeniden planlanmalı ya da futbolda Ģike olgusuyla dönem dönem duygusal travmalar, hak edilmemiĢ baĢarılar elde etmenin yarattığı hüzünler yaĢanabilir. Futbolda bahis Ģike skandalı Ģunu göstermiĢtir: Profesyonel futbol bir spor değil, bir Ģov aracıdır. Bu yüzden de profesyonel futbol alanı için olsa olsa yasal yasadıĢı kumar organizasyonlarının en büyüğü olduğunu söyleyebiliriz. Kapitalist üretim iliĢkilerinde futbol piyasası ne ahlak ile ne de yasalarla denetim altına alınamaz. Bu büyük kumar organizasyonuna karĢı çıkmak spor bilimcinin de sporseverin de görevi olmalıdır. Futboldaki bahis Ģike skandalı spor alanındaki etik ilkelerin yeniden yeĢertilmesi ve yaĢatılması için tüm tarafların uyacağı ilkelere gereksinim duymaktadır. Spor ortamında güvenin kaybolması rakibe, hakeme hatta kendi takım arkadaĢına Ģüpheyle bakmak Ģikeden arınmayı zorunlu kılıyor. Spor Toto TeĢkilat BaĢkanlığının 29 Haziran 2011 tarihli gazete ilanı ve ardından Bekir Yunus Uçar‟ın baĢkan olarak açıklamaları göstermiĢtir ki: Ġddaa kuponlarında tercih edilen maçların % 93 yabancı liglerden, maçların % 7 si Türkiye liglerinden. Bu da gösteriyor ki ülkemiz insanı bizim takımlara güvenmiyor. Güveni 67 sağlaması gereken kurum, -siyasal iĢlevleri bir kenara bırakıp- sporda güveni sağlamaya, sporu topluma yaymaya odaklanmalı. Sporun ve futbolun ekonomik iliĢkiler için araç değil;amaç değer olarak görülmesinin sağlanması konusunda adımlar atılmalı. Futbol oyunu Spor Toto, Ġddaa ve diğer Ģans oyunlarıyla iliĢkilendirilmemeli. Spor alanlarında ortaya çıkan anlaĢmazlıkların ve yaĢanan problemlerin hukuki çözümünde SPOR MAHKEMELERĠ yetkilendirilmeli. ġans oyunları toplumu kolay yoldan para kazanmaya ittiği için devlet veya özel sektör eliyle oynanması değil tümden Ģans oyunları reddedilmelidir. 2010 yılında Türkiye‟de alt liglerde baĢlayan bahis Ģike skandalı, 2011 yılında Spor Toto Süper Ligi‟nde ortaya çıkmıĢ ve tüm piyasaları “borsa dahil” alt üst etmiĢtir. Etik dıĢı davranıĢların tespit edildiği bahis Ģikesi soruĢturmasında; kulüp baĢkanları, yöneticiler, teknik direktörler, gazeteciler, futbolcular, milli futbolcular ve hatta tutuğu takımın rengine aĢık bir çok kiĢi sorguya alınmıĢ ve bir kısmı tutuklanmıĢtır. ġikesiz, bahissiz bir spor ortamına her zamankinden daha fazla gereksinim duyulduğu bu günlerde sporun dostluk, barıĢ, kardeĢlik ve emeğe saygıyı ileten mesajlarının öne çıkması için toplumun tüm kesimlerinin ortak akla, ortak davranmaya gereksinimi vardır. Toplumsal etkiler spordaki beklenti olumlu olduğu gibi bahis Ģikesi sürecinde yaĢandığı gibi olumsuzda olabilir. Olumsuzluk arttıkça toplum spordan uzaklaĢır. 68 KAYNAKLAR 1. AkĢar T (2005): Endüstriyel Futbol, 1.baskı, Fora iletiĢim Hiz. Ltd. ġti., Ġstanbul s:31. 2. AkĢar T (2010) : Dünya Gazetesi, 04.05.2010. 3. Boniface P (2007): Football & Mondialisation,( Futbol Ve Küreselleşme). Çeviren: Yerguz Ġ, 1. baskı, NTV Yayınları, Ġstanbul, s:13. 4. Hamarat AM (2011) Radikal Hayat., 6-7-2011 s:10. s:11. 5. Kılıç E (2003): Kirli Kramponlar Futbol Mafya Para Siyaset, 1. baskı, Toplumsal DönüĢüm Yayınları, Ġstanbul, s:25-26, s:67, s:73, s:79, s:82, s:87, s:146-147. 6. Koray M (2008): Sosyal Politika, 3. baskı, Imge Kitabevi, Ankara, s:59-60. 7. Kurt M, Atayman V, Kurultay T (1997): Arenada “Show” Modern Sporun Dünü ve Bugünü, 1. baskı, Sorun Yayınları, Ġstanbul s: 55. 8. Simson VYV, Jennings A (1994): Doping-The Lords of the Rings, (Olimpiyatlar Sahtekârlık ve Mafya). Çeviren: Harmancı M, 1. baskı, Milliyet Yayın A.ġ., Ġstanbul, s:64. 9. Stemmler T (2000): Kleine Geschichte Des Fubballspiels (Futbolun Kısa Tarihi). Çeviren: Aça N, 1. baskı, Dost Kitap Evi Yayınları, Ġstanbul, s: 91. 10. ġAHĠN M (2009): Spor Ahlakı ve Sorunları, 2.baskı Evrensel Basım Yayınları, Ġstanbul s:26, s:31, s:5. 11. http://www.burokrathaber.com/detay/avrupa_futbolu_14_milyar_euroyu_bul uyor-2136, EriĢim: 23.11.2009. 12. http://www.cnnturk.com/2011/spor/futbol/07/28/yunanistanda.sike.2.takim.du surldu/624302.0/index.html, EriĢim: 25.08.2011. 13. http://www.cnnturk.com/2011/turkiye/07/03/aziz.yildirim.gozaltinda/621955. 0/, EriĢim: 30.07.2011. 14. http://www.cumhuriyet.com.tr/?hn=151256, EriĢim: 23.07.2010. 15. http://fanatik.ekolay.net/Default.aspx?aType=Detail&KategoriID=88&Articl eID154353&Page=3, EriĢim: 30.08.2011. 16. http://www.fenerbahce.org/kurumsal/detay.asp?ContentID=3, EriĢim: 23.07.2010. 69 17. http://www.ntvmsnbc.com/id/24.941.206, EriĢim: 30.08.2011. 18. http://www.ntvmsnbc.com/id/25025487, EriĢim: 30.08.2011. 19. http://www.ntvmsnbc.com/id/25073492, EriĢim: 30.08.2011. 20. http://www.ntvmsnbc.com/id/25203055, EriĢim: 30.08.2011. 21. http://www.sabah.com.tr/fotohaber/spor/dunyanin_ilk_futbol_klubu?tc=10&a lbumId=20479&page=1, EriĢim: 30.08.2011. 22. http://www.sabah.com.tr/fotohaber/spor/dunyanin_ilk_futbol_klubu?tc=10&a lbumId=20479&page=2, EriĢim: 30.08.2011. 23. http://www.sabah.com.tr/fotohaber/spor/dunyanin_ilk_futbol_klubu/?tc=11& page=3, EriĢim: 30.08.2011. 24. http://www.sabah.com.tr/fotohaber/spor/dunyanin_ilk_futbol_klubu?tc=11&a lbumId=20479&page=4, EriĢim: 30.08.2011. 25. http://www.sabah.com.tr/fotohaber/spor/dunyanin_ilk_futbol_klubu?tc=11&a lbumId=20479&page=10, EriĢim: 30.08.2011. 26. http://www.sportoto.gov.tr/turkiyede-spor-toto.aspx, EriĢim: 30.08.2011. 27. http://www.takvim.com.tr/Spor/2011/04/15/almanyadaki-sike-davasisonuclandi, EriĢim: 30.08.2011. 28. http://www.tff.org/default.aspx?pageID=293 , EriĢim: 03.05.2010. 29. http://www.tff.org/default.aspx?pageid=296, EriĢim: 03.05.2010. 30. http://www.tff.org/default.aspx?pageID=297, EriĢim: 03.05.2010. 31. http://www.tff.org/default.aspx?pageID=316, EriĢim: 03.05.2010. 32. http://www.yeniasir.com.tr/Spor/2010/11/27/sike_davasi_basladi, EriĢim: 10.12.2010. 70 8.EKLER EK-1 MEHMET AKĠF ERSOY ÜNĠVERSĠTESĠ SAĞLIK BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ BEDEN EĞĠTĠMĠ VE SPOR ÖĞRETĠMĠ YÜKSEK LĠSANS ÇALIġMASI “Futboldaki Bahis ġikesinin Toplumsal Etkileri” Sayın Katılımcı, Bu anket, tüm Avrupa‟yı saran ve Türkiye‟nin de içerisinde olan bahis Ģike skandalının ülkemizdeki toplumsal etki ve yarattığı tepkileri ölçmek amacıyla hazırlanmıĢtır. Vereceğiniz yanıtlar “Futboldaki Bahis ġikesinin Toplumsal Etkileri” baĢlıklı çalıĢmamızda bilimsel araĢtırmanın sonuçları açısından değerlidir. Anket yanıtları hiçbir Ģekilde bilimsel amaçlar dıĢında kullanılmayacaktır. Doğru ve tutarlı yanıtlarınız, ilginiz ve desteğiniz için teĢekkür ederim. Faruk Salih ġEKER Mehmet Akif ERSOY Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Beden Eğitimi ve Spor Öğretimi Yüksek Lisans Öğrencisi 1. YaĢınız? 18 ve Altı 19-24 2. Cinsiyetiniz? Erkek 3. Medeni durumunuz? Evli 4. Eğitim düzeyiniz? Ġlköğretim 25-30 31-40 56 ve Üstü 41-55 Kız Bekar Ortaöğretim AyrılmıĢ Önlisans Lisans Çiftçi ĠĢsiz Y.Lisans 5. ĠĢiniz? ĠĢçi Serbest Meslek Memur Diğer 6. Aylık gelir durumunuz kaç TL‟dir? 1-600TL 601-1000TL 1001- 1500 TL 1501- 2500 TL 2501 TL Üzeri Profesyonel sporcu Diğer ……… 7. Spordaki ilgi düzeyiniz nedir? Taraftar Yönetici Amatör sporcu 8. Bahis oyunlarını nereden takip ediyorsunuz? Televizyon Gazete Ġnternet Cep mesaj Diğer ……… 9. Bahis oyunlarını ayda ortalama kaç kez oynuyorsunuz? 1-4 5-8 9 – 12 71 13 – 16 17 ve üzeri 10. Bayiden ayda ortalama kaç TL‟lik bahis oynuyorsunuz? 0-19TL 20-100TL 101-600TL 11. Bahis oyunlarından ayda ortalama kaç TL kazanıyorsunuz? 0-19TL 20-100TL 101-600TL 601- 1500TL 601- 1500TL 1501TL ve üzeri 1501TL ve üzeri 12. Ġnternet ortamında bahis oynuyor musunuz? Evet Hayır 12. soruya cevabınız hayır ise 16. soruya geçiniz. 13. Ġnternet ortamında ayda ortalama kaç kez bahis oynuyorsunuz? 1-4 9 – 12 5-8 13 – 16 17 ve üzeri 14. Ġnternet ortamında bahis oyunlarından ayda ortalama kaç TL‟lik oynuyorsunuz? 0-19TL 20-100TL 101-600TL 601- 1500TL 1501TL ve üzeri 15. Ġnternet ortamında bahis oyunlarından ayda ortalama kaç TL kazanıyorsunuz? 0-19TL 20-100TL 101-600TL 601- 1500TL 1501TL ve üzeri 16. Çevrenizde bahis oynayıp yüksek miktarda para kazanan tanıdığınız var mı? 1.000-10.000TL 10.001-20.000TL 20.001-50.000 17. Çevrenizde bahis oynayıp çok büyük ekonomik çıkmaza giren var mı? Evet Hayır 18. Çevrenizde bahis oynayıp Ģike ile para kazanan tanıdığınız var mı? Evet Hayır 72 50.001ve üzeri Hayır 19. Futboldaki bahis Ģikesi “kolay yoldan para kazanmak isteyenleri” hızla bahis sektörüne yöneltmiĢtir. 20. Kulüp yönetimleri, diğer kulüplerde ortaya çıkan Ģike olayından rahatsız olmuĢlardır. 21. Profesyonel futbolcular, Ģike olaylarından son derece rahatsızdırlar. 22. Profesyonel futbolculardan oynadıkları maçlar üzerine bahis oynayanlar vardır. 23. Medyadaki bahis Ģikesi haberleri, bahis oyunlarına olan ilgiyi azaltmıĢtır. 24. Medyadaki bahis Ģikesi haberleri bahis oyunlarını popülerleĢtirmiĢtir. 25. Bahis oyunları psikolojik bunalıma neden olmuĢtur 26. Medyadaki bahis Ģikesi haberleri, bahis oyunlarına olan ilgiyi arttırmıĢtır. 27. Bahis oyunları ekonomik bunalıma neden olmuĢtur. 28. Bahis oyunlarının Ģikeli olması, toplumsal ahlak anlayıĢındaki çürümeyi gösterir. 29. Bahis Ģikesini öğrenince Ġddaa gibi bahis oyunlarına olan ilgim azalmıĢtır. 30. Bahis Ģikesini öğrenince spora olan ilgim azalmıĢtır. 31. Bahis oynayanlar, Ģike olgusundan rahatsızdırlar. 32. Bahis oyunlarında Ģike olduğunu bildiğim halde bahis oynarım. 33. Bahis oyunlarında tüyo almadan kazanmak çok zordur. 73 Katılıyorum Madde Kararsızım Katılmıyorum Kararınızı X iĢareti ile belirleyebilirsiniz. 9. ÖZGEÇMĠġ Adı ve Soyadı Doğum Yeri ve Yılı Medeni Hali Yabancı Dili Uyruğu Telefon No Elektronik Posta : Faruk Salih ġEKER : Dinar/1985 : Bekar : Ġngilizce : Türkiye Cumhuriyeti : +905442735375 : salih_seker@hotmail.com ĠletiĢim Adresi : Bahçelievler Mah. KıĢla Cad. No:61 15100 Burdur Eğitim Durumu (Kurum ve Yıl): Lise: ġevkiye Özel Anadolu Öğretmen Lisesi : 2000–2003 Lisans: Süleyman Demirel Üniversitesi : 2005–2009 Lisans: Anadolu Üniversitesi : 2011Yüksek Lisans: Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi : 2009- ÇalıĢtığı Kurum/Kurumlar ve Yıl (Mesleki Deneyim): 1. Burdur Gençlik ve Spor Ġl Müdürlüğü Genlik Merkezi : 2010 2.Özel Mübeccel Sayılı Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezi : 2010–2011 3. Özel Çocuklarla Elele Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezi : 2011– Yayınları (SCI ve diğer makaleler): 1. Üyesi Olduğu Mesleki KuruluĢlar 1.Burdur Gençlik Merkezi Gençlik ve Spor Kulübü 74