HEAD-END (SMA TV) Uydu Anten Tesisatı
Transkript
HEAD-END (SMA TV) Uydu Anten Tesisatı
T.C. MĠLLÎ EĞĠTĠM BAKANLIĞI ELEKTRĠK ELEKTRONĠK TEKNOLOJĠSĠ HEAD-END (SMA TV) UYDU ANTEN TESĠSATI 523EO0155 Ankara, 2011 Bu modül, mesleki ve teknik eğitim okul/kurumlarında uygulanan Çerçeve Öğretim Programlarında yer alan yeterlikleri kazandırmaya yönelik olarak öğrencilere rehberlik etmek amacıyla hazırlanmıĢ bireysel öğrenme materyalidir. Millî Eğitim Bakanlığınca ücretsiz olarak verilmiĢtir. PARA ĠLE SATILMAZ. ĠÇĠNDEKĠLER AÇIKLAMALAR .................................................................................................................... ii GĠRĠġ ....................................................................................................................................... 1 ÖĞRENME FAALĠYETĠ–1 .................................................................................................... 3 1. 4‟LÜ LNB (QUADRO LNB)............................................................................................... 3 1.1. Yapısı ve ÇalıĢması ....................................................................................................... 3 1.2. ÇalıĢması ....................................................................................................................... 4 1.3. ÇeĢitleri ......................................................................................................................... 4 1.4. Bağlantı Yapısı.............................................................................................................. 5 UYGULAMA FAALĠYETĠ ................................................................................................ 6 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME ...................................................................................... 7 2. HEAD-END ÜNĠTESĠ ......................................................................................................... 9 2.1. Yapısı ve ÇalıĢması ..................................................................................................... 10 2.2. ÇalıĢması ..................................................................................................................... 10 2.2.1. Çoklu Anahtar (Multiswitch) ............................................................................... 12 2.2.2. Alıcı (Receiver) ................................................................................................... 16 2.2.3. Modülatör ............................................................................................................ 17 2.2.4. Ayırıcı (Tap, Tapoff), Bölücü (Splitter), Prizler ve Konnektörler ....................... 18 2.2.5. BirleĢtirici (Combiner)......................................................................................... 22 2.2.6. Yükseltici (Amplifier) ......................................................................................... 23 2.2.7. Güç Kaynağı (Power Supply) .............................................................................. 23 2.2.8. Dolaplar (Kasalar) ............................................................................................... 24 2.3. ÇeĢitleri ....................................................................................................................... 25 2.4. Bağlantı Yapısı............................................................................................................ 25 2.5. Dağıtım Sisteminde Sinyalin Kalitesini Etkileyen Unsurlar ....................................... 27 UYGULAMA FAALĠYETĠ .............................................................................................. 28 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME .................................................................................... 30 MODÜL DEĞERLENDĠRME .............................................................................................. 32 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 34 KAYNAKÇA ......................................................................................................................... 36 i AÇIKLAMALAR AÇIKLAMALAR KOD 523EO0155 ALAN Elektrik Elektronik Teknolojisi DAL/MESLEK MODÜLÜN ADI HaberleĢme Sistemleri Head-end (SMA TV) Uydu Anten Tesisatı Head-end (SMA TV) Uydu Anten tesisatının nasıl kurulacağını ve nelere dikkat edileceğini gösteren öğrenme materyalidir. 40/32 MüĢterek Uydu Anten Tesisatının Kurulması Modülünü almıĢ olmak Head-End (SMA TV) anten tesisatını projeye uygun olarak kurmak. Genel Amaç Gerekli laboratuvar ortamı sağlandığında rüzgarsız ve yağıĢsız bir havada Elektrik Tesisatı Genel ġartnamesine uygun Head-end (SMA TV) anten tesisatını kurabileceksiniz. Amaçlar 1. Head-end (SMA TV) anten tesisatının anten sistemini, rüzgarsız ve yağıĢsız bir havada montaj krokisine uygun olarak kurabileceksiniz. 2. HEAD-END (SMA TV) uydu anten tesisatında anten yönlerini uydu ayar cihazı kullanarak ayarlayabilecek ve kablolama iĢlemini montaj krokisine uygun olarak yapabileceksiniz. MODÜLÜN TANIMI SÜRE ÖN KOġUL YETERLĠK MODÜLÜN AMACI EĞĠTĠM ÖĞRETĠM ORTAMLARI VE DONANIMLARI Matkap, Çelik Dubel, El takım çantası, Adım Motor, HEAD_END Ünitesi, Splitter Her faaliyet sonrasında o faaliyetle ilgili değerlendirme soruları ile kendi kendinizi değerlendireceksiniz. ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME Öğretmen modül sonunda size ölçme aracı (uygulama, sorucevap, test, çoktan seçmeli, doğru yanlıĢ vb.) uygulayarak modül uygulamaları ile kazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek değerlendirecektir. ii GĠRĠġ GĠRĠġ Sevgili Öğrenci, Abonelerin yayınları net seyredebilmesi ve birtakım multimedya ürünlerinden faydalanabilmeleri için gerekli alıcıların birleĢtirilmesi ve bu alıcılardan elde edilen sinyallerin S-VHF-UHF bandında yayına dönüĢtürülmesi ve bu yayınların tek bir kablo ile dağıtılması iĢlemini yapan sisteme HEAD-END merkezi denir. Bir takım bölücü ve kuvvetlendiriciler sayesinde tek kablodan gelen yayınlar istenilen sayıda eve, odaya, iĢyerine ve apartmanlara dağıtılabilir. Kablo TV üzerinden internet ve paralı TV yayını gibi hizmetlerde sağlanabilir. Çoklu anahtar (Multiswitch) kullanarak uydu ara frekans sinyal dağıtımının yapılması yani uydu yayının dağıtılması bazı binalarda mümkün olmayabilir(Özellikle mevcut yerel TV dağıtım hattının uydu yayınına göre değiĢtirilmesi gereken durumlarda). Daha önce merkezi bir dağıtım sistemi olan binada, merkezden her daireye müstakil bir hat çekmek mümkün değildi. Bu durumda eklenecek uydu kanalları ya HEAD-END merkez panosunda VHF/UHF kanallara dönüĢtürülerek sisteme verilecek (bu durumda kısıtlı sayıda ilave uydu yayını "uydu alıcısı kullanılmadan" kullanıcılar tarafından izlenebilecektir) ya da bir uydu ara frekans polaritesinde istenen aktarıcıların (transponderlerin) yayınları toplanacaktır. Sizler bu modülü tamamladığınızda HEAD-END sistemi nedir, nerelere, nasıl kurulur bu soruların cevaplarını fazlası ile bulabileceksiniz. Son teknoloji ve gereksinimlerin doğurduğu bu sistem artık her yerde karĢımıza çıkmaktadır. ġekil GiriĢ: HEAD END sistemi 1 2 ÖĞRENME FAALĠYETĠ–1 AMAÇ ÖĞRENME FAALĠYETĠ–1 HEAD-END (SMA TV) anten tesisatında kullanılan 4‟lü LNB (Quadro LNB) elemanının yapısını, çalıĢmasını öğrenebilecek ve bağlantısını montaj krokisine uygun olarak yapabileceksiniz. ARAġTIRMA Bu faaliyet öncesinde yapmanız gereken öncelikli araĢtırmalar Ģunlardır: 4‟lü LNB kullanım amaçlarını ve çeĢitlerini araĢtırınız. 4‟lü LNB hakkında bilgi edininiz. AraĢtırma iĢlemleri için internet ortamında araĢtırma yapmanız ve uydu tesisat elemanlarının satıldığı mağazaları gezmeniz gerekmektedir. Ayrıca uydu tesisat ve montajı yapan kiĢilerden ön bilgi edininiz. 1. 4’LÜ LNB (QUADRO LNB) 1.1. Yapısı ve ÇalıĢması LNB (Low Noise Block Converter - düĢük gürültülü blok dönüĢtürücü) çanak antenin uydudan almıĢ olduğu yüksek frekanslı mikrodalga uydu sinyalini güçlendirip alıcının iĢleyebileceği alt frekanslara dönüĢtüren elemandır. LNB çanağın ortasındaki kola takılır. LNB‟lerin çıkıĢlarına bağlanabilecek kullanıcı sayılarına göre çeĢitleri vardır. Dört çıkıĢlı LNB'ler "Quad" ve "Quattro" (Quadro) olmak üzere 2 ana türdedir. "Quad" üniversal LNB bir çanağı 4 farklı kullanıcıya birbirinden bağımsız olarak tüm polariteleri izleyebilecekleri Ģekilde dağıtmakta kullanılır. "Quattro" (Quadro) LNB ise 4 farklı polariteyi aynı anda vermektedir. Her çıkıĢında sadece ait olduğu polarite bulunur. Bir merkezi sistemden dağıtım için kullanılır. Resim 1.1‟de dörtlü bir LNB görülmektedir. Resim 1.1: "Quattro" (Quadro) LNB 3 Bir LNB esas olarak üç ana kısımdan oluĢur; Besleme ağzı (feed) , Yükseltici (amplifier), Alt frekansa dönüĢtürücü (converter). 1.2. ÇalıĢması Quadro LNB‟nin çalıĢmasına geçmeden önce LNB‟lerin çalıĢmasını kısaca hatırlayalım. LNB‟ler çanağın topladığı yüksek frekansta mikrodalga sinyalleri güçlendirip alıcının (receiver) iĢleyebileceği daha düĢük frekans bandına indirip anten kablosundan alıcıya iletir. Çanak anten uydudan gelen yayını odak noktasına toplar, LNB ise toplanmıĢ olan bu mikrodalga (2-50GHz) sinyali güçlendirip üzerinde elektronik iĢlemlerin daha rahat yapılabileceği daha alt bir frekans bandına (1-2GHz) dönüĢtürmektedir."Quad" üniversal LNB bir çanağı 4 farklı kullanıcıya birbirinden bağımsız olarak tüm polariteleri izleyebilecekleri Ģekilde dağıtmakta kullanılır. Ġçinde aynı besleme ağzına (feede) bağlanarak tek kabinin içine yerleĢtirilmiĢ 4 tane genel (üniversal) LNB bulunur. "Quadro" LNB ise her bir çıkıĢından AltV, AltH, ÜstV, ÜstH olmak üzere 4 farklı polariteyi aynı anda vermektedir. Her çıkıĢında sadece ait olduğu polarite bulunur. Bir merkezi sistemden dağıtım için kullanılır. Bir Quadro-LNB dört ayrı kullanıcı veya çoklu anahtara (multiswitch) bağlanmak için dört adet uydu ara frekans çıkıĢına sahiptir. Bunlar; Low Band V Low Band H High Band V High Band H : Dikey(Vertikal) Alt bant : Yatay(Horizontal) Alt bant : Dikey(Vertikal) Üst bant : Yatay(Horizontal) Üst bant Bu çıkıĢların frekans bandı alt bant için 950 - 2050 MHz arası, üst bant için de 1050 2150 MHz arasıdır. 1.3. ÇeĢitleri LNB‟ler çok çeĢitli özelliklerine göre sınıflandırılabilmekte ve çeĢitlere ayrılabilmektedir. Ancak burada temel amacımız müĢterek uydu anten sistemlerini ve elemanlarını incelemek olduğundan LNB‟lerin çıkıĢ sayılarına göre çeĢitlerini inceleyeceğiz. LNB‟lerin çıkıĢlarına bağlanabilecek kullanıcı sayılarına göre farklı çeĢitleri vardır. Tek kullanıcıya hitap eden tek çıkıĢlı LNB, 2 çıkıĢ F konnektörü bulunan "Dual" ve "Twin" LNB'ler bulunur. Dual LNB tek bandın tek polaritesini (V) bir çıkıĢ tek polaritesini (H) diğer çıkıĢ sabit olarak verir. Dual ve Twin LNB'lerin dıĢ görünüĢleri birbirine çok benzer. Twin Universal bir LNB‟nin iki çıkıĢının her birinde tek genel LNB'de bulunan 4 polarite de bulunur. Ġçinde aynı besleme ağzına (feede) bağlanarak tek kabinin içine yerleĢtirilmiĢ 2 tane genel LNB bulunur. Böyle bir LNB ile tek çanağı paylaĢan iki uydu alıcısı, iki ayrı çanak varmıĢ gibi 4 birbirinden bağımsız olarak tüm kanalları izleyebilir. Dual LNB ise bir merkezi dağıtımda hem V, hem de H polaritelerini aynı anda dağıtabilmek için kullanılır. Dört çıkıĢlı LNB'ler de "Quad" ve "Quadro" olmak üzere 2 ana türdedirler ve bunların da standart (Standard), geliĢtirilmiĢ (Enhanced) ve gene (Universal) tipleri bulunur. "Quad" genel LNB bir çanağı 4 farklı kullanıcıya birbirinden bağımsız olarak tüm polariteleri izleyebilecekleri Ģekilde dağıtmakta kullanılır. Ġçinde aynı besleme ağzına bağlanarak tek kabinin içine yerleĢtirilmiĢ 4 tane genel LNB bulunur. "Quadro" LNB ise her bir çıkıĢından AltV, AltH, ÜstV, ÜstH olmak üzere 4 farklı polariteyi aynı anda vermektedir. Her çıkıĢında sadece ait olduğu polarite bulunur. Bir merkezi sistemden dağıtım için kullanılır. Halen Avrupa da en yaygın olarak kullanılan Astra + Hotbird baĢta olmak üzere birbirine yakın 2 uydunun yayınlarını tek çanakla alabilmek için geliĢtirilmiĢ çok odaklı (multifocus) çanak ve LNB‟lerde bulunmaktadır. Bu tekparça (Monoblock) LNB aslında 2 besleme ağzı + 2 genel LNB + DiSEqC anahtardan (switchten) oluĢmaktadır ve bir tek F konnektörlü çıkıĢa sahiptir. Alıcı DiSEqC, 22KHz ve 14/18V besleme seçimlerini kullanarak her iki uydunun toplam 8 polaritesindeki birkaç bin farklı kanal uydu yayınından istediğini seçebilmektedir. Bu tip LNB'ler ancak birbirine belli bir sabit mesafedeki iki uydu için kullanılabilir. Bu tür ve diğer çok çanaklı uygulamalarda kullanılabilmek üzere geliĢtirilmiĢ kendinden DiSEqC anahtarlı bir giriĢ ve bir çıkıĢ F konnektörü bulunan "geçiĢli LNB" tipleri vardır. Resim 1.2: Çift çıkıĢlı LNB iç yapısı ve çift çıkıĢlı LNB dıĢ görünüĢü 1.4. Bağlantı Yapısı Quadro LNB‟lerin iç yapılarında bahsedildiği gibi 4 adet çıkıĢları bulunmaktadır. Quad LNB ler 4 ayrı kullanıcının bağımsız olarak kullanımına izin veren çıkıĢlara sahip olduğu için LNB „den kullanıcılara bağlantı yapılırken LNB‟nin 4 adet çıkıĢı direkt olarak kullanıcıların alıcılarına (receiverlarına) bağlanır. Quadro LNB‟ler ise çoklu anahtarlarla (multiswitch) birlikte kullanılmaktadır. Bunların bağlantıları ise LNB çıkıĢları çoklu anahtarlarların gerekli giriĢlerine bağlanarak yapılmaktadır. 5 UYGULAMA FAALĠYETĠ UYGULAMA FAALĠYETĠ ĠĢlem Basamakları Öneriler Projeye uygun malzeme seçiniz. Malzeme seçiminde malzemelerin proje için uygun olup olmadığına dikkat ediniz. Antenlerin aparatlarını birleĢtiriniz. Anten aparatlarını birleĢtirirken doğru aparatı doğru yere yerleĢtirmeye dikkat ediniz. Antenlerin iĢaretleyiniz. Antenleri bağlayınız. noktalarını Anten bağlantı noktalarını iĢaretlerken doğru yerleri iĢaretlemeye dikkat ediniz. bağlantı bağlantı noktalarından Antenleri bağlantı noktalarından bağlarken dikkatli olunuz. LNB‟yi antene monte ederken montaj parçalarının zarar görmemesine dikkat ediniz. LNB‟yi antene monte etmek. 6 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki soruları cevaplayarak faaliyette kazandığınız bilgi ve becerileri ölçünüz. AĢağıda boĢ bırakılan parantezlere, cümlelerde verilen bilgiler doğru ise D, yanlıĢ ise Y yazınız. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. (…) LNB‟nin Ġngilizce açılımı “Low Noise Block Converter” dir. (…) LNB‟nin Türkçe karĢılığı yüksek gürültülü dönüĢtürücüdür. (…) LNB‟ler uydudan alınan sinyalleri alıcıların iĢleyebileceği frekans değerlerine dönüĢtüren elemanlardır. (…) Ġki kullanıcının bir çanağı bağımsız olarak kullanmalarını sağlayan LNB çeĢidi Tekli LNB dir. (…) Quad LNB‟ler 4 kullanıcının tek çanağı bağımsız kullanması içindir. (…) Quadro LNB‟ler çoklu anahtarlarlı sistemlerde kullanılmak için yapılmıĢ 6 çıkıĢa sahip LNB‟lerdir. (…) Quadro LNB‟ler sadece iki alt bant (yatay ve dikey) ara frekans çıkıĢına sahiptirler. (…) Quadro LNB‟lerde dikey alt bant, dikey üst bant, yatay alt bant ve yatay üst bant olmak üzere 4 ara frekans çıkıĢı mevcuttur. (…) Quad LNB içinde, aynı besleme ağzına bağlanarak tek kabinin içine yerleĢtirilmiĢ 2 tane genel LNB bulunur. (…) Çok odaklı (Multifocus) çanak ve LNB‟ler 2 uydunun yayınlarını tek çanakla alabilmek için geliĢtirilmiĢ sistemlerdir. 7 Bir arkadaĢınızla birlikte yaptığınız uygulamayı değerlendirme ölçeğine göre değerlendirerek, eksik veya hatalı gördüğünüz davranıĢları tamamlama yoluna gidiniz. ĠĢlem Basamakları Evet Hayır 1. El takımlarını (yan keski, kargaburnu…) tam olarak hazırladınız mı? 2. Projeye uygun malzeme seçtiniz mi? 3. Seçilen malzemeleri uygun Ģekilde birleĢtirdiniz mi? 4. Bağlantı noktalarını iĢaretlediniz mi? 5. Sistemin bütün malzemelerinin bağlantılarını yaptınız mı? 6. Mesleğe uygun kıyafet (önlük) giydiniz mi? 7. ÇalıĢma alanını ve aletleri tertipli düzenli kullandınız mı? 8. Montaj alanının temizlik düzenine dikkat ettiniz mi? 9. Montaj iĢlemine geçmeden önce malzemeleri kontrol ettiniz mi? 10. Zamanı iyi kullandınız mı? DEĞERLENDĠRME Yaptığınız değerlendirme sonunda hayır Ģeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Eksiklerinizi araĢtırarak ya da öğretmeninizden yardım alarak tamamlayabilirsiniz. Cevaplarınızın tamamı evet ise bir sonraki faaliyete geçiniz. 8 ÖĞRENME FAALĠYETĠ–2 ÖĞRENME FAALĠYETĠ–2 AMAÇ Head-end (SMA TV) uydu anten tesisatında anten yönlerini uydu ayar cihazı kullanarak ayarlayabilecek ve kablolama iĢlemini montaj krokisine uygun olarak yapabileceksiniz. ARAġTIRMA Bu faaliyet öncesinde yapmanız gereken öncelikli araĢtırmalar Ģunlardır: HEAD-END (SMA TV) ünitesi nedir, Niye ihtiyaç duyulur araĢtırınız. Çevrenizde bir uydu anten tesisatı kuran iĢletme varsa onu ziyaret ederek gerekli bilgileri alınız. Bir anten tesisatı kurulurken yanında bulunarak izlenimlerinizi not alınız. AraĢtırma iĢlemleri için internet ortamında araĢtırma yapmanız, teknik servisleri gezmeniz ve HEAD-END (SMA TV) sistemini kullanan kiĢilerden ön bilgi almanız gerekmektedir. 2. HEAD-END ÜNĠTESĠ HEAD END (SMATV -Satellite Master Antenna TV) site, tatil köyü, otel, iĢ merkezi, hastane, vb. yerleĢim yerlerinde tek kablo üzerinden istenilen sayıda TV kanalının iletilmesi için oluĢturulan sisteme denir. ġimdi bu sistemleri inceleyelim. HEAD-END merkezi sistem sitelerde, otellerde kullanıcıların çok olduğu yerlerde kullanılır. Head-End sistemi bir merkeze kurulur. Bu merkezde kanalların alınacağı uyduya yönlendirilmiĢ çanaklar ve HEAD-END sisteminden oluĢur. Ayrıca bu sistem kanallarla sınırlıdır. (45 kanal civarında) Ġstenilen 45 kanal kullanıcıları tarafından seçilir ve sistem kurulur. Bu merkezden tek kablo üzerinden kullanıcılarına bölünerek verilir. Kullanıcılar evlerinde bağımsız olarak birden fazla TV izleyebilirler. Burada merkezde 45 kanal varsa her kanal için bir alıcı (receiver) var anlamına gelir. TV tünerlerinde S 04 den S41 ve VHF III 5 de 12 bantlar arasında yayın gönderilir, evlerde kabloyu doğrudan TV ye takarak seyretme imkanı verir. Bu sistemin merkezde kurulması 20.000$ civarında tutar bunu kurduktan sonra artık buradan alınacak kablo ile istediğiniz kadar aboneye yayın verebilirsiniz. Bu merkezden sonra yayının zayıfladığı yerde yükseltici ile güçlendirerek devam edebilirsiniz. Bu tip sistemler genellikle villalarda oda sayısının çok olması ve TV sayısının da fazla olmasından dolayı tercih edilirler. HEAD-END sisteminde abone sayısı ne kadar çok olursa maliyet o kadar düĢer. 9 2.1. Yapısı ve ÇalıĢması HEAD-END (SMATV -Satellite Master Antenna TV) ve MATV (Master Antenna TV ) terimleri uydudan ve havadan gelen (terrestrial) sinyallerin birlikte veya ayrı ayrı alımı, iĢlenmesi ve dağıtımı ile ilgili tüm ürün ve sistemleri belirtmek için kullanılır. Çoklu anahtar (Multiswitch) kullanarak uydu ara frekans sinyal dağıtımının yapılması yani uydu yayının dağıtılması bazı binalarda mümkün olmayabilir. (Özellikle mevcut yerel TV dağıtım hattının uydu yayınına göre değiĢtirilmesi gereken durumlarda). Daha önceden binada bir merkezi dağıtım sistemi var ise bu merkezden her daireye müstakil bir hat çekmek mümkün değildi. Bu durumda eklenecek uydu kanalları ya HEAD-END merkez panosunda VHF-/UHF- kanallara dönüĢtürülerek sisteme verilecek (bu durumda kısıtlı sayıda ilave uydu yayını "uydu alıcısı kullanılmadan" kullanıcılar tarafından izlenebilecektir) ya da bir uydu ara frekans polaritesinde istenen yansıtıcıların (transponderlerin) yayınları toplanacaktır. 2.2. ÇalıĢması Bir SMATV sistemi birçok son kullanıcı arasında, uydudan ve havadan gelen (terrestrial) sinyaller için kaynağın paylaĢılması yoludur. Büyük ve orta ölçekli projelerde, müĢterilerin istediği yerli, yabancı yayınların uydu üzerinden alınması ve ilgili mahallere dağıtılmasını ve net olarak TV görüntülerinin kullanıcı tarafından izlenmesini sağlar. Bu sistem, TV priz sayısı çok olan (kullanıcı sayısının yoğun olan) projelerde çok verimlidir ve maliyeti diğer TV yayın izleme sistemlerine göre düĢüktür. Bu sistem aynı zamanda, kablolu TV ve sayısal (dijital) TV dağıtıcı sistemleri ile bütünleĢerek birlikte çalıĢabilir. Sistem antenler, merkezi ünite ve saha dağıtım ekipmanlarından oluĢur. Antenler, izlenecek uyduya göre seçilir. Merkezi ünite (modülatör, receiver, tapoff, splitter.) ise, toplam izlenecek kanal sayısına göre tespit edilir. Bu ünitede, sayısal/analog(dijital/analog) alıcı üniteleri, ana kasa ve diğer modüller bulunmaktadır. Dağıtım ekipmanları olarak ise ana ve dağıtım hat yükselteçleri, tap-off, splitter, TV prizleri ve konnektörler kullanılmaktadır. GeliĢen teknoloji ile beraber SMATV sisteminde kullanılan kablo üzerinden TV yayını yanında birçok hizmet de sunulabilmektedir. Örneğin yüksek hızlı internet, dahili telefon sistemi, bilgi (info) kanalı, çeĢitli etkileĢimli (interaktif) hizmetler, kamera güvenlik sistemi vb. bunlardan bazılarıdır. Günümüzde sayıları giderek artan sayısal yayın paketlerini (Digitürk, Star Digital, Cine+ ...) SMATV sistemi bünyesinde seyrettirmek de çok kolaydır. SMATV, sistem merkezine konulacak özel dönüĢtürücüler ile (QPSK/QAM transmodulator) bu yayın paketlerini oluĢturan 70–80 tane TV kanalını, sadece 7-8 tane VHF veya UHF kanalından iletmek mümkündür. Böylece bu sistem sayesinde kullanılan birden fazla sayısal yayın paketleri kutuları yerine tek bir kutu (set top box) almak suretiyle bu yayınları izleyebileceklerdir. Aynı zamanda bu tip yayınları izlemek için kullanılan uydu anteni 10 ihtiyacı ortadan kalkacak ve böylece bu tip sistemler için istenen kurulum ücreti de ortadan kalkmıĢ olacaktır. Ayrıca SMATV‟de etkileĢimli hizmetler için uygun altyapı bulunmaktadır. Genel olarak uydu ve havadan gelen sinyallerin dağıtımı için iki farklı metod kullanılır. IF spektrumunun yeniden dönüĢtürülerek seçilen yansıtıcı yayınlarının yeniden dizildiği ve tek kablonun içinde dağıtıldığı sisteme HEAD-END sistemi denilmektedir. Bu sistemde merkezden farklı bir dağıtımı seçerek istemek mümkün olmamaktaydı. Ancak modern tam sayısal tek kablo üzerinden dağıtımlarda DiSEqC Seviye 1.1 veya 2.1 sistemlerinin sağladığı tam esnek (fleksibl) tanımlamalar sayesinde 30‟a kadar hane sayısı için her birinin alt ve üst bantları, dikey ve yatayları olan en az iki uydu pozisyonu (8 polarite) tek kablolu dağıtımla gerçekleĢtirilebilmektedir. Tipik bir SMATV sistemi aĢağıda sıralanan ana bölümlerden oluĢur. Karasal yerel anten(Terrestrial antenler) Uydu antenleri Quadro LNB (Low Noise Block) Çoklu anahtar (Multiswitch) Alıcı (Receiver) Modülatör Ayırıcı (Tap, Tapoff), bölücü (Splitter), prizler BirleĢtirici (Combiner) Yükseltici (Amplifier) Güç kaynağı (power) Resim 2.1: Temel bir Head-end sistemi 11 Bu tip bir sistem temel olarak söyle çalıĢmaktadır. Öncelikle Ģunu belirtmek gerekir ki bu tip sistemlerde kullanılacak elemanların özellikleri kullanıcı sayısına ve istenilen özelliklere göre değiĢmektedir. Anlatacağımız sistem 2 uydu anteni ile yapılmıĢ bir örnektir. Uydu antenlerinden quadro LNB‟lerle alınan sinyaller çoğullanmak için çoklu anahtara (multiswitch) gelir. Çoklu anahtarlar (Multiswitch) bilindiği gibi antenlerden gelen sinyallerin çoğullanarak alıcılar(receiverlar) tarafından kullanılmasını sağlamaktadır. Çoklu anahtarlar tarafından çoğullanan çıkıĢlar sistemin özelliğine göre sayıları belirlenecek alıcılara gider. Alıcılardan çıkan ses (audio) ve görüntü (video) sinyalleri ise modülatörlere giriĢ yapılmaktadır. Modülatörlerden çıkan sinyaller ise bir birleĢtirici (combiner) ile birleĢtirilerek tek bir kabloya indirgenmiĢ ve artık TV‟lerde kullanılabilecek Ģekle gelmiĢtir. BirleĢtiricilerden çıkan TV sinyali sistemin özelliğine, mesafeye göre zayıflayabileceği için, hat çekimi sırasında sinyalin kalitesi ölçülerek zayıflamanın olduğu yerlerde yükselteçler kullanılarak sinyal güçlendirilmelidir. Ayrıca tek kablo ile gelen sinyalin gerek bina içerisinde gerekse daire içerisinde birçok daire veya odaya paylaĢtırılması gereken durumlarda ayırıcı (tap) ve bölücü (splitter) gibi elemanlar kullanılarak sinyal çoğullanmalıdır. Son olarak bu sinyallerin TV‟ ye aktarılması için prizler kullanılmaktadır. Bu tip bir tesisatın çekiminde kullanılacak kablo ve konnektörlere de dikkat edilmelidir. Örneğin çok uzak mesafelere dağıtım yapılacak ve kablo yeraltından veya kanalizasyon kanallarından geçirilecekse, kablonun çeĢitli haĢerelerden (böcekler, fare gibi) zarar görmemesi ve sinyalin zayıflamaması için içinde vazelin kaplaması bulunan RG–11 tipi kablo kullanılmalıdır. Tabi dairelere çekilecek kablolarda da Rg–6 tipi koaksiyel kablo kullanılmalıdır. Konnektörler ise kablonun kalınlığına uygun çapta seçilmelidir. Ek yapılması gereken durumlarda ise penslerle sıkmalı T ve F tip bağlantı elemanları kullanılmalıdır. Resim 2.2: RG6 Kablo için sterling bağlantı sıkıĢtırma ve rg11 için sıkmalı f bağlantı pensesi Sistemin çalıĢmasını bu Ģekilde inceledikten sonra, Ģimdi de HEAD-END sistemlerinde kullanılan (yukarda belirttiğimiz) ve daha önce anlatmadığımız temel elemanları ve özelliklerini inceleyelim. 2.2.1. Çoklu Anahtar (Multiswitch) Çoklu anahtarlar (Multiswitchler) uydu antenlerinden alınan sinyalleri kullanıcılar arasında bağımsız olarak paylaĢtıran ara birim elemanlarıdır. Çok sayıda kullanıcının bir ortak antenden yararlanabilmeleri için kullanılan yöntemlerden birisi çoklu anahtar 12 kullanarak uydu ara frekansı (IF) paylaĢımı yapmaktır. Çoklu anahtara bağlanan kullanıcıların herbiri tek kullanıcılı bir sistemdeki kullanıcının aldığı uydu sinyallerinin hepsini aynen alır. Bir çoklu anahtar temel yapı olarak üzerinde giriĢleri ve çıkıĢları barındırır. Çoklu anahtarlar giriĢ ve çıkıĢ sayıları ile ardıĢıl (kaskad) bağlantıya sahip olup olmamalarına göre isimlendirilir. Örneğin (9x8)‟lik bir çoklu anahtarın 9 adet giriĢi ve 8 adet çıkıĢı vardır. Bu çoklu anahtar 2 adet çanak anten üzerindeki quadro (4‟lü) LNB‟den gelen 8 giriĢe ek olarak 1 adette normal TV anteninden veya kameradan gelen bilgiyi (UHF, VHF) alarak, çıkıĢından 8 adet kullanıcının (receiver) bağımsız olarak kullanmasını sağlar. Çoklu anahtarlar LNB‟ler aracılığı ile uydu antenlerinden alınan sinyallari uydu ara frekansı (IF) paylaĢımı esasına göre paylaĢtırarak kullanıcıların bağımsız olarak kullanmalarını sağlar. Resim 2.3‟te (9x8)‟lik bir çoklu anahtar görülmektedir. Çoklu anahtarın üst kısmında 9 adet giriĢ bulunmaktadır. Bu 9 bağlantı noktasından sağdan-sola ilk 8 adedi iki adet çanak antene bağlı 2 adet 4‟er çıkıĢlı quadro LNB‟lerin çıkıĢlarının bağlanması için, diğer bağlantı noktası ise harici bir TV (UHF, VHF) anteni bağlantısı içindir. Diğer uçlar ise 8 adet kullanıcı (receiver) çıkıĢ bağlantı noktalarıdır. Çoklu anahtar üzerindeki bazı yazıların anlamları ise; SAT SYSTEM A : 1.çanak anten sistemi giriĢleri SAT SYSTEM B : 2.çanak anten sistemi giriĢleri Low Band V : Dikey Alt tant Low Band H : Yatay Alt tant High Band V : Dikey Üst tant High Band H : Yatay Üst tant Terr. : Karasal TV anten (UHF, VHF) bağlanması için Receiver 1...8 : ÇıkıĢ uçları Resim 2.3: (9x8)’lik bir çoklu anahtar Çoklu anahtarlar giriĢ ve çıkıĢ sayılarına göre çeĢitlere ayrılmaktadır. GiriĢ ve çıkıĢ sayılarına göre çok çeĢitli çoklu anahtarlar bulunmasına rağmen temel olarak aĢağıdaki Ģekildedir; (9x8) çoklu anahtar (9x8) ardıĢıl (kaskad‟lı) çoklu anahtar (9x16) çoklu anahtar (9x16) ardıĢıl (kaskad‟lı) çoklu anahtar 13 (9x8)‟lik bir çoklu anahtarın daha önce değinildiği gibi 9 adet giriĢi ve 8 adet çıkıĢı bulunmaktadır. Standart çoklu anahtarların yetersiz kaldığı yerlerde çıkıĢ kullanıcı sayısını artırmak için ardıĢıl özellikli çoklu anahtarlar kullanılmaktadır. 17x8 çoklu anahtar 4 uydu anteninin 8 uydu alıcısı tarafından ortak kullanılması içindir. Bir çoklu anahtar uydu anten sistemine bağlanırken öncelikle çanak antenlerin LNB‟lerinden gelen alt ve üst bant yatay ve dikey ara frekans uçlarının bağlantıları çoklu anahtar üzerindeki LNB giriĢ yerlerine dikkatli bir Ģekilde bağlanır. Daha sonra eğer ihtiyaç varsa TV anteni Terr. (Terrestrial-yerel) giriĢine bağlanır. Son olarak çıkıĢ alıcı (receiver) bağlantıları yapılarak sistem tamamlanır. AĢağıdaki resim 2.4‟te eski (2x6)‟lik çoklu anahtarlı bir sistemin bağlantısı verilmiĢtir. Burada dörtlü LNB‟den gelen 4 çıkıĢın ikisi çoklu anahtara girilerek 6 kullanıcıya çıkartılmıĢtır. LNB‟nin kalan 2 çıkıĢı ise yine bağımsız kullanıcılar tarafından kullanılabilecektir. Resim 2.4: 2x6’lik çoklu anahtarlı bir sistemin bağlantısı ġekil: 2.1‟de 9x8‟lik çoklu anahtarlı bir sistemin komple bağlantısı verilmiĢtir. Buradaki sistemde (9x8) çoklu anahtar kullanılmıĢtır ve iki uydudan 8 alıcıya dağıtılmıĢtır. Eskiden 4 çıkıĢlı LNB yoktu en fazla 2 çıkıĢlı vardı hatta daha öncesinde 2 çıkıĢlı LNB de yoktu çoklu anahtarlar kullanılıyordu. Çoklu anahtar 4 çıkıĢlı, 6 çıkıĢlı, 8 çıkıĢlı ve 12 çıkıĢlı olarak üretiliyor hatta bazı firmalar 2 adet 8 çıkıĢlıyı birleĢtirip 16 çıkıĢlı olarak piyasaya sunmuĢlardır. Ancak Ģimdi 8 çıkıĢlıya kadar LNB var artık 8‟den sonrası için çoklu anahtarlar kullanılıyor bu da en fazla 12 daireye kadardır. Bundan sonra ardıĢıl sistemi devreye girer bu da bir sonraki örnekte anlatılmaktadır. 14 Bu çoklu anahtar sisteminde çanaklar kurulur (1 veya 2 çanak). Çanaklara quadro LNB takılır. Bu LNB‟lerde 4 çıkıĢ vardır ve alt bant V, alt bant H, üst bant V, üst bant H olarak yayınlar alınır. Daha önce bahsedildiği gibi çoklu anahtarda da aynı giriĢ yerleri vardır ve yerlerine bağlanır. Tüm dairelerden gelecek kesintisiz ve bağımsız kablolar bu çoklu anahtar çıkıĢlarına bağlanır ve evlerdeki alıcılarda diseqc ayarları Tone Burst olarak A ve B olarak ayarlanır. Çoklu anahtarda A giriĢ ve B giriĢ vardır. A giriĢe hangi uydu bağlandı ise alıcı da ona göre ayarlanmalıdır. Bu Ģekilde apartmanlarda bir veya iki çanak ve çoklu anahtar kullanılarak hem apartmanlarda çanak kirliliğine son verilir hem de daha ucuza mal edilmiĢ olur. ġekil 2.1: 9x8’lik çoklu anahtarlı bir sistemin komple bağlantısı Ayrıca merkezi sistemler apartmanları güzelleĢtirir ve kiremitlerin kırılmasını de önlemiĢ olur. ġekildeki yerel anten giriĢi çoklu anahtarlarda bulunan yerel anten giriĢine; eğer çatıda VHF ve UHF anten ve santralı varsa santral çıkıĢını çoklu anahtardaki Terr. (veya ANT.) giriĢine girerek uydu anten kablo üzerinde evlere hem uydu yayını hem de yerel yayını taĢımıĢ olur. Evlerde uydu prizi kullanarak uydu yayını ve yerel yayını ayırtarak TV‟den TV‟ye uydudan uyduya bağlayarak tek kablo üzerinde aynı anda uydu yayını ve yerel yayını seyretmek mümkündür. Resim 2.5‟te ise çoklu anahtarların ardıĢıl bağlanması ile ilgili bir örnek gösterilmiĢtir. ArdıĢıl sistemi, normal çoklu anahtarlarla 12 daireye kadar olur veya 16 çıkıĢlı olur, bunlardan sonra ardıĢıl devreye girer. ArdıĢıl sistemi daha sağlıklıdır. Çünkü ardıĢıl sistemine her zaman ilave etmek mümkündür. Örnekten de anlaĢılacağı gibi bir tane 9x16 ardıĢıl, bir tanede 9x8 normal çoklu anahtar kullanarak 24 15 çıkıĢı elde edilmiĢtir. Bu Ģekilde devam ederek istenilen sayıda kullanıcı sayısına ulaĢılması mümkündür. Aynı mantıkla 48 çıkıĢı elde etmek için ise 2 adet 9x16 ardıĢıl üstte ve 1 adet 9x16 normal en alta olarak dizilir 16+16+16=48 çıkıĢ elde edilmiĢ olur. ArdıĢıl bağlantı yapılırken dikkat edilmesi gereken bir husus da ardıĢıl sisteminde kullanılan çoklu anahtarların beslenmesi durumudur. ArdıĢıl çoklu anahtar bağlantısı yapılırken ardıĢıl özellikli çoklu anahtar en üstte olur. Altında ise yine ardıĢıl özellikli veya artırılmak istenilen kullanıcı sayısına göre normal çoklu anahtarlar yer alır. Ġlk çoklu anahtar enerjiye bağlanır. Diğer çoklu anahtarlar ise enerjisini ilk (ana makine) çoklu anahtardan alır. Resim 2.5: Çoklu anahtarların ardıĢıl bağlanması 2.2.2. Alıcı (Receiver) Arttech 19 " HSR 9001 Rock tipi alıcı, HEAD-END sistemleri için profesyonel çözüm isteyen yerlere tavsiye edilebilir. Bu cihazlar daha sağlıklı bir görüntü ve uzun süreli dayanıklılık sağlamaktadır. Mpeg 2 Digital DVB Uyumlu AV ÇıkıĢı 19 standardına uygun esnek ve entegre olabilen estetik yapıdırlar. Uzaktan kumanda olmaksızın programlanabilirler. Kablo TV ve analog yayınlar için entegrasyon sağlamaktadır. Yüksek hassasiyetli LNB giriĢi sayesinde daha net ve hassas görüntüler elde edilmektedir. 16 Eğer bulunduğunuz yerlerde uzun süreli yayın izleniyor ve abone sayısı çok ise bu cihazları tercih etmeniz doğru olacaktır. Aynı dolabın içerisinde sıralı Ģekilde yerleĢtirilerek yer avantajı sağlarlar. Resim 2.6: Rock tipi alıcılar Resim 2.7: Rock tipi alıcı 2.2.3. Modülatör Ortak anten sistemlerinde kullanılan tek yan bant mono ses (audio) modülatör C/N (Carrier to Noise- taĢıyıcı gürültü) oranı 58 dB'nin üzerindedir. MS 511 her bir TV kanalı için modülasyon SAW (surface acustic wave filter) filtreli olarak yapmaktadır. HEAD-END sisteminin ana parçalarından birisi de modülatörlerdir. Tek yan bant ve çift yan olarak da gruplandırılmıĢlardır. Piyasadaki sistemlerde daha çok tek yan bant tercih edilmektedir. Resim 2.8: Modülatör ön yüzü 17 Resim 2.9: Modülatör arka yüzü 2.2.4. Ayırıcı (Tap, Tapoff), Bölücü (Splitter), Prizler ve Konnektörler Tap: TV dağıtım hatlarında kullanılan ayırıcı (yan çıkıĢ) elemanı. Farklı yayın frekanslarını birbirinden ayırmak için kullanılmaktadır. Örneğin kablolu TV, sayısal uydu yayını, Ģifreli yayınlar gibi farklı polaritedeki yayınları ayırmak bu elemanın görevidir. Splitter (Ayırıcı, dağıtıcı): Bir iĢareti iki veya daha fazla yola ayırmak veya dağıtmak için kullanılan alet veya sistem. Daha çok sinyalleri istediğimiz sayıda çoğaltmak için tercih edilirler. AĢağıda bunların çeĢitlerini göreceksiniz. 1/4 Aktif Splitter, 900–2150 MHz Aktif Bölücü - Aktif Splitter GeçiĢ Kazancı +2Db. Girilen sinyali 4‟e bölmektedir. Resim 2.10: 1/4 Aktif splitter 1/6 Aktif Splitter. Bu eleman ise giriĢine gelen tek sinyali 6‟ya bölmektedir. Hem AC hem DC çıkıĢ verebilmektedir. Resim 2.11: 1/6 Aktif splitter 1/6 Pasif Splitter 5–2150 MHz çalıĢma frekansı. Aktif splitter‟e göre farkı DC çıkıĢları geçmesidir. Tüm ÇıkıĢlarda DC Pas 18 Resim 2.12: 1/6 Pasif splitter Dört yan çıkıĢlı TAP: Resim 2.13: Dört yan çıkıĢlı tap 1/8 Sinyal Bölücü Girilen sinyali 8‟e bölen elemandır. 5–900 MHz Tüm ÇıkıĢlar Kasa Üstü Sinyal kaybı çok düĢüktür. Resim 2.14: 1/8 Sinyal bölücü SAT (IF) + TV (RF) + FM anten prizi: Dairelerde kullanılan prizdir. Hem radyo, hem TV hem de kapalı devre yayınlarını seyretmek için kullanılmaktadırlar. Resim 2.15: Sat+TV+FM anten prizi 19 TV(RF)/SAT + RF sonlu prizler: SonlandırılmıĢ prizlerdir. Sinyal kaybını önlemek için daha çok tercih edilmektedirler. Resim 2.16: TV/SAT+RF sonlu Priz 2 GiriĢli SAT (IF) + TV (RF) + Radyo anten prizi: Birden fazla giriĢe ihtiyaç duyulmuĢ ise bu prizler tercih edilebilir. Resim 2.17: 2 giriĢli Sat+TV+Radyo anten prizi Rg6 sterling baskı bağlantı elemanı(kompressing konektör): Tek parçadan ibarettir nikel kaplama bronz malzemeden yapılmıĢtır UV kararlı O bilezik(ring), kolay, tanımak için renk kotludur. RFI ekranlama koruması 80dB den fazladır. SCTE standartlarına uyum sağlayacak Ģekilde mükemmel nem koruması sağlar. Standart altı köĢe baĢlıdır. Kablo tutma gücü kablo kopma gücünden fazladır. Sokma ve geri dönüĢ kayıpları SCTE standartlarının üstündedir. Sterling SPl bağlantı elemanları her türlü endüstri standardı ve ekran etkinliği, nem tutma, korozyon, sağlamlık, geri dönüĢ gibi konulardaki tüm standart değerlerinin üstünde olduğu test edilmiĢtir. Resim 2.18: Rg6 sterling baskı bağlantı elemanı RG6 Vidalı F bağlantı elemanı: Bağlantı elamanı bu sistemin can damarlarından birisidir. Eğer sinyallerinizin sağlıklı olmasını istiyorsanız iyi bir bağlantı elamanı almanız gerekmektedir. 20 Resim 2.19: RG6 vidalı F bağlantı elamanı RG6 sıkmalı F bağlantı elemanı: Sıkmalı olmasından dolayı uzun süreli kullanımlarda tercih edilmektedir. Sinyal zayıflaması yoktur. Resim 2.20: RG6 sıkmalı F bağlantı elemanı RG11 vidalı F bağlantı elemanı: Daha da ileri seviyelerde tercih edilmektedirler. Fiyatları yüksek olduğundan profesyonel sistemlerde kullanılır. Resim 2.21: RG11 vidalı F bağlantı elemanı RG 11 sıkıĢtırmalı F bağlantı elemanı: En sağlıklı ve sağlam bağlantı elemanı çeĢididir. Fiyat performans özelliği yüksektir. 21 Resim 2.22: RG 11 sıkıĢtırmalı F bağlantı elemanı 2.2.5. BirleĢtirici (Combiner) 12 kanal pasif HEAD-END birleĢtirici (combiner) (trunline millenium 95-tmd micro demodülatör) Teknik Özellikler: ÇalıĢma frekansı: 54–806 MHz Kanallar: VHF, UHF, CATV GiriĢ Seviyesi: 55dB mV Video Genliği: 0,8–1,2 Vp-p ÇalıĢma Gerilimi: 12 V (dc) Güç: 250mA ÇıkıĢ empedansı: 75 Ω ÇalıĢma sıcaklığı: 0–50 derece Resim 2.23: BirleĢtirici ve teknik özellikleri Sinyalleri modülatör çıkıĢından sonra tekrar birleĢtirmek için kullanılan elemanlardır. Sayısal göstergeleri sayesinde çalıĢma kanalları görülebilmektedir. VHF, UHF, CATV (Kapalı Devre sistemi) sistemlerini desteklemektedir. 22 2.2.6. Yükseltici (Amplifier) AI-133 GeniĢBant Bina Ġçi Yükseltici, G=24 dB, 1 GiriĢ - 2 ÇıkıĢ, UHFVHF/Interband, 5–65 MHz Geri DönüĢ (230 Vac) VHF ve UHF bantlarında ayrı ayrı yükseltme iĢlemi yapabilmektedir. Bağımsız kazanç kontrolüne sahiptir. 2 adet çıkıĢ ve 24 dB kazanç sağlar. ABS plastik kutu içerisinde Zamak döküm ile maksimum korumalıdır. Max. ÇıkıĢ 115 dB. Sinyal seviyesinin düĢtüğü yerlerde seviyeyi yükseltmek için kullanılır. Sinyali seviyesi 60 dB‟nin altına düĢtüğünde mutlaka yükselteç kullanmanız gerekir, aksi takdirde sinyali göremeyebilirsiniz. Resim 2.24: Yükseltici 2.2.7. Güç Kaynağı (Power Supply) 10 adet modülatör ve yükseltici için güç kaynağı, on adet modülatör ve bir adet yükseltece kadar besleme kapasitesine sahiptir. BeĢli kablo ile gücü modülatörlere iletmektedir. Elektrik dalgalanmalarına, aĢırı güce ve kısa devreye karĢı korumalıdır. Zamak dıĢ korumaya sahiptir. Güç kaynağının bir tarafı ızgara Ģeklindedir. Sistemin beslemesini sağlar. AĢağıdaki Ģekilde gösterilmiĢtir. Resim 2.25: Güç kaynağı 23 2.2.8. Dolaplar (Kasalar) 19"Rack Network HEAD-END Dolap Boy:24U 1320mm En:60cm Derinlik:60cm Özellikler: 2 fan motor+term 2 adet raf 6'lı sigortalı priz Resim 2.26: Bir HEAD-END sisteminin yerleĢtirildiği dolap AĢağıdaki Ģekilde ise bu sefer rock tipi alıcılar için tasarımlanmıĢ dolap çeĢidini görüyorsunuz. Resim 2.27: Rock tipi kasalar 24 2.3. ÇeĢitleri Head-end (SMA TV) sisteminin çeĢitlerini analog ve sayısal olarak çeĢitlendirebiliriz. Burada yayın sistemi önemlidir. Hangi yayın sistemi kullanılırsa Head-end sistemi ona göre seçilmelidir. Son çıkan teknolojide artık sayısal yayıncılık daha gözde olduğu için bu sistem kullanılmaktadır. Head-end sistemlerini ayrıca kullanıcı sayısına göre de çeĢitlendirmek mümkündür. Burada abone sayısına göre sınıflandırma yapmak mümkündür. Bazı yerlerde 30 abone yeterli olurken sitelerde 3000 „ e kadar çıkmak mümkündür. Ayrıca kullanılan modülatör tipine göre de çeĢitlendirme olabilmektedir. Burada da tek yan bant ve çift yan bant olmak üzere iki çeĢit söylenebilir. Bununla ilgili Ģu ana kadar daha çok anlatılan tip tek yan bant tipidir. 2.4. Bağlantı Yapısı Resim 2.28: Bir Head-end bağlantısı Bağlantı yapısını incelerken sistemi bir bütün olarak değerlendirmek gerekmektedir. Çanak antenden baĢlayarak yükselticiye gelene kadar elemanlar incelenmelidir. ġekil 25 2.28‟deki bağlantı yapısında kullanılan alıcıların rock tipi olduğu görülmektedir.ġekil 2.29‟da ise bir baĢka HEAD-END sistemi bağlantısı gösterilmiĢtir. Burada ise normal bir alıcı kullanılarak kurulmuĢ sistem gösterilmiĢtir. Burada maliyet biraz daha düĢmektedir. Resim 2.29: Head–end bağlantı yapısı Resim 2.30: Bağlantılar 26 2.5. Dağıtım Sisteminde Sinyalin Kalitesini Etkileyen Unsurlar HEAD-END dağıtım sisteminde sinyalin kalitesini, sistemin bütün parçaları ayrı ayrı etkilemektedir. Bu nedenle sistemi kuracağımız zaman iĢin baĢından sonuna kadar titiz olmak zorundayız. Sistemde öncelikli olarak kullanılan kablodan kaynaklanan sorunlar olabilir. Bunun için kullanılacak kablo cinsi önemlidir. Eğer empedansı düĢük olan bir kablo kullanırsanız izleyeceğiniz sinyal zayıf kalabilir. Profesyonel sistemlerde bu özellik göz önünde bulundurulur. Kullanılacak kablonun uzunluğu da önemli bir unsurdur. Eğer çok uzun kablo kullanılırsa ilerleyen hatlarda sinyal zayıflar ve yayın etkilenir. Tesisatı döĢeyeceğiniz yerler bile önemlidir. Kablonun geçtiği yer enerji hattına yakın ise sinyal etkilenecektir. Bu sebeple tesisatı mümkün olduğu kadar enerji iletim hatlarından uzak tutmak gerekir. Kablomuzun manyetik alandan etkilenmesini önlemeliyiz, yoksa manyetik alan sinyalin seviyesini düĢürecektir. Tesisatta mümkün olduğunca kıvrımları az tutmalıyız, yoksa aĢırı kırılma sinyal seviyesini düĢürür. Kullanılan alıcıların dayanıklılığı, performansı, çıkıĢ genliği hepsi birer unsurdur. Buralarda kaliteli alıcı kullanmak gerekecektir. Bu tür sistemler genellikle bir sefer kurulacağı için olabilecek arızalar en aza indirgenmelidir. Arıza durumunda takibin kolay olması için sistem en az hata ile çalıĢmalıdır. Kullanılan modülatörün kalitesi bile sinyal seviyesini etkileyecektir. Sistemin testini yaparken sinyal seviyesinin düĢtüğü yerlere yükseltici bağlamak zorundayız. Eğer bunları kullanmazsak sinyalimiz kaybolacaktır. Kablo tesisatının geçtiği yerler eğer haĢeratın çok olduğu yerler ise bu sefer dayanıklı (vazelinli) kablo kullanmak zorundayız. Zamanla kablolar dıĢ darbelerden etkilenecektir. Ayrıca tesisat mümkün olduğunca yeraltından geçirilmemelidir. Çünkü buralar sinyal seviyesini düĢürecektir. 27 UYGULAMA FAALĠYETĠ UYGULAMA FAALĠYETĠ ĠĢlem Basamakları Anten kablolarını döĢeyiniz. kablo Kablo uçlarına uygun elamanlarını bağlayınız. Öneriler Gerekli olan kablo uzunluğuna göre kanalına ayarladıktan sonra düzgün döĢenmiĢ kablo kanallarına yerleĢtiriniz. DıĢarıda kablo bırakmayınız. Bağlantı elamanları pensesini kullanarak bağlantı kablolara zarar vermeden uygun bağlantı elamanlarını bağlayınız. Yerel anten çıkıĢını modülatöre, çanak Quadro LNB çıkıĢını anten ve Quadro LNB çıkıĢlarını HEADünitesi giriĢine bağlayınız. END cihazı giriĢlerine bağlayınız. HEAD-END HEAD-END modülatör çıkıĢını bölücüye Modülatör çıkıĢını bölücüye bağlayınız. (splitter) bağlayınız. Bölücü çıkıĢını ortak anten tesisatına Bölücü çıkıĢını ortak anten tesisatına bağlayınız. bağlayınız. Bağlantıları kontrol ediniz. Tüm tesisatta kullanılan bağlantıları son kez kontrol ediniz. Dikkatli bir Ģekilde inceleyiniz. 28 UYGULAMA FAALĠYETĠ ĠĢlem Basamakları Yerel anten ayarını yapınız. Çanak anteni yönlendiriniz. istenilen Öneriler Gerekli olan kablo uzunluğuna göre ayarladıktan sonra düzgün döĢenmiĢ kablo kanallarına yerleĢtiriniz. DıĢarıda kablo bırakmayınız. Bağlantı elemanı pensesini kullanarak uyduya kablolara zarar vermeden uygun bağlantı elemanını bağlayınız. LNB çıkıĢını sinyal seviyesi ölçüm Quadro LNB çıkıĢını cihazına bağlayınız. ünitesi giriĢine bağlayınız. HEAD-END Ölçüm cihazında sinyalin en yüksek olduğu seviyeyi tespit etmek için çanak Modülatör çıkıĢını bölücüye bağlayınız. anteni çeviriniz. LNB ayarını yapınız. Bölücü çıkıĢını ortak anten tesisatına bağlayınız. Çanak anteni iĢlemler bittikten sonra sabitleyiniz. Tüm tesisatta kullanılan bağlantıları son kez kontrol ediniz. Dikkatli bir Ģekilde inceleyiniz. 29 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki soruları cevaplayarak faaliyette kazandığınız bilgi ve becerileri ölçünüz. AĢağıda boĢ bırakılan parantezlere, cümlelerde verilen bilgiler doğru ise D, yanlıĢ ise Y yazınız. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. (…) Tek kablo üzerinden istenilen sayıda TV kanalının iletilmesi için oluĢturulan sisteme HEAD-END sistemi denir. (…) Tesisat kablolarını manyetik alan olan yerlere kurmalıyız. (…) Sinyalleri modülatör çıkıĢından sonra tekrar birleĢtirmek için kullanılan elemanlara yükseltici denir. (…) Çoklu anahtarlar uydu antenlerinden alınan sinyalleri kullanıcılar arasında bağımsız olarak paylaĢtıran arabirim elemanlarıdır (…) Splitter (ayırıcı, bölücü) bir iĢareti iki veya daha fazla yola ayırmak veya dağıtmak için kullanılan alet veya sistemdir. (…) Bölücü(splitter) sinyal seviyesinin düĢtüğü yerlerde seviyeyi yükseltmek için kullanılır. (…) GeliĢen teknoloji ile beraber SMATV sisteminde kullanılan kablo üzerinden TV yayını yanında birçok hizmet de sunulabilmektedir. Örneğin, yüksek hızlı internet, dâhili telefon (…) Rock tipi alıcı yüksek hassasiyetli LNB giriĢi sayesinde daha net ve hassas görüntü elde etmektedir. DEĞERLENDĠRME Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız ve doğru cevap sayınızı belirleyerek kendinizi değerlendiriniz. YanlıĢ cevapladığınız konularla ilgili öğrenme faaliyetlerini tekrarlayınız. 30 KONTROL LĠSTESĠ Bir arkadaĢınızla birlikte yaptığınız uygulamayı değerlendirme ölçeğine göre değerlendirerek, eksik veya hatalı gördüğünüz davranıĢları tamamlama yoluna gidiniz. Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır 1. Projeye uygun elemanı seçtiniz mi? 2. Anten aparatlarını birleĢtirdiniz mi? 3. Çanak anteni bağlantı noktalarından bağladınız mı? 4. El takımlarını (yan keski, kargaburnu…) tam olarak hazırladınız mı? 5. Montaj planına uygun Quadro LNB‟yi seçtiniz mi? 6. Ölçü aletlerini (multimetre, kontrol kalemi…) aldınız mı? 7. Mesleğe uygun kıyafet giydiniz mi? 8. ÇalıĢma alanını ve aletleri tertipli düzenli kullandınız mı? 9. Anten montaj alanının temizlik düzenine dikkat ettiniz mi? 10. Çatıya çıkmadan önce malzemeleri kontrol ettinizmi? DEĞERLENDĠRME Yaptığınız değerlendirme sonunda hayır Ģeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Eksiklerinizi araĢtırarak ya da öğretmeninizden yardım alarak tamamlayabilirsiniz. Cevaplarınızın tamamı evet ise bir sonraki faaliyete geçiniz. 31 MODÜL DEĞERLENDĠRME MODÜL DEĞERLENDĠRME AĢağıda boĢ bırakılan parantezlere, cümlelerde verilen bilgiler doğru ise D, yanlıĢ ise Y yazınız. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. (…) LNB‟nin Ġngilizce açılımı Low Noise Block Converter‟dir. (…) LNB‟nin Türkçe karĢılığı yüksek gürültülü dönüĢtürücüdür. (…) LNB‟ler uydudan alınan sinyalleri alıcıların iĢleyebileceği frekans değerlerine dönüĢtüren elemanlardır. (…) Ġki kullanıcının bir çanağı bağımsız olarak kullanmalarını sağlayan LNB çeĢidi tekli LNB‟dir. (…) Quad LNB‟ler 4 kullanıcının tek çanağı bağımsız kullanması içindir. (…) Quadro LNB‟ler çoklu anahtarlı sistemlerde kullanılmak için yapılmıĢ 6 çıkıĢa sahip LNB‟lerdir. (…) Quadro LNB‟ler sadece iki alt bant (yatay ve dikey) arafrekans çıkıĢına sahiptirler. (…) Quadro LNB‟lerde dikey alt bant, dikey üst bant, yatay alt bant ve yatay üst bant olmak üzere 4 ara frekans çıkıĢı mevcuttur. (…) Quad LNB içinde aynı besleme giriĢine (feede) bağlanarak tek kabinin içine yerleĢtirilmiĢ 2 tane genel(üniversal) LNB bulunur. (…) Çok odaklı (Multifocus) çanak ve LNB‟ler 2 uydunun yayınlarını tek çanakla alabilmek için geliĢtirilmiĢ sistemlerdir. (…) Tek kablo üzerinden istenilen sayıda TV kanalının iletilmesi için oluĢturulan sisteme HEAD-END sistemi denir. (…)Tesisat kablolarını manyetik alan olan yerlere kurmalıyız. (…) Sinyalleri modülatör çıkıĢından sonra tekrar birleĢtirmek için kullanılan elemanlara yükseltici denir. (…) Çoklu anahtarlar uydu antenlerinden alınan sinyalleri kullanıcılar arasında bağımsız olarak paylaĢtıran arabirim elemanlarıdır (…) Splitter (ayırıcı, bölücü) Bir iĢareti iki veya daha fazla yola ayırmak veya dağıtmak için kullanılan alet veya sistemdir. (…) Bölücü(splitter) sinyal seviyesinin düĢtüğü yerlerde seviyeyi yükseltmek için kullanılır. (…) GeliĢen teknoloji ile beraber SMATV sisteminde kullanılan kablo üzerinden TV yayını yanında birçok hizmet de sunulabilmektedir. Örneğin yüksek hızlı internet, dahili telefon. (…)Rock tipi alıcı yüksek hassasiyetli LNB giriĢi sayesinde daha net ve hassas görüntü elde etmektedir. DEĞERLENDĠRME Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız ve doğru cevap sayınızı belirleyerek kendinizi değerlendiriniz. YanlıĢ cevapladığınız konularla ilgili öğrenme faaliyetlerini tekrarlayınız. 32 KONTROL LĠSTESĠ Modül ile kazandığınız yeterliği aĢağıdaki ölçütlere göre değerlendiriniz. Değerlendirme Ölçütleri Evet 1 HEAD-END (SMA TV) anten sistemini yeterince tanıdınız mı? 2 Bağlantı elemanlarını (konnektörler) bağlamayı kavradınız mı? 3 Quadro LNB „yi çanak antene bağlamayı yeterince anladınız mı? 4 Yerel anten ayarı nasıl yapılır yeterince kavradınız mı? anten kablo uçlarına 6 Çanak anteni istenilen uyduya yönlendirme iĢlemini öğrendiniz mi? LNB sinyal seviyesi nasıl ölçülür öğrendiniz mi? 7 LNB ayarı nasıl yapılır yeterince öğrendiniz mi? 8 Bütün uydular için sinyal seviyesi ayarlamayı öğrendiniz mi? 5 Hayır DEĞERLENDĠRME Teorik bilgilerle ilgili soruları doğru olarak cevapladıktan sonra, yeterlik testi sonucunda, tüm sorulara evet cevabı verdiyseniz bir sonraki modüle geçiniz. Eğer bazı sorulara “hayır” Ģeklinde cevap verdiyseniz eksiklerinizle ilgili bölümleri tekrar ederek yeterlik testini yeniden yapınız. 33 CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI ÖĞRENME FAALĠYETĠ 1’ĠN CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Doğru YanlıĢ Doğru YanlıĢ Doğru YanlıĢ YanlıĢ Doğru YanlıĢ Doğru ÖĞRENME FAALĠYETĠ 2’NĠN CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 6 7 8 Doğru YanlıĢ YanlıĢ Doğru Doğru YanlıĢ Doğru Doğru 34 MODÜL DEĞERLENDĠRMENĠN CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 Doğru YanlıĢ Doğru YanlıĢ Doğru YanlıĢ YanlıĢ Doğru YanlıĢ Doğru Doğru YanlıĢ YanlıĢ Doğru Doğru YanlıĢ Doğru Doğru 35 KAYNAKÇA KAYNAKÇA TÜRKOĞLU Ġbrahim, Görüntü Sistemleri Ders Notları, Elazığ, 2002. GÜLTEKĠN Feyzi, Görüntü Sistemleri Ders Notları, Ġstanbul, 2002. MORGÜL Avni, Ortak Anten Uydu ve Kablo TV Sistemleri, 1993. 36