2010 küresel ticaretin kolaylaştırılması raporu
Transkript
2010 küresel ticaretin kolaylaştırılması raporu
2010 KÜRESEL TİCARETİN KOLAYLAŞTIRILMASI RAPORU http://www3.weforum.org/docs/WEF_GlobalEnablingTrade_Report_2010.pdf T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI RYKGM - EKONOMİK ANALİZ VE DEĞERLENDİRME DAİRESİ 27.02.2012 ANKARA YAYIN NO: 104 İÇİNDEKİLER D.BAYKARA, S.MERT, Ş.DOLU YÖNETİCİ ÖZETİ .................................................................................................................................................... 4 1. 2. KÜRESEL TİCARETİN KOLAYLAŞTIRILMASI RAPORU 2010 .................................................................... 9 1.1. GİRİŞ ..................................................................................................................................................... 9 1.2. KORUMACI ÖNLEMLERDE SINIRLAMA ........................................................................................ 10 1.3. TİCARETİ KOLAYLAŞTIRAN FAKTÖRLER .................................................................................... 12 1.4. TİCARETİN KOLAYLAŞTIRILMASI ENDEKSİ ................................................................................ 13 BAŞARILI ÜLKE ÖRNEKLERİ VE BÖLGELERE İLİŞKİN BİLGİLER........................................................... 21 2.1. BAŞARILI ÜLKE ÖRNEKLERİ .......................................................................................................... 21 2.1.1. Sİngapur.............................................................................................................................................. 21 2.1.2. Hong Kong .......................................................................................................................................... 22 2.1.3. Danİmarka .......................................................................................................................................... 23 2.2. BÖLGELERE İLİŞKİN BİLGİLER ...................................................................................................... 23 2.2.1. Asya ve Pasİfİk Bölgesİ ........................................................................................................................ 23 2.2.2. Latİn Amerika ve Karayİpler................................................................................................................ 24 2.2.3. Orta Doğu ve Kuzey Afrİka .................................................................................................................. 24 2.2.4. Sahra Altı Afrİka .................................................................................................................................. 24 3. KRİTERLER İTİBARİYLE TÜRKİYE’NİN DURUMU ................................................................................... 24 3.1. PAZARA ERİŞİM ................................................................................................................................ 24 3.2. SINIR YÖNETİMİ ............................................................................................................................... 27 3.3. ULAŞIM VE İLETİŞİM ALTYAPISI ................................................................................................... 31 3.4. İŞ ÇEVRESİ ......................................................................................................................................... 33 ŞEKİL LİSTESİ Şekil 1: Ticaretin Kolaylaştırılması Endeksi 2010 Yılı Sıralaması (2009 Yılı Karşılaştırması ile Birlikte) Şekil 2: Ticaretin Kolaylaştırılması Endeksi ve Alt Endeks Sıralamaları (2010 Yılı) Şekil 3: Ticaretin Kolaylaştırılması Endeksi ve Alt Endeks Sıralamaları(2010 Yılı) Devamı TABLO LİSTESİ Tablo 1: Pazara Erişim Alt Endeksi (Sıralama) Tablo 2: Ülkeler İtibariyle Pazar Erişimi (2010) Tablo 3: Sınır Yönetimi Alt Endeksi (Sıralama) Tablo 4: Ülkeler İtibariyle Sınır Yönetimi (2010) Tablo 5: Ulaşım ve İletişim Altyapısı Alt Endeksi (Sıralama) Tablo 6: İş Çevresi Alt Endeksi (Sıralama) YÖNETİCİ ÖZETİ Günümüzde ticaret uluslararası çıkarların ortak bir noktada buluşturulmasında kilit bir role sahiptir. Gelişmiş bir piyasa erişimi, daha verimli sınır yönetimi, daha iyi altyapı ve iş çevresi, hem ihracatçılar hem de ithalatçılar için önemli fırsatlar sunmaktadır. Dolayısıyla bir ülkenin kendi içinde ticareti kolaylaştırıcı önlemler alması, ülkenin ticaret partnerlerine de çeşitli faydalar sağlamaktadır. Bu anlamda, ticaretin kolaylaştırılmasına yönelik düzenlemelerin temini için diğer ülkelere destek verilmesi de, karşılıklı çıkarların sağlanması noktasında önem arz etmektedir. Dünya Ekonomik Forumu’nun Lojistik ve Ulaşım Sektörü Sanayi Ortaklık Programı çerçevesinde geliştirilen ve ilk kez 2008 yılında yayımlanan, Ticaretin Kolaylaştırılması Endeksi (ETI), bu düşünceyi benimseyerek, çalışmalar yapmakta, hükümetlerin ticaretin kolaylaştırılması yönünde attığı adımları izlemekte ve ticareti teşvik etmek için ek önlemler alınabilecek alanları belirlemektedir. Ticaretin Kolaylaştırılması Endeksi, ülkelerin sınırlardan varış noktasına kadar, ticarete konu olan eşyanın serbest dolaşımını kolaylaştırmak için geliştirdiği kurumların, politikaların ve hizmetlerin derecesini ölçmektedir. Bu ölçümde, ülkelerin benimsediği ticaret politikalarının yanında, sınır yönetimi, ulaşım ve iletişim ve genel iş çevresi hususlarını incelemektedir. 2009 Ticaretin Kolaylaştırılması Endeksi Ekonometrik Testinin gösterdiği gibi, bu endeksin ülkelerin ticaret performanslarına yönelik açıklayıcı bir gücü bulunmaktadır. Yapılan analizde, ihracatçı bir ülkenin Ticaretin Kolaylaştırılması Endeksi Puanında (ETI Score) kaydettiği %1’lik artışın, o ülkenin ihracatında %1.7’lik bir artışa neden olduğu görülmüştür. İthalatçı ülkeler için bahsedilen bu etki daha fazla olup, endeks puanındaki %1’lik bir artışın, ülkenin ithalatında %2.3’lük bir yükselişe yol açtığı tahmin edilmektedir. İki etki birlikte değerlendirildiğinde ve diğer değişkenler sabitken, ele alınan ülke çiftinin ortalama ETI puanında %1’lik bir artışın, bu iki ülkenin karşılıklı ticaretinde %4’lük bir artışa sebep olduğu tahmin edilmektedir. Endeksin yapısı, alt endeksler ile 4 temel alana ayrılmış ticaretin temel kolaylaştırıcı unsurlarından oluşmaktadır. 1. “Pazara Erişim Alt Endeksi”, ülkeye giren eşyayı karşılama ve ülkedeki ihracatçılar için dış piyasalara girişi kolaylaştırma noktasında ülkenin benimsediği politika çerçevesini değerlendirmektedir. 2. “Sınır Yönetimi Alt Endeksi”, sınır yönetimlerinin, eşyanın giriş ve çıkışını kolaylaştırma seviyesini değerlendirmektedir. 3. “Ulaşım ve İletişim Altyapısı Alt Endeksi” ülke içinde ve dışında eşyanın hareketini kolaylaştıracak gerekli ulaşım ve iletişim altyapısını sağlayıp sağlamadığını dikkate almaktadır. 4. “İş Çevresi Alt Endeksi”, ülkede faaliyette bulunan ihracatçı ve ithalatçıların faaliyetlerini etkileyen düzenleyici ve güvenlik çevresi kadar yönetişimin niteliğini dikkate alan bir endekstir. Bunlardan Pazara Erişim Alt Endeksi, “iç ve dış pazarlara pazarlara erişim” bileşeninden oluşmaktadır. İç ve dış pazarlara erişim bileşeni, bir ülke piyasasının koruma düzeyini, ticaret rejiminin niteliğini ve ülkenin ihracatçılarının hedef pazarlarda karşılaştığı koruma düzeyini ölçmektedir. Buradaki ölçüm sadece bir ülkenin ithalat malları üzerinde uyguladığı tarife ve tarife dışı önlemleri (tariffs and non-tariff measures) değil, aynı zamanda gümrüksüz ithalatların (goods imported duty-free) payı, tarifelerin çeşitliliği (the variance of tariffs), tarife piklerinin sıklığı (the frequency of tariff peaks), farklı tarifelerin sayısı (the number of distinct tariffs) ve spesifik tarifelerin (specific tariffs) payını hesaba katmaktadır. Dış pazarlarda koruma karşılaşılan tarifeler açısından ele alınmıştır. Aynı zamanda, ikili veya bölgesel anlaşmalardan kaynaklanan hedef pazarlardaki tercih marjı da dikkate alınmıştır. Sınır Yönetimi Alt Endeksi, “gümrük idarelerinin verimliliği”, “ithalat-ihracat işlemlerinin verimliliği” ve “sınır idarelerinin şeffaflığı” bileşenlerinden oluşmaktadır. Gümrük idarelerinin verimliliği bileşeni, gümrük otoritelerince ve ilgili diğer idarelerce sağlanan hizmet düzeyini ve özel sektörün muhatap olduğu gümrük işlemlerinin verimliliğini ölçmektedir. İthalat-ihracat işlemlerinin verimliliği bileşeni, gümrük idaresi kapsamının üstüne çıkarak, gümrüklerce ve ilgili sınır kontrol idarelerince yapılan kontrol işlemlerinin etkililiğini ve verimliliğini, ithalat ve ihracat işlemleri için gereken belge ve gün sayısını, ithalat ve ihracat işlemlerinin gerçekleştirilmesi için ortaya çıkan toplam maliyeti (vergi ve tarifelerin dışında) ölçer. Sınır idaresinin şeffaflığı bileşeni, ithalat ve ihracatla ilgili olarak, her bir ülkede görülen yolsuzluk düzeyini ve kayıtdışı ödemelerin veya rüşvetin yaygınlığını değerlendirmektedir. Ulaşım ve İletişim Altyapısı Alt Endeksi, “ulaşım altyapısının mevcudiyeti ve kalitesi”, “ulaşım hizmetlerinin mevcudiyeti ve kalitesi” ve “bilgi ve iletişim teknolojilerinin mevcudiyeti ve kullanımı” bileşenlerinden oluşmaktadır. Ulaşım altyapısının mevcudiyeti ve kalitesi bileşeni, havalimanı yoğunluğu, karayollarının yüzdesi, nakliyeciler için mevcut aktarma bağlantı düzeyi gibi her bir ülkede taşıma yöntemlerinin tümü için ulaşım altyapısının durumunu ölçmekte ve havayolu, karayolu, denizyolu ve demiryolu olmak üzere tüm ulaşım altyapısının kalitesini ele almaktadır. Ulaşım hizmetlerinin mevcudiyeti ve kalitesi bileşeni, liner taşımacılık şirketlerinin sağladığı hizmetler ile uluslararası sevkiyatların izleme ve takip edilebilirliği dahil, sevkiyatlar için mevcut sunulan hizmetlerin miktarı ve kalitesi, sevkiyatların varış noktasına zamanında ulaşımı, genel posta etkinliği ve genel olarak lojistik endüstrisinin yetkinliği hususlarını dikkate alarak altyapı değerlendirmesini tamamlayıcı nitelik arz etmektedir. Bu bileşen ayrıca, GATS anlaşmasındaki ülke taahhütleri uyarınca ulaşımla ilişkili sektörlerin açıklık derecesini dikkate almaktadır. Bilgi ve iletişim teknolojilerinin artan önemi ile bu teknolojilerin, gümrük işlemleri ve iletişimde, sevkiyat yönetiminin kolaylaştırmasında oynadığı rol karşısında, bilgi ve iletişim teknolojilerinin mevcudiyeti ve kullanımı bileşeni, her bir ülkede cep telefonu ve internet gibi araçların yaygınlık oranlarını incelemektedir. İşletmelerin eşya alım satımında internet kullanımının yaygınlığı ve devletin sunduğu online hizmet endeksi de yapılan ölçümler içinde yer almaktadır. İş Çevresi Alt Endeksi de “düzenleyici çevre” ve “fiziksel güvenlik” bileşenlerinden oluşmaktadır. Düzenleyici çevre bileşeni, ülkelerdeki düzenleyici çevrenin ticarete elverişlilik düzeyini incelemektedir. Yönetişimin genel niteliği, özellikle sınır ötesi ticaret yapan şirketler için yabancı çalıştırma kolaylığı noktasında yabancı katılıma açıklık, ülkedeki politika çerçevesinin doğrudan yabancı yatırımları destekleme düzeyi, sermaye hareketleri üzerindeki kısıtlamalar ve ülkelerin imzaladığı ticaretle ilgili çok taraflı anlaşmaları endeksi gibi göstergeler bu bileşenin konuları arasında yer almaktadır. Güvenlik çevresi, eşyanın bir sorun yaşanmadan olmadan varış noktasına sevkiyatı konusunda büyük önem arz etmektedir. Bu bağlamda, fiziksel güvenlik bileşeni, hem genel suç/şiddet anlamında, hem de terör tehdidi anlamında ülkelerdeki şiddet seviyesi ile kanun ve düzeni uygulama gücü kapsamında emniyet hizmetlerinin güvenilirliğini ölçmektedir. Öte yandan, Küresel Ticaretin Kolaylaştırılması 2010 Endeksinin ilk sıralarında, ticaretin iç pazarın küçük bir kısmında yer aldığı nispeten küçük ve açık ekonomiler yer almaktadır. Singapur bu konuda açık ara farkla önde yer almakta ve Singapur’u Hong Kong takip etmektedir. Daha önceki yıllarda olduğu gibi yine İskandinav ülkeleri sıralamada önde yer almışlardır. Danimarka 3 üncü, İsveç 4 üncü, Norveç 7nci ve İzlanda 11inci sıradadır. Küresel Ticaretin Kolaylaştırılması 2010 Raporuna göre, Türkiye 2010 yılında bir önceki yıla göre 14 sıra gerileyerek 62 inci sırada yer almıştır. Ülkemiz “Pazara Erişim Alt Endeksinde” 2010 yılında, bir önceki yıla göre otuz üç sıra gerileyerek 4,4 puanla 125 ülke arasında 47 inci sırada yer almıştır. Alt bileşenlere bakıldığında ise Türkiye 2010 yılında iç pazara erişim ayağında 5,3 puanla 31 inci sırada yer almış, ihracatçıların dış pazarlara erişiminde ise 2,7 puanla 76 ıncı sırada yer almıştır. “Sınır Yönetimi Alt Endeksi”nde Türkiye 2010 yılında, bir önceki yıla göre 5 sıra gerileyerek 4,1 puanla 61 inci sırada yer almıştır. Alt bileşenlere bakıldığında ise ülkemiz, 2010 yılında gümrük idaresinin verimliliği bileşeninde 3,9 puanla 69 uncu sırada, ithalat ve ihracat işlemlerinin verimliliği bileşeninde 4,8 puanla 52 nci ve sınır idaresinin şeffaflığı bileşeninde 3,5 puanla 62 nci sırada yer almıştır. “Ulaşım ve İletişim Altyapısı Alt Endeksinde” Türkiye, bir önceki yıla göre sekiz sıra gerileyerek 3,9 puanla 125 ülke arasında 57 nci sırada yer almıştır. Alt bileşenlere bakıldığında, ülkemiz 2010 yılında ulaşım altyapısının mevcudiyeti ve kalitesi bileşeninde 4,1 puanla 68 inci sırada, ulaşım hizmetlerinin mevcudiyeti ve kalitesi bileşeninde 3,9 puanla 57 nci sırada, ICTs’nin mevcudiyeti ve kullanımı bileşeninde 3,5 puanla 53 ncü sırada yer almıştır “İş Çevresi Alt Endeksinde” Türkiye, bir önceki yıla göre oniki sıra gerileyerek 3,9 (2009 yılı raporunda 4,2) puanla 125 ülke arasında 87 nci (2009 yılı raporunda 75inci sıradadır.) sırada yer almıştır. Ülkemizin Küresel Ticaretin Kolaylaştırılması Endeksinde en kötü olduğu alan iş çevresidir. Alt bileşenler irdelendiğinde, ülkemiz 2010 yılında düzenleyici çevre bileşeninde 3,7 puanla 71 inci sırada, fiziksel güvenlik bileşeninde 4,1 puanla 96 ncı sırada yer almıştır. 1. KÜRESEL TİCARETİN KOLAYLAŞTIRILMASI RAPORU 2010 1.1. GİRİŞ Günümüzde ticaret uluslararası çıkarların ortak bir noktada buluşturulmasında kilit bir role sahiptir. Gelişmiş bir piyasa erişimi, daha verimli sınır yönetimi, daha iyi altyapı ve iş çevresi, hem ihracatçılar hem de ithalatçılar için önemli fırsatlar sunmaktadır. Dolayısıyla bir ülkenin kendi içinde ticareti kolaylaştırıcı önlemler alması, ülkenin ticaret partnerlerine de çeşitli faydalar sağlamaktadır. Bu anlamda, ticaretin kolaylaştırılmasına yönelik düzenlemelerin temini için diğer ülkelere destek verilmesi de, karşılıklı çıkarların sağlanması noktasında önem arz etmektedir Dünya ticareti 2. Dünya Savaşı'ndan bu yana görülen en derin resesyondan sonra toparlanmaya başlamıştır. Ticaret yaşanan düşüşler aslında Büyük Depresyon’da yaşananlardan çok daha büyüktür. Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ), ticaretin toparlanmasının ve 2008 yılında ulaştığı değerleri aşmasının yıllar alacağını tahmin etmesine rağmen, iyileşme süreci hızlanmıştır. 2010 yılında dünya mal ticareti hacmi %14 oranında artmıştır. Pek çok araştırma, ticaret hacmindeki düşüşün ana sebebinin artan korumacılık değil Lehman Brothers başarızlığına dünya çapında verilen eş zamanlı ve etkileşimli tepkilerden kaynaklanan “talepteki azalma” olduğunu doğrulamıştır. Talepteki bu keskin düşüşün hem “yaygın olarak ticareti yapılan temel malların fiyatları” hem de DTÖ tarafından 2009 yılında %12,2 oranında düşüş olduğu kaydedilen “ticaret hacmi” üzerinde yan etkileri olmuştur. Ticarete konu olan eşyalar küresel tedarik zincirleri boyunca ülkeden ülkeye geçerken, toplam ticaret ikiye üçe katlanmaktadır. Bu zincirler sebebiyle, bir ülkedeki ithalat siparişlerindeki düşüş, pek çok ülkede ithalat ve ihracatı azaltabilir. Eşyalar genellikle depolanabilir. Mamul ve yarı mamul malların ticaret hacmindeki büyük düşüşler, talep azaldığında, bu malların satın alınmasının gecikmesi veya iptal edilmesi gerçeğinin yansımasıdır. Sonuçta, talepteki düşüş, satıcıları, yeni siparişler alınmadan önce bitirilmesi gerekli istenmeyen stoklar ile başbaşa bırakır. Bu durum hizmetler için geçerli değildir. 2009 yılında, eşya siparişleri toparlanmış ve hem mal fiyatlarında hem de ticaret hacminde iyileşme görülmüştür. Ancak tam toparlanma için dayanıklı tüketim malları alımlarında canlanma gerekmektedir. 2008-2009 yılları arasında küresel ticarette yaşanan daralma, küresel ticaret sistemi için gerçek bir stres testi olmuştur. Bu daralma aynı zamanda, daha önceki yıllarda yapılan daha açık bir küresel ticaret sistemine doğru ilerlemenin kalıcı olma ihtimali olup olmadığını incelemek için bir fırsat sağlamaktadır. Buna ilişkin kanıtlar olumlu görünse de henüz tam değildir ve son karar ancak tam iyileşme sağlandıktan sonra verilebilir. 1.2. KORUMACI ÖNLEMLERDE SINIRLAMA Yabancı firmalara ve ürünlere karşı negatif ayrımcılık yapma yönünde önlemler alan pek çok ülke vardır. Yüksek işsizlikten kaynaklanan baskılar koruma taleplerini arttırmakta ve teşvik ve kurtarma paketleri gibi hükümet istikrar tedbirleri korumacılığı sağlamak için fırsatlar yaratmaktadır. İlaveten, korumacılığın, anti-damping vergileri ve telafi edici vergiler gibi prosedürler yoluyla uygulanan pek çok değişik yasal biçimleri de bulunmaktadır. Bu tür eylemlerin geniş çaplı incelemesi, pek çok ülkede yerleşik bağımsız bir analist gurubu olan Global Trade Alert (GTA) tarafından yürütülmektedir. GTA’nın Aralık 2009 yılı raporunda, krizden sonraki ilk yılda yaklaşık 300 korumacı önlemin koyulduğu belirtilmektedir. Bu önlemlerin %32’si devlet yardımları ve kurtarmaları içermektedir. %20’si anti-damping ve telafi edici vergi yoluyla uygulanan korunma şekilleridir. 2009 yılında endüstri tarafından talep edilen ticaret engelleri (ürün bazında 140 adet talep), 2008 yılına göre (ürün bazında 115 adet talep) %20 oranında artmıştır. 2007 yılında ise talep sayısı ürün bazında 81 idi. Son yıllardaki koruma önlemlerindeki artışa rağmen 2000 yılındaki seviyelere çıkmadığı ise açıktır. En etkileyici sınırlama, pazara erişim alanında gerçekleşmiştir. Uluslararası tepki dikkat çekici olmuştur ve tepki pek çok ülkede açık ticaretin korunması üzerine geniş çaplı ve politik bir uzlaşma önermektedir. GTA tarafından belirlenen önlemlerin sadece yedi tanesi yüksek tarifeleri içermektedir. Tek taraflı ve bölgesel ticaretin serbestleştirilmesinin de sayısız örnekleri vardır. Örneğin, resesyona rağmen DTÖ 2009 yılında üyelerinin 14 adet yeni bölgesel ticaret anlaşması yaptığını açıklamıştır. Bu durum 2000 yılında yıllık ortalama 13 yeni bölgesel anlaşma yapılması kararı ile uyumludur. Bu Rapor’da kullanılan tarife bilgileri yukarıdaki izlenimi doğrulamaktadır. 2008 ve 2009 yıllarında tam tarife datası edinebilen 73 ülke ele alınmıştır ve bu periyotta tarım ve sanayide gelişen değişiklikleri tespit etmek için bu ülkelerin tarife verileri 2007 yılının ağırlıkları kullanılarak ağırlıklandırılmıştır. Çoğunlukla, tarife değişiklikleri oldukça küçük olarak tespit edilmiştir. Tarım sektöründe küçük düşüşler tespit edilse de genel olarak örneklemdeki ortalama tarife temel olarak değişmemiştir. Tabii ki bazı istisnalar söz konusudur. Özellikle, Brezilya ve Arjantin’de ortalama tarifeler, sanayi tarifelerindeki yükseliş nedeniyle %3 oranında artmıştır. Diğer taraftan, ortalama tarifelerde Mauritus, Nijerya, İzlanda ve Ukrayna’da önemli düşüşler gerçekleşmiştir. Bu ülkeler, hem tarım hem de sanayide tarife oranlarını düşürmüşlerdir. Tarife artışlarının olmaması kurallara dayalı çok taraflı ticaret sisteminin gücünü göstermektedir. Aslında pek çok gelişmekte olan ülke yasal olarak aşmaları engellenmiş tarife oranlarının çok daha altında tarife uygulamaktadırlar. 2009 yılında örneğin, ortalama “En Çok Kayrılan Ülke” oranı (bu Rapora dahil olan ülkeler için sınır olan oran) %31,3 idi. Bu oran uygulanan ortalama tarife oranının neredeyse 4 katıydı. Görünüşe göre, en çok gelişmekte olan ülkeler yasal zorunluluklar nedeniyle değil şu anda uyguladıkları tarife oranlarının cari şartlar için bile uygun olduğunu düşündükleri için tarife oranlarını yükseltmemektedirler. Bu durumda, tarifelerin yükseltilmemesine ilişkin küresel normun payı oldukça büyüktür. Bazıları (örneğin G-20 ülkeleri) tarafından, korumacı tarife önlemlerinden kaçınılması diğerlerinin de ölçülü davranmasını sağlamıştır. Ayrıca, açık ticaret için politik güçler de çabalamaktadırlar. Artan karşılıklı bağımlılık korumacı baskıların dengelenmesine de yardımcı olmuştur. Pek çok yerel firmanın ithal edilen girdiye bağımlı olması yüksek vergi oranlarından iç bileşenlerinden etkilenmesine sebep olmaktadır. Bu sonuç, 1930’larda sergilenen davranışlarla dikkat çekici tezatlık içermektedir. 1930’larda belirlenmiş parasal değerlerle spesifik tarifelerin yaygın kullanımı durumu kötüleştirmekteydi. Çünkü spesifik tarifeler, eşya fiyatları düştüğü zaman daha kısıtlayıcı olmuştu. DTÖ aracılığıyla advalorem tarifelerin kullanımının sağlanması bu etkinin şu anda sınırlı olmasına yardımcı olmuştur. 1.3. TİCARETİ KOLAYLAŞTIRAN FAKTÖRLER “Küresel Rekabetin Kolaylaştırılması Raporu”, hazırlanırken ticaretin kolaylaştırılması hususunun, uygulanan ticaret politikasına ek olarak, (ele alınan diğer üç faktörle birlikte) bir dizi faktörle ilgili olması düşüncesinden yola çıkılmıştır. Ticaret politikasının yanında Ticaretin Kolaylaştırılması Endeksi (ETI), sınır yönetimi, ulaşım ve iletişim ve genel iş çevresi hususlarını incelemektedir. Bu yılın raporunda anılan bileşenler açısından önemli gelişme kaydeden ülkeler olmuştur. Örneğin ithalatihracat işlemlerinin etkinliğinin artırılması açısından sınır yönetiminde Güney Kıbrıs Rum Yönetimi 18 sıra (29.), gümrük idarelerinin verimliliğinin artırılması açısından Ekvator 15 sıra (92.) yükselme kaydetmiştir. Ulaşım ve iletişim alanında en iyi ilerleme Tacikistan, Kazakistan ve Madagaskar’da, iş çevresi açısından da Polonya, Makedonya ve Lesotho’da görülmüştür. Özellikle tarifeler açısından toplan veriler iyi görünmekle birlikte tarifelerin yükseldiği ülkeler de bulunmaktadır. Bu alt endekse ilişkin sıralama ile gümrük verimliliğinde en çok düşüş Suriye ve Tunus’ta görülmüştür. Ulaşım altyapısının kalitesinin kötüleşmesine bağlı olarak, ulaşım ve iletişim sıralamasında en büyük düşme Burkina Faso, Uganda, Hindistan ve Sri Lanka’da görülmüş, fiziki güvenliğin zayıflamasıyla ilişkili olarak da Yunanistan, Honduras ve Madagaskar’da, iş çevresi konusunda görece azalma kaydedilmiştir. Ticaretin Kolaylaştırılması Endeksi (ETI), hükümetlerin ticaretin kolaylaştırılması yönünde attığı adımları izlemekte ve ticareti teşvik etmek için ek önlemler alınabilecek alanları belirlemektedir. Burada kısa dönemde iyileşme ile uzun dönemde ekonomik büyüme ve refahın artırılması amaçlanmaktadır. Öte yandan Dünya Ticaret Örgütü üyelerinin tümüne fayda sağlayacak açık bir küresel ticaret sisteminin temin edilmesi için Doha Turu’nun başarılı bir sonuca ulaştırılması, mevcut şartlarda atılabilecek en önemli adım olacaktı. Ancak, Doha Turu (Doha Round) bir çıkmaza girmiştir. Diğer taraftan Doha Turu’na ek olarak, sınır engellerini azaltıp ticareti teşvik etmek için özellikle gelişmekte olan ülkeler için dikkate değer ve atılması gereken başka adımlar da mevcuttur. Az gelişmiş ülkeler açısından, pazara erişim ihracatı teşvik etmek için yeterli değildir. Ticaretin Kolaylaştırılması Endeksi, bu ülkeler zaten ihracatları için nispeten düşük ticaret engelleriyle karşılaştıklarına işaret etmektedir. Bunun yerine, onların arz yönlü kapasitelerinin desteklenmesine ihtiyaç bulunmaktadır. Bu nedenle kurumlarda ve altyapıda yenilikler yapılmasını gerekmektedir. Gümrüklerde mevcut bilgi sistemi uygulamalarının, ulaşım ve iletişim kalitesinin, kamu idarelerinin kapasitesinin geliştirilmesi gibi bazı hususlarda ek mali kaynaklar yaratılması gerekmektedir. Bu durum Doha Turu kapsamında öngörülen Ticaret Yardımının (Aid for Trade) önemini ortaya koymaktadır. Günümüzde ticaret uluslararası faydanın sağlanmasında kilit bir role sahiptir. Gelişmiş bir piyasa erişimi, daha verimli gümrük, daha iyi altyapı ve iş çevresi, hem ihracatçılar hem de ithalatçılar için önemli fırsatlar sunmaktadır. Dolayısıyla ülkeler kendileri için ticareti kolaylaştırıcı önlemler aldığında, ülkenin ticaret partnerleri de bu durumdan çeşitli faydalar sağlamaktadır. Söz konusu önlemlerin alınması için diğer ülkelere verilecek ticaret yardımları da bu anlamda karşılıklı çıkarların sağlanması noktasında önem arz etmektedir. 1.4. TİCARETİN KOLAYLAŞTIRILMASI ENDEKSİ Ticaretin Kolaylaştırılması Endeksi, Dünya Ekonomik Forumunun Lojistik ve Ulaşım Sektörü Sanayi Ortaklık Programı çerçevesinde geliştirilmiş ve ilk kez 2008 yılında yayımlanmıştır. Bu süreçte bir dizi kuruluş (the Global Express Association (GEA), the International Air Transport Association (IATA), the International Trade Centre (ITC), the United Nations Conference on Trade and Development (UNCTAD), the World Bank, WTO) ile bilgi ortaklığı (Data Partners) sağlanmıştır. Ayrıvca Dünya Ekonomik Forumunun anıla programının bir parçası olan şirketlerden (Agility, Brightstar Corp., Deutsche Post DHL, FedEx, GeoPost, Stena, TNT, Transnet, UPS, and Volkswagen) de önemli bilgiler alınmıştır. Küresel Ticaretin Kolaylaştırılması Endeksi’nin ölçümleri sonucunda ortaya çıkan 2010 Listesi, 2009 yılındaki durumla karşılaştırmalı olara aşağıdaki tabloda verilmiştir. Şekil 1: Ticaretin Kolaylaştırılması Endeksi 2010 Yılı Sıralaması (2009 Yılı Karşılaştırması ile Birlikte) Buna göre ilk sırada Singapur yer almış, bu ülkeyi sırasıyla Hong Kong ve Danimarka izlemiştir. Ticaretin kolaylaştırılması Endeksi, ülkelerin sınırlardan varış noktasına kadar, ticarete konu olan eşyanın serbest dolaşımını kolaylaştırmak için geliştirdiği kurumların, politikaların ve hizmetlerin derecesini ölçmektedir. Endeksin yapısı, alt endeksler ile 4 temel alana ayrılmış ticaretin temel kolaylaştırıcı unsurlarından oluşmaktadır. 1. “Pazara Erişim Alt Endeksi”, ülkeye giren eşyayı karşılama ve ülkedeki ihracatçılar için dış piyasalara girişi kolaylaştırma noktasında ülkenin benimsediği politika çerçevesini değerlendirmektedir. 2. “Sınır Yönetimi Alt Endeksi”, sınır yönetimlerinin, eşyanın giriş ve çıkışını kolaylaştırma seviyesini değerlendirmektedir. 3. “Ulaşım ve İletişim Altyapısı Alt Endeksi” ülke içinde ve dışında eşyanın hareketini kolaylaştıracak gerekli ulaşım ve iletişim altyapısını sağlayıp sağlamadığını dikkate almaktadır. 4. “İş Çevresi Alt Endeksi”, ülkede faaliyette bulunan ihracatçı ve ithalatçıların faaliyetlerini etkileyen düzenleyici ve güvenlik çevresi kadar yönetişimin niteliğini dikkate alan bir endekstir. Bu dört alt endeksin her biri, ticareti kolaylaştırıcı bir dizi bileşenden oluşmaktadır. Bu bileşenler: Pazara Erişim: İç ve Dış Pazara Erişim Sınır Yönetimi: Gümrük İdarelerinin Verimliliği İthalat- İhracat İşlemlerinin Verimliliği Sınır İdarelerinin Şeffaflığı Ulaşım ve İletişim Altyapısı Ulaşım Altyapısının Mevcudiyeti ve Kalitesi Ulaşım Hizmetlerinin Mevcudiyeti ve Kalitesi Bilgi ve İletişim Teknolojilerinin Mevcudiyeti ve Kullanımı İş Çevresi Düzenleyici Çevre Fiziksel Güvenlik olarak belirlenmiştir. “İç ve Dış Pazarlara Erişim Bileşeni”, bir ülke piyasasının koruma düzeyini, ticaret rejiminin niteliğini ve ülkenin ihracatçılarının hedef pazarlarda karşılaştığı koruma düzeyini ölçmektedir. Buradaki ölçüm sadece bir ülkenin ithalat malları üzerinde uyguladığı tarife ve tarife dışı önlemleri (tariffs and non-tariff measures) değil, aynı zamanda gümrüksüz ithalatların (goods imported duty-free) payı, tarifelerin çeşitliliği (the variance of tariffs), tarife piklerinin sıklığı (the frequency of tarif peaks), farklı tarifelerin sayısı (the number of distinct tariffs) ve spesifik tarifelerin (specific tariffs) payını hesaba katmaktadır. Dış pazarlarda koruma karşılaşılan tarifeler açısından ele alınmıştır. Aynı zamanda, ikili veya bölgesel anlaşmalardan kaynaklanan hedef pazarlardaki tercih marjı da dikkate alınmıştır. “Gümrük İdarelerinin Verimliliği Bileşeni”, gümrük otoritelerince ve ilgili diğer idarelerce sağlanan hizmet düzeyini ve özel sektörün muhatap olduğu gümrük işlemlerinin verimliliğini ölçmektedir. “İthalat-ihracat İşlemlerinin Verimliliği Bileşeni”, gümrük idaresi kapsamının üstüne çıkarak, gümrüklerce ve ilgili sınır kontrol idarelerince yapılan kontrol işlemlerinin etkililiğini ve verimliliğini, ithalat ve ihracat işlemleri için gereken belge ve gün sayısını, ithalat ve ihracat işlemlerinin gerçekleştirilmesi için ortaya çıkan toplam maliyeti (vergi ve tarifelerin dışında) ölçer. “Sınır İdaresinin Şeffaflığı Bileşeni”, ithalat ve ihracatla ilgili olarak, her bir ülkede görülen yolsuzluk düzeyini ve kayıtdışı ödemelerin veya rüşvetin yaygınlığını değerlendirmektedir. “Ulaşım Altyapısının Mevcudiyeti ve Kalitesi Bileşeni”, havalimanı yoğunluğu, karayollarının yüzdesi, nakliyeciler için mevcut aktarma bağlantı düzeyi gibi her bir ülkede taşıma yöntemlerinin tümü için ulaşım altyapısının durumunu ölçmekte ve havayolu, karayolu, denizyolu ve demiryolu olmak üzere tüm ulaşım altyapısının kalitesini ele almaktadır. “Ulaşım Hizmetlerinin Mevcudiyeti ve Kalitesi Bileşeni”, liner taşımacılık şirketlerinin sağladığı hizmetler ile uluslararası sevkiyatların izleme ve takip edilebilirliği (the ability to track and trace international shipments) dahil, sevkiyatlar için mevcut sunulan hizmetlerin miktarı ve kalitesi, sevkiyatların varış noktasına zamanında ulaşımı, genel posta etkinliği ve genel olarak lojistik endüstrisinin yetkinliği hususlarını dikkate alarak altyapı değerlendirmesini tamamlayıcı nitelik arz etmektedir. Bu bileşen ayrıca, GATS anlaşmasındaki ülke taahhütleri uyarınca ulaşımla ilişkili sektörlerin açıklık derecesini dikkate almaktadır. Bilgi ve iletişim teknolojilerinin artan önemi ile bu teknolojilerin, gümrük işlemleri ve iletişimde, sevkiyat yönetiminin kolaylaştırmasında oynadığı rol karşısında, “Bilgi ve İletişim Teknolojilerinin Mevcudiyeti ve Kullanımı Bileşeni”, her bir ülkede cep telefonu ve internet gibi araçların yaygınlık oranlarını incelemektedir. İşletmelerin eşya alım satımında internet kullanımının yaygınlığı ve devletin sunduğu online hizmet endeksi de yapılan ölçümler içinde yer almaktadır. “Düzenleyici Çevre Bileşeni”, ülkelerdeki düzenleyici çevrenin ticarete elverişlilik düzeyini incelemektedir. Yönetişimin genel niteliği, özellikle sınır ötesi ticaret yapan şirketler için yabancı çalıştırma kolaylığı noktasında yabancı katılıma açıklık, ülkedeki politika çerçevesinin doğrudan yabancı yatırımları destekleme düzeyi, sermaye hareketleri üzerindeki kısıtlamalar ve ülkelerin imzaladığı ticaretle ilgili çok taraflı anlaşmaları endeksi gibi göstergeler bu bileşenin konuları arasında yer almaktadır. Güvenlik çevresi, eşyanın bir sorun yaşanmadan olmadan varış noktasına sevkiyatı konusunda büyük önem arz etmektedir. Bu bağlamda, “Fiziksel Güvenlik Bileşeni”, hem genel suç/şiddet anlamında, hem de terör tehdidi anlamında ülkelerdeki şiddet seviyesi ile kanun ve düzeni uygulama gücü kapsamında emniyet hizmetlerinin güvenilirliğini ölçmektedir. Bahsedilen tüm bileşenler bir dizi değişkenden oluşmakta ve kullanılan veri seti, sayısal veriler ile anket verilerini içermektedir. Sayısal veriler uluslararası kuruluşlar (ITC, UNCTAD, World Bank, WTO gibi) ve halka açık kaynaklardan, anket verileri ise her yıl Dünya Ekonomik Forumunca belirlenen ve bu araştırma kapsamındaki ülkelerin üst düzey iş çevreleriyle yapılan anketlerden elde edilmiştir. Çalışmada incelenen 9 bileşen 4’er alt endeks halinde gruplandırılmıştır. Her ülke için toplam skor, alt endekslerin ağırlıklandırılmamış ortalamasının (unweighted average) alınması ile hesaplanmıştır. Öte yandan, 2009 Ticaretin Kolaylaştırılması Endeksi Ekonometrik testinin gösterdiği gibi, bu endeksin ülkelerin ticaret performanslarına yönelik açıklayıcı bir gücü bulunmaktadır. Analiz göstermektedir ki, ihracatçı bir ülkenin Ticaretin Kolaylaştırılması Endeksinde (ETI Score) kaydettiği %1’lik bir puan artışı, o ülkenin ihracatında gerçekleşen %1.7’lik bir artışa işaret etmektedir. İthalatçı ülkeler için bahsedilen bu etki daha fazla olup, endeksteki %1’lik bir puan artışı, ülkenin ithalatında %2.3’lük bir yükselişe yol açtığı tahmin edilmektedir. İki etki birlikte değerlendirildiğinde ve diğer değişkenler sabitken, ele alınan ülke çiftinin ortalama ETI skorunda %1’lik bir artışın, bu iki ülkenin karşılıklı ticaretinde %4’lük bir artışa işaret ettiği tahmin edilmektedir. Aşağıda, 4 temel alt endekse ilişkin sıramalar yer almaktadır. Buna göre, Pazara Erişim Alt Endeksinde ilk sırayı Singapur almış, bu ülkeyi Şili takip etmiştir. Sınır Yönetimi Alt Endeksinde 1inci sırada Singapur 2nci sırada İsveç yer almaktadır. Ulaşım ve İletişim Altyapısı Alt Endeksinde ise Almanya ilk sırada, Birleşik Krallık 2nci sırada yer almaktadır. İş Çevresi Alt Endeksinde de Finlandiya 1inci, Singapur 2nci sırada yer almıştır. Şekil 2: Ticaretin Kolaylaştırılması Endeksi ve Alt Endeks Sıralamaları (2010 Yılı) Şekil 3: Ticaretin Kolaylaştırılması Endeksi ve Alt Endeks Sıralamaları (2010 Yılı) Devamı 2. BAŞARILI ÜLKE ÖRNEKLERİ VE BÖLGELERE İLİŞKİN BİLGİLER 2.1. BAŞARILI ÜLKE ÖRNEKLERİ 2.1.1. SİNGAPUR Küresel Ticaretin Kolaylaştırılması 2010 Endeksinin ilk on sırasında, ticaretin iç pazarın küçük bir kısmında yer aldığı nispeten küçük ve açık ekonomiler yer almaktadır. Singapur bu konuda açık ara farkla önde yer almakta ve Singapur’u Hong Kong takip etmektedir. İlk onda yer alan ülkeler, geçen yılla benzerlik göstermekle beraber Yeni Zelanda (6 ncı sırada) ve Lüksemburg (9 uncu sırada), Finlandiya (12 nci sırada) ve Avusturya’nın (14 üncü sırada) yerini almışlardır. Daha önceki yıllarda olduğu gibi yine İskandinav ülkeleri sıralamada önde yer almışlardır. Danimarka 3 üncü, İsveç 4 üncü, Norveç 7nci ve İzlanda 11inci sıradadır. Sıralamadaki ufak değişikliklere rağmen ilk onda yer alanların puanları sabit kalmıştır. Singapur üstün performansı ile ETI sıralamasında liderliğini sürdürmektedir. Bu şehir devleti 9 bileşenden 5’inde 1 inci sırada yer alırken ETI’yi oluşturan 56 göstergenin 43’ünde ilk onda yer almıştır. Küçük bir ekonomi olan Singapur, çok açık bir ticaret politikasına sahiptir ve ihracatçılar hedef marketlerde sadece birkaç engelle karşılaşmaktadırlar. Ticaret ağırlıklı uygulanan tarife oranları (%0,03, ikinci en düşük) neredeyse sıfırdır. İthalatların %99,9’u gümrük vergisi ödenmeden yapılmakta ve Singapurlu ihracatçılar hedef marketlerde ortalama %4,5 tarife oranı (Şili’den sonra en düşük ikinci oran) ile karşılaşmaktadırlar Singapur ayrıca çok basit tarife yapısına sahip olduğu için bu alanda 4 üncü sırada yer almaktadır. Bu göstergede, ilk 30’da yer alan yüksek gelirli ekonomiler içerisinde sadece Hong Kong ve Sinagapur yer almaktadır. Singapur’un sınır yönetimi her açıdan en üst düzeydedir. Gümrük hizmetleri endeksinde en yüksek puan olan 12’yi alarak ilk sırada yer almıştır ve Doing Business çalışması, söz konusu ülkenin ithalat ve ihracat için gerekli belge sayısının (ortalama 4 belge) azlığını, işlemlerin hızını (ortalama 3 günden 5 güne kadar) ve düşük maliyetli olma yönünü ortaya çıkarmıştır. Konteyner başına 450 Dolar yaklaşık maliyet, yüksek gelirli ekonomilerdeki ortalama maliyetin yarısından daha azdır ve örneklemdeki en düşük maliyettir. Geçmiş yıllarda olduğu gibi, ulaşım altyapısının kalitesi ve kullanılabilirliğine ilişkin değerlendirme mükemmele yakındır. Singapur havayolu, liman ve karayolu alt yapısının kalitesi konusunda en önde yer almaktadır. Ancak bağlantılar, zamanındalık, sevkiyatların kolaylığı ve ulaşılabilirliği ve lojistik yeterlilik ile bilgi ve iletişim teknolojileri penetrasyonunda geliştirilmesi gereken alanlar vardır. Örneğin, Singapur’da her 100 kişiden 22’si geniş bant internet kullanıcısıdır. Bu rakam İsveç’teki oranın yarısından azdır. Dünya Ekonomik Forumu’nun Küresel Rekabet Edebilirlik Raporu ve Küresel Bilgi Teknolojisi Raporu serilerinde tekrarlanarak vurgulandığı üzere, Singapur’un dünya çapında en önemli ticaret merkezlerinden biri haline gelmesini sağlayan özelliği, destekleyici iş ortamı sunmasıdır. Yolsuzluk seviyesi bu Rapora dahil olan ülkeler içerisinde en düşük seviyede, finansal marketlerde birinci sınıf (world class) (2 nci), politika yapımında da en etkin ülkelerdendir. Singapur’un, çok taraflı ticaret anlaşmalarına açıklık konusunda daha çok ilerleme kaydetmesi gerekmekle (54 üncü) birlikte, ekononomisi yabancı katılıma (2 nci) açıktır. 2.1.2. HONG KONG Ticaretin Kolaylaştırılması Endeksi’nde ikinci sırada yer alan Hong Kong, ETI’nin bileşenlerinde güçlü performans sergilemeye devam etmektedir. Hiç bir bileşende 16 ncı sıradan aşağıda yer almamış, hiç birinde de en üstte bulunmamıştır. Hong Kong’un serbest ticaret için taahhüdü iç pazardaki ticaret engellerinin yokluğuyla yerine getirilmiştir. Ülke, bu bileşeni oluşturan tüm göstergelerde mümkün olacak en yüksek puanı (7 puan) almıştır. İthalattaki açıklığına rağmen, Hong Konglu ihracatçılar ETI’de yer alan ülkeler arasında hedef pazarlarda en yüksek ticaret engelleri ile karşılaşmaktadırlar. Ticaret ağırlıklı tarife oranı %6,2 seviyesindedir. Hong Kong’un ulaşım altyapısı kalitesindeki birinciliği, dört ana ulaşım alanında (Havada ve denizde 2nci, demiryolu ve karayolunda 3üncü) mevcut altyapı olanaklarının mükemmelliğini yansıtmaktadır. Deniz taşımacılığı ile ilgili olarak, Hong Kong’un pek çok ülkeye direk hatları vardır ve direk olmayan hatlar için gerekli aktarma sayısı çok azdır. Son olarak Hong Kong ticaret için çok elverişli bir ortam sunmaktadır (6ncı sırada). Bilhassa, finansal sektör yabancı katılıma açık olduğundan oldukça etkindir. 2.1.3. DANİMARKA Geçen yıla göre bir basamak yükselen Danimarka üçüncü sırada yer almıştır. ETI’nin 4 bileşeninden 3’ünde çok başarılı olmuştur. Sınır yönetiminin verimliliğinde Singapur ve Hong Kong’un ardından 3üncü sırada yer almıştır. Eşya ithalatı ve ihracatının maliyeti çok fazla olmasına rağmen gümrük kontrol işlemlerinin hızı, şeffaflığı ve verimliliği açısından çok yüksek puan almıştır. Bilgi ve iletişim teknolojilerindeki yoğun penetrasyonu ile Danimarka BİT altyapısında en önde yer almaktadır. Ayrıca deniz bağlantısı sınırlı olmasına rağmen ulaşım altyapı kalitesi dünya standartlarındadır. Danimarka iş çevresinin niteliğini de güçlendirmektedir (3 üncü). Ancak Danimarka 95 inci sırada yer aldığı pazara erişim bileşeninde vasat bir performans sergilemektedir. Aslında bu durum Avrupa Birliğine üye tüm ülkeler için geçerlidir. Çünkü AB’nin son derece karmaşık bir ortak dış tarife cetveli vardır (96 ıncı) ve Birlik sık sık tarife dışı önlemlere başvurmaktadır (68 inci sırada). İlaveten, AB tarafından uygulanan tarife oranları çok düşük olmasına rağmen (4üncü sırada) üye ülkeler hedef pazarlarda ortalama %6 tarife ile karşılaşmaktadırlar. 2.2. BÖLGELERE İLİŞKİN BİLGİLER 2.2.1. ASYA VE PASİFİK BÖLGESİ Asya ve Pasifik Bölgesi, dünya çapında en hızlı büyüyen ve en büyük ekonomilerine ev sahipliği yapan bir bölgedir. Bölgede yer alan ülkelerin çoğu, ticaretin nimetlerinden üst düzeyde yararlanmakta ve ticareti büyüme stratejilerinin merkezine koymaktadır.201014 döneminde küresel büyümenin %50’sinin Asya’ya ait olacağı tahmin edilmektedir. Ayrıca küresel ekonomiden daha hızlı büyüyen bölgedeki gelişmekte olan ülkelerin, küresel büyümenin en büyük payını alacakları tahmin edilmektedir (%42’si). Aynı dönemde, bölge içinde, bölgeden ve bölgeye yapılan ticaret yıllık %9 büyüyecek ve küresel mal ticaretinin %40’ına denk gelecektir. Öte yandan Ticaretin Kolaylaştırılması Endeksinde, önde sırada gelen ülkelerden Singapur, Hong Kong ve Yeni Zelanda ile bölgenin geri kalan ülkeleri arasında büyük bir fark bulunmaktadır. Bu durum Ticaretin Kolaylaştırılması Endeksi’nin sonuçlarının da yansıttığı gibi ilk 20 dışında kalan bölge ülkelerinin henüz Asya’nın sunduğu imkanları yeterince değerlendiremediğini göstermektedir. 2.2.2. LATİN AMERIKA VE KARAYİPLER Çok iyi performans gösteren Şili ve Kosta Rika haricinde Latin Amerika ve Karayip ülkeleri çoğu alanda ETI sıralamasında ortalarda yer almaktadırlar. Bu raporun daha önceki basımlarında da vurgulandığı üzere, bölgenin yerli ve yabancı pazarlara erişimdeki üstün performansı bu bölgedeki ülkelerin en temel gücünü oluşturmaya devam etmektedir. Ancak iş çevresi özellikle yolsuzluk ve fiziksel güvenlik alanları gelişmeye ihtiyaç olan alanlardır. 2.2.3. ORTA DOĞU VE KUZEY AFRİKA 2010 yılında, Cezayir, Fas ve Ürdün ETI’deki sıralamalarını yükseltmişlerdir. Bölge, ticaretin kolaylaştırılması konusunda yüksek seviyede çeşitlilik ihtiva etmektedir. Örneğin Birleşik Arap Emirlikleri 20 nci sırada yer alırken Cezayir en alt sıralarda yer alan yerini muhafaza etmektedir. 2.2.4. SAHRA ALTI AFRİKA Sahra Altı Afrika ülkeleri farklı seviyelerde ticarete olanak tanımaktadırlar ve son yıllardaki ticaretin serbestleştirilmesi çabaları bölgenin ticaret performansını arttırmak için yeterli olmamıştır. Pek çok Afrika ülkesi ticareti serbertleştirdiler ve hedef pazarlarda tanınan ayrıcalıkların tadını çıkardılar. Fakat ticaretin kolaylaştırılmasında ciddi bir ilerleme kaydedemediler. Sonuç olarak, Afrika hala diğer bölgelere nazaran ticaret yapmakta en pahalı bölge durumundadır. Pek çok durumda, ticaretin gelişmesinde, ticaretin maliyeti ticaret politikalarına göre çok daha ciddi bir engeldir. 3. KRİTERLER İTİBARİYLE TÜRKİYE’NİN DURUMU 3.1. PAZARA ERİŞİM Küresel Ticaretin Kolaylaştırılması 2010 Raporuna göre, Türkiye “Pazara Erişim Alt Endeksinde” 2010 yılında, bir önceki yıla göre otuz üç sıra gerileyerek 4,4 puanla 125 ülke arasında 47 inci sırada yer almıştır. Bilindiği üzere Pazara Erişim Alt Endeksi iki bileşenden oluşmaktadır. Bunlardan birincisi “iç pazara erişim” diğeri de “dış pazarlara erişim” dir. Buna göre Türkiye 2010 yılında iç pazara erişim ayağında 5,3 puanla 31 inci sırada yer almış, ihracatçıların dış pazarlara erişiminde ise 2,7 puanla 76 ıncı sırada yer almıştır. Bu sıralamayı belirleyen faktörlere bakıldığında, ithal ürünlere uygulanan tarife oranlarının, bu tarifelerin karmaşıklığının, hedef pazarlarda karşılaşılan tarife oranlarının ve hedef pazarlarda tercih marjının ülkemizi sıralamada geriye düşüren etkenler olduğu görülürken gümrüksüz ithalatın toplam ithalat içerisindeki payıyla (%76,1) ülkemiz için rekabet avantajı yarattığı izlenmektedir. POLONYA 2010 GÜNEY KORE 2010 MALEZYA 2010 1 101 5 93 111 31 -İç Pazara Erişim 31 - 2 87 3 78 82 34 -Dış Pazara Erişim 76 - 16 90 32 90 119 41 --Tarife Oranı 62 42 2 4 3 4 77 73 --Tarife Dışı Önlemler n/a 16 31 73 n/a 64 n/a 27 --Tarifelerin Karmaşıklığı 81 77 4 96 79 96 77 86 ---Tarife Dağılımı 117 111 4 45 98 45 123 119 ---Tarife Pikleri 115 115 26 89 122 89 59 120 ---Spesifik Tarifeler 62 55 47 95 73 95 68 70 ---Farklı Tarifeler 74 71 25 97 71 97 70 68 --Gümrüksüz İthalatların Payı 23 9 2 39 4 39 80 20 --Hedef Pazarlarda Karşılaşılan Tarife 112 106 2 76 40 76 110 10 70 84 26 84 121 82 --Hedef Pazarlarda Tercih Marjı 52 22 Kaynak: The Global Enabling Trade Report 2009, 2010 GÜRCİSTAN 2010 14 ALMANYA 2010 47 SİNGAPUR 2010 TÜRKİYE 2009 PAZARA ERİŞİM GÖSTERGELER TÜRKİYE 2010 Tablo 1: Pazara Erişim Alt Endeksi (Sıralama) Tarife oranı alt göstergesine bakıldığında, Singapur’un, Almanya’nın, Gürcistan’ın ve Polonya’nın bu alt göstergede ilk sıralarda yer aldığı göze çarpmaktadır. 2010 yılında Türkiye’de ithalat işlemlerinde uygulanan ortalama tarife oranı %4,7 (2009 yılında %3,8’dir.) iken bu oran Singapur’da %0, Almanya’da %0,8, Gürcistan’da %0,7 ve Polonya’da %0,8’dir. Genel sıralamada ülkemizden üst sıralarda bulunan Güney Kore’de tarife oranı %6,9, Malezya’da ise %6,2’dir. Tarifelerin karmaşıklığı alt göstergesinde yer alan öğelere bakıldığında ise örneğin farklı tarifeler ögesinde 2010 yılında ithalatta bir ülkeye uyguladığımız 222 çeşit farklı tarife söz konusu iken Singapur’da bu sayı 7’dir. Gümrüksüz ithalatların payı alt göstergesine bakıldığında, Türkiye’nin bu alt göstergede 125 ülke arasında 23 üncü sırada yer aldığı, ancak 2009 yılına göre 14 sıra gerilediği dikkat çekmektedir. 2009 yılında gümrüksüz ithalatın toplam ithalat içerisindeki payı %85,1 olarak gerçekleşirken bu oran 2010 yılında %76,1 olmuştur. Singapur’da ise tüm ithalat gümrük vergisi alınmamış, Gürcistan’da %95,7’si, Malezya’da da %76,6’sı gümrüksüz gerçekleştirilmiştir. Hedef pazarlarda karşılaşılan tarife alt göstergesinde Türkiye’nin oldukça gerilerde kaldığı izlenmektedir. Türk ihracatçıları hedef pazarlarda ortalama %5,8 tarife oranı ile karşılaşırken Singapurlu ihracatçılar %4,5, Almanyalılar ve Polonyalılar %5,7, Gürcüler %5,4, Malezyalılar %4,8 tarife ile karşılaşmaktadırlar. Hedef pazarlarda tercih marjı alt göstergesine bakıldığında ise bu alt göstergede Türkiye’nin Singapur, Almanya, Polonya, Malezya ve G.Kore’nin önünde olduğu izlenmektedir. Tablo 2: Ülkeler İtibariyle Pazar Erişimi (2010) Türkiye Singapur Almanya Gürcistan Polonya G.Kore Malezya 4,7 0.0 0,8 0,7 0,8 6,9 6,2 Tarife Dışı Önlemler n/a 19,9 43,8 (endeks 0-100) Tarifelerin Karmaşıklığı 4,8 6,9 3,2 (endeks 1-7) Gümrüksüz İthalatların 76,1 100 63,9 Payı (%) Hedef Pazarlarda 5,8 4,5 5,7 Karşılaşılan Tarife (%) Hedef Pazarlarda 34,2 26 12,2 Tercih Marjı (endeks 0100) Kaynak: The Global Enabling Trade Report 2010 n/a 41,5 n/a 16,9 4,8 3,2 4,9 4,5 95,7 63,9 48,5 76,6 5,4 5,7 5,8 4,8 52,8 12,2 4,3 14,5 Tarife Oranı (%) 3.2. SINIR YÖNETİMİ “Sınır Yönetimi Alt Endeksi”nde Türkiye 2010 yılında, bir önceki yıla göre 5 sıra gerileyerek 4,1 puanla 61 inci sırada yer almıştır. Bilindiği üzere Sınır Yönetimi Alt Endeksi üç bileşenden oluşmaktadır. Bunlar “gümrük idaresinin verimliliği”, “ithalat ve ihracat prosedürlerinin verimliliği” ve “gümrük idaresinin şeffaflığı”dır. Buna göre Türkiye 2010 yılında gümrük idaresinin verimliliği bileşeninde 3,9 puanla 69 uncu sırada, ithalat ve ihracat işlemlerinin verimliliği bileşeninde 4,8 puanla 52 nci ve sınır idaresinin şeffaflığı bileşeninde 3,5 puanla 62 nci sırada yer almıştır. Söz konusu sıralamaları belirleyen göstergelere bakıldığında, gümrük işlemlerinin getirdiği yükün, ithalat ve ihracatta gerekli belge sayısının ve ithalat ve ihracatta yapılan düzensiz (belgesiz) ödemelerin ülkemizi sıralamada geriye düşüren etkenler olduğu görülürken sınır geçişlerinde yapılan kontrol işlemlerinin verimliliğinin, ithalat ve ihracatta geçen sürenin, ithalat ve ihracatın maliyeti ile yolsuzluk algısının ülkemiz için rekabet avantajı yarattığı izlenmektedir. ALMANYA 2010 GÜRCİSTAN 2010 POLONYA 2010 GÜNEY KORE 2010 MALEZYA 2010 61 56 1 15 37 42 24 44 - Gümrük İdaresinin Verimliliği 69 72 1 20 31 58 26 48 93 75 1 21 37 66 39 27 55 64 1 20 32 55 21 70 52 46 1 12 38 37 6 29 45 33 2 3 77 33 26 35 --İthalatta geçen süre 44 35 1 10 34 85 12 37 --İthalat için gerekli belgeler 73 66 6 18 6 18 2 50 --İthalatın maliyeti 47 47 1 36 66 32 19 2 --İhracatta geçen süre 40 33 1 8 26 55 14 64 --İhracat için gerekli belgeler 73 67 6 6 6 28 2 73 --İhracatın maliyeti 50 45 2 40 79 43 27 1 62 53 2 18 42 38 37 52 78 64 2 24 36 40 39 53 --Gümrük İşlemlerinin Getirdiği Yük --Gümrük Hizmetleri Endeksi -İthalat ve İhracat İşlemlerinin Verimliliği --Kontrol İşlemlerinin Verimliliği -Sınır İdaresinin Şeffaflığı --İhracat ve İthalatta Yapılan Usulsüz SİNGAPUR 2010 TÜRKİYE 2009 SINIR YÖNETİMİ GÖSTERGELER TÜRKİYE 2010 Tablo 3: Sınır Yönetimi Alt Endeksi (Sıralama) Ödemeler(Rüşvet) --Yolsuzluk Algısı Endeksi 49 46 Kaynak: The Global Enabling Trade Report 2010 3 14 53 40 34 45 Gümrük İşlemlerinin Getirdiği Yük alt göstergesine bakıldığında, Singapur ve Almanya’nın bu alt göstergede ilk sıralarda yer aldığı göze çarpmaktadır. Bu alt göstergedeki sıralama oluşturulurken “Ülkenizde gümrük işlemlerinin verimlilik düzeyini nasıl değerlendirirsiniz?” sorusu sorulmuş, anketi cevaplayanlardan 1’den 7’ye kadar puan vermeleri istenmiştir. (1 puan “son derece verimsiz”, 7 puan “çok verimli” anlamına gelmektedir.) 2010 yılında Türkiye bu alt göstergede 3,4 puan almış ve verimlilik düzeyi ortanın altı olarak değerlendirilmiştir. Singapur 6,4, Almanya ise 5,1 puan almıştır. Gümrük Hizmetleri alt göstergesine bakıldığında, Singapur’un bu alt göstergede tam puan alarak ilk sırada yer aldığı görülmektedir. Gümrük Hizmetlerinde sıralama, gümrük idaresi ve ilgili kuruluşlar tarafından sunulan hizmetlerin farklı yönlerini yakalayan Global Express Derneği’nin 15 farklı soru içeren anketine dayandırılmıştır. Söz konusu anket, eşyanın elektronik veri değişim sistemleri kullanılarak gümrüklemesinin yapılması, gümrük çalışma saatleri, çalışma saatlerinin dış ticaret erbabının ihtiyaçlarına göre ayarlanıp ayarlanmadığı, normal çalışma saatlerinde alınan hizmet için ödenen ücret, risk analizine dayalı fiziksel kontrol mekanizmaları, muayene işlemleri ve bu işlemlerin çabukluğu ve düşük değerli gönderiler için vergilerden muafiyetler gibi hizmetleri içermektedir. 2010 yılında Türkiye bu alt göstergede 7,5 puan almış ve gümrük hizmetleri ortanın üzerinde olarak değerlendirilmiştir. Kontrol işlemlerinin verimliliği alt göstergesinde yine Singapur ve Almanya’nın üst sıralarda yer aldığı gözlenmektedir. Bu alt göstergede, gümrük işlemleri ve sınırda görevli diğer kuruluşların yaptığı işlemlere yer verilmiştir. Lojistik Performans Endeksi anketine katılanlara uluslar arası lojistik alanındaki deneyimleri doğrultusunda çalıştıkları ülkedeki kontrol işlemlerinin verimliliği sorulmuş ve 1’den 5’e kadar puan vermeleri istenmiştir. (1 puan “son derece verimsiz”, 5 puan “çok verimli” anlamına gelmektedir.) 2010 yılında Türkiye bu alt göstergede 2,8 puan olarak verimlilik düzeyi orta olarak değerlendirilmiştir. Singapur ve Almanya ise 4 puan alarak kontrol işlemlerinde verimli olarak değerlendirilmiştir. Tablo 4: Ülkeler İtibariyle Sınır Yönetimi (2010) Gümrük İşlemlerinin Getirdiği Yük(endeks 17) Gümrük Hizmetleri Endeksi (endeks 0-12) Kontrol İşlemlerinin Verimliliği (endeks 1-5) İthalatta geçen süre(gün) İthalat için gerekli belgeler (sayı) İthalatın maliyeti (konteyner başına dolar) İhracatta geçen süre(gün) İhracat için gerekli belgeler (sayı) İhracatın maliyeti (konteyner başına dolar) İhracat ve İthalatta Yapılan Usulsüz Ödemeler(endeks 1-7) Yolsuzluk Algısı Endeksi (endeks 0-10) Türkiye Singapur Almanya Gürcistan Polonya G.Kore Malezya 3.4 6,4 5,1 4,6 3,9 4,6 4,8 7.5 12 9,6 9 7,5 9,5 6,6 2.8 4 4 2,8 3,1 3,3 3,1 15 3 7 13 25 8 14 8 4 5 4 5 3 7 1063 439 937 1250 884 742 450 14 5 7 10 17 8 18 7 4 4 4 5 3 7 990 456 872 1270 884 742 450 3.4 6,6 5,6 4,9 4,8 4,8 4,2 4.4 9,2 8 4,1 5 5,5 4,5 Kaynak: The Global Enabling Trade Report 2010 İthalatta geçen süre alt göstergesinde, Singapur’un ilk sırada yer aldığı, Almanya ve Malezya’nın ise ön sıralarda olduğu görülmektedir. Bu alt gösterge bir ithalat işleminin başladığı andan tamamlandığı ana kadar geçen tüm süreyi kapsamaktadır. 2010 yılında Türkiye’de bir ithalat işleminin gerçekleşmesi için geçen süre 15 gün iken Singapur’da bu süre 3, Almanya’da 7, Güney Kore’de 8 ve Gürcistan’da 13 gündür. Polonya bu alt göstergede ülkemizden kötü durumdadır. İthalat için gerekli belgeler alt göstergesinde, Güney Kore’nin 125 ülke içerisinde 2 nci sırada yer aldığı gözlenmiştir. Bu alt gösterge, banka belgeleri, gümrük beyannamesi, gümrükleme dokümanları, liman belgeleri, ithalat lisansları gibi ithalat için gerekli tüm belgeleri kaspamaktadır. Türkiye’de bir ithalat işleminin gerçekleşmesi için gereken belge sayısı 8 iken Güney Kore’de bu sayı 3, Singapur ve Gürcistan’da 4, Almanya ve Polonya’da 5’tir. İthalatın maliyeti alt göstergesine bakıldığında, Singapur ve Malezya’nın ilk sıralarda yer aldığı görülmektedir. Bu alt göstergede hesaplanan maliyet, doküman maliyetleri, gümrükleme ve teknik kontroller, liman masrafları, yurtiçi taşımacılık maliyetlerini içermekte gümrük vergileri ve ticaret vergilerini içermemektedir. 2010 yılında Türkiye’de bir konteyner eşyanın ithali için 1063 USD maliyet oluşmakta iken Singapur’da bir konteyner eşyanın ithali için 439 USD, Malezya’da 450 USD, Güney Kore’de 742 USD, Polonya’da 884 USD, Almanya’da 937 USD ödenmektedir. Gürcistan’da ise bir konteyner eşyanın ithali için 1250 USD ödenmektedir. İhracatta geçen süre alt göstergesinde, Singapur’un ilk sırada yer aldığı, Almanya ve Güney Kore’nin ise ön sıralarda olduğu görülmektedir. Bu alt gösterge bir ihracat işleminin başladığı andan tamamlandığı ana kadar geçen tüm süreyi kapsamaktadır. 2010 yılında Türkiye’de bir ihracat işleminin gerçekleşmesi için geçen süre 14 gün iken Singapur’da bu süre 5, Almanya’da 7, Güney Kore’de 8 ve Gürcistan’da 10 gündür. Polonya ve Malezya bu alt göstergede ülkemizden kötü durumdadır. İhracat için gerekli belgeler alt göstergesinde, Güney Kore’nin 125 ülke içerisinde 2 nci sırada , Singapur, Almanya ve Gürcistan’ın de ön sıralarda yer aldığı gözlenmiştir. Bu alt gösterge, banka belgeleri, gümrük beyannamesi, gümrükleme dokümanları, liman belgeleri, izin belgeleri gibi ihracat için gerekli tüm belgeleri kaspamaktadır. Türkiye’de bir ihracat işleminin gerçekleşmesi için gereken belge sayısı 7 iken Güney Kore’de bu sayı 3, Singapur, Almanya ve Gürcistan’da 4, Polonya’da 5’tir. İhracatın maliyeti alt göstergesine bakıldığında, Malezya ve Singapur’un ilk sıralarda yer aldığı görülmektedir. Bu alt göstergede hesaplanan maliyet, doküman maliyetleri, gümrükleme ve teknik kontroller, liman masrafları, yurtiçi taşımacılık maliyetlerini içermekte gümrük vergileri ve ticaret vergilerini içermemektedir. 2010 yılında Türkiye’de bir konteyner eşyanın ihracı için 990 USD maliyet oluşmakta iken Malezya’da bir konteyner eşyanın ihracı için 450 USD, Singapur’da 456 USD, Güney Kore’de 742 USD, Polonya’da 884 USD, Almanya’da 872 USD ödenmektedir. Gürcistan’da ise bir konteyner eşyanın ihracı için 1270 USD maliyet oluşmaktadır. İthalat ve ihracatta yapılan usulsüz ödemeler alt göstergesine bakıldığında, Singapur’un bu alt göstergede 125 ülke arasında 2 nci sırada yer aldığı görülmektedir. Bu alt göstergedeki sıralama oluşturulurken “Ülkenizde firmaların ithalat ve ihracatla ilgili belgesiz veya rüşvet niteliğinde ödeme yapması ne kadar yaygındır?” sorusu sorulmuş, anketi cevaplayanlardan 1’den 7’ye kadar puan vermeleri istenmiştir. (1 puan “yaygın”, 7 puan “asla olmaz” anlamına gelmektedir.) 2010 yılında Türkiye bu alt göstergede 3,4 puan (2009 yılında puanı 4 idi.) alırken Singapur 6,6, Almanya ise 5,6 puan almıştır. Türkiye karşılaştırılan ülkeler içerisinde en kötü durumdadır. Yolsuzluk algısı endeksinde ise yine Singapur’un ön sıralarda olduğu izlenmektedir. Bu endeks hazırlanırken iş çevreleri ve ülke analistlerinin kamu sektöründeki yolsuzluk algıları dikkate alınmıştır. Anketi cevaplayanlar 0’dan 10’a kadar puan vermişlerdir. (0 puan “yüksek”, 10 puan”düşük” anlamına gelmektedir.) 2010 yılında Türkiye yolsuzluk algısı alt göstergesinde 4,4 puan (2009 yılında puanı 5 idi.) almıştır. Bu iş çevrelerinin kamu kesimindeki yolsuzluk algısının ortanın üzerinde olduğunu göstermektedir. Bu puan Singapur’da 9,2 (iş çevreleri kamu kesiminde yolsuzluğun neredeyse hiç yapılmadığını söylemişlerdir.), Almanya’da 8 olarak gerçekleşmiştir. 3.3. ULAŞIM VE İLETİŞİM ALTYAPISI Küresel Ticaretin Kolaylaştırılması 2010 Raporuna göre, Türkiye “Ulaşım ve İletişim Altyapısı Alt Endeksinde” bir önceki yıla göre sekiz sıra gerileyerek 3,9 puanla 125 ülke arasında 57 nci sırada yer almıştır. Ulaşım ve İletişim Alt Endeksi üç bileşenden oluşmaktadır. Bunlar “ulaşım alt yapısının mevcudiyeti ve kalitesi”, “ulaşım hizmetlerinin mevcudiyeti ve kalitesi” ve “bilgi ve iletişim teknolojileri (ICTs)nin mevcudiyeti ve kullanımı”dır. Buna göre Türkiye 2010 yılında ulaşım altyapısının mevcudiyeti ve kalitesi bileşeninde 4,1 puanla 68 inci sırada, ulaşım hizmetlerinin mevcudiyeti ve kalitesi bileşeninde 3,9 puanla 57 nci sırada, ICTs’nin mevcudiyeti ve kullanımı bileşeninde 3,5 puanla 53 ncü sırada yer almıştır. Söz konusu sıralamaları belirleyen göstergelere bakıldığında, havaalanı yoğunluğunun, asfalt yolların, liman alt yapı kalitesinin, izleme ve takip edebilirliğin, taşımacılık sektöründe GATS (General Aggrement on Trade in Services) taahhütlerinin, cep telefon aboneliğinin ve devlet online hizmet endeksinin ülkemizi sıralamada geriye düşüren etkenler olduğu görülürken aktarma bağlantı endeksinin, hava ulaşımı alt yapı kalitesinin, karayolu kalitesinin, liner taşımacılık bağlantı endeksinin, sevkiyat kolaylığı ve karşılanabilirliğinin, lojistik yetkinliğin, sevkiyatların zamanında ulaşmasının, posta hizmetlerinin verimliliğinin, iş hayatında internet kullanım yaygınlığının, geniş bant internet kullanımının, sabit telefon bağlantısının ülkemiz için rekabet avantajı yarattığı izlenmektedir. TÜRKİYE 2009 SİNGAPUR 2010 ALMANYA 2010 GÜRCİSTAN 2010 POLONYA 2010 GÜNEY KORE 2010 MALEZYA 2010 ULAŞIM VE İLETİŞİM ALT YAPISI 57 - Ulaşım Alt Yapısının Mevcudiyeti Ve 68 Kalitesi --Havaalanı Yoğunluğu 73 --Aktarma Bağlantısı Endeksi 26 --Asfalt Yol 69 --Havayolu Ulaşım Altyapısının Kalitesi 49 --Demiryolu Altyapısının Kalitesi 64 --Karayollarının Kalitesi 45 --Liman altyapısının kalitesi 73 - Ulaşım Hizmetlerinin Mevcudiyeti 57 ve Kalitesi --Liner Taşımacılık Bağlantı Endeksi 29 --Sevkiyat Kolaylığı ve Karşılanabilirliği 42 --Lojistik Yeterlilik 36 --İzleme ve takip edebilirlik 54 --Sevkiyatların Varış Yerine Zamanında 29 Ulaşması --Posta hizmetleri endeksi 43 --Taşımacılık sektöründe GATS 69 taahhütleri - Bilgi ve İletişim Teknolojilerinin 53 Mevcudiyeti ve Kullanımı --İş Hayatında İnternet Kullanımının 45 Yaygınlığı -- Cep Telefonu Aboneliği 65 -- Geniş Bant İnternet Aboneliği 48 -- İnternet Kullanımı 50 -- Sabit Telefon Bağlantısı 50 --Devlet Online Hizmet Endeksi 59 Kaynak: The Global Enabling Trade Report 2010 49 7 1 74 51 15 24 62 7 5 71 87 24 13 70 34 71 50 67 49 79 82 12 1 1 9 1 1 80 5 1 4 5 5 5 58 97 73 72 41 62 66 101 62 47 92 57 120 114 94 11 31 19 8 14 33 30 12 41 25 19 24 19 48 1 3 65 34 21 17 23 41 30 34 3 1 6 6 7 8 4 4 93 89 75 82 74 35 35 33 5 15 22 21 10 13 30 40 51 14 3 94 2 27 35 51 8 12 84 78 18 50 68 41 20 4 20 69 42 52 16 9 84 40 6 43 44 16 17 92 39 3 37 58 45 71 48 - 12 22 15 26 10 18 15 13 2 21 88 71 72 74 89 34 36 38 47 48 59 7 9 21 1 47 57 33 70 16 GÖSTERGELER TÜRKİYE 2010 Tablo 5: Ulaşım ve İletişim Altyapısı Alt Endeksi (Sıralama) Ulaşım ve iletişim altyapısı alt endeksinde Almanya, Singapur ve Güney Kore’nin ilk sıralarda yer aldığı izlenmektedir. Ulaşım altyapısının mevcudiyeti ve kalitesi alt göstergesinde asfalt yolların tüm yollar içindeki payının, havayolu ulaşımı altyapı kalitesinin, demiryolu altyapı kalitesinin, karayolları kalitesinin, liman altyapı kalitesinin özellikle Almanya ve Singapur’da çok iyi durumda olduğu görülmektedir. Ulaşım hizmetlerinin mevcudiyeti ve kalitesi alt göstergesinde, liner taşımacılık yapan firmaların sağladığı hizmetlerin kalitesinin, uluslararası sevkiyat göndermenin kolaylığı ve ücretinin, lojistik hizmetlerin kalitesi ve yeterliliğinin, sevkiyatların varış yerine zamanında ulaşmasının, posta hizmetlerinin verimliliğinin yine Almanya ve Singapur’da çok iyi durumda olduğu izlenmektedir. Bilgi ve iletişim teknolojilerinin mevcudiyeti ve kullanımı alt göstergesinde ise iş hayatında internet kullanımının yaygınlığının, geniş bant internet aboneliğinin, toplam nüfusta intenet kullanan insan sayısının, devletin online hizmetlerdeki verimliliğinin bilhassa Güney Kore’de çok iyi durumda olduğu göze çarpmaktadır. 3.4. İŞ ÇEVRESİ Küresel Ticaretin Kolaylaştırılması 2010 Raporuna göre, Türkiye “İş Çevresi Alt Endeksinde” bir önceki yıla göre oniki sıra gerileyerek 3,9 (2009 yılı raporunda 4,2) puanla 125 ülke arasında 87 nci (2009 yılı raporunda 75inci sıradadır.) sırada yer almıştır. Ülkemizin Küresel Ticaretin Kolaylaştırılması Endeksinde en kötü olduğu alan iş çevresidir. İş Çevresi Alt Endeksi iki bileşenden oluşmaktadır. Bunlar “düzenleyici çevre” ve “fiziksel güvenlik”tir. Buna göre Türkiye 2010 yılında düzenleyici çevre bileşeninde 3,7 puanla 71 inci sırada, fiziksel güvenlik bileşeninde 4,1 puanla 96 ncı sırada yer almıştır. Söz konusu sıralamaları belirleyen göstergelere bakıldığında, mülkiyet haklarının, etik ve yolsuzluğun, nüfuzu kötüye kullanmanın, devlet verimliliğinin, polis hizmetlerinin güvenilirliğinin, suç ve şiddetten kaynaklanan iş zararının, terörizmden kaynaklanan iş zararının ülkemizi sıralamada geriye düşüren etkenler olduğu görülürken iç rekabetin ve yabancı katılıma açıklığın ülkemiz için rekabet avantajı yarattığı izlenmektedir. ALMANYA 2010 GÜRCİSTAN 2010 POLONYA 2010 GÜNEY KORE 2010 MALEZYA 2010 75 65 77 68 56 86 45 38 80 39 44 2 1 2 1 7 1 1 2 2 5 3 1 15 15 9 19 10 21 14 37 26 86 38 67 45 66 98 50 87 50 70 76 21 2 58 35 68 61 65 64 55 108 66 48 48 96 52 82 44 51 44 49 56 72 50 55 59 93 59 61 51 35 34 37 44 24 32 10 62 63 64 40 22 2 10 16 41 74 57 84 73 54 12 3 15 16 9 76 34 38 24 74 69 26 43 40 93 79 44 58 10 26 31 79 48 89 105 73 52 48 63 58 90 SİNGAPUR 2010 TÜRKİYE 2009 İŞ ÇEVRESİ 87 -Düzenleyici Çevre 71 --Mülkiyet Hakları 94 --Etik ve Yolsuzluk 83 --Nüfuzu Kötüye Kullanma 72 --Devlet Verimliliği 77 --İç Rekabet 41 --Finansal Piyasaların Verimliliği 52 --Yabancı Katılıma Açıklık 44 ---Yabancı personel istihdam kolaylığı 74 ---Yabancı mülkiyetin yaygınlığı 71 ---FDI ile ilgili düzenlemelerin etkisi 49 ---Uluslararası sermaye hareketleri 35 üzerindeki kısıtlamalar ---Çok taraflı ticaret kurallarına açıklık 38 -Fiziksel Güvenlik 96 --Emniyet Hizmetlerinin Güvenilirliği 85 --Suç ve Şiddetten Kaynaklanan İş 80 Zararı --Terörizmden Kaynaklanan İş Zararı 118 Kaynak: The Global Enabling Trade Report 2010 GÖSTERGELER TÜRKİYE 2010 Tablo 6: İş Çevresi Alt Endeksi (Sıralama) İş çevresi alt endeksinde Singapur ve Almanya’nin ilk sıralarda yer aldığı izlenmektedir. Düzenleyici çevre alt göstergesinde, mülkiyet hakları ile fikri mülkiyet haklarının korunma derecesinde, ülkenin kamudaki etik standartları ile yine kamudaki yolsuzluk oranı durumunda, yargının bağımsızlığı ve devlet görevlilerinin bazı bilinen firmalara ya da kişilere avantaj sağlayacak şekilde nüfuz kullanmalarında, devletin verimliliğinde, iç pazardaki rekabette, finansal piyasaların verimliliğinde ve yabancı katılıma açıklıkta özellikle Singapur’un çok iyi durumda olduğu görülmektedir. Fiziksel güvenlik alt göstergesinde ise emniyet hizmetlerinin güvenilirliği ve suç şiddetten kaynaklanan iş zararında yine Singapur’un oldukça iyi durumunda olduğu izlenmektedir. NOT: BU RAPORDA YER ALAN DEĞERLENDİRMELER UZMAN GÖRÜŞÜ OLUP SADECE BİLGİLENDİRME AMACIYLA HAZIRLANMIŞTIR. BU RAPORDA YER VERİLEN GÖRÜŞ VE DEĞERLENDİRMELER, HİÇBİR ŞEKİLDE T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI’NIN KURUMSAL GÖRÜŞ VE YAKLAŞIMINI YANSITMAMAKTADIR.