ABDOMİNAL ÇEKİM PROTOKOLLERİ
Transkript
ABDOMİNAL ÇEKİM PROTOKOLLERİ
ABDOMİNAL ÇEKİM PROTOKOLLERİ DR. DENİZ AKATA HACETTEPE RADYOLOJİ ABDOMİNAL ÇKBT UYGULAMALARI z VİSERAL ORGANLAR z RENOVASKÜLER HİPERTANSIYON z AORTAGRAFİ z PORTOGRAFİ z KOLONOSKOPİ z ÜROGRAFİ VİSERAL ORGANLAR ANA PRENSİPLER z Her ön tanıya göre farklı protokoller gelişti. z 4,8,16,32,40,64… cihaza göre farklı protokoller gelişti. z Multifazik görüntüleme z 2-3B reformatların önerildiği durumlar arttı. KARACİĞER z Kitle ayırıcı tanı: Arteryel, portal ve geç faz z z Metastazlar: Monofazik (venöz faz) z z z z z Hepatoma, hemanjiom, vasküler metastazlar Kolon, meme, akciğer Rezeksiyon planlaması: Arteryel-portal haritalama, kc hacminin ölçümü KC TX adayının değerlendirilmesi: (dual faz) KC donörünün değerlendirilmesi Koledokolitiyazis: Pre-post kontrast ÇKBT z KARACİĞER HEMODİNAMİĞİ z z ÇOK FAZLI ÇEKİM PRENSİPLERİ VE TEKNİK LEZYON SAPTAMA ve KARAKTERİZASYON z z z z Solid-kistik Hipervasküler-Hipovasküler Yağ,kalsifikasyon,kanama Skar ÇOK FAZLI ÇEKİM -TEKNİK z z KC lezyonlarının çok azı (yağ, kalsifikasyon,kanama, kist) kontrastsız BT de görülür. KC’in dual kanlanması mevcut z PV >2/3, HA<1/3 z Normal parenkim portal sistemden, KC tümörleri arteryel sistemden kanlanıyor!! z Hipervasküler tmler: Arteryel fazda hiperdens z Hipovasküler tmler: Portal fazda hipodens ÇOK FAZLI HEPATİK BT ÜÇ FAZ ENJEKSİYON 3 veya 5cc/sn A 1. 0 20 V 2. 40 PİTCH=1.5 60 GEÇ/equilibrium 3. 120-180sn-10.dk KESİT KALINLIĞI ≤3MM Arteryel Faz Venöz Faz 2.Dk 10mm KONVANSİYONEL BT 30sn 5mm SPİRAL BT 6sn 2.5mm 4-ÇKBT 3sn 1mm 16-ÇKBT 1.5sn .6mm 64-ÇKBT ERKEN ARTERYEL ARTERYEL FAZ GEÇ ARTERYEL VENÖZ 18. sn 35. sn •Erken arteryel görüntüleme BTA’de, arteryel haritalama planlandığında gerekli: Bolus+6sn gecikme •Geç arteryel faz: Bolus+15/20sn z Erken arteryel faz: Ort. 18.sn (enj.hızı: 5cc/sn) Tümör ve KC boyanması belirgin değil. z BTA için uygun. z Geç arteyel faz: Ort. 35.sn. (enj.hızı: 5cc/sn) z HCC ve diğer hipervasküler tmler max. boyanır. z PV boyanmaya başlar. z Portal venöz faz(geç)= Hepatik faz:Ort.7075.sn,enj. hızı: 3cc/sn z KC parenkim dansitesi max. z Hipodens lezyonlar belirginleşir. z Hepatik venlerde kontrast olmalı z z Geç faz=Denge fazı:ort. 2;3-10dk z z KC’in kontrasttan yıkanma fazı Lezyonun yıkanma özelliği: Hipo-iso-hiperdens? ÇOK FAZLI HEPATİK BT ÜÇ FAZ ENJEKSİYON HIZI 3cc ??veya 5cc/sn?? A 1. 0 20 V 2. 40 PİTCH=1.5 60 GEÇ/equilibrium 3. 120-180sn-10.dk KESİT KALINLIĞI ≤3MM GEÇ ARTERYEL FAZIN ÖNEMİ: Ort. 35.sn. (enj.hızı: 5cc/sn) z z z z Karaciğerdeki lezyonu karakterize etmek Yüksek Alfa feto protein; HCC?? Sirotik hasta; HCC taraması Hipervasküler tm olan hastalarda metastaz taraması z z z z z NET RCC MEDULLER TİROİD CA MELANOM MEME Geç faz=Denge fazı:ort. 3-10dk ÖNEMİ TM yıkanması: Vasküler tm. z Vasküler göllenme: Hemanjiomlar z Kontrastın fibröz dokuda tutulumu z z z z HCC kapsüler boyanma Kolanjiokarsinomlar (fibröz dokudan zengin) FNH, adenoma KARACİĞERDE MR ENDİKASYONLARI z z z z z z Suboptimal US ve BT Kuvvetli malignensi şüphesi olan hastalarda negatif veya şüpheli US veya BT Safra kesesi ve safra yollarına ait patolojiler İonizan radyasyon kontrendikasyonu İyodlu kontrast madde kontrendikasyonu Biyopsiye kısmen alternatif bir yöntemdir. MR ÜSTÜNLÜKLERİ z Yağ baskılı sekanslar z z z z z z Fokal yağlanma alanları Demir birikimi Sirotik hastada: rejenerasyon - displastik nodülHCC Sirotik hastada benign- malign ayrımı yapmadaki başarısı yüksek. MR: Duyarlılık %83, özgüllük %97.5, PPV %92, NPV %94.4. ÇKBT : %81.2, %77.3, %60.5, %90.6 J Comput Assist Tomogr. 2006;30:591-6 MR’ın DEZAVANTAJLARI z z z z Uzun ve pahalı tetkik Respirasyon ve hareket artefaktlarından etkilenir. Kalp pili gibi manyetik alan sınırlayıcılar Klostrofobi, aşırı şişman hasta KC MRG PROTOKOLÜ z KORONAL:TRUFİ/FIESTA/balanced FFE: z Transvers/koronal HASTE z Trans TURBO STIR veya YB T2A TSE z Trans in-out faz T1A z Difüzyon ağırlıklı : B0, B 50, B 600-1000 z I.V kontrast sonrası T1 3D z Geç T1 A TSE (5.dk- 60.dk) z KONTRAST MADDE: Multihance / Primovist (DAİMA YBT1) BÖBREK z Taş protokolü: Kontrastsız z Hematüri: Kontrastsız, geç arteryel, 5. dk z BT ürografi z Renal kitle/kist: Kontrastsız, kontrastlı z Bilinen RCC takibi: Arteryel faz +/- geç faz z Renal donör adayı: Kontrastsız, arteryel, venöz, 10.dk geç faz (topogram) z Böbrek protokolü (renal kitleler için) (sens. %90) z z z z KONTRASTSIZ (5mm) KONTRASTLI (kotikomedüller faz (25-70sn), (5mm) KONTRASTLI (nefrogram faz 100-120sn), (5mm) HEMATÜRİ PROTOKOLÜ z KONTRASTSIZ z KONTRASTLI (150ml. IVKM/3ml/sn) z z (kotikomedüller faz (25-70sn, nefrogram faz 100120sn) GEÇ FAZ (ekskretuar faz 3-5dk) BT ÜROGRAFİ z z z z Böbrekler, üreterler ve mesanenin tanısal değerlendirilmesi ÇKBT ve ince kesitli IV kontrast uygulanarak Ekskretuar fazı içeren BT ÜROGRAFİ z Kontrastsız faz z z Nefrografik faz (böbrekler) z z z Böbrek üstünden mesane sonuna Malignansi şüphesi varsa tüm abdomen Mesane ca evrelemesi için gerekli Ekskratuar faz z Böbrek üstünden mesane sonuna Doz! z 4 fazlı BTU 23-35 mSv, x-ray 0,9 mSv! z Düşük doz teknikleri ile 3 fazda 7mSv inmek mümkün Sadece kontrastsız BT, sadece ekskretuar gereken olgularda gereksiz tetkik yapma!!! Split-bolus teknik uygula z z Teknik z Split-bolus z z z z z 1.enj 75-100ml 3ml/sn 300 sn bekle 2. enj 50-75ml 2ml/sn 100-120 sn bekle Başlangıçtan 500-700 sn sonra z z Nefrografik+ekskretuar faz Triple-bolus (arteryel faz gerekiyorsa) ESUR öneri Benign nedenler, sınırlı z z z z Konjenital anomali Hidronefroz, benign Üreter travması Split-bolus tek seri z nefrografik-ekskretuar faz ESUR öneri Benign nedenler, ileri düzeyde veya Malign z z z z z Hematüri (hafif/orta risk TCC/RCC) Kronik taş, PCNL öncesi planlama Üriner diversiyon sonrası Ekstraüriner tümörler, üriner tutulum Split-bolus iki seri z z kontrastsız nefrografik-ekskretuar faz ESUR öneri Malign nedenler, z z z z Hematüri (yüksek risk TCC/RCC) Hidronefroz, malign Medüller ve papiller nekroz Single-bolus üç seri z z z kontrastsız nefrografik faz ekskretuar faz BÖBREK VE ÜRİNER SİSTEM MR PROTOKOLÜ z z z z z z T2 FSE GRE T1-in-out faz T1 GRE -Pre 3D MRA – yb Post Gad. SUBTRACTION (ÇIKARTMA) Opsiyonel (difüzyon) YAĞ BASKILI SEKANSLAR!! transvers/koronal transvers transvers koronal ADRENAL BT z Kitle karakterizasyonu: Kontrastsız +/venöz,15dk geç z Feokromositoma protokolü: Kontrastsız+tüm abdomen z Adrenerjik krize dikkat!! MR tercih et ADRENAL MR GRE T1: In-phase & Out of phase transvers Optionelz T2 FSE yb transvers z GRE T1 yb transvers z Difüzyon z MESANE z TCC: venöz, geç faz z Sanal sistoskopi z Travma: Venöz, geç faz z MESANE CA protokolü z z z Mesane tüm fazlarda optimum dolulukta olmalıdır. KONTRASTSIZ KONTRASTLI (150ml. IVKM/3ml/sn) z z 60-90sn..Maksimum doku kontrastlanması GEÇ FAZ (ekskretuar faz 5-10dk) z 3mm veya daha ince rekonstrüksiyon görüntülerle BT ürografi yapılmalı.. MESANE MR z DİNAMİK YB T1 SEKANSLAR z z ARTERYEL FAZDA TÜMÖR EN İYİ GÖRLÜR T2 AĞIRLIKLI GÖRÜNTÜLER TRANSVERS/SAG/KOR) z KAS TABAKASI-TÜMÖR AYRIMINI EN İYİ YAPAR PANKREAS-BİLİER SİSTEM BT ÇEKİM PROTOKOLÜ z Pankreatitler: Portal-venöz faz: monofazik z Kitle: Geç arteryel (AORTA PİK+15sn), venöz z Nöroendokrin tümörler: Arteryel, venöz z Safra taşı: Prekontrast üst abdomen MR-MRCP z z z z z z z TRUFI T2 W HASTE IN-OUT PHASE T1W YB T2W 3D MRCP SEKANSLAR SINGLE SHOT FSE KONTRAST SONRASI GÖRÜNTÜLEME (Gd-BOPTA, Primovist) DİNAMİK –DAİMA YAĞ BASKILI HACİMSEL TARAMA GIS z Akut apendisit z Divertikülit z Kolon kanseri z Kolonoskopi z z Venöz faz z Oral kontrast z Rektal kontrast z z z Mide kanseri İntestinal obstrüksiyonlar z Hava Pozitif kontrast MPR VASKÜLER z Renal Hipertansiyon (Arteryel faz) z Aortografi, anevrizma z Portografi z Aortik stent sonrası değerlendirme (postarteryel) z Diseksiyon (pre-arteryel) ABDOMİNAL AORTA BT ANJİO TDBT: z 4 MDBT: z 16 MDBT: z 64 MDBT: z 40sn 25sn 10sn 4sn HİÇBİR SINIR YOK İZOTROPİK GÖRÜNTÜ TEMPORAL ÇÖZÜNÜRLÜK UZAYSAL ÇÖZÜNÜRLÜK TEKNİK SORUNLAR >16 detektör : çok hızlı BT Anjiografiler için FİZYOLOJİK HIZ LİMİTİ VAR! TDBT MDBT Ort tarama süresi: 40sn Enj. Süresi :40sn; 4ml/sn Ort tarama süresi: 20sn Enj. süresi: 20sn; 4ml/sn Toplam kontrast:: 160ml Toplam kontrast: 80ml 64 DETEKTÖR Kısa enjeksiyon süresi: z z z z Damar kontrast tutulum miktarını azaltır. Maksimum kontrastlanma süresi azalır. Abdominal aort anevrizmalarında kontrast distale geçmeden tetkik biter. Maksimum bolus kaçırılabilir. Ort tarama süresi: 4sn Ort tarama süresi: 10sn Enj. Süresi :4sn; 15ml/sn Enj. Süresi :18sn; 5ml/sn Toplam kontrast:: 60ml Toplam kontrast: 90ml ÇÖZÜMLER: 64 DETEKTÖR İÇİN z z Tarama süresi: 10sn (Tüm hastalar için) Enjeksiyon süresi: 18sn z z z z <50kg… 4ml/sn >50kg… 5ml/sn Ortalama 90cc kontrast madde Abdominal aort anevrizmaları: z Arteryel pik +8 sn