SIDAS MEDYA - Academic Food Journal
Transkript
SIDAS MEDYA - Academic Food Journal
@IDA SIDASMEDYA Grda Bilimi ve Teknolojisi Dergisi AkademikGrda7(1) (2009)47-52 Derleme Makale/ Review Paper InsanBeslenmesindeKonvansiyonelMeyveSebzelerinTagldl$tRiskler Ummtigtilstim Erdo$an' , Arzu Kavaz2 'Atattirk Universitesi,ispir Hamza Polat MYO, ZSSOO isplr,Erzurum 'Atatrirk Universitesi,Ziraat Fakriltesi,Glda MiihendisligiBohlmri,Ezurum E-posta:gerdogan@atauni.edu.tr Ozer Gtda gilvenligi,gtda giivencesive beslenmeson yrllardatrim dunya rllkeleriniilgilendiren temel konularrnbagrnda gelmektedir. yeterli,saglrklr insanll$rn ve grivenilir gideiekdahazorlagmaktadrr. besinkaynaklarrnaulagmasr fetnbtolit< geligmelerbir yandantiretimartrgrsa$larkenbir yandanda grdalardankaynaklanan riskleriartrrmrglardrr. Uretimde kullantlan kimyasallartn tirtintizerindebrraktr$r kalrntrlar ve gevreselkirlilikinsansaglrgrnr olumsuzyondeetkilemektedir. Meyveve sebzelerigerdikleri vitaminve mineraller ile insanbeslenmesinde onemlirolesahiptirler. Organikmeyveve sebzelerin,konvansiyonel olanlardandaha az pestisitkalrntrsr,daha fazla vitaminve mineralmadde igeiOit<teri belirlenmigtir. Bu galrgmada, konvansiyonel meyveve sebzelerinorganikolanlarakryasiainsansa$lrglba(rmrndan tagrdrklarrbazrrisklerden bahsedilmigtir. AnahtarKelimeler:Organikmeyve,Organiksebze,Beslenme Risksof GonventionalFruitand VegetableConsumptionfor HumanHealth ABSTRACT Safetyand qualityof food and nutritionis one of the importantissuesin the world. Reachinghealthyand safe food resourceshasbeenbecomingdifficultyin worldwide.Technological developments in foodproductionhaveleadnotonlyto increasedproductionof foods but also to a elevatedrisk for humanhealthcausedby food consumption.Residueiof chemicals usedin foodproduction pollution andenvironmental havea negativeimpacton humanhealth.Consumption of goodsourcesof mineralsandvitaminsin humannutrition, fruitsandvegetables, hasan important roleon humanhealth. Organicfruitsandvegetableshavebeenreportedto containlesspesticides, morevitaminsand mineralsthanthatof their conventional counterparts. In this presentstudy,somerisksassociatedwiththe consumption produced of conventionally fruitsandvegetablesareevaluatedfor humanhealthin comparison producedfruitsandvegetables. to organically KeyWords:Organicfruit,Organicvegetable,Nutrition U. Erdogan, A. KavazAkademikGrda7(1)(2009)47-52 ciRig RISKLER Meyveve sebzelerigerdikleri vitaminlelminerallerve lifler nedeniyleinsan beslenmesinde onemli role sahiptirler. Ytiksek oranda sebze ve meyve triketimibirgok kronik hastalrktankorunmadaetkiliolmaktadrr. Sebzeve meyve ttiketimiile kalp damar hastalrklan, bazr kanserttirleri, diyabet,Alzheimerhastah$r,kataraktve yagla ilintili fonksiyonel kayrpriskininazalmasrarasrndailigkivardrr. Buetkilerinsebzeve meyvelerin igerdigidiyetposasr,folat, potasyumve beta - karoten,C vitamini,E vitaminigibi antioksidan etkinlik gosteren biyoaktif fitokimyasal bilegenlerden kaynaklanmaktadrr [1, 2]. Beslenme igingerekliolanmeyveve sebzelerin kalitesive gibi unsurlar sa$lrkagrsrndan bir risk tagryrptagrmadrgr gore onemkazanmaktadrr. Yaprlanbilimselaragtrrmalara organik olarak yetigen meyve ve serbzeler,besinsel de$erleri ve grdagrivenlikleri agrsrndan belirgin6lgrilerde konvansiyonel olanlardan daha0strindurumdalar. Organik meyve sebzelerin yiiksek mineral, C vitamini ve antioksidan oranlarr,proteinkaliteleri, dtigriksentetikilaq ve nitratkalrntrlarr onemliavantajlarrndand lr. a) NitratveNitritler Azotlu gtibrelerinkullanlmrnrnartrgrnaparalel olarak Drinya ntifusununhrzla artmasrve buna bagl olarak toprak, bitki, yeraltrve yer tistti sularrndanitrat birikimi geligmeler teknolojik insanlarrtarrmsal0retimdebirim ortayagrkmaktadrr. Nitrattopraktanitrite,nitritkanserojen alandan,en krsasliredemrimkrinolanen fazlaverimielde etkili nitrozamin bilegiklerinedontigmektedir.Krigrik etmeye yoneltmigtir.Tarrmsal igletmelerdeverimliligi, gocuklarda,kandaki hemoglobininnitrit aracrlrgrile dolayrsryla karlrlr$r artlrmakamacrylabitkive hayvanlarr methemoglobine donrigmesi, eritrositlerin oksijentagrma hrzla btiyritmek,zararlrlankontroletmek ve hastahklan kapasitesini azaltmaktadrr 5]. Olugan bu methemog [a, onlemek igin giderek daha fazla miktarda kimyasal l o b i n b e b e k l e r d e" M a v i B e b e k H a s t a l r $ r "o l a r a k kullanrlmaya adlandrrrlmaktadrr. Bununla birlikte nitrat fazlalrgrnln baglanmrgtrr. Fakatverim artlgrelde etme gabalarrekolojik,ekonomikve sosyal problemlereyol i n s a n l a r d as i n i r s i s t e m i n d eb o z u k l u k l a r r n ak, a l p a g m r g t r r .T a r r m s a ly e t i g t i r i c i l i kd o g a l d e n g e n i n drizensizliklerine ve kanser gibi rahatsrzlrklara neden gevre kirliligineve besin zinciriyletrim bozulmasrna, ofabilece$ibelirtilmektedir[6]. Nitrit ve bazt pestisitler canlrlaraulagabilenzararhmaddelerlehayatitehlikeyede arasrndameydanagelen kimyasalbilegiklermutajenik yol agmrgtrr. Konvansiyonel tarrmyontemlerinin Nitrozaminlergastroin drinyadaki nitrozaminleriolugturmaktadrr. aglrksorununagoztimolmadrgl,giderekdolal dengenin testinal kanser ve fetal olugum bozukluklannayol bozulmasrna,tanmsal rirtinlerdekikimyasalartlklann agmaktadrr [7, 8]. Grinltiknitrattrirevlerialtmrnrno/o75-80'i insan,bitkive hayvansa$lr$rnr tehditederhalegelmesine sebzelerden kaynaklanmaktadrr [9,10].Woeseve ark.[11, gldalarrn ve bunlara ba$lr olarak riretim maliyetlerininzamanla 121veWorthington [13]organikve konvansiyonel goksayrdaaragtlrmalarr artmasrnanedenoldugugonilmtigttir. Bu olumsuzluklarr nitratseviyesinin kargrlagtlnldr$r ortadan kaldrrabilmekamacryla orgritlenenriretici ve incelemigler, organikolanlarrn dahadu90kseviyedenitrat igerdiklerini ttiketicilerdo$ayrtahripetmeyenyontemlerletiretilenve belirlemiglerdir. insan sa$lr$rnrolumsuzetkilemeyentarrmsaltirrinleri tercihetmeyebaglamrglardrr. Bu amagla,organiktarrm b) PestisitKahnfilan Konvansiyonel diyeyenibir alternatiftiretimtarzrortayagrkmrgtrr. tarrmdabitkihastalrkve zararliannakargr Organik tarrm,insanave gevreyedost 0retimsistemleriniigeren, kullanrlanpestisitlerstirekliartmaktave canlryagamtnl her agamasrkontrolaltrndaolan, elde edilen 0rrinrin tehditetmektedir. insanlartarrmdaonceleribocekoldrirricri sertifikaile belgelendigi, tiretimdesadecemiktarartrgrnrn olarakarsenik,bakrrve siyanitbilegikled dahasonraDDT, de$il aynr zamanda tirrin kalitesininde yrikselmesini klorlu hidrokarbonlar,organofosfatve karbamatlar gok onemlitoksikzararlarr amaglayan kullanrlmrgtrr. Bu maddelerin alternatif birriretimgeklidir [3]. dahasonrakiyrllarda konulmugtur.Zaman ortaya igindebu Uretim,depolama,igleme,ambalajlamave muhafaza kimyasallara dayanrklrbirgokbocek ortaya grkmrg,bu maddelerin agamalannda higbirkatkrmaddesiya da kimyasalgirdi dolaylretkilerinin do$rudanetkilerinden daha kullanrlmayan ve trim bu safhalardaba$rmsrzkontrol fazla oldugu belirlenmigtir.Pestisitlerkullanrldrgr firmalan tarafrndandenetlenereksertifikalanmtg o r g a n i z m a l a rd r g r n d a k ic a n l r l a r a d a t o k s i k e t k i meyve yapmaktadrr.Toprakta uzun yrllar kalan pestisitler sebzelereorganik meyve sebze denilmektedir.Konvan siyoneltarrmdayo$unolarakkullanrlan mikroorganizmafaaliyetleriniengellemekteve yok sentetikilaglarve gribreler,topra$a, suya ve besinlerimizekarrgarak olmalarrnaneden olmaktadrr.Yaprlan aragtrrmalarla, p e s t i s i t u y g u l a n m a y a nk u t u p l a r d a d a h i p e s t i s i t sa$lr$rmrzrciddi anlamda tehdit etmektedirler. Bu sentetiklerinbeyin sa$llgr uzerineetkileriuykusuzluk, kalrntrlarrnrn ortaya konulmasr,bu zararlrlarrn hava-su yorgunluk,bag a$nsr, hafrzakaybr ve konsantrasyon s i r k r i l a s y o n l a rirl e g e n i g a l a n l a r a y a y r l a b i l d i g i n i eksikli$i,depresyonve bagrgrklrksistemindezayrflrk gostermigtir.Gtinrimtizde yabancr ot miicadelesinde olarakkargr mrzagrkabilmektedir. Organiktarrmrn dolayrsr kullanrlanilaglarrn,birkag kilometreuzakhktakikriltrir yaygrnlagmasryla bitkilerinezarar verdi$i bilinmektedir. ile organikmeyveve sebzetriketiminin Bazen kullanrm ttim bu olumsuzdurumlarrn da en az drizeyegetirilmesi larrndansonraortayagrkanetkilerinebakrlarakkullanrm hedeflenmektedir. larr yasaklanmaktaancak gevreyeverdi$i zarar kalrcr olmaktadrrt31. Organik rinin standartlarrpestisit kullanrmlnaizin vermemektedir[14]. Konvansiyonel U. Erdogan, A. KavazAkademikGrda7(1)(2009)47-52 tarrmdayabancrot, bocek ve zararliara kargl 400'den fazla pestisityaygrnolarak kullanrlmaktadrr [15]. Qok tehlikeli organofosfatkimyasallardanolan pestisitlerin tarrmdakullanrlmasr norotoksik,mutajenik,teratojenik, ba$rgrklrk sistemitizerindebaskrolugturucuve rireme sistemitizerindetoksiketkilergosterebilmektedir [16].Aynr zamandapestisitler tigonemlikanserriskinden biridir[17], yaprlanbir galrgmadaorganikbeslenen Danimarka'da erkeklerinspermsayrsrdaha yriksekbulunmugtur [18]. Dtigrikdozdatek bagtnatoksikolmayaninsektisit,herbisit ve nitratlarbirlikteyken toksikolabilmektedir [19].Organik grdalarrn grivenilir oldu$u ve gocuk diyetlerinde kimyasallardankaynaklananriskleri azalttrgr;organik ririinekryasla,konvansiyonel meyveve sebzetriketiminin gocuklarda pestisitkallntrsrnr 6 kat artrrdrgr belirlenmigtir t201. c)A$rrMetaller A$rrmetalleryeraltrsulanve toprakkirliligive grdaigleme prosesi veya paketleme materyalleriyoluyla grdalara bulagabilmektedir. Meyveve sebzelerendristriyel b6lgeler veya gehirmerkezlerine yakrnyerlerdeyetigtirilmekte ise btinyelerinde normal seviyelerin rizerinde kurgun bulunmaktadrr. Biiyrikgogunlugukemiklerde depolanma srna ra$menkurgunbeyine,anne karnrndaki cenineve anne siit0ne de gegebilmektedir. Kurgunkanda40 mg/l seviyesiniagrncahipertansiyona nedenolmaktadrr. Diger taraftan uzun siireli kurgun ahnrml ile sperm sayrsr d[igmekteve spermmorfolojisi bozulmaktad rr [21]. Kadmiyum ve bilegiklerigenellikle bobrekler ve karaci$erdebirikirlerve ilerleyenyaglarlab6breklerdeki birikimytiksektansiyonasebepolabilmektedir. Krsas0reli (gtinde0,05mg/kgvticutagrrlr!rkadar) kadmiyum alrnrmr miderahatslzllklarrna nedenolurken.uzuns0relialrnrmt bobrek ve kemiklerde onemli problemlere neden olmaktadrr.Kronik kadmiyum zehirlenmesindeortaya grkanen onemlietkiozellikleakcigerve prostatkanseridir t221. Qegitlikaynaklardantopragakarrganciva, biyokimyasal reaksiyonagirerekinsansa$hlr igingok zararltolan metil civahalinedontigmektedir. Metilcivaise bitkilertarafrndan a b s o r p l a n m a t ab , esin zinciri yolu ile insanlara geqmektedir. Civabeyine,karacigere, bobreklere, merkezi sinir sisteminezarat vermektedir.Bunun yanrndaciva plasenta yoluyla embriyoya gegebilmektedirve ana rahmindekicenindetedavisimiimk0nolmayanncirolojik zataranedenolmaktadrr [23]. gore, bazr tanmsaluygulamave depolamakogullarrnr zorunlukrlmakta ve krifgeligimriskiniazaltmaktadrr. e) EsansiyelVitamin ve Mineraller ingiltere ve ABD'dekiaragtrrmalara gore1949-1991 yrllarr arasrnda,grdalarrn vitaminve mineralkalitesinde dtigtig oldugu,meyveve sebzelerdeki iz minerallerin drizeyinin% 76'dandaha fazla azaldt$ltespit edilmigtir. Aragtrrmanrn tamamrnda organikgrdalarrn konvansiyonel olnalaragore daha yriksek protein kalitesine,% 5-20 oranrndadaha ytiksek mineral madde drizeyine sahip olduklarr bildirilmigtir. % 58'indeiseorganikgrdalann C Qahgmalarrn ytiksekoldugubelirlenmigtir vitaminiigeriklerinin 1240 1261. aragtrrmanrnkargrlagtrrrldr$t galrgma raporuna gore, organiksebzelerkonvansiyonel olaraktiretilensebzelere oranfa dahayriksekmagnezyum(Yo29),C vitamini(o/o 27), demir(% 21)ve fosfor(% 14);dahadrigtiknitratve toksik a$rr metal igermektedirler. Bu raporda organik olarak yetigenrnarul,rspanak,havug,patatesve lahanagibi 5 sebzenin insan gereksinimiolan C vitaminini kargrlayabildi!i, yetigtirilenlerin konvansiyonel ise yetersiz kaldr$r vurgulanmrgtrr [13]. Chicago'da elma,patates,armut,bugdayve mrsrrile iki yrldan fazla sriren kargrlagtrrmall aragtrrmada,organik olanlarrnkonvansiyonellere olanlaraoranlaortalama%63 kalsiyum,%78krom,%390selenyum,o/o118 magnezyum, %178 molibden,Yo118lityum, %125potasyumve % 60 ginkodaha fazla igerdikleribulunmugtur[27]. Polonya'da beg domatesgegidi(Rumba,Juhas,Kmicic,Gigantand Koralik)ileyi.iriitrilen biraragtrrmada, organikdomateslerin konvansiyonel olanlarakryasladaha lazla kuru madde, toplamve indirgengeker,C vitaminivebetakarotenfakat dahaazlikopenigerdigibelirlenmigtir [28]. 1980'densonra yayrnlanmrg 85'denfazla aragtrrmantn sonuglarrnrnkargrlagtrrrlmasrnda, organik grdalarda konvansiyonel olanlarakryasladaha y0ksek C vitamini, mineral madde ve nitrat, daha d0grik beta karoten oldu$unutespit edilmigtir.Organiksebze ve meyvelerin konvansiyonelleregore ortalama %30 daha fazla antioksidanigerdigitespit edilmistir[29]. Yine organik sebzelerde (6zellikle yapraklr sebzelerde) konvan siyonellerekryasladahayriksekorandaC vitaminini,daha az nitratbulundugubirgokaragtrrmanln kargrlagtrnldlgr raporlarda bildirilmigtir [30,31 ]. f) ProteinKalitesi Konvansiyonel tarrmgUbrelerinin nitrojenigerikleri organik tarrm gribrelerine gore gok daha yrikseltir. Yiiksek d ) Mi krobiyaI Zararlilar miktarlardaki nitrojenbitkilertarafrndandahakolayve hlzlr grdalardakagrnrlmasr Mikotoksinler imk6nsrztehlikeler kullanrlmakta, boylece konvansiyonelbitkileringenel olarak kabul edilmektedir.Grdada mikotoksinvarlrgr, olarak protein igerikleriniorganik bitkileregore yriksek sa$lrk problemlerininyanrnda iirtin0n ticari olarak olmaktadrr. Tarrmalanlarrnda1960'hyrllardanbu yana de!erlendirilmesini tehlikeye soktugundanistenme yaprlan aragtrrmalarda, gribrelemeniniiriinlerin protein mektedir.Uzerindeen fazla gahgrlanmikotoksinolan miktarve kalitesinietkilediginigostermektedir. Bitkiterde aflatoksinlekontaminegrdalarlabesleneninsanlarda, kurumaddeilebesinigerigiarasrnda pozitif,kurumaddeile karacigerkanseri,siroz ve ozelliklegocuklarda"Reye's nitratarasrndanegatifbir korelasyonbulunmaktadrr. Bu Sendromu"vakalarrnarastlanrldr!r yaprlangahgmalarla nedenle konvansiyonelbitkilerde artan protein oranl tespitedilmigtit Organiktarrmgeleneksel tarrma protein kalitesiyleters orantrh durumdadrr.Yr.ikselen 124,251. U. Erdogan,A. Kavaz AkademikGrda 7(1) (2009) 47-52 proteininashnda"tamamlanmamrg" proteinoldu$unuve bitkiferin bazr elzem aminoasitlerdenyoksun kaldr$r belirlenmigtir [32].NitekimSchuphan[33],konvansiyonel olarakyetigtirilen rspanakve bu$daydalizinile metiyonin elzem aminoasitlerinin eksik oldu$unutespit etmigtir. gtinku Organikilrrinlerdeproteinttirleritamamlanmrgtrr organikgribrelerdaha drigriknitrojenigerikleri sebebiyle bitkiyedaha yavag ulagrrlar.Bu da bitkininaminoasit zincirlerini daha uzunzamanayayarakolugturmasrna ve eksikya da hatayapmadan bitirmesine olanakvermektedir l32l g) SekonderMetabolitve Antioksidanlar protein,ya$ asitleri,vitaminve Su, lif, karbonhidrat, minerallerinsan vricudunadrgandanalrnmasrgereken besino$eleridir. Bunlarrn drgrnda bitkilerde sayrlarr 5 binila 10binarasrde$igensekondermetabolitler bulunmaktadrr. Geligmig rilkelerdemeyve sebzelerinbesin kalitesi s e k o n d e r m e t a b o l i ti g e r i k l e r i n eb a k r l a r a kt a y i n edilmektedir kargrlagtrrdr$r [34].Qoksayrdaaragtrrmanrn galrgmalasonucunda,organikgrdalardakonvansiyonel grdalara gore%10-50arasrdahafazlasekondermetabolit oldu$unu tespitedilmigtir [35]. Yriksekantioksidan miktarrkronerkalphastalrklarr ve bazr kansert0rlerininortayagrkmaihtimalinid0gUrmektedir kurumadde,flavonoid, [15].Organikmeyveve sebzelerde vitamin,fenolik metabolitdi.izeyi,flavonoidve do$al antioksidanigeri$ikonvansiyonel urtinlerekryasladaha yriksekolmaktadrr[36, 37, 38]. Organikolarakuretilen bo$tirtlendeantioksidanigerigikonvansiyonel olanlara g6reo/o50, gilekte% 19 daha yriksekbulunmugtur [39]. gilekteC Carbonarove ark. [40] organik yetigtiriciligin vitaminiigeri$inio/o52,toplamfenolikmaddeigeriginiise% 41 oranrndaartrrdr$rnr bildirmiglerdir. Organikyetigtiricilik polifenoloksidaz polifenol ile ve toplam miktarrn rn,geftalide 129-136, ise 110-315 % armutta % oranrnda arttrgr, ayrrca organik geftalideaskorbikve sitrik asit, armutta ise tokoferoldr.izeyinin dahayriksekoldu$unubelirlemiglerdir. Organik ilzrimlerde ise polifenoloksidazseviyesinin konvansiyonellerden iki katfazlaoldugusaptanmrgtrr [41]. K o n v a n s i y o n e l l e rker y a s l a o r g a n i k d o m a t e s l e r d e kuersetinseviyesinin % 79 oranrndaarttr$r,kaempferol seviyesinin ise% 97oranrnda azaldr$rtespit edilmigftL42l. h) EsansiyelYa! Asitleri: Esansiyelyag asitleri, omega 3 ve linoleik asit metabolizmada temel rol oynamaktave ozellikleyriksek kan basrncrve kronerkalp hastalr$rnr onlemektedir [43]. Omega 3 depresyongibi norolojikhastalrklarl44l ve gocuklardaki ADHDriskini[45]azaltmaktadrr. Linoleikasit yardrmcrolmaktageligmeyi kanserinonlenmesine tegvik etmekte ve vr.icutya$rnr azaltmaktadrr[46]. Bitkisel yallarrnekstraksiyonunda kullanrlan sentetikhekzanve yrikseksrcaklrk organikriretimde kullanrlmamakta, organik rlretimdekullanrlan so$ukpres,yagrndahazengintat ve nedenolmaktadrr. besinmaddesiigermesine i) GrdaKatkrMaddeleri: grdalardakaliteninyrikseltilmesi Grdakatkrmaddeleri ve yenigrdalarrn raf omrrinrinuzatrlmasr, standardizasyonu, gibinedenlerkullanrlmaktadrr. riretimive dagrtrmkolaylrQr Sentetikgrda katkrmaddeleribir gok sa$llkproblemine neden olmaktadrr.Orne$intartrazin(E 102) ve di$er bag a$rrsr,geligme katkrlargocuklarda alerjikreaksiyon, geriligi,astrmve hiperaktiviteye nedenolabilmektedir [3, grdatiretiminde kullanrlan 461.Konvensiyonel 300 kadar grdakatkrmaddesinin ancak30'ayakrnrorganikriretimde kullanrlabilmektedir. Brittinyapay renklendirici ve yapay yasaktrr tatlandrrrcrlarrn kullanrlmasr organikgrdalarda [3]. soNU9 Beslenme,insanrnbtiyrime,geligme,saglrklrve riretken yagamasr igingerekliolan olarakuzunsr.ire besinogelerini yeterli miktarlardaalrp vr.icudunda kullanmasrdrr. Son zamanlardabeslenme bilincininartmasryla,vitaminmineralve posa gereksiniminizi kargrlayansebze ve meyveler;sa$lrklrbeslenmeprogramlarrnrn vazgegilmez pargalarrndan Ancakbu sebzeve meyvelerin olmuglardrr. riskigermeyen de sa$hkbakrmrndan ortamlarda ve r.iretim gerekmektedir. yontemleriileyetigtirilmeleri i k i n c i D i i n y a S a v a g r ' n d a ns o n r a m o d e r n k i m y a endristrisinin kurulmasrile gevre rizerinebtiy0k baskr yo$unkimyasalve gtibre Yo$untoprakigleme, olugmugtur. kullanrmr ile tarrmsalriretimde 2-3 katlrartrglar saglanmrg yol aqmrgtrr. olmasrnara$men birgok olumsuzluklara Tonlarcazehirli madde do$aya verilmekte,bunlardan binlerceayngmatirtinriyeni madde ortayagrkmaktave gevreyikirletmektedir. Kaynaklarrn kotriidaresiinsanlr!rn geleceginitehlikeyesokmaktadrr.Batr Hindistan'daki "Mezopotamya "HarabnanMedeniyeti"nin, Ortadogu'daki "MayaMedeniyeti"nin Medeniyeti"nin ve OrtaAmerika'daki t o p r a k l a r r n d a kbi o z u l m a d a nd o l a y r y o k o l d u k l a r r bilinmektedir. Konvansiyonel tarrmdakullanrlankimyasalmaddelerin sayrsrnrniki milyonu agtr$r ve canlrlarrn'kimyasal maddelerdenolugan bir okyanustayagadr$r'endigesi yaygrnlagmaktadrr. Konvansiyoneltarrmda kullanrlan pestisitlernorotoksik,mutajenik,teratojenik,ba$rgrklrk sistemi uzerinde baskr olugturucuve r.iremesistemi r.izerinde toksiketkileresahiptir.Bitkilerdebulunanpestisit giderekendigeli kahntrlarr rr. boyutlara ulagmaktad Organik meyve ve sebze yalntzcarlretim agamasrnda gore de$il,riretimden sonrada organiktarrm standartlarrna muhafazaedilen,pazarlanan tirr.inlerdir. Organikmeyveve sebzelerC vitamini,kalsiyum,magnezyum, demir,fosfor v e a n t i o k s i d a n l a r cdaa h a z e n g i n a y n l z a m n a d a lezzetlidirler. Organiktarrmrn, dolayrsr ileorganikmeyveve yaygrnlagmasr sebzetiretimve ttiketiminin ileuzunvadede hem tilke ekonomisine,hem gevreyehem de insan sa$lr$rnabriyrikolgridefaydasa$lanabilir. Sa$lrklrrirtin yetigtirmekigin geligtirilenorganik tarrm sisteminin tilkemizdegeligebilmesi ve srlrekliolabilmesiiginriretici, teknikelemanve trlketicilerin bilinglendirilmesi, rireticinin gerekir. tegvikedilmesi ve desteklenmesi U. Erdogan,A. Kavaz AkademikGrda7(1) (2009)47-52 M., Richfield, EK.,Baggs,RB,.Tank, [19]Thiruchelvam, AW., Cory-Slechta,DA. 2000. The nigrostriatal B,.Eisa,HM.1990. Horticultureand dopaminergicsystem as a preferentialtarget of [1] Quebedeaux, humanhealth.Contributions of fruitsandvegetables. repeated exposures to combined paraquat and Ho rtScience 25:1473-1532. maneb:implications for Parkinson's Disease.Journal properties Wargovich, MJ. 2000. Anticancer of fruits of N e u rosc ie n ce 2O'. 9207 921 4. [2] HodScience, 35:573-575. andvegetables. [ 2 0 ] C u r l ,C L . , F e n s k e ,R A . , E l g e t h u n ,K . 2 0 0 3 . pesticideexposureof urbanand Tarrm. R., Erdo$an, U. ZOO8. Organik Organophosphorus [3] Qakmakqr, Atatilrk AniversitesiZiraat FakiltfeslOfsef lesisl, s suburban pre-schoolchildren with organic and 355,Ezurum. c o n v e n t i o n a l d i e t s . E n v i r o n m e n t a lH e a l t h F.J.,1986.Cyclesof soil:carbon,nitrogen, Perspectives 111: 377-382. [4] Stevenson, phosphorus,sulfur,micronutrients. John Wiley and [21]EuropeanCommission,2002. Heavy Metals in " Sons,NewYork. Waste".E3 ProjectENV.E.3/ETU/2000/0058, N.,Davies,A. 1994.Nitrateand A.,Widell,A.,Olsson,1.,Graw6,KP.2004. [5] Meah,MN.,Harrison, [22]Oskarsson, nitriteinfoodsandthe diet.FoodAddi.Contam11:519Cadmiumin foodchainand healtheffectsin sensitive population groups.BioMetals17:531-534. 532. Sanchez-Echaniz, J. 2001. Methemoglobinemia and M. [6] [23]Oztrirk, 2006. Crva kirliliginingevre ve saglrk consumptionof vegetables in infants. Pediatrics, rizerine etkileri. Http://www.cevreorman.gov.tr/ (1.1O.2OO7 107:1024-1029. belgeler3/civa.doc ) AA., Yuttagril, M. 2005. Diyetle M. 1995. Mutations Topgu, ahnan nitratin Nonmalignant Human [7] l24lOztnrk, nitrit ve N-nitrozaminlerin saglrk lizerine etkileri. Liver:Fingerprints of Aflatoxins.Hepatology21: 600Sendrom17:71-78 601. nitratve nitritin l2llOzkaya, $., Temiz,A. 2003.Aflatoksinler:Kimyasal [8] Aydrn,S.,Aydrn,S. 2005.Besinlerdeki k a n s e r l e i l i g k i s i . H t t p : / / w w w . g i d a s a n a y i i . c o m / yaprlan, toksisiteleridetoksifikasyonlarr. Orlab Onphp?name=News&file=article&sid=2544. Line MikrobiyolojiDerg. 1: 1-21 modules. (10.11.2007) [26]Bergner,P. 1997.The healingpower of minerals, special nutrients and trace elements. Prima [9] Ximenes, MlN., Rath, S., Reyes, FGR. 2000. p.312.Rocklin, Polarographic determination of nitratein vegetables. Publishing, CA. Talanta51:49-56. [27]Smith,BL. 1993. OrganicFoods vs Supermarket Foods: Element Levels. Journal of Applied Nutrition [10]Zhou,ZY.,Wang MJ., Wang,JS. 2000. Nitrateand nitritecontamination invegetables in China.FoodRev. 45:35-39. lnt.16:61-76. E.,Rembialkowska, E.2OO7. Comparison of [28]Hallmann, K., Lange, D., Boess, C., Bogl, KW. 1995. the Nutritive of Tomato Fruits from Organic and Quality [11]Woese, ezeugte Lebensmittel Conventional Productionin Poland.Posterpresented Okologischund konventionell Bundesinstitut im Vergleich.Eine Literaturstudie. fur at 3rd QLIF Congress:lmproving Sustainability in gesundheitlichen Verbraucherschutz 05/95. Organic and Low lnput Food Production Sysfems, March20-23,Universityof Hohenheim, Germany. [12]Woese,K., Lange,D., Boess,C., Bogl,KW. 1997.A andConventionally Grown Comparison of Organically quality C.2007. Enhancing foodnutritional [29]Benbrook, Foods.Results of a Reviewof the RelevantLiterature. and humanhealththroughorganicfarmingsystems. J SciFoodAgric.T4: 281-293 2"olnternationalSymposiumon HumanHeatth Effects qualityof organic V. 2001. Nutritional of Fruit and Vegetable s, October9-13, USA.Houston. [13]Worthington, fruits,vegetables,and grains. [30]Williams, versus conventional C.M. 2002. Nutritionalqualityof organic TheJournalof Complimentary MedicineT: 161-173. foods:shadesof grey or shades of green?", 2 0 0 5 . O r g a n i k T a r r m r n E s a s l a r r V e Proceedingsof theNutritionSociety61: 19-24. [14]Anonim, Uygulanmasrna iligkinYonetmelik.Resmi Gazete, [31]Magkos, ArvanitiF.,ZampelasFA.2003.Organic food: Sayr:25841. nutritiousfood or food for thought?A reviewof the in relationto nutrition J.2004.Organicfoods evidence,"lnt. Journalof Food Sciencesand Nutrition [15]Cfeeton, and health key facts. Http://www.medicalnew 54:357-371. s t o d a y . c o m / a r t i c l e s / 1 0 5 8 7 . p 1h 1p J u l 2 0 0 4 . T.,Johns,T.,Hill,SB. 1989,Comparison of [32]Finesilver, (10.10.2007) grown foodqualityof organicallyversus conventionally chemicals plant foods. EcologicalAgricultureProjects/McGill [16]BMA,1992.The BMAguideto pesticides, and health. Report of the Board of Science and University. Quebec,Canada. Education, BritishMedical Association. W. 1961.Nutritional Valuesin Cropsand [33]Schuphan, Plants. Problemsfor Producersand Consumers. [17]Balch, JF., Balch, PA. 1997. Prescriptionsfor pp. nutritional healing.2nd edition,Averypublishers, FaberandFaberLimited,London. 176-183, USA. [34]Babo$lu,M., Grirel, E., 6zcan, S. 2002. Bitki TK.,Giwercman, A., Carlsen,E.,Scheike,T., Biyoteknolojisil. Se/guk Aniversitei Vakh Yayrnlan, [18]Jensen, Skakkebak, NE. 1996. Semen quality among Konya. membersof organicfood associationsin Zealand, [35]Brandt,K., Molgaard,JP. 2001.Organicagriculture: Denmark.TheLancet347: 1844 doesit enhanceor reducethe nutritional valueof plant KAYNAKLAR U. Erdogan, A. KavazAkademikGrda7(1)(2009)47-52 foods?J. Sci.FoodAgric.81:924-1931. E., Siinchez-Ferrer, A., Garcia[41]N0frez-Delicado, DK.,Hong,Y.,Barrett,DM.,Mitchell,AE.2003. Carmona,FF., Lopez-Nicol6s, JM., 2005. effectof [36]Asami, Comparison of the total phenolicand ascorbicacid organic farming practices on the level of latent content of freeze-driedand air dried marionberry, polyphenoloxidasein grapes.J. Food Science7O strawberryand corn usingconventional, organic,and :7478. sustainabfeagriculturalpractices.J. Agric. Food AE., EunmiKoh,YH., Barrett,DM.,Bryant, [42]Mitchell, ChemistrySl:1237-1241 DE., Denison, RF., Kafka, S., 2007. Ten-year comparison of the influences of organic and [37]Martin,JC., Valeille,K.., 2002. Conjugatedlinoleic acids:all the same or to everyoneits own function? conventionalcrop managementpractices on the ReprodNutrDev.42:525-536. content of flavonoidsin tomatoes.J. Food Agric. Chemistry55:6154-6159. [38]Foster,Rl., 2005.Certainorganicfarmingand food processingtechniquescan Increase antioxidant [43]Lichtenstein, AH.,2003.Dietaryfatandcardiovascular levels. diseaserisk:quantityor quality?J. WomensHealth12: http://www. organicconsumers.org/organic/antioxi20205.c 109-114 fm (25.09.2007) [44]Stoll,AL., 2001. The Omega-3 Connection:The Groundbreaking Anti-depression Diet and Brain [39]Byrum,A., 2003.Reportconfirmsmorehealthbenefits of organicfood. Program.Simon& Schuster,p,320,NewYork. http://www.organ icconsumers.org/organ ic/polyphenol ics0 A., ReggersJ, Castronovo V,AnsseauM. 2003. [45]Colin, 31203.cfm(25.09.2007 Lipids, depression andsuicide.Encephale29:49-58. ) 'Do food additives M., Mattera,M., Nicoli,S., Bergamo,P., [40]Carbonaro, [46]Food StandardsAgency 2000. Cappelloni,M. 2002. Modulationof antioxidant cause hyperactivityand behaviourproblems in a compoundsin organicvs conventional geographically fruit (Peach, defined populationof 3 year old?' Prunus persicaL., and Pear,PyruscommunisL.). J. MAFF/DEFRAprojectcodeFs3015. Agric. Food Chem. 50: 5458-5462. t $n*$ Yupnc**