View/Open - Hakkari Üniversitesi
Transkript
View/Open - Hakkari Üniversitesi
T.C. NİĞDE ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ SEMİNER NİĞDE İLİNİN ÖNEMLİ DOĞA ALANLARI HAZIRLAYAN Mehmet ÇOLAK DANIŞMAN Doç. Dr. Ahmet KARATAŞ NİĞDE-2006 Önemli Doğa Alanı nedir? Önemli Doğa Alanları (ÖDA) - "Key Biodiversity Areas", Uluslararası Doğa Koruma Kurumu (CI), Dünya Kuşları Koruma Kurumu (BirdLife International) ve Dünya Bitkileri Koruma Kurumu (PlantLife) tarafından geliştirilen bilimsel kriterlere göre uluslararası öneme sahip olduğu kanıtlanmış alanlardır. Alanları niçin korumalıyız? Alan koruma, küresel biyoçeşitlilik kaybının azaltılmasında uygulanabilecek en etkili yöntemlerden birisidir. Kendine özgü biyoçeşitliliğe sahip alanların belirlenmesi bu yüzden büyük önem arz etmektedir. Bu sunumda söz konusu noktadan hareketle. Burada, küresel öneme sahip doğal alan ağlarının ortaya çıkarılmasını ve sonuç olarak korunmasını amaçlayan Önemli Doğa Alanları (ÖDA) kavramı tanıtılmaktadır. Bu metodoloji kaynağını IUCN Kırmızı Liste verilerinden yararlanılarak belirlenen tür koruma hedeflerinden ve bunlarla bütünleşmiş daha geniş ölçekli koruma yaklaşımlarından almıştır. IUCN-Kırmızı Liste’de yer alan koruma kategorileri şunlardır; EX (Extinct): Soyu tükenmiş olan taksonlar, EW (Extinct in the Wild): Doğada soyu tükenmiş olan taksonlar, CR (critically endangered): Soyu tükenme tehlikesi hat safhada olan taksonlar, EN (endangered): Soyu tükenme tehlikesi çok yüksek olan taksonlar, VU (vulnerable): Zarar Görebilir. Soyu tükenme tehlikesi büyük olan taksonlar, NT (near threatened): Tehlikede olmayan fakat yakın gelecekte VU, EN veya CR kategorisine girmeye aday olan taksonlar, LC (least concern): Yaygın bulunan taksonlar, DD (data deficient): Yeterli bilgi bulunmayan taksonlar, NE (not evaluated): Yukarıdaki kriterlere göre değerlendirilmemiş taksonlar. ÖDA (Önemli Doğa alanı)’lar, alan korumaya ihtiyaç duyan türlerin dağılım ve nüfuslarını esas alan standart küresel ölçekte uygulanabilir, eşik değerlerine bağlı somut kriterler vasıtasıyla seçilir. Eşik değerini belirlerken, ÖDA’yı tetikleyecek türün popülasyonunun küresel açıdan koruma değeri taşıdığından ve varlığını sürdürebilir nitelikte olduğundan emin olmak gerekmektedir. Bu noktada, belli bir türün tek bir alandaki popülasyonu yok olduğunda türün küresel ölçekte zarar görme olasılığı varsa, o popülasyon küresel ölçekte koruma değeri taşıyor demektir. Öte yandan, bir türün belli bir alandaki varlığını sürdürebilirliği; türün yok olma veya azalma riski cinsinden, beklenen yok olma süresi cinsinden veya kendini yeniden toparlayabilme ihtimali cinsinden ifade edilir (Akçakaya ve Sjögren Gulve 2000) ) ÖDAları seçmek için kullanılan dört kriter korunan alanlar ağının planlanmasında değinilmesi gereken iki temel husustan birini baz almaktadır; hassaslık ve benzersizlik (Margules ve Pressey 2000). Hassaslığı baz alan kriter Kriter 1: Tehlike altındaki türler. Tehlike altındaki bir türün düzenli olarak önemli sayılarda bulunduğu alanlar. Bu kategoriyi IUCN Kırmızı Listesi’nin nicel değerlendirmelerine göre tehlike altında olduğuna kanaat getirilen türlere (CR, EN, VU), Bunun yanında türlerin eski alanlarına tekrar kazandırılması hedefini vurgulamak için “Nesli Doğada Tükenmiş” kategorisi bu kriter tarafından kapsanabilirdi. Benzersizliği baz alan kriterler Kriter 2: Dar yayılışlı türler: Bir veya daha fazla dar yayılışlı türün küresel nüfusunun önemli bir kısmını düzenli olarak barındıran alanlar. Yukarıda bahsedildiği gibi benzersiz ÖDAların belirlenmesinde birincisi dar yayılışlı türlerin kriteri yerine getirebilmesi için bir alanın en az bir dar yayılışlı türün küresel nüfusunun önemli bir kısmını düzenli olarak barındırması gerekmektedir (böyle türlerin çoğu küresel tehlike altında da olduğundan ÖDA belirlenme sürecinde başvurulan kriterlerden ilkini de zaten sağlamaktadır). Bu kriteri anlamak için bir türü neyin dar yayılışlı yaptığını tanımlamak gerekir. Neyse ki bu tanım ilk olarak kuşlar için yapılmış (Statersfield ve ark. 1998) ve diğer taksonomik gruplar için de hazırlanmaktadır. Statterfield ve arkadaşları (1998), Terborgh ve Winter’in 1983 tarihli calışmasını temel alarak dar yayılışlı kuş türlerini 50000 km2’den daha dar alanlarda üreyen kuşlar olarak tanımlamıştır. Bu tanım tüm kuşların yaklaşık %25’ine tekabül etmekte olup, bahsedilen türlerin dağılımı “endemik kuş alanlarında” yoğunluk kazanmaktadır. Diğer taksonomik gruplar için dar yayılışa sahip türleri değerlendirmede kullanılabilecek çeşitli teknikler mevcuttur. Dar yayılış, belli bir takson içindeki yayılış alanlarının genel dağılıma oranlanmasıyla bulunabilir. Örneğin tür yayılış alanlarının genel dağılımının en küçük diliminin dar yayılışlı türlere ev sahipliği yaptığı farz edilebilir. Ancak bu yaklaşım hem teoride hem de uygulamada birer sorunla karşılaşmaktadır. Bu sorunlara yönelik muhtemel bir çözüm, IUCN/SSC – CI/CABS Küresel Memeli ve Küresel Amfibilerin Değerlendirme merkezlerince derlenen dağılım alanlarının boyutlarına dair verilerin incelenmesidir (Brooks 2004). Memeliler için Stattersfield ve arkadaşlarının (1998) 50000 km2’lik değerinin uygulanması türlerin yaklaşık %25’inin (kuşlarınkine benzer şekilde) dar yayılışlı olarak sınıflandırılmasını ve en az iki dar yayılışlı memelinin bulunduğu alanların kuşlar için belirlenen alanlarla benzerlik gösterdiğini anlamamızı sağlamıştır. Buna karşın aynı eşik değerinin amfibilere uygulanması sonucu ortaya çıkan oran çok daha yüksektir; %60. İşin çarpıcı yanıysa bu duruma rağmen dar yayılışlı iki türe ev sahipliği yapan amfibi alanlarının küresel dağılımının kuş ve memeli alanlarıyla neredeyse tamamen kesişmesidir. Kriter 3: Yoğunlaşan türler: Yoğunlaşan bir türün küresel nüfusunun önemli bir kısmını düzenli olarak barındıran alanlar. Bunlar üreme kolonilerinden, tüneme ya da besin arama gibi amaçlarla üreme dönemi dışında kullanılan alanlardan veya kısa zaman aralıklarında bir türün yüksek sayıdaki ferdinin göçüne sahne olan geçitlerden oluşabilir. Bir alanın yoğunlaşan türler için gerekli kriteri sağlaması için ilgili türlerin küresel nüfusunun önemli bir kısmını düzenli olarak barındırması lazımdır. Bu kriter bitkiler için kullanılmaz. Kriter 4: Biyoma özgü türler: Dağılımları belli bir biyoma ya da biyomun alt birimlerine bağımlı olan tür gruplarının önemli bir kısmını barındıran alanlar. Gezegenimizin yüzeyi yağmur, sıcaklık ve rakım gibi çevresel özellikleri açısından heterojendir ve bu heterojenite türlerin dağılımındaki yüksek yapılanmayı açıklar (Holdridge 1978). Bu yüzden belli bir çevresel yapıya endemik tür toplulukları benzersiz biyoçeşitliliğin başka bir ayağını oluşturur. ÖDA’ların belirlenmesinin zeminini hazırlayan nicel kriterler alan koruma hedeflerinin iskeletini meydana getirmektedir. Ancak bu yaklaşımın tekrarlanabilirliği ÖDA’ların uygulamada nasıl belirlendiğine sıkı sıkıya bağlıdır. Sınırlar, seçilen ÖDA’ların koruma çalışmalarında yönetilebilecek homojen birimler olmasına olanak verecek şekilde belirlenmelidir. Bir ÖDA’nın sınırlarının, korunacak türün gereksinimlerine göre saptanması gerekir. Türkiye'nin Önemli Doğa Alanları Bugüne kadar Türkiye'de 266 Önemli Doğa Alanı (ÖDA) tanımlanmıştır. Bu alanlar toplam 14 milyon 894 bin 169 hektarlık bir alanı kaplamakla birlikte (Türkiye yüzölçümünün yaklaşık yüzde 19'u) bunun yaklaşık yüzde 80'inin henüz hiçbir koruma statüsü yoktur ve korunan alanlar da etkili bir şekilde yönetilmemektedir. Şekil 1: Türkiye'nin önemli alanları Niğde ili önemli doğa alanları Aşağıda verilen Önemli Doğa Alanları, Doğa Derneği (Ankara), WWF-Türkiye (Ankara) ile DHKD (İstanbul) tarafından yayınlanmış Önemli Bitki Alanları (ÖBA), Önemli Kuş Alanları (ÖKA) ve diğer grupları (Memeliler, Sürüngenler, Amfibiler, İçsu Balıkları, Kelebekler ve Kızböcekleri) ÖKA ve ÖBA alanlarıyla birlikte değerlendiren uluslararası öneme sahip Önemli Doğa Alanları (ÖDA) çalışmaları dikkate alınarak; Doç. Dr. Ahmet KARATAŞ tarafından yürütülen arazi çalışmaları ve özet halinde Yeşil ATLAS Dergisi’nde yayınlamış olduğu “Türkiye’nin Önemli Memeli Alanları” (bkz. Karataş, 2004) esas alınarak hazırlanmıştır. Alanların belirlenmesinde Eken et al. (2005)’te verilen kriterlere göre uluslararası öneme sahip bölgeler, milli parklar, sulak alanlar ile endemizm yüksek olduğu dağlık kesimler seçilmiş; bunun için uluslararası kriterlere uygun bitki ve hayvan türleri (özellikle nesli tehlike altında olan endemikler, yoğunlaşan türler vs) dikkate alınmıştır. Tablo 1: ÖDA kriterlerinin özeti (Eken et al., 2005’ten). Küresel ölçekte önemli alanlar Avrupa ölçeğinde önemli alanlar A1 Alan, nesli dünya ölçeğinde tehlike altında olan canlı türlerinden bir ya da daha fazlasını önemli sayılarda ve düzenli olarak barındırır. A2 Alan, dünya dağılışı 50 bin kilometreden daha küçük olan bir ya da daha çok dar yayılışlı türün önemli bir popülasyonunu barındırır. A3 Alan, dünya popülasyonlarının tamamı ya da büyük bir bölümü tek bir biyom içinde yaşayan canlı türlerinin önemli birliklerini içermektedir. A4 Alan, belirli dönemlerde topluluklar halinde yoğunlaşan bir ya da birden çok canlı türünün, dünya veya biyocoğrafik popülasyonunun % 1'inden fazlasını düzenli olarak barındırır B1 Alan, nesli Avrupa ölçeğinde tehlike altında olan bir tür için ülkedeki en önemli alanlardan biridir. B2 Alan, belirli dönemlerde topluluklar halinde yoğunlaşan bir ya da birden çok canlı türünün, göçyolu ya da belirgin bir alt popülasyonunun % 1'inden fazlasını düzenli olarak barındırır. Çalışmalarımız sonucunda Niğde ilinde tespit ettiğimiz ve Tablo’daki kriterlere sahip Önemli Doğa Alanları aşağıda verilmiştir: 1. Hasan Dağı ve Melendiz Dağları (Aksaray-Niğde), 2. Aladağlar (Niğde-Adana-Kayseri), 3. Bolkar Dağları (Niğde-Mersin-Konya-Adana), 4. Bor Ovası ve Akkaya Barajı (Niğde). Şekil 2: Aksaray, Kırşehir, Nevşehir ve Niğde illerinde yer alan Önemli Doğa Alanları: 1. Eşmekaya Sazlıkları (Aksaray), 2. Hasan Dağı ve Melendiz Dağları (Aksaray-Niğde), 3. Tuz Gölü (Aksaray-Ankara-Konya), 4. Çiçekdağı (Kırşehir), 5. Hirfanlı Barajı (Kırşehir), 6. Seyfe Gölü (Kırşehir), 7. Göreme Tepeleri (Milli Park) (Nevşehir), 8. Aladağlar (Niğde-Adana-Kayseri), 9. Bolkar Dağları (Niğde-Mersin-Konya-Adana), 10. Bor Ovası ve Akkaya Barajı (Niğde). NİĞDE İLİ’NDE YER ALAN HASSAS EKOSİSTEMLER HASANDAĞI ve MELENDİZ DAĞLAR Yüzölçümü: 200000 ha Koordinat: 38007’K 34024’D Yükseklik: 1000-3268 m İl(ler): Aksaray, Niğde İlçe(ler): Aksaray, Güzelyurt, Niğde, Altunhisar, Çiftlik Şekil 3: Hasandağı ve Melendiz Dağları Haritası Koruma Statüleri: -- Alanın Tanımı: Alan, Aksaray-Niğde il sınırlarında yer alan eski volkanlardan oluşan Hasandağı volkanik ikizleri ve doğusunda kalan Melendiz Dağları’nı içine almaktadır. Hasan Dağı’nın özellikle ana volkan konisini oluşturan Büyük Hasan Dağı (3268 m), kuzeybatısındaki Aksaray Ovası, batısındaki Obruk Platosu ve güneyindeki Bor Ovası düzlüklerinden aniden yükselir. Ana volkan konisinin zirvesinde tipik bir krater ve kraterin tabanında bir krater gölü bulunmaktadır. Ana koninin hemen güneydoğusundaki daha küçük boyutlu ve yükseltisi daha az olan ikiz koni ise tipik bir krater halindeki zirvesi ile Küçük Hasan Dağı (2844 m) ismiyle bilinir. Oldukça taze ve karakteristik volkan şekilleriyle ülkemizin en genç volkanik dağları arasında olan Hasan Dağı, uykusunu sürdürmektedir. Şekil 4: Hasan dağı ve Melendiz dağı Melendiz Dağları (2963 m) ise Niğde’nin kuzeyinde, merkez ilçe ile Çiftlik, Altunhisar, Bor ilçe sınırlarının birleştiği kesimde yer alır. Güneyindeki Niğde-Bor düzlükleri ile kuzeyindeki Çiftlik (Melendiz) Ovası arasında kuş uçuşu yaklaşık 24 km’yi bulan İç Anadolu’daki en büyük volkanik kütledir. Batısında Keçiboyduran Tepesi (2727 m) ve kuzeyde Göllüdağ (2172 m) diğer önemli zirveleridir. Alanın kuzey eteklerine yakın olan Ihlara Vadisi dışında koruma statüsü bulunmamaktadır. A1: 2 Küresel Ölçekte Tehlike Altındaki Tür bulunuyor (1 Bitki, 1 Sürüngen) A2: 6 Avrupa Ölçeğinde Tehlike Altındaki Tür bulunuyor (6 Bitki) B1: 5 Bölgesel Ölçekte Tehlike Altındaki Tür (3 Bitki, 1 Sürüngen, 1 Kuş) B2: 2 Avrupa Ölçeğinde Nesli Tehlike Altında Tür (1 İçsu balığı, 1 Sürüngen) B3: 4 Avrupa Ölçeğinde Yoğunlaşan Tür (4 Memeli) C1: 10 Avrupa Birliği Listesindeki tür (1 Kızböceği, 2 Sürüngen, 3 Kuş, 4 Memeli) C2: Tehlike Altındaki Doğal Habitatlar (İran-Anadolu stepleri) Habitatlar: 3268 m’yi bulan Büyük Hasandağı ve doğusundaki Küçük Hasandağı şeklinde iki zirveden oluşan Hasandağı, volkanik bir dağdır. Üst kesimlerinde volkanik küllerin etkisinde; nispeten aşağı kesimler, yüksek dağ çayırlıklarıyla örtülüdür. Benzer şekilde bu dağın doğu kısmında ve alanın büyük bir kısmında uzanan Melendiz Dağları’nın üst kesimleri de yüksek dağ çayırlıklarıyla örtülüdür. Aşağı kesimlerde Orta Anadolu dağ bozkırları ve eteklerinde ova bozkırları yer almaktadır. Hasandağı’nın etekleri ile Melendiz Dağları’nın daha çok kuzey kesimlerinde orman şeklini almış meşeliklere rastlanabilir. Özellikle bu dağların eteklerinde yer yer tarım alanları bulunmaktadır. Şekil 7: Iris sari (foto: A. Savran). Şekil 5: Verbascum vulcanicum (foto: A. Savran). Şekil 6: Lamium garganicum (foto: A. Savran). Türler: Alanda hem flora hem de fauna açısından yeterli ve detaylı çalışmalara rastlanmamıştır. Çeşitli endemik bitkiler ve balık türünün yanı sıra çeşitli yırtıcı kuşların ve diğer guruplardan kuşlara bölgede rastlanmaktadır. Alan, Kızböcekleri ve Sürüngenler açısından da ÖDA özelliklerine sahiptir. Alan Kullanımı: Gerek Hasan Dağı gerekse Melendiz Dağları’nın yüksek kesimlerinde yöre halkının geleneksel yaylacılık ve hayvan otlatma faaliyetleri için yayla mevsiminde çıktığı birçok yayla bulunmaktadır. Bunların arasında en büyüğü ve en bilineni, Küçük Hasan Dağı ile Keçiboyduran Dağı arasındaki dağ geçidi üzerinde yer alan Hasan Dağı Ulukışlası Yaylası’dır. Yörede özellikle son yıllarda yayla şenlikleri her yıl düzenli olarak yapılmaktadır. Alandaki önemli faaliyetler arasında, düşük rakımlı, özellikle köylere yakın kesimlerde tarımsal faaliyetler yapılmaktadır. Özellikle Büyük Hasan Dağı, dağcılık ve doğa sporları açısından önemli bir potansiyele sahiptir. Yerli ve yabancı doğa sporcuları tarafından yılın her mevsimi tırmanışlar gerçekleştirilmektedir. Daha çok kış tırmanışlarının yapıldığı Büyük Hasan Dağı’nda, yazın su kaynaklarının yetersizliği nedeniyle daha seyrek tırmanış yapılmaktadır. Benzersiz mera ekosistemine sahip Ketençimen ve Çiçeklibel gibi yaylaları, Gebere Vadisi, Göllüdağ, Narlıgöl ve Bozköy krater gölleri ile Göllüdağ krateri üzerindeki Hitit harabeleri; özellikle alanın kuzeyinde yer alan Ihlara Vadisi, Selime Peribacaları turistik açıdan yoğun uğrak yerleridir. Eski medeniyetlere ait çok sayıda tapınak olarak kullanılmış mekan da görülebilir. Melendiz Dağları, derin vadileri içinde yapılmış Azatlı, Gebere ve Murtaza gibi baraj göletleri ile Mayıs ayı sonuna kadar eriyen kar sularının beslediği yer üstü ve yeraltı su kaynaklarının yanında Niğde’nin doğal su deposu durumundadır. Tehditler: Yoğun turist baskısının yanı sıra, erozyon bölgenin en önemli problemlerinin başında gelir. Ancak öncelikli tehdit, step kesimdeki meraların hızla tarım alanlarına dönüştürülmesidir. Bozulan meralar, erozyonun daha da artmasına ve alandaki endemik bitkiler başta olmak üzere, doğal bitki örtüsünün tahrip olmasına sebep olur. Yoğun hayvan otlatma faaliyetleri tahribatı hızlandırmaktadır. Alandaki koruma çalışmalarının acilen başlatılması gerekmektedir. Koruma Çalışmaları: Tabiat Koruma Alanı olan Ihlara Vadisi dışında bazı alanlar Sit Alanı niteliğinde olup, başka bir koruma statüsü yoktur. Günümüzde herhangi bir planlı koruma uygulamasının görülmediği Hasan Dağı’nda, koruma-kullanma dengelerinin oluşturulup, doğal potansiyelinin geliştirileceği projelere ihtiyaç duyulmaktadır. Tablo 2: Hasandağı ve Melendiz dağları türlerinden bir kısmı Ulusal ya Tür grubu Takson adı Endemik Küresel da Tek nokta Kırmızı Bölgesel ÖDA endemiği Liste Kırmızı Kriteri Kategorisi Liste Kategorisi Bitki Linum mucronatum subsp. gypsicola var. gypsicola + - - EN - Bitki Trigonella isthmocarpa Boiss. & Balansa + - - VU A1, A2 Bitki Onobrychis sulphurea var. sulphurea + - - VU A2 Bitki Suaeda prostrata var. anatolica + - - VU A2 Bitki Astragalus schottianus + - NT A2 Bitki Dianthus cibrarius + - - NT A2 + - - NT A2 + - - LC B1 + - - LC B1 + - - LC B1 Bitki Bitki Bitki Bitki Lamium garganicum L. subsp. pulchrum R. Mill Iris sari Schott ex Baker Verbascum vulcanicum Boiss. & Heldr. var. vulcanicum Veronica thymoides P.H. Davis subsp. hasandaghensis M.A. Fischer Kınkantlı Cerambyx cerdo - - VU - ? Kızböceği Coenagrion ornatum - - NE - C1 İçsu balığı Gobio gobio gymnostethus + - LC - B2, C1 Sürüngen Emys orbicularis luteofusca + - NT NT Sürüngen Montivipera xanthina - - CR LC A1, C1 Kuş Coracias garrulus - - - - C1 Kuş Falco biarmicus - - - - C1 B1, B2, C1 Kuş Neophron percnopterus - - - - B1, C1 Memeli Rhinolophus ferrumequinum cf. İrani - - NT NT B3, C1 Memeli Hypsugo savii - Doğu Akdeniz - - LC LC B3, C1 Memeli Myotis blythii ssp. - - LC LC B3, C1 Memeli Miniopterus schreibersii pallidus - - LC NT B3, C1 ALADAĞLAR Şekil 8: Toroslar’ın en yüksek zirvesi: Demirkazık Tepesi (foto: C. Kayacılar). ALADAĞLAR Yüzölçümü: 215400 ha Koordinat: 37049’K 35015’D Şekil 9: Aladağlar harita Yükseklik: 450-3756 m İl(ler): Niğde-Adana-Kayseri İlçe(ler): Çamardı, Aladağ, Karaisalı, Pozantı, Yahyalı Koruma Statüleri: Milli Park, Yaban Hayatı Koruma Sahası, Bitkisel Çeşitlilik Merkezi (SWA 12), ÖBA (No: 75), ÖDA (AKD053) Alanın Tanımı: Orta ve Doğu Toros Dağları’nı enine ikiye bölerek uzanan bir dağ grubudur. Akdeniz ile Orta Anadolu arasında geçiş bölgesinde yer alır. Buzullaşmadan meydana gelen derin kanyonlar, sarp kayalıklar, taşlık yamaçlar ve buzul gölleri bulunur. Bozkır tipi habitatlar, Aladağları’ın kuzey ve batısındaki ağaçsız kısımlarda yer alır. Güney ve doğu kesimlerinde ise Akdeniz için tipik olan orman bitki toplulukları görülmektedir. A1: 32 Küresel Ölçekte Tehlike Altındaki Tür (29 Bitki, 1 Kelebek, 1 İçsu balığı, 1 Memeli) A2: 33 Avrupa Ölçeğinde Tehlike Altındaki Tür (29 Bitki, 1 Kelebek, 1 İçsu balığı, 1 Sürüngen) A4: 2 Küresel Ölçekte Yoğunlaşan Tür (1 Kelebek, 1 Sürüngen) B1: 14 Bölgesel Ölçekte Tehlike Altındaki Tür (1 Bitki, 1 Kuş) C1: 24 Avrupa Birliği Listesindeki tür (2 Kelebek, 1 İçsu balığı, 1 Çiftyaşamlı, 1 Sürüngen, 14 Kuş, 5 Memeli) C2: Bern Sözlemesi’ne göre Tehlike Altındaki Habitatlar: 42.66431 - Toros Dağlarında kalkerli kayalar üzerinde gelien karaçam ormanları; 42.85B13 - Güney Anadolu’da kireçtaşları üzerinde gelişen kızılçam ormanları; 42.B12 - Orta Toroslar sedir ormanları. Habitatlar: Aladağları’n önemli bir kısmı, Lübnan sediri (Cedrus libani), Toros göknarı (Abies cilicica) ve Ardıç (Juniperus excelsa) karışık ormanı (% 33), Akdeniz yüksek dağ çayırı (% 27) ve Orta Anadolu dağ bozkırı (% 27) ile örtülüdür. Geriye kalan kısımlar ise Toros iğne yapraklı dağ ormanı (% 13)ndan oluşur. Türler: Alanda tehlike altındaki 33 endemik bitkinin en az 7’si tek nokta endemiğidir. ÖDA kriterine uygun hayvan türleri arasında; 2’si endemik 10 kelebek türü, 2 içsu balığı, birer çiftyaşamlı ve sürüngen türü ile nesli tehlike altındaki 14 kuş ve 5 memeli türü/alttürü yer almaktadır. Alan Kullanımı: Alanın önemli bir kısmı, Aladağlar Milli Parkı ve iki adet yaban hayatı koruma sahasına ayrılmıştır Belirli kotalarla sınırlanmış ve bakanlıkça izne tabi dağkeçisi avı yapılmaktadır. Dağcılık tutkunu yerli ve yabancı turistlerin sıkça uğradığı bir yerdir. Avrupa ülkeleri (özellikle Benilüks ülkeleri)nden gelenler kelebek ve Bombus arısı gibi canlıları aşırı miktarda topladığı tespit edilmiştir. Belirli kesimlerde madencilik faaliyetleri sürmektedir. Tehditler: Alandaki en önemli tehdit, aşırı otlatmadır. Alandaki koruma çalışmalarının izlenmesi gereklidir. Şekil Centaurea (foto: A. Savran). Şekil 11:13: Cedrus libani -chrysantha Lübnan sediri (foto: A. Savran). Şekil 10: 12: Centaurea aladagensis (foto:eriocephalum A. Savran). (foto: Şekil Lamium eriocephalum C. Kayacılar). Koruma Çalışmaları: Alanın önemli bir kısmı (54524 ha), 21.04.1998 tarihinde Aladağlar Milli Parkı ismiyle milli park ve toplam 66854 ha’lık alanda 1978 ve 1988 yıllarında kurulan iki yaban hayatı koruma sahası (Yahyalı (Kayseri) Aladağ Yaban Hayatı Koruma Sahası ve Çamardı (Niğde) Demirkazık Dağı ve çevresi Yaban Hayatı Koruma Sahası) da ilan edilmiştir. Ayrıca ÖDA (TR075), ÖKA (AKD053), ÖBA (No: 96) ve olarak sınıflandırılmıştır. Alan, Antitoroslar ve Yukarı Fırat Havzası Bitkisel Çeşitlilik Merkezi (SWA No. 12) içinde yer alır. Tablo 3: Aladağlar Tür Takson adı grubu Endemik Tek nokta endemiği Küresel Ulusal ya da Kırmızı Liste Bölgesel Kırmızı Kategorisi Liste Kategorisi ÖDA Kriteri Bitki Ferula drudeana + - CR A1, A2 Bitki Sedum inceii + - CR A1, A2 Bitki Thlaspi rosulare + ? CR A1, A2 Bitki Verbascum adenocaulon + - CR A1, A2 Bitki Alyssum trapeziforme + ? EN A1, A2 + ? EN A1, A2 Bitki Astragalus bakirdaghensis Bitki Astragalus stridii + + EN A1, A2 Bitki Centaurea aladaghensis + + EN A1, A2 Bitki Centaurea chrysantha + - EN A1, A2 Bitki Chrysocamela elliptica + - EN A1, A2 - Bitki Delphinium nydeggeri + + EN A1, A2 Bitki Dianthus goerkii + + EN A1, A2 Bitki Ferula longipedunculata + - EN A1, A2 Bitki Galium aladaghense + + EN A1, A2 Bitki Hedysarum antitauricum + + EN A1, A2 Bitki Hyacinthella lazulina + - EN A1, A2 Bitki Bitki Potentilla pulvinaris subsp. pulvinaris Rosularia sempervivum subsp. glaucophylla + - EN B1, B2 + - EN B1 Bitki Thlaspi crassum + + EN A1, A2 Bitki Viola sandrasea subsp. cilicica + - EN B1, B2 Bitki Asphodeline cilicica + - VU A1, A2 Bitki Asphodeline prismatocarpa + - VU A1, A2 Bitki Ballota macrodonta + - VU A1, A2 Bitki Centaurea ptosimopapoides + - VU A1, A2 Bitki Cirsium ellenbergii + - VU A1, A2 Bitki Cousinia cirsioides + - VU A1, A2 Bitki Crocus sieheanus + - VU A1, A2 Bitki Draba acaulis + - VU A1, A2 Bitki Ferulago pachyloba + - VU A1, A2 Bitki Galium sieheanum + - VU A1, A2 + - VU B1, B2 Bitki Potentilla pulvinaris subsp. argentea Bitki Salvia eriophora + - VU A1, A2 Bitki Trigonella kotschyi + - VU A1, A2 Kelebek Parnassius apollo - - VU VU A1 Kelebek Muschampia proteides - - NE EN B1 Kelebek Polyommatus poseidon - - NE EN B1 Kelebek Pseudophilotes bavius - - NE EN B1 Kelebek Tomares nogelli - - NE EN B1 Kelebek Glaucopsyche alexis - - NE VU B1 Kelebek Nymphalis xanthomelas - - NE VU B1 Kelebek Pseudophilotes vicrama - - NE VU B1 Kelebek Coenonympha leander dierli + - NE Kelebek Pyrgus aladaghensis + - NE + - EN + - VU NA - LC NT NE LC İçsu balığı Aphanius danfordii İçsu balığı Barbatula seyhanensis B2, C1 A2, A4, C1 DD A1 A2, C1 Salamandra Çiftyaşamlı infraimmaculata - Orta B2, C1 Toros populasyonu A2, A4, Sürüngen Eirenis barani + - Kuş Gypaetus barbatus - - B1, C1 Kuş Neophron percnopterus - - B1, C1 Kuş Tetraogallus caspius - - B1,C1 Kuş Aquila chrysaetos - - C1 Kuş Bubo bubo - - C1 Kuş Gyps fulvus - - C1 Kuş Dendrocopos syriacus - - C1 Kuş Emberiza hortulana - - C1 Kuş Falco peregrinus - - C1 Kuş Hieraaetus pennatus - - C1 Kuş Lanius collurio - - C1 Kuş Lanius minor - - C1 Kuş Lullula arborea - - C1 Kuş Pyrrhocorax pyrrhocorax - - C1 Memeli Capra aegagrus - - VU C1 A1, C1 Memeli Memeli Memeli Memeli Chionomys nivalis spitzenbergerae Lutra lutra Neomys teres – (Aladağlar populasyonu) Felis chaus – (Ortadoğu populasyonu) NA - NT - - NT - - LC LC B2, C1 - - LC (VU) B1, C1 BOLKAR DAĞLARI Şekil 14: Bolkar dağlarının görünümü LC B2, C1 C1 BOLKAR DAĞLARI Yüzölçümü: 389000 ha Koordinat: 37007’K 34010’D Yükseklik: 400-3544 m İl(ler): Niğde-Adana-Karaman-Konya-Mersin İlçe(ler): Ulukışla-Pozantı, Ayrancı-Halkapınar- Çamlıyayla, Erdemli-Tarsus Şekil 15: Bolkar dağları harita Koruma Statüleri: I. Derece Doğal Sit Alanı, Bitkisel Çeşitlilik Merkezi (SWA 15), ÖBA (No: 74), ÖKA (AKD049), ÖDA (TR076). Alanın Tanımı: Bolkar Dağları, Akdeniz ve Orta Anadolu bölgeleri arasında yer alan Orta Toroslar’ın oluşturduğu büyük bir dağ grubudur. Aladağlar’dan sonra Toroslar’ın en yüksek zirvesi (Medetsiz-3524 m)’ne sahiptir. Ortalama 3400 m yüksekliğinde, KD-GB uzanımlı tipik bir sıradağ görünümü sunan Bolkar Dağları sistemin kuzeye uzanan parçası Aladağlar’dan Seyhan Nehri kolu Pozantı Çayı ile ayrılmaktadır. Başlıca 3 yükselti grubundan oluşmaktadır. Güneyde Yıldız Dağı (3134 m), orta kesimde Aydos Dağı (3430 m) ve doğuda Pozantı - Gâvur Dağları (3114 m) bulunmaktadır. Yıldız Dağı güneygüneybatısında Karagüney Dağları (2474 m) ise Bolkar Dağları’nın güneybatıya alçalan ve ortalama yükseltisi 2000 metreyi bulan yüksek plato kesimini oluşturur. Yaz ortalarına kadar büyük bir kısmı karlarla kaplı Bolkarlar’ın daha yüksek kısımlarında buzullar ve küçük buzul gölleri yer alır. Bunlardan Ulukışla’nın güneybatısında yer alan Karagöl ve Çinigöl’de tek nokta endemiklerimizden ve nesli yok olmaya yüz tutmuş Toros Kurbağası (Rana holtzi) yaşamını sürdürmeye çalışmaktadır. Alan, bitkiler ve kurbağaların yanı sıra değişik gruplardan çok sayıda hayvan türünün yaşamı için de çok önemli bir bölgedir. A1: 30 Küresel Ölçekte Tehlike Altındaki Tür A2: 32 Avrupa Ölçeğinde Tehlike Altındaki Tür A4: 2 Küresel Ölçekte Yoğunlaşan Tür (1 kelebek, 1 Sürüngen) B1: 14 Bölgesel Ölçekte Tehlike Altındaki Tür (1 Bitki, 1 Kuş) C1: 24 Avrupa Birliği Listesindeki tür (1 Bitki, 1 Kuş) C2: Bern Sözlemesi’ne göre Tehlike Altındaki Habitatlar: 42.66431 - Toros Dağlarında kalkerli kayalar üzerinde gelien karaçam ormanları; 42.85B13 - Güney Anadolu’da kireçtaları üzerinde gelişen kızılçam ormanları; 42.B12 - Orta Toroslar sedir ormanları. Habitatlar: Bolkarlar, Akdeniz Bölgesi’nin en geniş yüksek dağ çayırlıklarına sahip kesimidir. Gerek bu özelliği gerekse sahip olduğu değişik jeomorfolojik yapısı ve derin vadilerindeki mikroklimalar nedeniyle özellikle bitkiler açısından çok sayıda endemik bitkinin yetişmesine uygundur. Güney kesiminde Akdeniz bitki örtüsünün değişik tipleri; kuzey yamaçlarında ise Orta Anadolu’nun karasal ikliminin etkisi ile geniş dağ bozkırları ve tahrip edilmiş, seyrek orman topluluklarına rastlanır. Bolkarlar’ın önemli bir kısmı (özellikle güneyde) Toros iğneyapraklı dağ ormanları (% 34) ve Akdeniz yüksek dağ çayırlıkları (% 20) ile örtülüdür. Geriye kalan kısımlar ise Orta Anadolu dağ bozkırı (% 16), Toros sediri-göknar karışık ormanı (% 14), Toros iğneyapraklıyaprakdöken karışık ormanı (% 10), Akdeniz kızılçam ormanı (% 5), Orta Anadolu ova bozkırı (% 1)ndan oluşur. Bolkar Dağları’nın diğer bir özelliği de hem yüksek dağ çayırı biyomu hem de Akdeniz biyomu için A3 kriterine sahip ülkemizin nadir alanlarından biridir. Şekil 16: Tulipa humulis – Dağlalesi (foto: A. Savran). Şekil 17: Rana holtzi – Toros kurbağası (foto: A. Savran). Türler: Bolkarlar’a giden en kolay ulaşım yolu, Niğde-Ulukışla-Darboğaz üzerinden sağlanmaktadır. Bu yüzden pek çok bitki ve hayvan türünün bilimdünyasına tanıtıldığı kısmı, Maden Köyü ve yukarısındaki Meydan Yaylası civarı olmuştur. Alanda bitkiler ve bilindiği kadarıyla hayvanlardan 10 kadar Tek nokta endemiği bulunmaktadır. Tespit edilen bitki taksonu sayısı 674 olup; 101 takson Türkiye endemiğidir. Bunlardan 21 endemik takson tehlike altındadır. Diğer taraftan yılkı atı sürülerini de alandaki yüksek yaylalarda görmek mümkündür. Şekil 18: Ağlayangelin - Fritillaria aurea (C. Kayacılar). Şekil 16: Karasemenderi - Salamandra infraimmaculata Şekil 20: Toros kayayediuyuru – Dryomys laniger Alan Kullanımı: Turizm ve dağcılık faaliyetleri giderek artmaktadır. Meydan Yaylası gibi çeşitli kesimleri piknik yeri ve koyun sürülerinin otlatılması için kullanılmaktadır. Meydan Yaylası’nda yarım kalmış kayakevi-otel inşaatı mevcuttur. Özellikle Ulukışla’ya bakan yamaçlarında madencilik faaliyetleri sürmektedir. Alanın diğer bir özelliği de giderek kaybolmaya yüz tutmuş olan Akdeniz Yörük Kültürü’nün görülebildiği nadir yerlerden biri oluşudur. Tehditler: Alandaki en önemli tehdit, aşırı otlatma ve yakacak amaçlı odun kesimi için orman tahribatıdır. Yaylacılar, yüksek dağ çayırlarında ve orman üst sınırına yakın alanlarda aşırı hayvan otlatması yaparak, endemik dağ bitkilerinin neslini ve orman alanlarını tehlikeye sokmaktadırlar. Yine uzun yıllar boyunca yapılan aşırı ve kaçak avcılık nedeniyle yaban hayatı üzerinde de önemli bir azalma gerçekleşmiş; 1950’lere kadar yörede bilinen Anadolu Yabankoyunu (Ovis anatolica)’nun yörede nesli tükenmiştir. Özellikle Göller Yöresi’ndeki buzul göllerinde bulunan endemik kurbağalar (Rana holtzi) ve bu alana gelen dağ keçileri (Capra aegagrus) büyük tehlike altındadır. Güney kesimindeki kanyonlarda baraj yapım faaliyetleri de doğal dengeyi olumsuz etkilemektedir. Yılboyu eğitim ve tırmanış amaçlı gelen dağcıların eksik olmadığı Bolkarlar, ülkemize gelen yabancı doğa sporcularının da mutlaka uğradığı, dünyaca üne sahip dağlarımızdan biridir. Ancak, ulusal ve uluslararası boyutta sportif ve turistik kullanımın giderek denetimsiz biçimde yoğunlaşması, Bolkarlar’da ekosistem üzerinde antropojen baskıları arttırmaktadır. Çevresel tahribatın etkilerini hissettirmeye başladığı Bolkarlar’da, çevre koruma planlamaları ve uygulamalarına henüz geçilememiştir. Bolkar Dağları’nın sahip olduğu turizm potansiyelinin ve ekolojik yapının koruma-kullanma dengeleri oluşturulmak kaydıyla değerlendirilmesi kaçınılmazdır. Nitekim bu amaçla T.C. Turizm Bakanlığı, “Kış Turizm Merkezi” kapsamında Bolkar Dağları’nı da değerlendirmeye almıştır. Alandaki koruma çalışmalarının acilen alınması gerekmektedir. Koruma Çalışmaları: Alanın çok küçük bir kısmı (Meydan Yaylası), I. Derece Doğal Sit Alanı’dır. Alan ayrıca Bitkisel Çeşitlilik Merkezi (SWA 15), ÖBA (No: 74), ÖKA (AKD049), ÖDA (TR076) sıfatlarına sahiptir. Tablo 4: Bolkar dağları Ulusal ya Tür grubu Takson adı Endemik Küresel da Tek nokta Kırmızı Bölgesel ÖDA endemiği Liste Kırmızı Kriteri Kategorisi Liste Kategorisi Bitki Aethionema karamanicum + + CR A1, A2 Bitki Anthemis adonidifolia + ? CR A1, A2 Bitki Asperula cilicica + - CR A1, A2 Bitki Dianthus nihatii + - CR A1, A2 Bitki Draba elegans + + CR A1, A2 Bitki Echinops mersinensis + ? CR A1, A2 Bitki Flueggea anatolica + + CR A1, A2 Bitki Ophrys iceliensis + - CR A2 Bitki Origanum boissieri + + CR A1, A2 + - CR B1, B2 Bitki Scutellaria rubincunda subsp. pannosula EN Bitki Sedum ince + - CR A1, A2 Bitki Achillea monocephala + - EN A1, A2 Bitki Alkanna pinardii + - EN A1, A2 Bitki Astragalus goeznensis + + EN A1, A2 Bitki Astragalus stenosemioides + - EN A1, A2 Bitki Campanula bluemelii + + EN A1, A2 Bitki Centaurea anthemifolia + + EN A1, A2 Bitki Centaurea chrysantha + - EN A1, A2 Bitki Crocus paschei + - EN A1, A2 Bitki Cyprinia gracilis - - EN A2, B1 Bitki Erodium leucanthum + - EN A1, A2 Bitki Galanthus cilicicus - - EN B1 Bitki Helichrysum peshmenianum + + EN A1, A2 Bitki Heptaptera cilicica + - EN A1, A2 Bitki Hyacinthella lazulina + - EN A1, A2 Bitki Hypericum rupestre + + EN A1, A2 Bitki Kitaibelia balansae + - EN A1, A2 Bitki Limonium tamaricoides + - EN A1, A2 Bitki Linum anisocalyx + - EN A1, A2 Bitki Micromeria cilicica + + EN A1, A2 Bitki Myosotis diminuta - - EN B1 Bitki Myosotis ramosissima subsp. uncata + - EN B1, B2 Bitki Onosma papillosum + - EN A1, A2 Bitki Papaver arachnoideum + - EN A1, A2 Bitki Polygala inexpectata + - EN A1, A2 Bitki Potentilla pulvinaris subsp. pulvinaris + - EN B1, B2 Bitki Reseda balansae + - EN A1, A2 Bitki Rosularia aizoon - ? EN B1 Bitki Salvia quezelii + - EN A1, A2 Bitki Silene fenzlii + + EN A1, A2 Bitki Trigonella cilicica + + EN A1, A2 Bitki Ajuga postii + - VU A1, A2 Bitki Allium alpinarii + - VU A1, A2 Bitki Allium deciduum subsp. retrorsum + - VU B1, B2 Bitki Alyssum cilicicum + - VU A1, A2 Bitki Anthemis fimbriata + - VU A1, A2 Bitki Anthemis oxylepis + - VU A1, A2 Bitki Astragalus aydosensis + - VU A1, A2 Bitki Astragalus nigrifructus + - VU A1, A2 Bitki Astragalus pineticola + - VU A1, A2 + - VU B1, B2 Bitki Astragalus suberosus subsp. mersinensis Bitki Brachypodium kotschyi + - VU A1, A2 Bitki Bupleurum pauciradiatum + - VU A1, A2 Bitki Campanula axillaris + - VU A1, A2 Bitki Centaurea amanicola + - VU A1, A2 Bitki Consolida cruciata + - VU A1, A2 Bitki Crocus reticulatus subsp. hittiticus + - VU B1, B2 Bitki Crocus sieheanus + - VU A1, A2 + - VU B1 Bitki Cynoglottis chetikiana subsp. chetikiana Bitki Draba acaulis + - VU A1, A2 Bitki Euphorbia rhytidosperma + - VU A1, A2 Bitki Euphorbia thompsonii - - VU A2, B1 Bitki Ferulago pachyloba + - VU A1, A2 Bitki Gentiana boissieri + - VU A1, A2 Bitki Geranium lasiopus + - VU A1, A2 Bitki Hesperis kotschyi + - VU A1, A2 Bitki Hyacinthella hispida + - VU A1, A2 Bitki Hypericum vacciniifolium + - VU A1, A2 Bitki Iris sprengeri + - VU A1, A2 Bitki Isatis callifera + - VU A1, A2 Bitki Isatis frigida + - VU A1, A2 Bitki Lathyrus cilicicus + - VU A1, A2 Bitki Onobrychis beata + - VU A1, A2 Bitki Origanum micranthum + - VU A1, A2 Bitki Potentilla tauricola + - VU A1, A2 Bitki Prenanthes glareosa + - VU A1, A2 Bitki Salvia cilicica + - VU A1, A2 Bitki Scandix balansae + - VU A1, A2 Bitki Sideritis serratifolia + - VU A1, A2 Bitki Thurya capitata + - VU A1, A2 Bitki Trigonella plicata + - VU A1, A2 Bitki Valeriana bolkarica + - VU A1 Bitki Verbascum chlorostegium + - VU A1, A2 Bitki Verbascum cilicium + - VU A1, A2 + - VU B1, B2 Bitki Veronica macrostachya subsp. sorgerae Bitki Aethionema glaucescens + ? ? A2 Bitki Astragalus schottianus + - NT A2 Bitki Hypericum havvae + - ? A2 Kelebek Polyommatus eros molleti + - NE ? B1, B2? Kelebek Pyrgus bolkariensis + - NE ? A2, A4, C1 Kelebek Melanargia titea - - NE EN B1 Kelebek Muschampia proteides - - NE EN B1 Kelebek Polyommatus poseidon - - NE EN B1 Kelebek Pseudophilotes bavius - - NE EN B1 Kelebek Tomares nogelli - - NE EN B1 Kelebek Anthocharis damone - - NT VU B1 Kelebek Glaucopsyche alexis - - NE VU B1 Kelebek Nymphalis xanthomelas - - NE VU B1 Kelebek Pseudophilotes vicrama - - NE VU B1 Kelebek Thymelicus acteon - - NE VU B1 Kız böceği Onychogomphus assimilis - - VU VU A1, C1 Kız böceği Coenagrion ornatum - - NE Çiftyaşamlı Rana holtzi + + CR LC NA - LC NT B2, C1 Çiftyaşamlı Salamandra infraimmaculata - Doğu Toroslar C1 A1, A2, A4, C1 Sürüngen Montivipera xanthina - Bolkar Dağları - - CR LC B1, B2, C1 Sürüngen Lacerta danfordi + - NE LC A2, A4, C1 Sürüngen Eirenis aurolineatus + - NE LC A2, A4, C1 Sürüngen Coronella austriaca - Bolkar Dağları - - NE LC B2, C1 Kuş Falco biarmicus - - B1, C1 Kuş Milvus migrans - - B1, C1 Kuş Gypaetus barbatus - - B1, C1 Kuş Neophron percnopterus - - B1, C1 Kuş Tetraogallus caspius - - B1,C1 Kuş Aegolius funereus - - C1 Kuş Aquila chrysaetos - - C1 Kuş Bubo bubo - - C1 Kuş Buteo rufinus - - C1 Kuş Caprimulgus europaeus - - C1 Kuş Circaetus gallicus - - C1 Kuş Emberiza caesia - - C1 Kuş Gyps fulvus - - C1 Kuş Sylvia rueppelli - - C1 Kuş Dendrocopos medius - - C1 Kuş Dendrocopos syriacus - - C1 Kuş Emberiza hortulana - - C1 Kuş Falco peregrinus - - C1 Kuş Lanius collurio - - C1 Kuş Lanius minor - - C1 Kuş Lanius nubicus - - C1 Kuş Lullula arborea - - C1 Kuş Pyrrhocorax pyrrhocorax - - C1 Kuş Sitta krueperi - - C1 Memeli Capra aegagrus - - VU Memeli Chionomys nivalis spitzenbergerae NA - NT LC B2, C1 Memeli Dryomys laniger + - NT LC A2, A4, C1 Memeli Dryomys laniger - Bolkar Dağları NA - NT LC B2, C1 Memeli Lynx lynx - - NT Memeli Crocidura arispa + - NE A1, C1 C1 LC A2, A4, C1 BOR OVASI ve AKKAYA BARAJI BOR OVASI ve AKKAYA BARAJI Yüzölçümü: 10000 ha Koordinat: 37055’K 34037’D Yükseklik: 1000-1100 m İl(ler): Niğde İlçe(ler): Niğde, Bor Koruma Statüleri: ÖDA (TR064), ÖBA (No: 95), ÖKA (ORT030) Şekil 17: Bor ovası ve Akkaya barajı Alanın Tanımı: Alan, Önemli Kuş Alanları (ORT030) ve ÖDA (TR064) özelliklerine sahip Ereğli Ovası’nın doğu kısmında; Bor Ovası ve Niğde (merkez)’ye kadar uzanan düzlüklerde yer alır. Düzlükler kuzeyde sönmüş bir volkan olan Hasan Dağı ve doğusundaki Melendiz Dağları’nın eteklerine kadar uzanır. Batıda ise Ereğli yakınlarındaki Zengen Ovası’na kadar devam eder. Alanın doğu kısmında yer alan Akkaya Barajı, Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alan özelliğine sahiptir. 2005 yılı içerisinde Ramsar Alanı ilan edilmiştir. Baraj Gölü’nün doğu ve kuzey kenarında Niğde Üniversitesi Kampüs alanı yer almaktadır. A1: 12 Küresel Ölçekte Tehlike Altındaki Tür (2 Bitki, 4 İçsu balığı, 1 Sürüngen, 5 Kuş) A2: 6 Avrupa Ölçeğinde Tehlike Altındaki Tür (4 Bitki, 2 İçsu balığı) A3: 3 Tek Bir Biyoma Bağımlı Tür (3 Kuş) B1: 2 Bölgesel Ölçekte Tehlike Altındaki Tür (2 Kelebek, 1 Sürüngen, 7 Kuş) B3: 13 Avrupa Ölçeğinde Yoğunlaşan Tür (11 Kuş, 2 Memeli) C1: 43 Avrupa Birliği Listesindeki Tür (1 Kızböceği, 1 Sülük, 4 İçsu balığı, 2 Sürüngen, 34 Kuş, 1 Memeli) C2: 1 Tehlike Altındaki Doğal Habitatlar (Anadolu Artemisia-Salsola stepleri) Habitatlar: Alanın özellikle Bor civarındaki önemli bir kısmı tarım alanı (bağ, bahçe ve tarla), Ereğli’ye doğru olan güney kesimi çorak bozkırlar, özellikle Akkaya Barajı’nın doğu kenarları sazlık ve sulak alan tipindedir. Türler: Alanda bitkiler ve bilindiği kadarıyla hayvanlardan Tek nokta endemiği bulunmamaktadır. Bozkır vejetasyonun hakim olduğu alanda Akkaya Barajı civarında saz gibi çeşitli su kenarı bitkilerinin yanı sıra bir süsen türü (Iris orientalis)ne rastlanabilir. Şekil 21: Aphanius danfordii (foto: A. Karataş). Şekil 2218: Barbatula eregliensis (sağda) (foto: A. Karataş). Şekil 23: Kayabalığı – Gobio gobio gymnostethus (foto: A. Karataş). Şekil 24: Çiçekbalığı - Aphanius mento (foto: A. Karataş). Şekil 19: Plecotus teneriffae (foto: A. Karataş). Akkaya Barajı’nda 110’dan fazla kuş türü tespit edilmiştir. Bunların başında Dikkuyruk (Oxyura leucocephala) (15-20 çift) gibi nesli tehlike altındaki kuş türleri ile bölgedeki diğer Önemli Kuş Alanları’ndan olan Tuz Gölü, Seyfe Gölü, Ereğli Sazlıkları ve Sultan Sazlığı gibi alanların kuruma yüz tutması nedeniyle buraya gelen pek çok kuş türü gibi sayıları 500-600’a varan ve bahardan yaz sonuna kadar kalan filamingolar (Phoenicopterus ruber roseus) sayılabilir. Sadece Altunhisar ile Çukurkuyu arasında çok az bir kısmı kalmış, kurumuş Kızılca Çayı’nın bakiyelerinde sadece Konya Kapalı Havzası’ndan bilinen endemik Kayabalığı (Gobio gobio gymnostethus), Ereğli taşemeni (Barbatula eregliensis) ile Benekli sukaplumbağası (Emys orbicularis luteofusca) gibi yok olma tehlikesi altındaki balık ve kaplumbağalar yaşamaktadır. Diğer iki endemik balık türü olan Yağbalığı (Pseudophoxinus anatolicus) ve Dişlisazancık (Aphanius anatoliae anatoliae), Akkaya Barajı ve Bahçeli Göleti (sadece ilk tür)’ndeki önemli türlerdendir. Şekil 26: Filamingo -- Phoenicopterus ruber roseus (foto: F. Kızılkaya). Şekil 27: Scutellaria orientalis (foto: A. Savran). Cobitis (Bicanestrinia) turcica alanda rastlanan diğer bir endemik balık türüdür. Bölgede Plecotus teneriffae ve Hypsugo savii gibi çeşitli yarasa türlerine de rastlamak mümkündür. Alan Kullanımı: Alanın özellikle Bor civarındaki önemli bir kısmı ziraat ve tarım (bağ, bahçe ve tarla) alanı olarak kullanılmaktadır. Alandaki en önemli sulak alan olan Akkaya Barajı ve Ereğli-Zengen istikametindeki geniş bozkırlar hayvan otlatmada kullanılmaktadır. Baraj Gölü ise Niğde ve civarındaki yerleşim yerleri ve sanayi bölgesinin kanalizasyonlarının toplandığı yer olup; insan sağlığını tehdit eden bu kirli sular ile Bor’da yer alan bağ-bahçeler sulanmaktadır. Yörenin doğusunda ve kuzey kesimlerinde daha yoğun olmak üzere yerleşim alanları olarak kullanılmaktadır. Tehditler: Alandaki en önemli tehditlerin başında çevre kirliliği gelmektedir. Özellikle Niğde merkez ve civarı köy ve belediyeler ile organize sanayi bölgesinin kanalizasyon ve diğer atıklarının arıtılmadan veya çok az arıtılarak Akkaya Barajı’na verilmesi büyük bir çevre problemi meydana getirmektedir. Özellikle baraj etrafında yoğun hayvan otlatmaları, kuş sürülerinin sürekli rahatsız edilmesine, çobanlarca kuşların yörede barınması, sürülerinin buralara girememesi endişesine sebep olmakta ve kuşlar özellikle rahatsız edilmektedir. Ayrıca çeşitli sukuşlarının üreme alanı olarak kullandığı Akkaya’nın doğu kesimindeki sazlıkların yaz aylarında (yavrulama döneminde) otlak olarak kullanılması ve yaz sonunda kesilip ardından yakılması, kuşların üreme başarılarını oldukça etkilemektedir. Yine yaz aylarında yağış miktarının oldukça azalması ve gölü besleyen su kaynaklarının kurumaları ve DSI tarafından işletilen baraj suyunun Bor’daki tarım alanlarını sulanmasında kullanılması nedeniyle göl suyu çekilmektedir. Bu nedenle yaz sonuna doğru kuşlar alanı terk ederek; önemli ölçüde azalmaktadır. Diğer taraftan önceleri Ereğli Ovası’nı besleyen sulardan olan Kızılca Çayı, bağ-bahçe sulamasında kullanılması nedeniyle günümüzde kuruyarak sadece Altunhisar ile Çukurkuyu arasında kısımda kalmış; endemik balık türleri (Gobio gobio gymnostethus, Barbatula eregliensis) ile Benekli sukaplumbağası (Emys orbicularis luteofusca) gibi yok olma tehlikesi altındaki türlerin bulunduğu önemli bir yerdir. Konya Kapalı Havzası’ndaki gibi, yörede sulu tarım için sayısı binlerle ifade edilebilen artezyenlerin açılması, yer++altı sularının önemli ölçüde azalmasına ve çoraklığın giderek artmasına neden olmaktadır. Koruma Çalışmaları: Alanın doğu kısmında yer alan Akkaya Barajı, Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alan özelliğine sahiptir. Çevre ve Orman Bakanlığı’nca 2005 yılı içerisinde Ramsar Alanı olarak da ilan edilmiştir. Baraj Gölü’nün doğu ve kuzey kenarında Niğde Üniversitesi Kampüs alanına dahildir. Bor’un batısında kalan kısım, Önemli Doğa, Bitki ve Kuş Alanları (ÖDA, ÖBA ve ÖKA) kapsamında Ereğli Ovası (TR064) sınırlarında yer almaktadır. Alanda Çevre ve Orman İl Müdürlüğü ve birkaç üniversite hocası ve gazetecinin şahsi girişimleri dışında ciddi bir koruma çalışması yoktur. Alandaki koruma çalışmalarının acilen başlatılması ve kanalizasyon problemine çözüm bulunması, yörede sulu tarımın terk edilerek, acilen kuru ve yarı-sulu tarıma geçilmesi gerekmektedir. Tablo 5: Akkaya barajı ve Bor ovası Ulusal ya Tür grubu Tek Takson adı Endemik nokta endemiği Küresel da Kırmızı Bölgesel ÖDA Liste Kırmızı Kriteri Kategorisi Liste Kategorisi Bitki Astragalus geocyamus1 + - - ? A2 Bitki Chrysocamela elliptica1 + - - EN A1, A2 Bitki Ferula parva1 + - - VU A1, A2 Bitki Astragalus schottianus + - NT A2 Bitki Paronchia condensata + - - NT Bitki Alkanna cappadocica + - - LC - Bitki Cerastium gnaphalodes + - - LC - Bitki Limonium iconicum + - - LC - Bitki Nonea stonosolen + - - LC - + - - LC - Bitki Saponaria prostrata subsp. prostrata Kelebek Polyommatus poseidon1 - - NE EN B1 Kelebek Pseudophilotes bavius1 - - NE EN B1 Kızböceği Coenagrion ornatum1 - - NE - C1 Sülük Hirudo medicinalis - - VU - C1 Barbatula eregliensis + + CR CR A1, A2, C1 Aphanius anatoliae + - EN DD A1 Pseudophoxinus anatolicus + - EN - A1, A2, C1 Gobio gobio gymnostethus + - LC - B2, C1 Cobitis (Bicanestrinia) turcica + - NE EN A1, C1 Sürüngen Emys orbicularis luteofusca + - NT NT B1, B2, C1 Sürüngen Montivipera xanthina - - CR LC A1, C1 Kuş Marmonetta angustirostris - - VU Kuş Otis tarda - - VU Kuş Oxyura leucocephala - - EN Kuş Pelecanus crispus - - VU İçsu balığı İçsu balığı İçsu balığı İçsu balığı İçsu balığı A1, B1, B3, C1, C3 A1, B1, C1 EN A1, A3, B1, B3, C1, C3 A1, B3, C1, C3 Kuş Falco naumanni - - VU Kuş Phalacorcorax pygmeus - - NT Kuş Tadorna ferruginea - - NE Kuş Charadrius leschenaultii - - NE Kuş Grus grus - - NE Kuş Aythya nyroca - - NT Kuş Vanellus spinosus - - NE Kuş Himantopus himantopus - - NE Kuş Phoenicopterus ruber roseus - - NE Kuş Platalea leucorodia - - NE B3, C1, C3 Kuş Netta rufina - - NE B3, C3 Kuş Acrocephalus melanopogon - - NE C1 Kuş Anthus campestris - - C1 Kuş Ardea purpurea - - C1 Kuş Ardeola ralloides - - C1 Kuş Botaurus stellaris - - C1 Kuş Burhinus oedicnemus - - C1 Kuş Calandrella brachydactyla - - C1 Kuş Casmerodius albus - - C1 Kuş Circus aeruginosus - - C1 Kuş Coracias garrulus - - Kuş Egretta garzetta - - Kuş Glareola pratincola - - - VU A1, C1 A3, B3, C1, C3 A3, B3, C1, C3 B1, B3, C1, C3 B1, B3, C1, C3 B1, C1 VU B1, C1 B3, C1, C3 VU - B3, C1, C3 C1 C1 NE VU C1 1 Kuş Ixobrychus minutus - - C1 Kuş Lanius minor - - C1 Kuş Melanocorypha calandra - - C1 Kuş Nycticorax nycticorax - - C1 Kuş Plegadis falcinellus - - C1 Kuş Recurvirostra avosetta - - C1 Kuş Sterna albifrons - - C1 Kuş Sterna hirundo - - C1 Memeli Hypsugo savii - Doğu Akdeniz - - Memeli Plecotus teneriffae - - - LC B3, C1 LC B3, C1 Ereğli Ovası’nda bulunuyor. Niğde kesiminde şimdiye kadar kaydı yoktur. TÜRKİYE’DE BİTKİLERİ TEHDİT EDEN FAKTÖRLER 1. Sanayileşme ve Şehirleşme: Özellikle son 50 yıl içerisinde yurdumuzda hızlı bir gelişme gösteren sanayileşme ve şehirleşme olayları bazı dar yayılışlı bitkiler üzerinde tehlike yaratmaktadır. Sanayileşme ile ilgili olarak yapılan baraj, yol, köprü, demiryolu v.b. alt yapı tesisleri yurdumuzda özellikle son yıllarda oldukça artmış ve bunların bir kısmı endemik bitkilerce zengin bölgelerde yapılmaya başlanmıştır. Örneğin; Keban Barajı sahasında yetiştiği bilinen ancak bugün o civarda olmadığı kesin olarak saptanan bazıları Onosma affine, O. descedens, Teucrium leucophyllum ve Astragalus pseudocylindraceus gibi türlerdir. 2. Tarım Alanlarının Genişletilmesi ve Aşırı Otlatma: 1950'li yıllardan sonra tarımda makineleşmenin yaygınlaşması bozkır arazilerinin tarla haline getirilmesi olayının hızlanmasına neden olmuştur. Endemik türlerce zengin bozkır sahalarının kültür arazisi haline gelmesi sonucu nesli tükenen türler hakkında ayrıntılı bilgilerimiz olmamakla beraber, şimdilik daha çok dağlarda yapılan floristik araştırmaların ileride ovalara da kayması ile bazı bulgular ortaya çıkacağı şüphesizdir. Artemisia santonicum ve Campharosma monspeliaca'nın hakim olduğu ova bozkır'ı alanları zaman içinde gittikçe daralmaktadır. 3. Turizm: Kıyılarımızda gün geçtikce yaygınlaşan ve devlet tarafından da desteklenen turizm olayı sonucu kıyı ve kumullarımız gün geçtikce artan sayıda çeşitli tesisler tarafından işgal edilmekte ve bunun sonucunda özellikle bazı nadir bitkiler zarar görmektedirler. Pancratium maritimum (Kum zambağı) buna bir örnektir. İstanbul çevresinde deniz kumulları için endemik olan Isatis arenaria, Verbascum haussknechtii, Centaurea kilaea ve Jurinea albicaulis subsp. kilaea için de aynı tehlike söz konusudur. 4. Yurt Dışına İhraç ve Yurt İçi Kullanım Amacı ile Doğadan Toplamalar: Bilindiği gibi uzun bir süreden beri bazı bitkiler, çeşitli amaçlarla (tıbbi,ıtri, baharat, süs, yakacak, hayvan yemi v.b.) doğadan toplanmakta, bir kısmı yurt içinde kullanılmakta, bir kısmı ise yurt dışına da satılmaktadır. Bu tip bitkilerden bazılarının endemik oldukları bilinmektedir. Bu olaylar sonucu endemik olan veya olmayan bitkilerin, özellikle, bazıları tıbbi ve aromatik olanların, populasyonlarında azalmalar olduğu ve bunun gittikçe arttığı yapılan bazı araştırmalar sonucu saptanmıştır . 1990' lı yılların başında yurt dışına satılan geofitlerin doğadan toplanma ve ihraçları, çıkarılan bir yönetmelik ile disiplin altına alınmış ve böylece bu grup bitkilerin doğa populasyonlarında eski yıllara göre düzelmeler sağlanmıştır. 5. Çorak (Tuzcul) Alanların ıslahı: Yurdumuzda özellikle Orta Anadolu'da geniş alanlar kaplayan çorak sahalar hızla ıslah edilmeye başlanmıştır. Çoğunlukla tuzcul bitkilerle kaplı ve endemik tür barındıran bu tip yerlerin ıslahı sonucu, bu türlerin nesillerinin yok olmasına neden olmaktadır. Çoğu Limonium türleri, Asparagus lycaonicus, Ferula halophila, Silene salsuginea ve Saponaria halophila bu nedenle etkilenecek türlerdir. 6. Tarımsal Mücadele ve Kirlenme: Hava ve su kirliliği yanında toprakların kirlenmesine de neden olan bilinçsiz pestisit kullanımı sonucu bitki ve hayvan türlerinin zarar gördüğü bilinmektedir. Bitkiler açısından tarlalarda yetişen arsız otlar veya yabancı otlar, adından da anlaşılabileceği gibi yeryüzünde çok yaygın bulunan kozmopolit bitkilerdir. Bu nedenle, bu olaylar ile bu doğal bitkilerin nesillerinin tüketilmesi pek kolay değildir. Ancak endemik ve nadir bitkiler bu tip mücadeleden zarar görebilirler. Dünyada yalnız Ankara’nın Gölbaşı ilçesindeki göl çevrelerindeki tarlalarda arsız ot olarak yetişen ve herbisit kullanımının tehdidi altında bulunan Centaurea tchihatchefii (yanar-döner) bu tip endemiklere tipik bir örnektir. Diğer yandan Murgul ve Karabük çevreleri, hava kirliliğinin bitkilere etkisini gösteren bazı örneklerdir. 7. Ağaçlandırma: Orman Genel Müdürlüğü ve diğer bazı kuruluşlar tarafından gerçekleştirilen ağaçlandırma çalışmalarında çok dikkatli olmak gerekir. Bu tip çalışmalar, şayet çok nadir endemik bir bitkinin yaşadığı bir yerde yapılıyorsa, bu bitkinin gelecek yıllarda, ortam şartlarının değişmesi nedeni ile, ortadan kalkması olasıdır. 8. Yangınlar: Özellikle zengin endemiklere sahip Marmara-Akdeniz ve Ege bölgelerimizin özellikle yangına hassas maki ve Kızılçam kuşağında yer elde etme amacıyla çıkarılan veya doğal nedenlerle oluşan yangınlar sonucunda da özellikle lokal ve nadir endemik türlerin ortadan kalkma olasılığı oldukça fazladır. Kaynaklar: • Eken, G., Bozdoğan, M., Karataş, A., Kılıç, D.T. ve Gem, E., 2005, Türkiye'nin Önemli Doğa Alanları - Yeni koruma bölgelerinin seçiminde öncelikli alanlar, s. 133-140, Korunan Doğa Alanları Sempozyumu, 8-10 Eylül 2005, Isparta, 698 s. • Eken, G., Gem, E., Karataş, A. and Kiliç, D., 2005, 276. Setting key biodiversity area thresholds – Lessons from Turkey, p. 65, In: 19th Annual Meetting of the Society for Conservation Biology, Book of Abstracts, Universidade de Brasília, Brasília, DF, Brazil, 15th-19th July 2005. • Karataş, A., 2004, Türkiye’nin Önemli Memeli Alanları, Yeşil ATLAS, Sayı 7: 42-61. • Yarar, M. ve Magnin, G., 1997, Türkiye’nin Önemli Kuş Alanları, Doğal Hayatı Koruma Derneği, İstanbul, 313 s. + harita. • http://www.sifiryokolus.org/?sayfa=2 (erişim tarihi: 21.05.2006). • http://www.dogadernegi.org/index.php?sayfa=17 (erişim tarihi: 21.05.2006). • http://www.wwf.org.tr/tr/main.asp (erişim tarihi: 21.05.2006). • Kılıç, T.D. ve Eken, G., 2004, Türkiye’nin Önemli Kuş Alanları – 2004 Güncellemesi, Doğa Derneği, Ankara, 232 s. • Koyuncu, M. ve Özhatay, N., 2003, Aladağlar, s. 73-75, in: Özhatay, N., Byfield, A. ve Atay, S., Türkiye'nin Önemli Bitki Alanları, WWF-Türkiye, 88 s. + CD. • Savran, A. (2006), Niğde’nin Endemik Bitkileri, yayınlanmamış rapor, Niğde Üniv. • Yarar, M. ve Magnin, G., 1997, Türkiye’nin Önemli Kuş Alanları, Doğal Hayatı Koruma Derneği, İstanbul, 313 s. + harita. • Gemici, Y. ve Byfield, A., 2003, Aladağlar, s. 69-72, in: Özhatay, N., Byfield, A. ve Atay, S., Türkiye'nin Önemli Bitki Alanları, WWF-Türkiye, 88 s. + CD. • Kayacılar, C., Niğde Dağları, http://aspl.nigde.edu.tr/~egitim/web/kayacilarc/ (erişim tarihi: 12.05.2006). • http://www.nigde.gov.tr/dogal/dag/aladag02.jpg (21.05.2006) • http://ilef.ankara.edu.tr/fotograf/galeri/data/media/6/Resize_of_126.jpg (21.05.2006) • http://www.naturbild.de/tuerkei2003/portfolio01/thumbnails/044.jpg (21.05.2006) • http://www.esehir.com/index.php?islem=il&altislem=resimler&kat_kod=&il_kod=51&sid= (21.05.2006) • http://www.biyolojiegitim.yyu.edu.tr/flora/famgenustur/fab/onobrychis/sul/images/Onobrychi s%20sulphurea%20BOISS_%20ET%20BAL_%20var_%20vanensis%20HEDGE_jpg.jpg • http://es.treknature.com/gallery/Middle_East/Turkey/Mediterranean/Antalya/photo51198.htm • http://www.futura-sciences.com/communiquer/g/data/574/Cerambyx_cerdo_f_-_1.jpg • http://dan.osipov.org/gallery/photo/pic/83.jpg • http://www.vipersgarden.at/Steckbrief/pics/emys/emys-o-lut-1.jpg • http://www.worldbirder.com/photo/photos/2586.jpg • http://www.homepages.hetnet.nl/~nbhogeveen/Vogels/europeanroller.jpg • http://www.kashmirnetwork.com/birds/roller1.jpg • http://bornova.ege.edu.tr/~ekgt/bird_files/raptor/photos/falcons/biyiklidogan.jpg • http://bornova.ege.edu.tr/~ekgt/bird_files/raptor/photos/vultures/misirakbaba2.jpg • http://www.geocities.com/mammalia_2000/Rhf.htm • http://www.geocities.com/mammalia_2000/Hypsa.jpg • http://www.parchilagomaggiore.it/jpg/myobly.jpg 21,05,06 • http://www.turkiyeavcilari.com/index.asp?syf=pars 22,05,06 • http://www.cnnturk.com/YASAM/GEZI/haber_detay.asp?pid=305&haberid=10881 22,05,06 • http://www.treknature.com/members/Tibetix/photos/page3.htm&h=115&w=150&sz=5&tbnid =HMYIKIJpfBbpkM:&tbnh=69&tbnw=90&hl=tr&start=3&prev=/images%3Fq%3DRana%2Bh oltzi%26svnum%3D10%26hl%3Dtr%26lr%3D%26rls%3DGGLR,GGLR:200619,GGLR:en%26sa%3DG • http://images.google.com.tr/images?svnum=10&hl=tr&lr=&q=Rosularia+sempervivum+s ubsp.+glaucophylla&btnG=Ara • http://www.thealpinehouse.fsnet.co.uk/crocus%20pages/sieheanus_files/image005.jpg • http://www.kadel.cz/skalnicky/Images/WebSize/303.jpg • http://www.free.pages.at/machaon/fotos/parnassius_apollo/falter.jpg • http://selimgumus.com/bocek/WwwSelimGumusCom_d6038.jpg • http://www.eurobutterflies.com/images/B-C/bavius-matt26.jpg • http://www.nic.funet.fi/pub/sci/bio/life/insecta/lepidoptera/ditrysia/papilionoidea/lycaenidae/p olyommatinae/glaucopsyche/alexis-1v.jpg • http://www.butterfly-guide.co.uk/species/nymphalids/pics/xanth_up.jpg • http://www.agurodela.de/daten_arten/salamandra/infraimmaculata/infraimmaculata/infraimmaculata1.jpg • http://images.google.com.tr/images?svnum=10&hl=tr&lr=&q=sakall%C4%B1+akbaba • http://www.treknature.com/images/photos/883/img_0004_fk_s_.jpg • http://www.ec.gc.ca/Birdsguide/images/Birds/Thumbnails/Y57_4.gif • http://www.birds.nu/frimarken/turk_bl.jpg • http://www.focusmm.com/turkey/birds/tr_b_014.gif • http://www.geocities.com/simpleslide_2004/Bubo_bubo_Saxifraga-Mark_Zekhuis.jpg • http://www.kad.org.tr/gocegitim/egitimseti/Image23.jpg • http://www.oiseaux.net/oiseaux/piciformes/images/pic.syriaque.gara.1g.jpg • http://www.fotodigiscoping.info/galeria/data/media/14/Emberiza-hortulana.-21-05-0.jpg • http://www.mbr-pwrc.usgs.gov/id/htmsl/h3550pi.jpg • http://bornova.ege.edu.tr/~ekgt/bird_files/raptor/photos/falcons/gokdogan0.jpg • http://www.asks86.dsl.pipex.com/europephotos/hiepen6004.jpg • http://www.oiseaux.net/oiseaux/accipitriformes/images/aigle.botte.pvdo.1g.jpg • http://www.treknature.com/images/photos/916/img_7448a_s_.jpg • http://www.treknature.com/images/photos/958/195_9516_s_.jpg • http://avesphoto.com/website/pictures/LRKWOO-1.jpg • http://www.birdsoman.com/RedbilledChough50346.jpg • http://www.wildsheep.org/sheep/images_capra/bezoar_ibex_175wide.jpg • http://www.netarmenie.com/philatelie/photos/1996/image033.jpg • http://www.geocities.com/simpleslide_2006/Lutra_lutra_Saxifraga-Mark_Zekhuis.jpg • http://fauvesdumonde.free.fr/felinaf_fichier/chaus.jpg • http://www.pharmanatur.com/Chypre/OPHRYS%20TRANSHYRCANA.jpg • http://www.orchis.de/orchis/pics/pi00168xa.jpg • http://www.srgc.org.uk/bulblog/log2004/110204/Crocus%20paschei.jpg • http://www.alltomtradgard.se/gardeninglists/images/thumbs/799_21749_Cassaba.JPG • http://www.aari.gov.tr/institute/bgk/lifepicture/Limonium%20tamaricoides.JPG • http://www.hlasek.com/foto/myosotis_ramosissima_4854.jpg • http://ogrody.agrosan.pl/byliny/arachnoideum_red_papaver.jpg • http://magnar.aspaker.no/silene%20keiskei%20akasialpina.JPG • http://www.alpinemtecho.com/catalog/images/draba_acaulis.JPG • http://arrowheadalpines.com/lightpurple_gallery/images/Hesperis%20kotschyi.jpg • http://freespace.virgin.net/celia.almond/sw02irsp.jpg • http://www.rz.uni-karlsruhe.de/~db50/FOTO__Archiv/Scandix%20balansae%20KlAs%20BotKA%20F2.jpg • http://www.kadel.cz/flora/Images/WebSize/358.jpg • http://www.achva.ac.il/butterfly/butter_big/Melanargia%20titea.jpg • http://selimgumus.com/bocek/WwwSelimGumusCom_d6038.jpg • http://www.eurobutterflies.com/images/B-C/bavius-matt15.jpg • http://www.achva.ac.il/butterfly/butter_big/Anthocharis%20damone.jpg • http://www.nic.funet.fi/pub/sci/bio/life/insecta/lepidoptera/ditrysia/papilionoidea/lycaenidae/p olyommatinae/glaucopsyche/alexis-1v.jpg • http://www.selimgumus.com/photo.php?d4067 • http://www.nigde.gov.tr/dogal/dag/aladag26.jpg (23,05,06) • http://thegreenleaf.co.uk/Wild/B/skippers/small%20skipper%20m%201.jpg • http://www.sprott.net/science/biologie/insekten/libellen/bilder/Coenagrion_ornatum2.jpg • http://www.herp.it/indexjs.htm?SpeciesPages/ViperXanth.htm • http://www.hlasek.com/foto/coronella_austriaca_a71.jpg • http://www.terralia.com/revista17/imagenes/Cetre3.JPG • http://www.naturfotografenforum.de/naturforum/naturfotografen/data/media/53/Lannerfalke.jpg • http://bornova.ege.edu.tr/~ekgt/bird_files/raptor/photos/kites/karacaylak.jpg • http://www.urediavgezi.com/avhayvan/&h=47&w=106&sz=3&tbnid=OIxna1qYN8HyM:&tbnh=35&tbnw=79&hl=tr&start=2&prev=/images%3Fq%3Dur%2Bkeklik %26svnum%3D10%26hl%3Dtr%26lr%3Dlang_tr • http://www.ranuazoo.com/images/20050607165412.jpg • http://www.biyolojiegitim.yyu.edu.tr/flora/famgenustur/caryo/ceratium/gna/images/Cerastium %20gnaphalodes%20FENZL_jpg.jpg • http://www.ittiofauna.org/webmuseum/invertebrati/images/hyrudo-medicinalis.jpg • http://www.vipersgarden.at/Steckbrief/pics/emys/emys-o-lut-port-1.jpg • http://my.ort.org.il/holon/birds/v1p6.jpg • http://www.hlasek.com/foto/oxyura_leucocephala_2215.jpg • http://www.photodigiscoping.com/galeria/data/media/8/tarrocanelophd.jpg • http://audevard.aurelien.free.fr/IMG/jpg/Gravelot_de_Leschenault_H1_9B_vign_24102004Oman.jpg • http://www.turkiyeavcilari.com/index.asp?syf=sayfa&link=1010023515&drm=0 • http://med.ege.edu.tr/~capaci/mahmuzlu.htm • http://tr.wikipedia.org/wiki/Resim:Loeffler.jpg