Kontrbas Eğitiminde Çağdaş Türk Müziği Eserlerinin Yeri ve
Transkript
Kontrbas Eğitiminde Çağdaş Türk Müziği Eserlerinin Yeri ve
Bildiriler – 8. Ulusal Müzik E itimi Sempozyumu, 23–25 Eylül 2009, OMÜ KONTRBAS E NDE ÇA DA TÜRK MÜZ YER VE DE ERLEND ESERLER N LMES H. Özgür AKKOR Yrd. Doç. Dr. U ur TÜRKMEN Afyon Kocatepe Ü.Devlet Konservatuvar ÖZET Bu çal mada, Ça da Türk Müzi i da arc n konservatuvarlarda verilmekte olan kontrbas e itimi müfredatlar içerisinde yer alabilecek özelliklere sahip olup olmad ve konservatuvarlar zda verilmekte olan kontrbas e itiminde Ça da Türk Müzi i eserlerine ne derece yer verildi i ara lm r. Ara rma; tarama modelini esas alan ülkemizdeki konservatuvarlarda verilmekte olan kontrbas e itiminde Ça da Türk Müzi i eserlerinin kullan labilirli ine yönelik bir durum tespiti yapmay amaçlayan betimsel bir ara rmad r. Bilimsel geçerlilik ve güvenilirlikle saptanan veriler nda Kontrbas Müzi i ve e itiminin geli imine katk da bulunulmas amaçlanm r. Ülkemizdeki konservatuvarlarda kontrbas e itimi veren ve ara rmaya gönüllü olarak kat lmak isteyen itimcilerden yap land lm görü me, telefon görü mesi ve internet (elektronik posta) arac ile veriler toplanm r. Ça da Türk Müzi i bestecileri ve yap tlar incelenmi , içlerinden kontrbas için yaz lm ve Kontrbas Müzi i da arc olu turabilecek eserler seçilmi tir. Bu eserlerin e itim da arc na ve kontrbas konser da arc na kat lmas ; kontrbas e itimi alan ö rencilerin, kendi ulusunun renklerini ta yan eserleri seslendirerek çalg yla bütünle melerini sa layacak, Kontrbas Müzi i’nin yayg n olarak tan nmas na da katk da bulunacakt r. Zorluklara ra men ülkemizdeki kontrbas e itimcileri ve ö rencileri dünyay yak ndan takip etmekte, dünya standartlar na her alanda yakla makta hatta bu seviyelerin belirlenmesinde rol oynamaktad rlar. Kontrbas dünyada oldu u kadar, ülkemizde de art k solo çalg olarak alg lanmakta, kullan lmakta ve seslendirilmektedir. Ça da Türk Bestecileri’nin kontrbas için yazd klar eserlerin ülkemizdeki kontrbas e itimi ve konser da arc içerisinde kullan lmas n öneminin yan s ra, uluslararas alanlarda seslendirilmeleri de büyük önem ta maktad r. Bu sayede ülkemiz uluslararas alanda temsil edilmi olacak ve bu Ça da Türk Müzi i’ne duyulan ilgiyi her anlamda artt racakt r. Ülkemiz bestecilerinin yan s ra yabanc besteci ve yorumcular n da ilgisini çekecek ve ulusal renklerimizi bar nd ran daha çok eser üretilebilecek ve buna ba olarak seslendirilebilecektir. Anahtar Sözcükler: Kontrbas, Ça da Türk Müzi i, E itim, Konservatuvar, Kontrbas E itimi. Ara rman n çeri i Çalg e itimi bireylerin kendilerini ifade etmeye ihtiyaç duyduklar ve ki iliklerinin ekillenmeye ba lad , çocukluk ve gençlik dönemlerinde ba lar. Çalg e itimi alan rencinin nas l yönlendirildi i ileride ö rencinin teknik kapasitelerini belirleyecek, bunun do al bir sonucu olarak da kendisini ifade edebilme s rlar çizecektir. Çalg e itimi alan bir ö renci teknik olarak nas l yönlendirilirse, o do rultuda geli ecektir. Müzik e itimini iyi ve do ru yöntemlerle vermek nas l müzik e itimcisinin sorumlulu uysa bu ayn zamanda rencinin do al hakk r. E itimcinin çalg e itimi ile ilgili do ru bilgi, beceri ve ö retim yöntemlerine sahip olmas , e itimci-ö renci ili kisi, ö rencinin ö renebilme kapasitesi ve ekli gibi faktörlerin yan s ra çalg e itiminin niteli ini belirleyen di er önemli bir konu da retim program r. Çalg çalma güç ve karma k bir i tir. Çalg e itimi verecek bir itimcinin iyi ve çok yönlü dü ünülmü , düzenlenmi bir ö retim program olu turmas ve bunu titizlikle uygulamas gerekmektedir. Ö retim programlar ülkemizin tarihsel, kültürel, sosyal, ahlaki birikimi ile dünyada ya anan tüm de imleri ve geli meleri yans tacak ekilde haz rlanmal r. Birey kendi ülkesinin ve ulusunun; tarihi, kültürü, gelenekleri ve toplumsal 1 www.muzikegitimcileri.net de erleri kaynakl ezgilerine, daha güçlü, istekli ve do al tepki verir. “Çocuklar n ulusal ezgilerine gösterdikleri ilgi ve sevgi, yabanc ezgilere olan ilgiden daha güçlü ve do al oldu u için, geleneksel ezgi, ulusal e itimin önemli bir faktörüdür” (Özeren,2003:229-231). Bu yüzden Zoltan Kodaly’nin de çocuklar için müzik e itimi yönteminde temel ald gibi halk ezgileri müzik e itiminin çe itli a amalar nda, de ik amaçlarla kullan lmal r. Kodaly Koro Yöntemi olarak da bilinen yöntemde Macar as ll besteci Macar halk ezgilerini kullanarak çocuklara toplu ark söyletme yöntemiyle çocuklardaki müzik okuryazarl geli tirmeyi amaçlam r. Çalg e itiminde de halk ezgilerinin kullan lmas , çalg yla yeni tan an bir ö rencinin hem daha fazla ilgisini çekecek, hem de buna ba olarak teknik baz amalarda ilerlemesinde h zland etki gösterebilecektir. Ayr ca ulusal müzi in peki ip, zenginle mesine de zemin haz rlayacakt r. Çünkü aç kça görülmektedir ki ulusal de erlerin, halk ezgilerinin müzik ve müzik e itiminde kullan lmas , hem bireysel ve toplumsal be eni düzeyini zenginle tirip, peki tirmekte; hem de ulusal de erlerden evrensel de erlere geçi te köprü olmaktad r. “Ülkeler, kendilerine özgü olabildikleri ve özgün de erleri tüm insanl n ortak de erlerine katabildikleri ölçüde, di er ülkelerin yan nda yer al r ve yücelirler” (Özeren,2003:229-231). Bu dü üncenin müzik e itimimiz içerisinde benimsenmesi ve geleneksel müzi imizin yap sal ve karakteristik özelliklerini içerisinde bar nd ran Ça da Türk Müzi i Eserlerinin ortaya konmas gerekmektedir. “Halk müzi inden yararlanmak demek, yaln zca var olan bir halk ark al nt lamaktan m ibarettir, yoksa müzi in geli mesinde, içinde halk (folk) müzi inin canl özünü yarat bir tohum hücresi olarak ta yan daha derin, daha yarat bir yakla m ifade eder? Bir ulusun halk müzi i var olan geleneksel de erlere ba kalabilir mi, yoksa ondan yararlanmak, yeni müzikal biçimlere mi esin verir? Bu gibi sorulara ulusal bir sanat ye leyerek verilen yan tlar, yüzy zda oldukça çok say da güzel müzi in yarat lmas yla sonuçlanm r. Vaughan Williams ve Sibelius’un yan s ra, Çekoslovakya’dan Leos Janacek, Macaristan’dan Bela Bartok, ABD’den Roy Haris, Aaron Copland, George Gershwin ve Virgil Thomson, spanya’dan Manuel de Falla, Sovyetler Birli i’nden Sergey Prokofyev ve Aram Haçaturyan, Brezilya’dan Heitor VillaLobos ve Meksika’dan Carlos Chavez bu tür müzi i besteleyen müzikçilerdir. Bu bestecilerin yap tlar , ça n müzik ya am nda sa lam bir yer kazanm lard r ve ulusal karakterleri bu yap tlar n evrensel olarak kabul görmesine hiçbir engel olu turmam r.” (Finkelstein,1995:20).Sun’da ça da la ma yolunda izlenecek yolu öyle tan mlar “Kültür ve sanat konular nda temel sorunumuz; Türk kalarak, (bir ba ka deyi le, kendinceli i-ki ili i olan bir toplum olarak) ça da la makt r.” (Sun,1993:27) Kontrbas için yaz lm Ça da Türk Müzi i da arc çok k tl r. Bunlar n her çalg da oldu u gibi kontrbas e itim program ve konser repertuar da ar içerisinde toplanmas de erlendirilmesi ve kullan lmas gerekmektedir. crac aç ndan; kontrbas n büyüklü ü, a rl , bunlara ba olarak ta nmas , sat piyasas nda çok seçene i olmamas ve çal nda gerektirdi i fiziksel güç gibi zorluklar n yan s ra bahsetti imiz kaynak ve eser eksikli inden dolay ülkemizde kontrbas itimi, kullan daha da zorla maktad r. Tüm bu faktörler ö renciler, yorumcular ve besteciler aç ndan bu çalg daha az tercih edilir k lmaktad r. Kontrbas çalan, ö reten ve renimini gören ki ilerin ihtiyaç duyduklar nda ba vurabilecekleri, içinden istedikleri amaç için dü üncelerine göre seçim yapabilecekleri Ça da Türk Müzi i eserleri içerikli bir kaynak olu turulmas gerekmektedir. Ülkemizde ne yaz k ki u anda böyle bir çal ma bulunmamaktad r. Ça da Türk Müzi i Ça da Türk Müzi i, mesleki müzik e itimi veren kurumlarda, kontrbas e itiminin her a amas nda teorik ve uygulamal olarak kullan lmas gereken önemli bir müzik türüdür. Mesleki Müzik E itimi, “Müzi i meslek olarak seçmek isteyen ki ilere yöneliktir. Bu nedenle mesle in gerektirdi i müziksel davran lar kazand rmay amaçlar ve bu süreç uzman 2 Bildiriler – 8. Ulusal Müzik E itimi Sempozyumu, 23–25 Eylül 2009, OMÜ ki ilerce yürütülür.” (Tarman,2006: 10) çinde ya ad z toplumsal ve kültürel çevre içinde, her alanda oldu u gibi müzikle ilgili de baz davran lar kazan z. Müzi in birey ve toplum üzerindeki etkilerinin bilincinde olan bir toplum, e itim programlar içinde müzikle itime do al olarak daha önem vermelidir. Bireyin kendi ülkesinin ve ulusunun; tarihi, kültürü, gelenekleri ve toplumsal de erleri kaynakl ezgilerine, daha güçlü, istekli ve do al tepki verdi i aç kça görülmektedir. Özellikle çalg e itimi, bireylerin kendilerini ifade etmeye ihtiyaç duyduklar ve ki iliklerinin ekillenmeye ba lad , çocukluk ve gençlik dönemlerinde ba lad ndan, çalg e itiminin de ik a amalar nda ulusal müzi imize ait materyallerin kullan lmas önem ta maktad r. Bu ortak ulusal müzik dilimizi ve be enimizi farkl boyutlarda geli tirecek ve zenginle tirecektir. Çalg e itim da arc n oldu u kadar konser da arc n da bu eserler ile zenginle mesi ayn zamanda Ça da Türk Müzi i’ne ilgiyi art racakt r. Kontrbas kökeni 15. yüzy la kadar dayanan, bir orkestra çalg olarak kal n sesleri vererek müzi e temel olu turma prensibiyle tasarlanm ve geli im göstermi bir çalg r. Fakat ülkemizdeki tarihi bu kadar eski de ildir. Ülkemizde 1950 ve sonras nda bu konuda dünya standartlar yakalayabilmi e itimci ve yorumcular n yeti mesiyle ve müzik e itimi veren kurumlarda kontrbas ana sanat dallar n aç lmas yla geli im göstermeye ba lam r. Kontrbas ne yaz k ki ülkemizde çok da iyi tan nmayan, popüler olmayan bir çalg r. Buna ba olarak ülkemizde kontrbas için yaz kaynak, e itici metot ve benzeri yay nlar yok denecek kadar azd r. Kontrbas için yaz lm Ça da Türk Müzi i da ar çok k tl r ve yaz lm eserlere ula lmas da bir o kadar zordur. Yine de bu yetersiz görüntüye ra men kontrbas ile ilgilenmi bestecilerimiz vard r. Kontrbas E itimi “Sanat e itimi, “bireye, kendi ya ant yoluyla amaçl olarak belirli sanatsal davran lar kazand rma” ya da “bireyin sanatsal davran nda kendi ya ant yoluyla amaçl olarak belirli de iklikler olu turma” sürecidir” (Uçan,1994:70). Çalg e itimi; sanat (müzik) itiminin boyutlar ndan biridir ve ki inin belli amaçlar do rultusunda, belli teknikler ve yöntemler kullanarak çalg dan ses üretmesini ve çalg çalma becerisini geli tirecek bir tak m becerileri sistematik olarak kazanmas amaçlar. Çalg çalma becerisini kazand racak teknik yöntemlerin uygulanmas n yan s ra, çalg e itiminin önemli bir boyutu da müzisyen yeti tirmeye odakl oldu u için müzi i do ru olarak dinleme ve yorumlama becerisini de kazand rmakt r. Kontrbas n hem orkestra içerisindeki yeri ve görevi, hem de sahip oldu u solo repertuar aç ndan, t pk di er yayl çalg yorumcular nda oldu u gibi kontrbas yorumcular n da ayn teknik ve müzikal donan mlara sahip olmas gerekmektedir. Kontrbas itimi, ülkemizde çalg n yap sal özelliklerinden dolay ö rencilerin ya itibariyle lise evresinde ba layabilece i uygun çalg e itimlerinden biri gibi görünse ve ço u zaman bu ekilde uygulanm olsa da; bugün dünyada özellikle ngiltere ve Almanya’da “Mini Bass” projesiyle yedi ve dokuz gibi çok daha küçük ya larda, bu e itim için özel olarak tasarlanm kontrbaslarla verilmektedir. Konservatuvarlarda kontrbas e itimi alan ö rencilerin, ba ca faaliyet alanlar orkestralar veya solo performans olabilece i gibi, bunun yan s ra müzikal geli imlerini artt rabilecekleri yerler, küçük veya büyük çalg topluluklar r. Bir kontrbasç , çalg n orkestra içerisinde ritim ve armoniye temel olu turma görevinin her zaman fark nda olmal ve bu beceriyi geli tirmek için mümkün oldu unca birlikte çalma deneyimini artt rmal r. Türkiye’de Kontrbas E itimi Veren Konservatuvarlar Yüksek Ö retim Kurumu’nun tan na göre konservatuvarlar “Müzik ve Sahne sanatlar nda sanatç yeti tiren bir yüksekö retim kurumudur” (YÖK,2006:16). “Müzik sanat nda kuramdan (teoriden) yaratmaya (bestelemeye) ve uygulamaya (seslendirmeye) 3 www.muzikegitimcileri.net uzanan bilgi ve becerileri kazand ran okul” (Say,2002:302). Konservatuvarlar müzik, operaan, tiyatro, bale ve dans gibi sanat dallar n her a amas nda ve derecesinde mesleksel (profesyonel) müzik e itimi veren kurumlard r. “Yetenekli bireylerin müzi i meslek olarak edinmeleri ve alanlar nda uzmanla mas için gerçekle tirilen müzik e itimidir” (Say,2000:537). Konservatuvar e itimi, profesyonel müzikçi ve sahne sanatç yeti tirmeyi amaçlar. Ülkemizde kontrbas e itimi konservatuvarlarda “çalg , ana çalg , enstrüman, bireysel çalg e itimi” adlar alt nda verilen dersler kapsam nda sürdürülmektedir. 2009 y verilerine göre ülkemizde sekizi Türk Müzi i, on be i Bat Müzi i olmak üzere toplam yirmi üç Devlet Konservatuvar bulunmaktad r. Ülkemizde konservatuvarlar kurulduktan sonra resmi kontrbas e itimi ilk olarak Heinz Fromme (Ankara) ve Curt Wallner ( zmir) isimli Alman kontrbas profesörleri ile ba lam r. Bugün Türkiye’de e itim veren ö retim üyeleri ve pek çok orkestra sanatç onlar n rencilerdir. Prof. Tahir Sümer, Yard. Doç. Melih Balç k, Yard. Doç. Engin Babahan, Saim Ak , Numan Pakdemir, brahim Ak ve Osman Mumcu’yu onlar n aras nda sayabiliriz. Ülkemizde yeti mi ikinci ku ak kontrbasç lar zdan baz lar na ise; Volkan Orhon, Aykut Dur en, Doç. Esra Atalay (Türkiye’de kontrbas alan nda ilk master ve sanatta yeterlilik mezunu), Doç. Alper Müfetti lu’nu örnek verebiliriz. Ülkemizde kontrbas e itimi veren konservatuvarlar alfabetik s raya göre a da s ralanm r: 1. Afyon Kocatepe Üniversitesi Devlet Konservatuvar 2. Akdeniz Üniversitesi Antalya Devlet Konservatuvar 3. Anadolu Üniversitesi Devlet Konservatuvar 4. Bilkent Üniversitesi Müzik ve Sahne Sanatlar Fakültesi 5. Dokuz Eylül Üniversitesi Devlet Konservatuvar 6. Hacettepe Üniversitesi Ankara Devlet Konservatuvar 7. stanbul Üniversitesi Devlet Konservatuvar 8. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi 9. Uluda Üniversitesi Devlet Konservatuvar Ça da Türk Kontrbas Müzi i Eserleri Solo Kontrbas Eserleri Mahir Cetiz, “A-Scape”. Kontrbas ve Piyano/Orkestra E likli Eserler Erdal Tu cular, “Colours From Anatolia (Anadolu’dan Renkler)”, piyano e likli, (2006). (Bu eser ara rman n anket çal mas tamamland ktan sonra ara rmac ya ula oldu u için, e itimcilere yöneltilen görü me sorular na dahil de ildir, repertuar bilgisini vermek aç ndan eklenmi tir). Ayd n Esen, “Deep”, piyano/orkestra e likli, (1987). Ertu rul O uz F rat, Op.68 “Nice Seslerden Sonra”, piyano e likli, (1982). Mehmet Aktu , “5 Minyatür”, piyano e likli, (2005). Server Acim, Op.1 “Minyatürler”, piyano e likli, (1987). Turgay Erdener, “Sait Faik’ten Dört Hikaye”, orkestra e likli, (1990). Turgay Erdener, “Metamorphosis”, piyano e likli, (1984). Turgay Erdener, “Turuncu Gözya Damlas ”, piyano e likli, (1977). Yi it Kolat, “Horon”, piyano e likli, (2003). 4 Bildiriler – 8. Ulusal Müzik E itimi Sempozyumu, 23–25 Eylül 2009, OMÜ Oda Müzi i Eserleri ki Çalg çin Oda Müzi i Eserleri Server Acim, Esra Gül Atalay ve Volkan Orhon’a ithafen yaz lm “Duality”, iki kontrbas için, (2009). (Bu eser ara rman n anket çal mas tamamland ktan sonra ara rmac ya ula oldu u için, e itimcilere yöneltilen görü me sorular na dahil de ildir, repertuar bilgisini vermek aç ndan eklenmi tir). Üç Çalg çin Oda Müzi i Eserleri Tolga Tüzün, “Metathesis”, iki kontrbas ve elektronik ayg t için, (2006). Necdet Levent, “Kontrbas Trio No:2”, üç kontrbas için. Dört Çalg çin Oda Müzi i Eserleri Server Acim, “3 Minyatür No:1”, dört kontrbas için. Kontrbas çin Eser Yazm Ça da Türk Müzi i Bestecileri Ve Eserleri Ersin Antep’in (2006) “Türk Bestecileri Eser Katalo u”, Ahmet Say’ n (1998) “Türkiye’nin Müzik Atlas ” ve Evin lyaso lu’nun (2007) “71 Türk Bestecisi” isimli kitaplar incelenerek ve ara rma imkanlar içerisinde besteci, yorumcu ve e itimcilerle yap lan görü meler sonucunda güncel olarak a daki gibi s ralanm r: Turgay ERDENER (Gümü hane, 15 Haziran 1957) Sait Faik’ten Dört Hikaye, orkestra e likli solo kontrbas eseri. Metamorphosis, piyano e likli solo kontrbas eseri. Turuncu Gözya Damlas , piyano e likli solo kontrbas eseri. Erdal TU CULAR (Kars, 1 May s 1960) Colours From Anatolia (Anadolu’dan Renkler), piyano e likli solo kontrbas eseri. Ertu rul O UZ FIRAT (Malatya, 1 ubat 1923) Op.68 Nice Seslerden Sonra, piyano e likli solo kontrbas eseri. Server AC M ( stanbul, 22 Nisan 1961) Op.1 Minyatürler, piyano e likli solo kontrbas eseri. 3 Minyatür No:1, dört kontrbas için eser. Duality, iki kontrbas için eser. Mahir CET Z (Ankara, 8 Temmuz 1977) A-Scape, solo kontrbas eseri. Necdet LEVENT ( stanbul, 26 Aral k 1923) Kontrbas Trio No:2, üç kontrbas için eser. Tolga TÜZÜN (12 Nisan 1971, stanbul) Metathesis, iki kontrbas ve elektronik ayg t için eser. Ayd n ESEN ( stanbul, 12 May s 1962) Derin (Deep), piyano/orkestra e likli solo kontrbas eseri. 5 www.muzikegitimcileri.net Mehmet AKTU ( stanbul, 30 May s 1959) 5 Minyatür, piyano e likli solo kontrbas eseri. Yi it KOLAT (Ankara, 9 Ocak 1984) Horon, piyano e likli solo kontrbas eseri. Problem Durumu Ara rma, “Türkiye’de konservatuvarlarda verilmekte olan kontrbas e itiminde Ça da Türk Kontrbas Müzi i eserlerinin yeri nedir?” sorusuna cevap aramaktad r. Alt Problemler Ara rman n problemini olu turan bu soruya ba lant problemler ise u ekilde olu turulmu tur. olarak cevap aranan alt 1. Ça da Türk Kontrbas Müzi i Bestecileri kimlerdir? 2. Ça da Türk Kontrbas Müzi i da arc olu turan eserler hangileridir? 3. Konservatuvarlar zda verilen kontrbas e itimi dersinde Ça da Türk Kontrbas Müzi i eserlerine yer verilmekte midir? 4. Ça da Türk Kontrbas Müzi i eserlerinden hangileri ulusal veya uluslararas kontrbas itiminde kullan lmaktad r veya kullan labilir? 5. Kontrbas e itimi derslerinde kullan lan Ça da Türk Kontrbas Müzi i eserleri, dersin hedeflerinin gerçekle tirilmesinde nitelik, nicelik ve çe itlilik bak ndan yeterli midir? 6. Kontrbas e itimcileri derslerinde Ça da Türk Kontrbas Müzi i eserlerine yeterince yer vermekte midir? 7. Ça da Türk Kontrbas Müzi i eserleri kontrbas konser da arc alabilecek nitelikte midir? içersinde yer 8. Ça da Türk Kontrbas Müzi i eserlerinin nitelik, nicelik ve çe itlilik bak üretilmesi için neler yap lmal r? ndan 9. Ça da Türk Kontrbas Müzi i eserleri kontrbas dersinin sevdirilmesinde etkili olabilir mi? 10. Ça da Türk Kontrbas Müzi i Eserlerine e itimciler ve ö renciler kolayl kla ula abilmekte midir? 11. Ara rmada ula labilen Ça da Türk Kontrbas Müzi i eserlerinden ba ka eserler var m r, varsa hangileridir? 12. Kontrbas e itimcilerinin ara rmaya dair dü ünceleri ve konuyla ilgili söylemek istedikleri nelerdir? Ara rman n Önemi Kontrbas ülkemizde pek de popüler olmayan bir çalg r. Senfoni orkestralar , oda orkestralar ve yayl gruplar d nda ülkemizde di er müzik türleri içinde bile görmeye pek de al k olmad z bir çalg r. Yap sal ve çal m özellikleri d nda kontrbas n ülkemizde tercih edilmeyen bir çalg olmas n nedenlerinden biri de kontrbas ile ilgili Türkçe kaynak eksikli idir. Toplumsal ve ekonomik geli melere paralel olarak, her alanda oldu u gibi itimde de her geçen gün de im, ilerleme ve geli im söz konusudur. Her alanda oldu u gibi müzik kültürü ve e itimi alan nda da ya anan geli im beraberinde e itimin her amas nda baz ihtiyaçlar ortaya ç kartmaktad r. Ancak sahip oldu umuz büyük sanat ve 6 Bildiriler – 8. Ulusal Müzik E itimi Sempozyumu, 23–25 Eylül 2009, OMÜ kültür altyap ve bar nd rd ulusal de erleri ve ö eleri, gerektirdi i ekillerde kullanarak, leyerek gerçek anlamdaki geli imi yakalayaca z aç kt r. Toplumu olu turan bireyler, çocukluklar ndan itibaren içinde yeti tikleri de erlere daha duyarl r ve bu ö elerin e itimde, e itimde kullan lan baz materyaller içinde de ik ekillerde kullan lmalar bu bireyleri daha güçlü etkilemektedir. Bu yüzden ülkemizde zaten kaynak ve eser s nt ya anan kontrbas için Ça da Türk Bestecileri’nin yazm oldu u eserler daha da önem ta maktad r. Bunlar n bir araya getirilmesi ve e itimin de ik amalar nda kullan lmalar , hem ö rencilerimizi olumlu yönde etkileyecek, hem de bestecilerimizin kontrbas için ulusal ö eleri kullanarak eser yazmalar te vik edecektir. Say lt lar Bu ara rmada; -Ça da Türk Bestecilerinin kontrbas için yazm Müzi i ve e itiminde önemli etkileri olabilece i, olduklar eserlerin Türk Kontrbas -Ulusal ezgilerimizin kullan lmas yla olu turulan Ça da Türk Kontrbas Müzi i eserlerinin; kontrbas e itiminin çe itli a amalar nda kullan lmas yla ö rencileri, konser repertuarlar na eklenip seslendirilmeleriyle de dinleyicileri olumlu yönde etkileyebilece i, bu yönde bir be eni yaratabilece i ve bu durumun da bestecilerimizi bu çalg için eser yazmaya daha fazla te vik edece i say tl lar ndan hareket edilmi tir. rl klar Bu ara rma; 1. Kontrbas için eser yazm Ça da Türk Müzi i bestecileriyle, 2. Ça da ula labilenler ile, Türk Kontrbas Müzi i da arc 3. Kontrbas e itimi verilen konservatuarlar olu turan eserler içerisinden zdan seçilen üç tanesi ile, 4. Konservatuvarlarda e itim vermekte olan kontrbas e itimcilerinin görü leri ile, 5. lgili konularda ulusal ve uluslararas bas lm kitap, tez, makale, bildiri, dergi, ara rma ve benzeri yay nlar ile yerli ve yabanc internet sitelerinden edinilen bilgilerle, 6. Ara rman n ve ara rmac Ara n maddi imkânlar ile s rl r. rman n Modeli Ara rma; tarama modelini esas almaktad r. Ülkemizdeki konservatuvarlarda verilmekte olan kontrbas e itiminde Ça da Türk Kontrbas Müzi i eserlerinin kullan labilirli ine yönelik bir durum tespiti yapmay amaçlayan betimsel bir ara rmad r. “Betimleme ara rmalar , mevcut olaylar n daha önceki olaya ve ko ullarla ili kilerini de dikkate alarak, durumlar aras ndaki etkile imi aç klamay hedef al r.” (Kaptan,1989:34). Ulusal ve uluslararas kitap, tez, makale, bildiri, dergi, ara rma ve benzeri yay nlar ile yerli ve yabanc internet sitelerinde yay nlanan bilgiler ve Ça da Türk Bestecileri’nin yazd eserlerin taramas yap larak gerçekle tirilen betimsel bir çal mad r. Ara rman n Evren ve Örneklemi Bu ara rmada iki tür evren ve örneklem olu maktad r; 1. Ça da Türk Kontrbas Müzi i Eserleri, 2. Kontrbas e itimi verilmekte olan konservatuvarlar Buna ba olarak da ara rman n örneklem gruplar z. da; 7 www.muzikegitimcileri.net 1. Yap lan tarama sonucu ula labilen Ça da Türk Kontrbas Müzi i Eserleri, 2.Kontrbas e itimi verilen ve kadrolu konservatuvarlar zdan seçilen üç tanesi olu turmaktad r. Ara ö retim eleman bulunan rman n Veri Toplama Yöntemi Bu ara rman n kayna yaz kaynaklar olu turdu undan ve ara rma bu kaynaklar n bulunup, ortaya ç kart lmas ve incelenmesi yöntemiyle yap lan betimsel bir ara rma oldu undan konuyla ve alt ba klar ile ilgili aras kitap, tez, makale, bildiri, dergi, ara rma ve benzeri yay nlar incelenmi tir. Ara rmaya kat lan uzmanlardan; yap land lm görü me, telefon görü mesi ve internet (elektronik posta) yöntemleri kullan larak veriler elde edilmi tir. “Görü me (interview, mülakat) sözlü ileti im yoluyla veri toplama (soru turma) tekni idir.” (Karasar,1994:165). “Görü me metodu sosyal bilim ara rmac lar taraf ndan de ik amaçlara ula abilmek için de ik formlarda oldukça s kl kla kullan lmaktad r. Bu yap lar n en belirgin olanlar : yap land lm görü me, yar yap land lm görü me, yap land lmam görü me. (Ekiz,2003:62). Telefon görü mesi; “Yüksek nitelikli, ancak pahal olan yüz yüze görü me ile çabuk, ucuz, ancak daha yapay olan anket aras nda pratik bir seçenektir.” (Arl ve Nazik,2003:47). Ara rman n amac na yönelik olarak, seçilen uzmanlar n cevaplamas ve konuyla ilgili bilgi, fikir, öneri ve görü lerini payla mas için bir görü me formu haz rlanm , yüz yüze görü me, elektronik posta ve kargo yollar kullan larak kendilerine ula lm , ayn yollardan yan tlanm ve toplanm olan bilgiler ara rmaya eklenmi ve uygulanm r. SONUÇLAR VE ÖNER LER Bu ara rma ile Ça da Türk Müzi i Bestecileri’nin kontrbas için yazd klar eserlerin Türk Kontrbas Müzi i E itimi’nde kullan labilirli i, Türk ve Dünya Kontrbas Müzi i konser repertuar nda seslendirilebilirli i incelenmi tir. Ça da Türk Kontrbas Müzi i eserlerinin Ça da Türk Müzi i’ni ve müzik e itimini hangi yönlerden etkileyebilece i uzmanlar n görü lerine ba vurularak ara lm r. Ça da Türk Kontrbas Müzi i eserlerinin bir araya getirilerek, müzik e itimcileri, ara rmac lar ve ö renciler taraf ndan farkl amaçlar için ba vurulabilecek, kullan labilecek bir kaynak olu turmas hedeflenmi tir. Yap lan ara rma sonucunda: Birinci alt probleme ili kin saptanan bulgulardan, kontrbas için eser yazm Ça da Türk Müzi i Bestecileri’nin; Turgay Erdener, Erdal Tu cular, Ertu rul O uz F rat, Server Acim, Mahir Cetiz, Necdet Levent, Tolga Tüzün, Ayd n Esen, Mehmet Aktu , Yi it Kolat oldu u belirlenmi tir. Ça da Türk Kontrbas Müzi i için eser yazan bestecilerimizin Cumhuriyet Dönemi ve özellikle Yeni Ku ak olarak adland lan genç bestecilerimizden olu tu u anla lmaktad r. Ülkemizde müzi in ve müzik e itimi veren kurumlar n geli imi, nitelikli sanatç ve müzik e itimcilerinin artmas , kontrbas n tan nmas , itiminin ve kullan ld yerlerin yayg nla mas da do al olarak bu ku akla paralel ilerlemi tir. kinci alt probleme ili kin saptanan bulgulardan, farkl türlerde toplam on dört tane Ça da Türk Kontrbas Müzi i eseri ortaya konmu tur. Ça da Türk Kontrbas Müzi i da arc olu turan eserlerin; “A-Scape”, Mahir Cetiz, solo kontrbas eseri, “Sait Faik’ten Dört Hikaye”, Turgay Erdener, piyano e likli kontrbas eseri, “Metamorphosis”, Turgay Erdener, piyano e likli kontrbas eseri, “Turuncu Gözya Damlas ”, Turgay Erdener, piyano e likli kontrbas eseri, “Nice Seslerden Sonra”, Ertu rul O uz F rat, piyano e likli kontrbas eseri, “Minyatürler”, Server Acim, piyano e likli kontrbas eseri, 8 Bildiriler – 8. Ulusal Müzik E itimi Sempozyumu, 23–25 Eylül 2009, OMÜ “5 Minyatür”, Mehmet Aktu , piyano e likli kontrbas eseri, “Horon”, Yi it Kolat, piyano e likli kontrbas eseri, “Deep”, Ayd n Esen, piyano/orkestra e likli kontrbas eseri, “Kontrbas Trio No:2”, Necdet Levent, üç kontrbas için eser, “3 Minyatür No:1”, Server Acim, dört kontrbas için eser, “Metathesis”, Tolga Tüzün, iki kontrbas ve elektronik ayg t için eser, “Duality”, Server Acim, iki kontrbas için eser, “Colours From Anatolia (Anadolu’dan Renkler)”, Erdal Tu cular, piyano e likli kontrbas eseri, oldu u belirlenmi tir. Bestecilerin eser listeleri, müzik ara rmac lar n haz rlad klar eser kataloglar ve yapt klar ara rmalar incelenmi , bu kaynaklara ili kin ar ivler taranm ve bu on iki eserden üç tanesinin kay p oldu u belirlenmi tir. Di er on bir esere ula labilmi , birço u kay tlar yla birlikte bestecilerin bizzat kendisinden al nm , bir k sm na da kontrbas itimcilerimizin ki isel ar ivlerinden ula lm r. Üçüncü alt probleme ili kin saptanan bulgulardan, konservatuvarlar zda verilen kontrbas e itiminde Ça da Türk Kontrbas Müzi i eserlerine yeterince yer verilmedi i anla lmaktad r. Eserlerin azl ve olanlara da ula lmas n zorlu u, bunun yan s ra ula lanlar n da teknik olarak ö renci seviyelerinin üstünde olmas , ayn zamanda az say daki eserin bile birçok e itimci ve ö renci taraf ndan yeterince tan nmad görülmü tür. Az say da olsa da bu eserler toplan p ar iv haline getirilmeli ve ihtiyaç halinde ba vurulabilecek bir kaynak olu turulmal , uygun olanlar n kontrbas e itiminin de ik a amalar nda kullan mlar yayg nla lmal r. Dördüncü alt probleme ili kin saptanan bulgulardan, Server Acim’in kontrbas ve piyano için yazd “Minyatürler” ve kontrbas dörtlüsü için yazd “3 Minyatür No:1”, Necdet Levent’in üç kontrbas için yazd “Kontrbas Trio No:2” ve Yi it Kolat’ n kontrbas ve piyano için yazd “Horon” isimli eserlerin ulusal ve uluslararas kontrbas e itiminde halen kullan lmakta oldu u ve ayn zamanda kullan labilir özelli e sahip oldu u anla lmaktad r. Be inci alt probleme ili kin saptanan bulgulardan, Ça da Türk Kontrbas Müzi i eserlerinin, kontrbas e itimi dersi hedeflerinin gerçekle mesinde nitelik, nicelik, çe itlilik aç lar ndan ve say ca yetersiz kald anla lmaktad r. Bestecilerin özellikle e itim amalar da dü ünerek ve hedef alarak çe itli seviyelerde eser üretmesi te vik edilmelidir. Kontrbas e itimi dersinde ö rencinin kendi ulusal de erlerinden izler ta yan eserler ile çal mas hem derse olan ilgisini art racak, kolay ö renmesini sa layacak hem de ulusal müzik dilimizin ve be enimizin geli imini olumlu yönde etkileyecektir. Alt nc alt probleme ili kin saptanan bulgulardan, ülkemizde kontrbas e itimi veren kurumlarda ders veren kontrbas e itimcilerinin, derslerinde Ça da Türk Kontrbas Müzi i eserlerine yeterince yer vermedi i anla lmaktad r. Bunun nedeninin de eserlerin azl , ula m zorlu u, eserlerin tan nmamas ve birço unun da ileri seviyede eserler olmas r. Bu tip çal malar ve benzerleriyle bu eserler hem e itimcilere hem de ö rencilere tan lmal , az da olsa ula labilen eserlerin kontrbas e itimi dersinde kullan labilir oldu u gösterilmeli, kullan lmas te vik edilmeli ve desteklenmelidir. Yedinci alt probleme ili kin saptanan bulgulardan, Ça da Türk Kontrbas Müzi i eserleri nitelikleri bak ndan incelendi inde ; Server Acim’in “3 Minyatür” ve “Duality”, Necdet Levent’in “Kontrbas Trio No:2”, Mahir Cetiz’in “A-Scape” ve Erdal Tu cular’ n “Colours From Anatolia (Anadolu’dan Renkler)” adl eserleri d ndaki eserlerin kontrbas konser da arc içerisinde yer almad , kullan lmad ve kullan labilir olmad 9 www.muzikegitimcileri.net anla lmaktad r. Acim ve Levent’in kontrbas topluluklar için yazd iki eserin, ö rencilerin solo ve oda müzi i konserlerinde kullan ld , Cetiz’in solo kontrbas eseri “A-Scape” ve Tu cular’ n “Colours From Anatolia” adl eserinin ulusal ve uluslararas kontrbas konser da arc içerisinde yer ald ve seslendirildi i anla lmaktad r. Sekizinci alt probleme ili kin saptanan bulgulardan, Ça da Türk Kontrbas Müzi i eserlerinin nitelik, nicelik ve çe itlilik bak ndan üretilmesi için, metot yaz lmal , besteciler çe itli temalar alt nda beste yapmaya te vik edilmeli, kontrbas düolar yaz lmal , oda müzi i eserleri yaz lmal , besteciler e itimciler ve yorumcular ile i birli i yapmal r. Ça da Türk Kontrbas Müzi i eserlerinin nitelik, nicelik ve çe itlilik bak ndan üretilmesi için, kontrbas n müzikal ifade ekillerinin, sesi ve yap n bestecilere benzer eserler çal narak tan lmas gerekti i, bu ekilde bir be eni ve talep olu turularak bestecilerin daha fazla say da eser üretmesinin sa lanmas n önemi anla lmaktad r. Do al olarak hiçbir besteci seslendirilmeyecek bir eser üretmek istemez. Üretilecek bu eserleri seslendirecek, yorumlayacak ve e itimde kullanacak nitelikli kontrbas yorumcular n ve e itimcilerinin ülkemizdeki varl bestecilerce görülmeli, onlara gösterilmeli ve tan lmal r. Türkçe bir kontrbas metodunun olmas ülkemizdeki kontrbas e itimi aç ndan çok önemlidir ve bu alandaki en büyük eksikliklerimizdendir. Türkçe haz rlanm , kendi ülkesinin bestecilerinin ulusal de erleri yans tan ö elerle ürettikleri eserleri ve uluslararas örnekleri içeren bir kontrbas metodu, Ça da Türk Kontrbas Müzi i E itimini çok daha ileri seviyelere ta yacak; nitelikli, ulusal müzik kültürü sahibi ve ayn zamanda dünya müzi ini de buna ba olarak daha iyi anlayan ve anlatabilen kontrbas sanatç lar ve e itimcileri yeti mesinde önemli rol oynayacakt r. Dokuzuncu alt probleme ili kin saptanan bulgulardan, Ça da Türk Kontrbas Müzi i eserlerinin, içerisinde bar nd rd ulusal ö eler ve t lar ile ö rencilerin ilgisini daha fazla çekti i anla lmaktad r. Kendi ülkesine ve ulusuna ait de erleri, renkleri ve ezgileri eser içerisinde bulan ö renci eseri daha severek çalmakta çalg yla daha fazla yak nla makta, bunun do al sonucu olarak daha h zl ilerleme sa lamakta ve dünya müzi ine de daha geni bir çerçevede bakabilmektedir. Onuncu alt probleme ili kin saptanan bulgulardan, ülkemizde e itimci ve rencilerimizin Ça da Türk Kontrbas Müzi i eserlerine ula mas n çok güç oldu u anla lmaktad r. Bunun nedeni müzikle ilgili kütüphanecilik ve ar ivcilik konular n ülkemizde yeterli düzeyde geli memi olmas r. Ara rma sürecinde Ça da Türk Kontrbas Müzi i Da arc ’n olu turan eserlerin hiçbir üniversite kütüphanesi, devlet kütüphanesi ve özel kütüphanede mevcut olmad görülmü tür. Eser katalo u olarak yaz lan eserlerin ve bu alanda yap lan ara rma ve ortaya konan eser say n azl ve yetersizli i bu eserlere ula may güçle tirmektedir. Ça da Türk Müzi i Eserleri Katalo u güncellenerek ve içeri ini olu turan eserlere ula larak bu eserler bir yandan ar ivlenerek haz rlanmal r. Ara rma sürecinde de en büyük zorluklardan biri eser kataloglar nda belirtilen eserlerin kay p olmas , bu eserlere nas l ve nereden ula labilece inin aç kça belirtilmemi olmas , hatta görünen baz eserlerin asl nda var olmamas olmu tur. Ülkemizde bu sadece Ça da Türk Kontrbas Müzi i aç ndan de il, farkl müzik türlerinde de ya anan bir s nt r. Ula labilen ve ar ivlenen eserler ile olu turulacak bir katalog tüm konservatuvarlar n kütüphanelerinde bulundurulmal r. Devlet kütüphaneleri ve özel kütüphanelere de gönderilmeli; e itimci, renci, yorumcu ve ilgi duyan herkesin rahatça ula abilece i bir kaynak olu turulmal r. On birinci alt probleme ili kin saptanan bulgulardan, Turgay Erdener’in 1977 y nda ülkemizdeki önemli kontrbas sanatç ve e itimcilerinden biri olan ve halen Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi ö retim üyesi olan Yrd. Doç. Melih Balç k için besteledi i kontrbas ve piyano için “Turuncu Gözya Damlas ” isimli bir eser oldu u anla lm r. 10 Bildiriler – 8. Ulusal Müzik E itimi Sempozyumu, 23–25 Eylül 2009, OMÜ On ikinci alt probleme ili kin saptanan bulgulardan, Ça da Türk Kontrbas Müzi i konusunda ülkemizde Türkçe ve hatta yabanc yaz kaynak s nt n var oldu u, say az bile olsa var olan eserlerden kontrbas e itimcileri, ö rencileri ve yorumcular n haberdar olmad anla lm r. Kontrbas e itimcilerinin ara rmaya dair dü ünceleri ve konuyla ilgili söylemek istedikleri unlard r. “Ara rman n Türkiye’de ihmal edilmi önemli bir konuyu inceledi ini dü ünüyor ve tebrik ediyorum. Sadece bestecilerin ilgisini kazanmak aç ndan de il, az da olsa yaz lan eserlerden kontrbas e itimcilerini, yorumcular ve rencileri haberdar etmek ve seslendirmeleri, ö retmeleri konusunda te vik edici oldu unu dü ünüyorum. Ben bu çal madan bilmedi im eserleri ö renme ans yakalad m ve çok memnun oldum. Bir yorumcu ve ö retim görevlisi olarak, günümüz Türkiye’sindeki kontrbasç lar n geldi i seviyenin dünya ile e zamanl oldu una inan yorum. Kontrbas orkestra çalg olmas n d nda ülkemizde solo çalg olarak da seslendirilmektedir. Ça da Türk Bestecileri kontrbas için eserler besteleyerek, çalg tan tmak ve sevdirmek yolunda yapt z çal malarda hem bizler hem de dinleyiciler için üphesiz büyük destek sa layacaklard r. Tezin tüm Ça da Türk Bestecileri, Kontrbas E itimcileri ve Yorumcular na ula labilmesini diliyorum. Ayr ca uluslararas platformlarda ülkemizi kendi bestecilerimizin eserlerini seslendirerek temsil etmek de bizlere onur verecektir. Bu çal man n ilgili birimler aras nda, amaçlar do rultusunda bir bulu may sa lamas dile iyle. Sayg lar m ve te ekkürlerimle” “Yararl ve bir çal ma oldu unu dü ünüyorum ve destekliyorum. Kontrbas n teknik ve müzikal imkanlar dü ünülerek Türkiye’deki kontrbas yorumcular için yeni eserler yaz lmas te vik edebilir. Bu eserler de erlendirilip kullan labilir. Bunun yan s ra Ça da Türk Kontrbas Müzi i’nin Türkçe bir kontrbas metoduna veya dünyada yayg n kullan lan yabanc bir metodun Türkçe uyarlamas na ihtiyac vard r. Bu tarz çal malar halen yap lmaktad r ve desteklenmelidir. Dünyada farkl kontrbasç lar taraf ndan seslendirilen modern eserler veya daha önce Türkiye’de seslendirilmemi eserler seslendirilerek gerek dinleyicilere gerekse bestecilere, kontrbas sanatç lar na, rencilere tan lmal , özendirilmelidir. Bu sayede Türkiye’de de bu alanda yeterli yorumcular n oldu unu görmek bestecileri de bu yönde eser vermeye te vik edecek, dinleyicilerin de bu tür be enilerinin ve buna ba olarak isteklerinin olu mas nda etkili olacakt r. Te ekkürler” “Oldukça dar ve s rl bir konuda, kan mca di er e itimcilerin de kullanmad klar ver her anlamda hiçbir katk sa lamayan eserlerin ara lmas sadece ka t üzerinde kalmaktan öteye gitmez. Seslendirilmeleri çok özel ilgi alan d nda hayata geçemez.” Bu denli ihmal edilen ve kaynak eksikli i duyulan bir alanda nitelikli e itimci, renci, yorumcu ve dinleyici olu mas da zorla acakt r. Bu da Ça da Türk Kontrbas Müzi i’nin geli mesini yava latmakta ve güçle tirmektedir. Zorluklara ra men ülkemizdeki kontrbas e itimcileri ve ö rencileri dünyay yak ndan takip etmekte, dünya standartlar na her alanda yakla makta hatta bu seviyelerin belirlenmesinde rol oynamaktad rlar. Kontrbas dünyada oldu u kadar, ülkemizde de art k solo çalg olarak alg lanmakta, kullan lmakta ve seslendirilmektedir. Kontrbas yorumcular z dünya standartlar yakalam r. Ülkemizdeki kontrbas e itimi ve konser da arc içerisinde kullan lmas n öneminin yan s ra, Ça da Türk Bestecileri’nin kontrbas için yazd klar eserlerin uluslararas alanlarda seslendirilmeleri 11 www.muzikegitimcileri.net de büyük önem ta maktad r. Bu sayede ülkemiz uluslararas alanda temsil edilmi olacak ve bu Ça da Türk Müzi i’ne duyulan ilgiyi her anlamda art rm olacakt r. Ülkemiz bestecilerinin yan s ra yabanc besteciler ve yorumcular n da ilgisini çekecek ve ulusal renklerimizi bar nd ran daha çok eser üretilebilecek ve buna ba olarak seslendirilebilecektir. KAYNAKÇA Antep, E. (2006). Türk Bestecileri Eser Katalo u, Ankara: Sevda – Cenap And Müzik Vakf Yay nlar . Arl , M. ve Nazik, M. H. (2003). Bilimsel Ara rmaya Giri , Ankara: Gazi Kitabevi. Ekiz, D. (2003). Yay nc k. itimde Ara rma Yöntem ve Metodlar na Giri . Ankara: An Finkelstein, S. (1995). Besteci Ve Ulus, stanbul: Pencere Yay nlar . lyaso lu, E. (1998 ). Ça da Türk Bestecileri / Contemparary Turkish Composers, stanbul: Pan Yay nc k. lyaso lu, E. (2007 ). 71 Türk Bestecisi, stanbul: Pan Yay nc k. Kaptan, S. (1989). Bilimsel Ara rma Gözlem ve Teknikleri, Ankara: Tek I k A . Karasar, N. (1994). Bilimsel Ara rma Yöntemi, Ankara: Ara rma E itim Dan manl k Ltd. Özeren, H. S. E. (2003). Müzik E itiminde Geleneksel Ö elere Yer Verilmesi, Cumhuriyetimizin 80. Y nda Müzik Sempozyumu, (229-231). 30-31 Ekim 2003, http://www.muzikegitimcileri.net/bilimsel/bildiri/HSE-Ozeren.html Say, A. (2000 ). Müzik Tarihi , Ankara: Müzik Ansiklopedisi Yay nlar . Say, A. (2002). Müzik Sözlü ü, Ankara: Müzik Ansiklopedisi Yay nlar . Sun, M. (1993). Türk Kalarak Ça da la ma (Türkiye’nin Kültür Sanat Sorunlar ), Ankara: Müzik Ansiklopedisi Yay nlar . Tarman, S. (2006). Müzik E itiminin Temelleri, Ankara: Müzik E itimi Yay nlar . Uçan, A. (1994). nsan ve Müzik nsan ve Sanat E itimi, Ankara: Müzik Ansiklopedisi Yay nlar . Yaz lu, S. (2006), Kontrbas n Yap ve Tarihsel Geli imi, (Yüksek Lisans Tezi). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kontrbas Ana Sanat Dal , stanbul. YÖK, (2006). Türkiye Cumhuriyeti Yüksekö retim Mevzuat , stanbul: Yal n Yay nc k. 12