Yılanlar
Transkript
Yılanlar
TURKISH 1. ALIÍTIRMA (5 dakika) Yılanlar (Bu alıßtırma “Get Wise” adlı yayının Anne-baba ile iletißim kısmından alınmıßtır.) Ö©renci Toplantı Baßkanı: ________________________________ Amaçlar ∑ Uyußturucu ile ilgili sorunlarda “zararın en aza indirilmesi” kavramını tanıtmak. ∑ Sorunları önleme ve zararı en aza indirme amacıyla kullanılan yöntemler arasındaki benzerlikleri belirlemek. Öneriler ∑ Yılanlar adlı alıßtırma yararlı bir giriß alıßtırmasıdır. Hazırlık süresi, katılanlara senaryoyu okutarak kısaltılabilir ancak ö©renci toplantı baßkanlarının katılanları tartıßmaya teßvik etmeyi ve idare etmeyi prova etmeleri kadar alıßtırmanın kapanıß bölümüne de iyi bir ßekilde hazırlanlamaları gerekmektedir. ∑ Uyußturucular ve yılanlar senaryosu arasında aßa©ıdaki farklılıklara dikkat etmelerini sa©layın. ¥ki senaryo arasındaki temel farklılıklar aßa©ıda verilmißtir: ∑ insanlar isteyerek gidip yılana kendilerini sokturmazlar. ∑ uyußturucu madde kullanmak için pek çok sebep vardır ve bunların bazıları da olumlu sebeplerdir. ∑ sadece bazı inzanlar yasadıßı uyußturucu maddeleri kullanmaktadır. ∑ uyußturucu maddeler yılanlardan daha yaygındır. ¥ki senaryonun benzer yönleri aßa©ıda verilmißtir: ∑ her iki durumda da insanlar zarar gelmesin diye önleyici tedbirler alır. ∑ her iki durumda da insanlar tehlikeleri bilirlerse kendileri için daha iyi olur. ∑ bilgi sahibi olduklarında, kendilerini korumak için gerekeni yapabilirler. Alıßtırmanın Tarifi Bu alıßtırmada her bir senaryoyu okuyacak iki kißiye ve, alıßtırma sonunda bir iki noktayı dile getirecek bir toplantı baßkanına ihtiyaç var. Bu alıßtırmada giriß açıklamasına gerek yok. Birinci Senaryo ROLLER Baba Anne OYUNCULAR BABA: Çocuklar konusunda biraz endißeleniyorum. Etrafta çok yılan var. ANNE: Baßka yere taßınamayız. Her zaman endißelenecek bir ßey bulursun sen zaten. BABA: Bu yaz çocukları evin içinde mi tutsak acaba diyorum. ANNE: Deli ederler bizi. Zaten her gün otobüs dura©ına yürümek zorundalar. Çimenleri ben keserim. 1 1. ALIÍTIRMA (5 dakika) BABA: Çocuklara yılanları anlatsak mı dersin? Íöyle onları korkutacak bir kaç hikaye mi anlatsak acaba? ANNE: Olmaz. Eminim Ali hemen aramaya çıkar. BABA: Ama ben bir ßey duymußtum. ¥ki yaßında bir çocuk yılan görüyor. Yılan güzel gözüktü©ü için tutmaya kalkmıß ve yılan da onu sokmuß. ANNE: Elbette karßılarına çıkarsa ne yapmaları gerekti©ini bilmeleri lazım. Herhalde okulda ö©retiyorlardır. BABA: Belki ö©retiyorlardır ama bu bizim sorunumuz. Kütüphaneden bir kitap veya ilk yardım video kaseti alıp yılan sokarsa ne yapmaları gerekti©ini ö©retebiliriz. ANNE: Elbette kendilerini nasıl koruyacaklarını ö©retsek iyi olur. ¥kinci Senaryo ROLLER Baba OYUNCULAR Anne BABA: Çocuklar konusunda biraz endißeleniyorum. Etrafta çok uyußturucu madde var. ANNE: Uyußturucu sorununun ortadan kalkması mümkün de©il. Her zaman endißelenecek bir ßey bulursun sen zaten. BABA: Bu yaz çocukları evin içinde mi tutsak acaba diyorum. ANNE: Deli ederler bizi. Zaten her gün otobüs dura©ına yürümek zorundalar. BABA: Çocuklara uyußturucu maddeleri anlatsak mı dersin? Íöyle onları korkutacak bir kaç hikaye mi anlatsak acaba? ANNE: Olmaz. Eminim Ali hemen aramaya çıkar. BABA: Geçenlerde duydum. On yaßındaki bir çocuk birinin verdi©i hapları içmiß. ANNE: Elbette karßılarına çıkarsa ne yapmaları gerekti©ini bilmeleri lazım. Herhalde okulda ö©retiyorlardır. BABA: Belki ö©retiyorlardır ama bu bizim sorunumuz. Kütüphaneden bir kitap veya video kaset alıp, birileri uyußturucu teklif ederse ne yapmaları gerekti©ini ö©retebiliriz. ANNE: Elbette kendilerini nasıl koruyacaklarını ö©retsek iyi olur. Ö©renci Toplantı Baßkanının Görüßleri Bu konuyu, yılanlar ve uyußturucuların kesinlikle farklı tehlike türleri oldu©unu hatırlatarak ba©layın. ¥nsanlar isteyerek gidip yılana kendilerini sokturmaz ama burada verilmek istenen mesaj ßu; yılanlardan ve uyußturuculardan gelecek zararları önlemede bilginin ve karßılıklı iletißimin (konußmanın) çok büyük önemi var. 2 2. ALIÍTIRMA (15 dakika) Evet veya Hayır Alıßtırması Ö©renci Toplantı Baßkanının adı: ________________________________ Hedefler ∑ Grup içindeki kißilerin görüßleri ve tutumları arasındaki farklılıkları göstermek. ∑ Katılan kißileri kendi görüßleri ve tutumları üzerinde düßünmeye teßvik etmek. Öneriler ∑ Bu alıßtırmada tartıßmaların akıßını idare edebilecek ve bir kaç kißinin bütün tartıßmaya hakim olmasını önleyecek bir toplantı baßkanı gerekiyor. ∑ Bu alıßtırma sırasında ö©renci veya bir veli do©ru olmayan bir ßey söyleyebilir veya iddia edebilir. Ö©renci toplantı baßkanının bu tür durumları idare edebilmesi için bir görevlinin yardımcı olması gerekebilir. ∑ Ö©rencilerin aßa©ıdaki hususlara dikkat etmesini sa©layın: - verilen görüßler net de©il. Dolayısıyla kißilerin farklı ßeyler anlaması ve farklı yorumlaması mümkün. - her hangi bir görüße do©ru cevabı ßu, yanlıß cevaplar ise ßunlar demek mümkün de©il - katılan kißiler her bir grubun temsilcisini dinledikten sonra fikirlerini de©ißtirmekte ve baßka bir ißarete geçmekte serbesttir. Alıßtırmanın Tarifi Üç tane levha alın ('evet', 'hayır' ve 'kararsız') ve bunları toplantıyı idare eden ekipten üç kißiye verin ve odanın de©ißik kößelerinde durmalarını isteyin. E©er katılanların sayısı çok fazla ise bu üç levhaya ‘kesinlikle evet’ ve ‘kesinlikle hayır’ levhalarını da ekleyerek grubu daha da bölebilirsiniz. Dört görüßten üç tanesini seçin. Bizim verdiklerimiz geçmißte baßarılı bir ßekilde kullanılmıßtır. Bir görüßü okuduktan ve tartıßtıktan sonra, levhaları tutan ö©renciler grubun görüßlerini di©er gruplara anlatmak için kendi gruplarının bir sözcü seçmesine yardımcı olacak. Okunacak görüßleri levhaların arkasına yazmak ö©rencilerin kendi gruplarını idare etmesine yardımcı olabilir. Íöyle bir giriß yapılabilir Bu alıßtırmanın adı Evet ya da Hayır alıßtırmasıdır. Odanın içinde de©ißik yerlere gitmeniz ve görüßünüzü baßkaları ile konußmanız gerekebilir. Ellerinde “Evet” (Agree), ‘Hayır’ (Disagree) veya ‘Kararsız” (Undecided) yazılı levha taßıyan üç kißi olacak. Ben uyußturucular ile ilgili bir görüß okudu©umda, siz bu konuda sizin düßüncenize en yakın görüßü temsil eden levhanın yanına gideceksiniz. Grup baßkanı okunan görüße karßılık niçin bu lehvayı seçti©inizin nedenlerini soracak. Her bir grup aralarından bir sözcü seçerek grubun görüßlerini di©er gruplara anlatacaklar. Okunacak görüßlerin kesin do©ru veya yanlıß bir cevabı olmayabilir ve farklı kißiler farklı yorumlayabilir. Önemli olan sizin nasıl yorumladı©ınızdır. Bir de burada tartıßma için bulunmadı©ımızı hatırlatmak isterim. Íimdi ilk görüßü okuyorum… 3 2. ALIÍTIRMA (15 dakika) Üç veya dört görüß seçiniz. Aßa©ıda verdiklerimiz geçmißte baßarılı bir ßekilde kullanılmıßtır. 1. Alkol, ekstasi veya eroin gibi uyußturuculardan daha kötüdür. 2. Bir erkek çocu©unun sarhoß olması bir kıza göre daha tehlikelidir. 3. Anne-babalar gençleri en çok etkileyen kißilerdir. 4. Alkol ve di©er uyußturucular konusunda e©itim anne-babanın sorumlulu©udur. 5. Gençler uyußturucular konusundaki bilgilerinin ço©unu arkadaßlarından, televizyondan ve di©er basın yayın organlarından almaktadır. 6. Gençlerin sigaraya baßlaması konusunda e©itimin çok az bir etkisi var. 7. Gençlerin ço©u uyußturucular konusunda aklı baßında bir seçim yapıyorlar. 4 3. ALIÍTIRMA (20 dakika) Hayali sorun 1: Büyük Íölen Ö©renci Toplantı Baßkanının adı: ________________________________ Bu bir örnek. Dilerseniz kendiniz baßka görüßler ve karakterler bulabilirsiniz. Hedef ∑ Halka açık mekanlarda sigara içilmesi konusunu konußmak ve daha iyi anlaßılmasını sa©lamak. Öneriler ∑ Ö©renciler bir kaç prova yaparsa bu alıßtırma daha iyi olmaktadır. Seyircilerin de katılması mümkün oldu©u için, çalıßanlar için düzenlenen toplantılar için iyi bir alıßtırma ßekli. ∑ Hem oyuncuların hem de seyircilerin rol yaptı©ını ve bu nedenle ö©rencilerin rollerini iyi oynamaları gerekti©ini ve seyircilerin de oyuncuları zorlayacak sorular sormaları gerekti©ini anlatmak çok önemli. ∑ Alıßtırmayı baßlatmak için, sorulardan bazılarını da©ıtabilirsiniz veya küçük gruplara oyuncuların rollerini söylersiniz ve kendileri soru düßünür. ¥kinci seçenekte seyircilerin birbirleri ile konußması da teßvik edilmiß olur. ∑ Panel’deki ö©rencilerden içlerinden birine zor bir soru gelirse birbirlerine yardımcı olmalarını isteyiniz. Önceden cevaplar hazırlamak yararlı olabilir. ∑ Oyunun konusuyla ile ilgili en az bir kostüm giymek her zaman yararlı olur. Alıßtırmanın Tarifi Ö©renci toplantı baßkanı hayali bir olayı okur ve sonra: ∑ panelin üyelerini tanıtır ∑ kendilerini ve sigara içme konusundaki görüßlerini kısaca anlatmalarını ister ∑ soru sorma bölümünü idare eder: - seyircileri, panel üyelerine soru sormaya davet eder seyircilere onların da rol oynadı©ını ve oyuncuların görüßlerini zorlayacak sorular sormaları gerekti©ini hatırlatır. gerekirse seyirciyi teßvik eder ve soru kartları da©ıtır. 5 3. ALIÍTIRMA (20 dakika) Íöyle bir giriß yapılabilir Bu alıßtırmaya Hayali sorun adı verilmektedir ve bir panel olußturan bazı hayali karakterlerin sigara konusunda hayali görüßlerini savunmalarını içeriyor. Seyirciler oyuncularımızın görüßlerini zorlayacak sorular sormaya davet edilecektir. Hayali bir futbol maçı düßünüyoruz. Maç Broadmeadows Parkında yapılacak. Maçın devre arasında e©lence olacak, mankenler en son modayı sergileyen defile düzenleyecek. Maç açık havada yapılacak. Acaba organizatörler sigara içilmesine izin versin mi vermesin mi karar verilemiyor. Karar vermelerine yardımcı olması için, halkın görüßlerini almak istiyorlar ve konuyu görüßmesi için çeßitli uzmanlardan kurulu bir panel davet ettiler. Sigara Fabrikası Müdürü (Sayın Tütün Tüter) Sigara Fabrikası Müdürü: Bence sigaranın insan sa©lı©ını olumsuz etkiledi©ine dair kesin bir delil yok. Tamamen yasal bir ßey ve ayrıca, biz binlerce kißiye iß imkanı sa©lıyoruz. Yoksa bu insanlar aç kalır. Kimseyi sigara içmeye zorlamıyoruz; kendi tercihleri. Beden E©itimi Ö©retmeni (Bayan Sa©lam veya Bay Sa©lam) Beden E©itimi Ö©retmeni: Ben sigara içmeyen kißilerin sigara içenlerden daha sa©lıklı oldu©una inanıyorum çünkü sigara akci©ere zarar veriyor. E©er sporda bir numara olmak istiyorsanız – sigara içmeyin! Sigara içmeyen bir kißi (Merve hanım 55) Sigara içmeyen kißi: Astımım var. Sebebi sigara dumanı. Yasak hale getirilmesi gerekti©ine inanıyorum çünkü baßkalarının içti©i sigaranın dumanı nefes darlı©ına neden oluyor. Sigara içenler çok bencil insanlar! Doktor (Dr Íifa / Dr Keser) Doktor: Sigaranın uyußturucu ba©lantılı ölümlerin en önde gelen sebebi oldu©una inanıyorum, hatta biliyorum. Sigara akci©er kanserine neden olmaktadır. Baßkalarının içti©i sigaranın dumanı da hastalıklara neden olmaktadır. Sigara sadece ölüme neden olmaz, aynı zamanda pek çok kißide sa©lık sorunlarına neden olmaktadır. Sigara yasaklanmalı. 6 3. ALIÍTIRMA (20 dakika) Sigara içen bir genç (Ayße Samsun/ Ali Maltepe, yaß 15) Sigara içen genç: Bakın, ben sigara içiyorum. ¥stedi©im için içiyorum. Hoßuma gidiyor; Bütün arkadaßlarım da içiyor. Hep birlikte takılmak için bir mazeret oluyor. Zaten istedi©im zaman bırakırım; Ba©ımlı de©ilim. Sigara içen bir yetißkin (Bilal 85) Sigara içen yetißkin: 12 yaßımdan beri günde bir paket sigara içerim ve hayatımda doktor görmedim. Sigaranın zararsız oldu©unun ve sigara düßmanlarının zırvaladı©ının canlı bir kanıtıyım ben! Sigara sinirlerimi yatıßtırıyor; sakinleßtiriyor. Mali Danıßman (Bay/Bayan Zengin) Mali danıßman: Bence sigara içmek çok pahalı bir alıßkanlık ve israf. Haftada üç paket 30$’dan, senede 1500$ yapar. Bilal bey ömrü boyunca 120,000 dolar sigaraya vermiß. Bu paraya bir emekli köyünde güzel bir daire alınırdı. Manken acentası (Gülben hanım) Manken acentası: Genç mankenlerin sigara içmesini sakıncalı bulmuyorum. Sigara ißtahlarını kesti©i için fazla yemiyorlar. Mankenlerimin tı© gibi ince olması lazım. (Kim istemez ki!!) Tabiki defile sırasında içemezler ama sahne arkasında içebilirler. Sigara sakinleßtiriyor. S¥GARA BIRAKMA KAMPANYASI görevlisi (Sayın Azim Sabır) S¥GARA BIRAKMA KAMPANYASI görevlisi: Bence sigara i©renç bir alıßkanlık. Hem sa©lı©a zararlı hem de topluma büyük maddi zarara yol açıyor. Sigara yasaklanmalı. Benim ißim insanlara sigarayı bıraktırmak. Ö©renci Toplantı Baßkanının Kapanıß Konußması Bu alıßtırmanın çok faydalı oldu©unu söyleyin ve panel üyelerini zorlayan sorular sordukları için seyircilere teßekkür ediniz. Panelin konuyu görüßmeye devam edece©ini ve maçta sigara içilmesi konusunu bir karara ba©layaca©ını söyleyiniz. 7 Bence sigaranın insan sa©lı©ını olumsuz etkiledi©ine dair kesin bir delil yok. Tamamen yasal bir ßeydir ve ayrıca, binlerce kißiye iß imkanı sa©lıyoruz. Yoksa bu kißiler aç kalır. Kimseyi sigara içmeye zorlamıyoruz; kendi seçimleri. (Mr. Nick O’ Teen) 8 Ben sigara içmeyen kißilerin sigara içenlerden daha sa©lıklı oldu©una inanıyorum çünkü sigara akci©ere zarar veriyor. E©er sporda bir numara olmak istiyorsanız – sigara içmeyin! (Ms. Verity Fit) 9 Ben sigara içmeyen kißilerin sigara içenlerden daha sa©lıklı oldu©una inanıyorum çünkü sigara akci©ere zarar veriyor. E©er sporda bir numara olmak istiyorsanız – sigara içmeyin! (Mr. Barry Fit) 10 Astımım var. Sebebi sigara dumanı. Yasak hale getirilmesi gerekti©ine inanıyorum çünkü baßkalarının içti©i sigaranın dumanı nefes darlı©ına neden oluyor. Sigara içenler çok bencil insanlar! (Mildred, Aged 55) 11 Sigaranın uyußturucu ba©lantılı ölümlerin en önde gelen sebebi oldu©una inanıyorum, hatta biliyorum. Sigara akci©er kanserine neden olmaktadır. Baßkalarının içti©i sigaranın dumanı da hastalıklara neden olmaktadır. Sigara sadece ölüme neden olmaz, aynı zamanda pek çok kißide baßka sa©lık sorunlarına da neden olmaktadır. Sigara yasaklanmalı. (Dr. Penny Cillin) 12 Sigaranın uyußturucu ba©lantılı ölümlerin en önde gelen sebebi oldu©una inanıyorum, hatta biliyorum. Sigara akci©er kanserine neden olmaktadır. Baßkalarının içti©i sigaranın dumanı da hastalıklara neden olmaktadır. Sigara sadece ölüme neden olmaz, aynı zamanda pek çok kißide baßka sa©lık sorunlarına da neden olmaktadır. Sigara yasaklanmalı. (Dr. Steth A. Scope) 13 Bakın, ben sigara içiyorum. ¥stedi©im için içiyorum. Hoßuma gidiyor; Bütün arkadaßlarım da içiyor. Hep birlikte takılmak için bir mazeret oluyor. Zaten istedi©im zaman bırakırım; Ba©ımlı de©ilim. (Winnie Blue) 14 Bakın, ben sigara içiyorum. ¥stedi©im için içiyorum. Hoßuma gidiyor; Bütün arkadaßlarım da içiyor. Hep birlikte takılmak için bir mazeret oluyor. Zaten istedi©im zaman bırakırım; Ba©ımlı de©ilim. (Benny Hedges, Aged 15) 15 12 yaßımdan beri günde bir paket sigara içerim ve hayatımda doktor görmedim. Sigaranın zararsız oldu©unun ve sigara düßmanlarının zırvaladı©ının canlı bir kanıtıyım ben! Sigara sinirlerimi yatıßtırıyor; rahatlatıyor. (Bob, aged 85) 16 Bence sigara içmek çok pahalı bir alıßkanlık ve israf. Haftada üç paket 30$’dan, senede 1500$ yapar. Bilal bey ömrü boyunca 120,000 dolar sigaraya vermiß. Bu paraya bir emekli köyünde güzel bir daire alınırdı. (Ms. Lotta Cash) 17 Bence sigara içmek çok pahalı bir alıßkanlık ve israf. Haftada üç paket 30$’dan, senede 1500$ yapar. Bilal bey ömrü boyunca 120,000 dolar sigaraya vermiß. Bu paraya bir emekli köyünde güzel bir daire alınırdı. (Mr. Lotta Cash) 18 Genç mankenlerimin sigara içmesini sakıncalı bulmuyorum. Sigara ißtahlarını kesti©i için fazla yemiyorlar. Mankenlerimin tı© gibi ince olması lazım. (Kim istemez ki!!) Tabiki defile sırasında içemezler ama sahne arkasında içebilirler. Sigara sakinleßtiriyor. (Tamara) 19 Bence sigara i©renç bir alıßkanlık. Hem sa©lı©a zararlı hem de topluma büyük maddi zarara yol açıyor. Sigara yasaklanmalı. Benim ißim insanlara sigarayı bıraktırmak. (Mr. Will Power) 20 3. ALIÍTIRMA (20 dakika) Örnek Sorular Bu sorular ö©rencilerin velilere sunaca©ı alıßtırmaya hazırlanmalarına yardımcı olmak için kullanılabilir veya alıßtırma sırasında seyircilere fikir vermek amacıyla da©ıtılabilir. Soru: Sigara Fabrikası Müdürüne Sizin üretti©iniz bir üründen dolayı insanların hasta oldu©unu bidi©iniz halde huzurlu bir ßekilde uyuyabiliyor musunuz? Soru: Sigara Fabrikası Müdürüne SayınTütün bey diyorsunuz ki sigaranın akci©er kanserine neden oldu©una dair kesin bir delil yok. Peki o zaman sigara paketlerinin üzerine koydu©unuz sigara öldürür uyarısı ne oluyor? Soru: Doktora Sigara dumanı gerçekten içmeyen insanlar için çok tehlikeli mi yoksa Merve hanım biraz mızmız mı? Soru: Doktora Ya Bilal beyin durumunu nasıl de©erlendiriyorsunuz? Yaßı 85 ama hala turp gibi gözüküyor. Soru: Sigara içen genç arkadaßa Sa©lı©ım bozulur veya akci©er kanseri olabilirim diye endißelenmiyor musunuz? Soru: Sigara içen genç arkadaßa Nikotinin eroinden daha çok alıßkanlı©a neden oldu©u söyleniyor. Siz istedi©iniz zaman bırakabilece©inizden nasıl böyle emin olabiliyorsunuz? Soru: Sigara içen genç arkadaßa ya da Sigara Bırakma Kampanyası görevlisine: Gençler arasında, özellikle de kızlar arasında, sigara içenlerin sayısı giderek artıyor. Sizce niye bu uyarı mesajlarını dinlemiyorlar? Soru: Sigara içen gençlere Sigaraya nasıl baßladınız? Arkadaßlarınıza uymak için mi? Soru: Beden E©itimi Ö©retmenine Jumping Jai konusunda ne düßünüyorsunuz? Hem sigara içiyor hem de olimpiyatlarda madalya aldı de©il mi? Shane Warne, Pete Sampras ve Tiger Woods gibi ünlü sporcularda sigara içiyor. Soru: Beden ö©retmenine Çok sigara içen bir kißi bıraksa, kondisyonu düzelir mi? Soru: Mali Danıßman E©er seyircilerin sigara içmesi yasaklanırsa, seyircilerin maça ilgi göstermeyece©ini ve bilet satıßlarının düßece©ini zannediyor musunuz? Soru: Mali Danıßmana Mali konularda uzman gözüküyorsunuz. Çok pahalı bir alıßkanlı©a baßlamakta olan gençlere ne gibi bir tavsiyede bulunursunuz? Soru: Merve hanıma Egsoz dumanı da nefes darlı©ına neden oluyor. Arabalar da mı yasaklansın o zaman? Sizce sigara içenlerinde hakları yok mu? Soru: Merve hanıma Merve hanım, sigara içilmesine izin verilirse, maça yine de gider misiniz? 21 3. ALIÍTIRMA (20 dakika) Soru: Bilal beye Torununuz 12 yaßında sigaraya baßlamak istese kendisine ne derdiniz? Soru: Bilal beye Biraz nefes darlı©ı çekiyor gibisiniz; sigara içmeyle ilgisi var mı acaba? Soru: Bilal beye Kötü kötü öksürüyorsunuz. Doktora gitmeyi düßündünüz mü? Soru: Manken Acentası sahibine Kötü kötü öksürüyorsunuz. Doktora gitmeyi düßündünüz mü? Televizyondaki reklamlarda sigaranın a©ız civarında kırıßıklık yaptı©ı ve dißleri sararttı©ı gösteriliyor – manken bir kißi için hiç iyi olmaz de©il mi? Soru: Manken Acentası sahibine Mankenlerinizin sa©lı©ını düßünüyor musunuz? Sa©lıklı beslenme hakkında ne düßünüyorsunuz? Soru: Sigarayı Bırakma Kampanyası Görevlisine Sayın Azim bey, sizin ißiniz insanlara sigarayı bıraktırmak. Bilal beye ve sigara içen genç arkadaßımıza bir tavsiyeniz var mı? Bilal beyin sigarayı bırakması için artık çok geç mi dersiniz? Soru: Sigarayı Bırakma Kampanyası Görevlisine Sayın Azim bey, bütün sigara içenler sigarayı bıraksa, siz de ißinizi kaybederdiniz. Bu sizi biraz düßündürüyor mu? Soru: Sigarayı Bırakma Kampanyası Görevlisine Sigara içen genç arkadaßımız diledi©i zaman sigarayı bırakabilece©ini söylüyor. Kendisine bir tavsiyeniz var mı? 22 4. ALIÍTIRMA (20 dakika) Varsayım 2: Mezuniyet Balosu Ö©renci Toplantı Baßkanı: _________________________ Amaç Spor kulüplerindeki halka açık etkinliklerde alkol konusunun görüßülmesini sa©lamak. Öneriler ∑ Ö©renciler bir kaç prova yaparsa bu alıßtırma daha iyi olmaktadır. Seyircilerin de katılması mümkün oldu©u için, çalıßanlar için düzenlenen toplantılar için iyi bir alıßtırma ßekli. ∑ Hem oyuncuların hem de seyircilerin rol yaptı©ını ve bu nedenle ö©rencilerin rollerini iyi oynamaları gerekti©ini ve seyircilerin de oyuncuları zorlayacak sorular sormaları gerekti©ini anlatmak çok önemli. ∑ Alıßtırmayı baßlatmak için, sorulardan bazılarını da©ıtabilirsiniz veya küçük gruplara oyuncuların rollerini söylersiniz ve kendileri soru düßünür. ¥kinci seçenekte seyircilerin birbirleri ile konußması da teßvik edilmiß olur. ∑ Panel’deki ö©rencilerden içlerinden birine zor bir soru gelirse birbirlerine yardımcı olmalarını isteyiniz. Önceden cevaplar hazırlamak yararlı olabilir. ∑ Oyunun konusuyla ile ilgili en az bir kostüm giymek her zaman yararlı olur. Alıßtırmanın Tarifi Ö©renci toplantı baßkanı örne©i okur ve sonra: ∑ Seyirciler arasından Spor Tesisi Müdürü olmaya gönüllü bir kißi ister. ∑ Panelin üyelerini tanıtır ve kendilerini kısaca tanıtmalarını ister. ∑ Provası yapılmıß soruları panele sorar. ∑ Seyircileri panel üyelerine soru sormaya teßvik eder. ∑ Seyircilere onlarında rol oynadı©ını ve oyuncuların görüßlerini zorlayacak sorular sormaları gerekti©ini hatırlatır. ∑ Gerekirse seyirciyi teßvik eder ve soru kartları da©ıtır. 23 4. ALIÍTIRMA (20 dakika) Íöyle bir giriß yapılabilir Bu alıßtırmaya Hayali Olay adı verilmektedir. Panel üyeleri semtlerindeki mezuniyet balosunda alkol içilmesine izin verilip verilmemesi konusunu görüßüyorlar. Seyircilerin panel üyelerini zorlayacak sorular sorması istenmektedir. Düßündü©ümüz hayali olay ßu: geçen yıl Broadmeadows Belediyesi futbol, netbol, kriket ve tenis kulüplerine maddi yardım toplamak amacıyla mezuniyet balosu gelene©ini tekrar baßlatmaya karar verdi. Bu balo en son 30 yıl önce düzenlenmißti ve toplum bu gelene©in baßlamasına büyük ilgi gösterdi. Çok baßarılı oldu. Büyük bir kar yapıldı ve bu kar kulüplere da©ıtıldı. Bütün kulüpler bu kaynakla tesislerini gelißtirdiler. Ancak, balodan elde edilen karın büyük kısmı alkollü içecek satıßlarında geldi. Yaßı küçük olan gençler, arkadaßları ve misafirler alkol içecek satın alıp içebildi. Bu da çeßitli endißelere neden oldu. Bu yüzden bu seneki baloda alkol satılmaması ve hatta dıßarıdan alkol getirilmesine de izin verilmemesi öneriliyor. Belediye bu seneki baloda alkol olup olmamasına karar vermek için bir topluma açık toplantı düzenledi. Panel Ö©renci Seyirci Ö©renci Ö©renci Ö©renci Ö©renci Ö©renci 1. Nalan Hanım, Netbol kulübü baßkanı Hayri bey/ Hayriye hanım Polis – Komiser Holmes Tanya Balo Organizatörü Leyla, Mezun adayı Íaziye, geçen yıl mezun oldu Fatih Terim, Futbol Kulübü Baßkanı Nalan – Netbol kulübü baßkanı ________________ (Ö©rencinin adı) Rolünüz Bütün ömrünüz Broadmeadows semtinde geçti. 30 yıl önceki son grupta siz de vardınız. Netbol ßampiyonlu©unuz var ve ßu anda Netbol kulübünün baßkanısınız. Kızınız bu yılki baloya katılmak istiyor. Bu konuda kafanız oldukça karıßık. Netbol kulübünün baßkanı olarak kulüp kasasına giren para sizi çok memnun ediyor. Ayrıca, toplumun bu gelene©i tekrar baßlatması ve herkesin birlikte çalıßması da sizi çok heyecanlandırıyor. Küçük kızınızın aynı sizinki gibi bir mezuniyet balosuna katıldı©ını görmeyi yıllardır hayal ediyordunuz AMA geçen yıl yaßı küçük gençlerin bile sarhoß oldu©u haberleri sizi çok endißelendirdi. Siz herßeyin sizin gençli©inizdeki gibi temiz ve basit olmasını istiyordunuz. Arasıra siz de alkol içersiniz ama çok sevmezsiniz. Gençler yeterince büyümeden alkol içmeseler daha iyi olur diye düßünüyorsunuz. O zaman sorun kalmazdı diyorsunuz. Sorular SUNUCU: Nalan, mezuniyet balosu konusunda ne düßünüyorsun? NALAN: Mezuniyet balolarını çok seviyorum. Benim mezuniyet balomun üzerinden 30 yıl geçti ve her zaman kızımınkini de görmek istedim. Kıyafetimi bile saklıyorum. Kızım giyecek – her halde giyer. Her neyse, genç bir kızın hayatında önemli bir gece. Netbol kulübü baloya katılmaktan ve kızlarımız için daha iyi tesisler gerçekleßtirmek için maddi yardım toplamaktan büyük mutluluk duymaktadır. SUNUCU: Öyleyse baloda alkol satılmasında bir sakınca görmüyorsunuz? NALAN: Benim mezuniyet balomda alkollü içecek yoktu. Hala da fazla içmem. Çok hoßuma gitmiyor. Keßke eskisi gibi olsa. Sadece dans edilip e©lenilse. Gençler yasal yaß sınırına kadar beklemeli ve istiyorlarsa, ondan sonra alkolü denemeli diye düßünüyorum. 24 4. ALIÍTIRMA (20 dakika) Seyircilerden bir soru Soru: Nalan hanım Netbol kulübünüzün alkol konusunda gençlere iyi örnek olması gerekmez mi? NALAN: Bu konuyu pek fazla düßünmedim. Hakemleri ayarlamak, takımları ve antrenörlerini hazırlamak beni epey meßgul ediyor. Gençlerin yanlıß bir sey yapmamalarını sa©lamak okullara ve anne-babalara düßmez mi? Biz gençken alkollü içki içmek aklımıza gelmezdi. Keßke ißler bu kadar karıßmasaydı. 2. Hayri/Hayriye Mutlu, Spor tesislerinin baßkanı – (seyircilerden gönüllü) Rolünüz Ömrünüz Broadmeadows’da geçti. Çok büyük bir sporcuydunuz. Emekli oldunuz ve semtinizdeki spor tesislerinin genißletilmesi ve yenilenmesi çalıßmaları ile u©raßıyorsunuz. Bu bölgenin en iyi tesisi olmasını hedefliyorsunuz. Bira içmeyi seversiniz. Size göre alkol ve spor birbirini tamamlıyor. Maddi yardım toplayabilmek için alkol satıßının ßart oldu©unu düßünüyorsunuz. Yaßı küçük gençlerin alkol içmesini engellemenin anne-babanın görevi oldu©una inanıyorsunuz. Bazı ißgüzarların bütün topluma yararı olacak bu maddi kayna©ı tehlikeye attı©ını düßünüp kızıyorsunuz. Sorular SUNUCU: Geçen yılki mezuniyet balosundan elde edilen gelirle spor tesislerinde neler yapıldı? Hayri/Hayriye: Güzel bir soru. Tenis kulübü dört kortta ıßıklandırma yaptırdı ve gelecek hafta zeminleri yenilenecek. Netbol sahasına da kaymaz bir zemin yapıldı. Bayan sporcuların soyunma odası yenilenecek. Futbol kulübü kapalı bir spor salonu yaptırdı. Hepinizi gidip gözlerinizle görmeye davet ediyorum. SUNUCU: yani baßka paraya gerek yok diyorsunuz. Öyle mi? HAYR¥/HAYR¥YE Hiç olur mu? Hiç bir ßey ödemedik. Borcumuzu ödemek için en az 10 mezuniyet balosu düzenlememiz gerekiyor. SUNUCU: geçen yılki gelirin elde edilmesinde alkollü içki satıßlarının payı ne oldu? HAYR¥/HAYR¥YE: ¥ßin kayma©ıydı. Bilet satıßlarından masraflarımız çıkmıßtı zaten alkollü içki satıßları hep kar oldu. Herkesin kendi içece©ini getirmesine izin verirsek, bilet fiyatlarına zam yapmamız lazım. Yine de kar yapamayabiliriz. Seyircilerden soru: Soru: Ben Broadmeadows Toplum Kalkındırma Grubu üyesiyim. Sorum Hayri beye/Hayriye hanıma. Yasal yaßın altındaki gençlere alkollü içki satmaktan dolayı gelecek para cezalarını Kulüp Baßkanı olarak ßahsen sizin ödemeniz gerekece©ini biliyor musunuz? HAYR¥/HAYR¥YE: Bakın, biz birbirimize çok ba©lı bir toplumuz. Her zaman birbirmizin yardımına koßarız. Ayrıca, gençler bir iki içki içerse suç ben de olamaz. Anne-babaları çocuklarına gazoz içirsin. Kim durup kimlik kartına bakacak? Geçen yıl içki servis yapmaktan baßımızı kaldıramıyorduk. Baßımıza niçin dert alalım, de©il mi yani. 3. 3. Komiser Holmes – Polis ve TAC Temsilcisi _________________ (Ö©rencinin adı) Rolünüz Toplumu çok seviyorsunuz ve herkesle iyi geçinmek istiyorsunuz. Siz de futbol oynardınız ve kulübün en önde gelen destekçilerindensiniz. Ama geçenlerde aßırı alkolden kaynaklanan bir kaç trafik kazasını gördünüz. Bu nedenle maçlardan sonra alkol içilmesi konusunda endißeleriniz var. Hatta ters anlaßılmasın diye kulüpdeki toplantılara bile gitmemeye baßladınız. Alkol satıßı kurallarına uyulması ve alkolün zararlarının önlenmesi konusunda kulüplerin daha çok sorumluluk alması gerekti©ini düßünüyorsunuz. E©er küçük yaßtakilere alkollü içki satıßlarının sıkı bir ßekilde kontrol edilmesi koßuluyla mezuniyet balosunun düzenlenmesini destekliyorsunuz. 25 4. ALIÍTIRMA (20 dakika) Sorular SUNUCU: Komiser Holmes, Broadmeadows semtinde görevli bir kanun adamı olarak, mezuniyet balosunda alkollü içecek satılmasını onaylıyor musunuz? HOLMES: Yasalara uyuldu©u sürece, bizim açımızdan bir sorun olamaz. SUNUCU: Geçen yıl yaßı küçük gençlere alkollü içki satıldı©ı iddia ediliyor. Bu yasalara aykırı de©il mi? HOLMES: Evet yasal yaß sınırın altında olan kißilere alkollü içecek satılması yasalara aykırıdır. Böyle bir durum kulübümüze zarar verece©i gibi baßkanımıza da pahalıya mal olabilir. Yasal yaß sınırının altında olup alkollü içki içen gençlere 50 dolar para cezası verilir. Komite ise yasal yaß sınırının altındaki gençlere alkollü içecek sattı©ı ve izin verdi©i için ve ayrıca yaßı küçük gençlerin yanlarında bir veli olmadan baloya girmelerine izin veridi©i için 4000 para cezasına çarptırılır. Kulüp ayrıca Ruhsat Kurulu tarafından 3000 dolar ek para cezasına çarptırılabilir. Bu durum benim durumumdaki bir polis memuru için zor bir durum. Kulüplerin maddi yardım toplamaları gerekti©ini ve herkesin bir araya gelmesinin ne kadar iyi oldu©unu anlıyorum ama e©er kulüpler yasalara uymazsa, o zaman gere©ini yapmak benim görevim. Maalesef toplum üyelerimle yüzl yüze gelmek zorunda kalabilirim. Seyircilerden bir soru Soru: Kriket Kulübü Yönetim Kurulu üyesiyim. Komiser Holmes’a bir sorum var. Maçlardan sonra kulübe gelirdiniz ve hatırladı©ım kadarıyla, bizimle kutlamalara katılırdınız. Mezuniyet balosu gecesi izin alsanız ve bize katılsanız olmaz mı? HOLMES: Her ßey de©ißti artık. Geçen yıl semtimizde meydana gelen iki çok acı trafik kazasını size hatırlatmama gerek yok sanırım. O gençler aßırı alkolün kurbanı oldular. Gençler çok tehlikeli içiyorlar ve bizim gibi sorumlu yetißkinlerin bu sorunun neden meydana geldi©ini iyi düßünmemiz gerekiyor. Herkes yasaların çi©nenmemesine dikkat ederse, mezuniyet balosunun gerçekleßtirilmesinden ben de büyük mutluluk duyarım. O zaman kimse beni ihmalkar veya iki yüzlü olmaya zorlamamıß olur. Kanun ne diyorsa yapmak zorundayım. 4. Tania Deltango – Balo organizatörü ___________________ (ö©rencinin adı) Rolünüz Dans etmeyi çok seviyorsunuz. Sizin için danstan daha önemli bir ßey yok. Mezuniyet balosu düzenleme gelene©inin tekrar baßlaması sizi çok sevindirdi. Geçen yıl sadece iki dansta “do©ru dürüst” dans edildi©ini düßünüyorsunuz ve dansların belirli bir programa göre yapılmasının alkol sorununun çözümüne de yardımcı olaca©ını düßünüyorsunuz. Sorular SUNUCU: Mezuniyet balosunda alkollü içecek satılması sizce gerekli mi? TANIA: Kesinlikle hayır. Baloda dans edilir. Genç kızlar, pırıl pırıl delikanlılarla gece boyunca ku©u gibi dans etmelidir. ¥çen kißilere ne oldu©unu biliyor musunuz? Sarhoß olup, tökezlemeye baßlıyorlar. Melodiye ayak uyduramıyorlar. Üst baß da©ılıyor. Düßüncesi bile çok kötü. SUNUCU: Yani geçen seneki mezuniyet balosu hoßunuza gitmedi, öyle mi? TANIA: Çok üzüldüm. O pırıl pırıl gençler ne hazırlanmak için ne kadar emek sarfetmißlerdi. Giriß dansı rüya gibiydi. Sonra gençler içmeye baßladı. Dansı bıraktılar. Oturup, ßakalaßmaya baßladılar. Nasıl mezuniyet balosu bu? Seyircilerden soru: Soru: Tania, mezuniyet baloları biraz eskimedi mi? Gençlerin böyle ßeylerde sıkıldı©ını düßünmüyor musunuz? Belki bu yüzden o kadar çok içmißlerdir. Ne dersiniz? 26 4. ALIÍTIRMA (20 dakika) TANIA: Gençlerin hepsi içmedi. Bazıları içti. Ço©unluk dansı sevdi. Latin dansları bugünlerde çok popüler. Dans pistini genißletmek lazım. Herkes dans etse, alkol içilmez. Anne, baba, kardeßler – herkes dans etmeli. 5. LEYLA – Mezun olacak bir ö©renci _________________ (ö©rencinin adı) Rolünüz 16 yaßındasın. 11. Sınıf ö©rencisisin. Mezuniyet balosunu çok istiyorsun. ¥yi bir arkadaß çevren var ve herkesle iyi geçiniyorsun. Erkek arkadaßınız yok. Bir kaç partiye gittin. Anne-baban büyümeden alkol içmene izin vermiyor. Íu ana kadar aßırı alkol içilen bir partide hiç bulunmadın. Alkollü içecek içmeyi büyümenin bir göstergesi olarak görüyorsun ve mutalaka denemek istiyorsun. Mezun olacak kadar büyüksem partilerde alkollü içecek içecek kadar da büyük sayılırım diye düßünüyorsun. Sorular SUNUCU: Leyla, mezuniyet balosunu çok heyecanla bekliyor musun? LEYLA: Çok heyecanlıyım. Çok güzel bir kıyafetim var. Dans dersleri almaya baßladık. Annem ve babam da heyecanlı. Babama da dans etmeyi ö©retiyorum. Benimle dans edecek. Annem babamı do©ru düzgün dans ederken hiç görmemiß. Bütün akrabalarımız ve arkadaßlarım orada olacak. Çok heyecanlanıyorum. SUNUCU: Geçen yıl. Mezuniyet balosu sonrası bir parti olmußtu. Bu sene de gidecek misin? LEYLA: Hiç kaçırır mıyım? Herkes çok da©ıttı©ımızı söylüyor. Her ßeyi planladık. Kafaları çekece©iz. SUNUCU: Yaßın kaç? LEYLA: Onaltı. SUNUCU: Annen baban mezuniyet balosunda içece©inizi biliyor mu? LEYLA: Henüz konußmadık ama mezuniyet balosu yetißkin hayatına ilk adım sayılıyor. E©er bu yaßa gelmißsem, alkollü içki içmek için de yeterince büyümüß sayılırım. Seyircilerden bir soru Soru: Leyla, sen veya arkadaßların sarhoß olursanız, mezuniyet balonuzun berbat olaca©ını düßünüyor musun? LEYLA: Çok zevkli olacak. Bir kaç içkiden sonra herkes biraz gevßiyor. Bir zararı yok. Kimileri biraz sallanıyor kimileri ise biraz kusabiliyor ama genelde kötü bir ßey olmuyor. Eroin falan almıyoruz ya. 6. Íaziye Boncuk – Geçen yılın mezunlarından _______________________ (Ö©rencinin adı) Rolünüz Yaßınız 17. Siz geçen sene mezun oldunuz. Bir erkek arkadaßınız vardı ama balodan sonra ayrıldınız. Heyecanla bekledi©iniz mezuniyet balonuz tam bir hayal kırıklı©ı ile sonuçlandı. Kabusa döndü. Etrafınızda pek fazla arkadaß kalmadı. Biraz yalnız ve boßlukta hissediyorsunuz kendinizi. Devamlı partilere gidiyorsunuz ve sarhoß oluyorsunuz. Erkek arkadaßınız olmamasının üzüntünüzü böyle hafifletmeye çalıßıyorsunuz. Sorular SUNUCU: Geçen yılki mezuniyet balosu hoßunuza gitti mi? ÍAZ¥YE: Çok harikaydı. 27 4. ALIÍTIRMA (20 dakika) SUNUCU: Çokta memnun olmuß gibi durmuyorsun. Biraz daha açıklar mısın? ÍAZ¥YE: Mezuniyet Balosu kısmı çok güzeldi ama gecenin geri kalan kısmı hayatımın en kötü günüydü. SUNUCU: Ne oldu? ÍAZ¥YE: Erkek arkadaßım benim dans partnerim de©ildi – erkek arkadaßınızı partner seçmek iyi fikir de©il. O da ordaydı elbette. Çok içti ve sarhoß oldu. ¥lk önceleri neßelendik. Ben de bir ßeyler içiyordum. Sonra çok sinirlenmeye ve aptalca hareketler yapmaya baßladı. Di©er kızlara takılmaya ve baßka erkek çocuklarla kavga etmeye baßladı. Parti çok kötü geçti. Büyük bir kavgaya karıßtı. Ben gitmek istedim ama ona ne yapaca©ımı bilemiyordum. Beni itekleyip yere düßürdü. Elbisem yırtıldı. Bana kötü sözler söyledi. Sonra sızdı kaldı. SUNUCU: Sonra ne oldu? SHAZA: Parti devam etti. Herkes onun mükemmel oldu©unu düßünüyordu. Ben a©ladı©ım için, herkes benim huysuz oldu©umu düßündü. O kavgadan sonra ayrıldık zaten. Seyircilerden soru: Soru: Íaziye, e©er erkek arkadaßın baloda alkollü içki içmeseydi mezuniyet balosu çok daha güzel geçer miydi? ÍAZ¥YE: O yine de içerdi. Belki biraz daha geç sarhoß olurdu. Gelirken bir ßiße rakı içmeyi planlayarak gelmißti zaten. Aslında biraz içmezseniz, parti biraz okul pikni©i gibi olur. Bir kaç kadeh içince kim ne düßünüyor umrunuzda bile olmuyor. Kendinizden geçiyorsunuz. 7. Fatih Terim – Football Kulübü Baßkanı ___________________ (Ö©rencinin adı) Rolünüz Liderlik özelli©i olan bir kißisiniz. ¥stedi©inizin olmasına alıßkınsınız. ¥lgi merkezi olmayı seversiniz. Laf olsun diye söylenen lafları hiç sevmiyorsunuz. Size göre erkek adam bira da içer, sigara da. Yoksa tam erkek sayılmaz diyorsunuz. O©lunuzun da sizin gençli©inizdeki halinize benzemesini istiyorsunuz. Futbol kulübünün erkeklerin erkek oldukları bir yer odu©unu, alkolsüz futbol kulübü olmayaca©ını düßünüyorsunuz. Baßkalarının futbol kulübünün ißine karıßmasına bile kızıyorsunuz. Sorular SUNUCU: Mezuniyet balosu alkolsüz mü olsun? FAT¥H: Bırakın, ya. Yakında mezuniyet balosunda herkese süt içsin diyeceksiniz her halde. Tabiki alkollü içki satılması lazım. Hayri beyi/Hayriye Hanımı duydunuz. Alkol olmasaydı zarar ederdik. Nalan hanımı da ciddiye almayın. Boßuna “saf” Nalan dememißler. Bizim zamanımızda biz arabalara koßarken, o radyodan maç dinlemeye gitti©imizi zannediyordu. Aslında biz zuladaki ßißelerden kafaları çekiyorduk. O yaßlarda bir içki içmek büyüdü©ünüzü gösterir. Geçen yıl o©lumla kadeh tokußturdu©umuzda çok gurur duymußtum. SUNUCU: O©lunuz kaç yaßındaydı? Fatih: Onaltı. Dört yıldır o©luma nasıl içmesi gerekti©ini ö©retiyorum. Hatta partilere giderken içkisini ben alırım çünkü gidip bir yerden çalmak zorunda kalmasın veya satın alırken baßı derde girmesin diye. Baßının çaresine bakabilicek yaßta. Bir keresinde hafif bir içki almıßtım. Be©enmedi. Kız içkisi bu dedi. Ben de ßöyle sert bir içki aldım ona. Yakında benden bile iyi içer, kerata. Kimse bana nasıl çocuk yetißtirilir ö©retmeye kalkmasın. Seyircilerden soru SORU: Fatih bey, alkollü içki satıßı konusunda yasaların uygulanmasını sa©lamak sizin gibi bir futbol kulübü baßkanının ißi de©il mi acaba? Fatih: Saçma! Baßkanın görevi takımı ßampiyon yapmaktır. 28 4. ALIÍTIRMA (20 dakika) Örnek sorular Bu sorular ö©rencilerin velilere sunaca©ı alıßtırmaya hazırlanmalarına yardımcı olmak için kullanılabilir veya alıßtırma sırasında seyircilere fikir vermek amacıyla da©ıtılabilir. Nalan hanım, Netbol kulübünüzün alkol konusunda gençlere iyi örnek olması gerekti©ini düßünüyor musunuz? Ben Broadmeadows Kalkındırma Grubu üyesiyim. Hayri beye/Hariye Hanıma bir sorum var. Mezuniyet balosunu düzenleyen kulübün baßkanı olarak yaßı küçük gençlere alkollü içki satmaktan dolayı alabilece©iniz cezaları sizin ßahsen ödemeniz gerekebilir? Bu konuyu hiç düßündünüz mü? Ben Kriket Kulübü Yönetim Kurulu üyesiyim. Komiser Holmes’a bir sorum var. Maçlardan sonra kulübe gelirdiniz ve yanılmıyorsan, bizimle kutlamalara katılırdınız. Mezuniyet balosu gecesi izin alsanız ve bize katılsanız olmaz mı? Tania, mezuniyet baloları biraz eskimedi mi? Gençlerin böyle ßeylerde sıkıldı©ını düßünmüyor musunuz? Belki bu yüzden o kadar çok içmißlerdir. Ne dersiniz? Leyla, sen veya arkadaßların sarhoß olursanız mezuniyet balonuzun berbat olaca©ını düßünüyor musun? Íaziye, e©er erkek arkadaßın baloda alkollü içki içmeseydi mezuniyet balosu çok daha güzel geçer miydi? Fatih bey, alkollü içki satıßı konusunda yasaların uygulanmasını sa©lamak sizin gibi bir futbol kulübü baßkanının ißi de©il mi acaba? Ö©renci Toplantı Baßkanının Kapanıß Konußması Bu alıßtırmanın çok faydalı oldu©unu söyleyin ve panel üyelerini zorlayan sorular sordukları için seyircilere teßekkür ediniz. Panelin konuyu görüßmeye devam edece©ini ve maçta sigara içilmesi konusunu bir karara ba©layaca©ını söyleyiniz. 29 Bütün ömrüm Broadmeadows semtinde geçti. 30 yıl önceki son grupta ben de vardım. Netbol ßampiyonlu©um var ve ßu anda Netbol kulübünün baßkanıyım. Kızım bu yılki baloya katılmak istiyor. Alkol satıßı konusunda kafam oldukça karıßık. Netbal kulübünün baßkanı olarak kulüp kasasına giren para beni çok memnun ediyor. Ayrıca, toplumun bu gelene©in tekrar baßlatması ve herkesin birlikte çalıßması da beni çok heyecanlandırıyor. Geçen yıl yaßı küçük gençlerin bile sarhoß oldu©u haberleri beni çok endißelendirdi. Alkolü çok sevmiyorum. Gençler yeterince büyümeden alkol içmeseler daha iyi olur diye düßünüyorum (Netty Nostalgia) 30 Ömrüm Broadmeadows’da geçti. Çok büyük bir sporcuydum. Emekli oldum ve boß zamanımda semtimdeki spor tesislerinin genißletilmesi ve yenilenmesi çalıßmaları ile u©raßıyorum. Bu bölgenin en iyi tesisini yaratmaya kararlıyım. Bir vesile oldu©unda bir ßeyler içmeyi seviyorum. Bence alkol ve spor birbirini tamamlıyor. Geçen yılki mezuniyet balosunun baßarısının en büyük nedeni alkollü içki satıßlarıydı. Yaßı küçük gençlerin alkol içmesini engellemenin anne-babanın görevi oldu©una inanıyorum. Bazı ißgüzarların bütün topluma yararı olacak bu maddi kayna©ı tehlikeye atmasına kızıyorum. (Henrietta Parkes) 31 Ömrüm Broadmeadows’da geçti. Çok büyük bir sporcuydum. Emekli oldum ve boß zamanımda semtimdeki spor tesislerinin genißletilmesi ve yenilenmesi çalıßmaları ile u©raßıyorum. Bu bölgenin en iyi tesisini yaratmaya kararlıyım. Bir vesile oldu©unda bir ßeyler içmeyi seviyorum. Bence alkol ve spor birbirini tamamlıyor. Geçen yılki mezuniyet balosunun baßarısının en büyük nedeni alkollü içki satıßlarıydı. Yaßı küçük gençlerin alkol içmesini engellemenin anne-babanın görevi oldu©una inanıyorum. Bazı ißgüzarların bütün topluma yararı olacak bu maddi kayna©ı tehlikeye atmasına kızıyorum. (Henry Parkes) 32 10 yıldır Broadmeadows semtinde polis memuru olarak görev yapmaktayım. Toplumumuzu çok seviyorum ve herkesle iyi geçinmek istiyorum. Ben de futbol oynardım ve kulübün en önde gelen destekçilerindenim. Ama kısa bir süre önce aßırı alkolden kaynaklanan bir kaç trafik kazası gördüm. Bu nedenle maçlardan sonra alkol içilmesi konusunda endißelerim arttı. Hatta ters anlaßılmasın diye kulüpdeki toplantılara bile gitmemeye baßladım. Alkol satıßı kurallarına uyulması ve alkolün zararlarının önlenmesi konusunda kulüplerin daha çok sorumluluk alması gerekti©ini düßünüyorum. Küçük yaßtakilere alkollü içki satıßlarının sıkı bir ßekilde kontrol edilmesi koßuluyla mezuniyet balosunun düzenlenmesini destekliyorum. (Sergeant Holmes) 33 Dans etmeyi çok seviyorum. Benim için danstan daha önemli bir ßey yok. Mezuniyet balosu düzenleme gelene©inin tekrar baßlaması bize bayram sevinci yaßattı. Geçen yıl sadece iki dansta “do©ru dürüst” dans edildi ve bunu çok üzüldüm. Bence dansların belirli bir programa göre yapılmasının alkol sorununun çözümüne de yardımcı olaca©ını düßünüyorum. (Tania Deltango) 34 16 yaßındayım. 11. Sınıfa gidiyorum. Mezuniyet balosunu çok istiyorum. ¥yi bir arkadaß çevrem var ve herkesle iyi geçiniyorum. Ama bir erkek arkadaßım yok. Bir kaç partiye gittim ama öyle çok fazla alkollü içki içilmemißti. Annem ve babam büyümeden alkol içmeme izin vermiyor. Bence alkol içmek insanın büyüdü©ünün göstergesi. Denemeyi çok istiyorum. Mezun olacak yaßtaysak, alkol de içecek kadar büyümüß sayılırız diye düßünüyorum. (Lily White) 35 Yaßım 17. Geçen sene mezun oldum. Bir erkek arkadaßım vardı o zaman ama balodan sonra ayrıldık. Heyecanla bekledi©im mezuniyet balosu tam bir hayal kırıklı©ı ile sonuçlandı. Kabusa döndü. Etrafımda pek fazla arkadaßım kalmadı. Biraz yalnız ve boßlukta hissediyorum kendimi. Devamlı partilere gidiyorum ve sarhoß oluyorum. Erkek arkadaßım olmamasının üzüntünüzü böyle hafifletmeye çalıßıyorum her halde. (Shaza Been) 36 ¥stedi©im ßeyi gerçekleßtirmek isterim. ¥lgi merkezi olmayı severim. Bundan da gurur duyuyorum. Laf olsun diye söylenen lafları hiç sevmem. Bana göre erkek adam bira da içer, sigara da. Yoksa tam erkek sayılmaz. Futbol kulübünün erkeklerin erkek oldukları bir yer oldu©unu ve alkolsüz futbol kulübü olamayaca©ını düßünüyorum. Baßkalarının futbol kulübünün ißine karıßmayı düßünmesi bile beni kızdırıyor. (Jack Blunt) 37 5. ALIÍTIRMA (Her biri 5 dakika) Karar Anı Ö©renci Toplantı Baßkanı: ____________________________ Amaçlar ∑ Karar vermenin ne kadar zor oldu©unu göstermek ve özellikle de, çabuk bir ßekilde ve bireyin pek çok yöne çekildi©ini hissetti©i bir ortamda karar vermenin zorlu©unu göstermek. ∑ Bu tür durumlarda gençler arasında sık görülen düßünce ßekillerinin çeßitlili©ini göstermek. Öneriler ∑ Ne tür bir karar verildi©i önemli de©il çünkü bu tartıßmanın kalitesine de ba©lı. Önemli olan olumlu olumsuz taraflarını incelemek ve bunları seyircilerin dikkatine sunmak olmalı. ∑ ‘¥yi’ veya ‘Kötü’ ve ‘Melek’ ve ‘Íeytan’ kalpli gibi tanımlamaları kullanmayınız çünkü bunlar verilen kararlarda önyargılı olunmasına neden olur. Zararın en aza indirilmesi yaklaßımının uyußturucu kullanmanın do©ru veya yanlıß oldu©u ile ilgilenmedi©ini ö©rencilere hatırlatın. Onlara Zararın En Aza ¥ndirilmesi kavramını ve Get Wise yayınının 13 sayfasındaki uygun olmayan ifade ßekillerini de onlara hatırlatın. Bu alıßtırmanın amacı anne-babalara uyußturucular konusunda karar vermenin ne kadar zor oldu©unu göstermektir. Karßılarına bir senaryo çıktı©ında, anne-baba söz konusu durumun hem olumlu hem de olumsuz pek çok yönü oldu©unu, karar vermenin her zaman kolay olmadı©ını ve gençlerin karar vermeden önce genellikle iyice düßündüklerini görebiliyorlar. ∑ E©er seyircilerin hazır oldu©unu düßünüyorsanız, bazı yetißkinleri davet edebilirsiniz ve bazı ö©rencilerden de onlara yardımcı olmalarını isteyebilirsiniz. ∑ Ö©renciler her bir Karar Anı alıßtırmasının altında verilen boß yere baßka düßünceleri ekleyebilirler. ∑ Üç veya dört alıßtırma yeterli olur. ∑ Bu alıßtırma personel toplantısı için çok uygun bir alıßtırma. Alıßtırmanın Tarifi Ö©renci Toplantı Baßkanı gönüllü kißiden yüzü seyircilere dönük olarak oturmasını ister. Bu kißiye bir senaryo okunur ve bu hikayedeki kißi gibi olmaya çalıßması istenir. Oturdu©u sandalyenin her iki tarafında bir kißi durmaktadır. Bu kißilerin görevi sandalyede oturan kißiye ‘olumlu’ ya da ‘olumsuz’ yönleri söylemektir. Gönüllü kißi her iki kißinin de görüßlerini dinler ve kendi kißisel duygularını kesinlikle dikkate almadan, bu iki kißinin savundu©u görüßlerden birine göre bir karar verir. Bir ßey tartıßılırken taraflar olumlu ve olumsuz yönlerini söylerler ve gönüllü kißi de en ikna edici görüßün hangisi oldu©una karar verir. 38 5. ALIÍTIRMA (Her biri 5 dakika) Íöyle bir giriß yapılabilir Bu alıßtırmaya Karar Anı adını verdik. Çünkü seyirciler arasından gelecek bir gönüllüyü bir ikilem ile karßı karßıya bırakaca©ız. Sandalyede otururken, bu gönüllü kißi kendisini hikayede bir ikilemle karßı karßıya olan kißinin yerine koyacak. Creating Conversations ekibinden iki üye sandalyede oturan kißiye ‘olumlu’ ve ‘olumsuz’ yönleri anlatacaklar. Sandalyede oturan kißinin kendi görüßlerini dikkate almasına izin verilmiyor. Tamamen bu iki kißinin anlattı©ı görüßleri dikkate alarak bir karar vermesi gerekiyor. Íimdi aranızda bu sandalyeye oturmak isteyen bir gönüllü var mı? ‘Olumlu’ ve ‘Olumsuz’ görüßleri savunmak için de …………………….. ve ……………………………. yerlerine geçmelerini rica ediyorum. Örnek ikilemler 1. 7. Sınıftasınız ve sigara içmekte olan kabadayı 10. Sınıf ö©rencilerinin yanından geçiyorsunuz. Geçerken sizi korkutmak yerine sigara tutuyorlar. Bir tane alır mısınız? ‘Olumlu’ görüß____________________ ‘Olumsuz’ görüß____________________ ∑ Bir al dene. Zararı olmaz ya. ∑ Alt tarafı bir sigara. Hem onların da gözüne girersin. ∑ Bir sigara alıßkanlık yapmaz. Sadece bir iki fırt çeksen yeter. ∑ Bu gruba takılırsan 7. sınıfların en baba ö©rencisi olursun. ∑ Satın al demiyorlar. Bir tane ikram ediyorlar. ∑ Sigara içmek aptallık; sert gözükmek için sigara içmek zorunda de©ilsin. ∑ Sigara içmeyi bile bilmiyorsun. Bir de öksürük tutarsa, rezil olursun. ∑Bir sigara bile alıßkanlık yapar. ∑ Akci©er kanserine yakalanırsın. TV’deki reklamları görmedin mi? ∑ Baßlangıç hep öyle olur zaten. Sigaraya baßlayınca, dünyanın parasını sigaraya verirsin. ∑Sigara bir uyarıcı maddedir; merkezi sinir sistemini hızlandırır. ∑ TV’de bir reklam var görmedin mi? Bir tane sigaranın bile zarar verdi©ini, dißlerinin sararaca©ını, saçının ve elbiselerinin kokaca©ını söylüyor. A©zının etrafında kırıßıklıklar çıkması iyi durmaz de©il mi? ∑Sigara sinirleri yatıßtırmaya yardımcı olur. ∑ Paketin üzerinde ‘sigara zararlıdır’ uyarısı var ama bu senin için de©il yaßlılar için yazılmıß. ∑ ¥stemiyorsan içine çekmezsin. ∑ Yakalanırsan, baßına ne gelir bir düßün. ∑ Yakalanmazsın. Çocuklar her zaman okulda sigara içer. Kim görecek sizi? ∑ Baßkasına benzemeye çalıßma, kendi bildi©ini yap, baßkalarının istedi©ini de©il. 39 5. ALIÍTIRMA ( Her biri 5 dakika) 2. 17 yaßındasın. Dört arkadaßınla birlikte deniz kenarındaki bir evde haftasonu kalmaya davet edildiniz. Yetißkin kimse olmayacak ve asıl neden ilk defa esrar içmeyi deneyeceksiniz. Daveti kabul eder misin? ‘Olumlu’ görüß____________________ ∑ ∑ ∑ ∑ ∑ ∑ ∑ ∑ ∑ 3. ‘Olumsuz’ görüß____________________ Yanında arkadaßlar varken denemek en iyisi. Bence dene. Bir terslik olursa arkadaßların yanında olacak. Çok e©lenceli olur. Terslik olursa mı? Terslik annen baban bunu duyunca olacak. Çok fena kızarlar. Bir köße de baßın fırıldak gibi dönerken oturmanın neresi e©lenceli! bildi©in gibi bu iß yasal de©il. ∑ Akıl hastalı©ına, ßizofreniye neden olabiliyor. ∑ Ya vücudun alerji yaparsa, ßiddetli tepki gösterirse, sana kim bakacak o zaman? ∑ Akıl hastalı©ını duydun mu? Sana da olabilir. Sen bildi©ini yap. Daveti kabul et ama sadece esrar içmeye gitme. Bir terslik olursa ömür boyu pißman olursun. ∑ ∑ Bir çocu©unuz var. 15 yaßındaki kızınız Canan’ın durumu sizi endißelendiriyor. Son zamanlarda gizli gizli bir ßeyler çeviriyor. Okulda sorunlar baßladı. Acaba uyußturucu madde mi kullanıyor diye düßünüyorsunuz. Onunla konußmaya çalıßtınız ama o buna bozuluyor ve konußmuyor. Odasını temizlerken kızınızın günlü©ünü buluyorsunuz. Okur musunuz? ‘Olumsuz’ görüß____________________ ∑ ∑ Ya kötü bir ßey oluyorsa? Sonra pißman olup, üzülebilirsiniz. ∑ ∑ Olup biteni bilmeden nasıl yardımcı olacaksınız. Günlü©üne bir göz atın. Belki kızınız da okumanızı istiyordur. Çünkü nasıl size söyleyece©ini bilmiyor olabilir. ∑ ∑ ∑ ∑ Seninle arkadaßlarının arasında bir ßey – evdekilerin haberi olmaz. Boßuna panik yapma, alt tarafı bir iki fırt ot çekeceksin. Hemen alıßkanlık yapmaz ki. Bir iki fırt otun ciddi bir zararı olmadı©ını herkes biliyor. Denemekten ne zarar gelebilir? Ömür boyu acaba nasıl bir ßey diye merak edece©ine, ißte sana fırsat. ¥stedi©ini yapacak yaßtasın. Unutulmaz bir hafta sonu geçirebilirsiniz. Herkese havanı atarsın. Okumanız lazım; sonuçta evladınız. Ciddi bir ßey olabilir. Oku ve yerine koy. Haberi bile olmaz. ∑ Ya biri rahatsızlanır ya da hasta olursa? ∑ ‘Olumlu’ görüß____________________ ∑ ∑ ∑ ∑ 40 Ciddi olsa, size söylerdi. Okuyamazsınız çünkü günlük sizin de©il, onun. Ö©renmek için baßka yollar da var; arkadaßlarına sor. Canan günlü©ünü okudu©unuzu ö©renirse o zaman görürsünüz üzülme neymiß. Birisi sizin günlü©ünüzü okusa ne yapardınız? Size bir daha güvenmez; aranız daha da açılır. 5. ALIÍTIRMA (Her biri 5 dakika) 4. 15 yaßında bir genç kızsınız ve üç arkadaßınızla birlikte bir partiye gittiniz. Saat 11.30 ve babanız sizi ve arkadaßlarınızı gece yarısı gelip alacak. Anne-babanız partide alkollü içki oldu©unu bilmiyor ama arkadaßlarınızdan biri o kadar sarhoß ki yerinden kalkamıyor ve babanın arabasında kusma ihtimali çok yüksek. E©er baban partide alkollü içki içildi©ini ö©renirse, baßın ciddi derde girer. Yine de arkadaßını evine bırakır mıydın? ‘Olumlu’ görüß____________________ ∑ ∑ ∑ ∑ ∑ ∑ ∑ 5. ‘Olumsuz’ görüß____________________ Evine bırakmak zorundasın. O senin en iyi arkadaßın. Onu partide bırakıp gidemezsin. Birisi sarhoß olmasından istifade etmeye çalıßabilir. Kusarsa, babana araba tutuyormuß dersin. Ona bir ßey olursa, çok üzülürsün. Onu eve götürmesi için bulaca©ınız kißiye nasıl güveneceksin? Çok sarhoß taksiye binemez. Taksi ßoförü ne olacak? ∑ Arkadaßlar birbirini yalnız bırakmaz. Sen onun yerinde olsaydın, onun senin gibi davranmasını isterdin de©il mi? ∑ ∑ ∑ ∑ ∑ ∑ ∑ ∑ ∑ ∑ Arkadaßının yüzünden sen niye baßını derde sokacaksın? Onu eve götürecek baßka birini bul. Para verin, taksiye binsin. Annenbaban sana bir daha güvenmez – unutma onlara kesinlikle alkol yok demißtin. Herkes kendi yaptı©ından sorumludur. Seni ilgilendirmez. 19 yaßında bir delikanlısın. 15 yaßındaki kız kardeßin bir partiye gidiyor. Partiyi veren arkadaßının anne-babası tatilde oldu©u için evde yetißkin bir kißi olmayacak. Kız kardeßin biraz alkollü içki almanı istedi. Bunu yapar mısın? ‘Olumlu’ görüß____________________ ∑ ∑ Evine bırakamazsın. Baban yalan söyledi©in için çok fena kızar. Arabada kusarsa, aylarca dıßarı çıkmana izin verilmez. ‘Olumsuz’ görüß____________________ Onun yaßında sen de yapmıßtın. ¥ki yüzlü olma. Çok fazla içmemesini söyle veya istedi©i miktarın yarısını al.. ∑ Bir terslik olursa, kendini suçlarsın. ∑ Sana çok güvenir, sen onun a©bisisin. Onun gözünden düßmemen lazım. Bu çok normal. Gençler parti de içer. ∑ Sen de bu yollardan geçtin! E©lenceli olmußtu. Kız kardeßinle ilgilenecek baßkaları olacak. ∑ Evet, ama o bir kız. Kendine bakamaz. Baßkaları sarhoß olmasından faydalanmaya çalıßabilir. O zaman ne hissedersin. 15 yaßındaki bir kız çok az alkolle bile sarhoß olabilir. Bunu biliyorsun. Bir terslik olursa, büyük a©bi olarak ne duruma düßersin? Gitti©in partileri düßün. Kız kardeßinin o tür yerlere gitmesini ister misin? Ya sen de bu partiye gideceksin ya da içkileri alma. ∑ ∑ 41 5. ALIÍTIRMA (Her biri 5 dakika) 6. 18 yaßında bir gençsin. Tanıßtı©ın kißilerin ço©u ekstasi hapı içiyorlar. Sana ve arkadaßına denemeniz için yarımßar hap teklif ediliyor. Ne yaparsın? ‘Olumlu’ görüß____________________ ‘Olumsuz’ görüß____________________ ∑ Alt tarafı yarım hap. Yanında da arkadaßların var zaten. • Beleß. Para vermiyorsun. Artı alıßkanlık yapmıyor. ∑ Niye ekstasi demißler bu hapa sence? Çünkü insanı rüyada gibi yaßatıyor. Senin de dinlenmeye ihtiyacın var. ∑ Bu kadar korkak olma. Yoksa herkes fazla temiz oldu©unu düßünmeye baßlayacak. ∑ Düßün bir kere; NE EÆLEN¥RS¥N¥Z. ∑ Arkadaßların yanında olacak. Sana bakarlar. Hiçbir sakıncası yok. Sadece yeterince su içmen gerekiyor. ∑ ¥çinde ne oldu©u belli de©il. Çamaßır tozu da olabilir veya LSD de. Ruh halinde garip de©ißiklikler olmaya baßlarsa? ¥ster misin? Riske girme. ∑ Kontrolünü kaybedebilirsin. Nasıl etkileyece©ini bilemezsin. ∑ Araßtırmalar ekstasinin ileride hafıza kaybına neden oldu©unu gösteriyor – bu da beyin hasarı demektir. ∑ Kendi bildi©ini yap. ¥stedi©in ßeyi yap. Baßkalarının ne düßündü©ü kimin umrunda? ∑ Fizik kurallarını unutma. Ne kadar yükse©e çıkarsan o kadar derine düßersin. O kadar kötü hale gelmek ister misin? • Hepsi içecek. Bir terslik olsa yardım edecek durumda olmayacaklar. ∑ Bir tek ekstasi hapı içip ölen kißiler var. ∑Bu adamlar her zaman içiyor ve öve öve bitiremiyorlar. 7. 16 yaßındasın ve pek çok arkadaßınla birlikte bir partidesiniz. Partideki en yakıßıklı o©lan onun seni eve bırakmasını isteyip istemedi©ini soruyor. Daha yeni 18 yaßına girmiß ve ehliyetini alalı da çok olmamıß. Alkollü içecekler içerken gördünüz ama sarhoß da durmuyor. Bu teklifi kabul eder misiniz? ‘Olumlu’ görüß____________________ ∑ ∑ ∑ ∑ ∑ ∑ ‘Olumsuz’ görüß____________________ Çok yakıßıklı. Kaçırma bu fırsatı. Geç oldu. Eve götürecek birini bulman lazım. Bu geç saatte anne-babanı mı arayacaksın, yani? Taksi tutmaya gücün yetmez. O para baßka ßeylere lazım. ∑ ∑ Arabaya binme. Sarhoß. Kaza yapar. Taksi tut. ∑ Bir ßey olmaz; Baßının çaresine bakarsın sen. Arabayı sürerken gözünü yoldan ayırmasın. ¥ki adımlık yolda oturyorsun zaten; öyle uzun uzun yola gitmeyeceksiniz ya. ∑ Tanımıyorsun bile. Ölüm kalım meselesi olabilir. Tekerlekli sandalyeye mi düßmek istiyorsun? Ehliyetini yeni almıß. Acemi. Acayip hava atarsın. Arkadaßlarının hepsi seni kıskanır eminim. Herkes duyar. 42 ∑ ∑ ¥statistiklere göre kazaların ço©u insanların evinin 500 metre yakınındaki bir mesafede olurmuß. Hastanelik olursan neyi kıskanacaklar? Televizyondaki TAC reklamalarını görmedin mi? 5. ALIÍTIRMA 8. (Her biri 5 dakika) 10 yaßındasın ve astımın var. En iyi arkadaßının babası sizi önemli bir basketbol maçına götürüyor – takımın yarı final maçı oynayacak. Arabada sigara içiyor ve sen astımından dolayı endißelisin. Sigara içmemesini söyler misin? ‘Olumlu’ görüß____________________ ∑ ‘Olumsuz’ görüß____________________ ∑ ∑ ∑ Ona ne yapaca©ını sen söyleyemezsin. Koskoca adam. Araba onun. Ona kalmıß bir ßey. Seni biraz çokbilmiß gibi görebilir. ∑ Camı arala. Temiz hava girsin. ∑ ∑ ∑ ∑ Mızmızlık yapma; 10 dakikalık yola gidiyorsun zaten. En iyi arkadaßını kırmıß olursun. ∑ ∑ Mızmız derler; idare et biraz. Öksürmeye baßla; bakarsın anlar. ∑ ∑ 9. ∑ ∑ ∑ 15 yaßındaki Ayße’nin velisisiniz. Ayße arkadaßları ile büyük bir partiye gitmek istiyor. Bu konuda endißeleriniz var ama gitmesine izin verir misiniz? ‘Olumlu’ görüß____________________ ∑ ‘Olumsuz’ görüß____________________ Aklı baßında bir çocuk ve arkadaßları da çok iyi. Siz de onun yaßındayken konserlere gittiniz. ∑ ∑ Ona güvenmedi©inizi zannedebilir. ∑ ∑ Bazen izin vermek lazım. ∑ ∑ Neyi ne kadar yapmasını istedi©inizi söyler ve gitmesine izin verirsiniz. O kadar sevinir ki bakarsın ev ißine bile yardım eder. Gündüz gönderin. Akßam olmadan da gidip alın. Ya da siz de gidin. Bu konuyu bir düßünün. Kararınızı vermeden önce kendisiyle de bir konußsanız iyi olur. ∑ ∑ ∑ ∑ Evet, ama astım nöbeti geçirebilirsin. O zaman da oynayamazsın. Sahaya varıncaya kadar içmemesini iste. Hayır. Tam tersi. Ne sorumlu akıllı bir çocuk der. O zaman duman tamamen arabanın içine girer. Ya nefesin yetmedi©i için maçı kaybederseniz. Baßkasını kırmamak için sen niye rahatsız olacaksın ki? Pısırık olma. Hakkını aramasını bil. Hayır. ¥ßin içinde sa©lı©ın söz konusu ise ödün vermemelisin. ∑ ∑ ∑ Daha 15 yaßında. Çok genç. Baßına her ßey gelebilir. Bu partilerde alkol ve uyußturucu alındı©ını duymußtunuz ya? O konu ne olacak? Ama, her sey farklı ßimdi. Çok daha tehlikeli. Sizin kızınızdan bir ßüpheniz yok ama partiye gelenlerden çekiniyorsunuz. Bunu kızınıza izah edin. Ona bir CD alırsınız, gitmekten daha iyi olur. Kural belli; bu partilere 15 yaßında de©il 17 yaßında gidilir. Ne yani anlayıßlı, modern annebaba mı olmaya çalıßıyorsunuz. Hayır dersiniz, olur biter. Ö©renci Toplantı Baßkanının Görüßleri ¥kilemin sonuna do©ru, gönüllü kißiye ßu soruları sorunuz: ∑ Dinledi©iniz görüßlere göre, verdi©iniz karar nedir? ∑ Bu kararı vermenizde söylenen görüßlerden hangisi etkili oldu? ∑ Karar vermede zorlandınız mı? 43 6. ALIÍTIRMA (10 dakika) Gizli Düßünceler 1 - Erol Ö©renci Toplantı Baßkanı: ________________________________ Amaç Çeßitli nedenlerden dolayı dile getirilmeyen ama üzerinde durdu©umuz konuyu etkileyen düßünceleri incelemek. Öneriler ∑ Bu alıßtırma di©erlerinden biraz daha fazla prova gerektiriyor. ∑ Senaryoyu okul toplumumuzun özelliklerine göre adapte etmeniz gerekebilir. ∑ Gizli düßünceler üzerine konußurken bir yetißkinin ö©renci toplantı baßkanı ile birlikte tartıßmayı idare etmesi yararlı olabilir. Alıßtırmanın Tarifi Bu piyes çeßitli ßekillerde oynanabilir. Bir kißi her bir oyuncunun arkasındaki ‘beyin’ olarak hareket ederek senaryo boyunca gizli düßünceler araßtırılabilir. En verimli ßekilde yapabilmek için gizli düßünceleri canlandıran oyunculara siyah elbise giydirilebilir veya, bir uzaktan kumanda aletinde oldu©u gibi ‘dur’ ve ‘devam’ tußları ile yönetilebilir. Ya da seyircilerden her bir oyuncunun neleri düßünüp ama söylemedi©ini tahmin etmelerini istersiniz. Bu ayrıca gösterilen çocuk yetißtirme yöntemini de tartıßmanıza da imkan yaratacaktır. Íöyle bir Giriß Yapılabilir Bu alıßtırmada 16 yaßındaki Erol ve annesi Aysel ve babası Ayhan’ı görecegiz. Alıßtırmanın amacı bu kahramanlarımızın düßünüp de söylemedikleri ßeyleri incelemek olacak. Bu nedenle her bir kahramanın arkasında bir ‘beyin’ olacak. Erol haftasonu bir arkadaßının evinde kalıyordu. Arkadaßının anne-babası erken dönünce esrar içerken yakanladılar. Erol’un annebabasının oldu©u sahne ile baßlayalım. ROLLER Anne: Aysel Baba: Ayhan O©ulları: Erol OYUNCULAR ANNE: Ayhan bu çocukla konußman ßart. Olay çok ciddi. Sert olman lazım. Sen babasısın. BABA:Peki olur, ya. Sakin ol. ANNE: E©er yumßak davranmasan, Erol böyle ßeylere bulaßmazdı. Ayhan bu çocuk uyußturucu içiyor. Esrar yasak bir madde. O arkadaßı olacak çocuk bizimkini kolayca kandırdı. BABA: Aysel, sakin ol. Çocuk 16 yaßında – kendi kararlarını verme zamanı geldi. ANNE: Bana sakin ol deyip durma Ayhan. [Ara] BABANIN SES¥: Yine baßladı bu kadın, panikliyor yine. Bir de bununla u©raß. ANNEN¥N SES¥: Ayhan, kim oluyorda bana sakin ol diyor. Endißelenmek hakkım. Bu çocuk benim evladım. [Erol içeri girer.] EROL: Merhaba, anne, baba. Açıklıktan ölmek üzereyim. ANNE: [Erol’a yakından bakarak.] Erol gözlerine ne oldu senin? EROL: Ne var, ne olmuß? 44 ANNE: Erol, baban seninle bir konußmak istiyor. Öyle de©il mi, Ayhan? BABA: Erol, gel ßöyle otur. Seninle bir konußmanın zamanı geldi. ANNE: Ayhan, sert ol. BABA: Erol sen bu gece nerdeydin o©lum? Taner’in yanında mıydın? EROL: Ne demek oluyor bu? Evet. Taner’in yanındaydım; parkta bir iki ßut çektik. [Ara] EROL’un sesi: Acaba ne olup bitiyor? Bir ßey var gibi. Umarım kötü bir ßey de©ildir. ANNE: Erol, o©lum, onu nerden aldın? EROL: Topu mu? Taner’in evden. ANNE: Ben yutmam bunu. Taner’in annesi aradı. Nasıl utandım biliyor musun? Bu kadınlarla gün düzenliyoruz. BABA: (sakin bir ßekilde) Erol nerden aldın o©lum? EROL: yolda buldum. ANNE: O bun mudur, nedir? Onu nerden aldın? EROL: Anne, o ßey bong deniliyor. Taner’in a©beyi ödünç verdi. [Ara] EROL’UN SES¥: Íimdi yandım. Bunu benim verdi©imi ö©renmemeleri lazım. Sakin olmalıyım. ANNE’N¥N SES¥: Çok mahcup oldum. Erol bunu bana yaptı aklım almıyor. Gündeki kadınların a©zına sakız olurum artık. BABA: Erol, evladım. Umarım bu olaya üzülmüßsündür. EROL: Üzgünüm. Tamam mı? BABA: Aysel, bak. Çocuk ‘üzgünüm’ diyor. ANNE: [Ba©ırarak] Üzgünmüß! Üzgün olmak yetmez. Cezasını çekmesi lazım… cezasını da senin vermen lazım. BABA: Çocuk üzgünüm diyorsa, bence ona güvenmemiz lazım. Bir daha yapmaz. Öyle de©il mi Erol? EROL: Tabi ki öyle baba. Bir daha yapmam. Tamam, anne, söz veriyorum. [Ara] BABA’NIN SES¥: Maç sonuçlarını seyredemiyorum. Aysel karıßmasa bu ißi daha kolay hallederdim. Aslında çok da kötü bir ßey yok ortada. Daha beter de olabilirdi. Alt tarafı esrar. ANNE’N¥N SES¥: Evin disiplin sorumlusu niye ben oluyorum ki? Çocuk yetißtirme konusunda Ayhan kafasını kuma sokar. Hep ben kötü anneymißim gibi gözüküyorum. ANNE: Ayhan biraz bana destek ol. Niçin bana arka çıkıp, bu çocu©a bir ceza vermiyorsun? BABA: Biraz sakin olsan, bu sorunu düzgün bir ßekilde hallederiz. Biraz sakin ol, Aysel. ANNE: Senin için hava hoß tabii ki Ayhan bey. Yarın bu kadınlarla günde sen görüßmeyeceksin. Beni kötü bir anne olarak görecekler. Erol, çok kızgınım. [Son] Ö©renci Toplantı Baßkanının Görüßleri Piyes bitti©inde seyircilere ßu soruları sorun: ∑ Piyesteki kahramanlarımızın aklından geçen düßüncelerden bazıları neler olbilir? ∑ Anne-babanın bu durumu ele alıß ßekli hakkında bir görüßü olan var mı? ∑ Aysel ve Ayhan Erol konusunda ne yapacaklarını konußtular. Bu durumu baßka nasıl ele alabilirlerdi? 45 7. ALIÍTIRMA (10 dakika) Gizli Düßünceler 2 – Gülay Ö©renci Toplantı Baßkanı: _____________________________ Amaçlar Esrar kullanmanın muhtemel etkilerini ve tesirlerini incelemek. Bu durum karßısında izlenebilecek stratejileri görüßmeye teßvik etmek Öneriler ∑ ∑ ∑ Bu alıßtırma di©erlerinden biraz daha fazla prova gerektiriyor. Senaryoyu okul toplumumuzun özelliklerine göre adapte etmeniz gerekebilir. Gizli düßünceler üzerine konußurken bir yetißkinin ö©renci toplantı baßkanı ile birlikte tartıßmayı idare etmesi yararlı olabilir. Alıßtırmanın Tarifi Bu piyesin konusu bir arkadaßlarının esrar kullanması ve onda yaptı©ı etkiler nedeniyle endißeleri olan bir grup arkadaßın hikayesinden olußuyor. Alıßtırma hikaye kahramanlarının gizli düßüncelerini incelemeyi hedefliyor. Seyircilerin de gizli düßüncelerin incelenmesine ve bu durumun ne ßekilde idare edilebilece©inin tartıßılmasına katılması da önemli. Íöyle bir Giriß Yapılabilir Merhaba, adım ………………... Bu alıßtırma, bir arkadaßlarının esrar içmesinden endiße duyan bir grup arkadaß hakkındaki bir piyesten olußmakta. Alıßtırmanın amacı hikaye kahramanlarının düßünüp ancak söylemedikleri ßeyleri incelemek ve sonra bu durumu idare etmede kullanabilece©imiz yöntemleri tartıßmaktır. ROLLER Can Tülay Gülay Ergun Hakan OYUNCULAR (Can, Tülay, Gülay ve Ergun Televizyonda ‘Friends” dizisini seyrediyor ve sohbet ediyorlar. Sohbetin konusu Hakan) TÜLAY: Bu dizi de en çok neyi seviyorum biliyor musun? Arkadaßlı©ın ne kadar önemli oldu©unu gösteriyor – birlikte gülersin, a©larsın ve destek olursun. CAN: Ya tabii ki. Erkekler güldürür, kızlar da yiyecek içecek ißlerine bakar! TÜLAY: Böyle kız erkek ayırımcılı©ı yapma. Zaten Gülay senden daha komik. CAN: Hakan’a ne diyorsunuz? Gelmiß geçmiß en komik adam veya en azından eskiden öyleydi. Otun dozunu kaçırmaya baßlamadan önce. CAN: Do©ru. Bir yerde olmasa bile kahkaha kayna©ıydı. ERGUN: Hani o bir keresinde ünlü birinin taklitini yapmıßtı, hatırlıyor musunuz? Herkes gülmekten nerdeyse çatlamıßtı. TÜLAY: Öyle neße dolu bir çocuktu. Íimdiler de yüzümüze bakmıyor. CAN: Bizim arkadaßımız. Onunla ilgilenmemiz lazım. Oturup, ne hale geldi©ini konußmakla olmaz. TÜLAY: Acaba bir derdi mi varda böyle devamlı ot içmeye baßladı dersiniz? CAN: Bence büyük bir derdi var ama ne oldu©unu bilmiyorum. Artık yüzü gülmüyor bile. TÜLAY: Bilmemiz gerekmez mi? Biz arkadaßıyız. Arkadaßlar birbirlerine destek olur. Gidip 46 kendisine soralım. ERGUN: Ben a©zını aradım ama bir ßey yok. Dert etme diyor. CAN: Hakan’ın durumu normal de©il. Tarih dersine epeydir girmedi. Kalabilir. Futbol takımından çıktı. ¥ßin kötüsü bizimle de konußmuyor artık. GÜLAY: Belki biraz yalnız kalmak istiyor. Kendi baßının çaresine bakabilir. Pek çok kißi bir ara ot içme dönemini yaßar. Kimseye bir zararı yok. TÜLAY: Hayır. Bence hep birlikte Hakan ile konußalım; endißlendi©imizi ve yardım etmek istedi©imizi söyleyelim. Yakasına yapıßalım demiyorum ama elimiz kolumuz ba©lı okulda kalmasına seyirci kalamayız. GÜLAY: Ama yardıma ihtiyacı olsa kendi gelir isterdi, de©il mi? ERGUN: Yok, yok. Ben de Tülay gibi düßünüyorum. Bir ßey yapmamız lazım. [Kapı çalınır.] CAN: ¥yi adam lafının üzerine gelirmiß! [Kapıya açar ve Hakan içeri girer] ERGUN: N’aber Hakan? HAKAN: ¥yi. Kusura bakmayın geciktim. TÜLAY: Nerde kaldın? HAKAN: Hiçbir yerde. Dalmıßım. Saati unuttum gitti. TÜLAY: Hakan, sen iyi misin? Biz biraz endißelenmeye baßladık. Çok de©ißtin. Yüzün gülmüyor artık. Bir terslik mi var? HAKAN: Yok bir ßey. Niye? ¥yiyim. Boß verin siz. ERGUN: Hakan, sen havalarda geziyor gibisin. Bizim gruba takılmıyorsun artık. Aklında neler var? HAKAN: Bakın canımı sıkan ufak tefek ßeyler var. hepsi o kadar. Hallederim ben. ¥yiyim, gerçekten. GÜLAY: Ben size demedim mi? Hadi Hakan otur. Bir el ka©ıt oynamak ister misin? CAN: Hakan, biz senin arkadaßlarınız. Ama sen bize açılmazsan, biz sana yardım edemeyiz. Derdin ne senin? HAKAN: Bir ßey yok, ya! ¥yiyim. [Ara] Ö©renci Toplantı Baßkanı Seyircilere aßa©ıdaki soruları sor: ∑ Kahramanlarımızın aklından baßka hangi düßünceler geçiyor olabilir? ∑ Hakan’ın arkadaßları durumu nasıl idare ediyorlar dersiniz? ∑ Bu durumda baßka nasıl davranabilirlerdi acaba? Önerileriniz var mı? Kahramanlarımızın aklından geçmiß olabilecek baßka düßünceler TÜLAY: Bence bir uzmana danıßmak lazım. Kötü bir ßey olursa, çok pißman olurum. Bu iß bizi geçer. ERGUN: Acaba ne olup ne bitti©ini Hakan’nın kardeßine mi sorsak? Yoksa ißler daha da kötü mü olur? CAN: Bir ßey söylersek, Hakan’ın baßı iyice derde girer. Söylemezsek, yine baßı derde girecek. Acaba Hakan’ın adını vermeden okulda birine danıßsak mı acaba? GÜLAY: Her ßey yolunda gibi davranmam ve Hakan’ın ne kadar de©ißti©ini görmemem acaba gerçek bir arkadaßa yakıßır mı? Ben arkadaßlarımın beni sorunlarımla baßbaßa bırakmasını mı isterdim acaba? HAKAN: Ya baßımın dertte oldu©unu biliyorum ama bu çocukların elinden bir ßey gelmez. Anlamıyorlar. Kimse anlamıyor zaten. 47 8. ALIÍTIRMA (5 dakika) Hemen teßhisi koymayın (Get Wise adlı yayının: Anne-baba ile iletißim Kısmından alınmıßtır) Ö©renci Toplantı Baßkanı: ___________________________ Amaçlar ∑ Anne-babaları araßtırmacı olmaya, ön yargılı olmamaya teßvik etmek. ∑ Açık bir ßekilde karßılıklı konußmanın önemini vurgulamak. Öneriler ∑ Bu alıßtırma biraz prova gerektiriyor ve seyirciye göre uyarlanabilir. ∑ ¥letißimin önemli oldu©unu vurgulayan bir alıßtırma oldu©u için gecenin son alıßtırması olarak seçilmesi iyi olur. Bir de olumlu bir haberle son bulan bir alıßtırma. ∑ Senaryo okul toplumuna göre uyarlanabilir. Alıßtırmanın Tarifi Bu piyes, anne-baba ve ergen çocukları arasında açık, karßılıklı bir iletißim bulunmasının önemini vurgulamayı amaçlamaktadır. Íöyle bir Giriß Yapılabilir Bu alıßtırmada, 16 yaßındaki Ali, babası Sedat ve annesi Arzu’nun bulundu©u bir senaryo kullanılıyor. Anne ve babası Ali’nin davranıßlarında son zamanlardaki de©ißikliklerden çok kaygı duyuyorlar. Alıßtırmanın adı “Hemen Teßhisi Koymayın” ve adından da ne oldu©u hemen anlaßılıyor sanırım. B¥R¥NC¥ SAHNE: [Anne ve baba Ali’nin davranıßlarındaki de©ißiklikler hakkında konußuyorlar.] BABA: Hayatım, ben geldim. ANNE: Merhaba, canım. Günün nasıl geçti? BABA: Daha iyi olabilirdi. Sana bir ßey söyleyim mi bu yoldaki P levhası takan acemi sürücüler var ya ya kendileri ölecekler ya da birilerini öldürecekler. Deli gibi araba sürüyorlar. ANNE: Sedat, ben ne düßünüyordum biliyor musun? BABA: Dur ben söyleyim, yeni bir arabaya ihtiyacımız var. ANNE: [içini çekerek.] Yok bu önemli bir ßey. BABA: Aklından ne geçiyor senin kuzum? ANNE: Bizim Aliß beni çok endißelendiriyor. BABA: Ne demek istiyorsun? ANNE: Önce motosikletini sattı. Sonra servet harcayıp havuz aldık, aya©ını içine sokmuyor. BABA: Canım, konu açılmıßken, hani o Galatasaray forması vardı ya, onunla yatar, onunla gezerdi. Artık giymiyor. Yazın sıca©ında kazakla geziyor adam. ANNE: Belki bizden bir ßey saklıyordur. BABA: Yani, ne olabilir diyorsun? ANNE: Ona yardımcı olmalıyız. Bunun altından ciddi bir ßey çıksın istemem. [Ara] ¥K¥NC¥ SAHNE: [Ali ve Canan, Ali’nin içinde bulundu©u ikilem hakkında konußuyorlar.] AL¥: Ya, Canan, bizimkiler yakama yapıßtı. Dedektif gibi oldular. CANAN: Niye? Neden öyle düßünüyorsun? 48 AL¥: Devamlı beni sorguluyorlar. Niye havuzunda yüzmüyorsun, niye motosikletini sattınmotosikletimi de özledim aslında… falan filan ißte. CANAN: Ben sana bu ßeye baßlama demedim mi? Ben hiç sevmem. AL¥: Ya bir de ßimdi sen baßlama. Peßimde yeterince hafiye var zaten. [uzaklaßır.] CANAN: [Ba©ırarak.] Ben de ruh halindeki yanar döner de©ißikliklerden bıktım artık. Yürü git bakalım. Problemlerinden de öyle kaçıp duruyorsun zaten. AL¥: Kusura bakma, canım. Ya hallolur her ßey. CANAN: Ne yapacaksın, Ali? [Ara] ÜÇÜNCÜ SAHNE [Baba, Ali ve Doktor muayenehanedeler.] DOKTOR: [Ofisten çıkar.] Sedat bey, buyrun gelin. BABA: Ali sen bekle, ben doktor beyle bir konußuyum. DOKTOR: Sorun ne? BABA: Sorun o©lum Ali. Son zamanlar garip hareketleri var; motorsikletini sattı. Her halde paraya acil ihtiyacı vardı. Bahçemizdeki havuzda artık hiç yüzmez oldu. Yazın sıcakta bile uzun kollu ßeyler giyer. Benden devamlı kaçınır gibi bir hali var. DOKTOR: Evet, belki uyußturucu falan kullanıyordur. Eroin falan gibi. Para için motorsikletini satması, i©ne deliklerini saklamak için uzun kollu giyinmesi bunun ißaretleri. BABA: Ne yapaca©ız bilemiyoruz, doktor bey. DOKTOR: Gelsin içeriyede, bir konußalım bakalım. [Baba çıkar, Ali’yi ça©ırır.] AL¥: Ne var, ne oldu? Ne ißim var burda benim? DOKTOR: Ali, Baban son zamanlarda garip hareketler yaptı©ını söylüyor ve biraz durumundan endißeleniyorlar. Yazın sıca©ında kazak giyiyorsun, motosikletini satmıßsın. Bana göre – ben de biraz kendisine katılıyorum- uyußturucu sorunun olabilir. Baban biraz uyußturucudan ßüpheleniyor – ben de ona hak veriyorum. AL¥: [yerinden fırlar.] Ne? Yok ya! bir dövme yaptırdım koluma. Babam görsün istemedim çünkü gözünden düßerdim. ¥nsanlar böyle hemen teßhis koymasa Ö©renci Toplantı Baßkanının Görüßleri Seyircilere bir olayı tam olarak anlamadan tahminlerde bulunurken dikkatli olmaları gerekti©ini söyleyebilirsiniz ve sonra da ßu soruyu sorarsınız: Hikayemizin kahramanları bu senaryoda neyi daha farklı yapabilirlerdi? 49 9. ALIÍTIRMA (20 dakika) Uyußturucu Bilgi Testi – Yanlıß ¥nanıßları De©ißtirelim! Ö©renci Toplantı Baßkanı: ____________________________ Amaç ∑ Katılanlara uyußtucular hakkında bilgi vermek Öneriler ∑ E©er bilgi yarıßması ßeklinde bir format kullanıyorsanız, aßa©ıdaki hususlara dikkat ederseniz, anne-babalar arasından gönüllüler bulma ihtimaliniz daha fazla olacaktır: -her bir yarıßmacı için soruları beßli bölülere ayırırsanız ve ilk soruyu basit bir soru sorarsanız, -yarıßmacının seyircilerden yardım almasına imkan tanırsanız. ∑ Kazanan yarıßmacılara veya en çok puanı toplayan gruba ödüller vermeniz gerekecek. Alıßtırmanın Tarifi Bu yarıßma çeßitli ßekillerde yapılabilir. Sizin önem verdi©iniz konulara en uygun ßekli belirleyin ve sonra kullanmak istedi©iniz soruları seçin. Katılanlara vererek ya tek baßlarına ya grup halinde yapmalarını isteyebilirsiniz. Veya televizyonlardaki yarıßma programlarından birinden esinlenerek sunabilirsiniz. Bu amaçla, Bu materyalin ekinde verilen CD-ROM içinde bir bilgi yarıßması formatı örne©i verilmißtir. Bu soruları ne ßekilde sunaca©ınızı belirledikten sonra toplantı baßkanının uygun bir giriß konußması hazırlaması gerekecektir. 50 1. BÖLÜM UYUÍTURUCU B¥LG¥ TEST¥ – YANLIÍ ¥NANIÍLARI DÜZELTEL¥M! En do©ru cevabı daire içine alınız: 1. ‘At’ terimi neyi ifade etmek için 2. Avustralya’da ilk teneke kullanılmaktadır? ne zaman üretildi? (a) esrar (a) 1949 (b) LSD (b) 1954 (c) ot sigarası (c) 1959 (d) 1961 (d) eroin. kutu bira 3. Avustralya’daki ilk teneke kutu biranın en büyük özelli©i neydi? (a) Kangaroo ßeklindeydi (b) ¥ki galon kapasitesi vardı (c) Kapa©ı vidalıydı (d) Açmak için konserve açaca©ı kullanmak gerekiyordu 4. Amfitaminler vücudu ßöyle etkiler: 5. LSD aßa©ıdakilerden hangisine neden olur: (a) kan tansiyonunun düßmesi (b) kalp atıßının yavaßlaması (c) a©ız kokması (d) hızlı nefes alıp verme. 6. Kafein aßa©ıdakilerden hangisinde bulunmaz: 7. Az miktarda alınan kafein: 8. 1945’de sigara içen erkeklerin yüzdesi yaklaßık olarak: (a) yavaßlatır (b) halüsünasyonlara (hayal görme) neden olur (c) hızlandırır (d) yukarıdakilerin hepsi. (a) çikolata (b) kahve (c) uyku hapı (d) çay. (a) vücut ısısını düßürür (b) daha sık tuvalete çıkarır (c) si©il çıkmasına neden olur (d) vücutta daha çok kıl çıkarır. (a) (b) (c) (d) 9. Aßa©ıdakilerden hangisi do©rudur? (a) Esrar hafızayı etkilemez. (b) Normal insanlarda esrara karßı kötü bir tepki olmaz. (c) Yüksek dozda alınan esrar halüsünasyonlara (hayal görme) neden olur. (d) Esrar alıßkanlık yapmaz. 51 20 40 70 90 10. Bir standart içkideki alkolü karaci©erin eritmesi ne kadar sürer? (a) 1 dakika (b) 1 saat (c) 1 gün (d) 1 hafta 2. BÖLÜM UYUÍTURUCU B¥LG¥ TEST¥ – YANLIÍ ¥NANIÍLARI DÜZELTEL¥M! 11. Aßa©ıdakilerden hangisi do©rudur? (a) Sakinleßtirici haplar (Tranquilliser) merkezi sinir sistemini hızlandırır. (b) Uyku hapları tranquilliser sayılmaz. (c) Sakinleßtirici haplar kasları gevßetmek için kullanılmaktadır. (d) Sakinleßtirici haplar ba©ımlılık yapmaz. 12. Sigara dumanı ci©erlere çekildikten sonra nikotinin beyinde etki yapması ne kadar sürer? (a) 30 saniye (b) 2 saniye (c) 7 saniye (d) 2 dakika 13. Kahvenin ana vatanı hangi ülkedir? 14. Amfetamin maddesinin etkisi aßa©ıdakilerden hangisidir? (a) Arabistan (a) huzursuzluk ve uyku bozuklu©u (b) uyku hali (c) kalp atıßında yavaßlama (d) ißtah açar. (b) Jamaika (c) ¥rlanda (d) Brezilya 15. Teneke bira kutularını uç uca dizerek Calder Highway ßehirler arası yolu üzerinde Bendigo’dan Mildura’ya kadar uzanan bir çizgi çekmek istesek, yaklaßık kaç kutu gerekirdi? (a) 30 000 16. Ekstasi MDMA’dır. Bunun anlamı nedir?: (a) Methylenediozymethamphetamine (b) Methylene (c) Methyleamphetamine (d) Methyladone. (b) 300 000 (c) 3 000 000 (d) 30 000 000 17. Aßa©ıdakilerden hangisi kenevir otunun (cannabis) en tesirli ßeklidir: (a) esrar 18. Alkol aßa©ıdaki hangi nedenden dolayı bunalıma iten bir madde olarak görülür: (b) kenevir sapı (a) sizi çok kederlendirir (c) haßiß (b) beyine giden ve gelen mesajları yavaßlatır (d) haßiß ya©ı. (c) uyku verir, yorgunluk yapar (d) olan ßeyleri unutabilirsiniz. 19. Kokain kullanmanın fiziksel(bedensel) etkilerinden birisi ßudur: 20. Aßa©ıdakilerden hangisi sakinleßtirici bir madde de©ildir? (a) dermansızlık yapar (b) Uyku hapları (b) ißtah açar (c) Serapax (c) vücut ısısını artırır (d) No-Doz (uyanık kalmayı sa©lar). (a) Valium (d) kalp atıß oranını azaltır. 52 UYUÍTURUCU B¥LG¥ TEST¥ – YANLIÍ ¥NANIÍLARI DÜZELTEL¥M! - CEVAPLAR 1. ‘At’ terimi neyi ifade etmek için kullanılmaktadır? 2. Avustralya’da ilk teneke kutu bira ne zaman üretildi? (d) eroin (c) 1959 3. Avustralya’daki ilk teneke kutu biranın en büyük özelli©i neydi? 4. Amfetaminler vücudu ßöyle etkiler: (c) hızlandırır (c) Kapa©ı vidalıydı 5. LSD aßa©ıdakilerden hangisine neden olur: (d) hızlı nefes alıp verme. 6. Kafein aßa©ıdakilerden hangisinde bulunmaz: (c) uyku hapı 7. Az miktarda alınan kafein: 8. 1945’de sigara içen erkeklerin yüzdesi yaklaßık olarak: (b) daha sık tuvalete çıkarır (c)70 9. Aßa©ıdakilerden hangisi do©rudur? (c) Yüksek dozda alınan esrar halüsünasyonlara (hayal görme) neden olur. 11. Aßa©ıdakilerden hangisi do©rudur? (c) Sakinleßtirici haplar kasları gevßetmek için kullanılır. 10. Bir standart içkideki alkolü karaci©erin eritmesi ne kadar sürer? (b) 1 saat 12. Sigara dumanı ci©erlere çekildikten sonra nikotinin beyinde etki yapması ne kadar sürer? (c) 7 saniye 13. Kahvenin ana vatanı hangi ülkedir? (a) Arabistan 14. Amfetamin maddesinin etkisi aßa©ıdakilerden hangisidir? (a) huzursuzluk ve uyku bozuklu©u 15. Teneke bira kutularını uç uca dizerek 16. Ekstasi MDMA’dır. Bunun anlamı Calder Highway ßehirler arası yolu nedir?: üzerinde Bendigo’dan Mildura’ya kadar (a) Methylenediozymethamphetamine uzanan bir çizgi çekmek istesek, yaklaßık kaç kutu gerekir? (c) 3 000 000 17. Aßa©ıdakilerden hangisi kenevir otunun (cannabis) en tesirli ßeklidir: 18. Alkol aßa©ıdaki hangi nedenden dolayı bunalıma iten bir madde olarak görülür: (d) haßiß ya©ı. (b) beyine giden ve gelen mesajları yavaßlatır 19. Kokain kullanmanın fiziksel(bedensel) etkilerinden birisi ßudur: 20. Aßa©ıdakilerden hangisi (c) vücut ısısını artırır. (d) No-Doz. sakinleßtirici (tranquilliser) bir madde de©ildir? 53 YANLIÍ ¥NANIÍLARI DÜZELTEL¥M! UYUÍTURUCU B¥LG¥ TEST¥ – CEVAP SAYFASI ∑ GRUBUN ADI _______________________________________________ SORU CEVAP 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 54 Aßa©ıdaki iki alıßtırma – Zararı Sıralama Alıßtırması ve Uyußturucu Gruplarıuyußturucular hakkında bilgi vermek ve katılanları konußmaya teßvik etmek için kullanılabilecek alıßtırmalara iyi bir örnektir. 10. ALIÍTIRMA ( 20 dakika) Zararı Sıralama Alıßtırması Ö©renci toplantı baßkanı: _________________________________ Amaç Katılanların uyußturucu kullanımı konusunda kendi de©er yargılarını, düßüncelerini ve tavırlarını incelemelerine ve baßkalarının, özellikle de©ißik nesillerden kißilerin, de©er yargılarını, düßüncelerini ve tutumlarını ö©renmelerine imkan vermek. Öneriler ∑ Verilen durum kartlarının hepsini kullanmanız gerekmez. Dilerseniz kendi kartlarınızı da yapabilirsiniz. ∑ Bu alıßtırma grubunuzun büyüklü©üne ba©lı olarak bir kaç ßekilde yapılabilir. Alıßtırma burada bütün katılanlardan olußan küçük bir grup alıßtırması olarak tarif edilmektedir ama bir kaç gönüllünün seyircilerin önünde bir sıra içine yerleßtirilmesi ßeklinde de yapılabilir. ∑ Sınıf içi alıßtırması olarak çok yararlıdır ve ö©rencilerin bu alıßtırmayı sunmadan önce bir provasını yapmaları çok önemlidir. ∑ Ö©renciler küçük gruplara baßkanlık yapabilir ama verilen bilgilerin do©rulu©unu kontrol etmek ve tartıßmaların idaresinde yardımcı olmak için bir ö©retmenin bulunması yararlı olur. ∑ Sekiz on kißilik bir grup idealdir. ∑ Bu alıßtırmada Verilen durumların ne ßekilde sıraya konuldu©undan ziyade, alıßtırma sırasında yapılacak tartıßmalar daha de©erlidir. Alıßtırmanın Tarifi Her bir kißiye en az bir durumu anlatan kart verilir (grubun büyüklü©üne, durum kartlarının sayısına ve süreye göre) ve bu durumu “en az zararlı’ olandan ‘ en çok zararlı’ olana do©ru yapılmıß bir sıra içinde uygun gördükleri bir yere yerleßtirmeleri istenir. Bu kißi yaptı©ı sıralamayı niçin o ßekilde yaptı©ını gruba açıklar. Bir kißi kartını yerleßtirdi©inde, gruptan her hangi bir kißi, geçerli bir neden göstermek ßartıyla sıralamada de©ißiklik yapabilir. Alıßtırmanın sonunda her bir grupta en tehlikeli görülen üç ßeyle, en az tehlikeli görülen üç ßeyi, di©er gruplarla karßılaßtırmak iyi bir kapanıß alıßtırması olabilir. Genellikle gruplarının seçimleri arasında çok yakın bir benzerlik oldu©u görülür. 55 10. ALIÍTIRMA (20 dakika) Íöyle bir Giriß Yapılabilir Merhaba. Benim adım……………………………. Íimdi sırada Zararlı Íeyleri Sıralama alıßtırmamız var. Her birinize bir kart verilecek ve bunu en az zararlı ile en zararlı arasındaki uygun gördü©ünüz bir sıraya yerleßtirmeniz istenecek. Sırayla elinizdeki karttaki durumu okuyacaksınız ve bunu nereye yerleßtirece©inize karar vereceksiniz. Bütün kartlar yerleßtirildikten sonra, geçerli bir sebep gösterebilen herkes kartların sıralamasını de©ißtirebilecektir. Gerekirse, grup liderleri gruplara ayrıldıktan sonra bu alıßtırmayı size tekrar anlatacaktır. Durumlar ALKOLLÜ ¥ÇK¥ ¥ÇMEKTE OLAN B¥R K¥Í¥N¥N SÜRDÜÆÜ ARACA B¥NMEK TOPLU ULAÍIM ARAÇLARINDA YASAL YAÍIN ALTINDAK¥ GENÇLER¥N ALKOLLÜ ¥ÇK¥ ¥ÇMES¥ HER GÜN SARHOÍ OLMAK B¥R K¥Í¥YE SÖYLEMEDEN HAÍH¥Í B¥SKÜV¥S¥ VERMEK ARKA BAHÇEN¥ZDE 5 KENEV¥R OTU YET¥ÍT¥RMEK 12 YAÍINDAK¥ KARDEÍ¥N¥Z¥N SPEED HAPINI DENEMES¥NE MÜSAADE ETMEK YASADIÍI B¥R UYUÍTURUCU MADDE KULLANIRKEN ¥ÆNEY¥ PAYLAÍMAK S¥N¥RLER¥N¥ SAK¥NLEÍT¥RMEK ¥Ç¥N S¥GARA ¥ÇMEK PART¥DE ESRAR ¥ÇMEK ANNE-BABANIZLA ALKOLLÜ ¥ÇECEK ¥ÇMEK 56 OKULDA ESRAR ¥ÇMEK B¥R PART¥ SIRASINDA BÜTÜN ARKADAÍLARINIZA SPEED HAPI VERMEK B¥R KADEH ÍARAP ¥ÇERKEN AYNI ZAMANDA 3 VALIUM HAPI ¥ÇMEK B¥R GECE KULÜBÜNDE EKSTAS¥ HAPI ¥ÇMEK EVDE YALNIZKEN LSD HAPI ¥ÇMEK B¥R ARKADAÍINIZIN ISRARI ÜZER¥NE H¥Ç B¥LMED¥Æ¥N¥Z B¥R HAP ¥ÇMEK DOLAPTAN BÜYÜK ANNEN¥Z¥N ¥LACINI ¥ÇMEK ¥LK DEFA KOKA¥N DENEMEK KASLARINIZI GEL¥ÍT¥RMEK ¥Ç¥N STERO¥D HAPLARI KULLANMAK HAM¥LEYKEN ERO¥N KULLANMAK DERS ÇALIÍIRKEN UYUMAMAK ¥Ç¥N NO-DOZ HAPI ¥ÇMEK 57 11. ALIÍTIRMA (20 dakika) Uyußturucu Grupları (Get Wise yayınının: ¥lkokul Sınıf Alıßtırmaları kısmından alınmıßtır) Ö©renci Toplantı Baßkanı: ________________________________ Amaçlar ∑ ∑ ∑ Çeßitli uyußturucu sınıflandırma ßekillerini incelemek. Uyußturucuların etkileri hakkındaki bilgilere açıklık getirmek. Ortama ve kißinin ßahsi durumuna göre bütün uyußturucu maddelerin zarar verme ihtimali oldu©unu önemle vurgulanmak. Öneriler ∑ Uyußturucular hakkında önemli bilgilere de©inildi©i için bu alıßtırmanın e©itim çalıßmaları sırasında kullanılması çok yararlı olur. Aynı gece yapmamanız önemli de©il. ∑ Grup içinde birbirlerine destek olmaları ve aralarındaki iletißimi teßvik etmek amacıyla ö©renciler ve anne-babalarını eßleßtirebilirsiniz. ∑ Bu alıßtırma ö©renciler önceden prova yapmıßsa daha iyi olur. ∑ Bu alıßtırmada konuyu bilen bir görevlinin alıßtırma sırasında destek olması gerekiyor. ∑ Uyußturucu etiketlerinde ilkokul çocukları ile yapılacak alıßtırma için de©ißiklikler yapılabilir. Alıßtırmanın Tarifi ∑ Toplantı baßkanı gruptan on dört kißi seçer ve her birini bir ö©renci ile ikißerli olarak gruplara böler. Her bir gruba bir uyußturcu etiketleri verir. (E©er grupta 14 kißi yoksa, toplantı baßkanı elindeki sayıya göre hareket eder ve uygun uyußturucu etiketlerini seçer.) ∑ Toplantı baßkanı içinde bulundu©u yeri üçe böler – odanın sol tarafı ‘evet’ diyenler, sa© tarafı ‘hayır’ diyenler, ve ortası da ‘kararsızlar’ için ayrılır. ∑ Toplantı baßkanı aßa©ıdaki görüßleri teker teker okur. Her bir görüßten sonra, katılan kißiler ‘evet’, ‘hayır’ veya ‘kararsız’ cevaplarından birini seçer ve odanın içinde o cevabın bulundu©u yere giderler. ∑ Toplantı baßkanı her bir cevaptan sonra, katılan kißilere niçin bu ßekilde bir cevap seçtiklerini açıklamalarını ister. ∑ Katılan kißiler açıklamalardan sonra fikirlerini de©ißtirip, geçerli bir neden olması koßuluyla, baßka bir cevabın bulundu©u kößeye geçebilirler. Alternatif Yöntem Uyußturucu etiketleri bütün katılanlara verilir ve alıßtırma aynı ßekilde yapılır. Bu durumda aynı etiket birden fazla kißide veya çiftte bulunabilir. Bu nedenle aynı etikete sahip oldukları halde de©ißik cevaplar veren kißiler arasında güzel bir tartıßma ortamı do©maktadır. Íöyle bir Giriß Yapabilirsiniz Bu alıßtırma uyußturucuların farklı ßekillerde sınıflandırılma ßekillerini incelemektedir. Bir uyußturucunun zararının kißiden kißiye nasıl de©ißebildi©ini ve uyußturucunun içildi©i ortama ba©lı oldu©unu göstermektedir. Bir görüß okundu©unda, siz ve eßiniz ne cevap verece©inizi konußun ve sonra da odanın içinde cevabınızın bulundu©u yere gidin. Odanın sol tarafı ‘evet’ diyenler, sa© tarafı ‘hayır’ diyenler ve, ortası da ‘kararsızlar’ için ayrılmıßtır. 58 11. ALIÍTIRMA (20 dakika) Görüßler 1. E©er elinizdeki uyußturucunun: 2. (a) bir ilaç oldu©unu düßünüyorsanız, odanın soluna gidiniz (b) keyif almak için içildi©ini düßünüyorsanız, odanın sa©ına gidiniz. E©er elinizdeki uyußturucunun: 3. (a) yasal bir madde oldu©unu düßünüyorsanız, odanın soluna gidiniz (b) yasadıßı oldu©unu düßünüyorsanız, odanın sa©ına gidiniz. E©er elinizdeki uyußturucunun: 4. (a) reçetesiz alınabildi©ini düßünüyorsanız, odanın soluna gidiniz (b) reçeteli alınabildi©ini düßünüyorsanız, odanın sa©ına gidiniz. E©er elinizdeki uyußturucunun: 5. (a) stres ve sorunları hafifletmek için kullanıldı©ını düßünüyorsanız, odanın soluna gidiniz (b) stres ve sorunları hafifletmek için kullanılmadı©ını düßünüyorsanız, odanın sa©ına gidiniz. E©er elinizdeki uyußturucunun: (a) zararlı olabilece©ini düßünüyorsanız, odanın soluna gidiniz (b) zararlı olmayaca©ını düßünüyorsanız, odanın sa©ına gidiniz. Ö©renci Toplantı Baßkanının Görüßleri Her bir görüßü okuduktan sonra, katılan kißilere ßu soruyu sorun: Niçin odanın o tarafına geçtiniz? veya Niçin kartınızı buraya koydunuz? Tartıßmadan sonra katılan kißilere ßu soruyu sorunuz: Di©er görüßleri duydunuz. Yerini de©ißtirmek isteyen var mı? veya Yerini de©ißtirmemiz gereken kart var mı? Her seferinde sadece bir kaç kißiye sorun. Unutmayın! Fikirler kißilerin ßahsi görüßlerine ve yaßadıkları olaylara göre de©ißmektedir. Alıßtırmayı bitirirken, sözünüzü ßöyle tamamlayabilirsiniz: bu alıßtırma uyußturucuların insanlar üzerinde hem yararlı hem de zararlı etkileri oldu©unu göstermektedir. Bütün uyußturucuların nasıl ve kim tarafından kullanıldıklarına ba©lı olarak zararlı olma ihtimali vardır. 59 11. ALIÍTIRMA (20 dakika) UYUÍTURUCU ET¥KETLER¥ ERO¥N METADON ESRAR KAHVE PANADOL Ç¥KOLATA ÍAMPANYA VENTOLIN EKSTAS¥ ANT¥B¥YOT¥K KOKA¥N STERO¥DLER (DOPING HAPLARI) S¥GARA LSD 60