Linux
Transkript
Linux
Herkese Merhaba Çok kısa bir zaman zarfında ikinci sayımızı da çıkarttığımız için gerçekten çok mutluyuz. Bundan 1.5 ay önce, 1 Nisan 2005 tarihinde e-Lapis dergimizin ilk sayısını duyurmuştuk. Nasıl yaparız, becerirmiyiz, acaba olacak mı gibi sorular kafamızda dolanırken, bu 2. sayımızı çıkartığımız 19 Mayıs tarihine gelinceye kadar birçok şey öğrendiğimizin farkına vardık : Başarmak için ilk önce amacı belirlemek ve sonrada icraata geçmek. Bu sayıda aramıza yeni arkadaşlarımız hem de genç arkadaşlarımız var. Taze kanın da verdiği etki ile olsa gerek, her 2 veya 3 ayda çıkartmayı planladığımız dergimizi 1.5 ay gibi kısa bir zaman içinde hazırlayabildik. Gerçekten sıkı bir çalışma ve güzel bir ekip oluşturulursa aylık olarak dergiyi çıkartmak bile mümkün. Tabii bu yolda bize en büyük desteği sağlayacak olan okuyuculardan gelecek olan manevi destek de çok önemli. Bu sayımızda da gerçekten dolu dolu bir dergi çıkartmaya çalıştık. Biraz uzun olmasına rağmen, bu sayımızı da beğenerek okuyacağınızı ümit ediyorum. SVCD film dosyalarının oluşturulmasından, Gdesklets ile çevrenizdeki bir çok insanı kıskandıracak masaüstlerine sahip olabilmeniz için yolların anlatılmasına kadar, konu dağılımı geniş bir yelpazede oldu. Derginin, gönüllü bir hareket olması ve büyük gayretlerle normal işlerimizden arta kalan zamanlarımızda hazırlandığından dolayı, Linux dünyasındaki gelişmeleri anı anına takip edemiyoruz. Ayrıca Dünya çapında olan gelişmelerden hepi- mizin belli oranlarda haberi oluyorsa da yerel düzeydeki çabalardan haberdar olamıyoruz. Bu konuda açığımızı kapatacak ve yazıları ile bizi destekleyebilecek herkese kapımızın açık olduğunu tekrar hatırlatmak istiyorum. Haberlerin haricinde, kendiniz de bize yazılarınız ile destek verebilirsiniz. Herhangi bir konu kısıtlaması olmaksızın Linux ile alakalı her türlü yazınızı iletisim@e-lapis.org posta adresine atabilirsiniz. En kısa zamanda size yanıt verilecektir. Diğer yandan dergimize ait bir sitenin tasarım çalışmaları devam ediyor. Ümit ediyorum ki bu yazıları okuduğunuz sırada dergimizin yeni sitesi de açılmış olur. Sitenin ve derginin geçen 1.5 aylık istatistikleri hakkında birkaç şey söylemek gerekirse; yaklaşık 5000 kişi tarafından ziyaret edilen siteden dergi, yaklaşık 3500 defa PDF formatında indirilmiş. Ziyaretçi defterine ise 50'ye yakın arkadaşımız düşüncelerini yazmış. Bu rakamlar bizim açımızdan, daha işin çok başında olduğumuzu da düşünürsek, oldukça başarılı Derginin her satırında emeği olan bütün e-Lapis gönüllülerine, işten ve okuldan arta kalan boş zamanlarında dergi çıkartılmasına destek verenlere, sonsuz teşekkürlerimi sunuyorum. İsteyince ve azmedince yapamayacağımız hiçbir şey yok. Diğer sayımızla, sizlerin karşısına daha kısa bir süre içerisinde çıkmak dileğiyle.. e-lapis Dergisi Gönüllüleri e-lapis Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi www.e-lapis.org iletisim@e-lapis.org Ýçindekiler Haberler.......................................................................................4 Ubuntu Hakkýnda.........................................................................8 Lale: Ayýn Programý.......................................................................9 Çocuklar Ýçin Linux....................................................................12 Basit Bir Linux Kurulum Teorisi.................................................15 Cedega ve Oyunlar......................................................................17 Samba Dansý...............................................................................20 Açýk Kaynak Kod Bildirgesi.........................................................24 “Multi User” Sistem Olarak Linux...............................................26 Dosya Eriþim Haklarý..................................................................29 OpenOffice.org'a Bakýþ...............................................................37 Firefox: Sonsuz Esneklik.............................................................42 Firefox Ýle Tv Seyretme Keyfi......................................................45 Thunderbird Ýle Ýmzanýzý Atýn.....................................................47 Sýfýrdan Linux (LFS)....................................................................49 Pine: Nostaljik Bir Postacý...........................................................52 Devir Tasarruf Devri: Deltup......................................................57 Gdesklets: Kýskandýracak Masaüstleri.........................................59 gIFT Paylaþým Programý..............................................................63 Çoklu Ortam Terimleri................................................................65 AVI’den SVCD’ye Dönüþüm Yapalým............................................68 VCD Kopyalama..........................................................................71 Gimp Ýle Resim Düzenleme (2.Bölüm)........................................73 GTK Ýle Programlama (2.Bölüm)................................................81 Ayýn Programlarý.........................................................................84 Ziyaretçi Defteri..........................................................................87 Seyyah Dede’nin Defterinden......................................................89 Bu e-dergi Lapis Ekibi tarafından hazırlanmış olup, CC lisansı [www.creativecommons.org] altında kopyalayabilir, türevlerini oluşturabilir ve hatta ticari olarak bile kullanabilirsiniz. Fakat asıl kaynağı göstermek ve oluşturduğunuz sürümü de CC lisansı yapmak zorundasınız. Lisansın orjinal metnine http://creativecommons.org/licenses/by-sa/2.0/legalcode adresinden ulaşabilirsiniz Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi Þ e n l i k Linux Kullanıcıları Derneği'nin her yıl düzenlediği Linux ve Özgür Yazılım Şenliği bu yıl da 19-22 Mayıs 2005 tarihleri arasında Ankara Milli Kütüphane Konferans Salonları'nda gerçekleşecek; açılış töreni 19 Mayıs 2005 tarihinde saat 9:30'da yapılacaktır. Özgür yazılım dünyasının göz bebeği Linux' un yaygınlaşması amacıyla ilki 2002 yılında düzenlenen ve dördüncüsü bu yıl Ankara'da gerçekleşecek Linux ve Özgür Yazılım Şenliği, Türkiye'deki özgür yazılımcıların buluşma ve kaynaşmasını sağlayan en büyük etkinlik olma özelliğini taşıyor. 4. Linux ve Özgür Yazılım Şenliği, Türkiye'deki bireysel ve kurumsal kullanıcıları bir araya getirmeyi amaçlarken, yeni kullanıcıların da Linux ile tanışmalarını ve özgür yazılım dünyasındaki son gelişmelerden haberdar olmalarını sağlayacaktır. Şenlikte çeşitli konularda üç paralel salonda yapılacak teknik seminerlerin yanısıra, "Yılın Penguenleri Ödülleri", ayaküstü sohbetler, farklı Linux dağıtımlarının kurulumları, oyun turnuvaları, Internet Cafe'de Linux'la tanışabilme, katılan firmaların yetkilileriyle birebir görüşme fırsatları ve daha birçok etkinlik ziyaretçilere sunulacak. Şenliğimize katılım ücretsiz ve herkese açıktır. Gelişmeleri takip etmek ve detaylı bilgi edinmek için şenlik web sitesini (http://senlik.linux.org.tr) inceleyebilirsiniz. Yüzlerce gönüllü penguen sayesinde bu yıl dördüncüsünü gerçekleştireceğimiz Linux ve Özgür Yazılım Şenliği'ne değerli katılımlarınızla bizlere manevi destek vermiş olacaksınız. 4 e-Lapis Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi Süper beyinli “Crashtest” bigisayarlarý H a b e r l e r “Volvo Car Corporation” firması amerikan bilgisayar devi IBM firmasıyla yeni bir anlaşma yaptı. Buna göre “Super Computer” adı verilen “crash test” bilgisayarlarının üretimini yine IBM üstlenecek. IBM firması yaptığı açıklamada, bu projede hem donanımı, hem de gerekli olan servisi bizzat sunacağını belirtti. Volvo firması, sipariş verdiği süper bilgisayarları kritik kaza testlerini simule etmek için kullanacak. 150 adetten fazla alınacak olan, Opteron(AMD) tabanlı ve "eServer 325[1]" ismindeki süper bilgisayarlarda kullanılan işletim sistemi ise linux olacak. Bilindiği gibi, Volvo firması 2002 yılından beri IBM tarafın- dan üretilen Linux zincir ağını (cluster) kullanıyor. Volvo, yeni süper bilgisayarlarını sistemine entegre ederek otomobil endüstrisinde bu alandaki en güçlü firma olmayı planlıyor. [1] Eserver 325 http://www-1.ibm.com/servers/eserver/opteron/325/ Volvo http://www.volvo.com/ Dünyanýn en küçük Linux bilgisayarý Picotux 100 adı verilen ve Almanyadaki Kleinhenz Firması tarafından üretilen Linux bilgisayarının bir ünvanı var: Dünyanın en kücük bilgisayarı. 35x19x19 mm ölçüleri ile bir Ethernet kartına takılan RJ45 jack'inin ebatlarından biraz daha büyük. Özellikleri kısaca şöyle: *** Sistemde 55 Mhz'lik bir ARM7-CPU (Netsilicon NS7520) kullanılmış. *** 2MB flash hafıza, 8MB SDRAM mevcut. *** Ethernet girişi ve serial bağlantı girişleri var. *** 3.3 volt ile çalıştığı için elektrik harcama oranı 250mA civarında. *** İşletim sistemi olarak Busybox 1.0 kullanılmış (www.busybox.net) *** Kernel sürümü 2.4.27 5 e-Lapis *** Ağırlığı 18 gram *** -40°C ve 85°C sıcaklıklarında çalışabiliyor. Bu özelliklerde bir bilgisayarı nerede kullanabileceğinize sizin kendiniz karar vermeniz gerekli ama 99$ a hem System picotux100 ve Modul picotux100 ile birlikte satın alabilirsiniz. http://www.picotux.com Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi FLISOL: Dünyanýn En kapsamlý Linux Kurulum Partisi Yapýldý 2 Nisan 2005 tarihinde, 13 latin amerika ülkesindeki binlerce şehirde aynı anda Linux ve BSD kurulum partileri düzenlendi. FLISOL ( Festival Latinoamericano de Instalación de Software Libre ) olarak adlandırılan festival, aynı anda yapılan en büyük Linux ve BSD kurulum partisi olma rekonu da eline geçirdi. Partinin, organizatörler ve katılımcılar açısından da oldukça eğlenceli ve başarılı geçtiği ifade edildi. H a b e r l e r Parti esnasında, ispanyolca ve portekizce dillerinde, ağırlıklı olarak Linux kurulumları anlatıldı. Bolivya'nın başkenti “La Paz” kentinde 25 kişi tarafından farklı Linux sürümlerinin kurulumları gösterildi, mevcut Linux yazılımları tanıtıldı ve diğer işletim sistemleri ile olan entegresyonları hakkında senoryolar uygulandı. Peru'nun başkenti “Lima” şehrindeki San Martin üniversitesinde ise 33 kurulum[1] vardı. Üniversitede ağırlıklı olarak mühendislik dalları mevcut olduğu için, anlatılan ve tartışılan konularda Blender ve Open Office ağırlıklıydı. En çok ilgi toplayan şehirler ise, Manta (Ekvator) ve Medellin (Kolombiya) oldu. Yapılan istatistiklere göre[2] 5000 den fazla ziyaretçi katıldı (Meksika, Venezuella ve Brezilya hariç). Brezilyada en büyük ilgiyi Batalhão oyunu ve devlet tarafında desteklenen ve finanse edilen JogosBR[3] projesi çekti. Meksida ise 2 büyük Linux okul projesi festivale ağırlığını koydu. Ayrıca verilmeye başlanan Python kursları hakkında tanıtımlarda yapıldı. Partinin fotoğraflarını bu[4] adresten bulabilirsiniz. Darısı bizim başımıza. Türkiye'deki bütün illerimizde aynı anda yapacağımız Linux kurulum partilerini umarım yakın bir zamanda görmeye başlarız. Bağlantılar [1] http://peru.flisol.org [2] http://installfest.info/stats [3] http://www.jogosbr.org.br [4] http://installfest.info/fotos 6 e-Lapis Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi Linux World Expo için “Call for Papers” 15-17 Kasım 2005 tarihlerinde Almanya'nın Franfurt şehrinde, bu sene altıncısı düzenlenecek olan Linux World Expo, 160 katılımcı firma ve 15.000 civarında uzman ile Avrupa'nın en büyük bilişim organizasyonlarından birisi olacak. H a b e r l e r Organizatörlerin program listesine göre bu fuar, daha çok profesyonellere, işletme yöneticilerine, sistem yöneticilerine, yazılım geliştiricilerine, güvenlik yöneticilerine ve farklı dallardaki farklı işletmelere yönelik olarak yapılacak. Eğer katılmak istiyorsanız, 15 Ekim tarihine kadar ücretsiz kayıt yaptırabilirsiniz. http://www.linuxworldexpo.de/linux_messe.php?lang=en Gimp + PhotoShop = GIMPshop Photoshop kullandıktan sonra GIMP'in menülerine alışamadınız mı? GIMP'te yeteri kadar verimli olamadığınızı mı düşünüyorsunuz? O zaman yalnız değilsiniz. Fakat bu sefer karşımızdaki GIMP fanatiği, bu konuya kesin bir çözüm getirmiş : GIMPshop. GIMPshop , GIMP'in PS menülerine sahip sürümü. GIMP 2.2.4 tabanlı olup Mac üzerinde Scott Moschella tarafından hazırlanan bu programın Linux ve Windows sürümleri de mevcut. Her PS fonksiyonunun birebir eşi olmasa da benzer fonksiyonlar , aynı menü yollarında , PS ile aynı isimde bulunuyor. İlginç bir özellik olarak, programın Mac sürümü tek başına bir USB sürücüden de çalışabiliyor , yani kendi GIMP'inizi yanınızda taşıyabilirsiniz. Hayatında en az bir kere PS kullanmış ama şu an GIMP kullanan herkesin mutlaka denemesi gereken bir program. Ekran görüntülerini ve indirme adreslerini http://codemills.com/blog/?p=4 ve http://plasticbugs.com/index.php?p=241 sitelerinde bulabilirsiniz 7 e-Lapis Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi Daðbaþýný Ubuntu Almýþ U zun bir geçmişi olmamasına rağmen, birçok Linux kullanıcısının gönlünde taht kuran ve sempati toplayan bir Linux sürümü ubuntu. Ubuntuyu en çok sevilenler arasına sokan en büyük neden, proje yöneticilerinin uyguladıkları doğru politikayıda göz ardı etmemek gerek. Dünyanın her tarafına dağıttıkları ücretsiz Ubuntu CD'leri ile herkesin Ubuntu ile tanışmasını sağladılar. u b u n t u Ubuntu Türkiye’de ve birçok ülkede yayınlanan birçok dergide dağıtılan CD'lerin başında geliyor. Tabi Ubuntu projesinin sevilmesinin diğer bir nedenide, sitelerindeki destek (Support) sayfaları. Bu sayfalarda Ubuntu Linux kullanımını kolaylaştıracak birçok detaylı bilgi ve ipucu bulmak mümkün (Türkçe belgeleride mevcuttur [3]). Ubuntu geliştiricilerini uyguladıkları açıklık politikasını da unutmamak gerek. Diğer birçok Linux dağıtımları haftalar sonra ISO indirme izni verirlerken, Ubuntu da ise nerdeyse her gün farklı bir ISO görüntüsü indirilmeye sunuluyor. Bu sayede birçok paket güncellenmiş olarak geliyor.. Ubuntuyu sadece uyguladıkları politika ve felsefesi yönünden sevmek tabiki yanlış olur. Teknik olarak baktığımızda da en güncel paketlerin LiveCD lerde hazırlandığı görürsünüz. 8 e-Lapis Stable sürümler her 6 ayda bir defa çıkıyor olmasına rağmen, farklı aralıklarla çıkan aday adayı niteliğindeki sürümlerde de birçok yeni ürün ve paket test edilmekte ve olası hatalar anında düzeltilmektedir. Ubuntunun diğer bir özelliğide SuSE, Mandrake veya Red Hat gibi sürümlerde olduğu gibi, öntanımlı kurulumda fazla paket kurmamaya ve aynı türlerdeki paketlerin sadece bir tanesinde seçilmesine özen göstermesidir. Uzun süre Gnome destekli gelen Ubuntu, son zamanlarda KDE'ye olan isteği görmüş ve Kubuntu projesi ile kendini geliştirmeye ve kullanıcılara bir alternatif daha sunmaya başlamıştır. Ubuntu projesinin arkasındaki destekcilerin Conancial firması[1] ve 22 yaşında iken kurduğu IT-Businnes firması ile milyarder olan Mark Shuttleworth'u [2] olduğunu da unutmamak gerek. Ubuntu Linux'un yaygınlaştırılmasına yardımcı olmak isteyen herkes, “ShipIt [4]” programı sayesinde, ücretsiz ve hatta evine kadar posta ile gönderilmiş olarak Ubuntu CD'lerine sahip olabilir. Bağlantılar [1] http://www.canonical.com/ [2] http://www.markshuttleworth.com [3] http://cs.bilgi.edu.tr/~cgunduz/ Ubuntu_Rehberi.html [4] http://shipit.ubuntulinux.org/ Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi Lale Türkçe-Ýngilizce Sözlük A y ý n P r o g r a m ý 9 e-Lapis L âle'yi tanımlamak için hep kullandığım giriş cümlesi biraz karışık olmuş sanırım. Birine söyleyince "yani ?" anlamındaki bakışları "sözlük, sözlük" diye yanıtlamak zorunda kalıyorum. Ama bu geçiştirme içimi cız ettiriyor doğrusu. Çünkü Lâle gerçekten daha fazlasını yapabiliyor. Lâle bir ihtiyaçlar dizisini gidermek üzere tasarlandı. Bilgisayar başında çalışan bir insanın aradığı bilgiye en dolaysız ve hızlı şekilde ulaşması gerektiğine inanıyorum. Bu olurken de dikkat dağılmamalı, yapılan asıl iş unutulmamalı, gereksiz pencereler, fare işlemleri olmamalı... İşte Lâle bu ihtiyaçları büyük ölçüde sağlayabiliyor. Örneğin şu anda araç çubuğundaki Lâle simgesine tıklayıp çalıştırmam, anlamını bil- mediğim kelimeyi yazmam, anında görünen açıklamayı okumam ve uygulamayı kapatmam 5 saniye civarında tutuyor. Ekranda az yer kaplıyor, basit bir menü koyacağım diye koca bir satırı iptal etmiyor. İstediğim boyda, istediğim yerde duruyor, kapatıp açtığımda aynı yerde buluyorum. Yazı tiplerini keyfime göre değiştirebiliyorum. Bilgisayar başında çalışan insan yalnızca sözlüğe ihtiyaç duymaz. Dizinlere de ihtiyaç duyar. Örneğin imla kılavuzu, adres defteri... Resimlere de ihtiyaç duyar, örneğin harita, takvim, yonga bacak dizilimleri... Lâle bu tür bilgilere hızlıca ulaşmanızı olanaklı kılıyor. Kişilerin kendi özgün içeriklerini Lâle ile kullanabilmeleri de mümkün. Hazırlanan ham bilgi kütükleri hem komut satırından, hem de kullanıcı arayüzünden derlenerek kullanılabiliyor. Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi A y ý n Uygulamaya tümleşik metin düzenleyicisi metinler üzerinde imleç yardımıyla sözlük taramasını mümkün kılıyor. Yani yüklediğiniz bir metnin üzerinde fare imlecini gezdirdiğinizde imleç altındaki kelime, sözlükte aranıp gösteriliyor. Yine bu metin düzenleyicisi sayesinde bilgilerinizi şifreli olarak saklayabiliyor ve çeşitli nedenlerden ötürü karman çorman olmuş Türkçe karakterleri düzeltebiliyorsunuz. Lâle'nin tüm özellikleri internet sitesinden(bağ veren altın bulsun) ya da uygulamanın içindeki yardımdan öğrenilebilir. Kurulum ve Derleme P r o g r a m ý Lâle özel bir kurulum gerektirmiyor. Derlenmişleri sıkıştırılmış bir dizin paketi olarak sunuluyor. Bu dizini herhangi bir yere açıp, çalıştırılabilir dosyayı başlatmak yeterli. İçerik kütükleri ve uygulama ayarları kütüğü yine aynı dizin altında bulunuyor. Birkaç Linux'çu arkadaş RPM ve DEB paketlerini hazırladılar, onlara da buradan tekrar teşekkür ediyorum. Hazır Linux derlenmişi dağıtmak aslında iyi bir yöntem değil, ancak özellikle yeni başlayanların hevesini kırmamak için bu yol tercih edildi. Ne yazık ki dağıtımdaki Linux derlenmişi artık oldukça eskidi ve her sistemde çalışmayabiliyor. Böyle bir durumda kaynak kodlarından derlenmesi gerekiyor. Derleme işlemi oldukça basit, çünkü kullanılan dış kütüphaneler de kaynakların içinde geliyor. Fi tarihinden bir gcc kullanmıyorsanız ve de xlib beklenen yerde ise derlemede bir so- 10 e-Lapis run çıkmıyor. Ayrıntılar kaynak paketindeki “lale_derleme.txt” adlı kütükte bulunabilir. Geliştirme Lâle ilk ortaya çıktığında tek bir işletim sisteminde çalışıyordu. Ancak hedefi, en fazla sayıda kullanıcıya ulaşmak olduğu için açık kaynak kodlu ve çok işletim sistem destekli bir yapıya geçildi. Uygulamanın asıl işi yapan kısımları saf C/C++ kodundan oluşuyor. Bu parçalar zaten her ortamda kolayca derlenebiliyordu. Asıl büyük düğüm (her zaman olduğu gibi) kullanıcı arayüzündeydi. Zamanın şartları içinde WxWindows(artık WxWidgets), FLTK, Qt, ve Fox Toolkit kütüphaneleri aday olarak seçildi. Türkçe harf desteği, ve başka bazı ölçütlerle yaptığım denemeler Fox Toolkit'te karar kılmama sebep oldu. Kısaca tanıtmak gerekirse Fox, OWL(toprağı bol olsun) ve MFC(ölemedi hala) ile aynı aileye dahil sayılabilecek bir arayüz kütüphanesi. Arayüzü görsel bir düzenleyici olmadan kaynak kodu ile tasarlamaya alışıksanız tam size göre. Sağladığı yararlar olarak zengin denetim kümesi, kendiliğinden boyutlanabilme, OpenGL desteği, imge okuma/yazma/gösterme desteği, işletim sisteminden bağımsız kütük işlemleri gibi pek çok özellik sayılabilir. Ayrıca bütün denetimler sıfırdan yazıldığı için, arayüz değişik ortamlarda aynı görünüme sahip oluyor. Uygun zamanda MFC'ye rakip olarak ortaya çıksa doğrudan galip gelirdi. Gelgelelim kullanıcı kitlesinin az olması, geliştirme ekibinin bir kişi etrafında dön- Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi mesi, zayıf belgeleme, insana 'acaba?' dedirtiyor. Yine de bir kez alıştınız mı, küçük ve orta ölçekli çalışmalar için çok uygun. Fox'la altyapı kurulduktan sonra Windows için MingW, Linux için gcc ile derlenebilen ortak bir kaynak çatısı oluştu. A y ý n P r o g r a m ý Uygulamanın gösterdiği içerikler temel olarak metinsel ve imgesel veri kümeleri halinde bulunuyordu. Hem içeriğin daha az yer tutmasını sağlamak, hem de yükleme hızını artırmak amacıyla bu veri kümeleri zlib kullanılarak sıkıştırıldı. Bu sayede içeriğin kolayca çalınması da engellenmiş oldu. İmgesel verilerin okunması için de pnglib tercih edildi. Tasarım sürecinde bir başka etken de kelime arama hızıydı. İlke olarak kullanıcının yazma hızına yetişebilen bir arama tekniği kullanmak gerekiyordu. Yapılan denemeler çok büyük olmayan veri kümelerinde (yuvarlak hesap : 50 binden az girişli) yalnızca ilk harflere göre hazırlanan bir erişim dizgesinin yeterli olduğunu ortaya koydu. Diğer bir deyişle veri kümesinde girilen kelimenin ilk harfinin bulunduğu noktaya doğrudan atlanıyor, sonra kelime eşleninceye kadar tek tek taranıyor. Günümüz işlemcileriyle, verimli bir şekilde yazılmış C kodu biraraya geldiğinde eskiden 'bu iş veritabansız olmaz' denilen şeyler de artık gerçeklenebiliyor. Durum Kullanıcılardan gelen geribesleme sıfıra yaklaştığı için uygulamanın yeterince kararlı ve tatmin edici olduğu inancındayım. Bildiğim birkaç ufak tefek sorun da, belki diğer bir sürümle düzeltilir. Lâle kendine seçtiği 'başvuru kullanımı' hedefini bir ölçüde tutturdu denilebilir. Ancak kişilerin içeriklerini sunma aracı olarak tam anlamıyla sınıfta kaldı. Babylon için hazırlanmış sözlüklere baktığımda ancak 'keşke' diyebiliyorum. Hele hele kendi öz varlığımız olan Türkçe sözlüğün açık kaynakla ortalıkta bulunamaması sinirlerimi geriyor. "Şu içeriklerin açık halini yollasana." diyen çok sayıda e-posta almama rağmen bugüne kadar kimse "Neden Lâle adını seçtin?" diye sormadı. Açıklayarak bağlayayım : Anadolu topraklarında hayat bulmuş lâlenin farkına varan Hollandalılar, bugün çiçek sektöründen yılda bir milyar dolara yakın para kazanıyorlar. Yitirdiğimiz çok sayıda değerden birinin adıdır Lâle. eksicik eksicik@yahoo.com http://www.uludag.org.tr/ 11 e-Lapis Ç o c u k l a r Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi Çocuklar ve Linux H i ç i n L i n u x 12 e-Lapis em gelişen teknolojinin getirdiği yeniklikler, hem de zamane çocuklarının büyümüşte küçülmüş halleri, onlara teknolojinin insanoğlunun gereklerine uygun yardımcı alet ve edavatın yapılması ya da üretilmesi için gerekli bilgi ve yetenek olduğunu hatırlatmamızı gerektiriyor. Teknolojinin kuşkusuz en önemli getirisi bilgisayarlar olmuştur. Her ebeveyin çocuğunun bilgisayar bilmesini ve kullanmasını ister. Bu sayede çocuğunun eğitim kurumlarında geliştiremedikleri yeteneklerini geliştirmeleri için imkan tanımaktadırlar. İşte bu istek bir soruyu da akıllara getiriyor; “Nasıl?" Nasıl ve hangi şartlar altında çocuklarımız bilgisayarı öğrenecekler? Fikri mülkiyet haklarının açık kaynak kodlu lisanslar ile korunması ile ortaya çıkan yazılımların eğitimde kullanılabilmesi, öncelikle bilgisayar öğrenmenin şirketlere bağlı kalarak ve kapalı kaynak kodlu yazılımlar ile sınırlı olmadığını anlamaktan ve anlatabilmekten geçer. En iyi öğreti, bir öğrenciyi bilgi teknolojileri alanında ilerletmek amacıyla geniş bir uygulama yazılım gamında eğitilmesi gerekmektedir. Linux ve açık kaynak kod teknolojileri, bu çer- çevede en iyi eğitim ve öğretimin geliştirilmesinde öncü bir rol oynayabilir. Evde ve/veya eğitim kurumlarında kullanılabilen Linux ve açık kaynak kod teknolojileri hem düşük maliyetli hem de eğlendirerek öğrettikleri için çocukların sıkılmadan bilgilenmesi sağlanmış olur. Linux yazılımlarının bakış açıları ticari kaygıdan çok kullanıcı istekleridir. Bu doğrultuda hazırlanmış bir çok eğitim içerikli özgür yazılım bulmak mümkün. Şimdi de bu yazılımlardan bir kaçını inceleyelim. Ç o c u k l a r Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi i ç i n L i n u x 13 e-Lapis Tux Paint http://www.newbreedsoftware.com/ tuxpaint/ Basit çizim ve resim yapmada kullanılan Tux Paint, 3 ve üzeri yaştaki çocuklar için tavsiye edilmektedir. Programın görünümü, çocuklar için ayrıca bir eğlence kaynağı oluşturmaktadır. Tux Paint sayesinde çocuklar doğru çizgilerini, boyamayı, kalıplar yapmayı, renkleri tanımayı ve şekiller oluşturmayı öğrenebilirler. eğlenmelerini sağlamayı amaçlıyor. Oyun içinde birbirinden farklı 9 bölüm ve 26 seviye bulunan Super Tux'da oyuncu, bir pengueni canlandırıyor. Penguenimizi kutuplarda bir çok aşamalardan geçirmeye ve “zararsız” düşmanlardan korumaya çalışıyorsunuz, bu sayede sağsağlim evine gidebilsin. KTuberling – Patates Adam http://www.kde.org/kdegames/ Bir çok anne-baba için tanıdık bir oyun olan KTuberling, "Patates Adam" oyununun bilgisayara aktarılmış halidir. Özellikle 3 ve üzeri yaş ortalaması için uygun olan bu oyun sayesinde insan yüzündeki uzuvları ve bazı aksesuarları tanıma da kolaylık sağlamaktadır. Damga bölümü sayesinde ise nesne tanıma ve öğrenme becerileri gelişir. Super Tux http://super-tux.sourceforge.net/ Oyun ve sinema dünyasından tanıdığımız Super Mario Brothers'ın Linux ve penguenli sürümü olarak karşımıza çıkan Super Tux, çocukların (ve çocuk kalanların) eğitim ve öğretimden arta kalan vakitlerinde doyasıya Frozen Bubble http://www.frozen-bubble.org/ Çocuklar kadar büyükler tarafından da oldukça beğenilen ve hatta adına turnuvalar düzenlenen Fruzen-Bubble'da amaç, aynı üç renki birleştirmek ve düşürmek. Ne kadar çok taş düşürürseniz o kadar başarılısınız demek. Bir bölümde tüm taşlar düştüğündeyse yeni bir bölüme geçiliyor. Oyun toplam yüz bölümden oluşuyor. Frozen bubble'ı dilerseniz tek dilerseniz iki oyuncu olarak Ç o c u k l a r Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi Oyundaki amaçınız aşağıdaki çubuk yardımıyla topun aşağıya düşmesini önlemek ve bu sırada topun kutucuklara çarparak kutucukların yok olmasını sağlamak. Bazı kutucuklardan ödül çeşitli hediyelerde çıkmaktadır. oynayabilirsiniz veya “Level Editor” seçeneği ile kendi özel bölümünüzü oluşturabilir ve bu bölüm üzerinden oyunlar oynayabilirsiniz, seçim sizin. Pingus http://pingus.seul.org/ Super Tux benzeri bir oyun olan Pingus, "Lemmings" oyununun özgür yazılım halidir. Penguenlerin kazı yapması, uçması, köprü kurması, patlaması ve komik hareketleri oyunu ol- i ç i n L i n u x dukça zevkli kılmaktadır.Başlı başıGörkem Çetin – na bir strateji oyunu olduğu için 10 Eğitimde Linux yaş ve üstü çocuklar tarafından rahatça oynanabilir. Doruk Fişek, LBreakout2 Fatih Özavcı – http://lgames.sourceforge.net/ Çocuk Eğitiminde Linux 14 e-Lapis FreeDuc http://www.ofset.org/freeduc-cd CD'den çalışan bir GNU/Linux dağıtımı olan FreeDuc, yukarıda bahsettiğimiz tüm oyunları ve daha da fazlasını tek bir CD'de bulundurma özelliğine sahiptir. Dağıtımın ilk amacı, eğitim amaçlı yazılımları bir araya getirmektir, ayrıca CD üzerinden çalışması sayesinde bilgisayarınıza kurulum gerektirmeden istediğiniz oyunu oynayıp CD'yi tekrar çıkartabilirsiniz. Bilgisayarınıza herhangi bir veri kaydetmez ve zarar vermez. Kaynaklar Arda Çetin Özellikle fare kullanımı konusunda ciddi pratik imkanı sunmaktadır. Asıl adı "Arkanoid" olarak bilinen LBreakout2, özellikle ikinci sürümüyle 3D grafikleri ve efektleriyle oyunu oldukça keyifli kılmaktadır. Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi Basit Bir Linux Kurulum Teorisi G ünümüzdeki Linux kurulum CD’leri ile makinemize Linux kurmak çok zor değil. Linux kurulumu sırasındaki en büyük sorun ve yeni kullanıcıların en çok sordukları soru, Linux'u nereye kuracakları. Aslında sorunun cevabı çok basit. Öncelikle Linux'u kurabilmek için kendisine FAT veya NTFS sisteminden farklı bir bölüm ayırmamız lazım. Bu aşamada şunun bilinmesi gerekir; Linux'u tek başına mı yoksa Windows ile beraber mi kullanacağız? Her iki durumda da karşılaşacağımız problemler ve yapmamız gerekenler biraz fark edecektir. T e o r i Linux'u Tek Başına Kurmak ve Kullanmak Elimizde temiz bir sabit disk (FAT olduğu düşünülen) olduğunu varsayalım (yedeklerinin alınmış). Bu diskimizin bir bölümünü Linux için ayarlamış ya da en azından boşaltmış olmalıyız. Bu işlemi bir kaç farklı yoldan yapabiliriz. Ancak şu durumda başka bir işletim sistemi düşünülmediği için bunu yapmanın en iyi yolu Linux CD’sini kullanmaktır. Linux, kurulum CD’sini taktığınızda sizden gerekli onayı alacak ve kuruluma geçecektir. Kurulum aşaması her Linux dağıtımında farklılık gösterdiğinden burada açıklanmayacak. Burada size diskinize Linux’un nasıl kurulması gerektiği sorulacaktır. Seçmeniz gereken şık tüm bölümleriı silip kendisini kurmasıdır. Bundan sonrasını Linux kendisi ayarlayacaktır. Linux bölümlemesini otomatik olarak yaptırmanız daha iyi olacaktır. Yeni başlayanlar elle bölümlemede zorluk çekebilirler. Görüldüğü gibi başka bir işletim sisteminin yanına değil de kendi başına kurulan Linux pek de problem çıkartmıyor. Linux'u Başka Bir İşletim Sisteminin Yanına Kurmak ve Kullanmak Buradaki alınacak en büyük önlem, her ihtimale karşı diskinizin yedeğini almaktır. Şimdi Linux’u başka bir işletim sisteminin (burada Windows) yanına nasıl kuracağımızı basitçe açıklayayım. Öncelikle FAT veya NTFS sisteminin yanına Linux için bölüm ayırmalıyız. Bu bölümü biçimlenmemiş olarak bırakabileceğimiz gibi Linux için ayarlamamız veya biçimlendirmeniz de mümkün. Sonuçta diskimizin diğer işletim sistemi için olan bölümünü ve verilerimizi kaybetmek istemediğimiz için bu işlemi bir program aracılığıyla yapmalıyız. Bu program fips, adlı ücretsiz program olabileceği gibi Partition Magic isimli (tavsiye edilen) ücretli program da olabilir. 15 e-Lapis Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi Partition Magic ile devam ettiğimizi varsayıyoruz. Yine burada yapılacak en mantıklı iş FAT bölümden Linux için yeterince yeri ayırıp biçimlemeden bırakmaktır. Bırakalım bu biçimleme işini (yani kendisi için bölüm oluşturma) Linux kurulum sırasında yapsın. Partition Magic ile biçimlemeden ayırdığınız yeri artık Windows göremeyecektir. Fakat makinemizi Linux CD’si ile açtığımızda Linux bu biçimlenmemiş bölümü görüp bize bu "free" bölüme kendisini kurmak isteyip istemediğimizi soracaktır. İşin bu kısmı çok önemlidir, çünkü bu seçimi iyi yapmalıyız. Diğer işletim sisteminin bölümüne dokunmak istemediğimiz için kesinlikle "free" bölüme Linux’u kurmalıyız. Diğer seçenekler ise aşağıdakiler olabilir: T e o r i -Tüm Linux bölümlerini sil -Tüm bölümleri sil (tek başına Linux kurulumu sırasında seçilecek şık) Bizim şu anda bu iki seçenekle de işimiz yoktur. Evet bundan sonrasını Linux yine kendisi yapacaktır. Yine en büyük tavsiye otomatik bölümleme seçeneğini seçmenizdir. Linux için bölümleme işini hallettikten sonra göreceksiniz ki Linux kurulumu en az Windows kadar basit ve rahat. Sadece kullanmak istediğiniz Linux opsiyonunu seçin (bu genelde İş İstasyonu - Work Station olur) ve arkanıza yaslanın. Kurulum problemsiz olarak bittikten sonra, sisteminizi yeniden başlattığınızda karşınıza gelecek olan LILO veya GRUB (bunlar Linux önyükleyicileridirler) size hangi işletim sistemini başlatmak istediğinizi soracaktır. Windows ve Linux arasında bir seçim yaptıktan sonra makinenizi açabilir ve dilediğiniz işletim sistemini kullanabilirsiniz. Serkan Çalış http://kde.org.tr/ 16 e-Lapis Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi Cedega ile oyun dünyasý C edega/WineX/Wine , Linux altında birçok Windows programını ve oyununu çalıştırabilmenizi sağlayan programın ismidir. Cedega ücretli bir uygulama olmakla birlikte Transgaming firması tarafın- Kurulum için gerekli olabilecek paket ve kütüphane dosyaları kısaca şunlar: cvs fontconfig freetype2 + freetype2-devel bison flex libjpeg + libjpeg-devel libpng + libpng-devel zlib + zlib-devel xorg-x11-devel (resp.Xfree86-devel) o y u n Mesa (resp. xorg-x11-Mesa, Xfree86-Mesa) Mesa-devel (resp. xorg-x11-Mesa-devel, Xfree86-Mesa-devel) freeglut + freeglut-devel SDL + SDL-devel dan zaman zaman demo[1] (Cedega Time Limited Demo ) sürümü internette sınırlı sayıda sunulmaktadır . Zaman sınırlaması olan bu sürümde bütün fonksiyonlar çalışır durumdadır. 10 Mart 2005 tarihinde Transgaming firması yeni Cedega 4.3 sürümünü duyurdu. Daha çok hata düzeltmesi üzerinde durulmuş olan bu sürümde, bir önceki sürümlere göre fazla bir yenilik mevcut değil. Bu sürümde yapılan değişiklikleri bu adresten [2] ayrıntılı olarak okuyabilirsiniz. Şimdi Cedega'yi ücretli olması yüzünden, CVS üzerinden nasıl derleyebileceğimizi, çalıştırabileceğimizi 17 e-Lapis ve kısaca bir oyunu nasıl başlatabileceğimizi görelim. Gerekli paketleri kendi dağıtımınızın kurulum CD'lerinde bulabilirsiniz. Genellikle dağıtım kurulumu sırasında yüklenmeyen “devel” paketlerini de yüklemeniz gerekebilir. Diğer önemli bir konu da, grafik kartınızın 3D özelliğinin etkin olmasıdır. 3D özelliği etkin değilse kurulum sırasında sorunlar çıkabilir (bazı forumlarda bu yüzden sorunlar yaşayanlar olmuştu). Yukardaki paketlerin kurulumlarını standart olmalarından dolayı teker teker anlatmaya sanırım gerek yok. Şimdi kendimize yeni bir dizin yaratalım ve bu dizine CVS üzerinden ge- Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi olduğu satırlar. “Path” için cdrom bağlanma noktanızı ve “Device” olarakta cdrom aygıtınızın bulunduğu aygıt dosyasını ta$ mkdir -p /tmp/wine nımlamanız/girmeniz gerek$ cd /tmp/wine li. $ cvs -d:pserver:cvs@cvs.transgaming.org:/cvsroot \ login Config dosyasında dikkat etmemiz gereken diğer bazı (burda parola olarak “cvs” yazip enter yapın) noktalar da şunlar: rekli paketlerimizi indirip, derleme işlemine başlayalım: $ cvs -z3 \ -d:pserver:cvs@cvs.transgaming.org:/cvsroot \ co winex o y u n Kendi grafik kartınızın RAM değerini aşağıdaki değişkenlere yazın. Örnek olarak 32MB alınmıştır. (Gerekli dosyalar indirilmeye başlayacaktır) $ $ $ $ cd winex . /configure --enable-opengl --enable-pthreads make su – c “make install” (root parolanızı girin) $ $ $ $ mkdir -p ~/.wine cp documentation/samples/config ~/.wine/config mkdir -p ~/.transgaming/c_drive/windows/system32 mkdir -p ~/.transgaming/c_drive/windows/fonts Programın kurulum aşamaları bu kadar. Hiçbir hata oluşmadan programın kurulmuş olması gerekli. Büyük bir ihtimalle CDROM aygıtının ayarlarını elle tekrar gözden geçirmeniz gerekebilir. Bunun için “~/.wine/config” dosyasını bir editor yardımı ile açıp, aşağıdaki gibi düzeltme yapabilirsiniz: [Drive D] "Path" = "/media/cdrom" "Type" = "cdrom" "Label" = "CD-ROM" "Filesystem" = "win95" "Device" = "/dev/hdc" Burada dikkat edilmesi gerekenler, “Path” ve “Device” değişkenlerinini 18 e-Lapis ; How much Video RAM does your graphic card have? ; If this option is not present, it will default set to 32MB. "VideoRam" = "32" ; How much should Cedega attempt to store into faster AGP memory ; Set the amount of video memory to be allocated for OpenGL vertex arrays. "AGPVertexRam" = "32" FreeType font paketlerini kurduysanız aşağıdaki değişkeni de etkinleştirebilirsiniz: [fonts] "Freetype" = "Y" Bazı programlar, genellikle oyunlar, kurulum esnasında “Installshield” adı verilen Windows Program kurucusuna ihtiyaç duyabilir. Bunun için DCOM98 [3] ya da MSI (Microsoft Installer) [4] kurulu olması gereklidir. # /usr/local/bin/wine dcom98.exe # /usr/local/bin/wine instmisa.exe Gerekli olan DCOM98.exe [3] ve INSTMSIA.exe [4] paketinlerini indir- Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi dikten sonra, komutlarını vererek kurabilirsiniz. # /usr/local/bin/wine \ /home/erkan/.transgaming/xxxxxx/MoorhuhnWinter.exe Diğer yararlı ipuçlarını ve kurulum hakkında daha detaylı bilgiyi aşağıdaki adresden okuyabilirsiniz. http://www.frankscorner.org o y u n Şimdi basit bir 3D oyununun kurulumunu test edelim. Oyunun ismi “Morhuhn” [5]. Oyunun amacı, belirli süre içinde ekrandan geçen ördekleri fare yardımı ile vurarak puan toplamak (bknz: Resim 1). # wget -c \ http://erkan.linux-sevenler.org/Moorhuhn_WE.exe # /usr/local/bin/wine Moorhuhn.exe (sorulan bütün sorulara “Ja” veya “weiter” ile cevap verin) Yukarda anlatığımız yöntem,birçok Windows programını çalıştırmanıza imkanı veriyor. Eğer bir program çalışmıyorsa bunun için internette/google da biraz araştırma yapın ve insanların nasıl çalıştırdıklarını dair verdikleri ipuçlarını inceleyin. Fakat şunu da unutmayın: Bütün Windows programlarını Linux altında çalıştırmanızın imkanı yoktur veya çalışacak diye bir garantisi yoktur. Erkan Kaplan Resim 1: Morhuhn oyunundan bir sahne Bağlantılar [1] http://www.transgaming.com/cedegademo.php [2] http://www.transgaming.com/latest_news.php [3] http://download.microsoft.com/msdownload/dcom/98/x86/en/dcom98.exe [4] http://download.microsoft.com/download/WindowsInstaller/Install/2.0/W9XMe/EN-US/InstMsiA.exe [5] http://www.morhuhn.de http://mozilla.org.tr 19 e-Lapis Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi Samba: Benimle dans eder misin ? G s a m b a eçenlerde küçük bir okula yeni bir laboratuvar kurmak için fırsatım oldu. Sunucuda Linux kullandım ve iş istasyonlarında da WindowsXP vardı. İstasyonlarda 3 erişim düzeyi var (admin, ögretmen , öğrenci) ve güvenlik ise başlangıçtaki Windows # izinlerine göre sağlanıyor. # # Erişim düzeylerini kısaca şöyle # planlamıştım: admins - tam erişime sahip öğretmenler - belirli denetim ma# sası fonksiyonları dışında tam erişime sahip öğrenciler - ağ'ı gezemiyor , yazı# lım yükleyemiyor , denetim masasına ulaşamıyor İstasyonlar, Samba domaininde birleşiyorlar ve aynı bir Windows tabanlı sunucu domainindeki gibi çalışıyorlar. Şimdi bir Samba laboratuvarını kurmak ve çalıştırmak için gerekli adım ve uyarıları detaylandıracağım. Samba Kurulumu Kullanılan veya kullanılacak samba paketleri her dağıtıma göre farklılıklar gösteriyor. Bu yüzden samba kurulumu üzerine sanırım fazla detaya girmek anlamsız olur. Özellikle RPM/DEB temelli bir sistem kullanıyorsanız, çok kolay bir şekilde, paket yöneticiniz üzerinden gerekli olan samba paketlerini kurabilirsi- 20 e-Lapis niz. Fakat yüklediğiniz samba sürümünün en az 3.x ailesinden olduğundan emin olun. Temel Kullanıcıların ve Grupları Oluşturulması İlk önce Linux makinada aşağıdaki komutları vererek, gerekli grupları ve kullanıcıları oluşturalım: (Kullanılan bütün komutlar tüm Linux dağıtımlarında aynıdır). groupadd admins groupadd ogretmenler groupadd ogrenciler useradd -m -s /bin/false \ -c "Samba Admin" \ -G admins administrator useradd -m -s /bin/false \ c "Samba Generic Ögretmen" \ G ogretmenler ogretmen useradd -m -s /bin/false \ c "Samba Generic Öğrenci" \ -G ogrenciler ogrenci # smbpasswd -a administrator # smbpasswd -a ogretmen # smbpasswd -a ogrenci Temel Bir Sistemin Ayarlanması a. NETBIOS sunucu ismini ve alan adını belirleyin. Ben örneğimde sunucu ismi olarak Server1 'ı, alan adı olarak ise 'Samba' kullandım. İkisinin isminde de boşluk olmamasına dikkat edin ve tercihen noktalama işaretlerini kullanmayın. b. Paylaşımlı dizinleri ve bu dizinlere # # # # # mkdir /home/samba mkdir /home/samba/netlogon mkdir /home/samba/ogretmenler mkdir /home/samba/software chgrp ogretmenler \ /home/samba/ogretmenler Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi # chgrp admins /home/samba/software # chmod 775 /home/samba/ogretmenler # chmod 775 /home/samba/software erişim izinleri yaratalım: c. Örnek bir samba ayar dosyası (smb.conf) s a m b a [global] netbios name = Server1 workgroup = Samba passdb backend = smbpasswd os level = 33 preferred master = yes domain master = yes local master = yes security = user domain logons = yes #logon path = \\%N\profiles\%u logon path = #logon drive = H: #logon home = \\homeserver\%u\ winprofile logon script = logon.bat add machine script = /usr/sbin/use radd -d /dev/null -g 100 -s /bin/false M %u # username map = /etc/samba/smbusers admin users = @admins printer admin = @adminsprinting = cups load printers = yesprintcap name = /etc/printcap # print command = lp -c -d%p -oraw; rm %s print command = lpr -l %s # prevent mp3 files from being stored on the server veto files = /*.mp3/*.divx/*.eml/ [homes] comment = Ev Dizinlerivalid users = %S browseable = No 21 e-Lapis read only = No create mask = 0640 directory mask = 0750 [netlogon] path = /home/samba/netlogon read only = yes write list = @admins read list = @admins, @ogretmenler, @ogrenciler [profiles]path = /var/lib/samba/profiles read only = nocreate mask = 0600 directory mask = 0700 [printers]comment = Yazıcılar path = /var/tmp create mask = 0666 printable = Yes guest ok = Yes browseable = No [print$] comment = Yazıcı Sürücüleri path = /var/lib/samba/drivers write list = @admins, root force group = admins create mask = 0664directory mask = 0775 [teachers] comment = Öğretmenler için ortak kullanım alanı path = /home/samba/ogretmenler valid users = @ogretmenler read list = @ogretmenler write list = @ogretmenler force group = ogretmenler read only = No create mask = 0774directory mask = 0775 [software] comment = Software ve sürücü alanı path = /home/samba/software valid users = @ogretmenler, @adminsadmin users = @admins read list = @ogretmenler, @ad- Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi s a m b a minswrite list = @admins force group = admins read only = No create mask = 0774 directory mask = 0775 "ifmember.exe"[1] uygulamasını indirip netlogon paylaşımına koymak zorundasınız. Dosyayı buradan[1] indirebilirsiniz. Bu script ayrıca istasyon saatini sunucu saatine eşitler: Grupların Aktarılması TITLE Domain Login script net time \\Server1 /set /y net use h: /home net use g: \\Server1\apps :a %logonserver%\netlogon\ifmember "ogretmenler" if not errorlevel 1 goto quit net use f: \\Server1\ogretmenler goto quit :quit 'net' komutuyla unix gruplarınızı , alandaki gruplarınıza aktarmak zorundasınız. 'net' komutu Sambaya göreceli olarak yeni girdi. Varolan komutların listesini görmek içinse konsolda 'net view' yazın: net groupmap modify ntgroup= "Domain Admins" unixgroup=admins net groupmap modify ntgroup="Do main Kullanıcıları" unixgroup=users net groupmap add ntgroup="Ogretmenler" unixgroup=ogretmenler net groupmap add ntgroup="Ogrenciler" unixgroup=ogrenciler Giriş Betiği “/home/samba/netlogon” dizininde “logon.bat” adında bir giriş betiği yaratın. Bu script kesinlikle DOS biçiminde olmalı yani her satırın sonunda Linux LF'e karşılık gelen CRLF'e sahip olmalı. Giriş betğini en kolay Notepad uygulaması ile yazabilirsiniz. Dosyayı daha sonra, sunucudaki bir paylaşıma koyup 'mv' komutuyla “/home/samba/netlogon” dizinine kopyalayın. Çok garip ama MS , "grubun üyesiyse" (if member of group) ifadesini giriş betiği işlemcisine eklememiş, yani grup üyeliğine dayalı aktarma işlemlerini gerçekleştirebilmek için DOS 22 e-Lapis İş istasyonu İzinleri İzinler, bir yöneticinin istasyonu "sınırlama" sını sağlar. Burada izinler yardımıyla, öğrenciler denetim masası, görüntü özellikleri, komut satırı vb. ulaşamazken yönetici ve öğretmenler istasyonun ayarlarını değiştirip, yeni programlar kurabilir. “poledit.exe” yardımıyla 'ntconfig.pol' dosyasını yaratttıktan sonra “\\server\netlogon” paylaşımına kopyalayın. Bu dosya 'Admins','Ogretmenler', ve 'Ogrenciler' grupları için izinleri içerecek. “Poledit.exe” dosyası NT Resource Kit (http://www.microsoft.com’dan )'te mevcut fakat WinXP istasyonları da desteklemek için varolan kontrol dosyalarının(ADM denen) indirilip Poledit acına yüklenmesi gerekiyor. ADM dosyaları http://www.snipes.org/admfiles.zip adresinden indirebilebilir. İstasyonları eklemek Yeni SAMBA alanımıza Win2k/XP istasyonlarını eklemek için, aşağıda Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi verilen kayıt girdilerini eklemek ZORUNDASINIZ. Bunun en kolay yolu, verilen girdileri 'samba.reg' adındaki bir dosyaya kaydettikten sonra her istasyondan çift tıklayarak çalıştırmaktır: Windows Registry Editor Version 5.00 [HKEY_LOCAL_MACHINE\SY STEM\CurrentControlSet\Services\Netlogon\Parameters] "requiresignorseal"=dword:00000000 s a m b a Bilgisayarı yeniden başlattıktan sonra "Bilgisayarım" simgesine sağ tıklayıp, özellikleri seçin. Açılan ekranda bilgisayarı Workgroup'tan alanınıza geçtikten bir yöneticinin kullanıcı adını ve şifresini girin ('Domain Admins' grubundaki bir kullanıcı yani). Teşekkür mesajından sonra bilgisayarın yeniden başlatılması istenecektir. Sonuç Samba kurmak gerçekten ilginç bir macera ama harcadığınız emeğe deyiyor. Temelleri anlaşıldıktan sonra yeni bir laboratuvar birkaç saat içinde kurulabilir ve çok da az bakım gerektirir. Samba için birçok online belge için de http://www.samba.org/ adresinden en yakın Samba yansısına gidip, belgeler bölümüne bakmanızı tavsiye ederim. Not: Bu belgenin hazırlanmasında Brian Snipes'ın bir yazısı basis olarak hazırlanmıştır. Bağlantılar [1] http://www.microsoft.com/windows2000/techinfo/reskit/tools/new/ifmember-o.asp Okan Pekçetin 23 e-Lapis Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi Acık Kaynak Kod Bildirgesi Türkiye Bilişim'le, Bilişim Açık Kaynak Yazılımlarla Gelişir ! İnsanlık, Bilim, Teknoloji, Bilgi, Bilişim ve İnternetin başını çektiği yeni bir toplum biçimine geçişin sancılarını çekiyor: Bilgi Toplumu. Bilgi Toplumuna giden yolda ulaşımdan savunmaya, üretimden dağıtıma, eğitimden sağlığa, ticaretten kamu yönetimine, iletişimden eğlenceye yaşamın tüm boyutlarını düzenleyen akılllı cihaz ve sistemlerin önemli bir bileşeni yazılımdır. Açık kaynak kod yazılımlar, adı üstünde, kaynak kodları herkesin incelemesine ve kullanımına açık yazılımlardır. Bu tür yazılımların ayıredici özelliği kullanıcıya yazılımı değiştirme özgürlüğü sağlamasıdır. Acık kaynak kod yazılımlar, ücretsiz, uyarlanabilir, sağlam, hızlı ve güvenlidir. Açık kaynak kod dünyası, yeni bir yazılım üretme biçimi, yeni iş modelleri sunmaktadır. Dünyanın her tarafından bilişim uzmanlarınca imece yöntemi ile endüstri standartlarında geliştirilen açık kaynak kod yazılımları, insanlığın ortak malıdır. Açık kaynak yazılımlar, en küçüğünden cep telefonu, saat gibi gömülü sistemlerden, en büyüğünden süperbilgisayarlara, ev kullanıcılarından KOBİ'lere, kamu kurumlarından her türden okullara, tüm kurum ve bireylerin rahatça kullanabileceği, gereksinimlere göre basitleştirilebilen, sağlamlaştırılabilen, güçlendirilebilen yazılımlardır. Açık kaynak kod yazılımlar, her alanda çözümler sunarak, yazılım tekellerine karşı tüketiciye se- 24 e-Lapis çenekler sunmaktadır. Almanya, İspanya, Meksika, Brezilya, Çin, Kore, Hindistan gibi bir çok ülke, kamu kurumlarında açık kaynak kod yazılımlarının kullanımını şimdiden benimsemiş ve bilgi toplumu stratejilerin bir parçası yapmışlardır. Avrupa Birliği, UNESCO, Dünya Bankası gibi kuruluşlar güvenlik ve tasarruf gibi gerekçelerle açık kaynak yazılımlarını önermektedir. Dünya üzerindeki hemen her ülke kendi gereksinimlerine göre açık kaynak kodlu bir Linux dağıtımı geliştirmiştir. Ülkemizde de TÜBİTAK'ın girişimi ile bu yönde ULUDAĞ: Ulusal Dağıtım Projesi başlatılmış ve bir Linux dağıtımı olan Pardus Ulusal İşletim Sistemi hazırlanmıştır. Ülkemizde açık kaynak kod camiası 10 yılı aşkın bir süredir bulunmakta, Turkuaz, Gelecek, İstanbulx, Boreas, Turkix gibi dağıtımlar ve başka açık kaynak kodlu yazılımlar ve uygulamalar geliştirilmekte, yerli açık kaynak firmaları kurulmaktadır. Açık kaynak kod yazılımlar tasarruf ve güvenliğin ötesinde de bir ülke ekonomisi için önemlidir. Ülkemiz teknoloji, özellikle bilgi teknolojisi üretmek zorundadır. Açık kaynak ortamları, teknoloji üretebilecek gençleri yetiştirmenin etkin yollarından biridir. Açık kaynak, ithal hazır çözümler yerine, ülkemize, ülke insanına güvenmek, ona yatırım demektir. Açık kaynak, kendi okullarında gereksinimlerine göre uyarlanmış, güvenli, sağlam ve ucuz çözümler demektir. Açık Kaynak yazılımlar, müte- Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi vazı donanımları etkin kullanabilmek demektir. Tüm üretim ve servis sektörlerinde bilişim maaliyeti gittikçe artmaktadır. Açık kaynak yazılımlar, en başta lisanslar nedeniyle bu maliyetleri düşürerek, yerli sanayici ve bilişimciye destek demektir, ülkenin rekabet yeteneği artırmak demektir. Açık kaynak yazılımları, kapalı kaynak kod yazılımlarla yetenek ve performansta yarışacak konumdadır. Açık kaynak yazılımların tam rekabet ortamında kapalı kaynak yazılımlarla yarışması gerekir. Kamudaki uygulamaların platform bağımsız olması gerekir. Temel bilişim eğitimin marka bağımlılığı yaratmayacak, kullanıcıyı tüm alternatif platform ve ürünlerde çalışabilme yeteneğini kazandıracak, ürünlere değil kavramlara ağırlık vermesi gerekir. Hakkımızda Açık kaynak yazılımlarının ülkenin bilgi toplumu stratejisinde önemli rol oynaması gerektiğini düşünüyoruz. İlgili tüm tarafların katkıları ile katılımcı bir şüreçle bu stratejilerin belirlenmesi gerekir. Ülkede herkesin açık kaynak yazılımlarla tanışmasını öneririz. İster kişisel bir kullanıcı, ister küçük ölçekli bir işletme, ister büyük ölçekli bir kamu veya özel kuruluşun yöneticisi olun, açık kaynak yazı- lım alternatifini, maliyet ve verimlilik acısından değerlendirmeden karar vermeyin! Ülkemizin geleceğinde bilişim önemli rol oynayacaktır. Açık kaynak yazılımlar çoğu sektör ve bireyler için, Türkiye'nin üretmesi ve gelişmesi için, en etkin ve verimli secenektir. Yine seçim sizin, yeter ki seçin! -Açık Kaynak Kod Platformu Açık Kaynak Kod Platformu ülkemizde açık kaynak kod yazılımlara gönül vermiş STK'lar, bilişim şirketleri, uzmanlar ve akademisyenlerin oluşturduğu bir birlikteliktir. Bu tamamen sivil bir girişimdir. Amacı, ülkemizde açık kaynak kod yazılımlar konusunda bilinç oluşturmak, kamuoyunu bilgilendirmek, bu konularda ortak politika olşturmaya, proje geliştirmeye ve uygulamalara katkı sağlamaktır. Açık Kaynak Kod Platformu bu konuda en geniş katılımı sağlamaya yönelik bir bakış açısından hareketle, kimseyi dışlamamaya özen göstermektedir. Bu birliktelik gevşek ve tamamen gönüllü bir birlikteliktir. Bu konudaki önerilerinizi Forumda yazabileceginiz gibi bilgi (at) acik-kaynak.org.tr adresinde bize yazabilirsiniz. http://acik-kaynak.org.tr 25 e-Lapis Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi Multi User sistem olarak Linux L inux çok kullanıcılı sistem olarak birçok avantaj sunar: Birden fazla kullanıcı bir bilgisayardaki hesaplarına aynı anda erişebilir ve kullanabilir. Erişim haklarını da kolayca kontrol altında tutabildiğimiz için, tek kullanıcılı sistemlerdeki güvenliğe nazaran, kullanıcılara oldukça güvenli bir ortam sağlar. Diğer yandan, adil bir şekilde herkese eşit haklar dağıtılmalıdır. S i s t e m Herkese Bir Ev Eski Unix bilgisayarları da çok kullanıcılı (Multi User) sisteme dayanır. Her kullanıcının kendisine ait bir kullanıcı hesabı ve parolası bulunur. Her kullanıcı sadece kendisi için sunulan alanda serbest dolaşma ve işlem yetkisine sahiptir. Günümüzdeki Linux sürümleride de durum pek fazla değişmemiştir. Aynı anda çalışmayı sağlamak için sistemin “Multitasking” adı verilen, birden fazla görevi aynı anda çalıştırabilme yeteneğinin olması gerekir. Yani birden fazla “Tasks” adı verilen süreçlere izin vermesi ve bu süreçleri düzenli bir şekilde işleyebilmesi gerekir. Bu işlem için, çalıştırılan her sürece belirli bir zaman verilir. Bu zaman zarfında CPU içinde çalıştırılması sağlanır. “CPU-Time” adı verilen bu süre herkese eşit olarak dağıtılabileceğı gibi, yapılacak bazı özel ayarlamalar ile bazı kullanıcılara ve bazı programlara öncelik 26 e-Lapis verilebilir. Çok kullanıcıcı sistemlerin en çok konuşulan konusu güvenlikleridir. Bazılarına göre bu avantaj bazılarına görede dezavantaj olarak algılanabilir. Özellikle gerekli dosya erişim haklarının farklı şekillerde verilebilmesi sayesinde, Linux altında birçok kullanıcı hesabı birbirine karışmadan ve büyük bir uyumluluk içinde kullanılabilir. Linux altında her kullanıcı hesabı öntanımlı olarak “/home” dizini altında toplanır (tabi isternise bu dizin değiştirilebilir). Her kullanıcının kendisine ait olan dosyaları, dizinleri ve diğer önemli belgeleri, sistemdeki diğer kullanıcıların kolayca erişimine engel olacak şekilde tutulur. Her kullanıcı Linux sistemi tarafından kendisine tahsis edilen evde oturur, kendisinin gezmesine izin verilen alanları gezer, izin verilen yerleri ortak olarak kullanır ve sistemdeki diğer kullanıcılar izin vermedikçe kimsenin evini rahatsız edemez. Bunu bir apartman dairesinde oturan kiracılara benzetebilirsiniz. Herkesin kapısı ayrıdır. Her kapının kilidi ev sahibindedir ve kimse kimseyi rahatsız etmeden uyumlu bir halde yaşar giderler. Her apartmanın bir yöneticisi olduğu gibi, çok kullanıcılı bir sistem olan Linux'da da bir yönetici vardır. Bu yöneticinin ismi “root” olarak bütün Linux sistemlerinde öntanımlı olarak tanımlanmıştır. “root” kullanıcısı kendisine özel bir apartman dairesi vardır (“/root” dizini). Bu apartman dairesine kimse giremez. Fakat “root” herkesin evini kontrol edebilir veya girebilir. Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi S i s t e m 27 e-Lapis Apartman yöneticilerinin diğer görevide apartmandaki genel işleri yapmaktır. Bu durum “root” kullanıcısı içinde geçerlidir. Sistem içinde bütün genel ayarlamaları “root” kullanıcısı yapabilir. Bu yüzden “root” kullanıcı olarak yapılan hataların geri dönüşümü yoktur. Mesela “root” olarak bir sistem ayar dosyasını kolayca ve yanlışlıkla silebilirsiniz. Oysa bir kullanıcı olarak sistem dosyalarına zaten gerekli erişim hakkınız mevcut değildir ve sisteminizede kullanıcı olarak zarar vermeniz nerdeyse imkansız gibidir. Günlük bilgisayar kullanımında normal kullanıcı olarak sisteme giriş yapılmalı ve çalışılması, sistemi genel anlamda ilgilendiren konularda ise “root” yöneticisi olarak (kullanıcı iken “su” komutunu kullanarak “root” yöneticisi olabilirsiniz) gerekli ayarları yapmanız şiddetle tavsiye edilir. Bu sayede kurmuş olduğunuz sisteminde ömrü oldukca uzun olur. Her kullanıcı kendi “/home” dizininde, sistemdeki mevcut programların ayarlarını farklı şekilde tutabilir ve ayarlayabilir. Yeni kurulan bir Linux sistemine, eğer Linux kullanmaya yeni başlıyorsanız, şiddetle 10-12 adet yeni kullanıcı eklemenizi tavsiye ederim. Kullanıcı olarak sisteme zarar vermeniz imkansız, yukarda bunu söylemiştim, fakat bir kullanıcının ayarlarını bozduğunuzda, diğer bir kullanıcı ile çalışmaya devam edebilirsiniz. Mesela çoğu kullanıcı KDE/GNOME gibi masaüstü programlarının genel ayarlarını bozduklarında, hemen sıfırdan bir Linux kurma arayışlarına giriyorlar. Oysa bu zaman kaybından başka birşey olmaz. Masaüstü ayarları bozulduğunda, diğer kullanıcı olarak sisteme gi- rebilir ve sistemi sıfırdan kurmak yerine, KDE/GNOME masaüstü ayarlarınızı tekrardan ayarlamak bence çok daha avantajlıdır. Kullanıcı olarak da sistemdeki mevcut programlara zarar veremezsiniz. Sadece o program için gerekli olan ve kendi “/home” dizinizdeki ayarları ve ayar dosyalarına zarar verebilirsiniz. Herkese Bir Nüfus Cüzdanı Günlük hayatta her bireyin bir kimlik cüzdanı ve bu kimliğinin üstünde birer numarası vardır. Linux altında da her kullanıcının UID (User IDentification) olarak bilinen kullanıcı kimlik numarası mevcuttur. Nüfüs cüzdanlarındaki numaralar her bireye bir defaya mahsus olacak şekilde verilir. Linux altında da durum böyledir. Her kullanıcının UID numarası sistemde karşımıza bir kere çıkar ve diğer kullanıcılara dağıtılmaz. Bu sayede kullanıcın kimlik numarasında kim olduğuda kolayca bulunabilir. Sisteme eklenen her kullanıcı için bu rakam artarak çoğalır. Linux sistemlerinde kullanıcılar haricinde gruplarda mevcuttur. Her grub için bir GID (Group IDentification) olarak bilinen, grub kimlik numarası atanır. Atanan bu numaralar gene sistemde 1 kez karşımıza çıkar ve sabit bir grubu tanımlar. Sistemdeki kullanıcılar, sistem yöneticisi tarafından bu gruplara üye yapılabilir. Kullanıcıların istedikleri grublara kendilerinin üye olmasına izin verilmemiştir. Not: UID ve GID için atanan numaralar bazı Linux sistemlerinde farklı aralıklardan başlıyabilir. Bazılarında 100, bazılarında 500 bazılarında da ilk numara 1000 olabilir. Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi Bütün bu numaralandırma işleminin tek bir amacı vardır: Dosya erişim hakları kolaylık sağlamak. Çünkü Linux altında her dosyanın “okumayazma-çalıştırma” hakları mevcuttur. Eğer yeterli erişim hakkınız yoksa, o dosya ile işlem yapmanızda imkansızdır. Sistem yöneticisi (root) olarak kullandığınız Linux sistemine “useradd” komutu ile yeni bir kullanıcı ve “groupadd” komutu ilede yeni bir grup ekleyebilirsiniz. Basit birkaç örnek vermek gerekirse: S i s t e m # useradd KULLANICI_ISMI -m \ -G users,wheel,audio -s /bin/bash Açıklaması: -m : Kullanıcı home dizini oluşturur ve öntanımlı olarak /home dizini altındadır. -G : Kullanıcının gireceği grupları tanımlar. -s : Kullanıcı için bir Shell tanımlar. Not: Yeni bir kullanıcı oluşturduktan sonra “passwd KULLANICI_ISMI” komutu ile, o kullanıcıya yeni bir parola tanımlamayı unutmayın. Aksi taktirde sisteme giriş yapamazsınız. # groupadd -g 1001 GRUP_ISMI Açıklaması: -g : Grub için belirlenen kimlik numarasıdır Not: Eğer grub kimlik numarası önceden başka bir gruba verilmiş ise hata mesajı alırsınız. Hangi numara hangi gruba verilmiş bilmek istiyorsanız “/etc/group” dosyasından inceleyebilirsiniz. Erkan Kaplan 28 e-Lapis Eğer siyah beyaz shell ekranından çalışmayı sevmiyorsanız “Gnome System Tools” adındaki program sizin için en ideal program: http://www.gnome.org/projects/gst/ Genelde öntanımlı olarak hiçbir Linux sisteminde kurulu olmayabilir. Sonradan kendiniz kurmanız gereklidir. Bu program ile yapabileceğiniz işlemler kısaca şunlardır: Kullanıcı ve Grub işlemleri yapılabilir. Tarih ve Saat ayarlaması yapılabilir Ağ kartı ayarlamaları yapılabilir (fakat o kadar kapsamlı ve detaylı değil) Grub veya Lilo ayarlaması yapılabilir. Sistemdeki RUNLEVELS ayarlamaları kolayca yapılabilir. Seçim size ait olmak şartı ile, ister Shell altında komutlar ile yeni bir kullanıcı veya yeni bir grup oluşturun, isterseniz Grafik arayüzleri olan programlar ile oluşturun. Sonuçta yeterli önbilgiyi topladıktan sonra ve programlar hakkında yeterli bilgiyi toplayarak programları kullanın. Çünkü yapacağınız herşey sizin sisteminizin stabilitesini etkileyecektir. Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi Dosya Eriþim Haklarý B u yazımızda sisteme dahil olan ve olmayan kullanıcıların bir dosya üzerinde haklarının nasıl verildiğini/alındığını ve bu dosyanın sahibinin yada grubun nasıl değiştirileceğini anlatacağız. Bu anlatımı görselleştirmek için örnekler sunacağız. Haklar nasıl öğrenilir? Bir klasörde dosyalara verilmiş olan hakları “ls -l” komutuyla kolayca öğrenebiliriz. S i s t e m $ ls -l insgesamt 16 drwx------ 3 anotherUSER anotherUSER 4096 15. Jan 17:49 Desktop -rw-rw-r-- 1 anotherUSER anotherUSER 11 15. Jan 17:50 kopya-script drwxrwxr-x 2 anotherUSER anotherUSER 4096 15. Jan 17:49 www drwxrwxr-x 2 anotherUSER anotherUSER 4096 15. Jan 17:49 www1 Görüldüğü gibi “ls -l” komutunun çıktısı bize (bu durumda benim /home/ klasörüm) kullanıldığı klasördeki dosyaların hak dağıtımını göstermekte. Tek bir dosyanın hakklarını görebilmek için “ls -l” komutunu bu dosya üzerinde kullanmalıyız. Sıradaki örneğimizde önce “test” isminde bir klasör oluşturup “ls -l” komutuyla haklarını gösterip, bu klasör içinde “test1” ve “test2” adlarında iki dosya oluşturacağız. Sonra tekrar “ls -l” komutu sayesinde klasör içinde oluşturduğumuz dosyaların ve yine aynı komut sayesinde tek bir dosyanın hak dağıtımını göstereceğiz. $ mkdir test $ ls -l test drwxrwxr-x 2 anotherUSER anotherUSER 4096 15. Jan 18:01 test $ cd test/ $ echo selam bu bir testtir > test1 $ ls -l -rw-rw-r-- 1 anotherUSER anotherUSER $ echo selam buda ikinci bir test > test2 $ ls -l -rw-rw-r-- 1 anotherUSER anotherUSER -rw-rw-r-- 1 anotherUSER anotherUSER 21 15. Jan 18:01 test1 21 15. Jan 18:01 test1 28 15. Jan 18:02 test2 Görüldüğü gibi “test1” dosyasının hak dağılımı “-rw-rw-r” olarak tanımlı. 29 e-Lapis Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi Bu dağılımın ilk üçlü kombinasyonu ('-rw-') dosyanın sahibinin, ikinci üçlü ise ('rw-') gruba dahil olan kullanıcıların, üçüncü üçlü ise ('r--) diğer kullanıcıların haklarını göstermekte. Haklar şu sırayla kullanılır: 1. Dosyanın sahibiysen (bu durumda anotherUSER) “rw-” haklarına sahipsin 2. Dosyanın grubuna (bu durumda anotherUSER) dahilsen “rw-” haklarına sahipsin 3. Ne dosyanın sahibi ne de grubuna dahil değilsen “r--” haklarına sahipsin Grup Değiştirme S i s t e m “test1” dosyamızın sahibi (ilk yazılı olan isim) “anotherUSER” ve dosyamızın grubu (ikinci isim) “anotherUSER”. Öncelikle “test1” dosyamızın grubunu değiştireceğiz. Bu işlem için “chgrp” (change group) komutunu kullanacağız. Bir örnekle bunu somutlaştıralım. $ pwd /home/anotherUSER/test $ ls -l -rw-rw-r-- 1 anotherUSER anotherUSER -rw-rw-r-- 1 anotherUSER anotherUSER $ ls -l test1 -rw-rw-r-- 1 anotherUSER anotherUSER 0 15. Jan 18:06 test1 0 15. Jan 18:06 test2 0 15. Jan 18:06 test1 $ chgrp users test1 $ ls -l -rw-rw-r--rw-rw-r-- 1 anotherUSER users 1 anotherUSER anotherUSER 0 15. Jan 18:06 test1 0 15. Jan 18:06 test2 Yukarıda önce “pwd” komutuyla bulunduğumuz klasörü gösterdik, sonra “ls -l” sayesinde haklarına baktık, tekrar “ls -l” komutu ile “test1” dosyasının hak dağılımını inceledik. Bu son çıktımıza göre dosyanın sahibi “anotherUSER” ve grubu “anotherUSER”. Örneğimizin devamında ise “chgrp users test1” komut kombinasyonunu kullanarak grubu “users” olarak değiştirdik. “chgrp” komutunun söz dizimini vermek gerekirse kısaca şöyle: chgrp <yeni grubun ismi> <grubun değişecek olan dosya> Dosya sahibi nasıl değiştirilir? Sahibi değiştirmek için önce superuser (yani root) haklarına sahip olmalısınız. Bunu “su” komutuyla yapabiliriz. Sıradaki örneğimizde “chown” (change owner) komutuyla “test1” dosyamızın sahibini değiştireceğiz. “chown” komutunun kullanımı “chgrp” komutuyla aynı. “chown” komutunun söz dizimi şöyledir: 30 e-Lapis Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi chown <yeni sahibin ismi> <sahibi değişecek dosya> $ su Password: # pwd /home/anotherUSER/test # ls -l -rw-rw-r--rw-rw-r-- S i s t e m 1 anotherUSER users 1 anotherUSER anotherUSER 0 15. Jan 18:06 test1 0 15. Jan 18:06 test2 # chown unbreak test1 # ls -l -rw-rw-r-- 1 unbreak users -rw-rw-r-- 1 anotherUSER anotherUSER 0 15. Jan 18:06 test1 0 15. Jan 18:06 test2 Şimdi örneğimize geçelim : Yukarıdaki örnekten de görüldüğü gibi, “chown” komutu hakları, sahibi “anotherUSER” kullanıcısından alarak “unbreak” adındaki başka bir kullanıcıya verdi.Artık önceden tüm haklarına sahip olan “anotherUSER” yerine “unbreak” dosya üzerinde tüm haklara sahip oldu. Sahip ve grubu kullanıcı numaralarıyla (userid,id) değiştirmek Genelde linux sistemi kullanımı sistem içinde kolaylaştırmak için her kullanıcıya ve her guruba bir numara verir (uid = user identification). Hak dağılımını biz bu numaralar üzerinden de yapabiliriz. “ls -l” komutuyla bir dosyanın sadece sahibinin kullanıcı ve grubu ismini gösterebiliyoruz, ama bu komutumuza ek olarak “-n” eklentisini kullanacağız. Komutun söz dizimi kısaca şöyledir: ls -ln <dosya ismi> Basit bir örnek vererek açıklamaya çalışalım: # pwd /home/anotheruser/test 31 e-Lapis # ls -l -rw-r--r--rw-r--r-- 1 unbreak users 1 anotheruser anotheruser # ls -ln -rw-r--r--rw-r--r-- 1 507 1 502 100 502 6 Jan 16 08:22 test1 9 Jan 16 08:22 test2 6 Jan 16 08:22 test1 9 Jan 16 08:22 test2 Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi # chown 502 test1 # ls -ln -rw-r--r-- 1 502 -rw-r--r-- 1 502 100 502 6 Jan 16 08:22 test1 9 Jan 16 08:22 test2 # chgrp 502 test1 # ls -ln -rw-r--r-- 1 502 -rw-r--r-- 1 502 502 502 6 Jan 16 08:22 test1 9 Jan 16 08:22 test2 # ls -l -rw-r--r--rw-r--r-- S i s t e m 1 anotheruser anotheruser 1 anotheruser anotheruser Yukarıda görüldüğü gibi “ls -ln” komutunun çıktısı bize “anotheruser” ve ”anotheruser”, “unbreak” ve “users” kullanıcılarının “uid” ve “gid” kimlik numarasını ( = group identification) verdi. “anotheruser” kullanıcısı için 502, “unbreak” için 507 ve “users” için 100. Kullandığımız “chgrp” ve “chown” komutlarını tekrar kullandık. Yaptığımız tek değişiklik ise isim yerine kullanıcı ve grup numaralarını kullanmamız oldu. Bu komutların söz dizilimleri kısaca aşağıdaki gibidir: chgrp <yeni gid numarası> <gid'i değişecek olan dosya> chown <yeni uid numarası> <sahibi değişecek olan dosya> $ ls -l -rw-r--r--rw-r--r-- 1 anotheruser anotheruser 1 anotheruser anotheruser $ echo test3 bu kadar > $ ls -l -rw-r--r-- 1 anotheruser -rw-r--r-- 1 anotheruser -rw-r--r-- 1 anotheruser 32 e-Lapis 6 Jan 16 08:22 test1 9 Jan 16 08:22 test2 6 Jan 16 08:22 test1 9 Jan 16 08:22 test2 test3 anotheruser anotheruser anotheruser 6 Jan 16 08:22 test1 9 Jan 16 08:22 test2 15 Jan 16 10:14 test3 $ echo test4 olsun > test4 $ ls -l -rw-r--r-- 1 anotheruser anotheruser -rw-r--r-- 1 anotheruser anotheruser -rw-r--r-- 1 anotheruser anotheruser -rw-r--r-- 1 anotheruser anotheruser 6 Jan 16 08:22 test1 9 Jan 16 08:22 test2 15 Jan 16 10:14 test3 12 Jan 16 10:15 test4 $ chmod 777 test3 $ ls -l -rw-r--r-- 1 anotheruser anotheruser -rw-r--r-- 1 anotheruser anotheruser -rwxrwxrwx 1 anotheruser anotheruser -rw-r--r-- 1 anotheruser anotheruser 6 Jan 16 08:22 test1 9 Jan 16 08:22 test2 15 Jan 16 10:14 test3* 12 Jan 16 10:15 test4 Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi $ chmod a+x test4 $ ls -l -rw-r--r-- 1 anotheruser anotheruser -rw-r--r-- 1 anotheruser anotheruser -rwxrwxrwx 1 anotheruser anotheruser -rwxr-xr-x 1 anotheruser anotheruser 6 Jan 16 08:22 test1 9 Jan 16 08:22 test2 15 Jan 16 10:14 test3* 12 Jan “chmod” komutu ile dosya üzerinde hakları tanımlamak “chmod” komutunu kullanırken iki ayrı tarzdan yararlanabiliriz. Yukarıdaki örneğimizde “test3” ve “test4” dosyalarını oluşturduk. Birini sayılarla olan yöntemle (test3) diğerini ise harflerle kullanılan yöntemle değiştirdik (test4). S i s t e m Aşağıdaki tablolarda bunları size açıklamaya çalışacağım: Harflerle erişim hakları dağıtmak Harflerle hak dağılımında ilk başta “a” harfi ve “-” yada “+” kullanılarak, dosyaya “r” (okuma), “w” (yazma) ve “x” (çalıştşrma/açma) kombinasyonuyla haklar verilir. $ pwd /home/anotheruser/test 33 e-Lapis $ ls -l -rw-r--r-- 1 anotheruser anotheruser -rw-r--r-- 1 anotheruser anotheruser -rwxrwxrwx 1 anotheruser anotheruser -rwxr-xr-x 1 anotheruser anotheruser 6 9 0 0 $ echo bu test5 > test5 $ ls -l test5 -rw-r--r-- 1 anotheruser anotheruser 9 Jan 16 12:05 test5 $ chmod a+x+w test5 $ ls -l test5 -rwxrwxrwx 1 anotheruser anotheruser 9 Jan 16 12:05 test5* Jan Jan Jan Jan 16 16 16 16 08:22 08:22 10:16 10:16 test1 test2 test3* test4* Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi Yukardaki örneğimizde, önce “test5” adındaki dosyamızı oluşturduktan sonra chmod a+x+w test5 komutu ile her bir üçlü gruba (rw- r-- r--) çalıştırma (+x) ve yazma (+w) hakları verdik. Aşağıdaki tabloda bunu açıklayalım: S i s t e m Burada çeşitli kombinasyonlar oluşturulabilir. Mesela “chmod a+r+w <dosya>” gibi, bunun çıktısı “rw- rw- rw-” şeklinde olur. Buna göre ; u (user) sahip, g (group) grup, o (other) diğerleri, a (all) herkes Bir dosyada sadece sahibe yazma hakkı tanımak isteniliyorsa “chmod u+r”, gruba vermek isteniyorsa yazma hakkı “chmod g+r”, sadece diğer kullanıcılara yazma hakkı verilmesi gerekiyorsa “chmod o+r”, en son olarak her kullanıcıya o dosya üzerinde yaszma hakkı tanınımlamak isteniyorsa “chmod a+r” olarak yazılmalıdır. Sayılarla modu değiştimek Harflerle olan yöntememimiz dışında birde sayılarla olan yöntememimiz var. Burda her bir grup için belirli bir sayı atamalıyız, bu sayı herhangi bir sayı olmamakta birlikte belirli kurallarla ve üçlü bir kombinasyondan oluşan bir sayı olmalı. Anlamayı kolaylaştırmak için tabloya bakalım: 34 e-Lapis Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi Şimdi hakları drwxrw-r-x olan bir dosyayı inceleyelim. S i s t e m Sayılarla hak dağıtımı daha ayrıntılı kontrol imkanı sağlar çünkü tek bir “chmod” komutuyla tek seferde dosyanın erişim hakları belirlenebilir. Yukardaki tablomuza bakacak olursanız ne demek istediğimi daha iyi anlarsınız. r = 4, w = 2, x = 1 haklar dağılımı üç bölümden gerçekleştiğinden her bir bölüm için verilmek istenen hakların sayılarını toplamalı, yani kullanıcı için belirlenmiş “rwx” erişim izinini 4+2+1 olarak toplamalıyız, sonucu 7 olur. Diğerlerinide toplayacak olursak grubun erişim iyinleri 6 diğer kullanıcıların izinleri 5 olur. Sonuç olarak bu dosyanın erişim izinlerinin chmod 765 <dosya-ismi> olarak verildiği görülüyor. $ ls -l ornek1 -rw-rw-r-- 1 anotherUSER anotherUSER $ chmod 754 ornek1 $ ls -l -rwxr-xr-- 1 anotherUSER anotherUSER -rw-rw-r-- 1 anotherUSER anotherUSER 0 17. Jan 10:36 ornek1 0 17. Jan 10:36 ornek1 0 17. Jan 10:36 ornek2 Basit bir örnek ile açıklarsak sanırım konuyu anlamış olursunuz Burada önce kullanıcının haklarını topladık ; okuma için 4 yazma için 2 ve çalıştırma için 1 = 4+2+1 = 7 35 e-Lapis Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi sonra gruptaki kullanıcılar için hakları topladık okuma için 4 yazma için 0 ve çalıştırma için 1 = 4+0+1 = 5 enson olarak diğer kullanıcıların değerlerini topladık okuma için 4 yazma için 0 ve çalıştırma için 0 = 4+0+0 = 4 Sonuç 754 Bu üçlü kombinasyondan oluşan sayımızı “chmod” komutuyla dosyamız üzerinde kullandık ve istediğimiz “-rwxr-xr--” sonucuna ulaştık. Bunu şimdi bir tabloyla daha görsel bir hale getirelim : S i s t e m Klasör ve klasör içindeki dosyalara tek komut ile aynı hakları atamak ( -R) Diyelim ki elimizde “mart” adında bir klasör var. Bu klasöre ve içindeki tüm dosyalara aynı hakları vermek istiyoruz. Şimdi tabii ki klasörün içine geçerek her dosyayı teker teker değiştirmek uzun süreceğinden alternatif bir yol bulmalıyız. Bu basit işlemi gerçekleştirmek için tekerleği tekrardan icat etmek zorunda değiliz. Çünkü yukarıda tanıttığımız komutların bir ortak özelliği var: Bir klasöre ve bunun içindeki tüm dosyalara ve klasörlere “- R” parametresiyle (recursive) aynı hakları tek bir işlemle verebiliriz. Bu parametreyi bir örnekle pekiştirelim: $ mkdir mart $ cd mart/ $ mkdir mart2 Önce “mart” adında bir klasör oluşturduk. $ cd mart2/ Bu klasörün içinde bazı dosyalar oluşturduk. $ echo selam2 > dunya2 Sonra bir üst dizine çıkıp “mart2” dizinine $ echo deneme2 > dost “777” hakları verdik. Bu sayede bu dizin al$ echo selam > dunya tındaki bütün dosya ve dizinler “777” hakla$ cd .. rına almış oldu. $ chmod -R 777 mart2/ Çok kullanıcılı bir sistem olan Linux altında dosya erişim hakları çok önemlidir. Bu yüzden, dosyaların erişim hakları ile oynama yaparken çok dikkatli olmalısınız. Aksi taktirde yapılan küçük bir yanlışlığın çok büyük hataları oluşturmasına yol açabilirsiniz. Aytaç Kırmızı Erkan Kaplan 36 e-Lapis Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi OpenOffice.org dünyasýnda ilk adýmlar O penOffice.org kurarak ilk adımınızı attınız. Şimdi de OpenOffice.org'u tanımaya başlayalım ve bize geçişte kolaylıklar getirecek birkaç konuyla devam edelim. Bir ofis yazılımdan beklenenler... Bilgisayar kullanan herkes bir şekilde ofis yazılımı kullanmıştır. Herkes farklı amaçlar için kullansa da ortak noktaların bir araya gelmesiyle bugün kullandığımız ofis yazılımlarının içeriği oluşmuştur. Bugün çağdaş bir ofis yazılımda olması beklenen programları şöyle sıralayabiliriz. O f i s Kelime işlemci Hesap tablosu Sunum Çizim Veri tabanı Alt programlar (etiket, kartvizit vb.) Bunların birçoğunu bazı alışkanlıklar yüzünden farklı isimlerde biliyor olabilirsiniz. Ama hepsinin yaptığı işe baktığımızda anlamlı bir sınıflandırma olduğunu söyleyebiliriz. Elbette herkes hepsini kullanmıyor. Kimimiz sadece kelime işlemciyi kullanıyoruz, kimimiz ise hepsini kullanıyoruz. Bu kullanım herkesin ihtiyacına göre değişebilir. Amaç sonuca etkili ve kolayca ulaşmak olduğuna göre yetenekli bir ofis yazılımına ihtiyaç duyarız. Bunu her yönüyle sunabilen ofis yazılımını tahmin etmek hiç te zor olmasa gerek. Listenin en üstünde sizinde tahmin ettiğiniz gibi OpenOffice.org yer alıyor. Şimdi OpenOffice.org'un bize sunduğu programları tanımaya başlayalım. Kelime işlemci: OpenOffice.org Writer Writer, OpenOffice.org ailesinin kelime işlem programıdır. İhtiyaca göre kullanılabilecek sihirbazlarla güçlendirilmiş bir ortamda metinlerinizi etkili ve kolayca hazırlamanızı sağlar. 37 e-Lapis Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi Hesap tablosu: OpenOffice.org Calc Calc, OpenOffice.org'un hesap tablosu programıdır. Veritabanı bağlantılarından karmaşık hesaplara kadar birçok işlemi gerçekleştirebileceğiniz bir yapı sunar. OOo Math ve Base ile uyumlu bir şekilde kullanılabilen Calc, bu özelliği sayesinde geniş bir kullanıcı yelpazesine hizmet edebiliyor. O f i s Sunum: OpenOffice.org Impres Impress, OpenOffice.org'un sunum oluşturma programıdır. OOo 2.0 üzerinde en çok geliştirme yapılan programlardan birisidir. OOo 2.0 ile birlikte yeniden tasarlanan Impress daha kolay kullanılabilir bir yapı bürünüyor. Sunum motorunun yenilenmesiyle daha performanslı hale geldiğini görüyoruz. Veritabanı: OpenOffice.org Base Base, OpenOffice.org'un veritabanı işleme programıdır. Pratik çözümler için kolay kullanım özelliklerini sunuyor. Bu özelliklerle OpenOffice.org'a yeni bir soluk getirdiğini söyleyebiliriz. OOo 2.0 ile birlikte ilk defa karşılayacağınız Base, en çok merak edilen programlardan biri olma özelliğini de kimseye kaptırmıyor. Base'nin kendi veritabanı motorunu kullanabileceğiniz gibi diğer veritabanlarıyla da bağlantı yoluyla iletişime geçebilirsiniz. 38 e-Lapis Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi Formül: OpenOffice.org Math Math, OpenOffice.org'un formül işleme programıdır. Çoğu zaman ofis programları içinde göremeyeceğiz Math, birçok kişinin işini kolaylaştıran özellikleri ile OpenOffice.org ayrı bir renk katıyor. Hazır bulunan formül değişkenleri ile istediğiniz gibi formüller oluşturabilirsiniz. Oluşturduğunuz formülleri de diğer programlara kolayca bağlayabilirsiniz. O f i s Çizim: OpenOffice.org Draw Draw, OpenOffice.org'un çizim oluşturma programıdır. Var olan resimleri işleme olanağı yanında yeni resimler oluşturarak belgelerinizi etkili hale getirmenize yardımcı olur. Değişikliğe giden ilk adım... OpenOffice.org'u ve özelliklerini yavaş yavaş tanımaya başladınız. Bundan sonra geriye cesurca bir adım atıp bütün işlerinizi OpenOffice.org'a bırakmak kalıyor. OpenOffice.org geliştiricileri bu tür geçiş sıkıntılarını ortadan kaldırmak için bir araç geliştirmiş durumda... Bize kolaylık sağlayacak bu araçlardan bir tanesini tanımaya başlayalım. Belge dönüştürücü... Belge dönüştürücüye ulaşmak için OpenOffice.org programlarının herhangi birinden “Dosya/Sihirbazlar/Belge Dönüştürücü...” seçeneğine tıklamak yeterli olacaktır. Bu sihirbaz yardımıyla toplu olarak belge dönüşümü gerçekleştirilebiliyor. Toplu olarak belge dönüşümü için MS Office ve StarOffice belge biçimleri destekleniyor. Bunun dışında kalan biçimleri OpenOffice.org süzgeçlerini kullanarak yapmak gerekiyor. 39 e-Lapis Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi Belge dönüştürücü nasıl kullanılır? Belge dönüştürücü seçeneğini menüden açtığınızda karşınıza aşağıdaki gibi bir ekran gelecektir. OpenOffice.org 2.0 Belge Dönüştürme Sihirbazı Bu ekranda dönüştürmek istediğiniz belge biçimini seçmeniz gerekiyor. Bunun alt bölümlerini de seçerek “İleri” seçeneğiyle devam ediyoruz. Tabi bu ekrandaki uyarıları da dikkate almak gerekiyor. Özellikle MS Office içinde kullanılan VBA makroları dönüşüm sırasında belge içinde temizlenecektir. Makroları ayrı olarak saklayarak dönüşümden sonra ekleyebilirsiniz. O f i s Bir sonraki ekranda belge yollarını tanımlamamız gerekiyor. Belge yollarını tanımlıyoruz Bunun için önceden hazırlık yapmak iyi olacaktır. Dönüştürülecek belgeler için ve dönüştürülmüş belgeler içinde dizinler oluşturmak yeterli olacaktır. Her program için ayrı ayrı dizin tanımlama imkanınız var. Dönüştürmek istediğiniz şablonlar için de aynı yöntemi kullanabilirsiniz. Bu tanımlamalarımızı yaptıktan sonra yaptığınız işlemlerini özetini içeren ekran gelecektir. Rıdvan CAN 40 e-Lapis Burada gerekli kontrolleri yaptıktan sonra dönüştürme işlemine başlayabilirsiniz. Dönüştürme işleminden sonra belgeleriniz belirtilen dizin içinde toplanmış olacaktır. Bu şekilde OpenOffice.org dünyasına ilk gerçek adımınızı atmış oldunuz. Bundan sonrası eminim daha da kolay olacak. İlerleyen sayılarda OpenOffice.org'u daha iyi tanımaya devam edeceğiz. Şimdilik bu kadar... Sevgiyle kalın Sizce Sizce de de internete internete bakýþ bakýþ pencerenizi pencerenizi deðiþtirmenin deðiþtirmenin zamaný zamaný gelmedi gelmedi mi? mi? www.mozilla.org.tr Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi Sonsuz Esneklik M o z i l l a F i r e f o x 42 e-Lapis Mozilla, Firefox ve Thunderbird üçlüsünü diğerlerinden farklı kılan unsurlar arasında eklentiler (uzantılar) önemli bir yere sahip. Eklentiler aracılığıyla bu yazılımların en basitinden en karmaşığına tüm işlevleri istenildiği gibi değiştirilebiliyor. Üstelik çoğunun boyutu sadece birkaç kilobayttan ibaret. Herkesin çok sık kullandığı eklentiler dışında, gözden kaçabilecek ama çok işe yarayan eklentiler de var. Greasemonkey rak işimizi halledebiliriz. Çoğu geliştirici, betiklerini bu havuzda topluyor. Ancak internette arama yapılarak burada yer almayan daha birçok JavaScript'e de ulaşmak mümkün. Nereden bulursanız bulun, bu dosyaların adı dosya-adı.user.js biçiminde olmak zorunda. Aksi takdirde bunu Greasemonkey'ye tanıtamazsınız. Kurulum ve kullanım Mozilla türevi yazılımlarda kulllanılmak üzere hazırlanan yüzlere eklenti sayesinde aklınıza gelip de yapamayacağınız iş yok Firefox'un %100 esnekliğe kavuşmasını sağlayan eklenti belki de bu oldu. 2004'ün sonunda çıkan Greasemonkey eklentisi ile sayfaların içeriğiyle ilgili her şey yapılabiliyor; yeter ki o işlemle ilgili JavaScript elinizde olsun. Greasemonkey'nin yapabildiklerini, sayfaların tarayıcı ya da istemci tarafından okunması işleminin, kullanıcının belirlediği kurallara göre yapılması olarak özetleyebiliriz. Greasemonkey'nin kullanımıyla sayfaların yorumlanması ve ekrana yansıtılması süreci, değiştirilmek istenen sayfa içeriği veya üzerinde oynanması arzu edilen nesneyle ilgili JavaScript kodunun yazılmasıyla başlıyor. Her bilgisayar kullanıcısından bu tür betikler yazması beklenemez. Ancak yardımımıza Greasemonkey'nin JavaScript havuzu koşuyor. Dunck.us/collab/GreaseMonkeyUserScripts adresindeki yüzlerce hazır betiği alıp Greasemonkey'ye tanıta- Eklentiyi greasemonkey[1]' sitesinden indirip kurun ve tarayıcınızı yeniden başlatın. Bu örnekte Yahoo'daki elektronik posta hesabınıza her girişinizi güvenli şifreleme (SSL)kullanarak yapmanızı sağlayacak JavaScript kodunu kullanacağız. (Biraz önce adı geçen JavaScript havuzundan bu kodları bulabilirsiniz.) Yahoo e-posta hesabına giriş yaparken güvenli bağlantı varsayılan olarak seçili değildir. Halka açık yerlerde oturum açacaksak güvenli bağlantıyı kullanmak en sağlam yoldur. İndirdiğimiz secure-ymail.user.js dosyasını Firefox penceresi üzerine taşıyıp bıraktıktan sonra Araçlar > Install User Script. yolunu izliyoruz. Karşımıza bu JavaScript dosyasıyla neler yapabileceklerimizi açıklayan ve etki alanını gösteren bir pencere çıkacak; buradaki OK düğmesine tıklayarak tanıtma (kurulum) işlemini tamamlıyoruz, hem de tarayıcımızı yeniden başlatmaya gerek duymadan. Şimdi gelelim tanıttığımız bu betiğin Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi M o z i l l a F i r e f o 43 e-Lapis nasıl işlediğine. Konum çubuğuna mail.yahoo.com yazıp Git düğmesine basarak hesabımıza giriş yapmak üzere oturum açma sayfasını açıyoruz. Sayfa doğrudan güvenli bağlantı kullanarak giriş yapmamızı sağlayacak biçimde açılıyor. Tabii ki JavaScript ve Greasemonkey ile yapabileceklerimiz, burada örneklediğimiz gibi sadece güvenlikle ilgili konularla sınırlı değil. Sayısı yüzlere varan betikler arasında, Michael Jackson haberlerinden bıkanlar için Michael Jackson haberlerini gizleyen betik kadar ilginç; Yahoo, Gmail, IMDB, Slashdot gibi sitelerdeki reklamları engelleyen kadar yararlı JavaScript örnekleri de var. nın kaynak kodu görüntülendiğinde gösteriliyor. Ufak ama çok yararlı olan bu eklentinin kökleri Tidy'ye dayanıyor. Tidy, W3C tarafından geliştirilen, ancak daha sonraki sürümleri başka kişiler tarafından hazırlanan bir eklenti. Bu eklenti sayesinde, Mozilla veya Firefox'un içine gömülen Tidy ile sayfalardaki hata saptaması çevrim dışı olarak da yapılabiliyor. Mozilla Güncelleme sayfalarından (update.mozilla.org) indirilebilecek olan bu eklenti kurulduktan sonra yapmanız gereken hiçbir şey yok. Siz sayfaları açtıkça HTML doğrulayıcı size istediğiniz bilgiyi sunmaya başlıyor. Sayfalarda kullanıcı tarafından yapılan bu oynamalar Greasemonkey derleyicisi tarafından bağımsız birer eklenti hâline getirilebiliyor. Yani sözünü ettiğimiz Yahoo, Michael Jackson ve diğer reklam engelleme JavaScript'leri bu araç sayesinde Greasemonkey olmadan da kullanılabilecek bağımsız birer eklenti olarak paketlenebiliyor. Bu derleyiciye letitblog[2] adresinden ulaşılabilir. HTML Doğrulayıcı Özgün adı HTML Validator olan bu eklenti kurulduktan sonra, ziyaret ettiğiniz sayfaların W3C (w3c.org) standartlarına uyumlu olup olmadığını tarayıcının durum çubuğunda beliren ufak bir pencere ile görebiliyorsunuz. Bu küçük uyarı penceresinde sayfanın kodunda yer alan hatalar ve kodla ilgili uyarılar listeleniyor. Uyarıların ve hataların ayrıntıları o sayfa- Tidy sayfalarda bulduğu uyumsuzlukları 3 sınıfa ayırıyor: Hatalar: Tidy'nin çözemediği ya da anlayamadığı HTML hataları. Uyarılar: HTML'de yer alan ve Tidy'nin otomatik olarak giderebildiği Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi M o z i l l a hatalar. Erişilebilirlik uyarıları (isteğe bağlı): W3C tarafından belirlenen erişilebilirlik kurallarına uyulup uyulmadığını gösteren uyarılar. rulduktan sonra müzik dinlerken kullanılan düğmeler durum çubuğuna ya da herhangi bir araç çubuğuna eklenebildiğinden, ekran alanında azalmaya neden olmuyor. HTML doğrulayıcı eklentiyle açtığınız sayfalarda uyarılar alıyorsanız, bu uyarılara sağ tıklayıp Cleanup... seçeneği ile sayfanın hatalardan arındırılmış hâline ulaşabilirsiniz. Bu eklenti bu yönüyle sayfa tasarımı yapanların işini çok kolaylaştırıyor. Müzik çalar yazılımlarla yapılabilecek ayarların en önemlileri FoxyTunes ile de yapılabiliyor. Hangi ortam yürütücüyü yöneteceğinizi FoxyTunes çubuğundaki nota simgesine tıklayarak ayarlayabilirsiniz. Linux altında deesteklenen programlardan şunlar: XMMS 1.2.7, Beep Media Player 0.9.7, Noatun 2.2.1, Juk 2.0, Amarok 1.0, Music Player Daemon 0.11.4, Rhythmbox 0.8.5. HTML doğrulayıcının bir benzeri de Checky. Checky sizi sayfa açılırken uyarmıyor, ancak daha zengin bir özellik yelpazesi var. Çevrim içi görevleri yerine getirebilmek için incelemek istediğiniz sayfada boş bir yere sağ tıklayıp Checky menüsünden sayfayı hangi standartlara göre sınayacağınızı seçiyorsunuz. Eklentinin doğrulama ve inceleme yapabildiği kurallar arasında HTML, XHTML, CSS, RDF, RSS, XML ve diğer birçok standart yer alıyor. Checky update.mozilla.org konumundan indirilebiliyor. F i r e f o Gönüllülere Çağrı Burada adı geçen eklentilerden sadece FoxyTunes eklentisinin 1.0 sürümünün Türkçesi var. (FoxyTunes şu an 1.1.1 sürümünde.) Diğerlerinin ise Türkçe çevirileri yok. FoxyTunes internette gezinirken müzik dinlemeyi sevenlerin mutlaka denemesi gereken bir eklenti. FoxyTu- Türkçeleştirilmiş eklenti konusunda çok sıkıntı var. Kendi dilimizde kullanabildiğimiz eklenti sayısı oldukça az. Burada görev, bu eklentileri kullanıp bunların daha çok kişi tarafından kullanılabilir hâle gelmesine yardımcı olmak isteyen gönüllülere düşüyor. Mozilla Türkiye (mozilla.org.tr) sitesinden burada adı geçmeyen ancak nes birçok müzik çaları destekliyor ve hem Mozilla, hem Thunderbird, hem de Firefox ile çalışabiliyor. Eklenti ku- yine de ilginizi çekebilecek eklentileri Türkçeleştirilmiş olarak indirebilirsiniz. FoxyTunes Bağlantılar [1] http://greasemonkey.mozdev.org/ [2] http://letitblog.com/greasemonkey-compiler Ahmet Serkan TIRATACI 44 e-Lapis Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi Televizyon seyretmeyin, Firefox seyredin M o z i l l a F i r e f o x Ç evrim içi radyoları dinlemek, televizyon kanallarını veya sinema filmlerinin fragmanlarını seyretmek Firefox ile mümkün. Bunun içinse sadece bir kaç eklenti kurmamız gerekiyor. Önce Real Media içeriğini oynatabilmemiz için gerekli olan Helixplayer eklentisini kuralım. Helixplayer programını aşağıdaki adresden indirebilirsiniz: https://player.helixcommunity.org Helixplayer programını bilgisayarımıza indiriyoruz. İndirdigimiz Helixplayer paketini dağıtımımızın paket yönetim sistemi ile kuruyoruz. Bu adımdan sonra Helixplayer uygulaması, /usr/local/HelixPlayer dizinine kurulmuş olmalı. Kurulumdan sonra yapmamız gereken, eklenti için gereken simgesel bağlantıyı aşağıdaki komut ile oluşturmak: $ ln -s /usr/local/HelixPlayer/mozilla/* ~/.mozilla/plugins Şimdi sırada Windows Media ya da QuickTime gibi daha yaygın olan türleri çalıştırmamız için gereken “Mplayerplug-in” eklentisinin kurulumunda. “Mplayerplug-in” eklentisini aşağıdaki adresden indirebilirsiniz: http://mplayerplug-in.sourceforge.net Fakat daha önce, Mplayer'ın kendisini ve işinize yarayacak codecleri kurmanız gerekiyor. Ayrıca Mplayer kurabilmek için bazı bağımlılıklar da olabilir. Aşağıdaki adreste kurulu olması gerekenlerin tümü bulunur: http://www1.mplayerhq.hu/homepage/design7/dload.html Bu aşamada dikkat etmeniz gereken nokta, win32 codeclerini indirdikten sonra, onları /usr/local/lib/codecs dizinine koymanızın gerekmesi. Aksi takdirde “win32codec” desteği ile Mplayer derlenmiyor. İstediğimiz kadar codec ekleyip, derlemeye başlamadan önce, yapılandırma betiğine arguman olarak verip, o codec desteğini sağlayabiliriz. Örnek, win32 codecleri için; $ $ $ # ./configure --enable-win32 make su make install Mplayer kurduktan sonra, artık eklentimizi kurabiliriz. Onu da aşağıdaki adresten edinebilirsiniz: http://mplayerplug-in.sourceforge.net Eklentiyi kaynaktan kurmak için “mozilla-dev” gibi bazı bağımlılıklar gerekebilir. Tüm bağımlılıkları kurmayı göze alıyorsanız kaynaktan derleme yapabilirsiniz. Aksi takdirde dağıtımlar için hazırlanmış paketleri kullanabilirsiniz. Kaynaktan derledikten sonra dikkat etmeniz gereken, oluşan dosyaları eklenti dizinine kopyalamanız: $ cp mplayerplug-in.so ~/.mozilla/plugins $ cp mplayerplug-in.xpt ~/.mozilla/components 45 e-Lapis Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi Macromedia Flash Eklentisi Kurulumu En güncel Macromedia Flash eklentisini http://www.macromedia.com adresinden indirebilirsiniz. Yazının hazırlandığı tarihte Macromedia Flash Player'ın son sürümü 7'ydi ve İndirme işlemi tamamlandıktan sonra, sırası ile aşağıdaki adımları yapabilirsiniz: M o z i l l a $ tar -xzvf install_flash_player_7_linux.tar.gz komutu ile arşivi açtıktan sonra, oluşan dizine girip $ ./flashplayer-installer komutu ile kuruluma başlayabilirsiniz. Kurulum programı sizi yönlendirecektir. Genelde varsayılan ayarları değiştirmeden kabul etmek yeterli olur. Java Eklentisi Kurulumu Java eklentisini kullanabilmemiz için, “Java Runtime Environment” kurmamız gerekecek. JRE uygulamasını aşağıdaki adresden ücretsiz olarak indirebilirsiniz: http://www.java.com/en/ Sizinde hemen fark edeceğiniz gibi, 2 sürüm var: İşletim sisteminiz RPM paketleri destekliyorsa, RPM sürümlü olanını veya “.bin” paketini indirebilirsiniz. Kurmak için ise yapmanız gereken, “su” komutu ile “root” kullanıcısı olmak ve indirdiğimiz dizine giderek, aşağıdaki komutlardan size uygun olanını uygulamak yeterli olacaktır: Kurulum işlemini tamamladıktan sonra, java'nın “$PATH” değişkeni içinde olmasını sağlamak ve eklentiyi gerekli yerlere kopyalayarak, Firefox veya Mozilla uygulamasının kullanımına sunmamız gereklidir: F i r e f o x RPM sürümü için: # rpm -Uvh dosya.rpm BIN sürümü için: # chmod +x dosya_ismi.bin # ./dosya_ismi.bin Not: Öntanımlı kurulan Java dizini olarak genelde “/opt/sun-jdk-1.4.2.07/bin/java” yolu olabilir. $ ln -s /java/burada/jdk/plugin/i386/mozilla/* ~/.mozilla/plugins $ ln -s /java/kurulu/dizin/bin/java /bin/ Açık olan Firefox pencerelerini kapatıp tekrar açarak ve adres satırına about:plugins yazarak, kurmuş olduğumuz her eklentinin çıkan menüde gösterilmiş olmasını kontrol edebiliriz. Eğer bütün eklentileri görebiliyorsanız demekki yaptığınız bütün işlemler doğrudur. Aksi taktirde bir yerde hata yapmışsınızdır. Radyo veya TV istasyonlarını denemek için, http://www.yayinonline.com/ adresine gidip bir radyo istasyonu seçebilirsiniz. Burada dikkat etmeniz gereken, veri tamponlaması için tarayıcınıza biraz zaman tanımak. Belli bir kısmı yüklendikten sonra istediğiniz radyonun çalmaya başladığını göreceksiniz. Bağlantınızın hızına göre bu tamponlama süresi 1-2 dakika sürebilir. Sakın acele etmeyin. Mesut Öztürk 46 e-Lapis Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi Postalarýnýza imzanýzý ekleyin Thunderbird posta istemcisi altından gönderilen bütün postaların sonuna kendi imzanızı atabilirsiniz. Bu yazıda sizlere basitce bu işlemi nasıl yapabileceğinizi anlatacağım. T h u n d e r b i r d Thunderbird hem HTML hemde düz yazı biçimlerini desteklediği için, oluşturacağınız imzalarda iki farklı şekilde olabilir. Seçim tamamen size ait. HTML İmza Eklemek Eğer html dosyası nasıl oluşturulur bilmiyorsanız, aşağıdaki işlemleri adım adım takip edebilirsiniz: Düz Yazı İmza Ekleme 1. Thunderbird'i çalıştırın ve “Yeni Posta” diyerek mesajınızı yazmaya başlayın 2. Biçimlendirme özelliklerini kullana- 1. Bir editor yardımı ile yeni bir dosya oluşturun ve bu dosyanın içine imzanızı ekleyin. İmzanıza neler yazacağınız size kalmış. Benim önerim isminizi, size veya web sayfanıza nasıl ulaşılacağına dair bilgiler yazmanız. İmza dosyanızı metin dosyası olarak istediğiniz bir yere kaydedin (mesela dosyanın ismi imza.txt olabilir) rak imza için kullanmak istediğiniz bilgileri girin (Resim ekleyebilir, web sayfanız için bağlantı girebilirsiniz). 3. Yazdıklarınızı CTRL+A ile seçin 2. Daha sonra Thunderbird programını açın ve sırası ile aşağıdaki yolu takip edin: Düzenle -> Posta ve Haber Grubu Ayarları 3. Açılan pencereden kullandığınız hesabı seçin ve sağ menüdeki “imza ekle” seçeneğini aktif hale getirin. Etkinleştikten sonra “imza.txt” dosyasının seçerek işlemi tamamlayın. Bundan sonra göndermek istediğiniz 47 e-Lapis her mesaja imzanız otomatik olarak eklenecektir. (ya da “Düzenle -> Hepsini Seç”). 4."Ekle" Menüsünden "HTML" seçin: Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi 5. Penceredeki metni seçip kopyalayın mesajınıza eklenecektir. İmzaya tanıtım amaçlı bir bağlantı ya da resim eklemek T h u n d e r b i r d Eğer imzanıza Thunderbird veya Firefox için tanıtım amaçlı bir resim yada bağlantı eklemek isterseniz, gerekli kodlara ve resimlere Thunderbird için buradan [1] , Firefox için buradan [2] erişebilirsiniz. ve metin editörünüzün içine yapıştırın. 6. Uzantısı .html olacak şekilde kaydedin. Örn: "imzam.html" Resmi bilgisayarınıza indirdikten sonra resmin altındaki kodu kopyalayıp uzantısı “.html” olacak şekilde kaydedip yukarda anlatıldığı gibi imza dosyası olarak ekleyin. Ayrıca kodları örnek alarak kendinize özgü birşeyler hazırlayabilirsiniz. Kartvizit Ekleme 7. Thunderbird'de "Posta ve Haber Grubu Hesap Ayarları" kısmında hesabınızı seçtikten sonra imza ekle kutucuğunu işaretleyin İmza dosyanızın yolunu "Seçin" kısmından girin ve “imzam.html” dosyasını seçin. Bu kadar. Bundan sonra her göndereceğiniz mesajda imzanız otomatikman Gönderdiğiniz her mesaj altına kendi imzanızı atabileceğiniz gibi, kendi oluşturacağınız kartvizitinde giden mesaj ile gönderilmesini sağlayabilirsiniz. Bunun için yapmanız gereken tekşey “imza ekle” bölümünde “Kartvizitimi Ekle” seçeneğini seçmeniz gerekli. Kartvizit oluşturma menüleri oldukça kolay. Gerekli yerleri doldurduktan sonra kartvizitiniz otomatik olarak oluşacak ve gönderdiğiniz her mesaja eklenecektir. Bağlantılar [1] http://www.mozilla.org/products/ thunderbird/buttons.html [2] http://www.spreadfirefox.com/ ?q=affiliates/homepage Orcun Apaydın 48 e-Lapis Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi “Sýfýrdan Linux” S ý f ý r d a n L i n u x Biz LFS'ye uzun haliyle Linux From Scratch'e “Sıfırdan Linux” çevirisini yakıştırdık. LFS'nin tam olarak ne olduğunu anlatabilmek için sitedeki kısa tanıma başvuralım: Linux From Scratch (LFS), kendi özel Linux sisteminizi kurabilmeniz için gerekli adımları sağlayan bir projedir. Tanımda da bahsediliği gibi proje sonrasında bilgisayarınızda tamamen size özel bir Linux sistemi olacaktır. Bir Linux'u nasıl bu kadar özelleştirebileceğinizi merak ediyor olabilirsiniz; LFS projesi dahilinde tüm kullanıcı arayüzlü ve alt seviyeli uygulamaları kaynak kodlarından kuracağınız için, kurulum sırasında üzerilerinde değişiklik yapmak oldukça kolaydır. İlk kurulumlarınızda gerekli değişiklikleri LFS projesi dahilinde sağlanan yamalar ile yapacak, fakat bu konuda tecrübe kazandıktan sonra standart değişikliklere siz de eklemeler yapabilir hale geleceksiniz. Bir LFS kurulumu yapabilmeniz için orta düzeyde Linux kullanımı tecrübenizin olmasını öneririz. Düzey, oldukça göreceli birşey olmasına rağmen, proje boyunca genelde olmasa da küçük hatalarla karşılaşabileceğinizi göz önünde bulundurma- 49 e-Lapis LFS, piyasada bulunan dağıtımların zorunluluklarından, sorunlarından ve içerik yoğunluğundan şikayet edenler için çok güzel bir alternatiftir. Bu yazıda LFS projesinin ne olduğu, nasıl uygulandığı ve size kazandırdıkları hakkında, merak ettiklerinizi bulabilirsiniz. lısınız. Sizden bu hataları gidermeniz beklenmez, fakat bu konuda yardım alacaksınız hatanın olası kaynaklarını tahmin edebilir ve karşı tarafa yeterli bilgiyi aktarabilir seviyede olmalısınız. Aslında bu konu, “Nasıl Düzgün Soru Sorulur?” başlığı ile de ilgilidir yazının sonundaki bağlantıyı kullanarak belgeye erişebilirsiniz. Buraya kadar LFS'nin yöntemi hakkında da ipuçları vermiş olduk. Olayları daha da karıştırmadan gerçek yöntemden bahsedelim. İşin teknik kısmı ile ilgilenmeyenler yazının bu kısmını atlayabilirler. Fakat işlerin nasıl yürüdüğü hakkında bilgi sahibi olmanız, yapabileceklerinizi görmeniz açısından size yardımcı olacaktır. Projeye başlamak için biligisayarınızda önceden kurulmuş bir Linux sistemi olduğu varsayılır. Bu sisteme gereksinim duyulmasının nedeni LFS projesi uygulanırken kullanılması gereken derleyici, kütüphaneler ve bazı yardımcı uygulamaların bulunmasıdır. Bu sisteme geçici bir süre ihtiyaç duyulduğundan, isterseniz bir LiveCD ile de konak sistem denilen kurulu Linux sistemi ihtiyacınızı giderebilirsiniz. Konak sistemin yanında bir de tercihen boş bölümünüzün bulunması gerekir. LFS projesine başlarken, en temel ve kullanılabilir bir GNU/Linux sistemi içinde bulunması gereken uygulama- Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi S ý f ý r d a n L i n u x 50 e-Lapis ların kaynak kod paketleri teker teker indirilir. Bu paketlerden Binutils, GCC ve standart kütüphaneler merak edenler yazının sonundaki paket içeriklerine göz atabilirler konak sistem ile derlenir. “Derleme” kelimesi gözünü korkutmasın. Birkaç yardımcı uygulama daha kurularak, paketler bu oldukça küçük olan sistemle derlenmeye hazır hale getirilir. Bu öncü sistemin kurulmasının amacı konak sistemden olabildiğince bağımsız davranılmak istenmesidir. Aksi takdirde konak sistemin kendine has ayarları yüzünden, yeni paketlerin kurulumunda büyük sorunlarla karşılaşılabilir. Ön sistemden sonraki paketlerin kurulumu kitap dahilinde olabildiğince detaylı bir şekilde anlatılmaktadır. Derleme için kullanılacak komutları, komutların açıklamaları ve alternatifleri gibi bilgileri kitapta bulabilirsiniz. Bu güzel açıklamalar sayesinde ne yaptığınızı ve işlerin nasıl yürüdüğünü daha kolay anlayabilirsiniz. LFS'nin kullanıcıyı belki de en çok korkutan kısmı kitabın sonlarında yer alan çekirdek derleme bölümüdür. Eğer LFS'den çekinmenizin tek sebebi buysa, bu konu üzerinde bir daha düşünmenizi şiddetle öneririz. İşleriniz acil değilse, biraz kaynak okuma ve deneme/yanılma sonrasında ihtiyaçlarınızı tam anlamıyla karşılayacak çekirdeğe ulaşabilirsiniz. Bu işe zaman kaybı olarak bakmak, size kazandırdıkları ile karşılaştırıldığında oldukça yanlış olacaktır. LFS kitabındaki yönergeleri başarı ile uyguladığınızda, karşınızda gerçek anlamda temel bir Linux sistemi olacaktır. Bu aşamadan sonra sistemin özelleştirilmesi pencere yöneticileri, grafik arayüzlü uygulamaların yüklenmesi gibi konusunda BLFS projesine başvurmanız gerekir. Beyond Linux From Scratch (BLFS) kitabında X.org, KDE, GNOME, Mozilla ve size gerekli olacak birçok kütüphanenin kurulumu anlatılır. Kullanıcılar, BLFS kitabınının genelde hepsini uygulamazlar. Kitabın içeriği çok geniştir ve paketler arası bağımlılıklar çok iyi anlatılmıştır. Yani siz sadece Mozilla'yı kurmak istiyorsanız, kitabın o bölümüne gitmeli ve konu başındaki bağımlılıkları tamamlamalısınız. Böylece size gerekmeyen paketler de kurulmamış olur. LFS'nin Getirileri Peki uzun derleme işlemleri sonunda elinize ne geçmiş olacak? Bu kadar şeye değecek mi? Bu soruları iki ayrı kullanıcı profili için cevaplamak sanırız ki daha uygun olacaktır: 1) LFS'yi Genel Amaçlı Kullanacaklar için Kurulum sırasında işler ters gitse dahi, kitabı takip ettiğiniz sürede oldukça yeni ve gerekli şeyler öğreneceksiniz. LFS kitabına sadece projeye yönelik bir kitap olarak bakmamak gerekir. Kitapta Linux standartları, ince ayarlar, genel komut anlatımları gibi çok işe yarar bilgiler bulacaksınız. Projeyi iyi veya kötü bir şekilde bitirseniz dahi, Linux yüklü bir maki- Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi ne karşısına oturduğunuzda öğrendiğiniz bilgilerin yararını göreceksiniz. Her ne kadar çok şey vadediyor gibi görünse de, bunların kötümser düşünceler olduğunu da unutmamak lazım. Size katacağı bilgilerin yanında, bundan böyle sistem donanımına bağlı olarak göz açıp kapayıncaya kadar başlayan, herşeyin hızlı bir şekilde açıldığı, içinde kullanmadığınız programların bulunmadığı bir Linux sisteminiz olacak. Büyük ihtimalle artık çekirdek derlemenin o kadar zor birşey olmadığını düşüneceksiniz. Ayar yapmanız gerektiğinde, artık Kcontrol, DrakeConf gibi grafiksel arayüzler yerine konsolu açmayı tercih eder hale geleceksiniz. Proje sonrasında derleme konusunda da oldukça tecrübe kazanmış olacağınız için artık yeni çıkan uygulamaları, dağıtımınıza özel paketlerinin hazırlanmasını beklemek zorunda kalmadan kurabileceksiniz. Bu “*siniz”ler listesi daha da uzatılabilir ama bu kadar örnek, anlatmak istediğimiz şey için yeterli olmuştur herhalde. S ý f ý r d a n Burada yine projenin kendi tanımında kullanılan bir paragraftan yardım alalım: L i n u x Linux dağıtımlarını süpermarketten veya fast-food restoranından alınmış bir hamburgere benzetebiliriz: Hamburgerinizi yerken içinde tam olarak ne olduğundan emin olmazsınız. Oysa LFS size hamburgerin nasıl yapıldığını anlatır; böylece daha fazla inceleme şansınız olur, istemediğiniz şeyleri çıkarabilirsiniz ya da Bağlantılar [1] http://www.linuxfromscratch.org [2] http://lfs.geleceklinux.org Arman Aksoy 51 e-Lapis hamburgerinizin içeriğini istediğiniz gibi zenginleştirebilirsiniz. İçerikten memnun kaldığınız zaman, bu içeriği birleştirmeye başlarsınız. Hamburgerinizi kızartabilir, fırınlayabilir, barbekü ile pişirebilir veya çiğ yiyebilirsiniz. Seçim tamamen size aittir. 2) LFS'yi Özel Amaçlı Kullanacaklar için LFS, pek çok özel gereksinimi kolayca karşılayabilir. Örneğin önemli bir proje için gömülü sistem geliştireceğinizi düşünelim. Real-time bir çekirdeğe ihtiyacınız var, fakat dağıtımların gömülü sistemler için sunduğu çözümler size uymuyor ve birileri sizin ihtiyacınızı karşılayacak çekirdeği ve yamalarını internette sunmuş. Diğer çoğu dağıtımı kullanırken, bu tür dışarıdan bir çözüm kullanmak sizi oldukça uğraştırır, oysa ki LFS içinde bu oldukça kolaydır. Olaya biraz yüzeysel bakarsak tek yapmanız gereken LFS kitabı dahilinde kurulan çekirdek yerine, kullanmak istediğiniz özel çekirdeği kurmaktır. Bir LFS'yi kurulumdan sonra 100MB'a sığdırmak oldukça kolaydır. Eğer gereksinimleri belirler ve LFS'yi bu yönde özelleştirmeye devam ederseniz daha da iyi sonuçlar alabilirsiniz. Örneğin LFS ekibi 8MB yer kaplayan ve Apache web sunucusu çalıştırmak için yeterli olan bir sistem kurduklarından, belgelerinde bahsetmektedirler. Aynı şeyi popüler dağıtımlarla yapabilir miydiniz? Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi Pine: Nostaljik Postacý P ine® (- a Program for Internet News & Email) [1] yazılımı neredeyse her dağıtımla birlikte yüklenir. Eğer yüklenmediyse, her dağıtımın kendine ait paket yöneticisi ile kolaylıkla kurmanız mümkün. GUI, fare gibi X'in getirdiği özelliklerin hiçbirini kullanmamasından dolayı “pine” ı ilk çalıştırdığınızda korkabilirsiniz ve bir çoğumuzun alışık olmadığı bu ortamda çalışmak tuhaf gelebilir. Bununla birlikte alışma sürecini atlaktıktan sonra hiçbir sorunun kalmayacağını, ayrıca programı hızının sizi kesinlikle tatmin edeceğini belirtmeden geçemeyeceğim. e P o s t a c ý Elektronik postalarınıza daha kolay ve hızlı erişmek istiyorsanız, mutlaka „pine“ isimli küçük, komut satırı posta istemcisine bir göz atmalısınız. Bu yazıda „pine“ kurulumu, ayarları ve kullanımı hakkında kısa bilgi vereceğim. X sunucusu kullanmayan kullanıcılar için vazgeçilmez bir program olmasının yanında, benim gibi bazı işlemlerde zaman kazanmak isteyenlere, diğer posta istemcilerine göre ciddi bir alternatiftir. Pine programını ilginç kılan sadece hızlı olması değil, aynı zamanda uzaktan kullanımda da çok başarılı olmasıdır. Farz edelim ki internetin en ücra köşesinde bir sunucumuz olsun. Bu sunucuya dünyanın her yerinden “ssh” üzerinden bağlanarak elektronik postalarımızı “pine” ile kontrol edebilir ve kolaylıkla cevaplayabilirsiniz. Ayarlar Pine`in ayarları çok detaylı (yaklaşık 200 tane ayar olanağı var) olduğundan, burada sadece önemli ve gerekli olan ayarları açıklayacağız. İleride kendiniz bu ayarları gönlünüzce değiştirebilirsiniz. Bu arada pine`in klavuzuna [2] bakabilir ve oradaki örnekleri de inceleyebilirsiniz. Pine, postalarınızı posta kutularından tek başına(sendmail [3] ve fetchmail [4] gibi sunucular olmadan) alamaz. Fetchmail olmadan, sadece internette bulunan pop3 veya imap sunucusuna tünel kurarak, sunucudaki postalara erişiminizi sağlar. Kendi başına posta kutularını belirli aralıklarla tarayamaz. Daha doğrusu otomatik bir posta taşıma işlemini gerçekleştiremez. Bu yüzden sisteminizde kurulu ve çalışır fetchmail ve sendmail sunucuları olmalıdır. Fetchmail, postaları internetteki posta kutularınızdan alır. Sendmail ise yerel (local) sistemdeki posta kutunuza iletir. Burada fetchmail veya sendmail`in kurulumuna yer vermeyeceğiz ve sisteminizde kurulu , çalışır haldeki fetchmail ve sendmail sunucuları olduğunu varsayarak anlatıma devam edeceğiz. Tüm ayarlar ~/.pinerc dosyasında yapılmaktadır. Metin düzenleyicisiyle boğuşmak istemeyenler, pine`ın kendi içindeki ayar menüsünüden ayarlarını yapabilir. 52 e-Lapis Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi Resim 1: Pine ilk açılış menüsü e P o s t a c ý Pine ayarları Temel Ayarlar Bir terminal penceresi (aterm, xterm, konsole, gnome-terminal vb) açarak, “pine” yazdığınızda “pine” yazılımını çalıştırmış olursunuz. İlk defa çalıştırıldığı için, pine istemcisi, programcılar tarafından yazılan bir hoşgeldiniz metniyle birlikte açılıyor (Resim 1). Metni geçip ana menüye ulaşmak için enter tuşuna basınız. personal-name: Buraya kendi adınızı girebilirsiniz. Eğer girmesseniz “passwd” dosyasındaki isminiz kullanılacaktır. user-domain: Bu satırda postalarınızın tutulduğu sunucunun adresini girmelisiniz. Örneğin ; linux-sevenler.org smtp-server: Sendmail posta iletme işlemini sorunsuz gerçekleştirdiğinden bu satırı boş bırakabilirsiniz. Fakat isterseniz smtp.linux-sevenler.org gibi bir smtp sunucu adresi de yazabilirsiniz. Resim 2: Ana Menü Öncelikle önemli ayarlarımıza bir göz atalım. Bunun için pine`ın ana menüsünde (Resim 2) “s” tuşuna basarak, ayarlar sekmesine geçiyoruz. Tuşlar arasında şu an bizim için en önemlisi “c” (Config) tuşudur. Config penceresine geçtikten sonra klavyemizin yön tuşlarıyla ayarlanmamız gereken satırı işaretleyerek “enter” tuşuna basmalısınız. Ardından bu satırdaki ayarları gerçekleştirmelisiniz. Inbox-path: Eğer fetchmail sunucusunu kullanıyorsanız bu satırda yerel posta kutusunun diskinizdeki yolunu girmelisiniz, mesela “/var/spool/mail/kullanıcı_ismi” . Eğer fetchmail kurulu veya çalışır halde değilse, tünelleme için posta sunucunuzun pop3 yada imap adresini girmelisiniz, mesela “mail.linuxsevenler.org/novalidate-cert” . (novalidate-cert eklemek zorunda kalabilirsiniz, baştan eklemekte fayda var) Signature-file: Bu satırda sadece imza (signature) dosyasının bulunduğu yeri yazarsanız yeterli olacaktır. Ama imza ayarını/metinini “ayar sekmesinde” “s” tuşuna tıklayarakta değiştirebilirsiniz. Character-set: Türkçe karakterleri kullanabilmek için bu satıra “iso8859-9” yazmalısınız. Editor: Burada favori komut satırı metin düzenleyicinizi seçmelisiniz. Bu vim[5], pico yada nano olabilir. 53 e-Lapis Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi Vim, yaygın olarak kullanıldığından örnek olarak onu kullanacağız. Editör olarak vim kullanmak için bu satıra “/usr/bin/vim” değerini girebilirsiniz. Mail-check-interval: Pine'ın hangi aralıklarla ayarladığınız klasörleri, dizinleri veya sunucuları yeni postalar için taramasını istiyorsanız buraya saniye cinsinden değerini girmelisiniz. 900 bu konuda iyi bir sayı. Böylece istemciniz çalıştığı sürece her 900 saniyede bir(15 dakika yani) ayarlı posta kutularınızı yeni mesajlar için tarayacaktır. e P o s t a c ý Bu ayarları yaptıktan sonra “e” ve “y” tuşlarına arka arkaya basarak, ayar sekmesinden çıkıyoruz. Pine kullanımı Pine`ın ana menüsünde görüldüğü üzere (Resim 2), istenilen noktaya ya kısayollarla (mesela yeni mesaj yazmak için “c” (compose) tuşu) ya da yön ve enter tuşlarından oluşan kombinasyonlarla ulaşılabilir. Bunun dışında “pine” ekranının en alttaki iki satırında kısayollar ve işlevleri yazmaktadır: '”^” simgesi “ctrl” tuşunu belirtmektedir. Önemli bir baska tuşta “<” dir. Bu tuşla internet tarayıcılarında (mesela Firefox`da) olduğu gibi bir önceki sayfaya/sekmeye geri dönebilirsiniz. Yeni bir posta yazmak için, ana menüde “c” (Compose) tuşuna basmalısınız. Açılan ekranda ilk satırda isminiz ve elektronik posta adresiniz 54 e-Lapis yazmaktadır. To: Buraya iletiyi yollayacağınız posta adresini girmelisiniz. (Mesela anotheruser@linuxsevenler.org) Cc: İletinin bir kopyasının yollanacağı e-posta adresi. Birden fazla kopya yollanacaksa, adresler arasına virgül koymalısınız. Eğer kopya yollanması gerekmiyorsa bu satırı boş bırakabilirsiniz. Attachment: Eklentileri yönetmek için bu satıra Resim3'te görüldüğü gibi eklentinin tam yolunu belirtmelisiniz. Ayrıca “ctrl+j” ve “ctrl+t” kombinasyonlarını arka arkaya uyguladığımızda, ekranda size bir dosya tarayıcı menüsü açaktır. Bu tarayıcıda eklenecek dosyanızı seçtikten sonra (enter basılarak seçilir), eklenecek dosyaya bir yorum yazmanız beklenir. Yorumunuzu yazdıktan sonra tekrar “enter” tuşuna basarak posta taslağınıza geri dönebilirsiniz. Bu yolla çok kolay bir şekilde dosya ekleyebilirsiniz. Resim 3: Yeni mesaj yazma menüsü Subject: Konu başlığınının girilmesi gereken satır. Başlığı girip “enter” tuşuna bastıktan sonra karşınıza yukarıda ayarladığınız düzenleyiciye ait pencere gel- Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi meli. Mesajınızı yazmak (veya düzeltmek) için ilk önce “i” tuşuna basmalısınız. Eğer vim programını kullanmışsanız mesajınızı bitirdikten sonra “esc” ve ardından “:wq” tuşlarını girmelisiniz. Tekrardan “enter” tuşunu kullandığınız taktirde mesajınız yazılacak (w) ve vim ekranından tekrar pine`ın taslak sayfasına çıkacaktır (q). Vim`de çıkış komutu “:q”dur ve yazdırmak için ':w' kullanılır (not: burada ':' tuşuna basmanız şart yoksa vim verdiğiniz komutları çalıştırmaz), dolaysıyla ikisinin kombinasyonunu yani “:wq” kullanarak zaman kazanabilirsiniz. e P o s t a c ý Eğer değiştirmek istediğiniz herhangi bir satır varsa, yön tuşlarıyla bu satıra ulaşabilir ve gereken değişiklikleri gerçekleştirebilirsiniz. Şimdi geriye sadece mektubunuzu yollamak kalıyor. Bunun için “ctrl+x” tuş kombinasyonunu kullanmalısınız. Ardından “y” tuşuna basarak ekranın alt kısmındaki 'yollansınmı' sorusuna evet dedikten sonra postanız sahibine doğru uzun yolculuğuna başlamış olur. Adres defteri Resim 4: Adres Defteri Adres defterine ulaşmak için ana menüde “a” kısayol tuşunu kullanabilirsiniz. Ardından açılan ekranda “@” tuşunu kullanarak yeni bir adres kaydı yapabilirsiniz (Resim 4). Nickname: Kaydı yapılacak posta adresi sahibinin rumuz/takma ismi. Eğer burada akıllı bir yöntem kullanırsanız, posta yazma işlemi hem daha hızlı gerçekleşir hem de ana menü üzerinden adres defterine girme işlemini yapmanıza gerek kalmaz. Postayı yazarken To: satırına burada belirlemiş olduğunuz rumuzu girmeniz yeterli olacaktır. Mesela rumuzları ismin baş harfi ve soyad olarak belirleyebilir (mesela Aytaç Kırmızı = akırmızı) ve böylece hem akılda kalıcı bir sistem sahibi olur hem de postanın yollanacağı kişinin eposta adresini uzun uzun yazmadan gayet pratik bir şekilde bu işlemi gerçekleştirebilirsiniz. Fullname: Kaydı yapılacak eposta adresi sahibinin gerçek ismi ve soyadı. Adress: Kaydı yapılacak eposta adresi Tüm kayıtlarınızı girdikten sonra “ctrl+x” tuş kombinasyonu ve ardından “y” tuşunu kullanarak kayıt işlemini tamamlarsınız ve oluşturmuş olduğunuz eposta adresi bağlantısı bundan sonra adres defterinizde yer alır. Adres defteri ekranında, posta yazmak istediğiniz bağlantının yön tuşlarıyla üstüne gelip “c” tuşuna bastığınızda, direk olarak posta yazma ekranının açıldığını ve taslakta To: satırının seçtiğiniz bağlantıyı içerdiğini göreceksiniz. Gelen postalar Eğer fetchmail ve sendmail`i doğru ayarladıysanız (ya da ayarlarda Inbox-path: satırında mail suncunuzu 55 e-Lapis Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi Resim 5: Gelen Yeni Mesajlar yazdıysanız), ana menüde “i” tuşuna basarak posta kutunuza ve yollanmış ya da yedeklenmiş postalarınıza ulaşırsınız. Inbox`u seçtiğiniz takdirde yeni postalarınızı görüntüleyebilir (eğer fetchmail yerine direk mail sunucusuyla bağlanma yolunu seçtiyseniz ek1 kutusuna bakmanızda fay- larınızı seçebilir ve mesela “s” tuşunu kullanarak o postanın farklı kayıt edilmesini sağlayabilirsiniz. “s” tuşunu kullandıktan sonra pine postanın nereye kaydedileceğini sorar. Burada postaya ve o postanın kategorisine göre bir isim verebilir ve bu isim altında diğer postalarınızı da depolayabilirsiniz. Yeni gelen postalarınızı okumak içinse, yeni postanın üstüne gelip “enter” tuşuna basmanız yeterlidir. Tuşlar ve işlevleri kısaca ek2 kutusunda sıralanmıştır. Sonuç e P o s t a c ý da var) ve çeşitli tuşlarla postalarınızı işleyebilirsiniz (resim5). “N” olarak işaretli postalarınız yeni gelen ve henüz okunmamış olan mesajları tanımlar. Yön tuşlarıyla postaEk1: internette bulunan mail sunucusuna bağlanma Eğer fetchmail yerine direk internette bulunan sunucuya bağlanma yolunu seçtiyseniz, ana menüde „i“ tuşunu kullanarak posta kutunuza geçmelisiniz. Gördüğünüz „Inbox“ ismindeki dizini yön tuşlarıyla işaretleyerek „enter“ tuşuna basın. Ekranın alt kısmında size ayarladığınız sunucunun kullanıcı bilgilerini sormalı (eğer sormuyorsa büyük ihtimalle ayarlarda bir hata Aytaç Kırmızı 56 e-Lapis Azla yetinmeyi bilen ve işlerini hızlı bir şekilde bitirmek isteyen ya da internetteki (evdeki) uzaktan bir makinaya erişerek postalarını yönetmek isteyen kullanıcılar için kesinlikle yararlı bir yazılım. Kullanımının oldukça kolay olmasından dolayı şu ana kadar hep GUI kullanmış kullanıcıların da göz atmasında büyük fayda var. vardır. Tekrar gözden geçirerek bağlanmayı deneyiniz). İlk önce posta hesabınız için kullandığınız kullanıcı ismini girmelisiniz. Bu işlemden sonra tekrar „enter“ tuşuna basmanız gerekecek. Bu sefer ekranın alt kısmında size bağlanmak istediğiniz hesabın şifresini sorar. Şifrenizi girdikten sonra tekrardan „enter“ yapın. Hesabın kullanıcı bilgileri doğru girildiyse, posta kutunuzdaki postalara erişmiş olmanız ve ekranda postanızdaki mesajları görüyor olmanız gerekir. Bağlantılar [1] http://www.washington.edu/pine/ [2] http://www.washington.edu/pine/user-guide/ [3] http://www.catb.org/~esr/fetchmail/ [4] http://www.sendmail.org/ [5] http://www.vim.org/ Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi Deltup ile tasarruf yapýn Deltup, bir programın tamamı yerine, diskinizde bulunan sürümü ile, en güncel sürümü arasındaki farkı indirmenizi sağlayan programdır (bir yama gibi). Örnek bir durum incelemek gerekirse, “program-1.0.0.tar.bz2” zaten “/usr/distfiles” içinde mevcut ve programımızın yeni sürümü çıktı. Bu durumda “deltup” kullanırsak, “program-1.0.1.tar.bz2” (dikkat yeni sürümü) yerine sadece ikisi arasındaki farkı indirerek, yeni sürüme sahip olabiliriz. Bu sayede hatırı sayılır bir trafik tasarrufu yapmış olacağız. Özellikle düşük hızlı internete sahip olanların ve dial-up kullanıcılarının mutlaka kullanması gereken bir program. G e n t o o Kurulum Kullanmamız gereken 2 paket (deltup ve getdelta) var. Bu programlar henüz kararlı (stable) olarak kabul edilmedikleri için, ilk önce aşağıdaki iki komutu vermeniz gerekli: # echo "app-portage/deltup ~x86" >> /etc/portage/package.keywords # echo "app-portage/getdelta ~x86" >> /etc/portage/package.keywords Daha sonra kurulum için aşağıdaki komut yeterli olacaktır: # emerge getdelta Ayarlama Tüm Portage işlemlerinde “deltup” kullanmamız için, “make.conf” dosyasının içine aşağıdaki satırı eklememiz gerekiyor: FETCHCOMMAND="/usr/bin/getdelta.sh \$\{URI\}" Şimdi basit bir örnek ile açıklayalım: # emerge -u xterm Calculating dependencies ...done! >>> emerge (1 of 1) x11-terms/xterm-200 to / >>> Downloading http://ftp.belnet.be/mirror/rsync.gentoo.org/gentoo/dis tfiles/xterm-200.tgz Searching for a previously downloaded file in /usr/portage/distfiles We have following candidates to choose from xterm-197.tgz The best of all is ... xterm-197.tgz Checking if this file is OK. Trying to download xterm-197.tgz-xterm-200.tgz.dtu 57 e-Lapis Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi --07:31:13-- http://linux01.gwdg.de/%7Enlissne/deltup.php?have=xterm197.tgz&want=xterm-200.tgz&url=ftp://invisible-island.net/xterm/xterm200.tgz&version=0.6 => `deltup.php?have=xterm-197.tgz&want=xterm200.tgz&url=ftp:%2F%2Finvisible-island.net%2Fxterm%2Fxterm200.tgz&version=0.6' Resolving linux01.gwdg.de... 134.76.13.21 Connecting to linux01.gwdg.de134.76.13.21:80... connected. HTTP request sent, awaiting response... 302 Found Location: ftp://134.102.3.5/deltup/xterm-197.tgz-xterm-200.tgz.dtu following --07:31:17-- ftp://134.102.3.5/deltup/xterm-197.tgz-xterm-200.tgz.dtu => `xterm-197.tgz-xterm-200.tgz.dtu' Connecting to 134.102.3.5:21... connected. Logging in as anonymous ... Logged in! ==> SYST ... done. ==> PWD ... done. ==> TYPE I ... done. ==> CWD /deltup ... done. ==> PASV ... done. ==> RETR xterm-197.tgz-xterm-200.tgz.dtu ... done. Length: 37,862 (unauthoritative) 100%====================================> 37,862 18.21K/s 07:31:22 (18.18 KB/s) - `xterm-197.tgz-xterm-200.tgz.dtu' saved 37862 GOT xterm-197.tgz-xterm-200.tgz.dtu Successfully fetched the dtu-file - let's build xterm-200.tgz... xterm-197.tgz -> xterm-200.tgz: OK cleaning up This dtu-file saved 644 kB (94%) download size. >>> md5 src_uri ;-) xterm-200.tgz >>> Unpacking source... >>> Unpacking xterm-200.tgz to /var/tmp/portage/xterm-200/work >>> Source unpacked. G e n t o o Sistemimizde xterm-197 kurulu ve xterm-200 sürümü çıktığını farz edelim. Örneği incelediğimizde, xterm-197'yi xterm-200 sürümüne yükseltmek için, 37kb 'lık bir download gerçekleştirilmiş. “/usr/portage/distfiles” bir kontrol edelim: # ls /usr/portage/distfiles/xterm-* -l -rw-rw-r-- 1 root portage 690331 Dec 29 07:11 /usr/portage/distfiles/xterm-197.tgz -rw-rw-r-- 1 root portage 697480 Apr 15 07:31 /usr/portage/distfiles/xterm-200.tgz 697 KB yerine 37 KB boyutunda bir dosya indirdik ve en yeni sürüme sahip olduk. Basit bir hesaplama yaparsak: 37/697 = ~ 0.05 Bu durumda yaklaşık %95 bant genişliğinden tasarruf etmiş oluyoruz. Sizce bu programı kullanmaya değmez mi? Mesut Öztürk 58 e-Lapis Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi Kýskandýracak Masaüstleri Gdesklets nedir? M a s a Ü s t ü 59 e-Lapis İnsanlar Linuxt,a çoğu ayar komut satırından yapılıyor diye Linux'un masaüstünü de bununla paralel zannediyor. Ama görenleri kıskandıran hatta bana da Linux kurun dedirtecek masaüstlerine sahip olabilirsiniz. Nasıl mı? Tabii ki Gdesklets sayesinde... Gdesklets masaüstünüzde hoş görüntüler yaratmanızı sağlayan, aynı zamanda kullanışlı minik uygulamalardan ve görüntülerden oluşan gelişmiş bir program yapısıdır.Kuracağınız bir program ve tamamen sizin zevkinize göre seçeceğiniz görüntüler(display) ile inanılmaz hoş masaüstlerine sahip olabilirsiniz. Kısaca bir desklet iki kısma ayrılır. Bunlar algılayıcılar(Sensor) ve görüntüleyicilerdir(display).Sensorler bilgi transferini kontrol eder.Örneğin hava durumu ile ilgili bir sensor bir web sayfasından hava durumu bilgilerini okur. Bir saat sensoru işletim sisteminden saati öğrenir... Display'lerin görevi ise sensor'lerden sağlanan bilgilerin kullanıcıya sunulmasıdır. Aşağıda çok hoş bir gdesklets'li masaüstü örneği var.Bu yazının sonunda belirtilen adreslerdeki ekran görüntülerinden esinlenerek sizde kendinize bunun gibi bir masaüstü yapabilirsiniz. Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi M a s a Ü s t ü 60 e-Lapis Gdesklets Kurulumu Gdesklets Kullanımı Gdesklets kurulumu için gereken yazılımlar aşağıda listelenmiştir. Bununla beraber bazı programcıkların kendine özel, daha başka bağımlılıkları olabilir. Kurduktan sonra yukardaki program penceresini görüyorsanız kurulum aşaması bitmiş demektir ve bundan sonra yükleyeceğiniz displayler sizin seçim ve zevkinize kalmış. Başlangıç olarak otomatik kurulu bir display olmayacaktır. Python 2.3 veya sonrası pygtk 2.4.0 veya sonrası libgtop 2.8.0 veya sonrası librsvg GConf gnome-python 2.6.0 veya sonrası gnome-python için GConf desteği Gdeskletsin son sürümü olan gDesklets-0.34.3 paketini ister paket yöneticisiyle, ister kaynak koddan derleyerek kurabilirsiniz. Burada kurulumun detaylarından bahsedilmeyecektir. Kurulumdan sonra bir sorunla karşılaşmadıysanız aşağıdaki iki komutu verdiğinizda Gdesklets'i kontrol etmeye yarayan yani görüntüleyiciler ve sensorlar ekleyebileceğiniz, kaldırabileceğiniz programı başlatabilirsiniz. $ gdesklets start $ gdesklets shell http://gdesklets.gnomedesktop.org adresine girdikten sonra gdesklet'inizi kendiniz donatacaksınız. Bu adreste soldaki menüden “Displays & Sensors “ bağlantısına tıklıyoruz. Bu menüden sonra gelecek liste öntanımlı olarak özelliklerine göre kategorilendirilmiş şekildedir.. “Date & Time” bölümünde çok çeşitli saatler, takvimler bulunuyor. Ayrıca saatler de dijital, analog gibi kategorilere ayrılmış. Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi ”Alarms and Alerts” bölümünde not yazabileceğiniz stick görüntüleyici, TODO list gibi hatırlatıcı mesajlar içeren görüntüleyiciler ile gerisayım yapan, Gmail hesabını kontrol eden uyarı görüntüleyiciler var. M a s a Ü s t ü ”News” bölümünde çeşitli özelliklere sahip haber ve RSS okuyucular ”Weather” bölümünde ise hava durumu gösteren görüntüleyiciler bulunuyor. ”System Info” bölümünde ise sistem durumu ile ilgili çeşitli görüntüleyiciler var. Bunların arasında bellek kullanımı, disk kullanımı, işlemci kullanımı, ağ bilgileri, kablosuz ağ, log görüntüleyiciler, laptoplar için pil durumu, sistemde bulunan kullanıcılar, nvidia ile ilgili bilgiler, mürekkep seviyesi, disk sıcaklığını sayabiliriz. Zaten en çok kullanılan görüntüleyiciler de bu bölümün altında yer alıyor. 61 e-Lapis ”Misc” bölümünde ise herhangi bir kategoriye ait görülmeyen, konulamayan çeşitli görüntüleyiciler var. Hepsinden bahsedemeyiz tabii ama ne kadar çeşitli olduğunu anlatmak için Ebay sitesinde istediğiniz bir şeyi arayan görüntüleyici ile dünya nüfusu gösteren bir görüntüleyicinin var olduğunu söylemek yeterli. ”Toolbars and Launchers” bölümünde masaüstünüz için çeşitli başlatıcılar, araç çubukları bulunuyor. ”Music and Audio” bölümünde çoklu ortam uygulamaları için kontroller bulunuyor. Örneğin bu bölümde Xmms programı için masaüstünün köşesinde şarkı ile ilgili bilgilerin görüntülendiği, şarkı atlatma, durdurma gibi işlemlerin yapılabildiği bir görüntüleyici bulabilirsiniz. Bu bölümde genel amaç başta da söylediğimiz gibi çoklu ortam uygulamalarının durumlarını gösterip, onları belli bir seviyede kontrol edebilmek. Tabii daha bir çok değişik çokluortam uygulaması Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi için de görüntüleyiciler mevcut. Liste sadece Xmms ile sınırlı değil. “Internet and Email” bölümünden örnekler vermek gerekirse; e-posta bilgilendiricileri, Gaim programındaki kullanıcıların özelliklerini gösteren bir görüntüleyici ile masaüstünüzden chat yapabileceğiniz bir görüntüleyici de mevcut. M a s a “Fun and Amusements” bölümünde oyun, resim, minik animasyonlar gibi daha çok estetik görüntüleyiciler var. “Cultural” bölümünde kültürle ilgili, daha çok dinlerle ilgili görüntüleyiciler bulunuyor. Kategoriler içinden kurmak istediği- Ü s t ü niz görüntüleyicinin linkini tıkladığınızda görüntüleyici hakkında daha geniş bilgiye (tabii ingilizce olarak) ulaşabilirsiniz. Yeni açılan pencerede tar.gz yada tar.bz2 uzantılı dosyayı bilgisayarınıza indirdikten sonra iki şekilde kurabilirsiniz. İlk yol olarak indirdiğiniz dosyayı, Gdesklets Shell penceresinde “File >> Install package” ile açılan pencereden görüntüleyicinin yolunu girerek ya da ikinci yol olaraksa shell penceresine dosyayı sürükleyerek. Sanırım ikinci yol daha kolay. Daha sonra shell penceresinde kurduğunuz görüntüleyiciyi listede görebilirsiniz. Bunu masaüstünüze yerleştirmek için de iki yolumuz var. İstediğiniz görüntüleyiciyi seçtikten sonra “File >> Run selected display” dediğinizde görüntüleyici fareye tutturulmuş şekilde sizden masaüstünüzde yerleştireceğiniz yeri bulup tıklamanızı bekler. Görüntüleyiciyi yerleştirmek için bir diğer yol da shell penceresinde listelenmiş görüntüleyiciyi çift tıklamak. Görüntüleyiciyi ile ilgili ayarlamalar yapmak için üzerine gelip sağ tıklamak yeterli. Ayrıca bu menüden görüntüleyiciyi kaldırmanız da mümkün. Daha Fazlası Gdesklets sayfasında bir de forum bulunuyor. Aşağıdaki adresen ulaşabilirsiniz : http://gnomesupport.org/forums Gdesklets Geliştirici Kitabı http://www.gdesklets.org/develbook/book.html Desklets Yapmak İçin Bir Belge(Howto Make Desklets) http://www.pycage.de/howto_desklets.html Ekran Görüntüleri http://www.lynucs.org/?gdesklets http://gnomesupport.org/forums/viewtopic.php?t=4302 Orcun Apaydın 62 e-Lapis Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi giFT Paylaþým Programý P P 2 p 2P programları genel olarak kullanıcıların bir sunucunun koordinatörlüğünde birbirlerinin dosyalarını görmesi araması ve indirmesi yöntemine dayanır. Sunucular burda sadece yönlendirici görevindedir. Kullanıcılar istediği dosyayı paylaşmakta serbest olduğu için bu P2P programlarının imajının zedelenmesine ve bu programların yapımcılarına dava açılmasına neden olabilmektedir. Oysa ki burada aktif rol oynayan sunucular ya da programlar değil kullanıcıların kendileridir. Linux'ta en çok tercih edilen P2P programlarından biri olan giFT bu ilgiyi gerçekten hakediyor. Core-GUI sistemi (çekirdek ve arabirimin birbirinden bağımsız çalışması) ile çalışması, eklentiler sayesinde pek çok ağa destek verebilmesi, giFT programını diğer P2P programlarından ayırıyor. Linux yüklü bilgisayarınıza giFT kurmak istediğinizde , ağ eklentileri de dahil olmak üzere yüklenecek paketlerin listesi şöyledir : giFT [1] gift-fastrack [2] (seçmeli bir paket, KaZaa ağına bağlanmak için gerekli) gift-ares [3] (seçmeli bir paket, Ares ağına bağlanmak için gerekli) gift-opeft [1] (seçmeli bir paket, giFT projesi ile geliştirilmiş bir ağ) gift-gnutella [1] (seçmeli bir paket, Gnutella ağına bağlanmak için gerekli) 63 e-Lapis OpenFT ve Gnutella eklentileri giFT kaynak kodu ile beraber dağıtılmaktadır. Ancak paket yöneticilerinde (portage, apt ..) ayrı paket olarak geçmektedir. GiFT ana sayfasından gerekli paketleri hazır olarak bulabilirsiniz. Yukardaki paketlerin kurulumu esnasında aşağıdaki paketlere bağımlılık duyabilirler. Bu yüzden kurulum CD'nizden aşağıdaki paketleri bulup kurmayı unutmayın: perl, libogg, libvorbis, zlib, bzip2, db Gerekli paketleri kurduktan sonra “gift-setup” yazarak ayarlamalara geçebiliriz. Ayarlama sırasındaki önemli adımlar şunlar: Boolean determining whether or not this file has been reviewed and iscomplete. giFT will fail to start unless this is non-zero. This is doneso that we can make sure you, at the very least, read through this file. Default: 0 /main/setup [0] 1 Bu adımda varsayılan değer olan 0 değiştirilmezse program çalışmaz. Burayı “1” yaparak geçin. Bu ayarları yaptığınızı teyit etmek için konulmuş bir değerdir. Colon separated list of protocol plugins to load by default. If dynamiclibrary support is enabled, the plugin specified will be stat'd to check ifit is a loadable path. If that fails, the fallback method is to attempt toconstruct the fully qualified path based on the configured environment. NOTES: Without dynamic library support, this plugin must have be- Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi en compiled into your giFT binary. With, this plugin must exist in the installed plugin directory. giFT V will output this path to you, if you are not sure. Protocol names are case sensitive, so use OpenFT, not Openft. For example, to use the OpenFT and Gnutella protocols use: OpenFT:Gnutella Default: none /main/plugins [OpenFT] OpenFT:Gnutella:Ares:FastTrack Bu adımda, kullanılacak eklentilerin, büyük-küçük harf duyarlılığına sahip adlarının örnekteki gibi “:” ile ayrılarak girilmesi gerekli. Eklenti ayarlarında kullanacağınız portlar önemlidir. Çünkü bir NAT arkasında iseniz (Örn: ADSL Router Modem) bu portların yönlendirilmesi gerekecektir. Port yönlendirme konusunda geniş bilgi için http://www.portforward.com adresine başvurabilirsiniz. P 2 p If you are behind a NAT and you are forwarding the above port set this to 1 i.e. you forward outside_ip:port -> inside_ip:port outside_ip and inside_ip are determined automatically. Serkan Kaba 64 e-Lapis Set this to zero if you are not forwarding. /main/forwarding [0] 1 Port yönlendirilmesi yapılıyorsa FastTrack ayarlarında yukarıdaki soruya 1 yanıtını vermelisiniz. Bu adımdan sonra giFT programını kullanabilmemiz icin bir arayüz gerekecektir. Arayüzler ile ilgili linklere [4] adresinden ulaşabilirsiniz. Bu yazıda APOLLON [5] arayüzünden bahsedeceğim. Başarılı bir apollon ve giFT kurulumu yaptı iseniz açılışta ayaralanan ağlara bağlanacaktır. Gnutella ağına bağlanma konusunda sorun yaşıyorsanız "wget http://apollon.sf.net/gnutella/nodes -O ~/.giFT/Gnutella/nodes" komutunu işleterek sorunuzu çözebilirsiniz. Apollon Ayarlarında Önemli Noktalar Behavior > Docking > Enable docking (tray özelliğini açar) Behavior > Background > Allow downloads in the background (Apollon kapandığında giFT kapanmaz ve download a devam eder) Apollon kdemultimedia paketi kurulduğunda önizleme de yapabilmektedir. Pek çok ağa bağlanabilmesi, bağlanabildiği ağların sayısının eklentilerle genişletilebilmesi ve pek çok arayüzle kullanılabilmesiyle göz dolduran giFT paylaşım programı gerçekten P2P programları arasında yerini sağlamlaştıracak gibi gözüküyor. Bağlantılar [1] http://www.giftproject.org/ [2] http://gift-fasttrack.berlios.de/ [3] http://gift-ares.berlios.de/ [4] http://gift.sourceforge.net/software/guis.mhtml [5] http://apollon.sf.net/ Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi Çoklu ortam terimleri L Ç o k l u O r t a m inux da multimedya deyince akla gelen bir sürü program ve bu programlarla yapabileceğimiz yüzlerce işlem geliyor. Filmleri formatlar arasında dönüştürmek, kesip biçmek, boyutunu küçültmek için farklı kod çözücüler ile kodlamak ve daha bir çok işlemi, hızlanan işlemciler ve artan bellek miktarları ile bir iki saat gibi kısa bir sürede kolayca yapabiliyoruz. Bu yazımızda, ileride bolca bahsedeceğimiz kod çözücü ve formatlarının ne anlama geldiğini anlatmaya çalışacağız. Böylece sonraki sayılarımızda vereceğimiz uygulamaların daha kolay anlaşılacağını ve uygulanabileceğini düşünüyoruz. Taşıyıcı (container) nedir? Video dosyalarımız, ses ve görüntünün çeşitli kodlayıcı yazılımlarla kodlanıp bir araya getirilmesinin kombinasyonları ile oluşurlar. Bir görüntü dosyası kendine uygun bir ses dosyası ile bir araya gelerek bir video dosyası oluşur. İşte bu ikisini bir araya getiren formata taşıyıcı adı verilmiştir. Bazı taşıyıcılar, aynı DVD'lerde olduğu gibi, ses ve video kanallarının yanında altyazı kanalını da barındırmaktadır. En bilinen taşıyıcı formatları avi,ogm,matroskadır Avi : (Audio Video Interleave) En çok karşılaşacağınız video formatıdır. Bu format video ve sesin birbirine bağlanma çeşidini belirlemekle birlikte 65 e-Lapis kodlayıcıları çok çeşitli olabilir. Matroska : Aviye benzeyen fakat altyazı kanalı ogm ses ve değişken bitrate destekleyen yeni bir taşıyıcı formattır. .mkv video dosyaları için kullanılır, .mka ise acc,ac3,dts,pcm ve mp3 gibi ses formatlarını destekleyebilen matroska ses dosyaları için kullanılır. Matroskanın en ilginç kısmı ise .mks adı verilen altyazı kanalını bünyesinde bulundurabilmesidir. OGM : Ogg dosya taşıyıcısı adını OGg Media’dan alır. OGM AVI'ye alternatif olarak kullanılmaktadır. Ses olarak Ogg Vorbis, MP3 and AC3 kullanabilir ayrıca tüm video formatlarını ve altyazıları içerebilir. MPEG : Açılımı Motion Picture Expert Group olup, bu grup tarafından belirlenen dijital video'daki standardın adıdır. Yarattıkları arasında: MPEG1 standardı (Video CDlerde bulunan), MPEG2 standardı (DVDlerde ve SVCDlerde), MPEG4 standardır(Yüksek sıkıştırma sağlar). MPEG1 veya MPEG-2 kullanan videolar genellikle ya .mpg yada .mpeg uzantısını kullanırlar. M1v ve M2v video formatını kullanırlar. Bu formatlara rastlayabileceğimiz çok çeşitli medyalar karşımıza gelmektedir. Bunların arasında en çok karşılaştıklarımız ise (s)vcd dvd ve divx/vxid ile kodlanmış olan avi dosyalarıdır. Şimdi bu formatları kısaca tanıyalım. VCD : MPEG1 tabanlı bir formattır. Sabit , Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi Ç o k l u O r t a m 66 e-Lapis 1150 kbit bitrate'e ve 352x240 çözünürlüğe sahiptir. Genellikle düşük kalitede video içerirler. VCD'ler ve SVCD'ler süreye dayalıdır, yani bir diskin kapasitesinden daha büyük bir MPEG film gene de (süre sayesinde) 74 dakikalık bir CD'ye sığabilir. Yani 74 dakikalık 800 Mb bir dosyayı 700 mblık bir cdye hiç zorlanmadan sığdırma şansınız bulunmaktadır. SVCD: MPEG2 tabanlıdır (DVD) ve 2500kbit'e kadar değişken(variable) bitrate değerlerine izin verir, ayrıca 480x480-NTSC- çözünürlüğe sahiptir, ve oynatıldığı zaman 4:3 görüntü oranını alır. Değişken bitrate'ten dolayı tek CD'ye sığacak uzunluk kesin bilinmemekle birlikte 35-60 dakika arasındadır. DVD: Yüksek çözünürlük (720xX) ve yüksek bitrateli MPEG2 görüntü, yüksek kalitede AC3/DTS ses kanalları ve altyazı desteği olan çok gelişmiş bir formattır. Çeşitli çekim açıları, çoklu dilde ses ve altyazı olanağı da sağlayabilmektedir. Kod Çözücü/ Kodlayıcı nedir? İngilizcesi codec olan bu terim video ve ses dosyalarınız belli algoritmalar kullanılarak sıkıştırılması ve boyutunun çok daha küçültülmesini sağlıyor. Böylece 7-8 GB olan dvdlerimizi 1-1.5 gb kadar boyutlara hemen hemen hiç kalite kaybı olmadan sıkıştırılıp yedeklenmesi sağlanabiliyor. Böylece dosyalarımızı kolayca internete yükleyip paylaşabiliyoruz. Günümüzde en çok kullanılan video kodlayıcısı açık kaynak olarak geliştirilen XviD’dir. Hem sıkıştırma oranı hemde lisansından dolayı dvd yedekleme ve formatlar arasında geçiş yapmak için en çok kullanılan video kodlayıcısıdır. Şimdi kod çözücüler/kodlayıcıların en çok bilinen türlerini inceleyelim. Video Kodlayıcıları : DivX: Şu anda iki tane DivX versiyonu görüyoruz: DivX ;-) , Microsoft MPEG4 codeclerinin dönüştürülmüş halidir.(Windows Media Video V3). Bu codecler Microsoft tarafından Windows Media mimarisinin bir parçası olarak ASF için yaratılmıştı. DivX'i yapanların yaptıkları ise Microsoft'un MPEG-4 codecini AVI formatında şifreleme yapabilecek şekilde geliştirdiler, ve adını da DivX yaptılar. DivX'in son versiyonları da Windows Media Audio Codec'in alıntı bir versiyonunu - DivX audio -'yu içlerinde bulunduruyorlar. Diğer DivX ise DivXNetworks tarafından geliştirilen yeni bir MPEG-4 video codecidir. Yeni codec çok gelişmiş olup 2 pass(2 aşamalı) sıkıştırma özellikleri sunmaktadır. Ayrıca codec eski DivX ;-) (DivX3) filmlerini de oynatabilmektedir. Yeni codec DivX4 olarak bilinmektedir. XviD: XviD aslında Linux dünyasında sıkça karşılaştığımız bir kelime oyunudur, tersten okursanız tanıdık bir şeyle karşılaşabilirsiniz. XviD bir open source MPEG-4 codec'idir ki DivX'den daha iyi kalite verir.Bir ara geliştirilmesi durdurulmuş olsa da son günlerde Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi dvd yedeklemek için hemen hemen kullanılan tek kod çözücü diyebiliriz. Ogg Theora : Ogm dosyalarında kullanılan video kodlayıcısıdır. BSD lisanlı Ons’s VP3 üzerine geliştirilmiş-daha çok özellik ve sıkıştırma içerir- olan açık kaynaklı bir video kodlayıcıdır. Günümüz Mpeg4 kodlayıcıları, RealMedia ve Win-media kodlayıcıları ile yarışabilecek sıkıştırma teknikleri içermektedir . Ç o k l u Bu bölümde sayacağımız daha yüzlerce kod çözücü (indeo,elecard, windows media ve daha bir çok gereksiz tür daha) bulunmaktadır ama asıl olarak geleceğin video sıkıştırma algoritmaları yukarıda saydıklarımızdan ibarettir. O r t a m Ses Kodlayıcıları : Ali Can 67 e-Lapis Ac3 : Açılımı Audio Coding 3 olup AC3 şu anda Dolby Digital ile aynı anlamda kullanılmakta. Dolby Digital gelişmiş bir ses sıkıştırma teknolojisidir ve 6 ayrı kanal içinde 448kbit/s ye varan düşük ses frekanslarını verebilen sıkıştırma sunmaktadır. DTS: Digital Theater Systems Digital Sound kısaltmasıdır. Dolby Digital gibi çok kanallı ses veren ev sinema sistemleri ve dvd disklerde kullanılır. Sadece DTS destekli hoparlör ve dvd oynatıcılar tarafından kullanılır. Ac3 den daha yüksek bitrate sunmaktadır. MP3 : Mpeg-1 Layer3 olarak bilinir. en çok kullanılan ses sıkıştırmasıdır. İnsan kulağının duyamayacağı kısımların kodlayıcı tarafından elenmesi yolu ile çok yüksek sıkıştırma sağlar. 128kbit/s ile kodlanmış bir MP3 hemen hemen cd kalitesinde ses vermektedir. MPA: mpeg audio. Mpeg dosyalarında kullanılan ses biçimidir. Ogg vorbis: xiph.org tarafından geliştirilen ikinci çokluortam projesidir(ilki ogg theora). Mp3 den daha iyi sıkıştırma sağlayan ses kodlayıcısıdır. Bu sayımızdaki multimedya terimlerini taşıyıcı video ve ses kodlayıcıları ile bitiriyoruz. Önümüzdeki sayıda video ve ses kodlama sırasında ve çokluortam dünyasında sıkça duyduğunuz terimleri anlatmaya çalışacağız. Hepinize güzel günler. Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi AVI Dosyalarýný SVCD yapalým B Ç o k l u o r t a m ilgisayarınızdaki divx ya da avi formatındaki film dosyalarını arkadaşlarınız veya ailenizle birlikte DVD çalar karşısına geçip, rahat rahat geniş ekranlı TV ekranında izlemek ihtiyacı duyanlara, bu yazıda Linux altında bunu nasıl gerçekleştirebileceklerini kısaca anlatacağım. Bazılarının aklına hemen “işte bilgisayar var, AVI formatlı film var, neden DVD de seyredelim” gibi bir soru aklınıza gelebilir. Benim için en büyük etken, bilgisayarda sürekli çalışan FAN ve bunun çıkardığı gürültü. Film seyrederken 1.5 saat boyunca FAN gürültüsü beni rahatsız ediyor. Bu yüzden bütün filmleri tercihen DVD çalar karşısında seyretmeyi tercih ediyorum. Ayrıca oturma odamda büyük bir koltuğum var ve TV karşısına geçip, bilgisayar başında olduğundan çok daha rahat bir şekilde filmi izleyebiliyorum. SVCD (Super Video CD) her DVD çalar aygıtının oynatabileceği, VCD'den daha iyi kaliteye sahip olan bir formattır. En iyi MPEG-2 standardı olan 480x578 pixel değerlerini kullanılır. Bu yüzden günümüzde bu formatı çalamayacak DVD çalar neredeyse yok gibidir.Linux altında SVCD formatlı filmler oluşturmakta oldukça basittir. Bunun için ilk önce aşağıdaki programların sisteminizde kurulu olması gerekmektedir: Transcode, Mplayer, Vcdimager, MJpegtools, Mpeg2Dec, Avifile, cdrdao Bu programlar genelde sisteminizde mevcut değildir. Ancak büyük ihtimal ile kurulum CD'lerinizde vardır. Eğer CD'nizde de mevcut değil ise, www.google.com adresinden kısa bir araştırma yaparak, gerekli olan paketlere kolayca erişebilirsiniz. SVCD formatındaki filmleri hem konsoldan hemde grafiksel arayüzü olan programlar yardımı ile yapabilirsiniz. Benim tercihim konsol tabanlı programlar olmakla birlikte, grafik arayüzü olan Kavi2svcd [1] adındaki programda tercih ettiğim programlar arasındadır . Kullandığınız Linux dağıtımında gerekli olan bütün paketlerin kurulu olduğunu farz ediyor ve işlemlerimize başlıyoruz. Mevcut bir AVI dosyasının ilk önce MPEG2 formatında çevrilmesi gerekir. Çünkü kullandığım DVD çalar malesef DIVX formatındaki (mesela avi) dosyaları çalabilecek olan DVD çalarlardan değil. Bu yüzden AVI filmlerini ilk önce MPEG2 formatına çevirmem ve sonra CD üstüne yazmam gerek. Aşağıdaki komut, benim kullandığım komutun aynısıdır. Yani bir AVI formatındaki filmden mpeg formatında bir dosya oluşturuyorum: $ transcode -i istediginiz.avi -x mplayer,mplayer -o cikti -V \ ympeg2enc,mp2enc -X 18,13,16 -F 4, "-S 792 -B 260 -V 230" -E 44100 -b 192 Şimdi bu komutu ve kullanabileceğiniz seçenekleri kısaca açıklayalım : 68 e-Lapis Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi Ç o k l u o r t a m -i : İşlenecek olan avi dosyasının ismidir, yani orjinal avi dosyası. -x : Kullanacak olduğumuz kodlayıcı (“-x mplayer,mplayer” ya da Avifile kodlayıcısı “-x af6,af6”) -o : İşlem sonucunda olusacak olan MPEG dosyasının ismidir. -V : “.yuv” dosyası için takas dosyası oluşturulacağını belirtir. (eğer renk kayması ya da bozulması görülürse “-V” yerine “-k” kullanılabilir) -y : video (mpeg2enc, mpeg, divx5) ve ses kodlayıcısı (mp2enc, toolame, divx5) -X : Büyütme yüksekliği, genişliği, çarpanı (aşağıda, örnek bir betik ile basitçe anlatılacaktır). -B : Küçültme yüksekliği, genişliği, çarpanı tanımlar. -Y : Encode ederken karelerin kenarlarına çerçeve ekleneceğini belirtir. J : Yukarı, sağ, aşağı, sol (kernalık konumlarını belirtir). -F : Video kodlama seçenekleri (-F 4=svcd, -F 3=vcd). -E : Ses örnekleme değeridir. Bu ayar genelde 44.1 kHz'dir. -b : Ses kalitesidir (bitrate). SVCD için 192 Kbps ve VCD için 224 Kbps seçilebilir. Bu değerler genelde tavsiye edilen değerlerdir. -S : 792 ise bir CD'ye yazılabilecek veri miktarıdır (overburn kullanılmadan). Eğer AVI dosyasının boyutu fazla ise, oluşacak olan image dosyamız 792MB'lık parçalar halinde oluşturulur. -X değerinin Skript ile hesaplanması Burda üzerinde durmamız gereken bir başka nokta var: “-X” değerinin hesaplanması. Bu hesaplamayı basit bir betik(script) yardımı ile hesaplayabilirsiniz. Bu betiğin ismi “zoomto [2]” ve internet üzerinden [2] kolayca indirebilirsiniz. Bu betiği kullanmamdaki amaç üzerinde çalıştığım avi dosyasının boyutlarının 512 x 288 pixel olması ve benim istediğim boyut ise 720x576 pixel, yani normal SVCD standart ebatları. Buna göre hesaplamak için betiğini kullanabiliriz ya da şu şekilde elle hesaplayabiliriz: 576-288=288 (eni) | 720-512=208 (boyu) 288/16=18 | 208/16=13 | Betik yardımı ile de kolayca hesaplayabilirsiniz: $ sh zoomto.sh orjinal_boyut istedigimiz_boyut $ sh zoomto.sh 512x288 720x576 Multiples of 32: -X 9,7,32 -Y 0,8,0,8 Multiples of 16: -X 18,13,16 Multiples of 8: -X 36,26,8 Bu şekilde netice alıyoruz ve hangi çarpanı istiyorsak onu yazıyoruz. -X/-B seçeneğine eğer sizin seçeneğiniz farklı ise ona göre -X ve -B çıkabilir. Bu bilgileri topladıktan sonra, yukardaki AVI den MPEG oluşturacak olan komutu verebiliriz. Bu işlem oldukca uzun sürebilir (1 veya 1.5 saat). İşlem bittikten sonra dizinde yeni iki dosya oluşur. Bunlar “cikti.m2v” ve “cikti.mpa” (ses ve görüntü) dosyalarıdır. Daha sonra bu dosyaları “mplex” yardımıyla birleştiriyoruz: 69 e-Lapis Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi $ mplex -f 4 -o istediginiz_film_ismi_%d.mpg cikti.m2v cikti.mpa “-f 4” seçeneği SVCD için ve “-f 1” seçeneği ise VCD içindir. NOT : “istediğiniz_film_ismi” sonunda “_%d.mpg" parametresinin yazılması şarttır. “%d” yerine daha sonra, parçaların sıra numaraları gelir: örn. film_ismi_1.mpg film_ismi_2.mpg Yukarıdaki verdiğimiz komut işlemi bitince, bulunduğunuz dizinde yeni - film_ismi_1.mpg - film_ismi_2.mpg Ç o k l u dosyalarını göreceksiniz.. MPEG dosyalarını oluşturduktan sonra “cue/bin” image dosyalarını hazırlayıp, kolayca CD ye yazdırabiliriz: $ vcdimager -t svcd -c ilkcd.cue -b ilkcd.bin film_ismi _1.mpg $ vcdimager -t svcd -c ikinci.cue -b ikinci.bin film_ismi _2.mpg Komut sonucunda yukarıda gördüğünüz gibi “cue/bin” dosyalarımız oluştu ve artık bunları CD'ye yazabiliriz. İlk önce CD yazıcımızın aygıt numarasını tespit edelim. Bunu aşağıdaki komut yardımı ile kolayca öğrenebiliriz: # cdrecord -dev=ATAPI --scanbus o r t a m Bende aşağıdaki şekilde bir çıktı veriyor : 0,1,0 1) 'TEAC ''CD-W552E ' '1.09' Removable CD-ROM Bana lazım olan olan bilgi, ilk baştaki 0,1,0 numara dizgisi. Eğer birden fazla CD ROM aygıtı takılıysa bu sizde farklı bir sonuç olabilir. Son olarak sıra, “CUE/BIN” dosyalarını yazmaya geldi. K3b veya başka bir grafiksel program ile bunu yapabileceğiniz gibi, komut satırından da kolayca CD'ye yazdırabilirsiniz: # cdrdao write --force --driver generic-mmc --device ATAPI:0,1,0 \ --overburn --speed 40 --eject ilkcd.cue # cdrdao write --force --driver generic-mmc --device ATAPI:0,1,0 \ --overburn --speed 40 --eject ikinci.cue Hepsi bu kadar. AVI formatındaki filmimizi DVD çalarda gösterilebilecek formata çevirdik. Artık filmimi, fan gürültüsünden uzakta, koltuğuma yayılarak 100 ekran televizyonumda rahat rahat seyredebilirim. En başta da söylediğim gibi, komut satırıda herhangi bir sebepten dolayı başarılı olamazsanız, Kavi2svcd [1] programını kullanmanızı tavsiye ederim. Yukarıdaki açıklamalar, Kavi2svcd programı için de aynen geçerlidir. Hüseyin Kaya 70 e-Lapis Bağlantılar [1] http://kavi2svcd.sourceforge.net/ [2] http://tibit.org/video/zoomto.sh Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi Linux Altýnda VCD Kopyalanmasý 1. Genel Kavramlar Ç o k l u O r t a m VCD, 1993'te Sony ve Philips tarafından çıkarılan ve CD'lere film depolamaya yarayan bir biçimdir. 352x240 (NTSC) or 352x288 (PAL) görüntü çözünülürlüğünü destekler. MPEG-1 görüntü ve ses sıkıştırıcısını (codec) kullanır. 2. Gerekli Programlar cdrdao[1]: Olmazsa olmazlardan cdrecord[2]: Yine bir olmazsa olmaz vcdimager[3]: VCD'den görüntü almak ve VCD yazmak için. k3b[4]: Bir GUI her zaman faydalı olacaktır. 3. VCD'nin MPG dosyası olarak kaydedilmesi VCD ler multitrack (en az 2 iz) olduğu için şu anda k3b direkt olarak kopyalayamamaktadır (İleride bu özelliğin geleceğini umarak şu anki geçici çözümümüze devam edelim). Öncelikle görüntü için bir dizin açmakta fayda var. İşlemlerimizde vcdimager paketi ile gelen vcdxrip programını kullanacağız. VCD'yi CD-ROM umuza taktıktan sonra $ vcdxrip -C /dev/cdrom -p -v \ --filename-encoding=iso-8859-9 komutunu vererek VCD'yi sabit diskimize .mpg olarak kaydetmeye başlayabiliriz. Burada /dev/cdrom , sizin cd aygıtınız adı ile değiştirilmelidir (Örnek olarak bazı sitemlerde /dev/hdc olabilir). "-p" parametresi ilerlemeyi izleyebilmemizi, "-v" ise bilgilerin ayrıntılı olarak ekrana dökülmesini sağlamaktadır. "--filename-encoding" parametresi ise dosya isimleri için UTF-8 kullanan sistemlerde eklenme- 71 e-Lapis lidir. Çünkü bu dönüşümü vcdimager gerçekleştirememektedir (Tam olarak emin olmasam da bu parametreyi vermediğimde çıkan hatanın bu nedenle olduğunu tahmin ediyorum). Bu adımdan sonra avseq01.mpg isimli bir dosya belirttiğimiz dizinde oluşmuş olacaktır. 4. MPG dosyasının VCD olarak yazılması Bu adımda GUI olarak k3b programını kullanıyoruz. İsteyen bu adımları da konsoldan devam ettirebilir. K3b'yi açtıktan sonra "Ayarlar > k3b Programını Yapılandır > Uygulamalar" bölümünden "Kullanıcı Parametreleri" sekmesine geliyoruz. Eğer vcdimager programımızı bulabilmişse burada vcdxrip,vcdxminfo ve vcdxbuild gibi programlar listelenmiş olacaktır. vcdxbuild programına parametre olarak"--filename-encoding=iso8859-9" eklemeliyiz. Daha sonra yeni vcd projesi açarak bir önceki adımda oluşturduğumuz .mpg dosyasını listeye eklemeliyiz. Bundan sonra yaz deyip cd-writer'ın işlemi gerçekleştirmesini beklemekten başka bir şey kalmıyor. 5. MPG dosyasının konsoldan VCD olarak yazılması Öncelikle MPG dosyasını CD'ye yazılabilir bir görüntü haline getirmeliyiz. Bunun için $ vcdxbuild --filename-encoding= \ iso-8859-9 -p -v videocd.xml komutunu vermeliyiz. "videocd.xml" dosyası bir önceki adımda oluşmuş olacaktır. Eğer yok ise $ vcdxgen avseq01.mpg Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi komutunu vererek oluşturabilirsiniz. En son adımda cue/bin görüntümüzü cd ye yazacağız. Bunun için di konfigürasyonunuza göre değiştirilmelidir. Bu numarayı cdrecord -dev=ATAPI --scanbus $ cdrdao write --force --driver \ generic-mmc --device ATAPI:0,1,0 \ --eject --overburn videocd.cue Ç o k l u O r t a m Komutunun çıktısında, kendi cd-writer'ınızın ismine karşılık gelen numara ile değiştirmelisiniz. komuttaki ATAPI:0,1,0 değerini, kenBağlantılar [1] http://cdrdao.sf.net [2] http://cdrecord.berlios.de/old/private/cdrecord.html [3] http://www.vcdimager.org [4] http://www.k3b.org Mulimidix Mulimidix, TVniz ile birlikte kullanılmak üzere PC tabanlı bir multimedya merkezi oluşturmanıza yarayan ufak bir dağıtımdır. Özelliklerinin bir kısmını şöyle listeleyebiliriz : yor. Mulimidix şu an için i686 sistemler için optimize edilmiş olsa da, geliştirici CD'sini kullanarak kendi sistemiz için optimize edilmiş bir sürümü, yine kendiniz derleyerek kullanabilirsiniz. Dijital TV Video ve Ses oynatımı Altyazı DVD Oynatımı ve Menüler Ses CD'leri Ağ Desteği (NFS/Samba) Resim Göstericisi LCD Panel Desteği Uzaktan Kumanda Desteğii Sistemin tamamı, VDR ve Freevo gibi grafiksel arayüzlerle kolayca kontrol edilebili- Özelliklerin tam listesini aşağıdaki adresden bulabilirsiniz http://server.sysconfig.info:81/mambo/index.php?option=content&task=view&id=29&Itemid=33 http://server.sysconfig.info:81/mambo/index.php?option=content&task=view&id=22&Itemid=33 http://server.sysconfig.info:81/mambo/index.php?option=content&task=view&id=30&Itemid=33 http://server.sysconfig.info:81/mambo/index.php?option=content&task=view&id=31&Itemid=33 Serkan Kaba 72 e-Lapis Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi (2 .B öl üm ) Resim Düzenleme Ýçin GIMP Nasýl Kullanýlýr? B u ders serisinin ilk bölümünde, resim düzenlemenin temellerini gördük. Kesme ve boyutlandırmayla birlikte fotoğrafların parlaklık ve zıtlıklarını ayarlama. Bu derste ise dijital karanlık odamızda bir resmin üzerinde, GIMP'in güçlü (c) Adobe Photoshop ve Photoshop Elements kullanıcılarının GIMP'e geçişine yardım etmek. Bu ders GIMP'in katman araçlarına odaklandığı için, bu araçların bir resmi düzenlemek için nasıl kullanılabileceğini öğreneceksiniz. Uygulamalı GIMP Dersi Başlarken G i m p Resim 1: Suse Linux Professional 9.0 üstündeki KDE masaüstünde çalışan bir GIMP katman araçlarının nasıl kullanılacağını göreceğiz. Katman araçlarının ne olduğunu bilmiyorsanız veya daha önce GIMP'in araçlarını hiç kullanmadıysanız az sonra gözleriniz yerlerinden fırlayacak demektir. Bu derste öğreneceğiniz temel yetenek ve prensipleri daha sonra başka resim, klipart, taranmış resim veya diğer dijital grafiklere uygulayabilirsiniz. Derse Kısa Bir Bakış Bu derste de, kaz resmini düzenlemek için GIMP'in güçlü katman araçlarını kullanalım. Bu Dersin Amacı 73 e-Lapis (a) Daha önce böyle bir programı hiç kullanmamış insanlara bu programların temellerini tanıtmak ( özellikle katman araçları) (b) Daha önce hiç GIMP kullanmamış insanlara GIMP'i tanıtmak Bugünkü uygulamalardan bazıları için tual penceresindeki menü çubuğunu kullanmak durumunda kalabilirsiniz fakat bununla birlikte GIMP1.3 önceki sürümlerdeki tual pencerelerinde bir menü çubuğu mevcut değil. Eğer bir menü çubuğuna sahip değilseniz, tual üstünde herhangi bir yere sağ tıklayabilirsiniz (alternatif). Böylece menü çubuğuyla aynı seçeneklere sahip bir menü açılır. Dijital Karanlık Odaya Girerken Hadi karanlık odaya girip, dersimize GIMP'i açarak başlayalım. Açtıktan sonra GIMP'in araç kutusu (Toolbox) ve varsayılan iletişim kutusu açılmalı. 1.3'ten önceki sürümlerde iletişim kutuları birleşik değil, hepsi ayrı ayrıydı. Photoshop kullanıcısıysanız, PS'teki paletlere GIMP'te iletişim kutuları (dialog) denildiğini bir yere not edin. Şekil 1'de sol üstte olan Araç kutusu olup sol altta duran ise iletişim kutusudur. Araç seçeneklerini (Tool Options) görmek için iletişim kutusunda en soldaki simgeye tıklayın. Sonra bu derste kullanmak istediğiniz bir resmi açın. Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi G i m p Bunu yapmak için GIMP araç kutusunun menü çubuğuna gidin ve “File > Open” yoluna tıklayarak “Open Image” (Resim Aç) kutusunu açın. ği için çok hoşlar. İsterseniz onları yapıştırabilirsinizde. Ama çalışma alanını düzenlemek ve yapıştırma işlemi bu dersin konusu dışında. Eğer kullanmak için bir resme sahip değilseniz , GIMP ile basitçe bir ekran görüntüsü alın ve bunu kullanın. Ekran görüntüsü almak için araç kutusunun menü çubuğundan “File > Acquire > Screen Shot” yoluna tıklayarak ekran görüntüsü penceresini açın. Bir fotoğraf veya resmi düzenlemeye başlamadan önce bir yedeğini almanız iyi olur. Böylece düzenlemeleri yaparken işleri karıştırsanız bile, elinizde hala sağlam bir kopya olur. Ekran görüntüsü penceresinde Whole Screen (Tüm ekran) 'i seçin ve sonra OK'e basın. Bu, aldığınız ekran görüntüsünün olduğu bir tuval veya çalışma alanını karşınıza getirir. Sonra bu ekran görüntüsünü, “Şekil 1” deki boyutlarına gelecek (345x192 piksel) şekilde kesin. Eğer GIMP'in kesme aracının nasıl çalıştığını bilmiyorsanız, bu derslerin 1. bölümündeki "ilk kesme" bölümünü okuyun. Yazı Katmanı Eklemek Aşağıda Şekil2'de , Şekil3'teki yazı katmanını eklemeden önceki GIMP Katman İletişim Kutusu gösteriliyor. Eğer bunu yapmadıysanız liste kutusundan (Şekil3'te sol altta) Katman İletişimini seçin. Bunu yapmak için Boya kutusunun yanındaki kağıt yığını simgesine tıklayın. Resim açmış olsanız veya ekran görüntüsü almış olsanızda şekil1'in sağ üstünde tuval'in oluşturulmuş olması gerekiyor. Tabii bizim kazlarımızın yerine sizin resim veya ekran görüntünüz olacaktır. Eğer isterseniz “Şekil1” içine alan bir ekran görüntüsü aldıktan sonra kaz resmi hariç herşeyi kesebilirsiniz. Böylece yapılanları daha kolay takip edebilirsiniz. Şekil1'de tüm kutu ve tuval pencerelerinin daha küçük bir ekran görüntüsü için birbirine yapışık olduğunu görüyorsunuz. Ama siz diyalogları ve tuvalleri açtıkça bunların yapışık (docked) değilde ayrı olduklarını farketmiş olabilirsiniz. Ayrık iletişim kutuları ve tuvaller, tüm ekranı kendi istediğiniz gibi kullanmanıza izin verdi- 74 e-Lapis Resim 2: Sadece tek bir katmana sahip GIMP katman iletişim kutusu Aşağıdaki Şekil3'te bir yazı katmanı eklenmiş. Copyright uyarısı ve artist/fotoğrafçı bilgisi bu yazı katmanında yer alıyor. Buraya istediğiniz bir yazıyı girebilirsiniz ( illa ki bir artist/fotoğrafçı bilgisi olması gerekmez). İstediğiniz bir yazıyı şöyle ekleyebilirsiniz: İlk önce Araç kutusundan “T” ile gösterilen yazı aracı simgesine Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi tıklayın. Şimdi de fare imlecini yazının başlamasını istediğiniz noktaya getirin ve tıklayın. Böylece hem “GIMP Yazı Düzenleyicisi” açılır, hemde yeni bir katman oluşturulur. Sonra istediğiniz metni, yazı düzenleyicisi üzerindendeki editordan girin. Örneğimizde metin olarak "(C) Mike Angelo 2003" kullandık. Lütfen sizde istediğiniz metni girin. Metin düzenleyiciye yazarken, aynı zamanda tual penceresindeki bir yazı kutusunda da gözüktüğüne ve Katman penceresine yazı katmanının eklendiğine dikkat edin. Lütfen Şekil3'e göz atın. G i m p gösterme kutusu işlevini görüyor. Yer gösterme kutusunun kullanımı hakkında daha geniş bilgi için 1. bölümdeki "Resmi Boyutlandırma" başlığına bakın. Resim 4: Yazı katmanındaki yazı kutusunun başka bir yere taşınması Resim 3: Yazı katmanının e k l e n m e s i n i Yazı Katmanıyla Oynamak gösteren ekran görüntüsü Yazının neden kendi katmanına ek- lendiğini merak ettiniz mi? Bunun nedeni yazının kendi katmanına yerleştirilerek daha sonra yapılan değişiklerde tüm resmin etkilenmesini engellemek. Bu alıştırmanın amacına ulaşmak için yazı, en son olacağı yer eklenmedi. Böylece alttaki resmi ellemeden yazının tual üzerinde nasıl hareket ettirilebildiğine şahit oldunuz. Şekil4'te metin ((C) Mike Angelo 2003), tualin sağ altına yerleştirilmiş. Ayrıca Şekil4'ün sağ altı aynı zamanda yer 75 e-Lapis Yazıyı hareket ettirmek için, Katman penceresindeki yazı katmanına tıklayıp seçin. Yazı-katmanı girdisi, katman penceresinde arkaplan katman (background) girdisinin hemen altında olup, aynı zamanda Şekil4'te sol alttaki penceredir. Böylece aktif katman, yazı katmanı oluyor. Aktif katman, daha sonra yapılacak tüm düzenlemelerin etkin olacağı katmandır. Genel olarak tüm düzenleme işlemlerinden sadece aktif katman etkilenir. Katmanları kullanırken insanların karşılaştıkları sorunlardan biri, değişiklik yapmak istedikleri katmanı aktifleştirmeyi unutmaları. O yüzden, lütfen bir katmanda değişiklik yapmadan önce onun seçili olduğundan emin olun. Daha sonra GIMP araç kutusundan, Şekil4'te ikinci sırada baştan üçüncü ve dört yönlü ok simgesi olan katmanları hareket ettirme ve seçme simgesine tıklayın. Sonra fare imlecini tualdeki yazı kutusunun üstüne getirin ve dört yönlü ok simgesi simgesi Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi çıkana kadar üzerinde biraz oynatın. Şimdide farenin tuşuna basarak yazı kutusunu basitçe tualde istediğiniz yere sürükleyin. Desen Katmanı Eklemek G i m p Kaz resmindeki su ışığı çok yansıtıyor bu yüzden göletin altı gözükmüyor. O zaman suyun altına biraz kaya deseni ekleyelim. Bu bir kristal saydamlığında bir su efekti sağlar. Ayrıca arkaplana biraz ilginçlik katar. Aslında bu size katman eklemeyi ve yapılabilecek bazı hileleri gösterebilmek için büyük bir özür. - Alfa Kanalı Alfa, 4. renk tanımlamasıdır, ilk üçü kırmızı, yeşil, mavi (Red-Green-Blue , RGB) ve görünmeyen objelerle veya arkaplan kombine edilmesinde kullanılır. Bu iş için ön hazırlıkları bitirmek için önce arkaplana (katman) bir alfa kanalı ekliyoruz. Bunu yapmak için, liste kutusundan katman penceresini seçiyoruz. Daha sonraya arkaplan katman girdisini seçerek aktif hale getiriyoruz. Ardından katman penceresindeki arkaplan katman girdisine sağ tıklayıp açılan menüden Alfa Kanalı Ekle (Add Alpha Channel)yi seçiyoruz. Alfa kanalı eklememizin nedeni, ilk katmana (arkaplan) bir şeffaflık özelliği vermek. Katman yığınında arkaplanı aşağıdan yukarı getirebilmek için bu gerekli. Burada anahtar kelime yığındır. Katmanlar birbirlerine üstüne yığılmışlardır. Yukarıda kalan bir katman veya obje, aşağıda kalan nesneleri bloke 76 e-Lapis edecektir. Eğer bir katmanın opaklığı %100 ise o katmanın altındaki hiçbirşey gözükmeyecektir. Opaklık azaltıldıkça altlarda kalan herneyse, ondan daha çok gözükecektir. Bunun hakkında daha sonra konuşacağız. Katmanlar bir arkaplan ve bir ön alana sahiptir. Eğer arkaplan opaksa, yukarıda söylendiği gibi üstteki katman alttakini engelleyecektir. Bununla birlikte eğer arkaplan şeffaf olup önalan opaksa, aşağıdaki katmanları sadece ön alan engelleyecektir. Örneğin yazı katmanı, şeffaf bir arkaplana sahiptir. Bu yüzden kaz resminin sadece direk olarak yazının altında kalan kısmı engellendi. Konsept olarak katman penceresindeki listede katmanların yandan bir görünüşünü alırken tual penceresinde üstten bir görünüş elde ederiz. O yüzden tuale bakarken aslında katman yığınına üstten bakıyoruzdur. Yeni Katman Yarat Yeni bir katman yaratmak için “Katman İletişiminin” en solundaki simge olan “Yeni katman” simgesine (New Layer) tıklayın. Böylece “Yeni Katman İletişim Kutusu açılır” (Şekil5). Yeni katmanı istediğiniz gibi isimlendirebilirsiniz. Örneğimizde "Pattern" ismini kullanıyoruz. Katmanın genişliği (width)ve yüksekliği (height) fotoğrafın boyutlarıyla (örnekte 345 x 142) aynı olmalı. Katman Dolgu Tipi (Layer Fill Type) olarak şeffafı (transparent) seçtikten sonra OK'e basın. Artık Katman penceresinde üç tane katman girdisi gösterilmeli. Orjinal arkaplan katmanı, yazı katmanı ve yeni desen katmanı. Lütfen Şekil6'ya bakın. Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi Kaya deseni örneğine tıklayıp seçin. Kayaları resme eklemek için herşey hazır. Emin olmak için Katman penceresinden (Şekil6da sol altta) “Desen Katmanı” girdisine tıklayıp seçin. Sonra Düzen (Edit) > Desenle Doldur (Fill With Pattern)’a tıklayın (Şekil7'ye bakın) Daann! Artık resminizde kayalar var (Şekil8'e bakın). Ama.. kazlara ne oldu? Her taraf kaya! Korkmayın. GIMP'in güçlü katman araçları imdada yetişiyor. Resim 5: GIMP Yeni Katman İletişim Kutusu G i m p - Kayaları Eklemek Burada liste penceresinden “Desen Izgarası” kutusuna(Pattern Grid Dialog) (Boya kutusu simgesi) geçin. Bununla birlikte Şekil6'da ders basamaklarını daha iyi açıklayabilmek için iki adet pencere açıldı (Bunun için Dialogs > Create New Dock > Brushes,Patterns,& Gradients). Daha sonra yeni Brushes, Patterns , & Gradient elemanının üstündeki simge çubuğundan desen ızgarası penceresine tıklayın. Şekil6'da sağ altta yeralan desen penceresi, desen örneklerinin varsayılan boyutlarını gösteriyor. Sol üstteki pencerede ise örnekleri ekstra büyük halde görebilirsiniz. Varsayılan desen boyutlarını değiştirmek için “Brushes, Patterns, & Gradient” elemanının üstündeki simge çubuğundan desen ızgarası simgesine sağ tıklayın. Çıkan menüden önizleme boyutunu seçip istediğiniz değeri tıklayın. Şimdide desen katmanına kayaları ekleyelim. Önce kaya desenini seçin. Şekil6'da sol üstteki pencerenin en üstteki sırasında soldan ikinci simge. 77 e-Lapis Resim 6: Yeni katman eklenmesini (Pattern isimli)gösteren ekran görüntüsü - GIMP'in Katman Sihiri İşi Hallediyor Şekil8'deki katman penceresinde Pattern Katman girdisinin seçili olduğuna ( aynı zamanda yazı katmanı ile arkaplan arasında böylece kayalar arkaplandaki kazları kapsarken yazı hepsini kapsıyor) dikkat edin. İki katman hilesinin zamanı geldi. İlki kayaları kazların arkasına itmek. İkinciyse opaklığı düşürerek (daha yoğun olan kazların içinden de görünmeyeceği kadar) kayaların, kaz resmindeki suyun altında görünmesini sağlamak. Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi G i m p Bu hileler şöyle yapılabilir: suna 20 yazın ve OK e basın. İlk önce Katman penceresinde Desen katmanının seçili olduğundan emin olun. Daha sonra desen katmanını arkaplan katmanının arkasına götürmek için, katman penceresinin alt tarafındaki aşağı bakan ok tuşuna basın (Şekil8). Sonra Katman penceresinden arkaplan katmanını seçip, opaklığı “.64” yapın. Bunun içinde opaklık kaydırma çubuğunu kullanabilirsiniz (Şekil9) Yazı kutusunun yerini değiştirmek için yazı katmanı seçiliyken, araç kutusundan simgesi dört yönlü okan olan katmanları ve seçimleri taşı aracını seçin. Daha sonra fare imleci dört yönlü ok olana kadar imleci yazı kutusunun üstüne getirin. Küçük ve kademeli bir taşıma yapmak istediğimiz için bu işlem için klavye tuşlarınıda kullanabiliriz. Artık örneğimizde kazlar, kayaların üstünde gözüküyor (Şekil9). Ama bununla birlikte “.64” opaklıkta su neredeyse görünmüyor. O yüzden opaklığı “.84” yapalım. Ayrıca size en uygun opaklık değerini bulmak için değerle oynayabilirsiniz. Şekil 10'da “.84” opaklıktaki kaz resmi görülüyor. Resim 7: Düzen menüsünden Desenle Doldur seçeneği seçili 78 e-Lapis Bazı Ayarlamalar Şekil10'u elde edebilmek için birkaç değişiklik daha yapıldı. Ayrıca kazların (arkaplan) parlaklık ve zıtlık değerleri de ayarlandı. Bu ek değişiklikler, GIMP'in katman araçlarının ne kadar güçlü ve kullanışlı olduğunu gösteriyor. Böyle çünkü yeni bir katman olan desen katmanıyla çalıştıktan sonra yazı ve arkaplan katmanlarına gidip düzenlemeler yapabiliriz. Bunun için, Katman penceresinden yazı katmanı girdisine tıklayıp seçin. Sonra Katman (Layer) > Katmanı boyutlandır (Scale Layer)dan katman boyutlandırma aracını açın. Yazının orjinal büyüklüğü 26px. Yeni boyut (new height) kutu- Boyutlandırma hakkında daha çok bilgi için 1.bölümdeki "Resmi Boyutlandırmak" başlığına bakın. Kazların olduğu katmanda parlaklık ve zıtlık ayarları yapabilmek için, katman penceresinden arkaplanı seçerek aktif hale getirin. Sonra Katman > Renkler (Colors) > Parlaklık-Zıtlık (Brightness-Contrast)ı seçerek Katman Parlaklık/Zıtlık Penceresini açın. Daha sonra Parlaklık çubuğunu 20 ye, zıtlığı ise 10 a getirin. Parlaklık ve Zıtlık ayarları hakkında daha çok bilgi için 1. bölümdeki "Etrafı Aydınlatmak" başlığına bakın. Resmi istediğiniz hale getirdiğinizde kaydedin. Bunun için tual üzerinde sağ tıklayıp çıkan menüden Dosya (File) > Kaydet (Save) e tıklayın. Resim 8: Yeni katmanı gösteren ekran görüntüsü (Pattern adında) Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi Son Adım Kaz Fotoğrafı Hakkında Bu dersi bitirmek için kaz resmini 250px bir dergi sütununa sığacak şekilde keselim (Şekil11). Bu tamamdır. İyi iş başardık. Kaz fotoğrafı Casio 2.11 Mega-pixel QV-2300UX LCD Dijital Kamerada 3x optik zum, 2.8 odak ve 1/355 pozlama ile çekildi. Bu arada, Casio 2.11 Mega-pixel çok güzel bir kamera. Bu ders GIMP'e bir girişti (sadece başlangıç). Burada kullanılan araçlarla daha birçok şey yapılabilir. Bunlara ek olarak GIMP daha birçok araca sahip. G i m p Resim 9: Yeni katmanı, kaya deseni kazların altına itilmiş şekilde gösteren ekran görüntüsü. Kaz katmanının opaklığı .64 yapıldı böylece alttaki kayalar görülebiliyor. Resim 11: Düzenlenmiş ve işi bitmiş resim Tek Başınıza Dijital fotoğraflarınızı istediğiniz şekile getirmek için birçok filtreler, araçlar mevcut. Örneğin, Tools > Color Tools alt menüsünde ton (hue), doygunluk (saturation) ve denge (balance) ve sadece aktif katman için de birçok pencere mevcut. Filters ve Script-Fu menülerinde de birçok yararlı malzeme mevcut. Neyin nasıl yapılacağını görebilmek adına bu araçlarla kendi başınıza uğraşabilirsiniz. Resim 10: Kaya deseninin arkaplana itildiği düzenlenmiş resim. Kaz katmanının opaklığı .84 yapıldı ve böylece kaz katmanı, kaya katmanında daha baskın bir hale geldi. 79 e-Lapis GIMP - Photoshop GIMP, Adobe Photoshop'a görüntü olarak benziyor ve aynı hissi veriyor (GIMP = GNU Image Manipulation Program - GNU Resim İşleme Programı). Photoshop'ın tersine GIMP bedava (bira gibi) olup kayıt olmak veya etkinleştirmek gerekmiyor.Eğer PhotoShop'ı zaten kullanıyorsanız, alışmanız için zaman gereken UI (User Interface - kullanıcı arabirimi) farkları var. Genel olarak PhotoShop, daha basit bir masaüstü ve kullanıcı arabirimine sahip. Bununla birlikte GIMP1.3 ile birlikte herşey değişiyor. GIMP'in arabirimi artık Photoshop kadar hatta ondan da kolay.GIMP, Photoshop'ın sahip olduğu o tüm ileri seviye, paralı, hazır şeyleri sahip olmasada resim ve fotoğraf işlenmesinde ona gerçekten yaklaşıyor. Ek olarak GIMP, PS'in sahip olmadığı bazı özelliklere de sahip. Kısaca, eğer PS'in hazır veya ileri gelişmiş araçlarına ihtiyacı olan profesyonel bir fotoğrafçı değilseniz PS ile yapılabilen hemen hemen herşeyi GIMP ile de yapabilirsiniz. Bu özellikle dijital fotoğrafçılık, web tasarımı konularında Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi geçerli.PS'in 649$ lık fiyatına ek olarak PS'in yerine GIMP kullanmak 649 tane iyi neden daha var. PS, açgözlü ve kullanıcı dostu olmayan bir EULA (end-user licence agreement - son kullanıcı lisans sözleşmesi)ya sahip. GIMP ise bedava ve GPL (General Public Licence) adındaki kullanıcı dostu bir lisansa sahip. Ayrıca PS için berbat ve gerçekten anti kullanıcı bir ürün etkinleştirme isteniyor. GIMP'te bu tür saçmalıklar yok! GIMP'in en güzel yanlarından biri, tek bir kuruş ödemeden deneyebilmeniz. Dahası, GIMP'i deneyip beğenirseniz, kullanmaya devam etmek içinde tek bir kuruş ödemenize gerek yok. Eğer bir Linux kullanıcısı iseniz sisteminizde büyük ihtimalle zaten GIMP kuruludur. Bir MS kullanıcısıysanız sisteminizde büyük ihtimalle kurulu değildir. Ama yine de GIMP'in windows sürümünü indirip kendiniz kurabilirsiniz. Eğer Linux dağıtımınızla birlikte GIMP gelmiyorsa yine GIMP'in linux sürümünü indirebilirsiniz. G i m p Sonuç GIMP, hem Linux hem Unix hem de Windows platformları için mükemmel bir resim, grafik ve fotoğraf düzenleme programı. Ayrıca sıfırdan grafik ve çizim oluşturmak içinde kullanılabilir. En temel dört resim düzenleme işlemi kesme, boyutlandırma, parlak- Okan Pekçetin 80 e-Lapis lık ve zıtlık ayarlarıdır. 1. bölümde, bu işlemler ve GIMP'te nasıl yapılabilecekleri anlatıldı. Bu derste ise GIMP'in güçlü katman araçlarından bazılarıyla tanıştınız. Bu derste anlatılanlar buzdağının sadece görünen ucunu; GIMP'le resim ve fotoğraf düzenlemesine bir giriş teşkil ediyor. Mükemmel fotoğraf ve resimler için bu derste anlatılarla, diğer tüm araçların nasıl kullanıldığını öğrenmelisiniz ve bunu yapmanın en iyi yolu bu araçları denemektir. Unutulmamalıdır ki mükemmel resimler yaratmanın tek şartı GIMP'i iyi kullanabilmek değil, aynı zamanda bir sanatçı olmaktır. Sanatçılığı öğrenmenin en iyi yolu bir sanat kursuna gitmektir. Eğer birinci sınıf bir resim, grafik, fotoğraf düzenleme programı arıyorsanız GIMP'e bir şans verin. GIMP'in bedava olduğunu göz önünde tutun. GIMP, aynı özellik ve fonksiyonlara sahip olmasından dolayı genellikle bir Adobe Photoshop klonu olarak görülür. Ama bununla birlikte GIMP'i bir klon yerine aynı alanda benzer kalitede bir program olarak düşünmek daha yerinde. Diğer taraftan, konu ücretlendirme ve lisans olunca Photoshop, GIMP'ten şaşılacak derecede geride kalıyor. Dahası GIMP'in lisansı daha kullanıcı dostu. Adobe bu alanda da bir hayli yetersiz ve lisansı aşırı derece kullanıcı aleyhine. Ayrıca Photoshop'ın lisansı, berbat ürün etkinleştirme mekanizmasınıda zorunlu kılıyor. Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi P r o g r a m l a m a (2 .B öl üm ) GTK+ ve Glade ile GUI Programlama GTK ile programlamaya kısa bir giriş yaptığımız 1. bölümde, GTK nedir ne değildir gibi konulara değindikten sonra, 2. bölümde sinyaller ve sinyallarde meydana gelen olaylar ve ufak bir düğmeye tıklandığında meydana gelen olayları örnekleyen ufak bir program örneği verip, GTK+ programların derlenmesine kısaca değineceğiz. Umarım hoşunuza gider. “Signal” ve “Callbacks” ilişkisi Widgets'lerin sinyaller ile bağlanması için gtk_signal_connect ( ) kullanılır. Bu yapısal olarak şöyledir: gint gtk_signal_connect ( GtkObject *object, gchar *name, GtkSignalFunc *funktion, gpointer *funktion_date) ; AÇIKLAMASI: GtkObject *object sinyal ile bağlanacak olan nesneyi (object) tanımlar. gchar *name nesne ile bağlanacak olan sinyalin adıdır. GtkSignalFunc *funktion sinyalin gönderilmesinden sonra çağırılacak olan fonksiyonu tanımlar. gpointer *funktion_date funktion adlı fonksiyona daha başka/diğer verilerin aktarılmasını sağlar. Şimdi basit bir düğmeye (button) tıklama ile oluşabilecek olayları görelim: gtk_signal_connect ( GTK_OBJECT (dugme1), "clicked" , GTK_SIGNAL_FUNC (dugme1_tiklandi), NULL ) ; 81 e-Lapis Birinci bölümde “dugme1”-Widgeti, “clicked” adı verilen tıklama olayı ile bağlanıyor. (Yani bu düğmeye her bastığımızda, bu olay olacaktır). Daha sonra gönderilen bu sinyal “dugme1_tiklandi” fonksiyonunun çalıştırılmasını, NULL ise “dugme1_tiklandi” fonksiyonuna hiçbir parametre aktarılmadığını Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi ifade eder. Her bileşenin göndereceği sinyal birbirinden farklı olabilir. GTK+ Bileşenleri bölümünde bu konu hakkında daha detaylı bilgiyi bulabilir, her bileşen için mevcut olan sinyalleri görebilirsiniz. 2.4.Olaylar (events) P r o g r a m l a m a 82 e-Lapis Bir Callback fonksiyonu herhangi bir X-Event'ine(olayına) bağlanabilir. Teoride ençok kullanılan olaylar (Events) aşağıdaki gibidir sıralanabilir : event, button_press_event, button_release_event, motion_notify_event delete_event, destroy_event, expose_event, key_press_event key_release_event, enter_notify_event, leave_notify_event configure_event, focus_in_event, focus_out_event, map_event unmap_event, property_notify_event, selection_clear_event selection_request_event, selection_notify_event proximity_in_event, proximity_out_event, drag_begin_event drag_end_event, drop_enter_event, drop_leave_event drop_data_available_event, other_event Yeri geldikçe, bu olaylar hakkında açıklamaları bulabilirsiniz. Sanırım basit bir örnek kod ve açıklama ile bunu daha iyi kavrayacaksınız: #include <gtk/gtk.h> void kapat ( GtkWidget *widget,gpointer *data) { gtk_main_quit(); } int main( int argc,char *argv[] ) { GtkWidget *window; gtk_init (&argc, &argv); window = gtk_window_new (GTK_WINDOW_TOPLEVEL); gtk_signal_connect (GTK_OBJECT (window), "destroy", GTK_SIGNAL_FUNC (kapat), NULL); gtk_widget_show (window); gtk_main (); return(0); } Yukardaki örnekte dikkat etmeniz gereken şey aşağıdaki satırdır: gtk_signal_connect (GTK_OBJECT (window), "destroy", GTK_SIGNAL_FUNC (kapat), NULL); Bu fonksiyon, pencere kapatılması anında hemen işletilecek ve "kapat" ismindeki fonksiyonun çalıştırılmasını sağlayacaktır. "kapat" fonksiyonunun içinde Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi ise "gtk_main_guit" fonksiyonu tanımlanmıştır. Yani gtk_main_guit( ) fonksiyonun çalışması sağlanıp, gtk_main( ) ana programından çıkılmasını sağlayacak olan işlemlerin gerçekleşmesi sağlanacaktır.Şimdilik daha derinlere girmeye sanırım gerek yok. 2.5.GTK+ Programlarının Derlenmesi GTK+ programlarını derlemek aslında çok basittir. Bunun için, program içinde fazla karmaşık bir yapı yoksa, “gtk-config” yardımı ile programın derlenmesi sağlanabilir. Shell ortanmından bu komutu verdiğinizde kaydedilen bütün parametlerini görebilirsiniz.Örnek bir “gtk-config” çıktısı: P r o g r a m l a m a # gtk-config --cflags –libs -I/usr/include/gtk-1.2 -I/usr/include/glib-1.2 -I/usr/lib/glib/include -I/usr/X11R6/include -L/usr/lib -L/usr/X11R6/lib -lgtk -lgdk -rdynamic -lgmodule -lglib -ldl -lXi -lXext -lX11 -lm Not: Dizin yapısı bazı Linux sürümlerine göre değişik olabilir ama sorun değil. Çünkü “gtk-config” yardımı ile gerekli olan kütüphane ve başlıklar otomatik olarak bulunacaktır. Açıklama: -l library Belitirtilen yollarda(path) kütüphane (lib/library) “.a” şeklindeki bağlayıcı dosyaları arar. -L path Gerekli olan kütüphaneyi tanımlanan kısayolda arar. -I path Programda kullanılan/kullanılacak olan başlık(header) dosyalarının bulunduğu kısayolu belirler Eğer yazılan programda GLIB kullanılıyorsa, bu sefer “glib-config” yardımı ile gerekli olan yolların bulunması, programın derlenmesinde yardımcı olur: # glib-config --cflags –libs -I/usr/include/glib-1.2 -I/usr/lib/glib/include-L/usr/lib -lglib Açıklama: -I path -L path Gerekli olan başlık dosyalarının bulunduğu kısayolu tanımlar. Gerekli olan kütüphaneleri tanımlar. Pratik UygulamaMesela “deneme.c” adında GTK+ ile yazılmış bir program kodumuz olsun. O zaman en basitinden aşağıdaki gibi bir komut ile programın derlenmesini ve binary dosyasının oluşturulmasını sağlayabilirsiniz. # gcc deneme.c `gtk-config --cflags --libs` -o deneme Not: “-o deneme” parametresi oluşacak olan binary (çalıştırılabilir dosya) Devam Edecek... dosyasını tanımlar. Programı çalıştırmak için ise “./deneme” komutunu vermeniz yeterli olacaktır. Erkan Kaplan Arman Aksoy 83 e-Lapis Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi MS Access’in yerini tutabilecek bir uygulama: Knoda A y ý n P r o g r a m l a r ý 84 e-Lapis Knoda (KDE Datenbak Fronted) uygulamasının yeni sürümü 0.7.4test1 de ilginç bir özellik eklendi. Yeni test sürüm artık, MDB (MS Access Datenbank Format) dosyalarını da sorunsuzca açabiliyor. Bu sayede Access ile hazırlanmış veritabanları, Linux altındaki KDE uygulamaları ile hiç sorun yaşamadan iletişime geçebiliyor. Knoda uygulaması bu tip veritabanlarına erişim için Mdbtools kullanıyor. Bundan başka, Xbase kütüphaneleri kullanılarak hazırlanmış ve DBF ( Dbase ) dosyalarına okuma ve yazma desteği veren bir özellikte yeni test sürümü içine ilave edilmiş. Ayrıca farklı veritabanı sunucularına import/export etme özelliği de dikkat çekiyor. Knoda 0.7.4 test sürümünü http://www.knoda.org adresinden indirip kullanabilirsiniz. Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi A y ý n P r o g r a m l a r ý KASABLANCA NUT Kasablanca KDE masaüstü ortamı için geliştirilen bir ftp istemcisidir. Kullanımı basit olan bu yazılım, FXP ve FTPS protokollerini destekliyor. Çok yeni olduğu için her dağıtımın kendine ait paketi bulunmuyor. Bu yüzden kaynaktan kurulumunu da çok kısa anlatalım. Kurulum: Kalori, yağ ve rejim tablonuzu hesaplatmak için bu yazılımı kullanabilirsiniz. Kendi veritabanında binlerce gıda maddesi için çeşitli tablolara sahip, ne yazıkki türk mutafağının güzelim yemekleri yer almıyor, ama bu yemekleri kendimiz de ekleyebiliriz. 1. $ wget http://download.berlios.de/kasablanca/kasablanca-0.4.0.1.tar.gz 2. $ tar -zxf kasablanca-0.4.0.1.tar.gz 3. $ cd kasablanca-0.4.0.1 4. $ ./configure && make 5. $ su -c 'make install' 6. $ /usr/local/kde/bin/kasablanca Kaynak: http://kasablanca.berlios.de/ Kaynak: http://www.lafn.org/~av832/ LFTP Komut satırı için tasarlanmış olan bu ftp istemcisi, standard BSD ftp istemcisinden daha kapsamlı olup örneğin, birden fazla ftp komutunu aynı zamanda işleyebilme yeteneğine sahiptir. Kaynak: http://lftp.yar.ru/ BASHBURN DELILINUX Bashburn, komut satırı için çok enteresan bir cd-yakma yazılımı. Müzik cd`sinden kalıba kadar herşey menü üzerinden işleniyor. Shell hastaları için vaygeçilmez bir yazılım. İsmi türkçe olmayan :) bu dağıtım x86 mimarisinin şu an, kaba tabirle eski sayılan makinaları için tasarlanmış (i486 veya pentium 133 mmx gibi). Amaç eski makinalarda rahat ve hızlı çalışan, grafik arayüzüne ve araçlara sahip bir linux dağıtımı. http://www.delilinux.de/#about altında dağıtımın geliştiricileri, ismin nerden geldiği hakkında bir açıklama yapmış, bakmakta kesinlikle fayda var. Kaynak: http://www.delilinux.de/ Kaynak: http://bashburn.sourceforge.net/ 85 e-Lapis Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi A y ý n P r o g r a m l a r ý CENTERICQ ELINKS Centericq, komut satırı için yazılmış bir ICQ2000, Yahoo!, AIM, IRC, MSN, GaduGadu ve Jabber istemcisidir. Linux, FreeBSD, NetBSD, OpenBSD, Sun Solaris, Windows ve MacOS X/Darwin sistemleri altında çalışmaktadır. Elikns, links tarayıcısının bir türevidir. Links`e nazaran frame , tabloları, FTP destekler ve çerez yönetimi daha iyidir. Kaynak: http://elinks.or.cz/ KVIRC Kaynak: http://konst.org.ua/centericq/ NCFTP NcFTP, komut satırından çalışmasına rağmen kullanımı neredeyse grafik arayüzüne sahip istemciler kadar basittir. Diğer bir güzel özelliği ise, bağlantı sağlanmış olan bir ftp sunucusundan, bağlantıyı koparmadan hemen önce, o sunucuyu sık kullanılanlar klasörüne (bookmark) kaydetmek isteyip istemediğinizi sormasıdır. Kvirc KDE masaüstü yöneticisi için tasarlanmış bir irc istemcisidir. Diğer grafik arayüzü kullanan istemcilere göre avantajı, her kanal ve pencere için ayrı dil kodlaması (charset) kullanabilmesi. Çok detaylı ayarları olan bu istemci linux/BSD-türevleri ve Windows işletim sistemi için mevcuttur. Kaynak: http://www.kvirc.net/ BLUEFLOPS Lisans: Artistic License Kaynak: http://www.ncftp.com/ncftp/ 86 e-Lapis Bu dağıtım, ünlü ve aranan 2 disketlik dağıtımlardan biri. Çekirdeği, ağ-aygıtı ve pcmcia modüllerinin çoğunu barındırmaktadır. Ayrıca dial-up için ppp ve pppoe ile birlikte gelmekte. Dağıtımın içinde links2 tarayıcısıyla tirc (irc istemcisi) bulunmaktadır. Kaynak: http://blueflops.sourceforge.net/ Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi Z i y a r e t ç i Ziyaretçi Defterinden D e f t e r i 87 e-Lapis Bu bölümde, e-Lapis dergisinin internet sitesinden dergimiz hakkında görüşlerini bildiren arkadaşlarımızın düşüncelerini aktarmak istiyoruz. Yazıların orjinal haline eLapis Ziyaretci Defterinden[1] erişebilirsiniz. Lütfen dergi ile olumlu veya olumsuz düşüncelerinizi yazmayı ihmal etmeyin. Çünkü bu düşünceler bize güç veriyor. Gökalp ERGÖZEN – Bence Güzel Olmuş Umarım mesajim dikkatinizi çeker, sağlıcakla kalın. Linux'lu günler Nihat AKGÜL Antalya/ALANYA ABDULLAH GÖKÇIN -Teşekkürler Dergiyi okudum. Gercekten büyük bir boşluğu dolduruyor, yaptığınız bu başarılı çalışmadan emeği gecen herkese teşekkür. CENGIZ AYTUN – Tebrikler Uzun zamandır bilgisayar piyasasın ı izliyorum. Bana kalırsa paralı örnekleri kadar özenli bir çalışma yapmışsınız (hem görsel anlamda, hem de içerik anlamında). Başarılar dilerim... Kenix – Devam Devam... Devam Devam!!!Bu sayıda emeği geçen herkeze şunu demek isterim büyük iş çıkartıyorsunuz devam edin lütfen!!! Nihat AKGÜL Gercektende çalışmalarınız Linux camiası adına takdire sayan olmakla birlik, bu karşılaştığım 2. online dergi olması baabında, Linux adına sevindirici olarak nitelendiriyorum. Bir Linux kullanıcısı olarak Linux'un en büyük eksikliği program kurma ve oyun eksikliğidir. Dergide herhangi bir eksik olmamasına rağmen, benim görüşüm Linux'la yeni tanışmış kullanıcılara hitap etmesi lazım. Neden diye soracak olursanız çok basit bir örnek vermek istiyorum; Düşmeden yürümesini öğrenemeyeceğiniz gibi, yürümeyi öğrenmeden koşmayı öğrenemezsiniz. Güzel derginiz için tebrikler www.ekonomist.gen.tr olarak sizi destekliyoruz. ELGUC YUSIFBEYLI - Harika Selam Ben Azerbaycandan, Bu harika bir sey ya , Tesekkurler kardesler KAROS (OSMAN KK) – Elinize Sağlık Gerçekten çok güzel olmuş. Bir çırpıda okuyuverdim. Bundan sonraki sayılarda mailsever+webmail+spam+antivirus konularına bütün olarak değiniseniz çok sevinirim. Herşey Çok güzel oluyor. Şahin Akın - Gerçekten Çok Güzel Olmuş Gerçekten Güzel bir dergi olmuş.. Öncelikle şunu belirtmek isterim ben şu an bir windows kullanıcısıym ama en kısa zamanda linux a geçmeyi düşünüyorum ama hangi sürümü kullancagıma karar veremiyotum bana yardımcı olursanız sevinirim.. Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi İsmail Şimşek - Teşekkürler Z i y a r e t ç i D e f t e r i Önemli bir boşluğu dolduruyorsunuz. Teşekkürler Ahmet Oğuzhan KALABAK - Hayırlı Olsun... Ahmet AYGÜN – Ellerinize Sağlık Değerli Büyüklerim, Her ne kadar daha dosyaları indirip incelemesem de peşin peşin ellerinize sağlık, hayırlı olsun, Allah tamamına erdirsin dileklerimi iletmek isterim.. Makul, mantıklı, tekrarsız kaynak bulmanın zorluğu düşünülürse, linux-sevenler'deki kalitenizi devam ettirmeniz camiaya buyuk katkıda bulunacaktır. Selamlar & iyi çalışmalar Veli ADIGÜZEL - Tebrikler Her zamanki gibi lapis yaptı yapacağını gerçekten hoş ve bilgilendirici bir yaklaşım emeği geçen herkesin ellerine sağlık . Kolay gelsin Bu dergiyi bize kazandıran tüm arkadaşların ellerine sağlık, başarılarının ve derginin devamını diliyoruz. Engin KUZU - Tebrikler Bugün elektronik derginizi indirdim ve okumaya başladım. Yeni başlayan konuya ilgili birçok arkadaşıma da iletecek ve kendi sayfama da linklerini koyacağım. Çok faydalı olacağına emin olduğum bu derginin düzenli çıkmasını diliyor, hepinize teşekkür ediyorum. Önder CANKURT - Teşekkürler eLapis Ekibi Teşekkürler lapis ekibi, başarılarınızın devamını diliyorum. Mehmet Ali - Teşekkürler Alper KANAT - Web sitenizle ilgili Çok güzel bir çalışma, devamı için hatta ayda bir yayınlanması için kişisel olarak yardım etmek isterim. Neşet ÖZKAN – Tebrikler Güzel çalışma ve eminim ki daha güzel olacak. Aydın Kayaz - Teşekkürler Sizlere Merhaba, Yapmış olduğunuz bu çalışmalardan dolayı tebrik ederim, ellerinize sağlık. Ne olur vazgeçmeyin ve Türkiye'de özgür yazılımı destekleyen ve içerik 88 e-Lapis sağlayanlardan olmaya devam edin. Elimizden geldiğince sizlere yardım edebiliriz. Lütfen çeviri veya daha başka konularda yardımımız olacaksa bizlerle irtibata geçiniz. Teşekkürler.. Öncelikle çalışmalarınızda kolay gelsin.. Herhangi bir yazıya ihtiyacınız olduğu takdirde çekinmeden derginiz için birşeyler hazırlayabilirim. Yalnız bir eleştirim olacak.. Siteniz biraz yavaş açılıyor. Gerçi şu anda download ve upload'um olmasından da kaynaklanabilir ama çok resim olmasından dolayı bir dialup'ın zorlanacağını düşünüyorum.. Bu konuya biraz daha özen gösterirseniz sevinirim. [1] http://www.e-lapis.org/index.php?id=21 S e y y a h Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi okuyan penguenin dergisi http://penguence.linux.org.tr GNOME Türkiye http://www.gnome.org.tr http://www.mozilla.org.tr Azerbaycan Linux Sayfası http://www.linux.gen.az Linux Kullanıcıları Derneği http://www.linux.org.tr Firefox SSS http://asteko.linux-sevenler.org Linux Programlama http://www.linuxprogramlama.com Linux Belgelendirme ve Çalışma Grubu http://www. belgeler.org GNOME Mürekkep Seviye Ölçer http://gmso. linux-sevenler.org Slackware Linux için Türkçe Site http://www.fomus.org Fişek Enstitüsü http://linux.fisek.com.tr/ Boreas Linux http://site.boreas.gen.tr/ GNUTR Türkçe Çeviri Projesi http://gnu-tr.sourceforge.net D e f t e r i n d e n Linux Market http://www.linuxmarket.org Orçun'un Mozilla Günlüğü http://orcun.mozilla.org.tr D e d e n i n Türkçe OpenOffice.org http://tr.openoffice.org http://www.openoffice.org.tr EnderUnix http://www.enderunix.org Kendi Linux'unuzu Kendiniz Yapın http://lfs.geleceklinux.org 89 e-Lapis Linux Focus Dergisi http://www.linuxfocus.org S e y y a h Linux'a Gönül Verenlerin Dergisi Genel Donanım Linux Uyumlu Donanım Belgesi ve Listesi http://www.tldp.org/HOWTO/Hardware-HOWTO/ SuSE Donanım Veribankası -> http://hardwaredb.suse.de/ Red Hat Donanım Kataloğu -> http://bugzilla.redhat.com/hwcert/ Linux USB Donanım Veri Bankası -> http://www.qbik.ch/usb/devices/ Uyumlu Yazıcılar ve Modullar -> http://www.linuxprinting.org Linux altında Tarayıcılar (Scanner)-> http://www.sane-project.org/ D e d e n i n Linux altında Paralel port tarayıcıları ->http://www.buzzard.me.uk/jonathan/scanners.html Linux altında USB Port tarayıcıları -> http://www.buzzard.me.uk/jonathan/scanners-usb.html Linux altında desteklenen Kameralar -> http://www.gphoto.org/proj/libgphoto2/support.php Webcam Listesi -> http://alpha.dyndns.org/ov511/cameras.html Linux Uyumlu Ses Kartları -> http://www.alsa-project.org/alsa-doc/ Linux altında optimal çalışan Laptoplar -> http://www.linux-laptop.net Linux ve Laptoplar -> http://www.tuxmobil.de Linux ve Bluetooth -> http://bluez.sourceforge.net Linux ve USB -> http://www.linux-usb.org D e f t e r i n d e n Winmodem/PCI Modem -> http://linmodems.org Uyumlu Winmodem Listesi -> http://www.geocities.com/isikayhan/winmodem.html PCMCIA Kartları -> http://pcmcia-cs.sourceforge.net Ndiswrapper -> http://ndiswrapper.sourceforge.net/ Linux ve Multimedya (GER) -> http://m4l.berlios.de/ Belgeler Linux Howto Projesi -> http://www.tldp.org Digital Camera Support for UNIX, Linux and BSD http://www.teaser.fr/~hfiguiere/linux/digicam.html Linux Oyun Siteleri http://happypenguin.org/ http://www.linux-militia.net/index.php http://www.linuxgames.com/ http://www.linux-games.com/ http://www.tuxgames.com/ http://www.linux-gamers.net/ http://lgames.sourceforge.net/ 90 e-Lapis