TOY OD
Transkript
TOY OD
2 3 4 5 6 7 8 9 . . . . . . . . . . . . . . . . . . İçindekiler Arzuladιğιnιz gibi Yaşayιn ...................................................... Harita ..................................................................................... Sakι z Adasι, Konumu .............................................................. Sakιz Adasι'nιn Nitelikleri ......................................................... Sakιz Adasι'nιn Damla sakιzι .................................................... Öğrenin ve Kullanιn ................................................................ Sakιz Adasι Ürünlerini Deneyin ................................................. Sakιz Adasι'nιn kιsaca Tarihi ................................................... Antik Sakιz Adasι'yla Tanιşιn ................................................... Bizans Dönemi Sakιz Adasι'yla Tanιşιn .................................... Kalelerde Yürüyün .................................................................. Ortaçağ Dönemi Sakιz Adasι'yla Tanιşιn ..................................... Sakιz Adasι'nιn merkezindeki Osmanlι Yapιtlarιnι görün .............. Müzeleri Ziyaret Edin ............................................................... Sakιz Adasι'nιn köyünde ve şehrinde dolaşma ........................... Kütüphaneyi Tanιyιn ................................................................ Sakιz Adasι'nιn Köylerini Dolaşιn ............................................. Mağazalarιyla Güney Sahillerinin keyfini çιkarιn ......................... Mağazalarιyla Batι & Kuzey Sahillerinin keyfini Çι karιn............... Köyden köye gezinti ................................................................. Çağdaş Sakιz Adasι'nι Yaşayιn ................................................. Yιlbaşι ve Apukurya Gelenekleri ............................................... Paskalya Geleneği .................................................................... Panayιrlar ............................................................................... Bir de... ................................................................................. 12 13 14 15 16 18 20 21 22 24 26 28 30 34 36 38 40 42 44 46 48 50 52 54 55 Notları Öneriler: Mesta .............................. Oteller... .......................... Kiralık oda ve daireler .. Water Sports, Kafe Bar .... Turizm Ofisleri.... ............ 56 60 64 69 70 Yerel Ürünler................... 77 Yemek - Lokantalar ....... 90 Kafe - Eğlence .................. 102 Ayios Ğalas ........................ 103 Çarşı .............................. 104 YAY I N C I N O T U Arzuladιğınız gibi Yaşayın Rahatlatιcι… Doğayla içiçe… Tarihsel… Dini… Kültürel… Eğlenceli… Sportif… Sosyal… Sakιz Adasι size her türlü olanağι sağlιyor! 20.000 adet basılan ilk baskısı altı ay içinde tükenen Türkçe Sakız Adası Turistik Rehber'in ikinci baskısını sunmaktan kıvanç duyuyor ve 26, 000 Türkiye pasaportlu dostumuzun kendine has güzelliklere sahip adamızı ziyaret etmesinde payı olduğuna üstelik diğer ziyaretçilere de önder olacaklaırına inanıyoruz. Kültürel, geleneksel zenginlikleri ve doğal güzellikleriyle çeşitliliklere sahip, kozmopolitliği ve aktivliğiyle her türlü çağdaş gezgini kaşılamaya, Türkiye'den gelecek tüm kardeşlerimizi ağırlamaya hazır içten sıcak duygulara sahip halkıyla Ege Denizi'nin incisidir Sakız Adamız sizleri bekliyor. Sakız Adası'nda göreceğiniz adanın dört bir köşesine dağılmış zenginlik, denizcilikten kaynaklanmaktadır ve bu zenginlik bizim ruhumuzu değiştirmemiştir. Tam aksine, denizde çalışanların memleketelerine duydukları hasret onların adaya karşı yoğun sevgilerini arttırmıştır. Ç ok sevgili dostlarımız, Çok uzun yıllar boyunca, büyük güçler ve her iki ülkenin politikacıları, yüreklerimize nefretle düşmanlık tohumları ektiler. Ancak 1974 yılında aradaki gerginlik en yüksek noktaya vardığında durum değişmeye başladı. Her iki ülkenin gençleri bu gerginliğin ağırlığına dayanamadılar. Halkın genç tabakasına hitap eden o zamanın dergilerinde diğer ülkenin gençleriyle iletişime geçme arzularını bildiren dünyaca bilinen kişilerin isimleri duyuruluyordu. Böylece, aynı yaşlardaki, aynı sıkıntıları ve endişeleri yaşayan Çeşme'den Ayşe'yle iletişime geçmeye başladık. İletişim içinde olduğumuz o iki yıl boyunca her iki tarafın sahillerinde gezinirken Ayşe Sakız Adası'nın Vrondatos'unu bizler de Çeşme'yi görüyorduk. Tek sıkıntımız, birbirimize bu kadar yakınken, bir o kadar da uzak olmamızdı. Aynı güneş bizi ısıtıyorken, Ege Denizi'nin aynı suyuyla ıslanıyorken ve aynı bulutlar bize yağmuru getiriyorken, buluşup yüzyüze konuşamıyorduk. Neden? Ayşe'yle aramızda çok güzel bir dostluğumuz olmuştu ve elbette onu asla unutmayacağımız gibi onun da Sakız Adası'ndaki Andonis'i unutmayacağından eminim. Günün birinde tekrar görüşeceğiz çünkü, her iki halk arasında geçmişte ve günümüzde ne kadar olaylar olursa olsun, ne kadar maceralar yaşanırsa yaşansın, bizim aramızdaki güzel dostluğa ve duygularımıza engel olmayacaklardır. Biz de, Ayşe de ve tüm dostlarımız tarihi DİNİ YA DA ETNİK FARKLILIKLARIN BİZİ ASLA BİRBİRİMİZDEN AYIRMAMASI GEREKTİĞİNİ HATIRLAMAK İÇİN ÖĞRENİYORUZ. Tüm içtenliğimizle sizleri adamıza bekliyoruz. Andonis & Yannis Palios " deyişiyle dile retlerini "biri kaptan öteki armatör olan denizcilik konusundaki maha ikişer gezer" sözünü size ikişer Sakιzlιlarιn karakteristik özelliği zlιlar "Sakι ur meşh o en olduğumuzdan bahsetmişk yolda getirilerken ve hazιr biz de iki kiş nlι işgali altιndaki yιllar boyunca, ilk yorumlarιndan biri şudur; Osma uzaktan bir ve ş lermi gezer ikişer açιklamak istiyoruz. Bu deyimin ikişer ιlar yolda aya zorunlu bιrakιrmιş. Sakιz Adal taşιm ce Türk da böyle sιrtιn ar ini lsunl kend 'u kurtu n" Rum ι karşιlaştιğ mιş ki Osmanlι "yükünde de hemen biri diğerinin sιrtιna çιkar Bu yorum belki Sakιzlιlarιn miş. gider geçip Türk'ün yaklaştιğιnι gördüklerin n rιnda yanla n görünce hiç bir talepte bulunmada Rum'un sιrtιnιn yüklü olduğunu n tamamen asιlsιzdιr. işaret olabilir ama tarihsel açιda arına dünyaya kadar zekal n keski ve ιna azlιğ kurn ri Homeros'un eserlerinde yarattιğι kökle ιnιn anlιğ alιşk e gezm ikişer ikişer n ne kadar tesirini lιlarι bugü Sakιz bile da ιrsa bakιl tlarιn Sonuca olduğu kadar güncel haya eros'un dünyasι alιşkanlιklarιnda ret ve güç" verirken ötekinin "cesa ine diğer uzanιyor. Ve Sakιzlιlar için Hom ιnιn varlιğ in kişin İliyada adlι eserinde, ikinci bir sürdürmeyi başarmιştιr. Homeros der. ve güçlenmesini sağlιyor diye bahse nι masι mlan tama sini, leşme etkin Teşekkürler I Atina Zaharu Lutrari'ye fililojik ve tarihi konulardaki katkιlarιndan dolayι Teşekkür ederiz. I Dimitris Andreasis'e, Dimitris Vuhuris'e, Sakιz Adasι Damla Sakιzι Üreticileri Birliği'ne, Nikos Zahariadis'e, Athina Zaharu- Lutrati'ye, Despina Karaca'ya, Stamatis Menis'e, Diamantis Miçis'e, Yorgos Monogudis'e, Maria Ksida'ya Pandelis Ad. Saliaris'e, Aleksandra Stamatulaki'ye, Kostas Stamulis'e, Andonis Çaçaronis'e, Staritis Çulelis'e ve Tubis Yayιnlarι'na fotoğraflarla katkιda bulunduklarι için teşekkür ederiz. Kitapçιğιn oluşumunda kullanιlan metin ve fotoğraflarda kaynak olarak kullanιlan kitaplar: I Athina Zaharu Lutrati “Homeros-Sakιz Adasι Bülbülü” Alfa-Pi Yay., 2005 I “Sakιz Adasι 2.Lisesi Takvimi” Derleyen Athina Zaharu Lutratin, 2002. I Sakιz Adasι Müzeleri ve Kolleksiyonu, 2003, Sakιzlι gemilerin asιrlarda yolculuğu. I 2004, Sakιz Adasι Kaleleri, 2006 Sakιz Adasι Korais Kütüphanesi,Tarih ve Hazineleri. I Aristidis Kelepercis, Yöremi Öğreniyorum Sakιz Adasι-İnusses Adasι- Psara Adasι, Alfa-pi Yay. 2008. I Nikos Mitsis, “Sakιz Adasι ve Sakιz Adasι'na Dair, Alfa-pi Yay. 2002. I Haralambos Buras, “Yunan Geleneksel Mimarisi”, Melissa Yay. I Karalambos Buras, “ Ayo Vasilis'in geleceğe dileği” Alfa-pi Yay. 2003. I Pandelis Ad. Saliaris, “Sakιz Adasι'nιn Orkideleri Kardamilla Belediyesi Yay. 2002. I Sakιz Adasι - Ajanda 1972. I Metinler: K. Horeanthi,E. Çikritea. I Afon N. Haviara Yay. Sakιz Adasι: Tarih ve Sanat Sakιz Adasι Valiliği Yay. 1988. I Kutsal Ada Sakιz, metinler: A. Aksiotaki,Sakιz Adasι Bel. Bel. Turizm Kurulu I Frangomihalas K.E. “ Homeros Çağι Ruhunun, Gelenklerde, törelerde Sakιz Adasι Halkιnιn gelenklerinde yaşamasι”, Filololijik Sakιz Adasι cilt 10 2004-2006. Metin yazarι ve editör: Yorgia Luka-Miçi, Çeviri: Şebnem Arslan Christakopoulos, Elektronik sayfa dizgisi: İliana Stefaki, Despina Karaca, Korina Kontari, Monica Kowarick, Kapak Fotoğrafι: Stamatis Menis, Giannis Oikonomou, Dimitris Vouchouris, Sideris Loizos. Kapak fotoğrafı: Apostolis Flioukas (Tolis Photography) alfa pi: Reklam - Yayın - Matbaa www.alfapiprint.gr www.alfapibooks.gr Ofisler: Rodokanaki 7, 82100 Chios Greece t.: +30 2271041287 m.: +30 6948607617 Matbaa: Lefkonia, Kontari 82100 Chios t.: +30 2271082846 e-mail:apchios@otenet.gr SAKIZ ADASI HARİTASI PSARA ISL İnus ses Psara SAKIZ ADASI Sakιz Sakız Adası, Konumu ……………….. Bizim ardιmιzdan biraz sonra işte sarιşιn Menelaos yetişiyor Lesvo'ya uzak yolculuğu hesapladιğιmιz o yere. Sakιz'dan daha öteye çιkarsak kayalιklι Psiria'ya doğru bιrakιrsak solumuzda burada ya da aşağιya doğru rüzgârlι Mimanda'ya doğru... "Homeros", Odissea, Rapsodi …. Sakιz Adasι'nιn yerini Lesvos'a, Psara(Psiria)'ya ve Küçük Asya (Mimanda) sahillerine göre böyle belirtir Homeros. Sakιz Adasι, Ege'nin Kuzey doğu bölgesindeki adalarιndan biridir. Küçük Asya kιyιlarιyla arasιnda çok az mesafe vardιr. Lesvos ve Samos adalarιnιn ortalarιndadιr. Pire limanιna olan uzaklιğι ise 165 mildir. KONUM Sekizyüz kιrk metrekarelik yüz ölçümüne sahip ada büyüklük açιsιndan Yunan adalarιnιn beşincisidir. Sahil şeridinin uzunluğu 200 km'yi aşmaktadιr. Sakιz Adasι'na bağlι Psara ve İnusses adιnda iki küçük ada vardιr. ÖZELLİĞİ Sakιz Adasι'na hem deniz yoluyla hem de hava yoluyla ulaşabilrisiniz. Pire Limanι'ndan yapιlan günlük seferlerle 6 ile 8 saat arasι süren yolculukla deniz yolu ulaşιmι sağlanmaktadιr. Atina Eleftherios Venizelos Havaalanι'ndan Sakιz Adasι'na ulaşιm sağlayan iki hava yolu şirketi adaya günde dört sefer düzenlerken yaz aylarιnda bu seferlerin sayιsι artmaktadιr. Astra Airlines'ιn Selanik'ten ve Sakιz Adasι'ndan Selanik'e haftanιn beş günü uçuşlarι vardιr. Yaz aylarιndaysa, haftanιn iki günü Midilli'ye, Limnos'a ve Samos adalarιna uçak serferleri düzenlemektedir. Deniz yoluyla ulaşιm günlük seferlerle Midilli'den ve Sakιz Adasι'na ait olan İnusses ve Psaras adalarι arasιnda gerçekleşmektedir. Ayrιca Samo Adasι'yla (Kalovasi ve Vathi limanlarιndan), Selanik'le ve Limnos'la haftanιn üç günü, Kavala'yla haftanιn iki günü, Rodos'la, Kos, Kalimnos, Midillini Sigris'le ve İkaria adalarιyla haftanιn bir günü aktarmalι ulaşιm sağlanabilir. Bunlarιn dιşιnda Türkiye Çeşme'ye günlük seferler vardιr. NASIL ULAŞILIR VE NEREYE GİDİLİR? SAKIZ ADASI HAVAALANI: 222710 81400 OLİMPİK HAVAYOLLARI : 210 9369111, 22710 23998 ASTRA AIRLINES: 22710 82300 HELLENIC SEAWAYS : 22710 40070, 22710 22034 PHAETHON: 22710 80606 LIMAN İŞLETMECİLİĞİ: 108, 22710 44434 Yaz aylarι boyunca yolcu ve talep sayιsιnιn artmasι nedeniyle sefer sayιlarι da artmaktadιr. Adanιn taşιt yollarι genel hatlarιyla gayet iyi durumdadιr. Sadece Sakιz'ιn sokaklarι ve yollarι dar olduğundan yaz aylarι (Temmuz ve Ağustos aylarιnda özellikle) boyunca yoğun trafik sιkιntιsι yaşanabilmektedir. Adanιn geri kalan kιsmιnda arabayla rahatça yolculuk yapιlabilir. Küçük köylere giden yollarιyla birlikte tüm ana caddeleri asfalttιr. Yollardaki trafik işaretleri düzenlidir ve adanιn her yerinde benzinlikler bulunmaktadιr. Köylere, plajlara, tarihi ve dini önem taşιyan noktalara giden toplu taşιma araçlarιnιn düzenli seferleri çok azdιr. Diğer Yunan adalarιna nazaran otomobil kiralama ücreti çok daha uygundur ve kusursuz durumdaki çok çeşitli otomobili hizmetinize sunabilecek oto kiralama ofisleri adada çokça bulunmaktadιr. Şehiriçi toplu taşιm ma ŞEHİR İÇİ OTOBÜS HATLARI : 22710 22079, 22710 23098 ŞEHİRLER ARASI OTOBÜS HATLARI : 22710 27507, 22710 24257 TELSİZ TAKSİ : 22710 41 111 (24 saat) Sakız Adasι'nιn Nitelikleri n Antik çağlardan beri Homeros’un kendisine ait olduğunu iddia eden birçok kent olmuştur. Sakιz Adasι, felsefik, arkeolojik, efsanevi ve adanιn geleneklerini "Kutsal bülbül'ün" İzmir’den gelip bu topraklarda yaşadιğιna, eserlerini burada yarattιğιna dair kanιt göstererek Homeros'u "evladι" olarak kabul eder. n Antik çağlardan beri adanιn sembolü Sfenkstir. M.Ö. sekizinci yüzyιla ait en eski buluntularda görünmektedir. Sakιz Adasι, Sfenks'i en uzun süre sembolü olarak taşιyan kent olma özelliğine sahip olarak örnek teşkil eder. n Sakιz Adasι sakιz ağacιnιn bir türünün «meyvesi» olan damla sakιzι, üretiminde dünya çapιnda ayrιcalιğa sahiptir. Sakιz ağacι başka yerlerde de dikilmektedir ancak sadece adanιn güney kιsmιndakilerden ağacιn gövdesine atιlan çiziklerden sakιz damlar. "Katιlaşma" yani kuruma özelliğine sahip olan bu damlacιklar bize bildiğimiz o sakιzlarι verir. (say.10 bk.) n İlkbahar mevsimi başlarιnda, şehrin güneyinde Anemona'da her Mart ayι tarlalar, adaya has ismiyle "laladele"lerle yani yabani lalelerle kιzιla boyanιr. "Ticari" yol kat eden laleleri bu adadan alιp Hollanda'ya Avrupalι gezginler götürmüşlerdir. n Denizcilik ve deniz ticareti Sakιz Adasι'nda antik çağlardan beri gelişmiş, adanιn ekonomik ve kültürel açιdan gelişmesinde çok önemli rol oynamιşlardιr. Heredot ve Thukidides Sakιz Adasι'nιn güçlü denizciliğinden bahsederler. Öyle bir güçtür ki yüzyιllιk yolculuğunun ardιndan Bizans ve Cenovalιlarιn zamanιna kadar uzanmaktadιr. Hatta o dönemde (1473) Christopher Colombus'un Sakιz'ιn Vrondatos bölgesinden tecrübeli denizciler, denizcilikle ilgili bilgiler, haritalar ve mürettabat almaya gelmiştir. Sakιz Adasι'nιn denizcilik etkinlikleri Osmanlι işgali yιllarι ve özgürlüğüne kavuştuktan sonra da devam etti. Adanιn hürriyetine kavuşmasιndan sonra ve günümüze kadar Sakιz Adasι denizcilik alanιnda oldukça kuvvetli bir güç olmayι sürdürüyor. n Sakιz Adasι'nda eşsiz ve benzersiz iki mimari örnek bulunmaktadιr. Her iki yapι grubu Cenovalιlar işgali (14.-15. yy) altιnda bulunduğu dönemde inşa edilmişlerdir. İlk mimari özelliği olan grup varlιklι kentlilerin bağlar ve turunçgiller bahçeleri içinde inşa edilmiş Kambos bölgesindeki konaklardan oluşmaktadιr. (say. 23 bk). Diğeri ise Sakιz Adasι'nιn ortaçağ dönemlerden kalma köyleridir. Her biri sur içi köyleridir. En değerli varlιklarι olan damla sakιzιnι korumak amacιna hizmet edecek şekilde yapιlmιş yapιlardιr. (say. 22, 23.) n Sadece Sakιz Adasι'nda görülebilen geleneklerin sayιsι oldukça çok olduğu gibi her birinin ardιnda Sakιz'a has kültürel tarihi hikayeler saklιdιr. Örneğin Vrondatos köyünde her sene Paskalya'da gerçekleşen havai fişek savaşlarι (say. 46-47 bk), Thimiana'da ve Mastihahoria'da yapιlan Apukurya cümbüşü (say. 40.bk), Sakιz'ιn merkezinde daha çok görülen yιlbaşι "gemileri" (say. 44.bk) gibi. Ayrιca Noel ve yιlbaşιlarιnda Noel şarkιlarιna eşlik eden çömlekten yapιlan adaya has müzik aleti "trabuka", çömlekleriyle meşhur damla sakιzι köylerinden Armolya'da yapιlmaktadιr. 14 15 Sakız Adası'nın n Hoş tadι, şifa verici özelliği ve çok çeşitli kullanιm alanι olan mis kokulu damla sakιzι üretimi konusunda dünyaca ünlü olduğundan, Sa kιz A dasι de me k da mla sakιzι demektir. Damla sakιzι eski çağlardan beri kadιnlarιn kişisel bakιmlarιnda kullandιklarι vazgeçilmez bir üründür. n Damla sakιzιnιn satιşa sunulmasι aşamasιna ge- Sakιz Ağacι (Skinos) Asprohomatisma(beyaz toprak serme) linceye kadar ne türlü işlemlerden geçtiğine değinmekte de fayda var. Yaz aylarιnιn başlarιnda sakιz ağacιnιn köklerinin etrafιndaki toprak temizlenip, geniş daire çizilerek düzleştirilir. Ardιndan toprağa "masa" (trapezi) denilen şekil verilir. Ağacιn gövdesiyle ana dallarι temizlenir. Sonra ağacιn altιndaki düzleştirilmiş toprak, "trapezi" çalι süpürgesi ya da normal süpürgeyle süpürülür. Bu temizliği sιrasιyla "masa kurma" (strosimo trapezion) ve "toprağι beyazlama" (asprohomatisma) işlemleri takip eder. Başka bir deyişle, ağacιn altιndaki temizlenen yüzeye çevreden toplanan beyaz toprak serpilerek kaplanιr. Ağaçtan akacak damlanιn sertleşip kurumasιna yardιmcι olacak bu beyaz killi toprak düzgünce yayιlιp pürüzsüz yüzey sağlamak için iyice bastιrιlιr. Tüm bu işlemlerin ardιndan ilk "nakιşlama" (kendima) başlar. Ağacιn gövdesine ve büyük dallarιna çizikler atarak yarιklar açmaya nakιş denir. Yarιklarιn uzunluğu 1-1,5 santim ve derinlikleri 0,5 santimdir. Ve keskin "nakιş aleti" denilen bir aletle açιlιr bu yarιklar. "Nakιşlama" dönemi "Nakιş" (kendos) olarak adlandιrιlιr. Nakιş işlemi ağacιn gövdesinden dallarιna doğru yapιlιr. Aynι ağaç, beş altι hafta boyunca haftada iki kez nakιşlanιr. Ağaca atιlan çiziklerin ardιndan 10-20 gün sonra ağacιn reçinesi akmaya beyaz killi toprağa düşerek donmaya başlar. Genellikle tüm bu işlemler ilk toplama işleminin de başladιğι 15 Ağustos'a (Meryem Ana Yortusu'na) kadar devam eder. Damla sakιzιnι toplama işlemi ilk "Timitiri" denilen özel bir aletle yapιlιr. Damla sakιzlarι hava sιcak olduğundan birbirine yapιşmasιn diye genellikle Kendima (Nakιşlama) Dakria mastihas (Sakιz damlasι) Damla sakızı katlarι olan hasιr ya da ahşap kutular içinde sakιz ağacι tarlalarιndan evlere taşιnιr. Damla sakιzlarι evlerde serin bir yerde saklanιr. İlk toplamanι n ar dι ndan yin e aynι işlemler yapιlarak ikinci "nakιşlama" yapιlιr ve ardιndan da son toplamaya geçilir. Artιk sonbahar başlangιdιr ve yağmur yağma tehlikesi üreticinin en büyük korkusu olur. Damla sakιzlarιnιn toplanma sürecini "tartarisma" adι verilen yani sakιzlarιn elekten geçirilme işlemi takip eder. Elenen damla sakιzlarι kapalι mekânda sabunlu suyla yιkanιp kurutulur. Ardιndan damla sakιzι üreticilerinin çoğu kurutmanιn ardιndan "çibima" yani damlalarιn kalιn, ince ve toz olarak ayrιlma işleminin gerçekleşmesi için ürünlerini "Sakιz Adasι Damla Sakιzι Birliği"nin fabrikalarιna verir. Son olarak, ya paketlenir ya da başka mamüllerin (sakιz, damla sakιzι yağι, sabun, diş macunu, yüz kremi vb.) üretilmesi için kullanιlιr. 16 17 n Damla sak ιzι A vr upa lι g ezg in ler sayesinde M.S. 10. yüzyιlda dünyaca ün kazandι. Düzenli olarak kullanιmι 14. y.y.’da adayι işgâl eden Cenovalιlar’ιn kurduklarι “Maonas” adlι birlikle satιşιnι tekelinde tuttuklarιnda gerçekleşti. 16. yy'da Osmanlι işgalciler ada mamülünün satιşιnι tekellerinde tutarak damla sakιzι sayesinde adaya ekonomik ve kültürel açιdan katkι sağladιlar. Damla sakιzιnιn gizli olarak başkalarι tarafιndan satιlmasι, hem Cenovalιlar hem de Türkler döneminde uzuvlarιn kesilmesinden ölüme kadar uzanan ağιr cezalarla sonuçlanιrdι. Adanιn hürriyetine kavuşmasιnιn ardιndan damla sakιzι ticareti çok az sayιdaki "damla sakιzcι" tüccarlarιn eline geçmişti. Üreticiden inanιlmaz derecede düşük fiyata alarak büyük kâr sağlayacaklarι fiyatlara pazarlιyorlardι. Böylece,1983 yιlιndan günümüzde damla sakιzιnι tekeline alan "Damla Sakιzι Üreticileri Birliği" kuruldu. Damla sakιzιve timitiri Beyaz toprak üzerindeki damla sakιzι Çibima (sakιz damlalarιnιn seçilmesi) Damla Sakιzι. Τanιyιn n DAMLA SAKIZI MAMÜLLERİ: Damla sakιzιnιn, antik çağlardan bu yana bilinen sayιsιz faydalι yanι vardιr ve günümüzde çeşitli ürünlerde ve birçok alanda kullanιlmak üzere birçok ülkeye ihraç edilmektedir. Mide rahatsιzlιklarι, kolestrol gibi hastalιklarda yararι ispat edilmiş olan damla sakιzι tedavi edici ilaçlarda, ameliyatlarda (cerrahi dikişlerde) ve diş tedavilerinde (çok çeşitli şekilde) kullanιlmaktadιr. Damla sakιzι, renk sabitleştirici olarak en iyi sonucu verdiğinden bir çok endüstriyel üründe de kullanιlmaktadιr. Ama kullanιm alanι olarak sürekli gelişen ve artan damla sakιzιnι değerlendiren en önemli alan kozmetik alanιdιr. Piyasada sürekli yüz, vücut kremleri, temizleme sütleri, makyaj ürünleri, diş fιrçalarι ve bunlar gibi damla sakιzιnιn kullanιldιğι yeni ürünler çιkmaktadιr. “Damla sakιzι eski çağlardan beri kadιnlarιn kişisel bakιmlarιnda kullandιklarι vazgeçilmez bir mamül.” ve Ürünlerini Kullanιn n DAMLA SAKIZLI LEZZETLER: Sakιz Adasι’nιn içki üreticileri 8 18 199 tarafιndan piyasaya eşsiz lezzetteki damla sakιzlι uzo sürülmektedir. Aperatif olarak içilen damla sakιzlι likör de bulunmaktadιr. "İpovrihio" (denizaltι) adι verilen -yarιya kadar su dolu bardağιn içine bir tatlι kaşιğιyla konulan yumuşak damla sakιzlι karamel yoğunluğundaki krema görünümündeki tatlι- Tereddütünüz olmasιn. Damla sakιzιnιn kullanιm alanlarι sayιsιzdιr. Deneyin. Sakιz Adasι'nda eskiden damla sakιzι sadece tatlιlarda kullanιlιrdι. Damla sakιzlι karakteristik "beyaz" pasta glaseleri tüm Yunanistan'da meşhurdur. Sakιz Adasι'nda bir çift nişanlandιğιnda, kιz tarafιnιn, damadιn ailesine kristal tatlι kasesi içinde damla sakιzι tatlιsι götürmesi de Sakιz Adasι’nιn geleneklerindendir. Farkl tatlara duyulan ihtiyaçtan ötürü son yιllarda damla sakιzι yemeklerde de kullanιlmaya başlanmιştιr. Serinletici, doğal damla sakızlı meşrubat. Doğal damla sakızının tüm faydalı özelliklerini içerir. 250 ml cam şişe ve 330 ml teneke kutularda bulabilirsiniz. n Damla sakιzlι simitler: 700 gr un , 250 gr tereyağι, 100 gr süt, 300 gr pudra şekeri, 4 yumurta, 15 gr damla sakιzι tozu, üzerlerine serpmek için pudra şekeri Tereyağιnι, sütü ve şekeri çιrpιn. Yumurtalarι da ekleyip, dönüşümlü olarak un ve sütü de ekleyip çιrpmaya devam edin. En son damla sakιzι tozunu ekleyin. Hamur parçalarιna istediğiniz şekilde biçim verin. Önceden ιsιtιlmιş fιrιnda orta sιcaklιkta pişirdikten sonra henüz sιcakken üzerlerine pudra şekeri serpin. n Damla sakιzlι Diples (katlι) 5-6 fincan irmik, 8 yumurta, 2-3 portakalιn suyu, biraz tuz, bir tatlι kaşιğι soda, 2-3 gram dövülmüş damla sakιzι, tuzsuz antep fιstιğι, damla sakιzlι likör derin bir kaba irmiği koyup, yumurtalarι, portakal suyunu, tuzu, damla sakιzιnι ve sodayι ekleyin. Sert bir hamur haline gelinceye kadar yoğurun. (eğer hamur çok sert olursa üzerine biraz su seriştirin). Oklavayla hamurdan yufkalar açιn. Ardιndan yufkalarι büyük ya da küçük tekerlekle farklι şekillerde parçalara kesin. Kιzgιn yağda kιzartιp yağιnι süzdükten sonra üzerlerine damla sakιzι likörü serpin. Ardιndan şerbetini döküp antep fιstιğιyla süsleyerek servis yapιn. Yemek tarifleri: Vaso Kritaki. n Sarhoş köfte 5 dilim ekmek ya da 3 adet esmer peksimet. 500 gr dana kιyma. 2 yumurta, 1 adet rendelenmiş domates, iki yemek kaşιğι sirke, tuz, biber, yarιm bardak damla sakιzlι uzo. Derin bir kaba ekmekleri ya da suyu iyice süzülmüş peksimetlerle, 2 yumurtayι arzunuza göre tuzu, biberi, dometesi, sirkeyi koyun ve yoğurun. Ardιndan kιymadan alacağιnιz küçük parçalarι elinizle şekillendirip kιzgιn yağda kιzartιn. Kιzaran köfteleri bir tabağa alιp üzerlerine damla sakιzlι uzoyu dökün ve yakarak "flabe" olarak servis yapιn. Kaynak: www.masticha.gr Sakιz Adasι Ürünlerini Deneyin n Sakιz Adasι'na has konsantre ya da sulandιrιlmιş portakal, mandalina sularι eşsiz serinlik anlarι yaşatιr. Sakιz Adasι’nιn karakteristik lezzeti olan vişne ve düğünlerin vazgeçilmezi olan acιbademli soğuk suyla karιştιrιlmιş serinletici Sumada’yι mutlaka denemelisiniz. n Pastanelerde sadece adaya has olan en karakteristik iki tatlιyι bulabilirsiniz. Yunanistan'da herkes tarafιndan bilinen bademli bir tatlιnιn Sakιz adasιna has taarifiyle yapιlan Bademli (amigdalota) ve "masurakia". Masurakia 2 çeşittir. Beyaz, (ceviz, badem vb.) içi dolgulu, Sakιz Adasι’nιn özel çiçek suyuyla kokulandιrιlmιş, ince yufkaya sarιlι üzerleri pudra şekerli olanlar ve bir de şerbetli üzerlerine badem serpilmiş olanlar vardιr. Her ikisi de adadan ayrιlιrken beraberinizde götürebileceğiniz tatlι bir lezzettir! n Sakιz Adasι antik çağlarda şarabιyla ünlüydü. Adalιlar, adayι ilk inşa eden Vasilia İnopiona'dan bağcιlιk ve şarap yapιmιnι öğrendiler. Meşhur "Ariusios İnos" ithalatιyla adaya büyük zenginlik sağladι. Antik yazιtlarda, metinlerde bundan bahsedildiği gibi nomismalarda Sakιz Adasι Sfenks'i şarap amforalarι ve asma dalιyla resmedilir. Yolunuz adanιn güneyindeki Mesta'dan geçerse “Mestutsiko” şarabιnι tatmalιsιnιz. n Sakιz Adasι uzosu özel lezzetiyle meşhurdur. En iyi uzo olarak kabul görülür ve ihraç edilir. Çoğu yerde üretimi eski geleneksel yöntemlerle gerçekleştirilir. Aile işini devam ettiren bir çok uzo üreticisi geleneksel yöntemlerle üretimini sürdürürken piyasaya eşsiz likörler de sunan birçok içki üreticisi aile vardιr. n Sakιz adasιnda reçel (glika kutalyu-kaşιk tatlιsι) bol çeşitli olduğu gibi tüm Yunanistan'da meşhurdur. Turunçgiller meyvelerinden, mandalina, portakal, narenciye, gül çiçeğinden ya da limon çiçeğinden (eşsiz tadιyla herkes tarafιndan çok sevilen bir tatlι), antep fιstιğιndan, patlιcandan ya da incirden yemeden Sakιz Adasι'ndan ayrιlmayιn. Adanιn ev tatlιlarι üretenleri hepsini çok lezzetli yapιyor. n KRONOS dondurma n Sakιz Adasι pastili piyasada ve her yerde bulabileceğiniz ünlü pastillerdir. Ancak olur da yolunuz bir panayιra düşerse kendi elleriyle yaptιklarι ve eşsiz lezzete sahip pastiller satan seyyar satιcιlardan da alιşveriş yapmayι ihmal etmeyin. n Adadan süt mamüllerinin tadιna bakmadan sakιn ayrιlmayιn! Toplandιğι günün hemen ertesi tüketim için piyasa çιkan Sakιz Adasι’nιn sütü, kalitesi ve lezzetiyle ünlüdür. Kesinlikle çok seveceğiniz "Mastelo" şirketlerinin ürettiği yerel peynir çeşitlerini her yerde bulabilirsiniz. Sakιz Adasι'nιn kιsaca Tarihi Prehistorik yιllar Bizans Dönemi Osmanlι Dönemi (1566-1912) n Buluntular ve araştιrmalar Sakιz Adasι'nda Neolitik çağlardan (M.Ö 6000-M.Ö.1100) beri gelişmekte olan ekono mik ve kültürel yaşamιn bulunduğunu ispatlamaktadιrlar. ( M.Ö. 4. yy-1346) n Sakιz Adasι Osmanlιlar tarafιn- n Antik buluntular, en eski hristiyanlιk dönemlerin ispatιdιr. 9. yüzyιldan itibaren Bizans Devleti adanιn stratejik konumu nedeniyle Antik Yιllar n M.Ö. 1000'lerde Ionya'nιn sakinleri belirli dönemlerde Sakιz Adasι'na, Samo Adasι'na ve Küçük Asya kιyιlarιna yerleşmişlerdir. Sakιz Adasι M.Ö. 7. ve 4. yüzyιllar arasιnda oldukça gelişmiş ve güçlenmiştir. n M.Ö. 3. yüzyιlda B. İskender'in ve varislerinin hakimiyetiyle Sakιz Adasι farklι değişimlere uğramιştιr. M.Ö. 2. yüzyιlda Romalιlar’ιn hakimiyetine geçmiş ve Roma kültürüne yakιnlιğι nedeniyle ayrιcalιk kazanmιştιr. Sakιz Adasι'nι savunmaya başlamιştιr. Böylece şehrin Kalesiyle birlikte diğer bir çok küçük burç inşa edilmiştir. Adanιn kültürel, ekonomik ve dini yaşantιsιnda önemli rol oynayan Nea Moni 11. yüzyιlda kurulmuştur. Nea Moni manastιrιndaki mozaik Cenovalιlar Dönemi «Sakιz Adası Katliamı» Ferdinand Victor -Eugène Delacroix (1346-1566) 1912- günümüze kadar olan dönem n Cenovalιlar tarafιndan işgal edilen n 1912 yιlιnda Sakιz Adasι özgür- Sakιz Adasι, güçlü ve varlιklι aileler sayesinde gelişmiştir. Damla sakιzιnιn ticaretini elinde tutan tekelci denizcilik ve ekonomi şirketi Maona kurulur. O dönemden kalan ve ortaçağ izlerini taşιyan köyler, adanιn merkezinde bulunan güzel mimari örnekler ve Kambos köyündeki Cenovalι zenginlerin yazlιk konaklarι bu döneme aittir. M.Ö. 332 yιlιnda B. İskender'in adanιn siyasi konularιnι düzenlemesi hakkιnda Sakιz Adalιlara gönderdiği belge. dan işgal edilir. Ancak, özellikle damla sakιzι nedeniyle imtiyazlı olarak yönetilir. İpek ve pamuk ticareti oldukça gelişir. 1822 yılında Samos Adası'ndaki direnişin sonucu Sakız Adalıları'ın ayaklanmasına neden olmuş ve bu olayı ada halkının büyük kısmının katliam edilmesi takip etmiştir. 1881 yιlιnda meydana gelen depremler sonrasι adanιn yιkιcι darbe almasιyla ve yerel halkιn çoğunun başka ülkelerde diaspora olarak yaşamιna devam etmek üzere adadan ayrιlmalarιyla sonuçlanmιştιr. Sakιzlιlar, ticaret, denizcilik ve diasporayla memleketlerinin sanat ve edebiyat alanlarιnda gelişmesi için yardιmcι olmuşlardιr. Kambos’da bir konak. lüğünü kazanιp Yunanistan'a bağlanιr. Bölgenin kaderini her ikisinin de göçlerle sonuçlandιğι (19141922) iki büyük savaşla birlikte iki dünya savaşι etkiler. Adanιn ekonomisi (son dönemlerde ada turizme yöneldi) daha çok denizcilik, tarιm, turunçgiller ve damla sakιzι ticaretine dayalιdιr. n Bugün adanιn merkezinde yaklaşιk 24.000 kişi, köylerde 28.000 kişi yerleşik hayat sürmektedir. 20 21 Antik Sakιz n Daskalopetra (1). Antik çağlardan günümüze kadar varlιğιnι sürdüren tek antik nokta burasιdιr. Her zaman için yüzeyde kalan bu nokta ziyaretçilerin uğrak yeri olmuştur. Şehrin merkezinden 6 km uzaklιktaki Vrondato'da bulunan Daskalopetra, antik çağlarda Tanrιça Kibele yeraltι tapιnağιdιr. Kalιntιnιn tam ortadoğu tarafιnda tahtta oturan başsιz bir silüet görülmektedir. Diğer her bir üç tarafιnda bulunan üç aslandan geri çok az kιsιmlar kalmιştιr. Bölgenin geleneksel töreleri bu tapιnağι Homeros'un Okul'u olarak adlandιrmaktadιr. Tam ortada şair-eğitmen Homeros'un oturduğuna ve etrafιna toplanmιş öğrencilerine burada dersler verdiğine inanιlιr. Büyük şairden izler bulmayι ümit ederek Daskalopetra'yι (öğretmen taşιnı) ziyaret edenlerin sayιsι oldukça çoktur. n Agio Galas (Ayo Galas) (Kutsal Süt) (3). Sakιz n Aipos (Epos) (2). Rakιmι 643 metredir ve Vrondatos'un en yüksek noktasιdιr. Rimokastro bölgesinde Klasik ve Roma Dönemi’nden itibaren yaşam belirtileri olduğu bilinir. Buluntular ve kιrιk kiremitler, vazolar, figürler, platolar, toprak duvarlar, kuyular, taş yιğιnlarιyla birlikte bulunan farklι yapιlara ait kalιntιlar bölgenin bir zamanlar çiftçilik ve hayvancιlιkla uğraşanlara "ait" olduğunu ispatlamaktadιr. Tarιm alanlarι büyük ihtimalle sιnιrlarιnda yaşayan köleler tarafιndan işleniyordu. Adasι'nιn kuzey batιsι üç mağara grubunun bulunduğu tek köy olma özelliğini taşιr. Gezilebilir olan mağaralardan birinde Neolitik dönemden (6000-5000 M.Ö.) M.Ö. 2700'e kadar insanlarιn yaşadιğι bilinmektedir. Mağarada bulunan ve iki değişik döneme ait olan antik kalιntιlar (Neolitik çağa ait kaplar, aletler, deniz kabuklarι, keçi kemikleri) Sakιz Adasι'nιn Arkeoloji Müzesi'nde (say. 28 bak.) sergilenmektedir. Mağara antik ve Hristiyanlιğιn yayιldιğι ilk dönemlerde tapιnak ve ibadet yeri olarak da kullanιlmιştιr. "Kutsal Süt"ün (Ayio Gala) damladιğι söylenen mağaranιn girişinde Meryem Ana Ayogalusea'ya (kutsal sütlü Meryem Ana) adanmιş bir kilise bulunmaktadιr. 6 3 2 1 Adasι'yla Tanιşιn SAKIZ ADASI 5 4 22 23 n Emborios (4). Sakιz Adasι'nda bulunan en önemli arkeolojik bölgedir. Sistematik ve aşamalι kazιlar sonucunda ortaya çιkarιlmιştιr. Neolitik çağdan daha öncesinde yerleşim alanι olarak kullanιlmιş ve büyük değişimler yaşamιştιr. Prehistorik dönemden kalan buluntularla limanιn tapιnağιndan geri kalan kalιntιlar görünmemektedir. Ancak son çalιşmalarla, tarihi yerleşim alanιnιn Emborios'un kuzeyindeki Profiti İlia (Peygamber İlia) tepesinde bulunduğunu işaret etmektedir. Hisarlar ardιnda akropol, tanrιça Athena'nιn üç sunaklι tapιnağι, saray (büyük ihtimalle liderin yaşadιğι) ve akropolün dιşιnda, tepenin yamacιnda 50 evden oluşan bir yerleşim alanι bulunmaktadιr. Taşιnabilir olan buluntular Arkeoloji müzesinde sergilenmektedir. n Fana (5). Çinko çağιnιn ortalarιnda başlayan ve tarihi yιllarda özellikle de antik dönemde en parlak devri yaşayan ibadet bölgesidir. Geriye çok az kalιntιnιn kaldιğι meşhur Faneu Apollona tapιnağι burada bulunmaktadιr. Bölgenin "Fana" adιnι almasιnιn sebebi Dilos'un Lito'ya burada belirdiğine dair yöresel inanιş yüzündendir. (Fana, Yunanca "fanerono" (Φανερώνω) = belirmek, görünür olmak anlamιna gelen kelimeden gelmektedir.) Sakιz Adasι'nιn arkeoloji müzesinde sergilenen buluntular, kaplar, figürler, madeni paralar, takιlar, bir dizi kutsal Mιsιr böceği (Skarabe) ve küçük fayans heykeller tapιnağιn zenginliğini ve önemini belirtir. Antik tapιnağιn yapιsιnιn malzemeleri, daha sonradan üzerine inşa edilmiş kiliselerin inşaatιnda kullanιlmιş ve Bizans döneminde Hristiyanlιğιn merkezine dönüştürülmüş ya da uzak mekanlara dağιtιlmιştιr. n Psara (6). Adadan Psiri adιyla bahseden Homeros'un yazιlarιndan ve kazιlarda ortaya çιkan buluntulardan, çok erken çağlardan beri, konumunun da etkisi sayesinde (Ege Denizi’nin ortasιnda oluşundan) ticarette çok önemli rolü olduğu bilinmektedir. Adanιn doğu kιyιlarιnda Arhontiki'nin yerinde Miken (Mykēnai) kültürüne ait yerleşim alanι ve bir kιsmι sular altιnda olan deniz kιyιsι boyunca 100 metrelik alanι kaplayan M.Ö 1000 yιlιn ikinci yarιsιna ait mezarlιk bulunmaktadιr. Mezarlardan çιkan yazιtlar, çömlekler, aletler, kolyeler, değerli takιlar Arkeoloji müzesinde sergilenmektedir. (Sakιz Adasι'nιn antik tarihi adada gün ιşιğιna çιkarιlmιş tüm buluntularιn sergilendiği Arkeoloji Müzesi'nde (say. 28) gözler önüne serilmektedir.) Bizans Dönemi Sakιz n Nea Moni (Yeni Manastιrr) (1). Nea Moni adanιn tam merkezinde Provatio Oros (Provatio Tepesinde) 11. yüzyιlιn ortalarιnda inşa edilmiştir. Yapιlιşι Konstantinos Monahos'un, kendisi Midilli'de sürgündeyken krallιğιnι yayan ve mucizeler yaratan Meryem Ana ikonasιnι Provatio Oros'ta bulan Nikita, İoanni ve İosif adlι keşişlere verdiği sözünü tutmasι üzerine gerçekleştirildi. Manastιr ve çevresindeki birçok bölgede "toplusanatlar" gruplarι bulunduğundan Manastιr büyük bir gelişme gösterdi. Eski yιllara ait metinleri kurtarma amacιyla çevre manastιrlarla ve diğer adalarla birlikte iş birliği içinde çalιşan manastιr "Yazιlarιn kopya edildiği" en önemli merkezlerden biri halini aldι. Adada bulunan, ortaçağa ait en önemli anιt olan manastιr aynι zamanda Bizans döneminin mimari, resim ve mozaik sanatlarι için önemli bir örnek olma özelliğini de taşιmaktadιr. UNESCO tarafιndan dünya kültür hazineleri arasιna alιnan bu eşsiz mimari eserin korunma ve bakιm çalιşmalarι bitmek üzeredir. 3 5 sakız Adasι'yla Tanιşιn 1 6 4 2 7 24 25 n Ayos İsidoros (5). Sakιz Adasι'nιn şehir merkezinde bulun Ayi Apostoli (2). Pirgi'de Bizans dönemine ait dιşι zengin seramik süslemelerle dolu katolik Nea Moni kilisesinin aynιsιdιr. 14. yüzyιlιn ortalarιnda inşaa edildiği bilinmektedir. Kilisenin iç kιsmιnda bulunan duvar süslemelerinin (1655) Giritli Andonios Demestihos Kinigos'a aittir. nur. M.S. 250'de Sakιz Adasι'nda çileci Aziz İsidoros'un şeferine adanmιş kilisedir. Neredeyse adadan geçen tüm gezgin ve yolcular tarafιndan adι anιlmιştιr. İnşaasι dört aşamalι olarak gerçekleşmiştir. İlk başta kraliyet üçgen yapιsιnda inşa edilen kilisenin yapιsι en son artι şeklindeki kubbeli halini almιştιr. Günümüze kadar gelmeyi başarmιş zemindeki mozaiklerle inşasιnda kullanιlan ana mermer bölümler Bizans Müzesi'nde (say 27) sergilenmektedir. n Moni Mundon (3). Dievha'daki Moni Mundon n Panagia Krina (Meryem Ana Krina) (6). Panagia Krina, adanιn merkezinin güneyinde, 8 km uzaklιktaki Vavili köyünde bulunan 12. yüzyιla ait Bizans dönemine ait önemli yapιlardan biridir. Mimari yapιsι Nea Moni'yi anιmsatιrken, aslιnda adaya has sekiz köşeli yapιlardan biridir. Duvarlarιnιn inşa tekniği yapιya ayrιcalιklι etkileyici bir özellik katmaktadιr. İbadethanenin duvarlarιnι süsleyen, farklι dönemlere ait duvar desenlerinden bir kιsmι Bizans Müzesi'ne nakledilmiştir. n Vizantino Vaptistiri (Bizans Vaftis yeri) (7). Limanιn n Panagia güneySkelia (4). doğusunda Katolik Emborios'da, monastιrι tam ortasιnPanagia da haç şekSikelia, lindeki mer(Sicilyalι mer vaftiz Meryem Ana) havuzuyla Didimes (ikieski zler) adlι Hristiyan köyün dιşιnda kraliyet vafbulunmaktiz yeri bulunur. Vaftistiri (Vaftis yeri) eski tadιr. Dar uzun kemerli kubbesi olan bu yapι 12. ve 13. Hristiyanlιk dönemine ait ziyaretçilerin görebileyüzyιllara aittir. Mimari yapιsι ve ahşap işlemeli tebloceği tek izdir. suyla (mihrabι mihberden ayιran perdesiyle) oldukça etkileyicidir. (Mundon Manastιrι) Prodromo Ayo İoannis'e adanmιştιr. Küçük katolik kilisesi, inziva odalarιyla, kubbeli girişten oluşur. Bilinen hikâyesi 1574 yιlιnda başlar. Türk egemenliğinin son yιllarι boyunca önemli dini bir kurum olarak öne çιkan Moni Mundon'daki kilise Sakιz Adasι’nιn önde gelenlerinin ilgi gösterdikleri yerdir. Manastιrιn yazιlι belgelerinden ilki 1622, diğeri 1730 yιlιnda iki kez ikona yapιlmasιna teşebbüs edildiği bilinmektedir. En son üçüncü kez 1849 yιlιnda yapιlmιş muhteşem folklorik özellikler taşιyan ikonalar günümüze kadar gelmeyi başarmιştιr. Kalelerde Skotini Filaki(zindan)a doğru Kalenin ana giriş kapısı Kalenin doğu tarafι Yanni Pappa’nιn Kalenin batι tarafιndaki‘Doksa“(şeref) adlιeseri n Şehrin Kalesi (1). Şehrin kalesini eşsiz kιlan iki karakteristik özelliği vardιr: Deniz kenarιnda ve yerleşim alanι oluşu. Sakιz Adasι'nιn limanιnιn kuzeyi boyunca uzanιr. Ortaçağ ve yakιn tarihte adanιn siyasi ve stratejik hayatι alanιnda önemli rol oynadι. Jüstinyen’in saBizans dönemine ait olan ana kιsmιna (9.ve 8.yy) daha sonradan Yönetim Merkezi'ni rayι içeren Cenovalιlar tarafιndan kule eklendi. Resmi anlaşmaya göre Latin ve Kastelin episkoposunun idare merkeziydi. Ziyaretçileri hayran bιrakan kaledeki kiliselerin ve konaklar günümüzde bile hiçbir yerle eşleştirilememiştir. Anιtsal giriş kapιsι eski Venedik zamanιndaki başkan Silvestro Valerio'nun bugün zorlukla okunan isminin yazιlι olduğu Porta Maggiore Venedikliler’in kapιyι değiştirmek için nasιl çaba harcadιklarιnιn göstergesidir (1694). Her işgal kuvvetlerine ait yapιlarιn (14. ve 18. yy), bombardιmanlar(1828), depremler (1881) ve 20. yy. başlarιnda inşa edilen dalga kιran kalenin görünüşünü değiştirdiler. Türk işgal yιllarι boyunca sadece Türkler'in, Yahudiler'in ve Küçük Asya Felaketi’nin ardιndan mübadillerin yerleşim alanι olmuştur. Kalenin iç kιsιmlarιnda birçok anιtsal yapι vardιr. Soğuk Çeşme (Kria Vrisi), yarι bodrum sarnιç, Jüstiniani'nin Sarayι (Palataki İustinani- 15 yy'a ait ve büyük ihtimalle Venedikliler’e ait bir yapι), Skotini Filaki (Zindan)- Osmanlı işgal yιllarιnda 1882'de asmadan önce aralarιnda Mitropol Platona'nιn da olduğu 70 kişinin esir tutulduğu hücre), Osmanlı Mezarlιğι (1822 yιlιnda donanmasι Konstantinos Kanaris tarafιndan sabote edildiğinde hayatιnι kaybeden Kara Ali'nin mezarlιğι), Türk hamamlarι, Bayraklι Camii, Ayo Yorgo kilisesi (say. 24-27 bkz) buradadιr. Sakιz Adasι’nιn batιsιndaki Burç n Vigles (Gözetleme Kuleleri): Denizden gelen saldιrιlardan ötürü sahilleri kontrol edebilmek amacιyla genellikle denize yakιn yerlere, adanιn savunmasι için inşa edilmişlerdir. Ateş yakιlarak ya da ateşin dumanιyla gönderilen işaretlerle kuleler arasιnda iletişim sağlanιrdι. Bu kuleler genellikle adanιn daha çok karaya çιkmaya uygun olan kιyιlarιnda güney kιsιmlarιnda inşa edilmişlerdir. Sidirunda'da bulunan Pahi, Elindi, Mesta kuleleri günümüze kadar çok az zarar görerek dayanmayι başarmιşlardιr. Bunlarιn yanι sιra şehrin kalesinin içinde yer alan limana yakιn Kula Kulesi de hala ayaktadιr. Sidirunda’da kule 3 4 SAKIZ Yürüyün 1 2 26 27 n Volissos Kalesi (Kastro Volissu) (4). Volissos, Sakιz Adasι’nιn kuzey bölgesinnin ana korunağι olarak güçlü bir savunma alanι teşkil eder. Adanιn tüm kuzey batι bölümünü kapsar. Amani ve köylerinde nüfus sayιsιna ve konumlarιna göre surlar, sιğιnaklar, kuleler, burçlar ve küçük kaleler içerir. Çoğunun şekli dikdörtgen olup günümüze kadar dayanmayι başarmιşlardιr. Anna Komnini Aleksiada adlι eserinde Volissos'un kalesinin Bizans kökeninden söz etmektedir. n Apolihnon Kalesi (2). Latin resmi Dotya’da Kule n Sakιz Adasι'ndaki çeşitli bölgelerde bulunan kalelerin dιşιnda, Pirgi'de bulunan Dotion Kulesi, Kardamila'daki Gria Kulesi, Kila'da Pitiosun Kulesi, şehir merkezindeki Kammenos Kulesi, Limni bölgesinde bulunan Gothikos Kulesi ve Kambos'la Kambohora'daki kuleler gibi kulelere de rastlamak mümkündür. Bu yapιlarιn çoğu, ortaçağ boyunca adada savunma ve sιğιnma ihtiyacιnι karşιlamak amacιyla yapιlmιşlardιr. kayιtlarιna göre 1140 yιlιnda Venedikli lider Nikolao Banka Justinani tarafιndan inşa edilmiş kale Armolia'da bir tepenin üzerinde bulunmaktadιr. Çift duvarla çevrili kalede 62 oda, kalenin içinde yaşayanlar için yağmur sularιnιn toplandιğι bir su sarnιcι ve sağlam bir kulesinin de dιşιnda daha küçük bir kaç savunma kulesi bulunur. Çevredeki gözetleme kuleleriyle Komi'den Lithos'un deniz kιyιsιndakilerle Kalenin bağlantιsι bulunmaktadιr. Ziyaretçilerin ilgisini çeken bu kaleyi (1656'da) Thevenot, Piacenza (1688), Cornelli (1696'da) ziyaret etmiş önemli kişilerden bazιlarιdιr. Yerel halkιn inanιşιna göre kale hakkιnda çok fazla efsane yaratιlmιştιr. n Pitios Kulesi 14. yüzyιlιn başlarιnda, Sakιz Adasι'nιn dağlιk kuzey doğu ve kuzey batιsιnι doğal yapιsιyla birbirine bağlayan tek geçidin üzerine Pityos’da Kule stratejik nedenlerden dolayι Pitios Kulesi inşa edilmiştir. Kule on altι köşeli yapιya sahiptir. İç kιsmι üç katlιdιr. İçinde sarnιç ve depolar bulunmaktadιr. Venedik işgal yιllarιnιn sona ermesinden itibaren kullanιlmamιştιr. Adanιn hürriyetine kavuştuğu 1912 yιlιna kadar adanιn idaresinden sorumlu Osmanlıkomutanι tarafιndan askeri idare merkezi olarak kullanιlmιş olan kule günümüzde tarihi eser olarak kabul edilir ve ziyaret edilebilmektedir. n Kambion ya da Orias Kalesi (3). Kambion kalesi, aynι adι taşιyan köyde, yüksek bir kayalιğιn zirvesinde Aya Paraskevi'nin inziva odalarιnιn bulunduğu yerdedir. Bizans Dönemi’nden kalmadιr. Günümüze kadar ayakta kalmayι başardιğι kadarιyla çok erken dönemlerinde, savunma özelliğini yitirdiği zamanlarda terk edildiğini anlιyoruz. Ortaçağ Dönemi Sakιz n Ortaçağ köyleri (1). Adanιn damla sakιzιnιn üretildiği güney kιsιmlarιnda yer alan ortaçağdan kalma köylerin mimarisi korunma amaçlιdιr ve aynι tip yapιlardan oluşur. O dönemde sιkça maruz kalιnan korsan saldιrιlarιndan damla sakιzιnι koruma ve işgalcilerin olasι gelişmeleri kontrol altιnda tutmaya duyduklarι ihtiyaç yüzünden bu şekilde inşa edilmişlerdir. Her bir köy, evlerin dιş duvarlarιnιn birleşik ve dιşa açιlan bir yeri olmadan oluşturulan büyük surun tek kapιsιnιn her gece kapandιğι, kare şeklindeki bir kulenin etrafιnda gelişerek oluşmuştur. Bu dιş duvarιn kalιnlιğι oldukça fazlayken, yer yer de daha küçük kulelerle güçlendirilmiştir. Vessa, Armolia, Kalamoti ve Elata bu tip kale köyleridir. Ancak deprem fay hattιnιn dιşιnda olduklarιndan, hepsinden daha iyi şekilde korunup günümüze kadar gelmeyi başarmιş olanlar Mesta, Olimpi ve Pirgi köyleridir. Bunlarιn her biri yerleşim alanι olup ziyaret edilebilen köylerdir ve Sakιz Adasι'nι ziyaret edenler için birer müze gibidirler. En çok turistik açιdan organize olmuş Mesta köyünde görülmeye değer iki kilise bulunmaktadιr. Biri 19. yüzyιla ait eşsiz ahşap oyma tablosuyla eski Taksiarhon kilisesi, diğeri ise Yunanistan'daki en büyük kiliselerden biri olan ve merkezdeki kulenin yerini alan yeni Taksiarhon Kilisesidir. Kastrohoria (kale köyleri) arasιnda belki de en az değişikliğe uğramιş ve günümüze kadar olduğu gibi gelmeyi başaran, ana kapιsιyla, tam ortasιnda bulunan merkezi kulesiyle Parthenogogio (kιz okulu) ve görülmeye değer kiliseleriyle birlikte Olimpia köyüdür. Bu köylerin arasιnda en etkileyici olanι ise evlerin dιş cephelerindeki "kazιma usulü süslemeler" yapιlmιş Pirgi'dir. Tüm Yunanistan'da başka hiçbir yerde görülemeyecek köye farklι bir ifade katan bu dιş cephe süslemelerini taşιyan evleriyle Pirgi, ziyaretçilerin uğrak yeri olmaktadιr. Önemli tarihi anιtlardan biri Bizans dönemine ait Ayon Apostolon Kilisesi’yle köyün diğer kiliseleri de görülmeye değer yapιlardιr. Sakιz Adasι'nda düzenlenen en canlι panayιrlardan biri 15 Ağustos'ta köyün meydanιnda gerçekleştirilmektedir. n Anavatos (2). Bir kayalιğιn tepesinde, düz, dik, köşeli yιğιnlar gibi kayalιkla aynι renklere sahip evleriyle terk edilmiş bu yerleşim alanι Anavatos ilk bakιşta bulunduğu çevreyle bir bütün oluşturmak istermiş gibi bir izlenim bιrakιr. Ancak adιndan da anlaşιldιğι gibi eskiden (çev. notu: Anavatos: geçitsiz, aşιlmaz, çιkιlmaz) aşιlmasι zor bir savunma suruydu. Kurulduğu tarihi bize net olarak söyleyebilecek yazιlι tarih kaynaklarι bulunmamaktadιr. İlk baştaki sur halinin Bizans Dönemi’yle bağlantιlι olduğu ve ardιndan da Venedikliler dönemiyle ilişkisi olabileceği düşünülüyor (1346-1566). Başlangιçta, savunma amaçlι küçük bir kuleyle, merkez kalenin etrafιndaki batι sahillerini savunmak için bir kule inşa edilmiş, ve bu kule daha sonralarι Taksiarhon Kilisesi haline getirilmiştir. Anavatos'tan yakιn sahiller görüldüğü gibi burçlar arasιnda yollanan şifreli mesajlarιn da görülmesi mümkün. Asιrlar boyunca sιğιnιlacak en güvenli yer olarak bilinen Anavatos'a bütün halk Osmanlılar’dan kaçmak için buraya sιğιnmιş ancak Türkler 1822’de oraya da ulaşmayι başarιnca köyün sakinleri kendilerini uçurumdan aşağι atmιştι. Kalenin dιşιndaki yerleşim alanι 18.yüzyιldan sonra gelişmiştir. Yüksek kayalιğιn hemen altιnda bulunan ve halen yerleşik hayatιn sürdüğü en yeni bölümü son iki asιr için oluşmuştur. Anavatos Bizans kökenili oluşu ve şekli itibariyle "Ege'nin Mistra’sι*"" (Mistras: Mora yarιmadasιnda bulunan ihtişamlι mimari yapιsιyla zengin bir köy) olarak adlandιrιlιr. 2 Adasι'yla Tanιşιn 1 SAKIZ 4 3 1 1 1 1 1 28 29 n Kambos (3). Sakιz Adasι'nιn şehir merkezinin güney bölgesidir. Bolca turunçgil bahçeleriyle, benzeri olmayan mimari yapιlara sahip konaklarιn olduğu bölgedir. Cenovalιlar döneminde (1346-1566) ipek yetiştiriciliğinin Akdeniz'e kadar ulaştιğι dönem boyunca bölge bu şeklini aldι. İpek yetiştiriciliğinin ardιndan ve yetiştiriciliğin ön plana çιktιğι zaman diliminde bahçeler gelişmişti. Sakιz Adasι ilk ipek böceği yetiştiricilerinden biri oldu. Bahçeler, rüzgârlardan, dondurucu soğuklardan, tozlardan ve gözlerden korunmak için yüksek duvarlarla çevrelendiler. Sulamak için ise derin kuyulardan çekilen meşhur kuyu sularιnι kullanιyorlardι. Tüm bunlar yüzyιllar boyunca adayι idare eden arazi sahibi soylular ve tιpkι İustianini gibi ticari hükümdarlιğιn üyesi olan, yüzyιllarca adayι idare eden güçlü ailelerin evlerinin de dahil olduğu bir üniteydi. Turunçgillerin (portakal, narenciye, mandalina, limon, bergamon) ihraç edilişi, damla sakιzι ve ipek dιşιndaki lüks ürünler, adanιn 17. 18. ve 19. yüzyιllarda büyük çok gelişmesine neden olan kaynaklardιr. Adaya has iki renkli taşla inşa edilmiş batι etkisi taşιyan yapιlar, şιk kiliseler, Osmanlι çeşmelerinin yanιnda yükselen barok tarzι çan kuleleri inşa edilmiştir. Başbakanlιk bildirisiyle "tarihin ve doğal güzelliklerin" yer olarak ilan edilmiş Kambos'un günümüze kadar gelmeyi başaran konaklarι bölgeyi bir açιk hava müzesine dönüştürmektedir. n Ayos Vasilios'u (4). n Petrokokkinoslar'ιn Bugünkü Sakιz Adasι'nιn şehir merkezi seviyesinin daha altιnda bulunan Dimotikos Kipos'ta (Halk Bahçesi) Ayos Vasilios Kilisesi’nin kalιntιlarι bulunmaktadιr. Kilise bugün açιk, boş ve etkileyici şekilde gözler önünde olan aile kabristanιn da bulunduğu köklü ve büyük bir aile olan Petrokokkinoslara aitti. 15. yüzyιlda, üçgen yapıda inşa edilmiş kilise dönemin mimari yapιsιnιn rönesansιnιn örneğidir. Kilisede 16.yüzyιlda ilk kez Yunanca eğitim veren okul kurulmuştur. Döneminin Sakιz Adalιlarι tarafιndan adanιn en güzel kilisesi olarak kabul görmüş ve Metropolit ilan edilmiştir. Sakιz Adasι'nιn merkezindeki İstanbul'un alınışından uzun yıllar sonra, Kanuni Sultan Süleyman'ın hükümdarlığının son dönemlerinde, Miladi takvime göre 1566 yılının Nisan ayında ve Hicri takvime göre 973 yılının Ramazan ayında Sakız Adası Osmanlı donanması tarafından işgal edildi. Jüstinyani Birliği-şirket olarak da bilinmektedir- (Maona) tarafından o ana kadar son iki yüz yıldır idare edilen Sakız Adası vergi vermekle hükümlü olduğu imparatorluğun Padişah'ına savaşmadan teslim olur. Bu olay ve çoğu zaman toplumun çoğunluğunu oluşturanYunan ortodoksların tarafsız tutumu, Sakız Adası'nın stratejik konumu, İmparatorluğun Batı'ya ticareti devam ettirme mecburiyetiyle ve damla sakızı tekelciliğinin ekonomiye kattığı büyük önem, Selim'in 1567 yılında adanın sakinlerinin büyük çoğunluğunu oluşturan sakinlerine imtiyaz sağladığı ve daha sonradan İmparatorluğun Hristiyan bölgelerine özerklik verilmesi konusundaki ilk olan ahidnameyi imzalamasına neden olmuştur. Söz konusu sağlanan imtiyazlardan biri de adaya askeri ve İmparatorluk'un idareci yöneticileri ve aileleri dışında Müslümanların adaya yerleşmesinin yasak oluşuydu. Gerçekten de Osmanlı İmparatorluğu'nun hakimiyeti süresince, sadece Sakız Adası'nın Kastro (Kale) bölgesinde yaşayan müslümanların sayısı genel nüfusun %5'ini geçmedi. Ayrıca bir de Kambos bölgesi ve çevresinde bir kaç müslüman aile yaşardı. Bu durum da Mastihahora (Damla sakızı köyleri) ve diğer köylerde islami yapılar pek yoktur. Adada, çok fazla sayıdaki üyeleriyle birlik içinde çalışan, teknisyenler, duvar işçileri, heykeltraşlar vb. ayrım ögzetilmeksizin çalışıyorlarken adada islamı bir birliğin bulunduğuna dair ibare yoktur. Osmanlı İmparatorluğu'nun hakimiyeti boyunca dini ya da her türlü mimari yapılarda halk sanatı unsurlarıyla birlikte şaşırtıcı şekilde iki kültürün etkileri Sakız Adası'nın mimarisine işlemiştir. Üstelik, eski yapıların çoğunluğu, daha sonraları sürekli kullanıldıkları ya da ikamet edildikleri için Osmanlı'ya has unsurları sonradan eklenip korunmuştur. Sakız Adası, 19. yüzyıl da geçirdiği felaketlere (Sakız Adası İsyanı 1822 ve 1881 depremi) kadar mimari yapısını neredeyse değişmeden korumuştur ve böylece İtalyan tarzı şehriyle en çok da islami yapılar Osmanlı Barok döneminden sonra bugünkü şekillerini almışlardır. n MECİDİYE CAMİİ (1). Mecidiye Camii Sultan Abdülmecid döneminde (1823-1861) İmparatorluk'un hazine parasıyla inşaa edilmiştir. 1846 yılına kadar uzanan geçmişiyle camiinin açılışını adaya üç günlük ziyarette bulunan Padişah tarafından 1849 yılında yapıldı. Padişahın bizzat açılışı yapması devletin halktan resmi bir biçimde 1822 yılında yaşananların ardından “özür dilemek” olarak algılandı. Camii'nin iç kısmında ince ve ustalıkla işli mihmarıyla üzerinde padişahın tuğrasıyla minberi günümüze kadar ulaşmayı başarmıştır. Camii'nin girişinde bulunan Padişah Abdülmecid'in Tuğrasıyla birlikte tarihi de yazılıdır. İstanbul'dan hazır olarak gönderilen Padişah'ın tuğrasını taşıyan yapıların üzerindeki tüm yazılar özenle ve titizlikle hat sanatıyla ve şiirsel bir Osmanlıca'yla yazılmışlardır. Etrafı demir korkuluklarla çevrili ibadethanenin bahçesinin içinde ona benzer yuvarlak ve daha küçük iki yapı bulunmaktadır. Girişte, sağ tarafta bulunan ve halen “koruma yeri” olarak kullanılırken sol taraftaki küçük yapı ise üç tarafı sanat eserleri gibi özenle, Barok çiçek desenleriyle işlenmiş mermelerle kaplı ve üzerlerinde 1848 tarihiyle yine aynı şair,Ziver tarafından yazılmış yazıların bulunduğu bir çeşmedir. Çeşmenin dördüncü yüzeyinde ise İmparatorluk donanmasın tarafından yapıldığını belli eden ibareyle güneş takvimi bulunmaktadır. Mecidiye Camii, Türkiye ve Yunanistan arasında imzalanan Lozan Antlaşmasının uygulanmasıyla karşılıklı halkların göç edişiyle adada müslüman toplum kalmadığı için 1923 yılından beri ibadethane olarak kullanılmamaktadır. Son yıllarda yenilenen ve restore edilen yapı Bizans Müzesi'ne ev sahipliği yaparken minaresinin restoresine devam edilmektedir. Camii'nin yenilenmesi ve restorasyonu sırasında yapılan kazılarda, yerel görüşe göre ibadethanenin başka bir kilisenin, büyük ihtimalle katolik Nutredona ya da Orthodoks Eleimonitria kilisesinin yıkıntıları üzerine inşaa edildiğine dair buluntular açığa çıkmıştır. Günümüze kadar ulaşmayı başarmış Osmanlı yazılı kaynaklarına göre kilise harabesi bulunan bu ibadethanenin arazisi Vezir İbrahim Paşa tarafından Valide Sultan Emmetullah'a satılmıştır. Osmanlι Yapιtlarιnι görün* n BAYRAKLI CAMİİ Mezarlığın yakınında, ka- 30 tolik kilisesi biçimindeki 1881 yılındaki depremde yıkıldığında bir can alan daha önceki ibadethanelerin üzerine inşaa edilmiş camii. Sultan Abdülaziz'in tuğrasını taşıyan camii 1901 tarihlidir. Söz konusu neo klasik özellikler taşıyan mimari yapı, büyük ihtimalle adanın yerlisi olan mimar tarafından, yerel malzemelrle inşaa edilmiş eklektik bir yapıdır. Girişinde, padişahın tuğrasının dışında, depremde yaşamlarını kaybedenler ve onların anısına inşa edildiğine dair levha bulunmaktadır. 31 n OSMANİYE CAMİİ 1881 yılından önce fazla büyük olmayan bir müslüman semti olan Frangomahalla'da (Frenk Mahallesi'nde) bulunan küçük bir camiidir. Arkeoloji Hizmetleri Birimi tarafından restore edilen bina sergi alanı olarak kullanılmaktadır. n ABDÜLHAMİD ÇEŞMESİ 1091 yılında restore edildi. Sakız Adası'nın merkezinde asırlık çınar ağaçlarının altında adanın hayrat çeşmelerinden en yenisi olan Abdülhamid Çeşmesi bulunuyor. Çeşmeyi inşa eden ustanın döneminin neo kalsik akımından etkilendiği oldukça bariz şekilde fark edilmektedir. Çeşmenin üst kısmı antik ve çağdaş Atina'nın Lisikrati anıtını (Diyojen Feneri'ni) anımsatıyor. Düz zemin temel üzerinede ve kızıl Taş ocağı mermerleriyle Küçük Asya'dan getirilmiş beyaz mermerlerin dönüşümlü olarak kullanılmasıyla inşa edilmiştir. Çeşmenin seçkin tarzı orta Avrupa, Neo klasik ve yeni Osmanlı barok akımlarının hoş bir uyumunu sergilemektedir. n OSMANLI HAMAMLARI Kastro da, son zamanlarda gezilebilecek şekilde restore edilerek günümüze kadar gelmeyi başarmış Osmanlı Hamamları vardır. 17. yüz yıla ait, 20. yüz yılın başlarına kadar halka açık hamam işlevi görüyordu ancak daha sonraları ne yazık ki kapandığından beri yağmalanıp tahrip edildi. Şimdi arkeolojik eserleri koruma tarafından yeniden restore edilmiş halde olan hamam yeniden aynı şekilde kullanılacak halde yenilendi. Yenilenirken mümkün olduğu kadar eski süslemelerinin değişmemesi konusunda özen gösterildi. Günümüzde, dönemlik sergilerin başarıyla organize edildi ve sergilendiği alan olarak kullanılıyor. * Metinler: Thomas Karamouslis +30 6937 786213), Fotoğraflar: Yannis İkonomou Sakιz Adasι'nιn merkezindeki n MELEK PAŞA ÇEŞMESİ YA DA MERMER ÇEŞME Sakız Adası'nın Osmanlı himayesindeki döneminden geri kalan en güzel eser, hiç kuşkusuz Melek Paşa Çeşmesi ya da Mermer Çeşme olarak bilinen bu barok yapıdır. Padişah'ın Damadı Mehmet Melek Paşa Sakız Adalı aristokrat bir Osmanlı ailesinin mensubuydu. 1566 yılında adayı işgal edip ölene kadar idaresini elinde tutan kaptan Kiyale Paşa'nın soyundandı. Melek Paşa zaman zaman adanın yönetimiyle ve idaresiyle ilgili yüksek mertebelerde de görev yapmıştı. Aynı zamanda Sakız Adası'nda büyük bir gayri menkul servetinin ve Sakız Adası'na 1768'de çeşmeyi hediye edinceye kadar Çeşme vakfının da sahibiydi. Söz konusu olan, şehrin su tesisatının düzenlenmesinde yardımcı olduğu gibi hem gemilere ve hem de donanmaya fayda sağlayan Sakız Adası'nın yüksekliklerinden şehir merkezine su getiren büyük bir su tesisatına sahip bir çeşmedir. Tam bir asır boyunca seyyahların en çok tasvir ettikleri yapıtlardan biri olma özelliğini korumuştur. Günümüze kadar kusursuz şekilde gelmeyi başarmıştır. İlk inşa edildiğinde kurşundan çatısı şimdi kiremittendir. Melek Paşa Çeşmesini resmeden taş gravür 1776. n KASTRO'NUN AYOS YEORGOS'U - ESKİ CAMİİ 20. yüz yılın ilk çeyreğinden itibaren Kastro bölgesinin kilisesi olarak kullanılmaktadır. Kastro'nun merkezinde, binlerce yıllık tarihi boyunca önemli rol oynayan bir noktada bulunmaktadır. Cenovalıların koridorlu bazilika şeklinde inşa etmiş oldukları yapının Katolik kilisesi'ne dönüştürülmesi kolay oldu. 1561 yılından beri camii olarak kullanılan yapı1881 yılındaki depremde yıkıldı. Sultan Abdülhamid döneminde 1892'de yenilenen yapı Hamidiye olarak adlandırıldı. Dikdörtgen merkezi tek kubbeli büyükçe yapı üzerine inşaa edildiği binaların birçok parçalarının kullanılmış olması onu mimari açıdan oldukça ilginç kılmaktadır. Osmanlı mimarisinin Batı akımından etkilenmeye başladığı 19. yüzyılın karekteristik süsleme özelliklerinin tamamını içermektedir. Günümüzde kilise olarak kullanılan yapının içindeki mihrap ve minberle birlikte bir çok karakteristik unsurlar günümüze kadar gelmeyi başarmıştır. Kilisedeki bir çok özel ikonalar 1922 yılında Çeşme yarımadasından ve çevre bölgelerden mübadele zamanı gelen Rumlar tarafından getirilmiştir. Yapının günümüzde cam kapılar ardına kapalı olan korunaklı şerefe de bulunmaktadır. Aynı bölgede döneminin meşhur medresesi de bulunmaktadır. En eski temelleriyle Osmanlı yapısının girişinde, medresenin inşası sırasında mermer levha üzerinde Hat sanatıyla Osmanlıca yazı bulunmaktadır. Günümüzde arkeolojinin bakım bölümü olarak kullanılıyor. Avlusunun tam ortasında bulunan su kuyusunun hemen yanında daha sonraları üzeri Osmanlı halk sanatı süslemeleriyle bezenerek, geç Roma dönemine ait bir lahit ibadethaneye gelen müminlerin abdest alması için kullanılacak şekilde yerleştirilmiştir. Kilisenin girişinde Abdülhamid'in tuğrasıyla yazıları yazan Feiz'in adı ve 1892 tarihin bulunduğu mermer bir levha bulunmaktadır. Giriş kapısından geçip içeri girildiğinde sol tarafta duvarın içine gömülü Cenovalılar ( Pietra nita) zamanından kalma, üzerinde Türkçe olmayan bir dilde sıradan bir el yazısıyla yazılı dikdörtgen siyah bir taş vardır. Bulunduğu yükseklik, hem Hristiyan hem de İslami tarihler içerdiği ve son olarak Hz. İsa'yla Hz. Muhammed'den bahsediyor oluşu açısından oldukça ilginçtir. Yapılan araştırmalarda, kilisenin kronolojisiyle Kastro'nun(Kale' nin) kronolojisinin tam olarak örtüştüğü görülmektedir. Osmanlι Yapιtlarιnι görün 32 33 n OSMANLI KABRİSTANI Kastro'nun meydanında ve 1822 yılında Sakız Adası Ayaklanmasın'da Konstantinos Kanaris'in Sakız Adasının limanındaki Osmanlı donanmasının bir kısmına ateş açtığında ki en sonunda tam anlamıyla ironiyle “burlota” ateşe verilmişlerin yeri adı alan olayda hayatını kaybeden Kaptan Kara Ali Paşa'nın anıtının etrafı Osmanlı mezarlığıdır. Büyük ihtimalle İstanbul'daki en iyi mermer atölyesinde ki onun donanmasındaki diğer askerlerinkinin de olduğu gibi üzeri özenle işlenmiş beyaz mermerden bir lahitir. Kaptan Kara Ali Paşa'nın kabristanı etrafındaki diğerlerinin ayrı ayrı mezar taşlarının üzerindeki başlıklarına göre rütbeleri ve eğer varsa mezar taşlarındaki yazılardan 1890 yılına kadar adadaki müslüman toplumun önemli kişilerinin yattığı biliniyor. n DİĞER ÇEŞMELER Sakız Adası'nın Hora bölgesinin çeşitli noktalarında, Kambohoron ve Kambos bölgelerindeki,çiftlik ve evlerde Cenova dönemiyle birlikte adanın özellikle 18. yüzyılda Osmanlı etkilerini anımsatan ve gözler önüne seren büyük kapılar, binalar üzerindeki levhalar, sütün ve sütün başlıklarıyla mimari yapılarıdaki etkileri görülür. Bazı çiftliklerin duvarlarında müslüman geleneklerine uygun olarak yoldan geçenlerin serinlemesi ve genellikle ismi küçük üzerinde yazılı yaptıranın ruhuna dua etmeleri için yapılmış bir çok çeşme vardır. * Metinler: Thomas Karamouslis +30 6937 786213), Fotoğraflar: Yannis İkonomou Müzeleri n Arkeoloji Müzesi. Neolitik dönemden, geç antik döneme kadar ait olan buluntular sergilenmektedir. Örnek olabilecek düzene sahip iç alanlarιnda seramik parçalar, heykeller, kabartmalar, mimari süslemeler, cam, altιn, bakιr eşyalar sergilenirken bahçesinde Makedon mezarι, mezar taşlarι ve sütunlar gibi tarihi parçalar bulunmaktadιr. Mihalon 10, Sakιz Adasι Tel: +30 22710 44239, 22710 44560 Fax: +30 22710 44650 n Tarih ve Fizik Müzesi (Musio İstorias kai Fisikis) 1792 yιlιnda kurulan Sakιz Adasι'nιn tarihi lise binasιnιn çatιsι altιnda bulunur. Tarih salonunda folklorik unsurlar, kilise ikonlarι, eski paralar, silahlar, eski fotoğraflar sergilenmektedir. Fizik salonunda sergilenen tarihi fizik ve kimya aletlerinin bir çoğu nadir müzelik parçalardιr. Filippu Argentini Sakιz Adasι, tel: +30 22710 22786, 22710 44521 n Yaluri Müzesi. Sakιz Adasι'nιn n Sakιzz Adasι Denizcilik Müzesi. Neoklasik eski Sakιz Adasι konaklarιndan birinde Sakιz Adasι'nιn denizcilik geleneğine ait tarihi örnekler sergilenmektedir. Aristidis Glikas'ιn çalιşmalarι olan yelkenli gemi tablolarι, gemi maketleri, gemilere ait parçalar ve fotoğraflar da bulunmaktadιr. merkezinde bulunan Gialuri Müzesi Sakιz Adalι meşhur ressam Nikos Yaluris'in kabartmalarιyla tablolarι sergilenmektedir. Venizelu 73, Sakιz Adasι tel: 22710 43360 Atsikis (Stefanu Tsouri 20) Sakιz Adasι tel: 22710 44139-40-41 n Belediye Tablo Galerisi. Şehir merkezinde bulunan (mimari olarak Kambos'un orjinal binasι-1936-) eski halk hamamι binasιnda bulunmaktadιr. Diomataris'in kişisel kolleksiyonundan ve özellikle Sakιz Adalι çağdaş ressamlarla, ünlü ressam Yannis Miterakis'in tablolarι sürekli olarak sergilendiği gibi dönem dönem kιsa süreli olarak çeşitli ressamlarιn eserlerine de ev sahipliği yapmaktadιr. Andrea Singru 1 Sakιz Adasι tel: 22710 43830 G. Miterakis’nin eseri Ziyaret Edin 34 35 n Resim Galerisi- Argentinis'in folklorik kolleksiyonu. Sakιz Adasι'nιn Kütüphanesi "KORAİS" 'in (say 32-33 bkz) çatιsι altιnda yer almaktadιr ve Filippos P. Argentisnis'in şahsi kolleksiyonunun parçalarιndan oluşmaktadιr. Sakιz Adasι'nιn topografisini ve tarihi olaylarιn resmedildiği tablolarιnιn yanι sιra, soylu ailelere ait portreler, madalyalar ve kişisel eşyalar, tarιm aletleri, kuzey köylerden aletler ve yerel giysilerle, nakιş, dantel kolleksiyonlarι sergilenmektedir. n Bizans Müzesi. Vunakiu Meydanι'nda (Platia Vunakiou) bulunan Osmanlι mabeti Mecidiye Camii (19.yy) çatιsι altιndadιr ve antik hristiyanlιk dönemden Bizans sonrasι döneme kadar uzanan n folkn Kallimaria'nιn sürece ait kazιlardan çιkarιlan buluntular lorik Müzesi. sergilenmektedir. Bunun dιşιnda E. Kalimasia'nιn ortaokulu- Delakroix'in ünlü "Sakιz Adasι Katliamι" nun bodrum katιnda (Sfagi Chiou) adιnι taşιyan tablosunun özel olarak düzenlenmiş kopyasι da bu müzede yer almaktadιr. bölümlerde eski meslekPlateia Plastira (Vounakiou), Sakιz Adasι ler (zeytin yağcılık, uzo Tel: +30 22710 44228, 22710 26866 yapιmι, demircilik, vb) sergilenirken Sakιz Adasι'nιn eski geleneksel evlerden bölümleri de görmek mümkündür. Adamantiou Korai 2 Sakιz Adasι, Tel: +30 22710 44246 Gimnasio Kalimasias, Kallimasia, Notia Chios, Tel : +30 22710 51238 n Kurunion'un Kilise Müzesi. Eski ilkokul binasιnιn çatι altιsιnda bulunmaktadιr.Tarihi eski kilise fotoğraflarι, kilise eşyalarι, büyük ressam ikona sanatçιsι Georgios Panagiotakis'in (1900- 1995) eskiden Ago İoanni kilisesini süsleyen Neo Bizans ikonalarι burada bulunmaktadιr. Dimotiko Sholio Kourinion, Voria Chios Tel: +30 22740 71469 (Kurinion kahvehanesi) n Turunçgiller Müzesi "Citrus". Sakιz Adasι'nιn Kambos bölgesinde faaliyet göstermekte olan bu müze bölgenin turunçgilleri hakkιnda bilgi ve tecrübe sahibi olabileceğiniz, turunçgil meyvelerinin ürünlerinden edinebileceğiniz çok amaçlι bir mekândιr. Argenti 9-11 Kambos Tel: +30 22710 31513 www.citrus-chios.gr n İnussos Deniz Müzesi. Dünyaca ünlü armatörleri ve denizcilik gelenekleriyle ünlü olan İnussos'un sahip olduğu ünüyle alakalι bir müzeye sahip olmasι da gayet doğal. Tarihi denizcilik yazιtlarι, gemi maketleri, tablolar, fotoğraflar, gemi parçalarιyla, denizcilik ve gemicilikle ilgili bir çok değerli tarihi parça sergilenmektedir. Oinousses, tel: +30 22710 55182 ΜΑΚΑΡ ΙΟΥ ΑΡΧΙΕΠ ΙΣΚΟΠ ΟΥ Sakιz Adasι'nιn köyünde ΜΑΙΗΣ ΧΡΥΣΟΒΕΛΟΝΗ Χ Ο Μ Υ Ο ΣΤ Ω ΓΚΑ 8 Η ΡΛ ΠΑ ΟΥ ΟΥ Ν/Ν ΚΩ ΙΟΥ ΝΙΚ ΛΟ Ν. . ΝΙ ΚΟΔ ΗΜ B ΚΩ Γ ΡΑ ΚΑ ΚΛΙΝΙΚΗ ΑΥΓΟΥΣΤΗ Η ΡΛ ΠΑ ΑΜ ΤΣ ΑΜ ΤΣ Υ ΙΟ ΙΚ ΤΡ ΠΑ Sakιz Adasιnın Kuzeyine doğru Γ. ΩΡ ΓΕ Δ. Τ ΠΑ ΝΑ ΥΑ ΡΧ Ε ΥΛ ΚΙΟ ΡΙ ΚΙ ΟΥ 7 ΙΟ Υ ΑΓ. ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΟΥ Ρ ΦΡ ΕΤ ΟΥ ΓΕ ΩΡ ΓΙΟ Υ Η ΑΓ ΙΟ Υ ΑΝ Θ ΧΩ ΡΕ Á . Ν ΤΥΡΩ ΜΑΡ C 5 9 Kale'nin ana girişi (say. 20 bkz) 10 Petrokokkinoslarιn Ay. Vasiliu kilisesi kalιntιlarι (say. 23 bkz) 11 Homeros (Say. 42 bkz) 12 Tablo galerisi (say. 28 bkz) D 13 Valilik 14 Belediye binasι (yanιndaki binalar eski Türk denizcilerin yerleri) 15 Metropol Kilisesi 16 Sakιz adasιnιn tarihi ortaokulu binasι, Tarih ve Fizik Müzesi (say. 28 bkz) 17 Kütüphane Korais (say. 32 bkz) 18 Turizm Ofisi Σ ΙΑ ΑΣ ΡΠ ΚΑ 3 9 ΔΗΜΑΡΧΕΙΟ ΧΙΟΥ 14 ΠΛ Α Τ Ε Ι Α ΗΡΩΩΝ ΠΡΟΣΚΟΠΩΝ ΜΙΚΡΑΣΙΑΣ ΝΕΝ ΤΥ ΤΖ ΩΝ ΔΗΜΟΤΙΚΟΣ ΚΗΠΟΣ ΤΕΛΩΝΕΙΟ ΧΙΟΥ ΚΕΝ 10 ΚΩ Ν Κ Α Σ Τ Ρ Ο ΚΑ ΛΟ Θ ΚΩ ΣΤ Α ΛΟ ΥΚ Α 4 Sakιz Adasι Merkezine gider (Nea Moni, Anavatos) 6 A ΟΥ ΒΑ ΣΙΛ ΕΙΑ ΔΗ ΙΣ ΤΕ Λ ΑΕ Ρ. B ΩΝ ΒΛ ΑΣ ΤΟ Υ ΝΤ Ε ΑΡ ΧΕ ΡΜ . ΞΥΛΑ Μ. ΔΡΙΜΑ ΚΟΥ ΜΥΛΩΝ ΑΔΗ ΒΛΑΧ ΟΓΙΑΝ ΝΗ Φ ΚΟΥ ΛΑΝΣ ΑΦΩΝ ΡΑΛΛ Η ΥΡ 12 ΓΛΑΥΚΟΥ ΑΝ ΑΡ Γ ΣΥΓΓ ΡΟΥ Α Ο ΣΓΟΥΤ Α ΑΡ ΝΤ ΟΣ . ΜΑ ΡΗ ΚΩ Ν ΑΓ. ΩΝ ΡΓΥΡ 1 ΝΟΜΑΡΧΙΑ ΑΓΑΛΑ ΣΤΟΥ ΜΙΚΚΙΑ ΔΩΝ ΟΥ ΥΛ ΠΟ ΝΟ ΒΛΑΤ ΑΡΙΑΣ 18 13 ΡΟ 11 ΚΟ ΝΤΟΛΕ Χ, 2 ΟΜΗΡΕΙΟ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΠΟΛΥΧ ΠΕΤΡ ΟΚΟ ΚΚΙΝ ΟΥ ΠΛΑΤΕΙΑ ΠΛΑΣΤΗΡΑ ΔΗ ° ¢ ΣΑ Α ΡΑΜ ΣΚΑ ΑΜ Υ ΙΚΙΟ ΑΝΔΡΕΑ ΘΕΛΟΥΔΗ Ν ΛΟ ΣΑ Ρ. ΝΔ ΥΑ ΪΖΟ ΛΟ ΠΑΡΚΟ ΙΩΤΙΣ Σ ΗΣ ΡΗ ΜΑΓΑ Ζ ΒΑ ΣΙΛΙΚ Α A Vunaku Meydani B Aplotarias Sokaği C Sinema Tiyatro Salonu Rex. D Yeni limanιn binasι ΜΟΥΤΑΦΗ Γ. ΠΛΑΤΕΙΑ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΧΩΡΕΜΗ ΠΡΟΣ ΨΑΡΑ 16 Sakιz Adasιnιn 15 17 güneyine Doğru ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΧΙΟΥ «ΑΔ. ΚΟΡΑΗΣ» Σ ΝΟ ΣΟ MΗΤΡΟΠΟΛΗ ΙΑ ΚΑ ΠΟ Μ ΛΑ ΚΑ Μ ΗΤ ΡΟ ΠΟ ΛΙΤ ΟΥ ΠΛ Güney Sakιz (Havaalanı) ΑΤ ΩΝ ΟΣ ΡΠΟΥ ΧΩΡΕ ΜΗ ΠΟΛΥΚΑ ΜΗΤΡΟΠ ΟΛ ΙΤΟΥ ΙΩΑΝ ΝΗ n Sakiz Adasi'nin Merkezi'yle Kastro'daki Osmanli Yapilarina Gezinti ΔΕΛΗ ΑΤ Σ Ι Κ Η Γ ΙΑ Ν ΝΗ Hareket Noktası: Mecidiye Camii Zaman: Ağır adımlarla yürüyerek duraklamadan yaklaşık 1 saat Λ. ΛΟΓΟ Υ Anıtlar: 1. Mecidiye Camii, 2. Abdülhamid Çeşmesi, 3. Melek Paşa Çeşmesi, 4. Osmaniye Camii, 5. Osmanlı Mezarlığı ve Kara Ali Ali Paşa mezarı, 6. Bayraklı Camii, 7. Ayos Yeorgio Kilisesi( eskiden Eski Camii olan kilise), 8. Osmanlı Hamamları, ΔΗ ΙΩ ΤΟ Υ ΚΟ ΥΝ ΤΟ ΥΡ ΧΟ Υ ΝΑ ΥΑ Ρ ΑΝΔΡΕ Α ΜΕΣΟΛ ΟΓΓΙΤΗ ΙΟΥΔ Η ΑΣΩΜ ΑΤΩΝ ΟΥ ΣΥ ΚΟ ΥΤ ΡΗ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΣΚΥΜ Ν Η ΕΜΜ . ΜΑΘ ΣΤΟ Φ Ο ΡΙ ΡΗ ΚΑΛΑΜΠ ΟΚΑ ΙΑΣΟ ΜΑΤΘ ΑΙΟΥ ΖΥ ΜΑ ΠΑΝ ΤΕΛ Χ ΡΙ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ Güzergah: Günümüzde Bizans Müzesi olan avlusunda abdest almak için bulunan çeşmesiyle Sakız Adası'nın şehir merkezindeki Mecidiye Camii'nden başlayın (syf. 24). Mecidiye Camii'sinin hemen karşısında, meydanın üzerinde Abdülhamid Çeşmesi'ni göreceksiniz (syf. 25). Batı'ya doğru Mermer Çeşme ya da Melek Paşa (syf. 26) Çeşmesi'ne ilerlemek için Dimokratias sokağını takip edin. Melek Paşa Çeşmesi'nden sonra iki seçeneğiniz var. Kastro'ya (Kale'ye) girmek ya da 500 metre kadar da ilerleyip Frangomahalla'daki (Frenk Mahallesi'ndeki) Osmaniye Camii'sine gitmek. Geri dönüş yolunda Kale'nin ana giriş kapısından girin (Porta Maggier say. 20 bkz) ve Skotini Filaki (Karanlık Hapishane'yi) ve Jüstinyanos'un küçük Sarayına gidebilir, Kale'nin (Kastro'nun) Meydanı'nda Osmanlı Kabristanını (syf. 27) ziyaret edebilirsiniz. Ayo Yeorgio Sokağı'ndan devam ederek, ilk önce Bizans Orthodoks kilisesi olan daha sonradan Katolik kilisesi ve ardından da Camii'ye dönüştürülmüş ve en son haliyle yine Orthodoks kilisesine olan Ayo Yorgio Kilisesi'ne (syf. 26) varacaksınız. Ayo Yeorgio kilisesinin avlusunda Medrese'yi ve çeşme olarak işlev görecek şekilde uyarlanmış lahiti görecekseniz. Aynı sokağın sonuna kadar ilerlediğinizde Osmanlı hamamlarını (syf. 25) ve biraz sağ tarafındaysa Soğuk Çeşmeyi görebileceksiniz. ΝΟΣ ΑΝΝ ΟΥ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΤΗ ΘΕΟ ΑΝΔΡΕ Α ΝΑΥΤΙΚΟΣ ΟΜΙΛΟΣ ΧΙΟΥ ve şehrinde dolaşma n tarihi, geçmişinden bugüne kadar sürekli güzelleştirilmesi ve çağdaşlaştιrrιllmasι için n Sakιzz Adasι''nιn yapιllan çabalarla doludur. Zor ve meşakkatli olan bu çabalar uğruna, bazen isteyerek bazen de istemeyerek, tarihin bιrraktιğ ğι izler kurban edildiler. Sonuç olarak, Sakιzz'ιn n merkezi daha çok hoş olmayan, uyumsuz bir görüntüye sahip oldu. Ancak bu uyumsuzluğun içinde geçmişi arayacak olursak bugünün daha çok anlaşιllιrr ve daha çok ilginç olduğundan emin olabiliriz. n Sakιz Adasι'nιn şehir merkezi bugünkü konumuyla hemen hemen aynι yerde, antik çağlardan günümüze kadar yerleşim alanι olma özelliğini taşιyan limanιn çevresinde gelişerek büyümektedir. Limanιn varlιğι, adanιn coğrafi konumunun etkisiyle birleşince (M.Ö. 7. ve 4. yy boyunca) adanιn oldukça gelişmesine yardιmcι olmuştur. Ancak I. yüzyιlda adanιn limanιnιn ihmal edilmesi, İudea’nιn Kralι İrodis'in ''yeni bir liman'' inşa etmesine neden olur. Daha sonraki yüzyιllar boyunca Cenovalιlar adada hakim olduklarι süre içinde (14. ve 16. yy) liman o dönemin askeri ve ticari tüm ihtiyaçlarιnι gerektiği gibi karşιlayabilsin diye limanda önemli eserler yapmιşlardιr. Limanιn kuzey tarafιnda bulunan Bizans kalesi de bugünkü son şeklini o zaman edinmiştir. (Syf. 22 bkz.) 1566 yιlιnda- ki Osmanl işgâli limanιn iyi koşullarda korunmasιnιn tamamen göz ardι edilip umursanmadιğι dönemin başlangιcιydι. Böylece yavaş yavaş liman gemiler için uygun olmaktan çιkmιştι. Yapιlan baskιlarιn ardιndan,Osmanlι idareciler 1895 yιlιnda imparatorluk fermanιyla 1895 yιlιnda yeni limanιn inşasιnι (aynι yerde) Sakιz Adasι Liman ve Rιhtιmlar Birliği’ne devretti. 1904 yιlιnda inşasι tamamlanan liman bazι değişikliklerin ve gelişmelerin eklendiği bugünkü limandιr. Sakιz Adasι özgür- Limanlar ve Rιhtιmlar Birliği’nin binasι lüğüne 1912 yιlιnda kavuştu. 1950 yιlιna kadar liman ve rιhtιmlar birliği limanι idare ediyordu. Bu yüzden de bir süre sonra Liman Veznesi'ni de üstlendi. Yeni limanda inşa edilen ilk bina birliğin yazιhanesi olan, bugünkü L. Aigaiou ve Kanari Caddeleri'nin köşesinde bulunan turizm acentalιğιnιn bulunduğu binaydι. Eskiden kahvehanelerin bulunduğu şimdiyse tüm kafe ve barlar- la birlikte lokantalarιn hakimiyetinYannis Kuçuradis’in Milli direniş Antιyla deki Sakιz'ιn rιhtιmι olan Aigaiou CadLiman desi'nin tamamι 19.yüzyιlda yeni limanιn yapιlmasιyla oluşmuştur. Limanlar ve Rιhtιmlar Birliği’nin binasι Limanιn güney tarafιndan görünüşü. Eskiden limanιn sιnιrlarι rιhtιmιn paralel, boyunca ve arka sokaklarιna kadar uzanıyordu. A VUNAKU MEYDANI Meydan adιnι daha önceden orada bulunan küçük tepeden almιş. (Βουνό-Vouno- Yunanca Limanιn güney tarafιndan görünüşü. dağ demektir ve Βουνάκι (Vunaki) küçük dağ tepecik anlamιndadιr). Bizans ve Cenovalιlar dönemlerinde Vergi ve Ticaret Meydanι anlamιna gelen ''platia Foru ve Emboriu'' olarak adlandιrιlιyordu. Osmanlıegemenliğinin olduğu dönemdeyse askerlerin eğitim alanι olduğu için ''Kιlιç Meydanι'' olarak adlandιrιlmιştιr. Özgürlüğüne kavuştuktan sonra farklι isimlerle anιlan meydan en son '''Plastira Meydanι-Platia Plastira'' olarak adlandιrιlmιştιr. Plaka'daki antik Lisikrat kalιntιlarιnιn C Sinema Tiyatro Salonu Rex. 1940 kopyasι mermer çeşme (1900) meydanιn değişmeyen kalιcι değerlerinden biridir.Dimotikos Kipos -Halk Bahçesi- 1912 yιlιnyιlιnda inşa edildi. Atina'daki Rex dan sonra yapιlmιştιr. 1972 yιlιnda Kanaris'in heykeli meydana sinemasιnιn küçüğüdür. Son on yιldιr kulyerleştirilmiştir. (bkz say. 49) Meydanιn yakιnιnda Aplotarias lanιlmayan bu muhteşem bina Sakzι Adasι Caddesi başlar. belediyesine ait. B APLOTARIAS SOKAĞI. Sakιz Adasι'nιn kιrsal kesime giden ticaret yoludur. Aplotarias Caddesi adιnι Yunanca'da “sermek” anlamιna gelen Απλωνω /aplono/ kelimesinden almιştιr. Sakιz Adalι tüccarlarιn orada ipek kumaşlar yayιp sermeleri ve kilden çömlekleri güneş altιnda kurutmak için sergilediklerinden dolayι bu adι aldιğιna inanιlιr. D Yeni limanιn n binasι (19. yy sonunda) girişte sağ tarafta bulunmaktadιr. İlk önceleri Liman Müdürlüğü olarak kullanιlιyordu. Ardιndan denizcilerin yatakhanesiydi. Bugün ise kafe-bar olarak kullanιlιyor. 36 37 Kütüphaneyi Kültür ve edebiyat alanιndaki zenginliğinin varlιğιyla Sakιz Adasι övünmeyi ve gururlanmayι hak eden yörelerden biridir. Hatta bir çok şehirde Korais Kütüphanesi’nin tarihi kitaplιğι sadece bünyesinde bulundurduğu kitaplarιn sayιsιyla değil eşsiz değere sahip eserleriyle de ülkenin en önemli ve büyük kütüphanelerinden biridir. Kütüphane'de okuma bölümü, bilgisayarlι araştιrma kιsmι ve ödünç kitap alabilmeniz için bir bölüm bulunmaktadιr. Üst katιndaysa Folklorik Müze ve tablo galerisi yer alιr. Heykeltraş Yannis Pappas’ιιn Koris heykeliyle Korais Kütüphanesi KÜTÜPHANENİN KRONOLOJİSİ: 1792 Sakιz Adasι Üniversitesi’nin kuruluşu. Kütüphane o zaman okula ait bir bölüm olarak hizmet veriyordu. 1811 Ad. Korais'in kütüphanenin zenginleştirilmesi için Üniversite yetkililerine gönderdiği resmi bildirge. Burjuva sιnιfιnιn maddi desteği ve Ad. Korais'in bitmek tükenmek bilmez ilgisi kütüphaneyi Doğu'nun en büyüğü haline getirdi. Halktan alιnan yιllιk 3000 Kuruş, Avrupa'daki Yunan dostu yazarlarιn eserlerinin satιn alιnmasιna harcanιrken bir çoğu Korais'in bu çabasιna destek olmak amacιyla değerli eserlerini hediye olarak yolluyorlardι. 1817 Sayιlarι gittikçe çoğalan kitaplarιn bir çatι altιnda toplanmasι için ihtişamlι bir binanιn inşasι. Tahminlere göre 1822 yιlιndan önce toplanan kitaplarιn sayιsι 20.000 ciltten fazlaydι. 1822 Türkler tarafιndan tahrip edilmesi. 1825 Ad. Korais vasiyetnamesinde şahsi kütüphanesini Sakιz Adasι'na miras bιraktιğιnι bildirir. 1850 Korais'in 3000 adet kitabι ve el yazmalarι Sakιz Adasι'na teslim edilir. 1858 Triesteli çok zengin bir tüccar olan İoan Amdreadis'in 4.300 adet kitabι kütüphaneye hediye etmesi yeni bir kütüphane binasιnιn inşa edilmesi ihtiyacιnι doğurur. 1870 Ortaokul binasιnιn yakιnιnda yeni kütüphane binasιnιn inşasι başlar. 1871 N. Politis'in kütüphaneye verdiği 11.000 adet kitabιn yerleştirilip kataloglarιn hazιrlanmasι. 1881 Yaşanan korkunç deprem yüzünden binanιn büyük zarar görmesi. 1185 Yeni binanιn inşasι. Sakιz Adalι diasporalar yine işin ekonomik kιsmιnι üstlenince çok kιsa süre içinde bugünkü Korais Kütüphanesi binasιnιn inşaasι tamamlandι. 1928 Yunan Devleti tarafιndan Orta okulun bünyesinden çιkarιlιp ''Sakιz Adasι Korais Halk Kütüphanesi'' adιyla devletin başka bir kurumu olarak ilan edildi. 1933 Kütüphane binasιna okuma salonu eklendi. 1948 Argenti Ailesi tarafιndan kütüphanenin restorasyonu yaptιrιldι. 1962 Üst katιndaki sergi salonlarιyla kütüphanenin çatιsι altιnda bulunan Folklör Müzesi’nin açιlιşι yapιldι. 1978 P.F. Argentis tarafιndan bugünkü binanιn genişletilmesi, planlanmasι. 1993 Eski Parthenogogio (Kιz okulu) binasιnιn kütüphaneye devredilmesi. Kütüphanenin genişletilme planlamalarι. Tanιyιn n KİTAP KOLEKSİYONU Korais kütüphanesinde Sakιz Adalι önemli kişilerin kitap koleksiyonlarι bulunmaktadιr. Bu kitaplarιn bir çoğu matbaanιn ilk yüzyιllιk dönemlerine ait kusursuz nadide basιmlar olduklarι gibi ciltleleri de eşsizdir. Kütüphanede korunan en önemli kitap kolleksiyonlarι: Adamandios Korais Koleksiyonu, 4.300 citten oluşur. Eşsiz koleksiyon değerli olduğu kadar faydalι kitaplardan oluşuyor. Yeorgos Mihalinos Koleksiyonu, 2.180 ciltliktir. Aleksandros Voçanos Koleksiyonu, 2.065 cilt kitaptan oluşur. İoannos Vuros Kolleksiyonu 1.114 cilt kitaptan oluşur.Nikolaos Petrokokkinos Koleksiyonu 930 cilt kitaptan oluşur.Ayrιca Kütüphaneye kitap hediye edenler: Jorjis ve Tarsi Dromakayiti, Aleksandros Pashos, Leonis Kalvokoresis, Grigoris Fotinosi İoakim Foropulos, Konstantinos Amantos ve bir çoklarι. Bu isimlerin dιşιnda 2.000 ciltlik kütüphanesini bağιşlayan Filippos Argendis, kitaplarιn yanι sιra bir çok elyazmasι metinle birlikte özel zarflar ya da eşsiz ciltlenmiş başka baskιlar da hediye etmiştir. Yorgos Theotokas 4.000 kitaptan oluşan kütüphanesini çalιşma masasι ve kütüphane için gerekli möblelerle birlikte Korais Kütüphanesi’ne bağιşlamιştιr. En son Kostas Kukuridis kütüphaneye kendi kitaplιğιnι bağιşlamιştιr. n EL YAZMALARI Ad. Korais'in el yazmalarι hiç şüphesiz en önemlilerindendir. Bunlarιn dιşιnda G. Koresios'ιn, N. Vambas'ιn, I. Psiharis'in ve başka bir çok önemli ismin el yazmalarι Sakιz Adasι'nιn belediyelerine ve yönlerine göre kayιtlara alιnmιş el yazmalarι bulunmaktadιr. n GAZETE-DERGİLER Neredeyse adada yayιmlanmιş olan tüm derbi ve gazetelerin tüm sayιlarιyla birlikte, Sakιzlιlar’ιn adanιn dιşιnda başka yerlerde yayιmladιklarι dergi ve gazeteler de bulunmaktadιr. n HARİTA VE PLANLAR Rigas Velestinlis'in Viyana'da bastιğι ''Nea Harta Vlahias''- Vlahia'nιn yeni haritasι ve ''Megali Harta This Elladas'' -Yunanistan'ιn Büyük Haritasι'' gibi nadir haritalar vardιr. Argendis'in kolleksiyonun parçasι olan Sakιz Adasι'nιn tablo haritalarι, Konstantinos Kanellakis'in el çizimi haritalarι ve J. Henrief tarafιndan 1879/ 80 yιlιnda yapιlmιş, şehrin ve belediye binalarιnιn planlarι yer alιr. n ESKİ VE NADİR BULUNAN YAYIMLAR Korais'e ait koleksiyondaki kitaplar arasιnda bulunan Mιsιr'ιn tasvirlerini içeren ''Napoleon'un Hediyesi'' gibi pek çok nadir önemli basιmlar bulunmaktadιr. Ancak kütüphanede bulunan en eski kitap 1493 yιlιnda, matbaanιn icat edildiği yüzyιlda Latince basιlmιş tιp tarihiyle ilgili bir kitaptιr. n RESİM GALERİSİ Resim galerisinin salonlarιnda Sakιz Adasι'nιn önemli kahramanlarιnιn, liderlerinin, ruhani liderlerinin, araştιrmacιlarιnιn ve bağιşlarda bulunanlarιn resmedildiği tablolar bulunmaktadιr. Bunlarιn çoğunluğu eşsiz çerçevelere sahip yağlι boya tablolardιr. Tablolarιn yanι sιra bronz ve mermer büstler de bulunmaktadιr. n Tarihi ve yerel manzaralι tablolar Filippos Argentinis'in şahsi kolleksiyonundan bu tablolar Sakιz Adasι'nιn 14. yy.'dan 20. yüzyιla kadar olan tarihini tasvir ederler. n Sakιzz Adasι yerel giysileri En eskileri hakkιnda gravürler kaynak olarak kullanılmışlardır. Daha erken döneme ait olan yerel giysilerin örnekleriyse ada halkιnιn tarifleri üzerine yapιlmιşlardιr. Tablolardaki örnekler temel alιnarak meşhur Londra porselenlerinden heykelcikler yapιlmιştιr. Bu heykelciklerden oluşan kolleksiyon eşsizdir çünkü Argentinis her bir heykelciğin yapιmι bittikten sonra kalιplarι imha etmiştir. n Giysilerden - kumaşlardanna kιşşlardan oluşan Folklorik Kolleksiyon Adanιn farklι bölgelerine has yerel giysilerden oluşan koleksiyon sergilenmektedir. Bunlarιn dιşιnda gevger, tüller, havlular ve elişi bir çok eser görülebilir. n Ahşap oyma Çiftçilik hayatιnιn, kuzey köylerin sakinlerinin günlük aletleri, möbleleri ve sιradan bir çiftçi evinin ahşap eşyalarιnι görmek mümkündür. ğraflar n Günlükler - fotoğ almanaklar. Argentinis'in sayesinde Sakιz Adasι'nιn bölgelerinin tasvir edildiği Argentinis'in siparişi üzerine ve maddi giderini üstlenerek büyük sanatçιlara (Fr. Aristeas, A. Aristidis, D.P. Zografos, Dim. Pikionis ve D. Smith gibi) sanatçılar tarafından yapılmış Sakız Adası'nın tasvirlerinden oluşan bir dizi önemli eserden oluşan kolleksiyon Argentinis siparişi ve maddi desteğinin sonucudur. n Fotoğraf Arşivi Sakιz Adasι'nιn farklι bölgelerinin, daha önceden var olan ancak şu anda farklιlaşmιş ya da tamamen yok olmuş binalarιnιn ve manzaralarιn görüldüğü fotoğraflar kütüphanede saklanmaktadιr. n Filmler Aynι döneme ait, çok değerli folklorik ve tarihi olaylarιn kaydedildiği filmlerdir. n Milli unsurlar (1912 yιlιnda göndere çekilen ilk Yunan bayrağι gibi) ulusal miraslar (Psiharis'in saati gibi), metaller eşyalar, paralar bulunmaktadιr. Hatta Sakιz Adasι otlarιnιn, deniz kabuklarιnιn bile koleksiyonu bulunmaktadιr. Enieu Lisesi 2006 tyιllιğιndan* ve Atthina K. Zaharou- Loutrari'nin "Korais Kütüphanesi. Tarihi ve hazineleri" adlι kitaptan alιntιdιr. 38 39 Sakιz Adasι'nιn Pirgi Olimbi n 64 köyü vardι. n Sakιzz Adasι''nιn Bugün 62 köyü var. Coğrafi konumlarιna göre Notiahora (Güney köyleri) ya da Mastihahora (Damla sakιzι köyleri), Kambohora, Sakιz Adasιnιn merkez köyleri, adanιn kuzey doğusunda bulunan denizci köyleri Voriaanatoliki ve son olarak adanιn kuzey tarafιndaki dağlιk bölgelerdeki köyler olmak üzere Voriahoria adlarιyla beşe ayrιlιrlar. n Mastihohoria (Damla sakιzι köyleri) 24 köy- Mesta’da Taksiarhis kilisesi Kalamoti Nenita Lithi den oluşur. Tüm köylerin kökeni ortaçağa dayanιr ve (kastrohoria) kale köyleri gibi inşa edilmişlerdir. Notiahoria (güney köyler) mimari yapιsιyla en iyi durumda olanlardan "oymalarιyla" Pirgi, ziyaret edebileceğiniz mağarasιyla Olimpi ve Meston Limanι ya da Paşa Limanι'yla Mesta vardιr. Büyük ve canlι bir köy olan Kalamoti'yle, adιnι babadan kalan, baba toprağι anlamιndaki kelimeden alan Patrika'yla Flatsia, zenginliğiyle meşhur Nenita'yla Vuno, Kini, çömlekleriyle ve ortaçağdan kalma kaleleriyle ünlü Pagida ve Armolia'yla Ekso(dιş) Didima, (iç) Mesa Didima, deniz kenarιnda karakteristik limanι olan Katarraktis, Kalamasia, Mirmigi, Tholopotami, Cenevreliler’in köleleri tarafιndan inşa edildiği söylenen Vavili de Mastihohora'ya aittir. Ayrιca Elata, Vessa, yüksek bir alana inşa edilmiş ve bölgeye hakim Ayos Yeorgios Skusis, küçük limanιyla taze balιklarιyla tavernalarιyla Lithi, tarihi Ayo Mina manastιrιn yakιnιndaki çevre kiliselerin ve güzel konaklarιn inşasιnda kullanιlan Thiminia taşιyla ve Apukurya bayramιndaki meşhur ''Mostra''sιyla ünlü Thimiana da Mastihohora köylerindendir. Katarraktis n Sakιz Adasι'nιn şehir merkezinin yakιnιnda Neohori iki adιmlιk mesafede Mastihahorialarιn en sonuncusu olan Kambohora (Zifias, Vasilioniko, Halkios, Ververato, Dafonas köylerinden oluşur) bulunmaktadιr. n Sakιz Adasι'nιn merkezinde, suyuyla ün salmιş Karies, ortaçağ mimarisinin muhteşem örneklerinden olan ve bu yüzden de turist akιnlarιnι sιk sιk yaşayan Avgonima, tarihi Anavatos (Syf. 20 bkz.) Sakιz Adasι'nιn batι bölgesinin tamamιnιn ayaklar altιnda olduğu manzarasιyla yüksek bir tepeliğe inşa edilmiş Sidirunda köyleri bulunmaktadιr. Avgonima 5 4 3 Köylerini Dolaşιn 1 n Sakιz Adasι'nιn kuzeyinde, Bizans Kalesiyle Volisso ana köydür. Söylentilere göre bölgedeki varlιklι bir adamιn çocuklarιna eğitim veren Homeros da Volisso'da yaşamιştιr. Küçük bir şehir olan Volisso'nun karakteristik özelliği Liminia limanιdιr. Sakιz Adalι Aya Markella'nιn manastιrι da orada bulunmaktadιr. n Adanιn daha kuzeyinde, Sakιz Adasι'nιn iki büyük dağιnιn Amani ve Pellineo'nun çevresinde, Pirama, Parparia, Tripes, Melanios, muhteşem mağarasι ve mağaranιn girişindeki Panagia Ayogalusena kilisesiyle Ayo Galas köyleri bulunmaktadιr. Antik çağlardan Ariusio şarabιyla ünlü Neniturya, Kurunya, Egrigoros, kaplιcalarιyla Keramos, Ayasmata, Afrodisya, Halandra, Potamia, Pispilunda, Leptopoda, muhteşem kanyonuyla yürüyüşü sevenler için en uygun yer olan Kabya. Kuzey köylerde Viki'ye, Amades, Spartunda, Fita ve taş meydanιyla lezzetli yemekleriyle ünlü lokantalarιyla Kipuries köylerini de görürüz. Ortaçağdan kalma şatosuyla Pitios, Dievha, Katavasi köyleri eski yιllarda kuzey köylere gitmenin tam anlamιyla yolculuk olduğu zamanlardaki dinlenme duraklarι olarak kullanιlan köylerdi. 40 41 Volissos Viki Egrigoros Keramos Leptopoda n Sakιz Adasι'nιn doğu tarafι günümüzde artιk adanιn merkeziyle birleşmiş olan Vrondatos'a rastlarιz. Denizciliğin merkezi ve Homeros'un dersler verdiği yer olarak bilinen kasabadιr Denizciliğin merkezi ve Homeros'un dersler verdiği yer olarak adlandιrιlan kasabadιr. Büyük deniz yolculuklarιnda yetenekli denizciler bulabilmek için Kolombus da Vrondotos'ya uğrayanlardandιr. Kuzeye doğru ilerledikçe Skiada ve adanιn en güzel limanlarιndan biri olan ve gemi sahiplerinin bulunduğu Langada'ya rastlarιz. Biraz daha yukarιda Kardamila ve Marmaro vardιr. Küçük limanιyla ünlü Kardamila armatör ve kaptanlarιn mekânιdιr. n Sakιz Adasι'nιn köylerine herkes rahatça ulaşabilir. Yollarι oldukça iyidir. Neredeyse hemen hepsinde yemek bulabileceğiniz bir mekân olduğu gibi konaklamak için yerler de bulunmaktadιr. Spartunda SAKIZ 2 Vrondatos Langada Kardamila Mağazalarιyla Güney Sakιz Adasι muhteşem sahillerle doludur. Ziyaretçi akιnιna uğrayan plajlar olduğu gibi ιssιz sahilleri de vardιr. Biz size en ünlülerini anlatacağιz ve eminiz ki siz daha bir çok muhteşem sahili kendiniz keşfedeceksiniz. n en kalabalιk k ve en ünlü plajlarιn ndan biridir. Adanιn merkezinden 10 km n KARFAS (1). Karfas adanιn uzaklιkta bulunur. Bölgenin tamamι turistik olduğundan en çok turistlerin uğrak yeridir. Kumsalι muhteşemdir. Sabah erkenden uyanιrsanιz, henüz kimse yokken Karfa'nιn ince kumunu ve güneşin doğuşunu izleyerek keyfini sürebilirsiniz. Karfa plajι oyunlar ve güneşlenmek için idealdir. Denizi sιğ olduğundan küçük çocuklar için de uygundur. Organize edilmiş plajda cankurtaranlar, şemsiyeler ve şezlonglar bulabilirsiniz. Her türlü deniz sporunu yapabilirsiniz. Bölgede bir çok lokanta ve kafeteryalar olduğu gibi süper marketler de bulunmaktadιr. n AYA FOTİA (2). Plaj adιnι aynι bölgede bulunan Aya Fotini kilisesinden almaktadιr. Kum yerine taşlιk olan plaj oldukça turistik ve rağbet gören bir sahil olduğundan bir çok lokanta, kafeterya ve turistik mekânlar bulunmaktadιr. n LİLİKAS (3). Lilikas sahili Komi'nin yakιnιndadιr. Sahili küçük taşlιktιr. Bölgede daha çok küçük tavernalar vardιr. n MEGAS LİMNİONAS (4). Şehir merkezine yakιnlιğι nedeniyle adanιn en çok rağbet gören plajlarιndan biridir. Denizi kumlu, sahili küçük taşlarla doludur. Bölgede çok sayιda kafeterya ve lokantalar vardιr. n VRULİDİA (5). Adanιn en güney kιsmιndadιr. Sessiz sakin bir plajdιr. Sessizliği, sükuneti tercih edenler için denizinin muhteşem rengiyle vazgeçilmezdir. Sahillerinin keyfini çιkarιn SAKIZ 1 2 4 8 5 7 6 3 42 43 n MAVRA VOLİA (6). Emborio Limanι’nιn yanιnda uzanan sahil volkanik siyah taşlarla kaplιdιr. Limanιn trafiğinden uzak sessiz ιssιz bir sahildir. Eşsiz doğal güzelliği ve tertemiz deniz suyundan ötürü rağbet gören bir plajdιr. Mavra Volia'nιn hemen yanιnda yine simsiyah uzanan sahiliyle büyüleyici güzellikteki FOKI plajι bulunmaktadιr. n KOMİ (7). Kalamoti'nin limanιdιr. Komi'nin büyük kumsal körfezinde adanιn en çok turistik mekânι olma özelliğini taşιr. Sahil boyunca bir çok kafeterya ve restoran yer almaktadιr. n (8) Adanιn güney batιsιnda Mesta bölgesinde de muhteşem plajlar bulunmaktadιr. Fana'nιn dιşιnda Didimas (altta sağda), Avlonia (altta solda), Apothikas ve Trahilion sahilleri sizlere yazιn unutulmaz deniz keyfi sözünü vermektedirler! Mağazalarιyla Batι & n TRAHİLİ (1). Sakιz adasιnιn batι bölgesinde yer alιr. Muhteşem bir plajdιr. Kalabalιktan ve kargaşadan uzak olan sahil sessizliğin ve huzurun ''müdavimlerinin'' uğrak yeridir. n ELİNDA (2). Sakιz Adasι’nιn batι sahilidir. Turistik mekânlardan uzakta yüzmeyi tercih edenler için idealdir. n AYA MARKELLA (3). Volisso yakιnlarιndadιr. Büyük ve muhteşem bir sahil Aya Markella Manastιrι önünde uzanιr. Bu sahil temiz ve serin sularιyla ünlüdür. n LİMNİA (4). Volisso yakιnlarιndaki küçük liman n MANAGROS (5). Voliiso bölgesinin kιyι sahili. Ziyaretçilerinin her türlü ihtiyacιnι (yemek, eğlence) karşιlayabilir. Yüzmek için ideal, Magemena, Levkathia, Lampsa ve Limnos gibi plajlara yakιndιr. şeridinde uzanan ihtişamlι ve büyük plajι Managro'ya Sakιz Adasι'nιn kuzeyindeki en büyük nehrin Malangiotis'in döküldüğü sahildir. 3 4 Kuzey Sahillerinin keyfini Çιkarιn n LAGADA (6) doğal bir limanın yamaçlarında yemyeşil bir vadi içinde bir tablo gibidir, bu şirin balıkçı köyünün balık restoranları çok meşhurdur bu nedenle birçok ziyaretçiyi yaz boyunca misafir eder. Sikiada köyünün mendireği olan PANDUKIOS deniz kıyısında küçük bir yerleşim birimidir, limanın çevresinde bulunan yazlıklar ve denizin üstündeki tavernaları ile mutlaka ziyaret edilmeli. n PARALİA TON GLARON- (Martιlarιn sahili) (7), Vrondato'nun kuzeyindedir. Adιnι martιlarιn uğrak yeri oluşundan almaktadιr. Son zamanlarda gençlerin daha çok tercih ettiği sahil geceleri plaj partilerinin yapιldιğι mekâna dönüşür. n ORMOS TU LO (8). Vrondatos'tadιr. Kontrol altιnda tutulan organize plajlarιn bulunduğu kabinler ve kafeteryalarιn olduğu bir bölgedir. Giriş ücretsizdir ancak (istenirse) şezlong ya da koltuk kiralιktιr. İnce çakιl taşlarιyla kaplι plajιn bulunduğu bölgede lokantlar vardιr. n DASKALOPETRA (9). Vrondatos bölgesinde, Homeros'la özdeşleştirilen Daskolapetra'nιn (Syf. 14 bkz.) plajιdιr ve ziyaretçilerine bir çok konuda kolaylιk sağlamaktadιr. Yemek yiyebileceğiniz lokantalarι, dinlenme tesisleri, çocuklar için mekânlarla tertemiz denizi çakιl taşlarιyla kaplι sahiliyle buluşur. 6 5 SAKIZ 2 1 7 8,9 1 44 45 Köyden köye IS EN M AR ANABATOS ANAB AN ABATOS AB ATOS ER RIV DAMLA SAKIZI KÖYLERİ ÇEVRESİ (1) KARIES ES PROVATAS AVGO AV GONIMA GONIMA MA KORIS GEFI GEFIRI Hareket yeri: Sakιz Adasι'nιn şehir merkezi. Sakιz merkezi -Mesta arasι 35 km. Amaç: Güneydeki köylerle damla sakιzιnιn meşhur KA NONAS NON DAFNONAS MP OS köyleriyle (Notyahoria'yla) tanιşma. OF HALKIOS LITHI LITH THI TH VERVERATO VE VERV RVERATO RV CH Süre: Molasιz 1- 1,5 saatlik yol. IOS AGIOS GEORGIOS Yol boyunca çevre: Genellikle sakιz ve zeytin SIKOUSIS ZIFIAS NEOCHORI ağaçlarιnιn kapladιğι alçak THIMIANA VAVILI VESSA tepeler bulunmaktadιr yol boyunca. ELATA KALLIMASIA THOLOPOTAMI Mola yerleri: Mutlaka Pirgi, Olimpi, Mesta MIRMIGI köylerinde mola vermelisiniz. (Syf. 22 bkz.) Pirgi, Mesta ve MESA ME SA DIDIMA DIDIM DID D IMA IM Mesta Limanιnda gündüz gece yemek KATARAKTIS EX DI EXO DIDIMA DIDI DIMA DI MA yiyebileceğiniz yerler vardιr. PAGIDA ARMOLIA Çevresi: Çömlekleriyle ve Apolihnon KINI VOUN VOUNO UNO UN KALAMOTI Kalesiyle (Syf. 21 bkz.) ünlü köy FLATSIA Armolia'dan Kalamoti köyüne PATRIKA PIRGI gidebilir oradan da Komi sahiline inebilirsiniz. Pirgi'den önce güneye doğru ilerleyen yol Emboru Limanι’na ve Mavra Bolia plajιna çιkmaktadιr. Olimpos'a varmadan önceki sapak sizi aynι adι yaşιyan mağaraya götürecektir. Bu bölgede muhteşem sahiller vardιr. (Syf. 37 bkz.) Vessa'dan Vorra'ya doğru giden yol sizi yüzebileceğiniz ve taze balιk yiyebileceğiniz Lithi'nin limanιna çιkaracaktιr. NEA MONI MON PARTHENIS RIVER . AG. PATERES MON PAFILIDA ithi Port of Lithi Ag. Elenis cape AGIA ERMIONI GIA KRINA KRIN PANAGIA MEGAS LIMNIONAS LIMENAS AGIOS AEMILIANOS MESTA GIA SIKELIA PANAGIA ORGIAS CASTLE ORGIA TLE Port of Katarakti NA RIV ER OLIMPI FA OLI MBON O OLIMBON SPILEO SPILE NAOS FANEO LONA FANEOU U APO APOLONA AGIOS IOANIS KOMI Oura cape AIO PALEA LEA POTAMIA PI PISPILOUNTA mt NEA POTAMIA A TAMAR TAMARKOY FITA SAKIZ ADASI MERKEZİ ÇEVRESİNDE… (2) KARD KARD RDAM ILA ILA AMIL AM OROS mt ER RIV KIPOURIES Kr Megas emos + 1126 IVER SR OTI GIO LA MA PITIOS Hareket Yeri: Sakιz Adasι şehir merkezi (Sakιz- Sidirunda arasι 38 km) Amaç: Sakιz Adasι'nιn merkezini, PANTOUKIOS PANT PA NTOUKIOS NT NTOUKIOS OS Epos platosunu ve adanιn iki önemli anιtιnι görmek. Süre: Molasιz 2 saatten fazla sürecektir. Yol boyunca Çevre: Yer yer çam ağaçlarιnι bazen de çorak dağlarι göreceksiniz. Mola yerleri: Kendine has oldukça karakteristik VRONTADOS bir mimariye sahip lezzetli ve güzel yemekler yiyebileceğiniz Avgonima'da durmanιza değecektir. Sakιz Adasι'nιn batιsιnda yer alan Sidirunda'ya gün batιmιnda vardιysanιz karşιlaşacağιnιz manzara sizi büyüleyecektir. Eğer gezintinize adanιn şehir merkezinden Karies'e doğru başladιysanιz dönüş yolunda Epos platosunda, KA MP yeni dikilmiş çam ağaçlarιnιn arasιnda karşιnιzda uzanan OS OF CH HALKIOS IOS K. Asya kιyιlarιnιn manzarasιnιn tadιnι çιkarmak için durmalιsιnιz. Çevresi: Hiç kuşkusuz bu gezinti çevre yollara sapmanιza da değecek bir güzergâha sahiptir. NEOCHO NEOCHORI NE NEOC OCHORI OC HORI HO RI TH THIM THIMIANA Karies'ten sonra, dağa çιmιşken, Nea Moni'ye gitmek üzere sola dönün. Sadece orada olacağιnιz saati iyi ayarlamaya çalιşιn çünkü manastιr 13:00 ile 16:00 arasι kapalιdιr. Avgonima'dan sağa doğru sapmanιzla Anavato'ya "Mistra tu Egeu"ya KATARAKTIS ulaşacaksιnιz. (Syf. 22 bkz.) Aşağι doğru inerken kuzeye doğru yöneldiğinizde Moni Mudon'a- Mudon Manastιrι- (Syf. 19 bkz.) gidebilirsiniz. Port of LLagada MONI MOUNDON DIEFCHA DI CHA Port of Pant Pantoukios KATAVASI AIPOS DIP OTA MO S RI VE R SIDIROUNTA EN M AR ANABATOS IS ER RIV KARIES PROVATAS AVGONIMA KORIS GEFI GEFIRI NEA MONI MON . AG. PATERES MON PARTHENIS RIVER PARTH PAFILIDA ithi Port of Lithi NONAS NON DAFNONAS Ag. Elenis cape VERVERATO VERV VE RVERATO RV AGIO IOS GEORGI GEORGIOS ORGI OR GIOS GI OS SIKOUSIS AGIA ERMIONI GIA KRINA KRIN PANAGIA MEGAS LIMNIONAS VESSA VE SSA A ELAT ELATA EL ATA ATA THOLOPOTAMI THOLOPOTAM TH OP AM AMI MESA ME SA DIDIMA DID D DIDIM IM IMA GIA SIKELIA PANAGIA ORGIAS CASTLE ORGIA TLE EX DI EXO DIDIMA DIDI DIMA DI MA RIV ER OL OLIMPI FA NA MIA TA PO Amythounda ARMO ARMO MOLIA LIA A AGIOS AEMILIANOS Port of Katarakti 4 3 2 gezinti SAKIZ 1 46 AMANİS'İN ÇEVRESİ (3) nohoron c Epanohoron cape 47 KERTIS ISL. KERT ER RIVER KAMPIA RIV KAMPI VER Hareket yeri: Volissos (Sakιz Merkez Volissos arasι 27 km) VIKI KOUROUNIA Amaç: Sakιz Adasι'nιn kuzeyini, büyüleyici NENITOURIA LEPTOPOD LEPTOPODA LE LEPT PTOPODA PTOP PT OPOD OP ODA OD A KAMBIA EGRIGOROS dağlιk bölgelerini görmek. AMADES KERAMOS KERA KE RAMO RA RAMOS MOSS AGIO GALAS Süre: Volisso'dan molasιz yaklaşιk 1 buçuk saat. AFR O D ISIA AFRO n i m a t MELANIOS Am H HAL ALAN ANDD RA RA Yol boyunca çevre: Yer yer dağlιk, yer yer sι SPARTOUN SP SPARTOUNTA SPARTO TOUN UNTA UN TA MARMAR MA MARMARO k çalιlarla kaplι bölgelerden geçeceksiniz. PALEA POTAMIA TRIPES PI PISPILOUNTA Dağlarιn eteklerinde karakteristik köyler görünecektir. RDAM RDAMILA AMIL AM ILA A KARDAMILA KA KARD IL NEA POTAMIA PARPARIA OROS mt FITA Mola yerleri: Volisso'da, Kefalohorio kalesiyle, PIRA R AM MAA muhteşem okulu ve müzesiyle her an lezziz yemekler KIPOURIES bulabileceğiniz bir yerdir. Ayo Galas'da aynι adι taşιyan VOLISSOS PITIOS LAGA LAGADA LA GADA GA DA mağara görülmeye değerdir. Kurunya'da kilisenin DI CHA DIEFCHA karakteristik avlusu meydanι ve görülmeye değer SIKI SIKIADA SI KIAD KIADA KI ADA AD A KATAVA KA KATAVASI müzesiyle birlikte ayaklarιnιzιn altιnda uzana manzaranιn PANT PANTOUKIOS PA NTOUKIOS NTOUKIOS NT OS keyfini çιkarabilirsiniz. Çevresi: Volisso'dan Aya Markella'ya SIDIROUN SIDI SI DIRO DI ROUNTA RO UNTA gidilebilineceği gibi yemek ve eğlence bulabileceğniz Volisso'nun limanιna Limnia'ya da gidilir. Melanios köyü, 1822 yιlιnda yaşanan katliam sιrasιnda kaçan ANAB ANAB ANABATOS ABATOS ATOS Sakιz Adalιlarι'nιn balιkçι teknelerinden yardιm isteyerek sιğιndι klarι en son noktadιr. Köyün dιşιnda, Melania Akri Burnunda ayaklanmayι KARIES ES AVGONI AVGO AV GONIMA GO NIMA NIMA anιmsatan anιtlar bulunmaktadιr. Potamya köyünden bugün terk edilmiş, harabe halindeki eski köye gidilip görülebilir. TOUR IA RI WATER HEALING WATER HEALING NENI AGRELOPO AGRE LOPO GIOSONAS Vamvaka Cape NAGOS SPILE SPILEO AGIA TRIADA EL P Ethelos ra cap cape Melena Akra Port of Kardami Kardamila IO NA IN Amythounda mt MIIA TA PO ER RIV VOLISOS CASTLE VOLISOS CA Kr Megas emos + 1126 IVER SR OTI GIO LA MA Port of LLaga AGIA MARKELLA MARKELL KELLA A MONI MOUNDON LIMNIA LIMN MANAG MANAGROS DIP OTA MO S RI VE R AIPOS EN M AR IS ER RIV PROVATAS KORIS GEFIRI NEA MONI MON PARTHENIS RIVER . AG. PATERES MON PAFILIDA ithi Port of Lithi NON DAFNONAS NONAS LITH LI THI KA MP OS VERVERATO VERV RVERATO RV PELLİNEO'NUN ÇEVRESİ (4) nohoron cape c Epanohor Hareket yeri: Kardamila(Sakιz Adasι merkezi - Kardamila arasι 28 km.) Amaç: Sakιz Adasι'nιn, adanιn en yüksek V IK I dağιnιn Pellineo'nun hakim olduğu bölgesini; KAM KA MBBI IA A kuzey doğu bölümünü tanιmak. AM AD ES AMAD KE R A KER AM M OS Süre: Molasιz iki buçuk saat. Yol boyunca çevre: Dağlιk bölge sιk çalιlar sadece SPAR TO TOUU N TA M MARM AR M AR AROO PALEA LEA PO TAM IA güzergâhιn kuzey kιsmιnι kaplamaktadιr. PISPILO O U N TA Mola yerleri: Denizciliğin ön planda olduğu KAR DAM ILA N EA PO TAM M IA OROS m t FITA FIT A Kardamila kesinlikle dikkati hak ediyor. KIPO U R IES Yukarι köyün olduğu kadar aynι adι taşιyan körfezindeki liman Marmaro kahve içmek, yemek PITI PIT IOS OS yemek ve gezinti yapmak için idealdir. Kuşkusuz, D IEFC H A DI Vrondato'dan Volisso'ya giderken Homeros'un da mola KATAVAS I KATAVASI verdiği söylenen Pitios'a da uğramadan geçmemelisiniz. Kabia'da kaleye gidebilir, SID IR O U N TA Kipuries'te leziz gerçek ev yemeklerinin tadιnι çιkarabilirsiniz. Çevresi: Eğer çevre yollardan gezintiniz kuzey tarafιndan başladιysa, Kardamila'dan sonra Nagos ve Yosona sahilleri Kabiyon sahili gibi VR O N TAD O S AN AB ATO S ABATO ABAT ATO yüzmek için ideallerdir. Dievha'nιn yakιnιnda meşhur KAR IES Moni Mudon -Mudinon Manastιrι- bulunmaktadιr. AVG AV G O N IM A (Syf. 19 bkz.). KER T TIS ISL. VER KA M PIA R IV ATER H EALIN G W ATER G IO S SO N A S Vam vaka C ape N AG O S P E E thelos PortofKardam ila L A G IA TR IA D A N I NA O m t I TAM AR KOY R s K rem os M ega + 1126 S TI IO VE RI R PortofL Lagada M O N IM O U N D O N PortofPantoukios A IP O S R AG IV E M AL SR VE RI MO A MI TA TA DI PO PO A m ythounda AR PR O M EN IS VE RI R VATA S KO R IS G EFIR I N EA M O N I M O N PA R TH THEN IS R IVER . A G . PA TER ES M O N PA FILID A ithi PortofLi N O N AS DAFN KA MP OS OF CH IO S OF C HIO S Çağdaş Sakιz n Sakιz Adasι 24.000'inin şehir merkezinde yaşadιğι 53.400 kişilik nüfusuyla canlι bir adadιr. Sakιz Adasι’nιn sakinleri her zaman için, denizciliğin ve ekonomik refahιn onlara verdiği rahatlιk ve sağladιğι olanaklar sayesinde hep dιşa dönük kozmopolit bir toplum olarak sakin, misafirperver ve keyiflidir. Günümüzde 3, günlük, 3 haftalιk olmak üzere toplam 6 yerel gazetesiyle, 2 yerel televizyon kanalι ve sayιsιz radyo istasyonlarιyla her türlü eğlence ve keyif verici ortamι sunmaya hazιrdιr. n Sakιz Adasι Belediyesi'ne ait (Ksilas ailesinin bağιşι) Homeros n Sakιz Adasι'nda her şey var: Tiyatro oyunlarι, korolar, kültürel dernekler, dans dernekleri, sinemalarla birlikte edebi dergiler, kitaplar yayιnlarla, Homeros Kültür Merkezinde sanat atölyeleri vardιr Kültür Merkezi'nde tüm yιl boyunca, kültürel faaliyetler gerçekleştirilir. Yaz aylarιnda Kastromina Tiyatrosu'nda tiyatro ve müzik gösterileriyle birlikte doğum yeri Sakιz Adasι olan Mikis Theodorakis'in adιna yapιlan "Theodorakia" başlιğι altιndaki kültürel etkinlikler adanιn kültürel zenginlikleridir. Sinemayι seviyorsanιz kιş sezonun tüm filmlerini adanιn yazlιk sinemasιnda izleme şansιnι da yakalayabilirsiniz. n Geleneksel kahvehaneleri, internet kafeleri, modern kafeteryalarι, restoranlarι, tavernalarι ve fast-food lokantalarιnι tüm Sakιz Adasι'nda bulmak mümkündür. Sakιz Adalιlar’ιn uğrak yeri olan şehir merkezindeki meydanda kahvenizi yudumlamayι denemelisiniz. Adanιn en ticari caddesi olan Aplotaria'da yürüyüp, onlarca kafeterya ve sayιsιz mağazanιn bulunduğu rιhtιmιn keyfini çιkarιn. Ancak adanιn tüm güzelliklerinin ve özelliklerinin şehir merkezinde olduğu yanιlgιsιna düşmeyin. Adanιn dört bir yanιnda eğlence ve yemek için harika yerler bulunmaktadιr. Adasι'nι Yaşayιn n Tatilinizde denizi ya da dağları farklı bir n Sailing / Yelken şekilde yaşamak istiyorsanız Adventure Holidays ile irtibata geçin. ( Cep tel:30 6944151781)) Tecrübeli yetkililerin himayesinde bir çok aktivite sizleri bekliyor. Yelkenliyle gezinti, dalışlar, Kano-kayak, dağda bisikletle gezinti ve özel olarak düzenlenmiş bölgelerde yürüyüşler. Sakız Adası Bisikletliler Birliği her çarşamba günü akşamüstü etkinlikler düzenlemektedir. Bunun dışında Karfa'da denizde su oyunları, surf ve şişme botlarla deniz gezintilerinin keyfini çıkarabilirsiniz. n Diving / Dalış n Sea Kayak / Deniz Kayak n Mountain Biking Dağ Bisikleti n Hiking/Trekking Yürüyüş / Trekking n Barlar, clublar, buzuki dinleyebileceğiniz yerler, konserler. Nasl eğlenbeceğinize siz karar verin! n Sakιz Adasι'nda her Ağustos ayιnda şehir merkezindeki Halk Park'ιnda (dimotiko kipo'da) Tarιm Turizmi Fuarι (Agrotourismo) düzenlenir. Fuara giderek adanιn yöresel ürünlerini öğrenip sanatsal faaliyetlerini yakιndan takip edebilirsiniz. n Sakιz Adasι'nιn kuzeyinde Keramos Ayasmalarι'nda (Ayasmata Keramou) sιcak sularιnda bulunan magnezyum ve demirle bir çok rahatsιzlιğa iyi gelen kaplιcalar vardιr. Çevrede kalιnabilecek bir çok mekân da vardιr. 48 49 Yιlbaşι ve Apukurya n Sakιz Adasι'nda yeni yιl "vapurlarla" karşιlanιr. Ya da "Gemilerle" de diyebilirsiniz. Gemi ya da vapur derken tüm Yunanistan'da bilinen o alιşιlagelmiş gemiler kast edilmiyor elbette. Söz konusu olanlar, yarιm metreden iki metreye kadar olan uzunluklarιyla çeşitli savaş ve ticari gemilerin en ince ayrιntιsιna kadar birebir yapιlmιş maketleridir. Yιlbaşι gecesine kadar hazιr olabilmeleri için yapιmlarιna ilk baharιn sonlarιnda başlanιr ve okullarιn kapanmasιyla da daha da yoğunlaşιr. Çünkü gemileri çoğunlukla aynι yaşlardaki bir grup erkek çocuklarι yapar. Bunlarι yapacak olanlarιn oluşturduğu gruba "atölye" adι verilir ve gemileri yapanlarιn biraz da şair ruhlu olmasι gerekir ki en ince detayιna kadar özenerek yapιlsιn bu gemiler. Zamanι gelip de gemiler hazιr olduğunda, "mürettebatι" genellikle denizci üniformalarι ya da şapkalarιnι takarak gemileri taşιrlar. Tamamlandιktan sonra çok ağιr olan bu gemiler özel bir ιzgara üzerinde bir çok kişi tarafιndan taşιnιrlar. "Atölyeler" arasιnda yaşanan rekabet büyüktür. Genellikle yapιlan gemiye onu yapan "atölye-grubun" adι verilir. Ama yine de çoğu zaman Sakιz Adasι'nιn 1912'de hürriyetine kavuşmasιnda etkili olan kahraman Yunan Deniz Filosu'nun Elli, İeraks, Themistoklis gibi gemilerin de adlarι veirlir. Bu geleneğin daha çok 1225 yιllarιnda fakir ve mübadillerin yaşadιğι mahallelerde geliştiği ve 1922 yιlιnda adaya gelen mübadillerle daha da gelişip önem kazandιğιna inanιlιr. Bu gemiler, duman tüten bacalarι, top atan toplarιyla gerçek birer sanat eserleridir! Ne de olsa atölyeler bu konuda oldukça tecrübeli olduklarι gibi en ince detaya kadar gerçeğine uygun şekilde yapacak imkâna sahiptirler. Gittikçe önemini kaybetmeye başlayan bu geleneği canlι tutabilmek için Sakιz Adasι'nιn Çevre Derneği aşağι yukarι son 35 yιldιr yιlbaşι gecesi şehrin meydanιnda toplanan gemiler arasιnda düzenlenecek yarιşmayla ödüllendirilerek canlι tutmaya çalιşmaktadιr. Ödül töreninin ardιndan gemiler adanιn sokaklarιnda yeni yιl şarkιlarι söylenilerek gezdirilir. Bu gemilerden birini görmeyi arzu ediyor ancak yιlbaşι zamanι Sakιz Adasι'nda olamιyorsanιz bunlarιn örneklerini adadaki Emboriki Trapeza -Banka- 'da , adanιn rιhtιmιnda ve Sakιz Adasι 1. Ortaokulu'nda görebilirsiniz. Gelenekleri 5040 5141 n MOSTRA: Thimiana köyünde Apukurya zamanι Mostra'yla kutlanιyor. Mostra, kökeni ortaçağa, korsanlarιn Ege'de kol gezdiği zamanlara dayanmaktadιr. Şehre yakιn olan köylerinde Thimianalιlar’ιn eğlendikleri bir pazar günü korsanlar komşu sahillerden adaya çιkmιş. Korsanlarιn adaya vardιğιnι onlara Viglalιlar haber vermiş. Sιk sιk maruz kaldιklarι korsan saldιrιlarιndan bιktιklarι için ve eğlencenin verdiği coşkuyla bu sefer korsanlara yüzleşmeye karar vermişler. Köyleri Thimiana'dan yola çιkιp yolda işgâlcilerle karşιlaştιklarιnda küçük bir meydan savaşι yaşanmιş. Köylüler korsanlarι yenmiş, savaşιn galibi olmanιn verdiği heyecanla korsanlarι meydana "mostralamιş" yani asmιşlar. Ertesi yιl geçen sene yaşananlarιn unutulmamasι için olayι yeniden canlandιrmιşlar. Böylece her yιl düzenlenmeye başlayan "Mostra" geleneği ortaya çιkmιş. Günümüzde Mostra kutlamalarι 3 gün boyunca sürüyor. Cuma gününden itibaren farklι etkinliklerle başlayan "Mostra" pazar günü, o döneme ait yerel giysiler içindeki delikanlιlarιn sokaklarda savaşι canlandιrdιğι bir çeşit dans olan "Talimi" oynadιklarι Thimiana sokaklarιnda son buluyor. Bunun ardιndan, Karnaval, arabalar ve çanlarla yapιlan kutlamalarla devam ediyor. n AGAS: Agas geleneği, Kathari Deftera yani "temiz-kutsal- Pazartesi" günü Olimpi, Mesta, Elata ve Lithi'den oluşan Sakιz köylerine (Mastihohorya'ya) ait bir gelenektir. Bunun kökenleri Osmanlι egemenliği altιndaki yιllara dayanιr. Başka bir deyişle o dönemlerde Sakιz Adasι'nιn halkιndan yüklüce vergiler tahsil etmek isteyen Osmanlιlardan kalma da diyebiliriz. Güçlü, kişi ve durumlarι tanιyan Sakιzlι bir köylü, bir Osmanlι Ağasι gibi giyinip onun oturmasι için meydana kurulmuş koltuğa oturur. O saatler içinde ziyaretçilerle ve yerlilerle hatta kafeteryalarda kahvelerini içinlerle oldukça kalabalιk olan meydanιn ortasιndan gelip geçenleri inceleyen "Ağa" genellikle ekonomik durumlarιna göre "kurbanlarιnι" seçmeye başlar. Seçtiği kurbanlarιnι -elbetteki en çok kişisel ve mesleki özelliklerine göre insanlarla şakalaşarak, en anlamsιz, komik sebeplerden dolayι onlardan vergi toplar. Elbette bu toplanan paralarιn hepsi adanιn Kültür Derneği'ne bιrakιlιr. Bu olaya yerel orkestralar ve apukurya eğlenceleri de katιlιr. n KARKALUSES: Pirgi köyünde tüm Apukurya bayramι boyunca gerçekleştirilen gelenektir (Syf. 24 bkz.). Pirgi'de tüm karnaval döneminde erkekler kadιn, kadιnlar da erkek kιlιğιnda, "kudunatolar" kabul eden evleri dolaşιrlar. Pazar günleri meydanda eğlenceler düzenlerler. Yιllara yavaş yavaş yenik düşmeye başlamιş olan bu geleneği adanιn Kültür Derneği canlι tutmak için uğraşmaktadιr. Paskalya n Ruketopolemos (havai fişek savaşι): Vrondoto'da Paskalya'nιn son günü İsa'nιn Diriliş'i böyle kutlanιr. Ruketopolemos, Sakιz Adasι merkezinden 4 km uzaklιktaki Vrondato'nun, biri Ayo Marko diğeri Panagia Erethria adlι iki kilise arasιnda yapιlan fişek savaşιdιr. Söylentilere göre bu geleneğin kökleri Osmanlι hakmiyeti yιllarιna kadar dayanιrmιş. Diğer bir inanιşa göre ilk ruketopolemo savaşι, Ayo Markos kilisesi daha yeni olduğundan aralarιnda büyük olasιlιkla rekabet sebebi doğmuş iki kilisenin çocuklarι arasιnda sapanla birbirlerine taş atarak başlamιştιr. Yapιlan bu savaşιn arasιna Paskalya bayramι zamanιnda büyükler de katιlmιş sonunda sapanlarιn yerini zamanla kiliselerin avlularιna yerleştirilen toplarla yapιlan atιşlarla İsa'nιn Dirilişi kutlanιrdι. Geminin kendi güvenliği için ticaret gemilerinde bulunan bu toplarι denizciler gemilerden kiliselere getirip hazιrlardι. Top atιşlarιyLa kutlama uzun yιllar devam etti. 1889 yιlιnιn Anastasi (Diriliş) Gecesi yapιlan top atιşlarι tehlikeli boyutlara gelince Türkler durumun herkes için tehlike oluşturduğuna ve himaye altιndaki Sakιz Adalιlarι’ιn ayaklanma tehlikesini ortadan kaldιrmak için bu toplara el koydu. Her iki kilİse de bu geleneği Türkleri rahatsιz etmeden ancak etkileyici şekilde devam ettirmenin başka yollarιnι arιyorlardι. İşte sonunda ateşleyici maddelerle uğraşan biri İtalyan usulü o sihirli kelimeyi hatιrlayιp söyledi: Roket. Başlarda "roketleri" onlarι yapanιn dükkânιndan satιn alιyorlardι. Sonralarι 1900'lerde "atölye" diye adlandιrdιklarι gruplara ayrιlmιş bu işin meraklιlarι bizzat kendileri yapmaya başladι. Roketleri yapanlar Diriliş Gecesi'nin akşamι roket savaşçιsιna dönüşürler. Başlarda iki kilisenin çatιsιndan fιrlatιlιrlardι. Ancak bu yöntem oldukça büyük tehlike teşkil edince artιk roketleri kiliselerin yakιnlarιndaki boş arazilerde yönleri Ayo Marko'nun kubbesiyle, ana giriş kapιsιnιn üzerindeki Ayo Marko heykelini, Ayo Marko'nun roketleri de Panagia Erithrias'in saatini hedef alacak şekilde özel düzeneklere yerleştirilirler. Roketlerin yapιm masrafι oldukça yüklü olduğu gibi çok fazla emek gerektiren bu iş dikkat edilmediği zaman tehlikelidir. Ancak Vrondatolular çok sevdikleri bu geleneği canlι tutmak için Paskalya'da hazιr olmalarι için yaz aylarιnιn ortalarιnda atölyeler roket yapιmιna başlιyor. Her atölye 3 ya da 5 kişiden oluşur ve her atölyenin Navsika, Lailapas, Digenis, Kobra, Arapo, Leon, 18lik nişanlι(!), Theios Truman (Truman Amca) gibi isimleri vardιr. Geleneği 52 42 53 43 Kalupi (Kalιp) Roket'in oluşmasι için yanιcι maddenin içine konduğu roketin gövdesidir. Ardιndan "kalupi" roket çubuğuna "ruketo ksilo"ya bağlanarak monte edilir. Kalιbιn içindeki karιşιm, kömür ve nitro roketin havaya yükselmesini ve patlamasιnι sağlarken içindeki kükürt roket patladιğιnda çιkan se sle ιşι ğι sağlιyor . Roke tlerin yap ιm masrafιnι tamamιyla yapanlar karşιlιyor. Tam olarak birbirlerinin karşιsιnda bulunan iki kilise arasιndaki mesafe 400 metredir. Ayos Markos kilisesi Panagia Erithria'dan daha yüksek bir zeminde bulunduğundan Panagia Eritrea kilisesi teorik olarak daha kolay bir hedef. Roket atölyeleri Büyük Cumartesi Günü'nün sabahιndan itibaren ayaktadιrlar. Sabahιn erken saatlerinde roketlerin fιrlatιlacağι düzenekleri hazιrlar ve her iki taraftan da deneme atιşlarι yaparlar. Deneme atιşlarι sιrasιnda ellerindeki düdüklerle karşιlιklι birbirlerini tahrik ederek her yaştan insanιn katιldιğι roket savaşι hazιrlιğιna panayιr havasι yaratιrlar. Büyük Cumartesi Günü'nün akşam üstü, her iki kilisenin taraflarι Omiropolis'in Belediyesi'nden başlayarak yürüyüş yaparlar. Akşam saat dokuzda ilk patlamalar duyulmaya başlar. Saat on birde toplu roket saldιrιsι başlar ve on bir buçuk gibi inançlιlar kiliselere gidebilsin diye kιsa süreliğine ateşkes yapιlιr. Çevredeki tarla ve arazilerle, Epos'a (eteklerinde Vrodotos'un bulunduğu dağ) kadar giden yol insanlarla dolup taşar. "Savaş alanιnda" rakipler cephanelerini güçlendirir. Roketlerin yanyana zemine belirli bir açιyla yerleştirildiği düzeneği -Ruketosirti- büyük an geldiğinde hazιr olmak için doldurmaya başlarlar. "Hristos Anesti" -Hazreti İsa Dirildi- sesi duyulur duyulmaz ateşlenen fişekler birbiri ardιna havada ιşιk saçarak gerçekten etkileyici bir manzara oluştururlar. Diriliş tüm ihtişamιyla kutlanιr. Kazanan kim mi? Elbetteki bunca yιldιr canlι kalmayι başarmιş olan gelenektir savaşι kazanan. Hem Vrondatoslular da bunu söyler. "Biz savaşsak da aramιzda kin kalmaz, ertesi gün Lambri'nin gününde barιş sağlarιz". n F A N I : Haz. İsa'nιn Dirilişi gecesindeki Roket savaşlarιndan başka tüm Sakιz Adasι'nda "sesli" kutlamalar da yapιlιr. Diriliş gecesi bir çok köyde ateşler yakιlιr ancak Pirgi'de köyün Merkez Kilisesi Kimisi Theotoku (Meryem Ana'nιn Uyumasι) Kilisesi önünde yakιlan ateş hepsinden farklιdιr. Günlerce toplanan odun ve tahtalarla hem yükseklik hem de büyüklüğüyle etkileyici bir ateş yιğιnι oluşturulur. En tepesine boş bir hasιr sepet yerleştirilen ve yerli halkιn "fanos" adιnι verdiği odun yιğιnι "Hristos Anesti" sesinin duyulmasιyla yakιlιr. Çιkan alevler kilisenin boyunu geçerken ayrιcalιklι bir Diriliş gösterisi oluştururken ateşe atιlan "pombes"- (büyük çatapat-patlayιcιlar) çιkardιklarι seslerle ateşe eşlik edip kutlamalarι eşsiz kιlar. Panayιrlar n PANAYIRLAR. Eğlenceyi seviyorsanız, hem de en geleneksel tarzıdakini, yerel ve gerçekten çok iyi olan orkestraların katıldığı bir çok panayır sizleri bakliyor. Panayırların çoğu, isim yortusu olan kiliselerde sabah erken saatlerde başlayan ayinin ardından bol çeşitli yiyeceklerin ve içeçeceklerin sunulmasıyla başlar ve akşam saatlerinde düzenlenen eğlencelerle geç vakte kadar devam eder. Adanın dört bir köşesinde düzenlenen panayırlara katılmak istediğinizde programınızı yapmanızda size yardımcı olamak amacıyla şehir içine olan uzaklıklarıyla tarihlerini aşağıda bulabilirsiniz. 8 Mayιs, Kurunia 60 km) En tipik ve karakteristik özellikli panayιrlardan biridir. Dini Ay. İoannou Theologou (8 törenin ardιndan keçi pilavι servis edilir (eğer perhiz dönemine denk gelirse balιk ). Aya Kiriaki (77 Temmuz, Amades 40 km), Aya Marina (117 Temmuz, Ververato 8 km, Vessa 26 km, Fita 41 km), 29 Temmuz, Spartunda 44 km, Ayos Yeorgos 12km, Armolia 19 km), Aya Markella (2 22 Temmuz, Volissos Profiti İlia (2 26 Temmuz, Kastello -Hora'da-, Kalamoti 25 km, Halandra 52 km, Parparia 54km, Zifias 8 43 km), Aya Paraskevi (2 27 Temmuz Monodentri, Sakιz Adasι Merkez), Sotiros (6 6 Ağustos, Volissos 41 km, Vki 44 km), Ayo Pandeleimonas (2 km, Pispilunda 50 km, Ayos Yorgios, Sikusis 12 km, Mesta 34 km, Pirgi 25 km, Nenita 18 km,Katarraktis 15 km, 8 Ağustos, Kallimasia 12 km), Ayas Fotinis(112 Ağustos Neohori 10 km). Kallimasia 10 km), Ayu Emilianu (8 Panagias 15 Ağustos- Meryem Ana 15 Ağustos yortusu ve panayιrι.( Pirgi 25 km. Pirgi'yle birlikte tüm adada kutlanιr.) 21 Ağustos, Kambohora Eniamera Panagias (Pirgi 25 km, Viki 44, Potamia 77 km, Ayos Gala 66 km), Ayas Vasas (2 27 Ağustos, Vessa 26 km), Ayu İoannu tu Apokefalisti (2 29 Ağustos, Katarraktis 15 km, 10 km), Ayo Faniriou (2 Patrika 24 km, Sidirunda 38 km, Ayos İoannis Meri kambohora 10 km.) Ayo Simeon (11 Eylül, Tripes 58 km), Ayu 2 Eylül, Afrodisia 56 km) Aya Ermoni (4 4 Eylül Aya Mamma (2 8 Eylül, Kabia 50 km, Ermioni 10 km), Panagia Despinis (8 Leptopoda 60 km, Sikiada 15 km, Lithi 31 km, Elata 31 km, Ekso Didima 15 km, Stavru (114 Eylül, Vrulidia 32 km, Halkios 8 Kasιm Mesta 35 km) 7 km), Taksiarhon (8 Bir de ... 54 3 55 4 n Vrontados'un yukarιsιnda, Moni Merisini- n Yerli halkιn "fanarakia" diye adlandιrdιğι iki dalgakιrandan diu'dan (Mersinidiu Manastιrι) önce büyük öğretmen ve halk dili savunucusu Y. Psiharis'in* mezarι bulunmaktadιr. Taş döşeli sağlι sollu ağaçlarla dolu merdiven basamaklarιnι inmeye başladι mι Psiharis'in mezarιnιn üzerinde yazılanları daha derin duyumsuyorinsan. " … deyin ki ötelerini gezdim dünyanιn… ιsιnmaya geldim… güneşimizi almaya, memleketin güzelliğini almaya geldim". (*Yannis Psixaris (Γιάννης Ψυχάρης) 1854-1929. Yunan filolog ve edebiyatçι.) hangisini seçerseniz seçin gezinti için yorulduğunuza değecektir. Şehir çok farklι görünür oradan. Gece cazibeli ve gizemli gündüz ise apaçιk, net. Eğer uzun yürüyüşe dayanabiliyorsanιz, bir fanaraki'den ötekine yürümeyi denemelisiniz. Yaklaşιk bir saatlik mesafeyi yürümenize değecektir. n Halk Park'ιnda gezinti oldukça ilginçtir. Serin, keyifle kahvenizin tadιnι çιkarabileceğiniz büyük bir çocuk oyun parkι da olan ferah bir yerdir. Çevresinde hüküm süren trafik ve şehir kargaşasιndan uzaklaşmak için verilmiş bir mola gibidir orada olmak. Ayrιca Sakιz Adasι'nιn önde gelen önemli kişilerinin heykellerini görebilirsiniz. Psiharis, Suris, Roidis, Veritis, Angule, Sikurtis, Theotokas ve diğerlerinin heykellerini bu parkta bulabilirsiniz. Tam merkezindeyse Tobros'un eseri olan Kanaris'in heykeli bulunmaktadιr. Eserinde kahramanιn " tüm korkularιnι ve endişelerini aşmιş halde, ölüme, ölümsüzlüğe dokunuyor o yüzden de bu kadar kendinden emin artιk gibi görünüyor" G. D. n Kambios sokaklarιnda bir gezinti yapmayι ihmal etmeyin. Bostan ve bahçelerinin ağaçlarιnι sokaklarιn tozlarιndan korumak için inşa edilmiş yüksek duvarlarιyla etkileyici ihtişamlι konaklarιn duvarlarι arasιndan yürüyeceksiniz. Üstelik bir de bahar aylarιnda yapιlιrsa bu gezinti turunçgil ağaçlarιndan gelen mis kokular sizde unutulmaz anlar olarak kalacaktιr…! n Şehrin batι tarafιnda, Kofinia'da Ayu Mathitheu bölgesinde, toprak olan yol sizi Sakιz Adasι'nιn tιp tarihinde, sadece adada değil geniş anlamda büyük rol oynamιş bugün yarι yιkιk olan Lovokomio'suna götürür. İlginç ve etkileyici mimari yapιsιyla Lovokomio cüzzam hastalarιnι barιndιrιyordu. 15. yüzyιlιn sonlarιnda inşa edilen Lovokomio Londra'da yaşayan varlιklι Sakιz Adalιlar’ιn verdiği bağιşlarla bakιmι ve genişletme çalιşmalarιnιn masrafι karşιlanmιştιr. Taş döşeli bir geçitten arda kalan yιkιntιlar sizi iç taraflarιnda bulunan Ayo Lazaros kilisesine götürecektir. Lovokomio'yu kurtarmak ve yenilenmesi için savaşιlιyor. O bölgeye yapιlacak gezinti sizde etkileyici bir deneyim olarak kalacaktιr. 1959 yιlιna kadar açιktι. n Vavili, Kambohori'ye ait. Köyün kenarιnda bulunan küçük bir şapel İpantis -küçük kilisedeki- G. M. Freizer imzalι orjinal ikonalarι görülmeye değerdir. Sakιz Adasι 'nιn yerel kιyafetleri içinde sakιz ağaçlarι arasιnda ellerinde geleneksel tarιm aletleriyle Sakιz’ιn topraklarιyla resmedilmiş melekler vardιr. Mesta Mesta 56 57 Mesta Mesta 58 59 Oteller Oteller 60 61 Oteller Oteller 62 63 Kiralιk oda ve daireler Oteller Kiralιk oda ve daireler 64 65 Kiralιk oda ve daireler Kiralιk oda ve daireler 66 67 Kiralιk oda ve daireler Water Sports Kafe Bar 68 69 Kiralιk oda ve daireler • Turizm Ofisleri Turizm Ofisleri 70 71 Turizm Ofisleri Turizm Ofisleri 72 56 73 57 Turizm Ofisleri Turizm Ofisleri 74 56 75 57 Turizm Ofisleri Yerel Ürünler 76 77 Yerel Ürünler Yerel Ürünler 78 79 Yerel Ürünler Yerel Ürünler 80 81 Yerel Ürünler Yerel Ürünler 82 83 Yerel Ürünler Yerel Ürünler 84 85 Yerel Ürünler Yerel Ürünler 86 87 Yerel Ürünler Yerel Ürünler 88 89 Yemek - Lokantalar Yemek - Lokantalar 90 56 91 57 Yemek - Lokantalar Yemek - Lokantalar 92 93 Yemek - Lokantalar Yemek - Lokantalar 94 95 Yemek - Lokantalar Yemek - Lokantalar 96 97 Yemek - Lokantalar Yemek - Lokantalar 98 99 Yemek - Lokantalar Yemek - Lokantalar 100 101 Kafe - Eğlence Kafe - Eğlence Yemek - Lokantalar Ayios Ğalas 102 103 Çarşι Kafe - Eğlence Çarşι 104 105 Çarşι Çarşι 106 107 Çarşι Çarşι 108 109 Çarşι A B C D E 1 2 3 4 5 11 NOEMVRIOU................B3 AEGEOU AVEC2, C3, D5, E5 AFON RALLI......................B3 AG. ANARGIRON ..............A3 AG. SIMEON .....................B5 AGALASTOU ..............A3, B3 AMANTOU KON/NOU B4, B5 ANDREADI ........................A1 APLOTARIAS ....................B3 ARGENTI EFSTR. .............B3 ARGENTI F. .......................B4 ARHERMOU......................B3 ARSENIOU MITROP. ........B1 CASTLE SQUARE ............B1 DAMALA ............................A1 DAMALA ............................B3 DELAGRAMMATIKA .........A5 DIMOGERONTIAS ............B3 DIMOKRATIAS............A1, B2 DIONOS.............................A4 DRIMAKOU .......................A3 DROMOKAITI ....................B3 F. DE COULANGE ......B2, B3 GLAFKOU..........................B3 GORDATOU ......................B3 HOREMI ............................A4 INOPIONOS ......................A1 KALOPLITOU ....................A3 KANALA ............................C3 KANARI .............................B2 KENNEDY JOHN...............B2 KOKKALI ...........................E5 KONTOGIANNI ...........A4, A5 KONTOLEONTOS .............A2 KORAI AD. ..................B4, C4 KORESIOU........................A2 KOUVELA ...................D5, E5 LADIS ................................B2 LINARI SOT.................A3, A4 LIVANOU ARIETAS ...........C5 LIVANOU M. ...............C5, D5 LOUKA...............................B1 MAGAZIOTISSIS...............B3 MARTIRON........................A1 MIKIADON .........................A3 MILONADI .........................A3 MOUTAFI ...........................A4 MPEKRIDAKI D. ................B1 MPOURNIA AN. ..........A3, A4 NAVARHOU.......................C5 NEOFITOU VAMVA ...........C4 NEORION..........................C1 OMIRIDON ........................E5 OMIROU............................C4 PAGALAKI .........................B1 PAHNOU AL. ...............A3, B3 PARASHOU.......................C3 PASPATI FIL. .....................A4 PAVLOU MITROPOLITOU B5 PERNOT HUMBERT .........B5 PETROKOKKINOU .....A2, A3 PLATEON ..........................B1 PLATONOS MITR/TOUC4, C5 POLIHRONOPOULOUB2, C2 POLIHRONOPOULOU ......E5 POLITEHNIOU ..................A2 PORFIRA...........................D5 PROIOU DOROTHEOUB4, C4 PSIHARI ............................B4 RIGINOU ...........................A3 RODOKANAKI ............C3, C4 ROIDOU ............................C3 SGHOUTA .........................A3 SIGGROU AND. ..........A2, A3 SKANAVI ...........................B3 SKILITSI ............................B4 SOURI.........................C5, D5 STEFANOU ANTONIOU....B5 THEOTOKA G. ..................C1 TSELEPI .....................B3, B4 TSITSEKLI.........................C1 TSIVOU .............................B1 VARVAKI............................B3 VASILIADI AER. ..........B2, B3 VASILIKARI .......................A3 VENIZELOU ......................B2 VENIZELOU ELEFTHERIOU ...................B3, C3, B4, C4 VLAHOGIANNI ..................A3 VLASTOU....................A3, B3 VLATARIAS........................A3 VOUPALOU .......................B3 XILA ...................................A2 ZAHARIOU ........................B1 ZOLOTA.............................B4