Beton Santrali Kurulumunda Dikkat Edilecek Hususlar
Transkript
Beton Santrali Kurulumunda Dikkat Edilecek Hususlar
İş Makinaları Mühendisleri Birliği Derneği 4 6 İŞ MAKİNALARI MÜHENDİSLERİ BİRLİĞİ DERGİSİ İş Makinaları Mühendisleri Birliği yayın organıdır. Üç ayda bir yayınlanır. ISSN 1306-6943 2011 Ağustos Sayı: 35 Sorumlu Yazı İşleri Müdürü Bayramali KÖSA İş Makinalarının Tescili 14 İş Makinalarında Önleyici ve Planlı Bakımın Önemi ve Bakım Planlaması Yapılırken Dikkat Edilecek Hususlar 18 Beton Santrali Kurulumunda Dikkat Edilecek Hususlar İMMB Adına Sahibi Duran KARAÇAY ÖNSÖZ 22 Hidrolik Kırıcıların Seçimi ve Kullanımında Dikkat Edilecek Hususlar Duran KARAÇAY Mustafa SİLPAĞAR Bayramali KÖSA Muhittin BÜKER Murtaza BURGAZ Selami ÇALIŞKAN Halil OLKAN Faik SOYLU İlyas TEKİN Erdinç FIRAT Gülderen ÖÇMEN 42 6Xæ3RPSDODUç 52 Mühendislikte Uzmanlık ve İşi Ehline Bırakmak 56 Hava Bir Kirletici midir? 60 Yakıt Tüketiminin Ne Kadarı Nereye Gider? Yazışma Adresi 66 76 80 Yayın Komisyonu Uzayçağı Caddesi No: 62/7 Ostim / ANKARA 5FMt'BLT www.ismakinaları.org.tr e-posta: bilgi@ismakinalari.org.tr e-posta: ismakinalari@ttmail.com Grup-e-posta: ismakinalari@yahoogroups.com Grup e-posta üyelik adresi: ismakinalari-subscribe@yahoogroups.com Tasarım ve Baskı Bizim Grup Basımevi Mithatpaşa Cad. 62/11 Kızılay / ANKARA Tel: 0.312 418 18 03 - 0.312 418 18 63 - 0.312 418 10 89 Faks: 0.312 418 10 69 e-posta: info@bizimgrup.com.tr www.bizimgrup.com.tr Grafik Tasarım Hasan ERKAN Rezan TANRIVER Yayının Türü: Yerel Basım Tarihi: 17 Ağustos 2011 Bu dergi üyelerine ilgili kurum ve kuruluşlara ücretsiz olarak dağıtılır. Yayınlanan yazılardaki sorumluluk yazarlarına, ilanlardaki sorumluluk ilan veren kurum ve kişilere aittir. Yayınlanan yazılara ücret ödenmez. Yayınlanmayan yazılar geri iade edilmez. CE’de Zorunluluk Var mıdır? Elektrik Serbest Tüketici Bel Fıtığı Egzersizleri 88 2002 Nisan Ayında Çıkan İlk Dergimizin İlk Makalesi 92 Etkinliklerimiz ve Haberler Reklam İndeksi ALİMAR ALPEM ANADOLU ELEKT. ANADOLU FLY. ANİŞMAK nX]d 5K\À¾]¾ ATA TİCARET BOZDAĞ MÜH. CASTROL CEREN MAKİNA ÇESAN DAS OTOMOTİV +\UK 5KZKU ½vS E-BERK ECE Elekt. ve Mak. ERA METALÜRJİ HAKMAK +\UK 5KZKU ½vS 5K\À¾]¾ HİDROLİK-PNÖMA HİDROLİKSAN HİDROMEK ½vSXNOUSVO\ 5K\À¾]¾ İLKERLER İMER LT İMMB EĞT. KASTAŞ KENTSEL MAK. KOZMAKSAN MOS LASTİK NT GROUP OKUR ÖZBEKOĞLU ÖZÇELİKLER ÖZKARDİŞLİ PENA MADEN PETLAS Pİ MAK. PİMMAKSAN PMS RASİM MAKİNA SANKO nX 5KZKU ½vS SANDVİK nX 5KZKU ½vS 5K\À¾]¾ SEMİX TEKFALT TEKNO ASFALT TEKNO VİNÇ TEMSA VOLVO +\UK 5KZKU 71 50 39 27 78 17 51 83 13 85 48-49 29 58 31 55 79 64 11 35 84 91 87 86 59 75 73 47 33 81 41 65 69 95 63 9 36 21 Önsöz Önsöz Duran KARAÇAY İMMB Yönetim Kurulu Başkanı Sevgili okurlar; Ağustos ayında kurulan derneğimiz İMMB nin on üçüncü yılını yaşıyor olmanın haklı gururunu bütün üyelerimizle ve sektör temsilcileriyle paylaşıyoruz. Bu yolculukta aramızdan ayrılan üyelerimizi rahmetle anıyor, aziz hatıraları önünde saygıyla eğiliyoruz. İMMB nin bu güne gelişinde desteklerini esirgemeyen, öncelikle, kurucularımıza, üyelerimize ve sektör temsilcilerine sükranlarımızı sunarız. Geçtiğimiz aylarda ülkemizde yeni bir genel seçim yaşadık. Sonuçlarının değerlendirmeleri yapılırken dünya ekonomisinin daraldığı ve yeni bir ekonomik kriz dalgasının geleceği seslendirilmeye başladı. Afrika kıtasında kıtlık, Ortadoğu ve Kuzey Afrika ülkelerinde devam eden karışıklıklar, Avrupa Avro bölgesindeki tedirginlikler. Ülkemizde yüksek cari açık, ihracat hedeflerinin istenildiği gibi gitmemesi, gıda maddelerindeki fiyat artışları, demir fiyatlarının yükselmesi, borsanın sert düşüş göstermesi ve altın fiyatlarının çıkışı gündemi meşgul eden konular. 2008 krizinden çıkılıp toparlandığı düşünülen dünya ekonomisinin kırılgan bir yapıda olduğu ekonomi uzmanlarınca dile getirilmekteydi, yani; dünya ekonomisinde 2011 yılının başında dile getirilen bahar havasının ilk altı ayda yaşananların da etkisiyle yılın ikinci yarısında olmayacağını anlamak ve buna göre hızla yeni pozisyonları almış olmak gerekmektedir. Ülkemizde her kademede, üretimde, bankacılık ve finans sektöründe yetkililerin en uygun çalışmaları yapması ile olumsuz etkilenmenin minimum seviyede olması temennimizdir. İMMB Nedir? İMMB; İş makinaları konusunda uzmanlaşmış makina mühendisleri tarafıdan 1998 yılı Ağustos ayında kuruldu. Farklı sektörlerden (inşaat firmaları, maden firmaları, iş makinası üreticileri, iş makinası temsilcileri ve servisler) gelen profesyonellerin ortak amaçla toplandığı bir dernektir. İMMB’nin Amacı Nedir? İMMB’nin amacı; çoğunluğu ithal ürünler olan iş makinalarının tanınmasını, ulusal servetimiz olan bu üretim makinalarının iyi işletilmesini ve ekonomik ömürlerinin verimli bir şekilde sürdürülmesini sağlamaktır. Amacımız; verimliliği sağlayacak bilgi kaynaklarına en kısa sürede ulaşmak, bu kaynaklara ihtiyaç duyacak nitelikli insan potansiyelinin güç birliğini oluşturmaktır. Bu bilgilerin teknik alt kadrolara ulaştırılmasıyla da en yaygın şekilde paylaşımını sağlamaktır. İMMB; Üyelerine her yıl düzenli seminerler vermek suretiyle, üyelerinin bilgi düzeyinin yükseltilmesini sağlamaktadır. Bu seminerler aynı zamanda sektördeki insanların bir araya gelerek tanışmalarını sağlamaktadır ki bu da gelişimi ivmelendirmektedir. İMMB’nin internet ortamındaki grup mailinde üyeler ihtiyaçlarını gruba duyurmak suretiyle yardımlaşmayı sürdürmektedir. Derneğin her üç ayda yayınladığı İMMB dergisi ilgili kurumlar, şirketler ve bireylere ücretsiz olarak gönderilmektedir. Yılın ilk çeyreğinde ülkemizin ekonomik büyüme oranı üç aylık dönem içinde dünyanın en hızlı büyüyen ekonomisi olmuştur. Bu büyümede üretim kalemlerinin ne kadar olduğuna da bakıldığında üretimde büyüme sıralamasının gerilediği görülmektedir. Büyüme oranın yüksek olmasındaki en büyük faktör ilk üç ayda borçlanma ve harcama eğiliminin yüksek olmasından kaynaklı olduğudur. Bu konular iş makinaları sektörü ve inşaat sektörünün de doğrudan etkilendiği konular. Makine satış rakamları altı aylık dönemde beklenen seviyelerde oldu, ancak; önümüzdeki dönemde yukarıda bahsedilen konulardan sektörün etkilenmesi kaçınılmaz olacaktır. Önümüzdeki dönemde kredi maliyetlerinin artması konut sektörünü yavaşlatabilir, ancak; yapılacak yatırımlarlarla ilgili kararların hızlı alınması ve finansmanın sağlanması yurt içinde inşaat sektörünün canlı kalmasını sağlayacaktır. Dolayısı ile iş makinaları sektöründe etkilenme azalabilir. Krizlerden en az etkilenmenin yollarından biri de mevcut kaynakların en verimli kullanılmasını sağlamak olacaktır. Çalışanların verimliliğini artıracak ve savurganlığı önleyici eğitim çalışmaları gelecek için katma değer olacaktır. Eylül ayında eğitim kurumları ders başı yapacaktır. Gençlerimizin geleceğe yönelik ve sektörel ihtiyaçlara uygun olarak yetiştirilmesi, başta devletimiz olmak üzere hepimize düşen görevdir. Saygılarımızla ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý İş Makinalarının Tescili İş Makinalarının Tarihçesi ve Sektöre Genel Bakış Ülkelerin gelişmişlik düzeyleriyle birlikte makineleşme düzeyleri artmakta, makineleşme ise beraberinde sanayileşmeyi ve gelişmişlik düzeyinde artışı getirmektedir. İş makinelerinin teknolojik gelişimi 16. yüzyıldan sonra gelişme göstermiştir. Bu yüzyıla kadar alt yapı faaliyetleri uzun bir süre ilkel aletler ile yapıla gelmiştir. 1834 yılında mekanik şekilde çalışan kazı makinesinin icat edilmesi, bu makinelerin gelişimini yönlendirmiştir. İş makineleri, çağdaş, planlı, sağlıklı kentlerin oluşturulmasında; ayrıca, imar, inşaat ve sanayi işlerinde yoğun olarak kullanılmaktadır. Özellikle II. Dünya Savaşı sonrasında yok olan alt yapıyı yeniden oluşturmak için iş makinelerinin önemi artmış, iş makineleri üretimi hızlı bir gelişme göstermiştir. Alt yapı yatırımlarının kısa bir sürede tamamlanmak istenmesi sektördeki yatırımların artmasına neden olmuştur. 6 ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý Günümüzde endüstrileşmiş ülkelerin alt yapı yatırımlarını büyük ölçüde tamamlamış durumdadır. İş makinelerinin bu faaliyetlerde en önemli girdi olması, özellikle batı ülkelerindeki inşaat sektöründeki daralma iş makineleri sektörünü olumsuz yönde etkilemiştir. Bu gelişmeler sonucunda, bazı firmalar ya birleşme yoluna gitmişler ya da üretimlerini durdurmak zorunda kalmışlardır. Bugün dünya iş makineleri pazarına Amerikan ve Japon firmalarının hakim olduğu görülmektedir. Bunun en büyük nedeni iş makineleri sektöründe üretim adetlerinin oldukça düşük olması; buna karşılık araştırma geliştirme harcamalarının çok yüksek olmasıdır. Sanayileşmiş ülkelerde, alt yapı yatırımlarının tamamlanmış olması, bu ülkelerde iş makinelerinin daha çok bakım, onarım, vb. faaliyetlerde kullanılmasına neden olmaktadır. Fakat gelişmekte olan ülkelerde, alt yapı yatırımlarının canlanması sebebiyle, iş makinesi talebinde de bir canlanma olmuş, bu ülkeler üretici firmalar açısından önemli bir pazar haline gelmiştir. Üretici firmalar hem ülkelerinde atıl durumda bulunan ikinci el makinelerini hem de yeni üretilen iş makinelerini Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelere ihraç etmektedir. Avrupa’da ve gelişmiş ülkelerde iş makineleri yaş ortalaması daha düşükken, ülkemizde ve gelişmekte olan ülkelerde bu rakam daha yüksektir. Türkiye de iş makineleri sektörünün gelişimi çok yenidir. 1976 yılı öncesi sektörde parça üretimi yapan firmalar daha sonra makine üretmeye başlamışlardır. Özellikle gelişmiş ülkelerin dış pazara açılma ihtiyacı ve 1980 sonrası Türkiye’deki liberalizasyon, iş makinelerinde ithalat patlamasına yol açmış yerli sanayi yüksek girdi maliyetleri yüzünden uzun süre beklenen gelişmeyi gösterememiştir. Ancak son yıllarda ülkemizdeki iş makinesi üretim süreci umut vericidir. İthal edilen iş makineleri yedek parça ve servis sorununu da beraberinde getirmiştir. Yabancı firmaların Türkiye pazarında fiyat kırarak rekabet etmesi ve kırmış oldukları fiyat farkını yedek parça fiyatları üstüne koyarak kapatma yoluna gitmesi, iş makinesi sahiplerini kalitesiz ve ucuz yedek parça kullanmaya itmiştir. Bu durum ise oldukça yüksek değerleri bulan iş makinelerinin uzun süre atıl kalmasına neden olmaktadır. Son yılarda, gerek yedek parça hizmetlerinde gerekse servis hizmetlerinde kalite giderek yükselmektedir. İş Makinesi Tescilinin Mevzuattaki Yeri 18.10.1983 tarihinde yürürlüğe giren 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunuyla birlikte iş makinelerine tescil zorunluluğu getirilmiştir. Bundan önceki 6085 sayılı kanunda böyle bir zorunluluk bulunmamaktaydı. 2918 sayılı kanunun 19. maddesi; “Araç sahipleri araçlarını yönetmelikte belirtilen esaslara göre yetkili kuruluşa tescil ettirmek ve tescil belgesi almak zorundadırlar.” hükmünü içermektedir. Ancak kanun hangi araçların tescile tabii olmayacağı konusunda istisnai hükümler getirmiştir. Buna göre; a. Tescil edildiği ülkenin tescil belgesi ve tescil plakası bulunan ve geçici olarak Türkiye’ye girmesine izin verilmiş olan araçlar, b. Tescil edildiği ülkenin tescil belgesi ve tescil plakası bulunan ikili ve çok taraflı anlaşmalara göre, Türkiye’de tescil zorunluluğundan muaf tutulmuş araçlar, c. Araç imal, ithal, ihraç edenlerin ve satıcılığını yapanların, ithal, ihraç, depolama, teşhir ve satış amacıyla geçici olarak bu işlere mahsus yerlerde maliki olarak bulundurdukları motorlu araçlar, d. Tescil zorunluluğu bulunan motorlu taşıtlarla çekilenler ile 22 nci maddenin (c) bendine göre tescili gerekli görülenler hariç, bütün motorsuz taşıtlar, bu hükmün dışındadır. Tescili zorunlu araçların tescilinin hangi kuruluşlar tarafından yapılacağı konusuna gelince; a. Askeri maksatlarla kullanılan Türk Silahlı Kuvvetleri’ne ait bütün araçlar ile çeşitli anlaşmalara göre askeri amaçla yurdumuzda bulunan kuruluşlara ait araçların tescilleri Türk Silahlı Kuvvetleri’nce, b. Raylı sistemle çalışan araçların tescilleri, kullanıldığı yerlere göre ait olduğu kuruluşlarınca, c. İş makinesi türünden araçların tescilleri; 1. Kamu kuruluşlarına ait olanlar ilgili kuruluşlarca, 2. Özel veya tüzel kişilere ait olanlardan; tarım kesiminde kullanılanlar ziraat odalarınca, tarım kesiminde kullanılanların dışında kalan ve sanayi, bayındırlık ve diğer kesimlerde kullanılanların tescilleri, üyesi oldukları ticaret, sanayi, veya ticaret ve sanayi odalarınca, d. Tarım kesiminde kullanılanlar hariç İl Trafik Komisyonlarından karar alınmak şartı ile motorsuz taşıtlardan gerekli görülenlerin tescilleri belediyelerce, e. Yukarıdaki bentlerde sayılanlar dışında kalan bütün motorlu araçların tescilleri trafik tescil kuruluşlarınca, yapılır, belge ve plakalar verilir. 18.10.1983 yılında yürürlüğe konan 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununun Tanımlar başlıklı 3 maddesinde İş Makineleri;“Paletli veya madeni tekerlekli traktör, biçerdöver ve yol inşa makineleri ile benzeri tarım, sanayi, bayındırlık, milli savunma ile çeşitli kuruluşların iş ve hizmetlerinde kullanılan ve karayolunda insan, hayvan ve yük taşımasında kullanılmayan araçlar” olarak tanımlanmıştır. 7 ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý Tescil İş makinesinin tescil edilmesi için istenen belgeler İş makinalarının tescilleri, araç sahipleri veya kanuni vekillerinin veya tüzel kişiliklerce yetkilendirilen kişilerin ibrazı zorunlu belgelerle birlikte odaya müracaat etmeleri suretiyle yapılır. İş makinesinin tescil edilmesi için; Odaya hitaben yazılmış ve iş makinesinin tescilini talep eden dilekçe, iş makinesi sahiplik belgesi, (Sıfır araçlar için fatura (İş makinesi ithal edilmiş ise faturaya ek olarak gümrük giriş beyannamesi ve gümrük vergisinin ödendiğine dair makbuz), ikinci el araçlar için noter satış senedi, Veraset ilamı) sahiplik belgelerinin aslı veya noter tasdikli sureti kabul edilebilir. Bu belgeler haricinde hiçbir belge sahiplik belgesi olarak kabul edilemez. Ancak görüldüğü gibi bu tanım birçok sorunu da beraberinde getirmiştir. Bunun sonucunda Karayolları Trafik Kanununda 11.10.1996 tarih ve 4199 sayılı Kanunla yapılan değişiklikle iş makinesinin tanımı yeniden düzenlenmiştir. Son haliyle Türkiye Odalar ve Borsalar Birliğine bağlı Odalar tarafından tescile konu olan iş makinesi tanımı Kanunda şu şekildedir. “Yol inşaat makineleri ile benzeri tarım, sanayi, bayındırlık, milli savunma ile çeşitli kuruluşların iş ve hizmetlerinde kullanılan; iş amacına göre üzerine çeşitli ekipmanlar monte edilmiş; karayolunda insan, hayvan, yük taşımasında kullanılamayan motorlu araçlardır.” Değişiklikle paletli veya madeni tekerlekli traktör ve biçer-döver madde içerisinden çıkarılmıştır. Çünkü bu şekilde tüm iş makinelerini isim olarak kanun maddesinde saymak mümkün değildir. Ayrıca kanunun ilk tanımında motorsuz araçlar iş makinesi olarak mütalaa edilmekte iken değişiklik sonrası sadece kanun maddesinde belirtilen özelliklere sahip olan motorlu araçlar iş makinesi olarak kabul edilmiştir. Bu değişikliğin doğal sonucu olarak tarım, sanayi, bayındırlık, milli savunma ve çeşitli kuruluşların iş ve hizmetlerinde motorlu araçların eklentileri olarak kullanılan makineler iş makinesi tanımından çıkarılmıştır. Yapılan değişiklikle Kanun maddesine “….. iş amacına göre üzerine çeşitli ekipmanlar monte edilmiş…” ibaresi eklenerek, söz konusu motorlu aracın iş makinesi olarak kabul edilebilmesi için kanun maddesinde belirtilen işlevlerini yerine getirebilecek ekipmanlara da sahip olması gerektiğine vurgu yapılmıştır. 8 Ancak, 1983 yılında 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu çıkmadan önce iş makinelerine tescil zorunluluğu olmadığından ve piyasada bir tescil kültürü oluşmadığından, hala fatura üzerinden ikinci el araçların satış ve devrinin gerçekleştirildiğini görüyoruz. Kanunda noter harici yapılan her türlü satış ve devrin geçersiz olduğu hüküm altına alındığından bu tür işlem yapıp iş makinesi satın alan kişiler mağdur olmaktadır. Bu tür durumlarda araç sahiplerinin yapması gereken, Mahkemeye başvurarak aracın kendisine ait olduğunu ispatlaması ve mahkemeden bu konuda karar çıkarttırmasıdır. Böyle bir karar alınması durumunda Odalarımızca mahkeme kararı, sahiplik belgesi olarak kabul edilerek tescil yapılabilecektir. Ancak birçok mahkeme bu tür başvuruları reddetmektedir. Bu nedenle iş makinesi satın alacak kişilerin iş makinelerinin tescil kaydının olup olmadığına mutlak surette bakmaları ve noter üzerinden araçları satın almaları, ileride doğabilecek hukuki mağduriyetleri önleyecektir. Tadilat İş makinesi üzerinde tadilat yapılmış ise bu tadilatı yapan firmanın faturası ile firmaca hazırlanmış ve onaylanmış tadilat projesi getirilmesi gerekmektedir. Makineye ait teknik belge, teknik belge yoksa Odalarımızca matbu olarak verilen Form eksiksiz olarak doldurularak firma veya kişi tarafından kaşelenip imzalanır, varsa; resim, broşür, şekil, çizim gibi iş makinesine ait fikir verici ek dokümanlar Oda tarafından alınarak iş makinesinin dosyasında muhafaza edilir. Kamyon, traktör gibi iş makinesi olmayan araçların üzerine çeşitli ekipmanlar monte edilerek iş makinesine dönüştürülmesi halinde, bu araçların odalarca tescil edilmesi ancak Türk Standartları Enstitüsü tarafından iş makinesi tescili yapılabilir yazısı verilmesi ile mümkündür. TSE özellikle kamyonların üzerine vinç, sondaj makinası gibi ekipmanlar monte edilmesi durumunda bunları özel amaçlı taşıt kategorisine sokmakta, bunun sonucunda da bu araçlar trafik tescil kuruluşuna tescil ettirilmektedir. ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý Yeni kayıt İlk defa tescili yapılacak gerçek veya tüzel kişilere ait olan iş makinalarının tescil işlemi, üyesi oldukları ticaret, sanayi veya ticaret ve sanayi odalarınca yapılır. İş makinesi sahibi olan ancak hiçbir odaya kayıtlı olmayan gerçek kişilere ait iş makinelerinin tescilleri ise ikametgâhlarının bulunduğu yerdeki ticaret odaları, sanayi odaları veya ticaret ve sanayi odaları tarafından yapılır. İş makinelerinin ilk tescilleri, iş makinası sahipleri veya kanuni vekillerince veya tüzel kişiliklerce yetkilendirilen kişilerce ibrazı mecburi belgeleri göstererek yapılır. Müracaat sırasında sahiplik belgesi aslı veya noter tasdikli suretinin ibraz edilmesi zorunludur. İş makinesine ve tesciline dair bilgiler odaca elektronik ortamda tutulur. Belgelerin saklanacağı dosya oluşturularak, tescil plaka numarasına göre arşivlenir. İş makinelerinin el değiştirmesi (satış ve devirler) Satış ve devirlerin noterlerce yapılması zorunludur. Bunun dışında yapılan her türlü satış ve devirler geçersizdir. Noterlerce yapılan satış ve devirlerde; satış ve devirlerde tescil belgesinin ilgili bölümüne, satış ve devir tarihi yazılarak tasdik edilir. Tescil edilmiş araçların satış ve devir işlemleri noterler tarafından siciline işlenmek üzere, işlemin tamamlanmasını müteakip en geç on beş iş günü içinde ilgili odaya bildirilir. Tescilli iş makinelerini noter senedi ile satın veya devir alanlar, odaya müracaat ederek, bu araçlarını bir ay içinde tescil ettirmek ve adlarına tescil belgesi almak zorundadırlar. Bilgisayar programının ilgili bölümünden tescil işlemi yapılarak, yeni sahibi adına tescili yapılır. Önceki tescil kuruluşunca verilmiş olan tescil belgesi; iptal edildiğine dair kaşe vurularak muhafaza edilir. Müracaat sırasında noterlerce verilmiş satış veya devir senedi sahiplik belgesi olarak ibraz edilir. Varsa araca ait sefer görev emri pusulası yeni sahibine tebliğ edilir. İş makinesi satın alacaklar, iş makinesinin satışına dair hukuki bir ilişiğinin mevcut olup olmadığını bir dilekçe ile odadan öğrenebilirler. Tescil belgesi ve geçerliliği Tescil belgesi sürekli kullanılabilen bir belgedir. Bu belge; aracın başkasına satışı veya devri, hurdaya çıkarılması, üzerinde teknik değişiklik yapılması ve kullanım amacının değişmesi halinde aşağıdaki hükümler saklı kalmak üzere geçersiz sayılır. Başkasına satış ve devir halinde tescil belgeleri Trafik Kanununun 20 nci maddesinin 10 (c) bendi gereğince bir ay süre ile geçerliliğini korur. Üzerinde renk ve teknik değişiklik yapılan veya kullanım amacı değiştirilen araçlara ait tescil belgeleri, sahiplerinin gerekli uygunluğu sağlamaları bakımından Trafik Kanununun 32 nci maddesi birinci fıkrası gereğince otuz gün süre ile geçerliliğini korur. Hurdaya çıkarılan araçların “hurdaya çıkarılmıştır” damgası vurularak sahiplerine verilen tescil belgeleri araçların hurda olarak satışlarında sahiplik belgesi olarak kullanılır. İş Makinelerinin Karayolunda Sürülmesi İş makinesi türünden araçların Karayolunda sürülmesi özel izne tabidir. Bir iş makinesinin karayollarında sürülmesi, Karayolları Genel Müdürlüğünden özel izin alınması ve zorunlu mali mesuliyet sigorta akdinin yapılmış olması ile mümkündür. Tescil belgesine ekli trafiğe çıkış izin belgesinin odaca tasdik edilerek makine sahibine verilmesi gerekmektedir. Çalınan iş makineleri hakkında yapılacak işlemler Çalındığı tarihten itibaren bir ay geçmiş olması şartıyla iş makinası sahibinin talebi üzerine herhangi bir oda tarafından; Savcılık veya mahalli zabıtadan aldığı, çalınma olayına ait belgeyi eklediği dilekçesi alınır. Bilgisayar kayıtlarına "çalınmıştır" kaydı düşülür. Araç sahibinin talebi halinde tescil belgesi üzerine işlem tarihi yazılarak "çalınmıştır" şerhi düşülür ve tescil belgesi araç sahibine iade edilir. Araçla birlikte araca ait belgeler de çalınmışsa, isteği halinde araç sahibine aracın kayıtlarına çalınmıştır şerhi konulduğuna dair bir yazı verilir. Çalınan araçların bulunması halinde, araç sahibinin dilekçesi alınır, aracın bilgisayardaki tescil kaydı üzerinde gerekli düzeltme yapılır. ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý Çalınan, kaybedilen, kullanılamaz hale gelen, bilgileri değişen belge ve plakalar Araçlara ait sahiplik belgelerinin kaybedilmesi halinde, belgeyi veren kuruluşun bir yazı ile bildirdiği onaylı örnekleri kabul edilir. Gerek görülmesi halinde tescil işlemi durdurulmamak şartıyla, inceleme ve araştırma yapılabilir. Zayi, yıpranma, eskime veya çeşitli nedenlerle yenilenmesi gereken iş makinesi tescil belgeleri ile tescil plakalarının yenilerinin verilmesi işlemleri, iş makinesi sahibi veya vekilinin odaya dilekçeyle başvurusu üzerine yerine getirilir. Her türlü tescil değişikliği veya tescile ait belgelerin mecburi hallerde yenilenmesi işlemlerinde öncelikle bilgisayar kayıtları esas alınır. Ancak, belgeler ile bilgisayar kayıtları arasında farklılık görülmesi halinde, gerekli inceleme ve araştırma yapılarak sonucuna göre hareket edilir. Tescil plaka sıra numarası verilmesi ve bu numarayı taşıyan tescil plakalarının kullanılması Odalarca verilen iş makinesi tescil belgesinde, aracın tescil plaka numarası gösterilir. İlk defa tescil edilen araçlara tescil plakaları; il kodu, ilçe kodu, tescil yılı ve tescil numarası ayrı ayrı belirtilmek suretiyle bilgisayar programı tarafından otomatik olarak verilir. Tescili yapılan her iş makinasına bir tescil plakası sıra numarası tahsisi mecburidir. Bu numaralar iş makinası ayrımı yapılmaksızın sıra esasına göre verilir. İş makinesinin sahibi gerçek ve tüzel kişi, Karayolları Trafik Yönetmeliğinde gösterilen ölçü ve esaslara uygun olarak plaka taktırır. Makinede plaka takılacak yer yoksa, plaka numarası aynı ölçülerde makinenin uygun kısımlarına beyaz zemin üzerine siyah renkte boya ile yazılarak resmedilir. Tescili müteakip araca tahsis edilen tescil plaka numarası, tescil sildirilse dahi hiçbir araca verilemez. İş makinalarının hurdaya çıkarılması İş makinaları, sahiplerinin veya kanuni vekillerinin veya tüzel kişiliklerce yetkilendirilen kişilerin dilekçesi üzerine, kayıtlarında haciz, rehin, tedbir gibi şerhler bulunmaması halinde muayeneye tabi tutulmadan hurdaya çıkarılır. Tescil belgesine "hurdaya çıkarılmıştır" şerhi konularak tescil belgesi sahiplerine geri verilir, varsa tescil plakaları geri alınarak iptal edilir. Hurdaya çıkartılmıştır damgası vurularak sahiplerine verilen tescil belgeleri, araçların hurda olarak satışlarında sahiplik belgesi olarak kullanılır. Hurdaya ayrılmış olan iş makinaları, onarımla yenilenseler bile tescil edilemezler. Ancak, kullanılabilir durumdaki motoru ve diğer parçaları, başka araçlarda kullanılabilir. Bu iş makinalarının tescile esas müracaat formuna ve bilgisayar kayıtlarına hurdaya çıkarıldıklarına dair gerekli kayıt düşülür ve tescil dosyaları iki yıl sonra imha edilir. 12 İş makinelerine sefer görev emri verilmesi TOBB tarafından iş makinalarına ait bilgiler bilgisayar kayıtları esas alınarak, manyetik veya elektronik ortamda Milli Savunma Bakanlığı Seferberlik Dairesi Başkanlığına gönderilir. Tescili yapılarak bilgileri Milli Savunma Bakanlığı Seferberlik Dairesi Başkanlığına gönderilen iş makinalarından, Türk Silahlı Kuvvetlerinin ihtiyacına elverişli olanlara sefer görev emri verilir. Sefer görev emirli iş makinelerinin satılması veya her ne sebeple olursa olsun, sahip değiştirmesi halinde; oda tarafından, sefer görev emri, iş makinesinin yeni sahibine imza karşılığı tebliğ edilir. Sefer görev emri kaldırılacak iş makinelerinin sahiplerine, makinenin sefer görev emrinin kaldırıldığı, oda tarafından otuz gün içinde tebliğ edilir ve sefer görev emrinin kaldırıldığı makinenin tescil belgesine yazılır. Gökhan Özdemir TOBB Odalar Müdürü ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý İş Makinalarında Önleyici ve Planlı Bakımın Önemi ve Bakım Planlaması Yapılırken Dikkat Edilecek Hususlar Günümüz İş makinaları üreticileri ürettikleri makinalardan birim zamanda en yüksek üretimi en düşük maliyetle alma çabasını sürdürmeye devam ederlerken, üretilen ürünlerdeki ileri teknoloji makina kullanıcılarını kullanım dönemlerinde daha bilinçli olmaya itmektedir. 14 İş makinalarına ait komponentler (Dizel motor, hidrolik pompa, hidrolik motor, aktarma organları… gibi) eskiye nazaran daha güçlü ve çevre dostu olmalarına karşın bir o kadar da hassas ve kirliliğe aşırı duyarlı bir yapıda imal edilmektedirler. Bu nedenle bu tür komponentleri kullanan iş makinalarına yapılacak “bakımlar” planlama ve yapılış şeklileri (kalite) açısından büyük önem taşımaktadır. Burada bakım ifadesi İş Makinalarında önleyici ve planlı bakımı ifade etmektedir. İş makinası üreticileri, ürünlerinde periyodik olarak (Günlük, 250, 500, 1.000 ve 2.000 saat…gibi) bakım yapılmasını istemekle beraber bakımı yapanların nitelikli ,ürünü bilen ve bakım sırasında tespit edilen verilere göre kestirim yapabilen ekipler olmasını da beklemektedirler. Çünkü geleneksel bakım ve tamir yöntemlerine alışmış işletmelerde bakım ve temizliğe yeteri kadar özen gösterilmediği durumlarda bakım ve onarım maliyetlerinde beklenenden daha büyük giderler ortaya çıkmaktadır. Örneğin hidrolik kumanda sistemlerinde çalışan parçalar hassas toleranslarda imal edildiklerinden (toleranslar 5-20 mikron) bu sistemler kirliliğe izin vermemekte ve aksi durumlarda büyük pompa ve motor arızaları ortaya çıkmaktadır. Benzer durum Dizel motorlarda da (özellikle Common Rail tip) ortaya çıkmakta ve erken enjektör arızaları görülmektedir. ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý Şu ana kadar bakımın öneminden bahsettik. Makinalara bakımın yapılması önemli ancak yapılacak bakımın planlanması da bir o kadar önemlidir. Bakım yapılacak makina sayısı ve yapılan işin niteliği de bu planlamada önemli rol oynar. Çünkü makina sayısına göre ekip planlanması yapılacak ya da projenin Baraj,otoyol,maden işletmesi,toplu konut,içme suyu projesi… gibi olduğu durumlara göre ekipler konumlandırılacaktır. Bakımın, makina sahiplerine ait ekiplerce ya da ürünün yetkili servisleri kanalı ile yapıldığı durumlar için farklı yaklaşımlar ortaya çıkmaktadır. 1. Bakım faaliyetlerini firmanın kendi ekiplerinin yapması: Bakımı yapan ekiplerin sevk ve idaresi tamamen profesyonel yöneticiler idaresinde yapıldığı durumlarda bilgisayar destekli bakım programları kullanılmakta ve bu faaliyetlerin sürdürülmesi için gerekli sarf malzeme ve yedek parça firma tarafından stoklanmaktadır.Bu durumda bakımı yapan ekiplerin eğitimli olmaları büyük önem arz etmektedir. Yapılan işi basite indirgemeden, kişilerin mesleki eğitimlerine önem vererek, günümüz teknolojilerini öğretip eski, istenmeyen alışkanlıklarından uzaklaşmış personelleri kullanmak firmaya bakım giderlerini azaltmak açısından önemli bir fayda sağlar. Burada önemli husus; Bakım planının firmadaki tüm birimlerce sahiplenilmesi ve bu faaliyete destek veren diğer unsurların (Malzeme,yakıt,yağ ve yedek parça tedariki yapan departmanlar) da aynı heyecanı hissetmesidir. Zamanında temin edilememiş yedek parça ya da uygun evsafta olmayan yağ ve yakıt , makinalarda bakım faaliyetinin kalitesini düşürmekte ve zamanla kaçınılmaz arızalara neden olabilmektedir. 2. Bakım faaliyetlerinin distribütörler ya da onlara bağlı yetkili servisler kanalı ile yapılması: 2000 yılların başlarından itibaren Üretici firmalar kendi ürünlerinin en ideal şartlarda bakım ve onarımının yapılması için paket bakım programları oluşturmuşlar ve bunu bilgisayar programları ile destekleyen düzenlemeler hazırlayarak distribütörleri ile paylaşmışlardır. İş Makinaları üreticilerinin pazardaki büyük oyuncuları bu programların tüm ülkelerde tanıtımlarını yaparak son kullanıcıların bu bakım programlarını kullanmalarını sağlamışlardır. Bu paket bakım programların hem üretici ve makina sahipleri açısından büyük avantajları vardır. Üretici firmalar, özellikle garanti süresi boyunca düzenli yapılmasını sağladıkları bu paket bakım programları sayesinde ürünlerini düzenli olarak izlemekte ve oluşabilecek büyük arızaların önüne daha erken geçerek garanti süresindeki büyük maddi kayıpları da engellemektedirler. Makina sahipleri de distribütör firmaların nezaretinde yapılan periyodik bakımların kalitesinin yüksekliği nedeniyle daha az sorun yaşamakta ve bakım sorumluluklarını üzerlerinden attıkları için daha rahat olmaktadırlar. Bakım Yapılırken Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar İş Makinalarına yapılacak bakımların ister kullanıcı firma ister distribütör-yetkili servis- kanalı ile yapılması durumunda dikkat edilmesi gereken temel hususları aşağıdaki gibi sıralayabiliriz: 1. Bakım planlanması: Bakımın hangi periyotlarda,ne zaman yapılacağı, üretici firma tarafından belirtilen çalışma saatleri takip edilerek bulunur. Bu saatlerden önce ya da sonra yapılacak bakımın bir sonraki zamanı olumsuz yönde etkileyeceği bilinmelidir. (+ - %5 tolerans kabul edilebilir) Bakımı yapan ekiplerin sevk ve idaresi tamamen profesyonel yöneticiler idaresinde yapıldığı durumlarda bilgisayar destekli bakım programları kullanılmakta ve bu faaliyetlerin sürdürülmesi için gerekli sarf malzeme ve yedek parça firma tarafından stoklanmaktadır. 15 ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý 2. Hijyen: Bakımı yapan kişinin ve bakımın yapıldığı ortamın temiz olması ideal bir bakım için ilk şartır. İster arazide ister atölye ortamında yapılsın, komponentlerde yağ ve filtre değişimi sırasında sistemlerin dış ortama tamamen açık duruma gelmesi 30-40 mikron mertebesindeki toz parçaçıklarının sistem içine kaçabilme tehlikesi yaratır.Bu durum özellikle hidrolik sistem için büyük tehlike yaratır.Ayrıca bakım sırasında kullanılan geleneksel üstüpü,talaş benzeri temizleyicilerin bakım ortamına kesinlikle alınmaması bunların yerine temizleyici bez ya da kağıt pedlerin kullanılması gerekmektedir. 3. Kullanılacak malzeme: Bakım sırasında kullanılacak yağın üretici firma tavsiyesini içeren kalite ve evsafta olması diğer malzemelerde ise orijinal olması bakım kalitesini artırır. Kaliteden verilecek ödün, bakım ve onarım masrafını artırıcı bir etken olarak işletme giderleri hesaplanırken karşımıza çıkar. 4. Personel: Bakımı yapacak personelin makinaya ait temel özellikleri bilmesi bu konuda eğitim almış olması bakım kalitesini artırıcı önemli başka etkendir. Yeni teknolojiye dayalı ma- 16 kinaların bakımlarının uzman olmayan bakım elemanları ile yapılması bakımın kalitesini düşürmekte ve beklenmeyen arızaların sık sık oluşmasına neden olmaktadır. 5. Araç ve Techizat: Bakımın, büyük alanlara yayılmış makina grubuna yapılmasını gerektiren durumlarda lojistik açısından büyük kolaylıklar sağlayan bakım araçları kullanılmalıdır. Bu araçlar bakımın gerektirdiği takım ve techizata göre dizayn edildiklerinden bakım ekiplerine büyük kolaylıklar temin ederler. Bu da iş gücü ve zaman tasarrufu sağladığı için bakım maliyetinin düşük çıkmasını sağlar. Keza yetkili servisler için özel olarak hazırlanmış bakım araçları da büyük bakım kolaylığı sağlarlar. İş makinalarındaki bakım ve onarım masraflarının parasal tutarının ortalama bir iş makinası ömründeki toplam masrafların %30’una yaklaştığı yapılan hesaplamalarla tespit edilmiştir. Böyle bir hesabın içinde bakımın bir de planlı olmadan yapılması, beklenmeyen arızaları ve kullanıcımüşteri memnuniyetsizliğini büyük ölçüde artırır. Planlanmış bakım programlarını kullanmak ya da kullanan firmalarla çalışmak işinize değer katar. Uğur Güllü SANKO Makina Paz. Tic. A.Ş. Servis Geliştirme ve Eğitim Müdürü ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý Beton Santrali Kurulumunda Dikkat Edilecek Hususlar Betonla ilgili hafızamdaki ilk kare, küçücük bir çocukken müteahhitlik yapan dedem rahmetlinin elimden tutup gezdirdiği şantiyesinde, yerde kurulu tahta çerçeveli bir kum eleği, yanında çimento, su ve elenmiş kumun kürek yardımıyla karıştırıldığı küçük bir havuz ve bu betonu inşaatın üst katlarında taşımak için kurulmuş, basit bir vinç düzeneği… Sanırım yaptığım işi bu kadar seviyor olmanın tohumları da o günlerde atıldı… O günlerden günümüze Türk müteahhitlik sektörü hızlı bir ivmeyle gelişmektedir. İNTES (Türkiye İnşaat Sanayicileri İşveren Sendikası) verilerine göre Türk müteahhitleri, yurt içinde olduğu gibi, yurt dışında da hâlihazırda özellikle Bağımsız Devletler Topluluğunda, daha sonra Orta Doğu ve Afrika’da büyük projelere başarıyla imza atmaktadır. 1972‐2010 yılları arasında müteahhitlik firmalarımızca yurt dışında üstlenilen projelerin ülkelere göre dağılımında, Rusya Federasyonu % 18’lik oranı ile lider konumdadır. Rusya’yı Libya (% 14,1), Türkmenistan (% 11), Kazakistan (% 7,0), Irak (%5,7), S. Arabistan (%4,6), Katar (%3,9), Birleşik Arap Emirlikleri (% 3,9), Romanya (%3,3), Cezayir (%2,8) izlemiştir. 18 18 Bu süreçte yurt içinde ve özellikle yurt dışında Türk Müteahhitlik sektörünün üstlendiği iş miktarının artması, inşaat makineleri sektörünün gelişimini de hızlandırmış, bu sektörün önemli bir kalemi olan beton üretimi kalitesinin de gün geçtikçe daha fazla önem kazanmasına sebep olmuştur. Beton kalitesini belirleyen en önemli faktör, bilindiği üzere betonu oluşturan agrega, çimento, su, kimyasal ve diğer katkı maddelerinin kalitesi ile birlikte, bu içeriğin doğru oranda, sırada ve süreçte karıştırılması ve döküleceği yere ulaştırılmasıdır. Bu ürünün en doğru şekilde üretilmesini sağlayan beton santrallerinin kurulumu sırasında DOĞRU Analiz, DOĞRU İhtiyaç Tespiti, DOĞRU Ekipman Tespiti/Temini ve DOĞRU Mühendislik ve uygulama ile oluşan KÜLTÜRÜN ESERİ bir tesisin, işletmeciye sağlayacağı avantajlar saymakla bitirilemez. Beton, üretildikten sonra 30-60 dakikalık bir süre içinde uygulanmış olmak zorunda olan bir üründür. Geciktirici ve/ ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý veya benzeri katkıların uygulanması bu süreyi çok fazla etkilemeyecektir. Dolayısı ile Beton Üretim Tesisinin en temel kriteri bu süre içinde; kalıba ulaştırılacak en uygun coğrafi noktanın tespiti ve bu noktanın etrafında optimum çaplı bir daireyi oluşturma işidir. Bu dairenin dışına çıkılması pratikte ekonomik olmayacaktır. ki araçlarla sürekli tesise taşınmak durumundadır. Bunkerlerin beslenmesi sırasında yükleyici tipi iş makinaları tesiste çalışmaya devam edecektir. Bu süreçte beton taşıyacak transmikserler de sürekli tesise giriş ve çıkış yapmaktadır. Tüm bu araçların uyumlu ve birbirini engellemeden hareket etmelerini sağlayacak şekilde tesis yerleşimi yapılmalıdır. Beton üretimi ekzotermik bir reaksiyondur ve ısınır. Bu ısınma soğuk iklimlerde avantaj iken sıcak iklim koşullarında dezavantaj olabilmektedir. Betonun döküm sıcaklığı genel anlamada 10-15°C’den düşük olmamalıdır; yani kalıba uygulanıncaya kadar bu sıcaklık oluşturulmalı, korunmalıdır. Soğuk iklimde agrega, sıcak su ilavesi vb. uygulamalara ilave olarak katkılar kullanılmaktadır, taşıyıcı araçlar izole edilmektedir. Hatta santrallerde, mekanik, hidrolik ve pnömatik unsurlar özel ısıtıcılı olabilmekte, sıcak buhar enjeksiyonu gerekebilmekte ve belki de agrega bunkeri dâhil tüm unsurlar rüzgar kesici kapatma veya tam izolasyonlu kapalı bina içinde olabilmektedir. Kullanılacak yağın soğuk için uygun olanı seçilmelidir. Tesiste en önemli parametrelerden biriside nakil araçlarının; en az boş zaman geçirmelerini temin etmektir. Beton santralinin üstünlükleri bu noktada önemlidir. İdeal şartlarda transmikserler 2-3 dk. da doldurulurlar, ancak iyi tasarlanmamış veya uygulanmamış dolum şutu, bu süreyi uzatmakla kalmayacak tıkanma ve hatta üretimin durmasına sebep olabilecektir. Tesis trafiği göz önüne alınarak, çift çıkışlı mikser, ikiz mikser, ikiz tartım grupları vs. gibi farklı çözüm yöntemleri tesiste uygulanabilir. Pek çok farkı yöntem ile; yoğun saatlerde hızlı üretim yapılarak, kayıplar engellenir iken, rahat saatlerde daha az enerji harcayarak ekonomik üretim sağlanabilecektir. Bu hususta pek çok uygulama ekonomiyi ve işletme ekonomisini yok edebilmektedir. Uygulama ve işletme ekonomisindeki en önemli kriter ürünün dağıtılmasındaki ekonomidir. Sıcak iklimlerde; işlemler tersinedir, sıcak su yerine soğutulmuş su veya buz ilavesi, zaten ısınan betonun dış etkenlerde daha fazla ısınmasını önlenmesi için izole edilmiş hatta su ile soğutulan taşıyıcılar ve ısınmayı engelleyici kapama/gölgelikler uygulanır. Kurulum aşamasında arazi durumu da iyi incelenmelidir. Herhangi bir yönde dağ tırmanışları, betonun ulaşım süresini arttıracak ancak doğası gereği ulaştırılabilecek mesafeyi azaltabilecektir, bu da tesisin toplam REEL üretimini düşürecektir. Tesisin yerleşimi, kurulacak arazinin optimum kullanımına yönelik olmalıdır. Eğimli bir arazide, tesisin taşıyıcı bantları kısa hatta yok olabilir ve bu büyük bir avantajdır. Hakim rüzgar yönü, siloların yerleşimi hatta belki de izolasyon ihtiyacı için bilinmelidir. Tesisin yerleşim yerinde olması durumunda gürültü ve toz emisyonu önem kazanır. Ayrıca ses seviyesi, operatör ve işçilerin sağlığı açısından önemlidir. Beton üretiminde kullanılan başlıca hammadde agregadır. Agrega, yaygın şekilde kullanılan kırma taş ve kullanımı gitgide azalan dere kumu diye iki türe ayrılabilir. Genel anlamda betonda kullanılan agrega büyüklükleri 0-3 mm, 3-7 mm, 7-15 mm, 15-30 mm sıralanabilir. RCC (Roller Compacted Concrete – Silindirle Sıkıştırılmış Beton) türü beton için 30-100 mm arası agrega büyüklükleri de kullanılmaktadır. Bu tür beton genellikle Baraj inşaatlarında kullanılmaktadır. Zaman zaman ara ölçüler ile 5, hatta 6 değişik agrega büyüklüğü kullanılabilir. Agrega büyüklük çeşidi santralde bunker sayısını belirlemektedir. 0-3 mm malzeme Tesisin yerleşimi araç trafiği açısından da en can alıcı konulardan biridir. İyi bir tesis harmoni içinde çalışır, bunun en önemli göstergesi tesis içi trafiğin kesişmemesi ve araçların bir diğerine engel olmamasıdır. Hammaddeler ki bunlar, agrega, çimento, su, kimyasal katkılar, farklı türde- 19 ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý Beton her gün yenilenen bir üründür, farklı uygulamalarda, Bentonit, silis, vb. pek çok malzeme ilave edilebilir. Böyle durumlarda, dozajlama ve bu maddelerin beton içine eklenmesi hakkında malzemenin elek analizi, kimyasal analizi ve numunesini inceleyerek santral üreticisi farklı çözümler getirebilir. içerisinde su tutulabileceğinden bu malzemenin (neminin) kontrollü kullanımı gereklidir, bu amaçla farklı tiplerde nemölçerler kullanılmaktadır. Agreganın aşındırıcılığı ve sertliği vb. gibi parametreler hayati önem taşır ki santralin kalbi sayılan mikserdeki aşınmaların ana sorumlusudur, bu yüzden mikser içi aşınma plakalarının ömürleri de bahsedilen parametrelerle direkt ilgilidir. Beton üretiminde kullanılan bir diğer hammadde çimentodur. Birden çok tipi veya farklı kaynaktan geleni aynı anda veya ayrı ayrı kullanılabilir, bu nedenle reçete içerisindeki; miktarların, zamanında temini önemlidir. Ayrıca çimento stoklanma süresi ve şartlarına göre, keseklenme, taşlaşma vb. olumsuzluklar taşıyabilir, bu nedenle çimentonun temin yeri ve şeklini bilmek, tesisteki çimento dolum ve boşaltım sistemlerinin seçim uygulanmasında farklılıklar gerektirebilir. Tesisteki silo adedini belirlerken yukarıda belirtilen parametreler dikkatle gözden geçirilmelidir. Beton üretiminde ayrıca kül de kullanılabilir. İki ayrı tipte Yüksek fırın baca külü (Silica Fume); Termik Santral Baca Külü, içindeki Kükürt miktarının belirli sınırı aşmaması durumunda ve radyoaktivitenin kabul edilir ölçüde olmasına bağlı olarak kullanılır. Her ülke farklı uygulamalarda bulunabilmektedir. Kül kullanımı kullanılan çimento miktarını düşürmekte ve ciddi ekonomi sağlamaktadır. Bazı durumlarda beton içinde çelik fiber, polipropilen fiber, pigment gibi farklı ürünlerde kullanılabilmektedir. Beton içerisinde bu ünitelerin kullanımı gerekiyor ise; genellikle elle tartılarak ilave edilir, otomasyona bağlı besleyiciler de mevcuttur. 20 Çevre ile dost olan tesislerin üreticilerine göre beton santrali konusunda en önemli unsurlardan bir tanesi de Geri Dönüşüm (Recycling) Ünitesidir. Beton geri kazanımının iki safhası vardır. Birinci safhada Agreganın geri kazanmak üzere yıkanarak ayrıştırılmasıdır ki, bunun en kök ve basit uygulaması helezonla yıkamaktır. Asıl önemli olan ikinci aşama su içerisindeki parçacık malzemelerin (çimento, kül, agrega tozu vb.) askıda tutabilmesi için havuzlar yapılması ve bu sıvının tekrar betona ilavesidir. Genellikle birinci işlem yaygın şekilde bilinmekte ve kullanılmaktadır. Ancak ikinci işlem için güvenilir ölçüm yapılamamakta ve bu nedenle betona ilave edilememektedir, sonuçta tesisler çok büyük maliyetlere ve/ veya cezalara razı olabilmektedirler. Bu konuda geliştirilen bir ünite, henüz piyasaca anlaşılmaya çalışılmaktadır. Innovatif şekilde bu soruna çözüm bulan bu ünitenin yaygınlığı çevre dostu santraller üretimi konusunda devrim niteliği taşımaktadır. Yazımın başında bahsettiğim gibi beton üretimi yıllar içinde çok ilerleme kaydetmiştir. Kürekle kum, çimento ve suyun harmanlanmasından, betoniyer denen basit karıştırıcılara, ve sonuçta dozajlama ve sıralamayı istenilen reçeteye göre yapan tam otomatik beton santrallerine kadar sektörümüz son 30-40 yılda gelişimine hızla devam etmektedir. Geleceğin santralleri “endüstriyel tasarım”, “inovasyon” ve “çevre dostu” gibi anahtar kelimelerin, santral üreticilerinin AR-GE departmanlarında sahip oldukları değerle şekillenecektir. Kaynakça BETON EKİPMANLARI TEMEL ADIM ESASLARI (ÖZBEKOĞLU LTD. ŞTİ. – MUSTAFA ŞEN – MART 2008) GENEL EKONOMİK VERİLER (İNTES – MAYIS 2011) Tuğba DEMİRBAĞ Seda İnşaat Semix Beton Santralleri Üretim-Satış Koordinatörü ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý Hidrolik Kırıcıların Seçimi ve Kullanımında Dikkat Edilecek Hususlar Hidrolik Kırıcının Seçimi Hidrolik kırıcılar, günümüz nerede ise her iş makinasının adeta bir parçası haline gelmiştir. Taşıyıcı (skid steer loader, backhoe loader, excavator) dediğimiz tüm iş makinalarında yoğun şekilde kullanılmaktadır. Gerek hidrolik kırıcının seçimi gerekse kullanım sırasında dikkat edilmesi gereken önemli bazı hususlar sizin bu ataşmanları kullanırken üst seviyede verim almanızı sağlayacaktır. Hidrolik kırıcı seçiminde dikkat edilecek konular şöyledir: t ,SMBDBLNBM[FNFOJOTFSUMJĄJ t 6ZHVMBNBĆFLMJUBĆPDBĄIBGSJZBUUàOFMTVBMUWC t 5BĆZDOOBĄSMĄ t ,SDOOÎBMĆNBWFSJNMJMJĄJLPOVTVOEBÚOCJMHJTBIJCJPMVONBT t 4FSWJTWFZFEFLQBSÎBEFTUFĄJ Dünya üzerinde hidrolik kırıcılar iki değişik çalışma prensibiyle çalışır. Biri tepe gazlı dediğimiz sistemle çalışan hidrolik kırıcılar diğeri de UFQFHB[PMNBZBOUFQFHB[T[IJESPMJLLSDMBSES%J[BZOPMBSBLGBSLlılıklar olmasına rağmen tüm kırıcılar yukarıda bahsettiğimiz çalışma prensiplerinden birine göre çalışırlar. )JESPMJLLSDMBSOWVSVĆFOFSKJMFSJQFSGPSNBOTCFMJSMFZFOFOÚOFNMJGBLUÚSEàS)JESPMJLLSDMBSOWVSVĆFOFSKJMFSJOJOUFPSJLIFTBCĆÚZMFEJS E= MxV 2/2 E : Eneji (joule) M : piston ağırlığı(kg) V : piston hızı(m/sn) Dünya üzerinde hidrolik kırıcıların vuruş enerjilerini ölçümlemek üzere Amerika da bulunan CIMA ya bağlı MBMB (monteli kırıcılar ölçüm CàSPTV CJSÚMÎNFTUBOEBSEHFUJSNJĆUJS#JSÎPLGJSNBIJESPMJLLSDMBSO bu standartlara göre test etmiş veya etmektedir. 22 22 ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý )JESPMJLLSDMBSOEJĄFSCJSÎBMĆNBQFSGPSNBOTMBSOBOlama yöntemi güç hesabıdır. Şöyle ki: Giriş Gücü(kW) = P(bar) x Q(lit/dak.) / 600 (hidrolik kırıcıya ait çalışma basıncı ve debisi) ±LĆ(àDàL8 &KPVMF YGBEFUEBL IJESPlik kırıcı vuruş enerjisi ve vuruş sayısı) Verim = Çıkış Gücü /Giriş Gücü :VLBSEBLJGPSNàMMFSEFFOÚOFNMJLSJUFSIJESPMJLLSDOO verimidir. Dizayna ve imalat kalitesine göre çeşitlilik gösUFSJS4J[JOJÎJOFOÚOFNMJIVTVTMBSEBOCJSJTJ[FUBWTJZFFEJlen çalışma ağırlığındaki hidrolik kırıcının giriş gücüdür, zira CVTJ[JOEàĆàOEàĄàOà[LSDJÎJOLSNBQFSGPSNBOTWFZBLUTBSGJZBUPMBSBLTJ[FÚOFNMJJQVÎMBSWFSJS(JSJĆHàDàOF LBEBSZàLTFLTFLSDOOZBLUTBSGJZBUPPSBOEBZàLTFLPMBcaktır ancak çalışma verimi düşükse kırma gücü o oranda yüksek olmayabilecektir. Bunu anlayabilmek için çıkış gücü EFLPOUSPMFEJMNFMJEJS#VOEBOEPMBZÎBMĆNBQFSGPSNBOTMBSOEBDJEEJGBSLMMLMBSHÚSàMFCJMNFLUFEJS Hidrolik kırıcıların çalıştığı uygulama alanları da diğer önemli bir seçim unsurudur. Örneğin oldukça sert bir zeNJOEFUBĆPDBĄIBGSJZBUHJCJVZHVMBNBMBSEBZàLTFLWVSVĆ FOFSKJMJWFEàĆàLWVSVĆTBZMLSDMBSPMEVLÎBJZJCJSQFSGPSmans sergilerken, beton gibi yumuşak bir zemin veya tünel gibi uygulamalarda yüksek vuruş sayılı ve düşük vuruş FOFSKJMJLSDMBSEBIBJZJCJSQFSGPSNBOTTFSHJMFNFLUFEJS;Fmin ve uygulama şekline göre hidrolik kırıcının seçimi ve ya gerekli değişikliklerin yapılması sizin çalışma verimliliğiniz açısından oldukça önemlidir. Taşıyıcı olarak tanımladığımız iş makinasının ağırlığı da diğer önemli bir husustur. Mevcut taşıyıcıya olması gereLFOEFOIBGJGCJSLSDNPOUFFEJMNFTJIBMJOEFLSDOOLTB sürede arızalanma riski o oranda yüksek olacaktır ve yine aynı şekilde olması gereken değerden daha ağır bir hidrolik kırıcının monte edilmesi halinde de iş makinasının hasar görme riski artacak ayrıca iş makinası kırıcı üzerinde yeterince baskı kuvveti oluşturamayacağı için kırıcının çalışma QFSGPSNBOTEBEàĆFCJMFDFLUJS Hidrolik Kırıcının İlk Montajı Hidrolik kırıcının seçimi için son olarak önemli hususta etkin, güvenilir ve hızlı bir servis ve yedek parça desteğidir. Hidrolik kırıcılar çalışma şartları gereği her türlü arızalanma riskine açıktır ve bu anlarda süratli bir destek işinizin sürekliliği açısından oldukça önemli olacaktır. Yukarıda anlatılan hususlara dikkat edilerek hidrolik kırıcı seçildikten sonra en önemli konulardan biride hidrolik kırıcıların çalıştırılması esnasında dikkat edilecek hususlardır. Hidrolik kırıcıların taşıyıcı iş makinasına montajında öncelikle bağlantı kepinin(bracket) doğru olarak monte edilmesi ve önemlidir. Bundan sonra iş makinasının hidrolik kırıcı tesisatının test edilmesi ve bağlanacak kırıcının çalışma değerlerine uygun olarak çalışma basıncının, emniyet basıncının, geri dönüş basıncının ve çalışma basıncındaki yağ debisi değerinin kırıcı monte edilmeden kontrol edilmesi gerekir. Her şey normal ise artık hidrolik kırıcınız çalışmaya hazırdır. Bu kontroller, iş makinanızda bir hidrolik revizyon yapılmış ise, mutlaka kırıcı çalıştırılmadan önce UFLSBS ZBQMNBMES ;JSB NBLJOBOzın değerleri değiştiği takdirde kıSDO[O EB ÎBMĆNB QFSGPSNBOT olumsuz etkilenebilecektir. 23 ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý Kırıcının Ekskavatöre İlk Montajı Uyarı ,SDOOJMLNPOUBKWFEFNPOUBKJÎJOJLJLJĆJHFSFLMJdir, bu yüzden iletişim işaretlerini tanımlayınız. Uyarı Motor gücünü, çalıştırma hızını ve bumun hızını düşürünüz. Bilgi ,SDQJNWFEJĄFSBĄSQBSÎBMBSLBMESNBLJÎJOWJOÎ kullanınız. Montaj/demontaj öncesi atık yağı toplayabileceğiniz bir kap hazırlayın. Atık yağı tamamen bu kaba boşaltınız. Çalışma sırasında braket pimi civatalarının düşmesi, pimin düşmesine ve kırıcının ekskavatörden çıkmasına yol açarak ölüm veya yaralanmalara neden olabilir. Hidrolik hortum ve bağlantı elemanlarına toz girmemesi için özen gösteriniz. Hidrolik hortuma toz girmesi, kırıcı ve ekskavatörde ciddi hasarlara yol açabilecek sorunlara neden olur. Dikkat Pimleri braket deliklerine hizalarken, parmaklarınızı veya ellerinizi deliklerin içerisinde tutmayınız, kırıcı veya armın hareketi sonucu el veya parmaklarınız kesilebilir. Bilgi Hidrolik basınç hattında kalabilecek basınç nedeniyle kırıcı uç darbe yapabilir, bu yüzden kırıcı uun karşısında durmayınız. Kırıcının Ekskavatörden Sökülmesi 1. Tozdan, kirden ve çamurdan arındırılmış bir alan seçiniz. Bekoloder'in levyelerini hareket ettirmek suretiyle basınçlı yağı boşaltınız ve moturu durdurunuz. ,SD JÎFSJTJOEFLJ CBTODO EàĆNFTJ JÎJO EBLJLB bekleyiniz. Şekil 1 Şekil 3 Kırıcının Ekskavatöre Montajı 2."ÎNB,BQBNBWBOBTOLBQBMLPOVNBHFUJSJOJ[ 1. Montaj için çamurdan, tozdan ve kirden arındırılmış bir alan seçiniz. Çalışma Basıncının Ayarlanması 2. ,PWBOOà[FSJOEFLJBEFUCVNQJNJOJCPĆBÎLBSUO[ 3. Bumu yavaşça aşağı indirerek kırıcının pim delikleri ile bumun pim deliklerini aynı eksene getirerek pimleri takın. 4. ,SDOO HÚWEFTJOJO ć/ WF 065 EFMJLMFSJOF CBĄlı olan hortumları bum üzerindeki vanaya bağlayın. Şekil 2 Şekil 4 24 ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý Çalışma Basıncının Ayarlanması Uç Seçimi A. Hortumlar ve hidrolik Devre Boruları Standart Uçlar t ½MÎàOàOEPĄSVPMNBTOB t &OZàLTFLÎBMĆNBCBTODOB t :àLTFLWJCSBTZPOBFMWFSJĆMJPMVQPMNBEĄOB t ,SDOOIPSUVNCBĄMBOUTOBVZHVOPMVQPMNBEĄOB dikkat ediniz. B. Tesisat Ölçüleri a. Yağ akışı t .PEFMMFSJOCFMJSUJMFOÚ[FMMJLMFSJOJHÚ[EFOHFÎJSJO b.,àÎàL½MÎà4FÎJMJSTF t %ÚOàĆCBTODZàLTFMJS t ±BMĆNBCBTODZàLTFMJS t 7VSVĆEà[FOTJ[MFĆJS t :BĄEBBĆSTONBPMVS kırıcıları için doğru ucun seçilmesi, kırıcıdan iyi bir perGPSNBOTBMONBTOEBWFVDVOÚNSàOàOV[BNBTOEBÚOFNMJSPMPZOBS#VZà[EFOVÎUFSDJIJOEFMàUGFOBĆBĄEBLJOPLUBları göz önünde bulundurunuz. Özel Uç Tipleri a. M-TİP UÇ Aşırı aşındırıcılı zeminlerde, ucun hızlı aşındığı ortamlarEBÚ[FMNBM[FNFEFOJNBMFEJMNJĆ.5ć1VÎJMFLSDVDVO BĆONBZBLBSĆÚOSàBSUNBLUBES4UBOEBSUVÎCVVZHVMBNBMBSEBLTBTàSFEFBĆOBDBLUS.5ć1VDVOBĆONBEJSFOci yüksek, torkluğu azdır. Bu ucun kullanımında uç kanırtmaya ve kastırmaya maruz bırakılmamasına dikkat edilmelidir. Hidrolik Yağ Akışını ve Basıncını Ölçme Metodu: a. Ölçme Metodu b. Yağ basıncının, yağ akışını ve hareketini ölçmek için kullanılan temel devre c. "LĆ"ZBS7BMG t &ĄFSQPNQBEBOÎLĆNàTBBEFFEJMFOMJNJUTOSMBSOEBOGB[MBJTFLSDOOBLĆBZBSWBMGJOF ihtiyacı var demektir. t :BĄBLĆLSDOOWVSVĆHàDàOà kontrol eder. 25 ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý ,PMUVLQP[JTZPOVOVMFWZFWFQFEBMMBrı düzgün olarak kullanabilcek şekilde, koltukta rahat bir pozisyonda oturacak şekilde ayarlayınız. Emniyet Çalışmaya başlamadan önce iş TBIBTOO UPQPHSBGJL WF KFPMPKJL EVSVmuna, zeminde çatlak olasılığına, bina gibi yapılarda çökme olasılığına karşı dikkatli olunuz. Yaya ve genel kullanım taşıtlarını korumak için bariyer çit ve diğer emniyet işaretçilerini kullanınız. b. N-TİP UÇ )FOEFLÎVLVSLB[NBWFIBGSJZBUÎBMĆNBMBSOEB[BNBO [BNBO LSD [FNJOF EJL ÎBMĆUSMBNB[ ,SMNBZB LBSĆ EJSFODJWFUPLMVĄVZàLTFLPMBO/5ć1VÎFĄJLÎBMĆNBOOLBçınılmaz olduğu bu uygulamalar için özel malzemelerden JNBMFEJMNJĆUJS4UBOEBSUVÎCVVZHVMBNBMBSEBÎPLTLLBTtırmaya ve kanırtamaya maruz kalabileceği için kısa sürede LSMS/5ć1VÎBĆSTFSU[FNJOMFSEFLVMMBOMNBLUBES"LTJ halde, kısa sürede aşınır. NOT: .WF/5JQVÎMBSVZHVO[FNJOMFSEFWFEPĄSV kullanılması halinde daha uzun ömürlü olacaktır. Detaylı bilgi için size en yakın MTB bayisiyle temasa geçiniz. Kırma Çalışması Güvenli çalışma için alınacak önlemler .PUPSVÎBMĆUSNBEBOÚODFUBĆZDNBLJOBOOFUSBGOO emniyette olduğundan emin olunuz. Çalışma öncesi alınacak tedbirler: Makinanın sürüş ve durdurulması için önlemler Sürüş için alınacak önlemler Güvenli bir görüş sağlayabilmek için, kırıcıyı zeminden 30-40 cm yukarı kaldırın ve makinayı sürerken düz bir zemine sahipyolu tercih ediniz. Ekskavatörü suyun içerisinde sürerken, izin verilenden daha derin sude sürmeyiniz. Eğimli zeminde sürerken alınacak önlemler Makinanın güvenli bir şekilde çıkabileceğinden daha yüksek tepelere çıkmayınız. Makinayı yokuş yukarı veya aşağı kullanırken, motor EFWSJOJEàĆàSàOCPNBSNBSBTO¡EFUVUVOV[ ,SDZEBJNB[FNJOEFODNZVLBSEBUVUVOV[ Makinayı durdurmak için alınacak önlemler. Çalışma öncesi ilk kontrol Makinanın güvenli kullanımı ve hataları önlemek için, motoru çalıştırmadan önce ilk kontrollerin yapıldığından emin olunuz. .BLJOBZ QBSL FUNFL JÎJO VZHVO CJS ZFS TFÎJO ,SDyı dik pozisyonda ve kırıcı uç zemine dayanacak şekilde BZBSMBZO[0QFSBUÚSLPMUVĄVOEBOBZSMSLFOCPNWFBSNO IBSFLFUFUNFTJOFWFNPUPSVOÎBMĆNBJIUJNBMJOFLBSĆFNOJZFUBOBIUBSJMFLJMJUMFZFSFLÚOMFNBMO[ Makinanın ısınması Motoru çalıştırdıktan hemen sonra kırıcıyı çalıştırmayın. ,ĆBZMBSOEBWFZBTPĄVLZFSMFSEFNBLJOBZCPĆUBÎBMĆUrarak hidrolik yağın yeteri kadar ısınmasını bekleyiniz. Operatör koltuğunun etrafını temizleyin 6ZHVOTV[ ÎBMĆNBEBO LBÎONBL JÎJO TàSàDà LPMUVĄVOVOFUSBGOIFS[BNBOUFNJ[UVUVOV[5BLNWFZFEFLQBSçaları, takım çantasına koyunuz. Operatör koltuğunun etrafının düzenlenmesi 4ÎSBZBCJMFDFL UBĆ WF CFUPO QBSÎBMBSOEBO LPSVONBL için rüzgarlık ve koruyucu tellerin açıldığından emin olunuz. 26 Uçların Kırma Prensibi Genel olarak hidrolik kaya kırıcısı ile kırmanın iki temel yöntemi vardır. a. Delerek kırma: Bu tür kırmada sivri veya keski uç kayanın içine doru tutulur. Bu metot yüzeysel kırmalarda yumuşak kayalarda vb. en etkilimetottur. (Şekil 5) b. Darbeli Kırma: 6ÎWFLBZBBSBTOEBLJFOFULJMJHàÎUSBOTGFSJLàUVÎMBSda gerçekleşir. Bu tür kırmada, ucun kayaya şiddetli meka- ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý Şekil - 5 Şekil - 6 Şekil -8 5. ,SDZÎBMĆUSO[ nik güç vermesiyle kaya üzerinde gerilme dalgaları oluşarak kaya kırılır. (Şekil 6). Bu yöntemin en iyi uygulanabileceği alan, sert kayalar ve aşınmaya müsait kayalardır. Doğru Çalışma Metotları 6. 6DVIFS[BNBOMJLBÎJMFEJLCJSLPOVNEBUVUVOV[ Eğer kaya kırılırsa, kırıcının açısını zemine göre tekrar 90 derece olacak şekilde dik konuma getiriniz. ,SDZZBOMĆBÎEBÎBMĆUSNBZO[ 7. ,SNBJĆMFNJOEFOTPOSBLSDZIFNFOEVSEVSVOV[,rıcının boşa çalışmasına engel olun. Çünkü boşa çalışma, kırıcıda pim ve uç problemleri yaratır. (Şekil 9) Uyarı <L,FOEJOJ[JWFÎFWSFOJ[JÎBMĆNBFTOBTOEBGSMBZBCJMFDFLLBZBMBSBLBSĆFNOJZFUFBMO[FĄFSLSDnın yakınında duran biri varsa, kırıcı çalıştırmayınız. 1. Eskavatörü normal çalışma pozisyonuna getiriniz. t <LBWBUÚSàVZHVOQP[JTZPOBHFUJSJO t &MGSFOJOJÎFLJOJ[7JUFTJCPĆBBMO[ t #VNVVZHVOQP[JTZPOBHFUJSJOJ[ 2. Motor devrini, önerilen devirde tutunuz. 3. 6DVLBZBZà[FZJOFEJLHFMFDFLĆFLJMEFMJLBÎJMF tutunuz. Şekil -9 Şekil -7 8.,SDZBZOOPLUBZBCJSTFGFSEFTBOJZFEFOGB[MB UVUNBZO[&ĄFSTBOJZFEFLBZBLSMNB[JTFLSDyı durdurun ve ucun pozisyonunu değiştirin. Böylece ucu aşırı ısınmadan zarar görmesine engel olursunuz. t :BOMĆÎBMĆNBNFEPEVLSDOOQFSGPSNBOTOWF gövdeyi olumsuz olarak etkiler. t 6DV ZBOMĆ BÎ JMF LVMMBONBNBZB WF CPĆB LBÎSmamaya dikkat ediniz. 4. Ekskavatör bumunu kırıcı kayayla uygun temasta bulunacak biçimde ayarlayanız. t ,SDJMFNBOJWFMBZBQNBZO[ t #VNJMFÎPLB[WFZBÎPLGB[MBCBTLVZHVMBNBZO[ 28 Şekil -10 ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý 13. Yatay çalışmalarda kırıcıyı duvara dik (90 derce açı ile) olarak çalıştırın. Şekil -11 9. Büyük kayaları etkili bir şekilde kırmak istiyorsanız, kırılacak olan kaya veya betonu kenardan ortaya dıoğru adım adım kırınız. 10. Eğer çok soğuk havada beton kırıyor veya sert, donmuş bir zeminde çalışıyorsanız, kırma işleminden TPOSBVÎMBLBZBZÎFLNFZJOJ[VÎLSMBCJMJS6DVMFWye gibi kullanmayın, ucu levye gibi kastırarak çalıştırmayınız. 14. ,SDZ LVMMBOSLFO LSDOO TFTJOF EJLLBUFEJOJ[&ĄFSTFTIBGJGHFMJZPS ve kırıcının gücü düşükse, bu ucun WFZBFUSBGOEBLJQBSÎBOOZBOMĆUBkıldığını veya uca etki eden gücün [BZGPMEVĄVOVHÚTUFSJS#VHJCJEVrumlarda, ucun konumunu düzeltin ve kırılacak kayaya doğru bastınız. 15.,SDZ LBZBMBS WF FOLB[MBS TàQàSNFL JÎJO LVMMBOmayın. Böyle bir çalışma, şaseye zarar verir, kısa sürede aşınmasına neden olur. 16. Bumun üzerindeki silindirler, stroklarının sonuna kadar açık veya kapalı konumundayken kırıcıyı çalıştırmayın. Ekskavatör üzerinde ciddi zararlara neden olabilir. 11. 4PĄVLIBWBEBLSDVDVZVNVĆBL[FNJOEFUPQSBL zemin vs.) birkaç dakika çalıştırarak ısınmasını sağMBZBCJMJSTJOJ[6ÎTOELUBOTPOSBTPĄVLTFSU[FNJOde çalışabilirsiniz. Böylece ucun kırılganlığını azaltmış olursunuz. 12. 6Î JMF LBZBMBS TàSàLMFNFZJO ąBTFOJO BMU CÚMHFTJOdeki çeneler bu amaç için dizayn edilmiştir. Şekil -14 17. ,SDZZàLLBMESNBLJÎJOLVMMBONBZO.BQBEFMJği sadece bakım ve depolama amaçlı kullanılır. Şekil -15 Şekil -12 Şekil -13 18. Çalışma sırasında burçları düzenli olarak gres yağı ile yağlanmalıdır. Müşterinin isteğine göre otomatik yağlama pompası kırıcı üzerinde monte edilebilir. Şekil -16 30 ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý 0UPNBUJL:BĄMBNB1PNQBT1PNQBà[FSJOEFTBEFDF HSFTIBUUWBSES)JESPPMJLIBUZPLUVS.POUBK0UPNBUJLZBĄMBNBQPNTBTLSDà[FSJOFNPOUFFEJMJS7BMGHÚWEFTJà[Frindeki tapa sökülerek pompanın gres hattı bağlanır. /050UPNBUJLZBĄMBNBQPNQBTà[FSJOEFLJLBSUVĆVO tükenme ömrü, pompa üzerindeki gres akışı debisine göre değişir. Su Altı Uygulaması Şekil -19 Şekil -17 19. Eğer kırıcı standart bir kırıcı ise su altında kullanılmamalıdır. Çünkü su, piston ve ucun birleştiği noktadaki boşluğa gelirse bu, kuvvetli bir basınç meydana getirir. Bu durumda makinanm hidrolik tankı ve pompası zarar görebilir. Otomatik Yağlama ,SDOO ÎBMĆNBT TSBTOEB BĆONB QBSÎBMBS TàSFLMJ olarak yağlanmalıdır. Aksi halde bu parçalar çok hızlı aşıOS0UPNBUJLZBĄMBNBQPNQBTJMFZBĄMBNBJĆMFNJPUPNBtik olarak yapılabilir. Eğer kırıcı standart bir kırıcı ise su altında kullanılmamalıdır. Eğer su, piston ve ucun birleştiği noktadaki boşluğa gelirse, bu kuvvetli bir basınç meydana getirir. Bu durumda kırıcının hidrolik komponentleri, makinanm hidrolik tankı ve pompa zarar görebilir. /054VBMUVZHVMBNBTJÎJO.5#TFSWJTJhOFEBOĆO[ 4UBOEBSUVZHVMBNBJÎJOLFÎFZBUBĄà[FSJOEF)BWB5BQBTWBSES4VBMUVZHVMBNBTJÎJO t )BWB5BQBTJOJTÚLàOà[ t 4UBOEBSU( UBQBUBLO[ t )BWBTÚ[HFDJOJTÚLàOà[ Şekil -18 32 t )BWBTà[HFDJZFSJOFLPNQSFTÚS IBWBIBUUOCBĄlayınız. ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý Kırıcının Depo Edilmesi Çalışma Sonrası Depolama Dikkat ,SNBJĆMFNJTPOSBTLSDVÎTDBLPMEVĄVJÎJOVDB dokunmayınız. Çalışmaya ara verdiğiniz veya bitirdiğiniz zaman ekskavatörü çamırsuz düz bir zemine bırakınız ve kırıcıyı dik pozisyonda konumlandırınız. Şekil -20 4. Bağlantı yerleri yağ kaçaklarına ve toza karşı tapalarla kapatılmalıdır. 5. ,SDEJLFZQP[JTZPOEBLPSVONBMES 6. ,SDOO FUSBGOO FNOJZFUMJ PMEVĄVOV LPOUSPM FEJOJ[ ,SDZEàĆNFZFDFLĆFLJMEFTBCJUMFZJOJ[ 7. Böylece kırıcının hayati parçaları pastan korunarak gerektiği her an kullanıma hazır olur. ,SDZCJSIBGUBEBOV[VOTàSFNVIBGB[BFUNFLJTUJZPSTBO[LSDZZBUBZWFZBEJLFZQP[JTZPOEBNVIBGB[BĆFLMJOFHÚSFBĆBĄEBLJJLGBSLMQSPTFEàSàZFSJOFHFUJSJOJ[ 1. &ĄFSLSDZBUBZCJSĆFLJMEFNVIBGB[BFEJMFDFLTF t 6DV ÎLBSUO LBNBMBS VDV QJTUPOVO BMU LTNO burçları, pimleri gresle yağlayın t 1JTUPOVLSDOOJÎJOEFZLFOZVLBSEPĄSVJUJO"LTJ halde pistonun alt kısmı silindirin dışında kalırsa paslanabilir. t ,SDZEàĆNFZFDFLĆFLJMEFEFTUFLMFZFSFLTBCJUleyiniz. t 6DVUFLSBSNPOUFFEJO 2. &ĄFSLSDEJLFZCJSĆFLJMEFNVIBGB[BFEJMFDFLTF t 6DV ÎLBSUO LBNBMBS VDV QJTUPOVO BMU LTNO burçları gres ile yağlayın t 6DVUFLSBSNPOUFFEJO t ,SDVDBBĄSMĄOWFSFDFLĆFLJMEFEJLQP[JTZPOda düz bir zemine koyun. Böylece kırıcı uç, pistonun silindir içeresinde yukarı doğru hareket etmesini sağlar ve piston silindir içerisinde kalır. t )JESPMJLIBUUBZBĄLBÎBĄWFLSDVDVOIBTBSMBONĆ olma olasılığını kontrol ediniz. t ,SDOO EFSF OFIJS JÎFSJTJOEF LVMMBOMNBT TBEFDF ekskavatörün değil, kırıcının içerisine de su girmesine neden olur. Böyle bir durumda kırıcının kurumasını sağlayın ve alt gövde bölgesini gresleyin. Uzun Süreli Muhafaza ,SD EFQPMBOSLFO BĆBĄEBLJ NBEEFMFSF EJLLBU FEJMmeli. Böylece kırıcının önemli parçaları pastan, kirden koSVONVĆ PMVS WF CJS TPOSBLJ LVMMBONB IB[S CVMVOVS ,SD günlük çalışmasını tamamladığında ekskavatörden sökülNFTJOFHFSFLZPLUVS,SDEJLFZQP[JTZPOEBLBMBDBLĆFLJMde ekskavatörün park edilmesi yeterlidir. 1. ,SDOONVIBGB[BMBOBDBĄZFSLVSVWFIBWBEBSCJS yer olmalıdır. 2. ,SDVDVÎLBSUMNBMES 3. 1JTUPOVO BMU LTN VÎ WF LBGB CVSDV JZJDF ZBĄMBOBmalıdır. 34 Kırıcının uzun süreli muhafazası sonrası kullanılması ,SDOO V[VO TàSFMJ NVIBGB[BT TPOSBT LVMMBOMBDBĄ [BNBOćOBO.BLJOBCBZJTJOEFOCBLNJÎJOTFSWTJJTUFZJOJ[ Bilgi ,SDOOCBTOÎBMUOEBBOJEFOÎBMĆUSMNBTQJTUPO ve silindirin sarmasına neden olabilir. t ,SDZÎBMĆUSNBEBOÚODFFLTLBWBUÚSàCPĆUB dakika çalıştırınız. t ,SDZÎBMĆUSSLFOEBSCFTBZTOOEà[FOMJPMVQPMmadığını kontrol ediniz. t ±BMĆNBTSBTOEBLSDOOIFSIBOHJCJSQBSÎBTOEBO yağ kaçağı olup olmadığını kontrol ediniz. t )JESPMJL CPSV WF IPSUVNMBSO IBTBSMBS WFZB ZBĄ LBçırma olasılığını kontrol ediniz. t #VUFTUÎBMĆNBTTPOSBTIFSIBOHJCJSIBUBOOPMVQ olmadığını kontrol ediniz. ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý Aylık Bakım (Her 50 saatte bir) Bakım ve Kontrol a. 6ÎWFBĆONBCVSÎMBSOOBĆONBNJLUBSMBSOLPOUSPMFEJOJ[ Hidrolik kırıcı, ekskavatörlerde ve bekoloderde ataçman olarak kullanılır. Bu nedenle periyodik bakımlar hem taşıyıcı makina, hem de kırıcının uzun ömürlü olması açısından son derece önemlidir. b. Hidrolik hortumları gerekiyorsa değiştirin. (Tozun, kirin kırıcıya veya hortumlara girmesine müsaade etmeyiniz.) Yıllık Bakım (600 saatte bir) Genel Kontroller Uyarı 5BWTJZF FEJMFO JML CBLN ZFSFM TFSWJTMFSJNJ[ UBSBGOEBO TBBUMFSJBSBTOEBZBQMNBLUBESćMLCBLNEB ,SDMBSOZMMLÎBMĆNBTàSFMFSJTUBOEBSUPMBSBLTBBU olarak belirlenmiştir. Ancak yoğun çalışma temposunda, LSD ZMO EPMEVSNBEBO LTB CJS TàSFEF TBBUMJL ÎBMĆNBTàSFTJOFVMBĆBCJMJS-àUGFOZMOEPMEVSNBTO beklemeden 600 saate ulaşır ulaşmaz bakımı yaptırınız. a. ,SDOOÎBMĆNBCBTODO b.4àSFLMJÎBMĆNBEBLJIJESPMJLZBĄOIBSBSFUJOJ.BLTJNVN¡$¡' PMNBMES c. ,SDOOWVSVĆHàDàOàWVSVĆBEFEJOJWFÎBMĆNBFTnasındaki adedini ve çalışma esnasındaki sesinin düzenliliğini, a. Bütün sızdırmazlık elemanları ve gaz keçeleri değiştirilir. b.,SDOOCàUàOQBSÎBMBSLPOUSPMFEJMJSHFSFLMJPMBOMBS tamir edilir ve değiştirilir. d. Bütün civataların tork değerlerinin doğruluğunu, gevşemiş civataların olup olmadığını, e. Bütün hidrolik bağlantılarını, sızıntı olup olmadığını, c. ,SDZBHFMFOZBĄEFCJTJCBTODWFHFSJEÚOàĆCBsıncı ölçülür. f. Hidrolik hortumların bumda hiçbir şekilde sürtmediğini, d.<LBWBUÚSàOIJESPMJLZBĄGJMUSFMFSJEFĄJĆUJSJMJS g.<LBWBUÚSEFLJGJMUSFMFSJOZFSMFĆUJSJMNJĆPMEVVOVLPOUrol ediniz. e. Bütün hidrolik bağlantılar kontrol edilir, gerekli olanlar değiştirilir. Operatörün Uygulaması Gereken Bakımlar f. ,SDOOÎBMĆNBCBTODHàDàWVSVĆĆJEEFUJWVSVşun düzenliliği, sürekli çalışmadaki hidrolik yağın sıcaklığı kontrol edilir. Günlük Bakım (Her 2 saatte bir) Gres ile Yağlama a. Burçların gres ile yağlanması (Bkz. Burçların ve ucun yağlanması) a. Tavsiye Edilen Gresler: b. Manuel Gres Basma b. Hidrolik yağ sıcaklığını, hidrolik bağlantıları, kırıcı vuSVĆHàDàOàWFÎBMĆNBQFSGPSNBOTOHÚ[MFNMFZJO Aşınma burçları ucun ilk montajından önce iyice yağlanmalıdır. c. Gevşeyen bağlantı elemanları (cıvata, hortum bağlantıları vs.) sıkın. Aşınma burçları 2-4 saat arayla yağlanmalı. )FSZBĄMBNBEBHSFTQPNQBTJMFLF[QPNQBMBOması yeterli olacaktır. (Yaklaşık gerekli gres miktarı 20cc'dir. Haftalık Bakım (Her 10 saatte bir) a.6DVOWFLBNBMBSOEVSVNVOVLPOUSPMFEJOFĄFSVÎ yetersiz gresleniyorsa, yağlama sıklığını arttırırı. Aylık Bakım (Her 50 saatte bir) Marka 1FUSPM0GJTJ Adı Carius EP 320 /M(* Penetrasyon 4OG 2 Yağlama yapılırken uç kırıcı ile birlikte yere dik durmalı ve uç pistona dayanmalıdır. Bunun sebebi yağın uç ve burçlar arasında daha kolay dolaşımını sağlayacaktır. Damlama /PLUBT¡$ - 4BCVO$JOTJ Renk -JUZVN,PNQMFLT - ½[FM,BUL .PMJCEFOEJTàMGJE Molibdenli Gres-2 2 292 - ,BMTJZVN Bp Energrease LC2 2 265-295 >260 -JUZVN,PNQMFLT ,BIWF .PMJCEFOEJTàMGJE Mobil Mobilgrease 9)14QFDJBM 2 -JUZVN,PNQMFLT (SJ4JZBI .PMJCEFOEJTàMGJE Castrol $BTUSPM4QIFSPM-.. 2 Lityum ,PZV(SJ .PMJCEFOEJTàMGJE Retinax HDX2 2 -JUZVN,BMTJZVN 4JZBI .PMJCEFOEJTàMGJE 4IFMM Retinax EPX2 2 Lityum 4JZBI .PMJCEFOEJTàMGJE "MCJEB4%. 320 250 -JUZVN,PNQMFLT 4JZBI 36 - .PMJCEFOEJTàMGJE .PMZ(SBGJU ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý Şekil -21 Uyarı Yetersiz yağlama, aşınma burçlarının ve ucun düzensiz ve aşırı ısınmasına, hatta ucun kırılmasına neden olur. Hidrolik Yağ ,SDTàSFLMJLVMMBOMEĄOEBIJESPMJLZBĄOIBSBSFUJFLTkavatörün durumuna bağlı olarak belli bir derecede normale döner. Bu hareret drecesi, hidrolik yağın viskozitesi D4U¡& PMNBMBES.5#IJESPMJLLBZBLSDMBSFĄFSIJESPMJLZBĄWJTLP[JUFTJD4U¡& à[FSJOEF WFZB D4U ¡& hOJO BMUOEBZTB LFTJOMJLMF ÎBMĆUSMNBNBMES½OFSJMFOZBĄMBSOEĆOEBZBĄLVMMBONBZO[,rıcı parçalır zarar görebilir. Hidrolik yağın cilde herhangi bir zararı yoktur. 4OG Iso VG32 Bölge 4PĄVL#ÚMHF Ilık Bölge Iso VG46 *TP7( 4DBLWF/FNMJ#ÚMHF 1. Eğer yağ çok kalınsa, aşağıdaki problemler görülebilir: a. ,SDOOJMLÎBMĆUSMSLFO[PSMBONBT b.4àSFLMJÎBMĆNBEB[PSMBONBZBEFWBNFUNFTJ c. ,SDOOEà[FOTJ[WFZBZBWBĆÎBMĆNBT d. Pompalarda ve kırıcı içerisinde kavitasyon (emiş zorluğu) tehlikesi, e. :BQĆLBOWBMGMFS 3. Özel Yağlar Bazı durumlarda özel yağlar (biyolojik yağlar ve ısıya dayanıklı yağlar) kullanılabilir. Özel yağ kullanmayı düşünEàĄàOà[EFMàUGFOĆVEVSVNMBSBEJLLBUFEJOJ[ t 7JTLP[JUFBSBMĄD4U¡& PMNBMES t :BĄMBZDMLÚ[FMMJĄJJZJPMNBMES t ,PSP[ZPOB QBTMBONBZB LBSĆ LPSVZVDVMVĄV JZJ PMmalıdır). /05&ĄFSFLTLBWBUÚSEFÚ[FMZBĄLVMMBOMBDBLJTFLScıda pistonun yüksek hızda çalıştığı göz önünde bulundurularak kırıcıya uygun olduğundan emin olunmalıdır. Özel ZBĄ LVMMBOMBDBĄ [BNBO MàUGFO ZBĄ àSFUJDJMFSJOEFO WFZB size en yakın bayiimizden bilgi alınız. 4. Hidrolik Yağın Temizliği <LBWBUÚSEF CVMVOBO ZBĄ GJMUSFTJOJO BNBD BĆONB yataklarındaki aşınmadan kaynaklanan ve tozdan, kirden kaynaklanan pislikleri temizler. Ayrıca yağ içinde bulunabilecek hava, su gibi gözle görülmeyecek maddeler de kirliliğe neden olur. Hidrolik sisteme pislikler çeşitli yollardan giSFCJMJSh)JESPMJLZBĄOEFĄJĆUJSJMNFTJTSBTOEB f. Yağ daha çabuk toz tutar. t )JESPMJL WF LSD QBSÎBMBSO EFĄJĆJNJ WF TFSWJT TSBsında, 2. Eğer yağ çok inceyse, aşağıdaki problemler görülebilir: t ,SDFLTLBWBUÚSFNPOUFFEJMJSLFO a. ,SDOO QFSGPSNBOT EàĆFS ćÎ EPMBĆNEB ZBĄ LBçakları oluşur.) b. Gaz kitinde ve keçelerde sızıntılar olur. c. Viskozite azalması ve yağlama etkisinin azalmasından dolayı hareketli parçaların aşınmasını hızlandırır. 38 /05 &ĄFS ZB[ WF LĆ NFWTJNMFSJOEF PSUBMBNB ¡$ ¡' TDBLMLGBSLWBSTBCVNFWTJNMFSEFGBSLMIJESPMJLZBğın kullanılması önerilir. Bunun nedeni, yaz ve kış mevsimMFSJOEFTDBLMLGBSLGB[MBPMEVĄVEVSVNMBSEBIJESPMJLZBğın viskozitesinde büyük değişler olur. t "ĆONBQBSÎBMBSOOBĆONBTOEBOEPMBZ <LBWBUÚSà[FSJOEFLJGJMUSFOPSNBMEFLSDEÚOàĆIBUUà[FSJOEFLVMMBOMS'JMUSFMFSJOUBLMNBTWFEFĄJĆUJSNFTàSFleri ile ilgili ekskavatör üreticilerine veya size en yakın bayiimize danışabilirsiniz. ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý ,SDÎBMĆSLFOFLTLBWBUÚSà[FSJOEFLJGJMUSFĆVÚ[FMMJLMFre sahip olmalıdır: t :BĄGJMUSFTJOJOHFÎJSHFOMJĄJFOGB[MBNJLSPOPMNBM t :BĄ GJMUSFTJOJO LBQBTJUFTJ LSDOO NBLTJNVN ÎBMĆma debisinin en az iki katı olmalıdır. 5. Yağ Filtresi :BĄEBLJLJSMJMJLBĆBĄEBLJĆVOFEFOMFSFTFCFQPMBCJMJS a. Pompaların çalışma ömrünü önemli dercede düşürür. Pompada kavitasyon ve kısa sürede aşınmalar meydana gelir. b.4JMJOEJSWFT[ESNB[MLFMFNBOMBSOEBBĆONBMBSBOFden olabilir. c. ,SDOOQFSGPSNBOTOEàĆàSàS"ĆONBQBSÎBMBSOO ve sızdırmazlık elamanlarının çabuk aşınmasına, pistonun sarmasına ve yağ kaçaklarına neden olabilir. d. Çalışma ömrünü ve hidrolik yağın yağlayıcılık özelliğini düşürür. Yağda aşırı ısınmaya, kimyasal değişime neden olabilir. Yağın kalitesi düşer. e. 7BMGMFSJOTBSNBTOBOFEFOPMBCJMJS f. Hızlı aşınmaya neden olur. g.,àÎàLEFMJLMFSJOULBONBTOBOFEFOPMVS /05)FSIBOHJCJSLJSMJMJLUFOTPOSBIJESPMJLTJTUFNJOBSzalanması sonucu, hidrolik sistem tümüyle temizlenmeli, hidrolik yağ değiştirilmelidir. 6. Yağ Soğutucu Eğer ekskavatörün soğutucusu yetersiz ise, ya büyük bir soğutucu kullanılır, yada ek bir soğutucu monte edilir. Ek soğutucu için en uygun yer, kırıcı dönüş hattı üzerinEFSBEZBUÚSWFBOBZBĄGJMUSFTJOJOZBOES Ekskavatör hidrolik sisteminin harareti, kırıcının çalışNBTOEB JTUFOFO EFĄFSEF ¡$¡G PMNBMESÎàOLà 1. 4[ESNB[MLFMFNBOMBSNFNCSBOWFEJĄFSQBSÎBMBS 5 TDBLMĄB LBEBS Ú[FMMJLMFSJOJ LBZCFUNFEFO ÎBMşabilirler. 2. Yüksek sıcaklık, yağ viskozitesinin düşmesine ve bu nedenle hidrolik yağın yağlayıcılık özelliğini kaybetmesine ve iç kaçaklara neden olur. 6ZHVOCJSLSDIJESPMJLIBUUCVMVOBOTUBOEBSUCJSFLTkavatörde yeterli kapasitede bir soğutucu bulunmalıdır. Eğer hararet yükselirse, aşağıdakileri kontrol ediniz: t ,SDÎBMĆSLFOSFMJGWBMGBÎLPMNBNBMES t ,SDEÚOàĆIBUUCBSEBOEàĆàLPMNBMESCBSdan daha düşük olması en idealidir. t )JESPMJLQPNQBMBSWBMGMFSTJMJOEJSMFSWFLSDEBJÎLBçaklar olmamalıdır. Adnan Edizcan İnan Makina San. ve Tic.A.Ş. İş Geliştirme Müdürü 40 ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý Su Pompaları bilir. Bu tahliyenin yapılamaması halinde yapım faaliyetleri sürdürülemez hale gelir. Faaliyetlerin sürekliliğini sağlamak ve bu işin gereken maliyet ve verimlilikte sağlanması önemlidir. Uzun süreli bir su tahliyesi gerekliliği söz konusu olduğunda pompa ve borulama techizatının ilk satın alma maliyetleri ile pompanın işletme maliyetlerinin müşterek değerlendirilmesi uygun olacaktır. Su pompası seçiminde şantiyecilerin basma yüksekliği ve debi miktarının yanısıra, mevcut çalışma şartlarına uyumluluk göstermesi ve az arıza vermesi gibi hususları değerlendirmeleri gerekmektedir. Su çekilmesinde; pompada sürekli bir emmenin sağlanması ve pompanın hava yapmaması işletmecilik açısından önemlidir. Pompanın yanlış konumlanması, emiş hattına gevşek bağlantılar veya tesisatın uygun döşenmemesi gibi sebeplerden dolayı; emme anında hava yapan bir pompanın kanatçıklarında ve gövdesinde kavitasyon (boşlum) nedeni ile aşınmalar oluşur. Hava miktarı fazla ise basma hattında hava cebi oluşturarak tıkaç yapar ki artık su basılamaz hale gelir. Pompanın basılacak akışkanın seviyesinin düşmesi neticesinde durdurulduğunda ise hava emişinden dolayı çalışmasında zorluklar görülür. Su tahliyesinde hali hazırda kullanılmasına rağmen emiş borulu/hortumlu ve ucunda klape bulunan santrifüj tipi pompaların kullanımı; işletmeciliğinin zor olması sebebi ile azalmakta ve submersible (Dalgıç) pompaların kullanımı ise artmaktadır. Dalgıç pompalar, akışkanın (bu da genelde sudur) içine batık oldukları için emme hatlarında pozitif bir akışkan basıncı oluşacaktır böylelikle emişte hava yapma ihtimali ortadan kalkacaktır. Şantiye ve madencilik çalışmalarında kullanılan önemli yardımcı makinalardan biriside su pompalardır. Su pompaları yapıları ve işlevleri açısından çok farklılıklar gösterirler. Seçiminde gereken önemin gösterilemeyişi ve konu hakkında kulaktan dolma bilgilerle hareket edilmesi sebebi ile işletmelerde verimsizlik, iş, zaman kayıpları ve yüksek maliyetlere sebep olunur Mevcut arazi kodunun altına inilmesi gereken bina temeli, muhtelif gaz, petrol ürünleri , temiz ve pis su boru hattı veya baraj inşasında, madencilik faaliyetlerinde daima su tahliyesi gerekliliği mevcuttur. Özellikle baraj inşasında veya madencilik işletmelerinde su pompalarının sürekli olarak kazı alanından suyun tahliyesinde çalışmaları gereke- 42 Teknik deyimlerin kullanılmasında endüstriyel kullanıcılar ile şantiyeciler arasında farklılıklar vardır. Suya batık olarak çalışan bütün pompaları dalgıç olarak tarif edildiği için hangi tip pompadan bahsedildiği ilk etapta doğru anlaşılamayabilir. Dalgıç pompa grubuna giren pompalarda derin kuyu, tahliye (drenaj), pis su pompaları, çamur pompaları ,diyafram pompalar şantiye kullanımlarında rast gelinmektedir. Öncelikle bu deyimlerin şantiyeciler açısından nasıl anlaşılması gerekliği ile başlamak doğru olacaktır, akabinde en çok kullanılan drenaj/ tahliye pompalarının şantiye kullanımı ile ilgili durumları değerlendirelim. Dalgıç pompalar genellikle elektrik motoru ile tahrik edilmektedirler, bundan dolayı sürekli çalışma halinde olunması halinde ise elektrik motorları için ısınma kaynaklı arızalar oluşması söz konusudur. Bu nedenle uygun bir şekilde soğutulmalıdırlar ve elektrik motoru ile pompa arasın- ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý da sızdırmazlığın temini de önemlidir. Temiz su veya içinde çökelti yapmayan akışkan ortamlarında kullanılacak pompalarda, basılan akışkan elektrik motorunun gövdesinin dışından dolaştırılarak soğutma temin edilir. Basılacak akışkanın pompa içinde çökelme ihtimali varsa elektrik motor gövdeleri hava soğutma kanatçıklı olarak teçhiz edilirler ve akışkan salyangozdan sonra doğrudan basma hattına yönlendirilir. Basılacak akışkanın pompa kanatçıklarını ve salyangozunu tıkama ihtimali varsa milinin ucuna kanatlardan önce akışkanla temasta olacak parçalayıcı konur. Bu uygulama genellikle atık su pompalarında gözlemlenir. Uygulamada en çok kullanılan dalgıç pompaların örnekleri aşağıdadır. da soğutmanın sağlanması için elektrik motorunun gövdesinden basılacak stok halindeki pis suya ısı transferi sağlanması için tamamı ile batırılarak çalıştırılar. Akışkanın seviyesinin azalmasında pompayı soğutma için korumak üzere şamandıra (flatör) kullanılır. Çalışma anında katı büyük parçaların pompa içine geçmesine mani olmak için karıştırıcı bıçak (agitator) kullanılır. Bu pompaların uygulamada akışkan içinde tutularak çalışmalarının yanı sıra bir tanktaki akışkanı basmak üzere tank dışında ve akışkana batırılmadan kullanılmaları mümkündür. Dalgıç pompaların şantiyelerde en çok kullanılanı ve sıkıntı yaşanılanı ise Drenaj (Tahliye) pompalarıdır. Tahliye pompaları ile ilgili hususlardan bahsetmeden önce konunun iyi anlaşılması için bir pompa kesitinde parçalarını tanıyalım. 1. Derin kuyu pompaları (Bore hole pumps) 2. Tahliye pompaları (Drainage pumps) 3. Atık su / çamur pompaları (waste water / slurry pumps) Emiş mesafesinin 6 metreyi aşması halinde, santrifüj dizaynlı pompaların emiş yapamayacağı için çalışmayacağı bilinmektedir.Tahliyesi veya kullanımı ihtiyaç duyulan suyun derinliğinin 6 metreyi geçmesi halinde suyun içine indirilen derin kuyu pompaları ile suyun basılması mümkün olmaktadır. Ayrı bir yazı konusu olacak bu pompaları kullanabilmek için sondaj sonrası; delinen deliğe indirilen teçhiz (delikli boru) içine pompanın indirilmesi gerekir. Radyal ve kademeli bir pompadır. Elektrik motoru ile pompa arasında mekanik sızdırmazlık sağlanmalıdır ve elektrik motoru dış çeperden su vasıtası ile yüzeysel olarak soğutulur. Çamur pompaları veya atık su pompaları bastıkları malzeme farklı olmasına karşılık genel görünümleri aynıdır. Çamur pompaları ile yoğun akışkanlar, erimiş minaraller ve pis sular pompalanabilir. Yoğunluğu fazla olan bir akışkanı basacakları için, bunlarda pompa basma hattı hemen fanın içinde çalıştığı salyangoz üzerindedir. Fanları açık ve az kanatlıdır. Yoğun akışkan bastıkları için elektrik motorunun gövde soğutulmasında pompalanmış basınçlı akışkandan faydalanma imkanı yoktur. Pis su uygulamaların- Tahliye pompası seçiminde firmaların modellerine göre farklılıklar gösteren ürünleri vardır. Belirli bir güçteki pompalarda basma yüksekliği itibarı ile 2 – 3 çeşit dizayna sahip ürün olabilir. Markalara göre farklı adlandırılmalarına rağmen, adlandırılmalarında ilk harfleri itibarı ile t "[JSUJGBMWFZàLTFLEFCJMJ- t 0SUBJSUJGBMWFPSUBEFCJMJ. t :àLTFLJSUJGBMWFB[EFCJMJ) Firmaların genel üretiminde H tipi ve M tipi pompalar vardır. Basma yüksekliği, debi ve güç arasındaki bağlantı aşağıdaki gibidir. P (Güç )= h (Basma yüksekliği ) x Q (Debi) xd (verim) ilgisinden dolayı belirli bir güçteki pompada basma yüksekliği artar ise debide azalma görüleceği aşikardır. 43 ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý Takiben gelecek tabloda örnekleme amacı ila flygt firmasına ait 54 kW güce sahip bir pompanın güç, basma yüksekliği ve debi ilintisini göreceğiz. Tabloda HT yüksek basma yüksekliğini, MT orta seviye basma yüksekliğini ifade etmektedir. 433 ve 431 ise ilgili pompada kullanılan fan tiplerini göstermektedir. Tablonun değerlendirilmesinde HT pompanın 20 metrelik bir irtifaya 100 litre/saniyelik su basmasına karşılık, aynı güçteki MT tarzı bir pompa ise 200 litre/ saniye su basması önemlidir. Şantiyede su tahliyesi ön görüldüğünde basılacak azami yükseklik değeri ve debi değerleri öğrenildikten sonra pompa seçimine gidilmelidir. Baraj şantiyelerinde genelde gövde kazılarında çok derine inilmesi gerekmediği için MT tipi pompalar yaygın kullanılır. Firmaların stoklarında bu pompalar fazlası ile bulunduğu için kazı derinliği artması halinde bir ara kademede su deposu teşkil edilerek kademeli basmaya gidilebilir. Bu kademede su tanklarının içine çökeltmeyi sağlamak için ayırma perdeleri teşkil edilirse, ikinci terfi pompası olarak kademeli radyal su pompaları da kullanılabilir. Doğru pompa seçimi ile harcanacak elektrik giderlerinden yapılacak tasarruf nerede ise pompa maliyeti kadar olabilir. Tahliye pompalarının yerleştirilmeleri önemlidir. Doğrudan zemine konulan bir pompa çalışırken tabanındaki toprak ve kumları çekerek iç parçalarının erken aşınmasına sebep olunur. Yanı sıra toprak veya kum zeminde ise emiş yaparak bulunduğu zemine gömülür, bir süre sonra su ememediği için ve de pompanın tıkanmasından dolayı elektirk motoru aşırı ısınır, korumalarda bir sıkıntı varsa elektrik mo- 44 toru yanabilir. Kum veya toprak çekmenin ikinci bir etkisi ise mekanik sızdırmazlık elemanlarının erken aşınmasıdır. Gerek kum ve toprak çekmeye mani olmak ve de elektrik motorunun yanmasına mani olmak için küçük pompalar bir sepetle, büyük pompalar ise bir sal ile su içine yerleştirilebilir. Bu uygulama ile pompayı suya indirme veya çıkarma esnasında hasar görmesine mani olunur. Hasarlı pompa incelemelerinin bir kısmında; elektrik kablosunun kaldırma halatı gibi kullanıldığı tespit edilmiştir. Kablo ile pompayı kaldırma esnasında kablo gerek pompaya giriş yerinden gerekse içerde bağlantı noktalarında hasar görebilir. Elektrik kablosu bu uygulamada boğaz kısmında uzama yaparsa çaptan daralacağı için veya buranın sızdırmazlığını sağlayan kablo lastiği yerinden oynayacağı için pompa buradan su alabilir. Kesinlikle elektrik kablosu kaldırma halatı olarak kullanılmamalıdır. Sepetli veya sal uygulama fotoğrafları aşağıdadır. Sal inşa edilirken pompayı sala sabitleyecek şekilde tertip edilmelidir. Aksi takdirde pompa ilk çalışma anında bulunduğu yerde devrilebilir. Bunun neticesinde sürekli hava ile karışık su emerek soğutmanın bozulması neticesinde motor yanabilir. Bir başka dikkat edilmesi gereken durumda su seviyesinin çok düşmesi halinde pompa durdurulmaz ise elektrik motoru yanabilir. Susuz çalışmanın ikinci zarar vereceği nokta ise mekanik sızdırmazlığı sağlayan keçelerin sürtünme ısılarının transfer edilememelerinden dolayı hasar görülmesidir. Bu hasarlara mani olmak için şamandıra (flator) kullanılmasında fayda vardır. ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý Muayyen bir süre susuz çalışan pompada mekanik sızdırmazlık grubu artık işlev göremez hale gelince elektrik motoruna olan su kaçağı neticesinde rotorda, rulmanlarda ve statorda hasar meydana gelir. Pompa elektrik kabloları arıza kaynaklarından birisidir. Kablonun sahada çekilmesi esnasında ve ya üzerinden bir makine geçmesi neticesinde oluşan kablo yaralarının içinden su yürümesi neticesinde elektrik motoru yanması sık görülen olaylardandır. 45 ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý kontaklardan birkaç tanesi seri bağlanırlar ve uçları panodaki motor koruma rölesine bağlanırlar. Bu koruyucuların statorla elektriksel ilintileri yoktur. Isıya hassas olan kontağın sarımlardaki (135 °C anma değeri ) ısıyı hissedecek şekilde uygun bir yere monte edilmesi yeterlidir. Bu kontak 140 °C lik ısıda devreyi açar, sıcaklık 130 °C nin altına indiğinde kapar. Elektrik panolarının dizaynından dolayı bir takım sıkıntıların ortaya çıkabileceği göz önünde bulundurulmalıdır. Bu panoların tertibi ve dikkat edilmesi gereken noktalar ayrı bir yazıda izah edilecektir. Pompa yerleştirme esnasında yükleyici kovasının tırnağının çarpması neticesinde hasar gören bir pompa gövdesi resmi aşağıdadır. Tatbikatının zor olmasına karşılık kablonun pompaya hemen girişinin öncesinde kablo ek mufu sistemine benzeyen bir izolasyon ile bu tarz hasarların risklerinden korunmak kısmen mümkün olabilir. Makine hareketinin olduğu çalışma sahalarında ise korunma maksatlı olarak kablonun bir hortum veya boru içinden geçirilmesi ve ve üstünde 10-15 cm toprak bulunacak şekilde bir kanala konulmasıdır. . Şantiye uygulamalarında sık rastlanılan bir durum ise pompa ile elektrik panosu veya güç temin noktası arasındaki mesafenin uzak olmasından dolayı, gerilim düşmesinin fazla olması neticesinde pompa elektrik motor arızalarının oluşmasıdır. Fabrika çıkışlı panolarda aşırı akım, elektrik motorlarındaki termal ısınmalara ve eksik fazla çalışmaya karşı koruyucular ihtiva ederler. Bazı bilinçsiz saha elemanları pompanın bazı uygulamalarda sürekli pompanın korumalardan stop etmesi durumunda bu korumaları devre dışı bırakmaktadır. Bu uygulama sonrasında elektriksel arızalar oluşmaktadır. Elektrik motor statorun tekrar sarılması gereken hallerde ise termistör (termik – ısı duyarlı ) kontakların monte edilmesi ihmal edilmektedir. Bir termik kontak resmi aşağıdadır. Bu termik Pompaların tutamakları (kaldırma halkaları) kullanılabilir durumda tutulmalı ve kaldırma işi için kullanılacak zincir veya kaldırma sapanı buraya bağlanmalıdır. Sapan veya zincir pompa ağırlığını taşıyacak mukavemette ve kaldırma esnasında ekskavatör veya yükleyici gibi makinalar kullanılıyorsa bunların kova tırnaklarının pompa gövdesine hasar vermeyecek kadar uzun ve uygun bağlanmalıdır. Şantiyelerde karşılaşılan yanlışlıklardan birisi de düşük veya orta irtifalı pompaların montajı için kullanılması gereken büyük çapta hortum yerine elde bulunan küçük çaplı hortumları kullanmak için pompa çıkış ağzının değiştirilerek küçük çaplı çıkış ağız kullanılmasıdır. Burada meydana getirilen kısılma ve hortum boyu direnç pompanın basabileceği su miktarının azalmasına ve enerji kayıplarına yol açar. Mustafa Silpağar Makina Yüksek Mühendisi Kaynaklar: Flygt – Grindex – ABS internet dosyaları 46 ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý Mühendislikte Uzmanlık ve İşi Ehline Bırakmak İçinde yaşadığımız dönemde, hayatın her alanında ‘hızlı’ olunması gerektiği söyleniyor, yazılıyor, çiziliyor. Bir kere bir yola girildi mi, rekabetin dar kulvarlarına da girilmiş oluyor ve buralarda hızlı davranmak bir zorunluluk. Hızlı olunmalı çünkü her şey durmadan değişiyor. Özellikle teknolojinin gelişmesi, bu gelişmenin bir sonucu olarak refah düzeyinin ve buna bağlı olarak da tüketimin artması, artan tüketimin sonucunda oluşan sermaye birikiminin önemli bir kısmının yeniden teknolojinin gelişmesi için harcanması bir sarmal olarak sürüp gidiyor. Neden böyle olduğunu sorgulayıp düşünmenin de zamanı geçti. Hatırlıyorum, 80’li yıllarda bu hızın nedenleri tartışılıyordu, üzerinde konuşuluyordu. Ama artık bunun tartışılacak bir yanı kalmadı. Özellikle ‘reel’ ekonominin içinde olanlar hızlı değişimin yaşamın doğal parametrelerinden biri olduğunu kabullendiler ve kaderlerine boyun eğdiler. Yaşamın çok hızlı olduğu alanlardan biri de hiç kuşkusuz makina üretimi alanı. Büyük rekabetin yaşandığı bu alanda parçaların teknik resimleri çok hızlı hazırlanmalı, teknik resmi atölyeye inen parça çok hızlı üretilmeli, prosesleri tamamlanmış parçanın müşteriye kusursuz gitmesini sağlayacak önlemler alınmalı, bitmiş parça paketlenmeli, ilerde ortaya çıkabilecek izlenebilirlik gereksinimi için numaralanmalı ve tam zamanında yerine ulaşmalı. Tam zamanında yerine ulaşmalı, çünkü gideceği yerde bir uçağa, bir silah sistemine, bir otomobile veya bir iş makinasına takılacak ve büyük bir bütünün tamamlayıcı parçası olacak. Bütünün öngörüldüğü gibi çalışabilmesi için parçanın uygun, maki- 52 nanın öngörülen tarihte işbaşında olabilmesi için parçanın zamanında yerinde olması şart. Dağ başında veya maden ocağının dibinde arıza yapmış milyon dolarlık bir makinayı ele alalım. Bu makinayı ayağa kaldıracak yedek parçanın (bu bazen basit bir pim, bir rakor, bir hortum bile olabilir) geciktiği her an bir kayıptır. O halde, ne kadar basit ve ucuz olursa olsun, bir yedek parçanın zamanında yerinde olmasının yaşamsal önem taşıdığını söylemek yanlış olmaz. İşte bu nedenle, günümüzün yüksek hızlı iş yaşamında, kimilerinin ‘sıfır hata’ olarak da adlandırdığı ‘kusursuzluk’ çok önemli. Kusursuzluk ise gerçekten bir uzmanlık işidir. Bir işi kusursuza yakın nitelikte ancak o işi iyi bilenler, yani o işin ehli olan uzmanlar yapabilir. Bu nedenle günümüzde uzmanlığın anlamı ve değeri her zaman olduğundan daha farklıdır. Özellikle zamana karşı yarışılan kimi kritik sektörlerde uzmanlık giderek daha da önem kazanmakta. Bu sektörlerde yapılan ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý teknik çalışmaların, alanda uzmanlaşmış kişi ve kurumlar tarafından düzenlenmesi ise işleri kolaylaştırıyor, kalitesizliğin neden olduğu maliyetleri azaltıyor ve ülke kaynaklarının daha verimli kullanılmasını sağlıyor. İş Makinaları sektörü de bu kritik ve uzmanlık gerektiren sektörlerin başında gelirken İş Makinası Mühendisleri Birliği Derneği (İMMB) ise ülkemizde bu alanda otorite olma yolunda ilerleyen bir kurum olarak göze çarpıyor. Birlik sektörde yer alan teknik elemanları bir araya getirmenin ötesinde, giderek onları eğiten, sertifikalandıran bir yapı olma yolunda da emin adımlarla ilerliyor. İMMB ve benzer sektör derneklerinin çoğalması, alanlarında uzman yetiştiren kurumlar durumuna gelmesi ülkemizin geleceği için önemlidir. Bu noktada yıllardır sürmekte olan bir tartışmaya da değinmekte yarar var: Teknik alanlarda, örneğin mühendislik mesleği alanlarında, tüm mühendislerin üye olmalarının öngörüldüğü mühendislik odaları ile, bazı mühendislerin özgün uzmanlık alanlarına yönelik kurmuş oldukları dernekler arasında ilişki nasıl yürümelidir? Bilindiği gibi Odalar, mühendislerin tümünün üye olmasının beklendiği çatı kuruluşlardır. Meslek alanlarına ilişkin ülke politikalarının yönlendirilmesi, mühendislik mesleğinin yüceltilmesi, meslek alanlarının düzenlenmesi, mühendislerin özlük haklarının korunması gibi konularda odalara önemli görevler düşmekte ve birçok odamız da bu alanlarda başarılı çalışmalar yapmaktadır. Ancak, teknolojinin hızla geliştiği, buna bağlı olarak da uzmanlık alanlarının çeşitlendiği bir dönemde, odaların aynı zamanda birer uzmanlık derneği gibi davranmaları beklenmemeli, uzman sektör derneklerinin üzerinde olmaları öngörülmelidir. Ayrıca odalar, kendi üyeleri tarafından kurulmuş ve yönetilen sektör derneklerini kesinlikle engellememeli ve onları kendilerine rakip olarak görmemelidir. Hele ki 53 ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý alanla ilgili eğitim, belgelendirme, sertifikasyon gibi konularda odalar, kendi üyeleri tarafından kurulmuş olan uzmanlık dernekleriyle rekabete girmekten kaçınmalıdırlar. Böyle bir rekabetin hem odalara, hem de ilgili sektör derneğine, dolayısıyla da mesleğe zarar vereceği açıktır. Mühendislikte uzmanlığın önemli olduğu alanlarla ilgili çalışmaların TMMOB’na bağlı odalar kanalıyla yürütüldüğü dönemler olmuştur. Kimi alanlarda böyle çalışmaların günümüzde de sürdürülmesi doğaldır. Ancak mühendislikte uzmanlığın çok önem kazandığı bazı alanlarda eğer Oda üyesi mühendisler dernek vb. çatılar altında bir araya gelip alanla ilgili problemler ve çözümlerinin konuşulması, normların geliştirilmesi, eğitimlerin verilmesi vb. konularda kurumsal çalışmalar yapabiliyorlarsa, ilgili odalar bu çalışmalar engel değil destek olmalıdırlar. Zengin uzmanlık bilgisi gerektiren mesleki alanlardaki çalışmaların bir oda bünyesinde kurulacak komisyonlar marifetiyle yürütülmeye çalışılması zaman kaybından başka bir şey de- ğildir. Çünkü bazı alanlardaki mesleki çalışmaların derinliği, odalarda seçimler sonrası oluşturulan ve ömürleri bir dahaki seçim dönemine kadar olan komisyonların gösterebileceği çabaların boyutunu çok aşmaktadır. vardır. Ancak yönetimlerin seçimle, üstelik de kıyasıya mücadelelere dayalı seçimle belirlendiği yapılarda uzmanlık komisyonları da çoğu kez seçim kazanmanın araçları olarak kullanılabilmektedir. Elbette, çalışma dönemi bitince faaliyetleri sona ermeyen ve kaderleri oda seçimlerinin sonuçlarına bağlı olmayan uzmanlık komisyonları da Yönetimler, komisyon üyelerini kendilerine oy veren veya ilerde oy vermesi muhtemel üyelerden oluşturmakta, dolayısıyla da uzman başka üyeleri dışarıda bırakmaktan kaçınmamaktadırlar. Bu anlayışla kurulan komisyonlar, adları ‘uzmanlık komisyonu’ da olsa çoğu kez seçim süreçlerine odaklanmaktadır. En teknik olması gereken kongreler bile kimi zaman seçim kulislerinin gölgesinde yapılır hale gelmektedir. Burada dile getirilmeye çalışılan nedenlerle, özellikle teknik derinliği fazla olan alanlarda iş ehline bırakılmalıdır. Doğrudan mesleğin uzmanlık alanlarına yönelmiş olan sektör derneklerinin önleri açılmalı, çabaları desteklenmelidir. Bu bağlamda, uzun zamandır kendi alanında başarılı çalışmalar sürdüren İMMB’ye başarılar diliyor, benzer kuruluşların çoğalmasını temenni ediyorum. Atila Çınar Makina Mühendisi acinar@etik.com.tr 54 ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý Hava Bir Kirletici midir? Yağlama sistemi kirleticilerini düşündüğümüzde, genellikle aklımıza ilk gelen parçacık ve su kirlenmesidir. Aslında dikkate alınması ve kontrol edilmesi gereken pek çok diğer kirleticiler de mevcuttur. Yağın formülasyonunda bulunmayan herhangi bir maddeyi ihtiva eden birçok kirletici, potansiyel olarak yağa ve yağlanan komponentlere zarar verebilir. Hava, her zaman yağ içinde bulunmakla beraber, mevcudiyetini asgari seviyede tutmak için tedbir alınması gereken bir unsurdur. Yağ içinde hava, çözünmüş, sürüklenmiş ve köpüklenmiş olmak üzere üç farklı şekilde bulunabilir. Çözünmüş hava, sodalı suda çözünen karbondioksite benzer biçimde, moleküller halinde bulunur. Bu tip havanın görülmesi ve tespit edilmesi mümkün değildir. Sürüklenmiş hava, yağ içinde asılı duran çok küçük hava baloncuklarından oluşur. Bu tip hava ile kirlenme, tartışmalı olarak en zararlı kirlenmedir ve yağın bulanık bir görüntüye sahip olması ile tanınabilir. Bulanık yağın birkaç genel sebebi olmasına rağmen, numune olarak alınan 56 56 yağın zamanla berraklaşıp berraklaşmadığına bakılarak bu durum ayırt edilebilir. Şayet bulanıklığa su veya diğer sıvı kirleticiler sebep olmuşsa, numune berraklaşırken altta sulu bir tabaka oluşmalıdır. Köpük, yağdaki havanın bir başka şeklidir ve tipik olarak deponun yüzeyinde toplanmış nisbeten büyük baloncuklardan oluşan durağan bir tabaka halindedir. Bazı sistemlerde yüzeydeki köpüklenme fazla bir hasara sebep olmayabilir, ancak köpük tabakasının varlığı normal olarak fazla miktarda havanın girdiğinin bir işaretidir. Aşırı hava kirlenmesinin sebepleri Aslında aşırı hava kirlenmesine yol açan birçok durum vardır. Bu sebeple göz önünde bulundurulması gereken genel sebeplerin sayısı da oldukça fazladır. Bunların en yaygın olanı su ile kirlenmedir.Yağ su ile kirlendiğinde yüzey gerilimi zayıflar, dolayısı ile küçük parçacıklara ayrılmış kolayca asılı durabilen hava baloncuklarının yağa girişine müsaade eder. Solventler, çok sayıda kimyasal kir- ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý leticiler, hatta yan ürünlerden kaynaklanan yağ oksidasyonu gibi diğer birçok kirletici aynı etkiye sahiptir. Yağ köpürmesinin birinci sebebi, yan ürünlerin zamanla daha da artan oksidasyonudur. Köpük önleyici katkıların azalması, emiş hattındaki kaçaklar, kötü depo tasarımı, yanlış viskozite seçimi veya fazla miktarda köpük önleyici katkı maddesi kullanımı diğer sebepler olarak sayılabilir. Belirli şartlar altında, köpük önleyici katkılar anormal olarak azalabilir. Bu durum, kullanıcıları sisteme derhal köpük önleyici ilave etmeye teşvik eder ve gereğinden daha fazla katkı koyma ihtimalini doğurur. Yağa katkı ilave ederken ikazlara uymak ve uygun kılavuzları izlemek gerekir. olup olmadığı kontrol edilmelidir. Gerçekten suçlu su ise, köpüklenme bize su problemi olduğunu belirten bir alarm vererek iyilik yapmış olur. Şayet fazla bir su gözlemlenmiyorsa, yanlış yağ ilave edilip edilmediğini veya yağın bozulup bozulmadığını tetkik etmek için kimyasal kirlenme analizi yapmak üzere yağ numunesi alınmalıdır. Aniden oluşan problemlerin bir diğer yaygın sebebi, yağın dolaşım yaptığı sistemlerde emiş hattı kaçaklarıdır. Bu tip problemler, genellikle dıştan sabun köpüğü uygulanarak tespit edilebilir. Bir sistemin köpüklenme problemleri ile ilgili bir geçmişi varsa, süregelen bir kirlenme veya sistem tasarımı hatası söz konusu olabilir. Köpüklenmeye yol açan yaygın depo Hava ile kirlenmenin etkileri Hava ile kirlenme, makine ve yağ üzerinde olumsuz etkiler yapabilir. Hava, oksidasyonu ve termal bozulmayı hızlandırarak, katkı maddelerini azaltarak, ısı iletim katsayısını ve film mukavemetini düşürerek yağa zarar verebilir. Molekülleri oksijen ile temas ettiğinde yağ oksitlenebilir. Yağda daha fazla hava bulunması, yağın daha hızlı okside olmasına sebep olur. Bu problem, köpüklerin hacim değişiminin sıcaklıkta önemli bir artışa sebep olduğu yüksek basınç ortamına girmesiyle çok daha şiddetlenir. Bazen mikrodizel (basınç altında kendiliğinden yanma) olarak da isimlendirilen bu olay, yağın termal bozulmasına da sebep olur. Makina aşıntıları, birçok mekanizma yoluyla hava ile kirlenmeden kaynaklanabilir. Bunlardan birisi havanın sıkıştırılabilir olmasıdır. Yağın uygun yağlama film kalınlığını oluşturabilmesi için sıkıştırılamaz olması gerekir. Yağ sürüklenmiş hava ile fazlaca kirletildiğinde film mukavemeti, karşılıklı çalışan yüzeyler arasında mekanik sürtünmeye müsaade edecek noktaya kadar azalabilir. Makinanın tipine bağlı olarak bu etki daha hızlı olabilir. Hidrolik pompalar gibi dramatik basınç değişimlerinin meydana geldiği makine bölgelerinde, ani ve etkili hacimsel değişimler, baloncukların makine yüzeylerinde erozyon oluşturan şiddetli patlamalarına sebep olur. Hidrolik sistemlerde sürüklenmiş hava, tembel hareketler, kontrol kaybı, valflerde muhtemel yüzey depozitlerinin artması gibi diğer problemlere de yol açabilir. Hava ile kirlenme nasıl tespit ve kontrol edilir Bir depoda aniden köpüklenme problemi ortaya çıkarsa, araştırılması gereken birçok faktör vardır. Öncelikle tahliyeden bir miktar yağ numunesi alınarak serbest suyun problemleri, dönüş hatlarının yağ seviyesinin üzerinde kalarak yağ/hava karışımına sebep olan küçük depo kullanılması veya emme ve dönüş hatlarının birbirine yakın olmasıdır. Bu problemler, ağırlıkla geri dönüşlü sistemlerde, bazen difizör, saptırma plakası veya perde kullanılarak giderilmektedir. Yukarıda bahsedildiği gibi, yağlama sisteminden havayı tamamen yok etmek mümkün olmayabilir, ancak mümkün olduğu kadar azaltmak için gerekli tedbirler alınmalıdır. Fazla havayı ortadan kaldırmak, muhtemelen yağınızın ömrünü uzatacak, sistem performansınızı artıracak, depozit ve aşınmaları azaltacaktır. Kirlenme kontrolünün sadece sistemdeki kirliliği filtrelemek olmadığı unutulmamalıdır. Yabancı maddelerin sisteme girişinin engellenmesi ve sistemden atılması da kirlenme kontrolünün bir parçasıdır. Tercüme: Mehmet Karatatar Kaynak: Lube-tips Newsletter (Noria) 57 57 ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý Yakıt tüketiminin ? Ne Kadarı Nereye Gider Başlangıç araştırmaları, toplam araç enerji tüketiminin % 4 – 7’sinin otomobilin lastiklerinden kaynaklandığını ortaya çıkardı. ±PLLBCBBOMBUNMBEFQPNV[BLPZEVĄVNV[-UZBLUO JMB -UTJ MBTUJLMFS UBSBGOEBO CPĆB IBSDBOZPS *T WFZBTFTFOFSKJTJPMBSBLLBZCPMVQHJEJZPS 0SBOO CàZàLMàĄà MBTUJL àSFUJDJTJ GJSNBMBS ÚODF LBZQMBSOOFSFEFOWFOBTMPMVĆUVĄVOVEPĄSVÚMÎFOUFTUDJIB[MBSTJNJMBTZPOUFLOJLMFSJLBSĆNMBSyPSUBZBÎLBSNBZBWF TPOSBTOEBEBEPĄBMPMBSBLEBIBB[FOFSKJUàLFUFOMBTUJLMFS àSFUNFZFZÚOMFOEJSEJ Depoya konan yakıtın yaklaşık % 13 kadarlık bir bölümü aracı yolda ilerletmek için kullanılır! O halde “% 87’si ne oluyor? ” Çok detaylı incelemeden ziyade, genel anlamda bir aracın deposundaki yakıtın sahip olduğu enerjinin: t :BLMBĆLNPUPSTàSUàONFTJOFQPNQBMBNBLByıplarına ve kaybedilen ısıya, t :BLMBĆL DJWBS BLUBSNB PSHBOMBSOEB TàSUàONF FTOBTOEBPMVĆBOLBZQMBSOB t :BLMBĆL TJ LMJNB WF EJĄFS TJTUFNMFS HJCJ ZBSBSM aksesuarlara, t :BLMĆLTJSÚMFOUJEFCPĆUB ÎBMĆNBZBÚ[FMMJLMFJMLÎBMĆUSNBEBNPUPSTONBTJÎJOWFĆFIJSJÎJLVMMBONMBSEBLJ EVSLBML TL CFLMFNFMFS USBGJL ĆLMBS ZBZBHFÎJĆMFSJUSBGJĄJOEVSNBT 60 60 ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý Yuvarlanma Direnci 4FSCFTUZVWBSMBOBOCJSMBTUJLEàĆàOFMJN5FLFSMFLUPSLV TGSB FĆJUUJS WF UFLFSMFĄJO EFOHFMJ IBSBLFU FEFCJMNFTJ JÎJO yer ile temas ettiği noktadan, bir kuvvet etki etmek zorunEBESćĆUFCVZBUBZLVWWFUFZVWBSMBONBEJSFOÎLVWWFUJEFOJS#VLVWWFUJOOPSNBMZàLFPSBOOBEBZVWBSMBONBEJSFOÎ LBUTBZTEFOJS "SBÎBMUOEBLJMBTUJLTFSUCJS[FNJOà[FSJOEFZVWBSMBONBZBCBĆMBEĄ[BNBOMBTUJĄJOLBSLBTZBQTZFSJMFUFNBT FUUJĄJBMBOEBĆFLJMEFĄJĆUJSJS±àOLàMBTUJĄJOUBĆNBTHFSFLFOZàLÎPLHFOFMBOMBNEBEJLFZPMBSBLMBTUJĄJZPMBEPĄSV CBTUSS:FSFUFNBTBMBOEB[FNJOTFSUPMEVĄVOEBOMBTUJĄJOZFSFEFĄFOCÚMàNàZBOJUBCBOEBJSFTFMĆFLMJOJLBZCFEFSFLHFÎJDJEFPMTBEà[LPOVNBHFMJSZBOJZPMZà[FZJOF QBSBMFM PMVS :BOBLMBS EĆB EPĄSV FTOFSLFO MBTUJĄJO UBCBO EB Eà[MFĆJS WF ZFSF UFNBT FEFO BMBOEB TàSàDàOàO IJTTFEFNFEJĄJ PSBOMBSEB LBZNB PMVĆVS :àLMà ZBSÎBQ JMF TFSCFTUZBSÎBQBSBTOEBCJSGBSLPMVĆVS#VGBSLOFLBEBS ZàLTFLTF MBTUJL ZFSF UFNBT FEFO BMBOEB P PSBOEB GB[MBEBO LBZNBL [PSVOEB LBMS -BTUJĄJO ZFSF UFNBT FEFO CÚMàNMFSJZMF UFNBT FUNFZFO CÚMàNMFSJ BSBTOEB CJS I[ GBSL PMVĆVS4FSCFTUCÚMHFMFSI[MEÚOFSLFOBÎTBMI[OFULJTJEJS ZFSFUFNBTFEFOCÚMHFMFSEBIBZBWBĆEÚONFL[PSVOEB LBMS ćĆUF UBN CV FTOBEB LBZNB PMVS #V UJQ LBZNBMBS BSBDOIFSI[OEBWBSES (FMFMJNUFLSBSMBTUJLUFLJĆFLJMEFĄJĆUJSNFFZMFNJOFąFLJM EFĄJĆUJSNF TPOVDV MBTUJĄJO IBSFLFU ZÚOàOEFLJ OPSNBM CBTOÎ IBSFLFU ZÚOàOàO UFSTJOEFLJ ZBOJ EJĄFS UBSBGUBLJ CBTOÎUBO ZàLTFL PMVS -BTUJĄJO ZFSF UFNBT FUUJĄJ BMBO oIBSBLFU ZÚOàOF EJL PMBSBL JLJZF CÚMEàĄàNà[EF ÚO WF BSLB BMBOMBSEBGBSLMFULJMFSZBĆBOS:BOJOPSNBMCBTOÎNFSLF[JMBTUJLFLTFOJOEFOIBSFLFUZÚOàOFEPĄSVCJSNJLUBSLBZBS CBLO[ÎJ[JNEFLJLSN[UPQMBSÚOUBSBGUBOBSBLBZBEPĄSV HJEJMEJLÎFLàÎàMàZPS ąFLJMEFĄJĆUJSFOMBTUJLTBOLJCJSUàNTFĄJÎLZPSHJCJ[PSMBOS,BSMWFZBLVNMV[FNJOMFSEFHÚSEàĄàNà[HJCJMBTUJLHÚNàMFNF[WFIBSBLFUFUNFTJJÎJOĆFLJMEFĄJĆUJSNFTJHFSFLJS#VBSBEBUàLFUJDJEFTSBSMBiMBTUJL ZVNVĆBLPMTVOwEFS-BTUJLàSFUJDJMFSJOJOHFOJĆUBCBOMLTB ZBOBLMCBTLTFSJ MBTUJLMFSJOEFLJFTOFNFWFĆFLJMEFĄJĆJLMJLMFSJPMEVLÎBTOSMESTBEFDFQFSGPSNBOTBNBÎMàSFUNFEJĄJOJEàĆàONF[WFZBEàĆàOFNF[ Sert zeminlerdeki yuvarlanma direncinin ana kaynağı yuvarlanma sırasında lastiğin karkas yapısındaki şekil değişiminden kaynaklanan ve bir şekilde tüm lastiği çevreleyen şekil değişikliğidir (histerisis). %JĄFS CJS EFZJĆMF MBTUJĄF EÚOEàSNFL JÎJO WFSEJĄJNJ[ FOFSKJOJOUBNBNEÚONFPMBZJÎJOLVMMBOMBNB[WFCJSLTN CVĆFLJMEFĄJĆJLMJĄJFTOBTOEBTTFTFOFSKJMFSJOFEÚOàĆàS :FSMFUFNBTLFTFOIFSCJSCÚMàNJMLĆFLMJOJBMNBLJÎJOEBJSFTFM LPOVNB HFMNFL JÎJO ZFOJEFO FTOFS %à[MFĆFO CÚMàNMFSJOZBQUĄTBMONIFSCJSCÚMàNEFFĆJUHàÎMFSEFEFĄJMEJS)[BSULÎBTBMONĆJEEFUJEFBSUBS)[BSUSMNBZBEFWBNFEJMJSTFMBTUJLUBNBNJZMFÎFWSFTFMPMBSBLTBMONUJUSFĆJNJÎJOEFEJSWFIFNJÎTIFNEFJÎCBTOÎI[MBBSUBS IBTBSMBONBZBEPĄSVZÚOMFOJS)[MBONBZBEFWBNFEJMJSTF CJS TàSF TPOSB IBTBSMBONB FĄFS EVSEVMBNB[EVSVMNB[TB QBSÎBMBONB LBÎOMNB[ PMVS /FEFO MBTUJĄJO à[FSJOEF ZàL WFI[MBJMHJMJEFĄFSMFSWBSES /FEFOUàNMBTUJLàSFUJDJMFSJĆJĆJSNFCBTOÎMBSLPOVTVOEBTàSFLMJVZBSEBCVMVOVS 4PSVMBSOOZBOUOOCJSCÚMàNààTUUFLJBÎLMBNBMBSEBES 61 61 ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý WFBÎTBMI[iXwEàĆàSNFLFĄJMJNJOEFPMBOCJSUPSLEÚONFNPNFOUJEÚONFZJPMVĆUVSBOLVWWFU àSFUJS#VLPOVNEBOPSNBMWFZFSÎFLJNJZMFJMHJMJLVWWFUMFSEÚONFNFSLF[J ZÚOàOEFPMEVĄVOEBOLBZEBEFĄFSCJSFULJPMVĆUVSNB[MBS #VOVOMB CJSMJLUF UFLFSMFL LVTVSTV[ EÚONF IBSFLFUJOF VMBĆUĄOEBWFTBCJUBÎTBMWFEPĄSVTBMI[BHFMEJĄJOEFZà[FZCFO[FSFULJTJ[MJĄJHÚTUFSNFZFDFLUJS4BCJUI[EBTBEFDFQBSBMFMIBSFLFUJÎJOiTGSwBZBLOTàSUàONFPMVĆVS"ODBL JÎJOEF BĄSML NFSLF[JOJO IBSFLFU ZÚOàOEF I[MBOEĄ IFSEVSVNJÎJOTàSUàONFBTMBTGSEFĄJMEJS5FLFSMFĄJOCJS ZPLVĆUBONFZJMMJZPMEBOBĆBĄZVWBSMBOSLFOJÎJOEFCVMVOEVĄVLPĆVMMBSHJCJ&ĄFSEÚONFUFLFSMFĄJOBĄSMLNFSLF[JOFÎPLZBLOCJSZFSEFHFSÎFLMFĆJZPSTBCVEVSVNEBTàSUàONF LVWWFUJ UFLFSMFĄJO I[MBONB WFZB ZBWBĆMBNBTOB CBĄMPMBSBLBÎTBMI[ZBWBĆMBUNBLWFBSUSNBLJÎJOCJSUPSL EÚONFZJPMVĆUVSBOLVWWFUPMVĆUVSBDBLUS :à[FZJOFĄJNJOFCBĄMPMBSBLTàSUàONFIBSFLFUJOUFSTJ WFZBIBSFLFUMFBZOZÚOEFPMVS:PLVĆZVLBSÎLBSLFOIBSFLFUZÚOàOàOUFSTJZÚOEFJOFSLFOJTFIBSFLFUZÚOàZMFBZO ZÚOEFTàSUàONFLVWWFUJPMVĆVS #VOVOZBOTSBLBZNBEBOEPMBZMBTUJLJMFZPMBSBTOEBLJ TàSUàONF MBTUJĄJO JÎJOEFLJ TLĆUSMNĆ IBWBOO EÚONFZF PMBO EJSFODJ WF MBTUJL JMF LFOEJTJOJ ÎFWSFMFZFOTBSBO IBWBBSBTOEBPMVĆBOGBOFULJTJZVWBSMBONBEJSFODJOJOJLJODJMLBZOBLMBSES .FLBOJLUF TàSUàONF FO ÚOFNMJ SPMà àTUMFOJS )FN FOEàTUSJ IFN EF MBCPSBUVBS ÎBMĆNBMBSOEB àTUFTJOEFO HFMNFTJFO[PSQSPCMFNJPMVĆUVSVS4àSUàONFCJSPCKFOJOEJĄFSPCKFZFUFNBTOBCBĄMPMBSBLZVWBSMBONBZBEÚONFZF LBZNBZBWFZBBLNBZBPMBOUFQLJTJEJSEJSFONFTJEJS:VWBSMBONBWFZBEÚONFEJSFODJCJSZà[FZJOEJĄFSZà[FZà[FSJOEFZVWBSMBONBTWFZBEÚONFTJFTOBTOEBPMVĆBOLàÎàLHJSJOUJPZVLLBCBDBĆFLJMEFĄJĆJLMJLMFSJ OFEFOJZMFPMVĆVS5FLFSMFLTJMJOEJSWFLàSFMFSMFJMHJMJLBSNBĆLTàSUàONFLVWWFUMFSJOJOBSEOEBCVUFNFMBOMBZĆZBUBS Sürtünme kuvvetinin hiç mi faydası yok? 5FLFSMFĄJOJEFBMEVSVNVOEBPMVĆBOLVWWFUMFSJUBOZBMN ÚODF,VTVSTV[CJSEÚONFWFZBZVWBSMBONBIBSFLFUJEVSVNVOEBZVWBSMBONBZBCBĆMBNBTZÚOEFĄJĆUJSNFTJWFEVSNBTJÎJOTàSUàONFLBÎOMNB[ES ąFLJMEFIBSFLFUFCBĆMBNBLJMLIBSFLFUJWFSNFL WFCFMJSMJI[EBiWwLBMNBTOTBĄMBNBLJÎJOHFSFLMJPMBOTàSUàONF LVWWFUJOFiGiEJLLBUFEFMJN5FLFSMFĄJOLVTVSTV[CJSEÚONF WFZBZVWBSMBONBIBSFLFUJEVSVNVOEBTàSUàONFUFLFSMFĄJO ZPMZà[FZJOFUVUVONBTOWFLBZNBZEVSEVSNBTOTBĄMBS "SBÎQBUJOBKBWFZBLBZNBZBCBĆMBEĄOEBFZMFNJEVSEVSNBLJÎJOTàSUàONFLVWWFUJEFWSFZFHJSFS5FLFSMFLMFSLVTVSTV[ZVWBSMBONBFZMFNJOFHFÎFOFEFĄJOFULJMJCJSSPMPZOBS 4àSUàONF LVWWFUJ iGw UFLFSMFĄJ ZBWBĆMBUNBL JÎJO HFSFLMJEJS 62 ,VTVSTV[EÚONFIBSFLFUJFTOBTOEBOFLBZNBOFEF QBUJOBKWBSES,BZNBWFQBUJOBKPMNBEĄOEBOZFSFUFNBT FEFO OPLUBMBSO I[ WF IBSFLFUJ EFĄJĆNF[ #V EVSVNEB TàSUàONFLVWWFUJTGSES#ÚZMFDFUFLFSMFLTBCJUCJSI[MBZVWBSMBONBZB EÚONFZF EFWBN FEFDFLUJS )[ 5FLFSMFĄJO ZBSÎBQYBÎTBMI[ (FSÎFLUFUFLFSMFLEÚOFSLFOCFMJSMJFTOFNFÚ[FMMJLMFSJOFCBĄMPMBSBLIFNMBTUJLIFNEFZPMZà[FZJĆFLJMEFĄJĆUJSFDFLUJS:FSFUFNBTOPLUBMBSOEBUFLFSMFLEà[MFĆJSLFOBZO [BNBOEBCJSB[ÎVLVSMBĆS/PSNBMLVWWFUUFLFSMFLNFSLFzinin tam altındaki noktadan ziyade, yere temas eden alaOBZBZMS Yuvarlanma veya dönme direnci lastiğin merkezinde ve yere temas yüzeyine paralel oluşur. Burada yüzeyin eğimi ne olurda olsun yuvarlanma direnç kuvvetinin yönü düzdür, paraleldir. Sonuçta meydana gelen sürtünme kuvveti açısal hızın etkisiyle geridedir. Bu da lastiğin ileri doğru hareket hızını azaltır. Kısaca, enerji kaybının temel nedeni iki yüzeyin birbirine bastırılması ve serbest bırakılmasıdır. :BQMBO EFOFZTFM ÎBMĆNBMBS LNTBBU I[MBS BSBTOEBPMVĆBOZVWBSMBONBEJSFODJOJOJMBTUJĄJO ZBQTBMĆFLJMEFĄJĆUJSNFTJOEFOVMBTUJLJMF[FNJO BSBTOEBLJTàSUàONFEFOWFoJOJOEFIBWBEJSFODJOEFOLBZOBLMBOEĄOPSUBZBÎLBSNĆUS :BQTBM ĆFLJM EFĄJĆUJSNF à[FSJOF ZBQMBO EFOFZTFM ÎBMĆNBMBSEB3BEZBMMBTUJLUFLJZBQTBMIJTUFSJTJTMFSJOĆFLJMEFĄJĆUJSNF àOàOMBTUJLEFTFOJOJPMVĆUVSBOEJĆMFSEFO àOàOZBOBLCÚMHFTJOEFOTJOJOPNV[LTNOEBOWF TJOJOEFUPQVLCÚMHFTJOEFOLBZOBLMBOEĄCFMJSMFONJĆUJS Sadettin Ataman Lastik Magazin ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý ’de Zorunluluk Var mıdır? Bu yazım, MOMENT Dergisinin Haziran 2011, sayı 37’de sayfa 44 – 47. sayfalarında yayınlamış olup, şimdi de genişletilmiş hali ile siz okuyucularımıza sunulmaktadır. Asıl amaç, CE’nin bir parça da olsa niteliklerini, isteklerini ve gerekliliklerini ortaya koymaktır. Çünkü dünyada krizlerin değiştiği gibi, yaşantının değiştiği gibi, artık ticaretin de kuralları değişmekte… Bu nedenden dolayı; nereye, ne şekilde, ayak uydurmamız gerektiğini önceden bilmemiz gerekmekte. Yani açıkçası, “kiminde dans ettiğimizi, artık önceden bilmek zorundayız.” Aksi halde, biz istemeden de olsa partnerimizin ayağına bastığımızda, bundan sonra son derece etkili bir şekilde canımız yanacaktır… Bu nedenden dolayı, adımlarımızı hesaplamamız gereken günler, bu günlerdir… Türkiye’de CE konusunda, ilk Makine Direktifi 05 Haziran 2002 tarih 24776 sayılı Resmi Gazete de yayınlanmıştır. Elektromanyetik Uyumluluk Direktifi 02 Haziran 2002 tarih 24773 sayılı Resmi Gazete de yayınlanmış ve yayını takip eden bir yılsonunda 02 Haziran 2003 tarihinden itibaren, zorunlu uygulamaya girmiştir. Alçak Gerilim Direktifi de (73/23) Belirli Gerilim Aralıklarında Kullanılmak Üzere Tasarlanmış Elektrikli Teçhizat Yönetmeliği adı ile 11 Ocak 2002 tarihinde yayınlanmış takip eden 12 ay sonunda 11 Ocak 2003 tarihinde uygulamaya girmiştir. Dolayısıyla, 2006/42/EC direktifinin 2006 yılında Avrupa Birliğinde yayınlanmış ve 03.Mart.2009 itibarıyla, Resmi Gazetede 27158 sayı ile “Makina Emniyeti Yönetmeliği (2006/42/ AT)” olarak ta Türkiye’de yayınlanmış olup, geçiş süresinin sonu olan 2010 yılından itibaren, tüm dünyada uygulamaya girmiştir. Tüm bu direktiflere istinaden, bizim hukuk sistemimizde 4703 sayılı “Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına dair Kanun” ise, 11.07.2001 tarih ve 24459 sayılı Resmi Gazete ile yayınlanarak, 11.01.2002’de yürürlüğe girmiştir. Bu kanun ile en son revize olan 2006/42/EC Makine Direktifinde yer alan makinelere ait pasaport ve/veya nüfus cüzdanı niteliğinde olan Makina CE Teknik Dosyasının ve Belgesinin/Ruhsatının neleri dikkate alarak hazırlanması gerektiği detaylı olarak tarif edilmektedir. 66 Dolayısıyla, 4703 sayılı kanun ile, ürünlerin piyasaya arzı, uygunluk değerlendirilmesi, piyasa gözetimi ve denetimi ile bunlarla ilgili olarak yapılabilecek bildirimlere ilişkin usul ve esaslar belirlenmektedir. Diğer taraftan, 4703 sayılı kanunun 12.maddesi ceza hükümlerini içermesine rağmen, burada 5.maddeye ve 9.maddeye atıfta bulunulmaktadır. Şöyle ki; 5. maddesinde ürünlerin piyasaya arzında üreticilerin ve dağıtıcıların yükümlülükler belirtilmekte olup, Madde 5- Piyasaya arz edilecek yeni ürünlerin ilgili teknik düzenlemeye uygun olması zorunludur. Bu hüküm, kullanılmış olmakla birlikte değişiklik yapılarak piyasaya tekrar arz edilmesi hedeflenen ürünler ile Avrupa Birliği üyesi ülkeler dışındaki ülkelerden ithal edilen eski ve kullanılmış ürünlere de uygulanır. (Maddi Ceza : 31.Aralık.2009 R.G Sayı:27449 2.mükerrer ile alt limit 2,289.-TL / üst limit 5,723.-TL’dir.) Birinci fıkrada belirtilen hususlarda düzenlemeler yapmaya, sınırlamalar getirmeye ve istisnalar tanımaya Bakanlar Kurulu yetkilidir. Üretici, piyasaya sadece güvenli ürünleri arz etmek zorundadır. Teknik düzenlemelere uygun ürünlerin güvenli olduğu kabul edilir. Teknik düzenlemenin bulunmadığı hallerde, ürünün güvenli olup olmadığı; ulusal veya uluslararası standartlara; bunların olmaması halinde ise söz konu- ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý su sektördeki iyi uygulama kodu veya bilim ve teknoloji düzeyi veya tüketicinin güvenliğe ilişkin makul beklentisi dikkate alınarak değerlendirilir. (Maddi Ceza : 31.Aralık.2009 R.G Sayı:27449 2.mükerrer ile alt limit 11,446.-TL / üst limit 28,616.-TL’dir.) Uygunluk işaretinin veya uygunluk değerlendirme işlemleri sonucunda verilen belgelerin tahrif veya taklit edilmesi, usulüne uygun olmadan kullanılması yasaktır. (Maddi Ceza : 31.Aralık.2009 R.G Sayı:27449 2.mükerrer ile alt limit 5,723.-TL / üst limit 14,308.-TL’dir.) Üretici, güvenli olmadığı tespit edilen ürünün kendisi tarafından piyasaya arz edilmediğini veya ürünün güvenli olmaması halinin ilgili teknik düzenlemeye uygunluktan kaynaklandığını ispatladığı takdirde sorumluluktan kurtulur. 9.maddesinde uygunluk değerlendirme kuruluşları ile onaylanmış kuruluşların sorumlulukları ise, Bir ürünün güvenli kabul edilmesi için; ürünün bileşimi, ambalajlanması, montaj ve bakımına ilişkin talimatlar da dahil olmak üzere özellikleri; başka ürünlerle birlikte kullanılması öngörülüyorsa bu ürünlere yapacağı etkiler; piyasaya arzı, etiketlenmesi, kullanımı ve bertaraf edilmesi ile ilgili talimatlar ve üretici tarafından sağlanacak diğer bilgiler ve ürünü kullanabilecek risk altındaki tüketici grupları açısından değerlendirildiğinde, temel gerekler bakımından azami ölçüde koruma sağlaması gerekir. Daha güvenli bir ürünün üretilmesinin mümkün olması veya piyasada daha az risk taşıyan ürünlerin mevcut olması, ilgili teknik düzenlemede aksi belirtilmedikçe, bir ürünün güvenli olmadığı anlamına gelmez. Üretici, ürünün öngörülen kullanım süresi içinde, yeterli uyarı olmaksızın fark edilemeyecek nitelikteki riskleri hakkında tüketicilere gerekli bilgiyi sağlamak, özelliklerini belirtecek şekilde ürünü işaretlemek; gerektiğinde piyasaya arz edilmiş ürünlerden numuneler alarak test etmek, şikayetleri soruşturmak ve yapılan denetim sonuçlarından dağıtıcıları haberdar etmek, riskleri önlemek amacı ile ürünlerin toplatılması ve bertarafı da dahil olmak üzere gerekli önlemleri almakla yükümlüdür. (Maddi Ceza : 31.Aralık.2009 R.G Sayı:27449 2.mükerrer ile alt limit 2,289.-TL / üst limit 5,723.-TL’dir.) Üretici, ilgili teknik düzenlemede belirtilen tüm belgeleri; bu belgeler kapsamındaki son ürünün yurt içinde üretiliyor ise üretildiği, ithal ise ithal edildiği tarihten itibaren ilgili teknik düzenlemede belirtilen süre, bu sürenin belirtilmemesi halinde yetkili kuruluşça belirlenecek süre boyunca muhafaza etmek ve istenilmesi halinde yetkili kuruluşlara ibraz etmekle yükümlüdür. (Maddi Ceza : 31.Aralık.2009 R.G Sayı:27449 2.mükerrer ile alt limit 2,289.-TL / üst limit 5,723.-TL’dir.) Dağıtıcı, sahip olduğu bilgiler çerçevesinde, güvenli olmadığını bildiği ürünleri piyasaya arz edemez. Dağıtıcı, faaliyetleri çerçevesinde, ürünlerin taşıdığı riskler ve bu risklerden korunmak için alınması gereken önlemler hakkında ilgililere bilgi verir. Üreticinin tespit edilemediği durumlarda, yetkili kuruluşça belirlenecek süre içinde üreticinin veya malı tedarik ettiği kişinin kimliğini bildirmeyen dağıtıcı, üretici olarak kabul edilir. (Maddi Ceza : 31.Aralık.2009 R.G Sayı:27449 2.mükerrer ile alt limit 11,446.-TL / üst limit 28,616.-TL’dir.) Madde 9- Uygunluk değerlendirme kuruluşları ile onaylanmış kuruluşlar, ilgili teknik düzenlemelerde ve/veya bu Kanun ve bu Kanunun uygulama usul ve esaslarına ilişkin yönetmeliklerde yer alan usul ve esaslara uygun olarak bağımsız ve tarafsız bir şekilde uygunluk değerlendirme hizmeti vermekle yükümlüdürler. (Maddi Ceza : 31.Aralık.2009 R.G Sayı:27449 2.mükerrer ile alt limit 28,616.-TL / üst limit 71,540.-TL’dir.) Uygunluk değerlendirme kuruluşları ile onaylanmış kuruluşların, ilgili teknik düzenlemede ve/veya bu Kanun ve bu Kanunun uygulama usul ve esaslarına ilişkin yönetmeliklerde belirtilen şartları kaybettiğinin ve/veya sorumlulukları yerine getirmediğinin tespit edilmesi halinde, bu kuruluşların ilgili teknik düzenleme kapsamındaki faaliyeti yetkili kuruluşça geçici olarak durdurulur. Gerekli şartların ve/veya sorumlulukların ilgili teknik düzenlemede belirtilen süre içinde, bu sürenin belirtilmemesi halinde yetkili kuruluşça belirlenecek süre içinde yerine getirilmemesi durumunda, yetkili kuruluşça, uygunluk değerlendirme kuruluşunun ilgili teknik düzenleme kapsamındaki faaliyetine son verilir, onaylanmış kuruluşun ise ilgili teknik düzenleme kapsamındaki onaylanmış kuruluş statüsü kaldırılır. Onaylanmış kuruluşların faaliyetlerinin geçici olarak durdurulması veya onaylanmış kuruluş statüsünün kaldırılmasına ilişkin kararlar Resmî Gazetede ilan edilerek, Komisyona bildirilir. Uygunluk değerlendirme kuruluşları ile onaylanmış kuruluşlar, faaliyetleri ile ilgili her türlü bilgi, kayıt ve belgeleri, ilgili teknik düzenlemede belirtilen süre, bu sürenin belirtilmemesi halinde yetkili kuruluşça belirlenecek süre boyunca muhafaza etmek ve talep edilmesi halinde yetkili kuruluşlara ibraz etmekle yükümlüdürler. Faaliyetine son verilen veya kendi isteği ile faaliyetine son veren uygunluk değerlendirme kuruluşları ile onaylanmış kuruluşlar, faaliyette bulundukları dönemde yapmış oldukları uygunluk değerlendirme faaliyetleri ile ilgili bilgi, kayıt ve belgeleri, aynı konuda faaliyette bulunan uygunluk değerlendirme kuruluşu veya onaylanmış kuruluşa devredilmek üzere yetkili kuruluşa teslim eder. Ancak, uygunluk değerlendirme kuruluşu ile onaylanmış kuruluşların söz konusu bilgi, kayıt ve belgelere ilişkin sorumlulukları ilgili teknik düzenlemede belirtilen süre, bu sürenin belirtilmemesi halinde yetkili kuruluşça belirlenecek süre boyunca devam eder. (Maddi Ceza : 31.Aralık.2009 R.G Sayı:27449 2.mükerrer ile alt limit 5,723.-TL / üst limit 14,308.-TL’dir.) şeklinde hükmedilmiştir. 67 ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý Ürün Sorumluluğu Direktifi’nin 9. maddesine göre ise (COUNCIL DIRECTIVE of 25 July 1985 on the approximation of the laws, regulations and administrative provisions of the Member States concerning liability for defective products 85/374/EEC), manevi zararlardan sorumluluk üye ülkelerin kendi hukuk sistemlerine bırakılmış; zarar, ölüm ve kişisel yaralanmalardan doğan zararlar ile mala verilen zararlarla sınırlandırılmıştır. Mala verilen zararlarla kastedilen, ayıplı malın, zarar gören tarafından kişisel ihtiyaçlar için kullanılan veya kullanılacak başka bir mala verdiği zararlardır. Üretici, ölüm veya yaralanma veya sağlığa gelen zararlardan üçüncü kişilere karşı da sorumludur. Buna karşılık, mala gelen zararlar bakımından sorumluluk, sadece tüketicinin kişisel ihtiyaçları için kullandığı mallara verilen zararlarla kısıtlıdır. Diğer bir sınırlama, zarar miktarı açısından getirilmiştir. Avrupa pazarında uygulanmakta olan, 25.07.1985 tarihli ve 374 sayılı “Ayıplı Ürün Nedeniyle Sorumluluk Hakkında Üye Ülkelerin Hukuki ve İdari Düzenlemelerinin Birbirine Yakınlaştırılması” Hakkında Direktifine göre üreticiler maddi ve manevi sorumlulukta tutulur ve maddi sorumluluk olarak, direktifin 9.maddesine göre 500.-ECU’dan ve 16.maddesine göre de 70,000,000.-ECU’ya kadar para cezası ile cezalandırılacağı belirtilmektedir. (Ancak, Avrupa Birliği üyesi olan bazı devletler, hala bu ceza sınırına imza koymamışlardır...) Ayıplı Mal: Ambalajında, etiketinde, tanıtma ve kullanma kılavuzunda ya da reklam ve ilanlarında yer alan veya satıcı tarafından bildirilen, standardında veya teknik düzenlemesinde tespit edilen nitelik veya niteliği etkileyen niceliğine aykırı olan ya da tahsis veya kullanım amacı bakımından değerini veya tüketicinin ondan beklediği faydaları azaltan veya ortadan kaldıran maddi, hukuki veya ekonomik eksiklikler içeren mallar, ayıplı mal olarak kabul edilir. Ayıplı Hizmet: Sağlayıcı tarafından bildirilen reklam ve ilanlarında veya standardında veya teknik kuralında tespit edilen nitelik veya niteliği etkileyen niceliğine aykırı olan ya da yararlanma amacı bakımından değerini veya tüketicinin ondan beklediği faydaları azaltan veya ortadan kaldıran maddi, hukuki veya ekonomik eksiklikler içeren hizmetler, ayıplı hizmet olarak kabul edilir. Haklarınız Satın aldığınız mal veya hizmetin ayıplı olduğunu anlamanız durumunda; malın veya hizmetin teslim tarihten itibaren 30 gün içerisinde satıcıya veya sağlayıcıya başvurarak; t ½EFEJĄJOJ[CFEFMJOJBEFFEJMNFTJOJ t .BMOBZQT[PMBOZMBEFĄJĆUJSJMNFTJOJ Article 9 t "ZCOOFEFOPMEVĄVEFĄFSLBZCOOCFEFMEFOJOEJrimini, For the purpose of Article 1, ‘damage' means: t ÃDSFUTJ[PMBSBLUBNJSFEJMNFTJOJ (a) damage caused by death or by personal injuries; (b) damage to, or destruction of, any item of property other than the defective product itself, with alower threshold of 500 ECU, provided that the item of property: (i) is of a type ordinarily intended for private use or consumption, and (ii) was used by the injured person mainly for his own private use or consumption. This Article shall be without prejudice to national provisions relating to non-material damage. Article 16 1. Any Member State may provide that a producer’s total liability for damage resulting from a death or personal injury and caused by identical items with the same defect shall be limited to an amount which may not be less than 70 million ECU. Bu yükümlüklere göre, Sanayi Bakanlığı sitesinde, “Ayıplı Mal ve Hizmetler” bölümünde şunları belirtmektedir... ( http://www.sanayi. gov.tr/webedit/gozlem.aspx?sayfaNo=276 ) 68 Ayıplı Mal ve Hizmetler Nedir ? Tazminat isteme Yukarıdaki haklardan birisini talep edebilirsiniz. Satıcı talebinizi yerine getirmekle yükümlüdür. Ayıplı malın neden olduğu zararlardan o malın imalatçısının üreticisinin sorumluluğunun usul ve esasları Ayıplı Malın Neden Olduğu Zararlardan Sorumluluk Hakkında Yönetmelik' le düzenlenmiştir. Satın aldığınız malın kullanımı sırasında ortaya çıkan bir ayıp sözkonusu ise bu gizli ayıp anlamına gelir. Bu durumda malın teslim tarihinden itibaren 2 yıl içinde haklarınızı kullanabilirsiniz. Bu süre, konut ve tatil amaçlı taşınmaz mallarda 5 yıldır. Bunlar sizin yasal haklarınızdır ve hangisini kullanacağınıza satıcı değil, siz karar vereceksiniz. Hangi Mallar Kanun Kapsamındadır? t5 BĆOSNBMMBS t ,POVUWFUBUJMBNBÎMUBĆONB[NBMMBS t &MFLUSPOJLPSUBNEBLVMMBOMNBLà[FSFIB[SMBOBOZBzılım, ses, görüntü vb. gayrı maddi mallar. Tazminat isteme ancak ayıplı malın/ hizmetin neden olduğu ölüm ve / veya yaralanmaya yol açan ve / veya kullanımdaki diğer mallarda zarara neden olan hallerde imalatçı- üreticiden tazminat isteme hakkına da sahiptir. ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý Sorumluluklar Bir sanayi malını (buzdolabı, çamaşır makinası, elektrik süpürgesi, vs.) satın alırken; İthalatçı veya imalatçı firmaların ithal ettikleri veya ürettikleri sanayi malları için düzenlemek ve tüketiciye vermek zorunda oldukları Garanti Belgesi mutlaka istenmelidir. Garanti süresinin malın teslim tarihinden itibaren başlayıp asgari iki yıl olduğuna dikkat edilmelidir. Garanti belgelerinin, satın alınan mala ilişkin faturanın tarih ve sayısı ile bandrol ve seri numarasını içermek zorunda olduğu unutulmamalıdır. Alışverişlerinizde, garanti belgesi ile tanıtma ve kullanma kılavuzlarına dikkat ediniz. Sonradan teslim gerektiren veya stokta bulunmayan bir mal sipariş ettiğinizde, yazılı bir sözleşme yapınız. Satın aldığınız mal ayıplı çıkmışsa, hemen mali da yanınıza alarak aldığınız yere gidiniz. Fatura, fiş ya da satın aldığınızı gösteren diğer kanıtlarınızı da yanınızda götürünüz. Ayıplı olduğunu bilerek satın aldığınız, ambalajında ya da satın aldığınız yerde kolaylıkla okunabilecek bir yerde “özürlüdür” ibaresi bulunan mallar hakkında 4 seçimlik hakkınızı kullanmanız mümkün değildir. Ayıplı Malın Neden Olduğu Zararlar Satın aldığınız malın ayıplı olması nedeniyle, t ZBSBMBONBWFWFZBÚMàNMFTPOVÎMBOBOIBMMFSEF t LVMMBOEĄO[ EJĄFS NBMMBSEB IBTBS PMVĆNBT EVSVmunda, o malı satın aldığınız tarihten itibaren 3 yıl içinde tazminat isteme hakkınız da bulunmaktadır. Ancak, satılan malın ayıbı, tüketiciden hile ile gizlenmişse zamanaşımı süresi yoktur. Çözüm Organları Satıcı yükümlülüğünü yerine getirmediği takdirde, ikamet ettiğiniz veya malı veya hizmeti satın aldığınız yerdeki t 5àLFUJDJ4PSVOMBS)BLFN)FZFUMFSJOF t 5àLFUJDJ.BILFNFMFSJOF şikayet konusunu içeren, bir dilekçe ve ekinde konuya ait belgelerle (fatura, fiş, garanti belgesi, satış sözleşmesi vb.) başvurabilirsiniz. Tüketici Sorunları Hakem Heyetleri ve Tüketici Mahkemeleri Tüketici Sorunları Hakem Heyetleri illerde Sanayi ve Ticaret Müdürlüğü, ilçelerde ise Kaymakamlık binalarındadır. Tüketici Mahkemeleri ise her il ve ilçenin Adliye binalarında bulunmaktadır. Hakem heyetlerine yapılan başvurulardan herhangi bir ücret alınmaz. Hakem heyetlerince görevlendirilecek bilirkişi ücretleri de Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından karşılanır. 70 Satın aldığınız ve şikayet konusu olan mal veya hizmetin değeri 1 Ocak 2005'den itibaren 670,36 YTL'nin (670.360.000TL) (*) altında ise sorunun çözümü için Tüketici Sorunları Hakem Heyetine başvurmanız zorunludur. Bu durumda, hakem heyetlerinin aldığı karar bağlayıcıdır. Hakem heyetinin verdiği karar lehinize olmakla beraber satıcı veya sağlayıcının bu karara uymaması durumunda İcra Müdürlüğü'ne müracaat edebilirsiniz. Hakem heyeti kararı aleyhinize ise 15 gün içinde Tüketici Mahkemesine itiraz edebilirsiniz. İtirazı görüşen tüketici mahkemesinin kararı kesindir. Şikayet konusu mal veya hizmetin değeri 670,36YTL'nin üstünde ise Hakem Heyetlerine başvurabileceği gibi, Tüketici Mahkemelerine de başvurulabilir. Ancak bu durumda Hakem Heyetlerinin kararı delil niteliğinde olup, bağlayıcı değildir. Lehinize olan heyet kararına, karşı tarafın uymaması halinde Tüketici Mahkemesine başvurmanız gerekecektir. Tüketici mahkemeleri nezdinde açılacak davalar da her türlü resim ve harçtan muaftır. (*) Parasal sınır her yıl DİE'nin TEFE'de meydana gelen yıllık artış oranında artırılır. CE İşaretinin Kalite Yönetim Sistemleriyle (ISO 9001, ISO14001, ISO18001 vb.) İlişkisi Nedir? CE işaretinin Kalite Yönetim Sistemleriyle (TS EN ISO 9001) doğrudan bir ilişkisi yoktur…!!! Ama….Pratikte / gerçekte böyle değil, özellikle Türkiye’den giden mallar Avrupa Birliği ülkelerinin gümrükMFSJOEFDJEEJTLOUHÚSNFLUFEJSy½ODFMJLMFBSBOMBO t .BOVGBDUVSFS%FDMBSBUJPOWF t $&"UUFTUBUJPO#FMHFTJ³ İlgili Direktifi ve Kodu t $&UZQF &YBNJOBUJPO #FMHFTJ ³ İlgili Direktifi ve Kodu’ dur… Diğer taraftan ayrıca, Avrupalı müşteriler ısrarla, özellikle sormakta ve istemekteler… Ayrıca, daha enterasanı Türkiye’ye gelen mallarda siz hem declaration ve hem de Attestation veya Examination isteyememektesiniz… Gümrükten geçip mallar gelmekte… Müşteri olarak bile isteseniz genelde gönderilmemekte…Ve sadece Manufacturer Declaration gelmekte… Yada vurdum duymazlığa gelip bir türlü ilgili sorumlu bulunamamakta… CE işareti aslında, herhangi bir ürünün Avrupa Birliği Yeni Yaklaşım Direktiflerine ve ilgili harmonize Avrupa Standartlarına uygun olarak tasarlanıp, üretildiğini simgelemektedir… Ve, % Modüler sistemde bazı ürün grupları (yüksek riskli ürün grupları örneğin; 2006/42/EC MD’de Ek IV’e giren ürünler gibi…) için Kalite Yönetim Sistemlerinin şart olduğu görülmektedir. ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý Ce İşareti Zorunlu Olan Ürün Grupları Ürün Grubu İlgili Yönetmelik İlgili AB Direktif Adı Yetkili Kuruluşlar 1.inşaat malzemeleri (89/106/EEC)/ ;08.09.2002 / RGS 24870) Yapı Malzemeleri Yönetme iğ Constructıon products Bayındırlık ve İskan Bakanlığı 2.Asansörler (95/16/ECI/31.01.2007 / RGS26420İ Asansör Yönetmeliği Lifts Sanayi ve Ticaret Bakanlığı 3.Gaz Yakan Aletler (90/396/EEC/01.04.2002/ RGS 24713) Gaz Yakan Cihazlara Dair Yönetmelik Applıances Bumıng Gaseous Fuels Sanayi ve Ticaret Bakanlığı 4.Sıcak su kazanları (92/42/EEC/05.06.2008 / RGS 26897) Yeni Sıcak Su Kazanlarına Dair Yönetmelik Hot VVater Boilers Sanayi ve Ticaret Bakanlığı 5.Basınçlı kaplar (97/23/EC/ 22.01.2007 / RGS 26411) Basınçlı Ekipmanlar Yönetmeliği Pressure equıpment Sanayi ve Ticaret Bakanlığı 6.Oyuncaklar (88/378/EEC/ 17.05.20O2 / RGS 24758) Ovuncaklar Hakkında Yönetmelik Toys Sağlık Bakanlığı 7. Kişisel Koruyucu Donanımları (89/686/EEC)/09.02.2004 / RGS 25368) Kişisel Koruyucu Donanın Yönetmeliği Personal protecöve equıpment Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığ 8. Makinalar (2006/42/ AT)/03.03.3009 / RGS 27158) Makina Emniyeti Yönetmeliği Machinery Sanayi ve Ticaret Bakanlığı 9.Tıbbi cihazlar (93/42/EEC/ 09.01.2007/ RGS 26398) Tıbbi Cihaz Yönetmeliği Medical devices Sağlık Bakanlığı 10.lnvit.ro tıbbi tanı cihazları (98/79/EC/ (09.01.2007 / RGS 253981 Vücut Dışında Kullanılan Tıbbı Tanı Cihazları Yönetmeliği İn vitro dıiagnostic medical devices Sağlık Bakanlığı ½MÎà"MFUMFSJ (2004/22/EC)/ (07.08.2008 / RGS 26960) ½MÎàWF½MÎB"MFUMFSJ.VBZFOF:ÚOFUNFMJĄJ Measurıng Instruments Sanayi ve Ticaret Bakanlığı 12.Otomatik Olmayan Tartı Aletleri (90/384/EEC)/ (09.O3.2007 / RGS 26457) Otomatik Olmayan Tartı Aletleri Yönetmeliği VVeighing Instruments Sanayi ve Ticaret Bakanlığı (2006/95/AT)/(30.12.2006 / RGS 26392) Belirli Gerilim Sınırları Dahilinde Kullanılmak Üzere Tasarlanmış Elektrikli Teçhizat İle İlgili Yönetmelik Low voltage equipment Sanayi ve Ticaret Bakanlığı 13.Alçak Gerilim Cihazları 14.Elektromanyetik Uyumluluk (2004/108/ AT)/(24-10.2007/RGS 26680İ Elektromanyetik Uyumluluk Yönetmeliği Electromagnetic Compatibility Sanayi ve Ticaret Bakanlığı 15.Basit Basınçlı kaplar (87/404/EEC)/(30.12.2006 / RGS26392) Basit Basınçlı Kaplar Yönetmeliği Simple pressure vesseis Sanayi ve Ticaret Bakanlığı 16. Vücuda Yerleştirilebilir Aktif Tıbbi Cihazlar (90/385 / EEC) /(09.01.2007 / RGS 26398) Vücuda Yerleştirilebilir Aktif Tıbbi Cihazlar Yönetmeliği Active implantable medical devices Sağlık Bakanlığı (94/9/EC)/(27.10.2002 / RGS 24919) Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemlerle ilgili Yönetmelik Equipment and protectrve systems intended for use in Potentialty exploswe atmospheres Sanayi ve Ticaret Bakanlığı (93/15/EEC)/(20.07.2007 / RGS26S88) Sivil Kullanım Amaçlı Patlayıcı Maddelerin Belgelendirilmesi Piyasaya Arzı ve Denetlenmesi Hakkında Yönetmelik Explosives for civil uses Sanayi ve Ticaret Bakanlığı 19.Yolcu Taşıma Amaçlı Kablo Üzerinde Hareket Eden Araçlar (2OOO/9/EC)/ 123.07.2009 / RGS 272971 İnsan Taşımak Üzere Tasarımlanan Kablolu Taşıma Tesisatı Yönetmeliği Cableway Installations for persons Sanayi ve Ticaret Bakanlığı 20.Gezi Amaçlı Tekneler (94/25/EC)/ (28.12.2006/ RGS 26390) Gezi Tekneleri Yönetmeliği Recreational craft Denizcilik Müsteşarlığı 21. Radyo ve telekomünikasyon terminal cihazları (99/5/EC)/(24.03.2O07 / RGS 26472İ Telsiz ve Telekomünikasyon Terminal Ekipmanları Yönetmeliği Radio and telecommunications terminal equipment Telekomünikasyon Kurumu 17.Patlayıcı Ortamlarda Kullanılan Ekipmanlar 18.Sivil kullanım için patlayıcılar 72 ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý SONUÇ Üreticinin sorumluluğu, bir malı üreten ve piyasaya süren kişinin, bu maldaki ayıp sebebiyle başkalarının hukuken korunan vücut bütünlüğüne veya malvarlığına verdiği zararlardan kusuru aranmaksızın sorumlu olması, doğan zararı tazmin etmesi olarak tanımlanabilir. Bu sorumluluktan bahsedebilmek için öncelikle ayıplı bir malın piyasaya sürülmüş olması ve mala refakat eden, diğer bir deyişle ayıbı takip eden bir zararın olmuş olması gerekir. Ayıba istinaden zarar, malın ayıplı olması sebebiyle bir kişinin hukuken korunan vücut bütünlüğüne veya mal varlığına verilen zarardır. Malın kendisinde meydana gelen zarar, üreticinin sorumluluğuna dahil değildir. Bu durumda zararın giderilmesi, ayıba karşı olağan üstü şartların oluşması çerçevesinde sağlanır. Üreticinin sorumluluğu ise, herhangi bir sözleşme ile bağlantılı olmaksızın, sadece ayıplı bir malın üretici tarafından piyasaya sürülmesi ve kişilerin kanunlarca korunan varlıklarına zarar vermesi halinde, sorumluluk öngören özel bir düzenlemedir. Kanunun çıkarılmasını takiben çıkarılan “Ayıplı Malın Neden Olduğu Zararlardan Sorumluluk Hakkında Yönetmelik ise Yayımlandığı R. Gazete Tarihi: 14/6/2003 - Sayısı: 25137 ” ‘de bulunmaktadır… Diğer taraftan, TKHK m. 4’te imalatçı-üreticinin, ayıplarından sorumlu olduğu mal kavramı, 85/374/EEC Ürün Sorumluluğu Direktifi’nde üreticinin sorumluluğu düzenlemesi kapsamında ifade edilen “ürün” kavramından farklıdır. Direktif’in kapsamına giren ayıp kavramı da farklılık arzeder. Yine, Direktif’e göre, üretici, ölüm veya yaralanma veya sağlığa gelen zararlardan üçüncü kişilere karşı da sorumlu tutulmaktadır. Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanun’da ise, üçüncü kişilerin uğradığı zararlardan dolayı üreticinin sorumluluğu bulunmamaktadır. Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanun’un kapsamı tüketicinin taraflardan birini oluşturduğu sözleşmelerle kısıtlı olduğundan (m. 2), zarar gören kişinin tazminat talep etme hakkı, bir tüketici sözleşmesinin tarafı olmasına bağlanmış bulunmakta, sadece tüketicilerin uğradığı kişi ve malvarlığı zararları Kanunun kapsamına girmektedir. Bu şartlar altında, CE kapsamında ürün imal eden bir üretici için, ister yurt içine veya ister Avrupa Birliği ülkelerine ürün satmasında, yasal mevzuat olarak artık herhangi bir fark bulunmadığı çok açık olarak ortadadır. Bu nedenden dolayı, üreticilerin; yasa, yönetmelik ve Avrupa Direktiflerini yakından takip ederek müşterileri ile ürettikleri ürünler ve hizmetleri nedeniyle aralarında oluşabilecek olan ihtilafın firmalarının ve markalarının gelecekleri hakkında çok daha dikkatli davranmaları gerektiği bir kere daha ortaya çıkmıştır. Aksi halde; firmaların, markaların, satıcıların, bayilerin ve işverenlerin oldukça ciddi, can yakıcı yaptırımlarla karşı karşıya kalması, artık an meselesidir...!!! 74 Yararlanılan Kaynaklar; 1. 4703 sayılı, “Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanun”, 11.07.2001 tarih ve 24459 sayılı R.G. yayımı. 2. 4703 sayılı, Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanunla düzenlenmiş olan idari para cezalarının yeni değerlerinin duyurulmasına ilişkin tebliğ (Tebliğ No: 2010/21). 31.Aralık 2009 tarihli R.G. sayısı 27449 (2.mükerrer) 3. http://www.sanayi.gov.tr/WebEdit/Gozlem.aspx sayfası 4. http://www.alomaliye.com/2009/4703_sayili_2010_21.htm sayfası 5. “CE Genel Tanıtım, Nedir - Ne Değildir...” Erkin GÜLER kişisel sunumlarımın notları 2009-2010-2011 Bursa, www.abckalite.com 6. 25.06.2011’de MMO Bursa Şubede “CE Nedir, Ne Değildir” konulu kişisel seminerim http://www.mmo.org.tr/subeler/index.php?sube=4 ve http://www.mmo.org.tr/genel/bizden_detay.php?kod=23426&tipi=2&sube=4 7. “Guide to application of the Machinery Directive 2006/42/ EC”, 1st December 2009 Brussels, General Editor Mr.Ian FRASER, www.ec.europa.eu 8. “Ayıplı Malın Neden Olduğu Zararlardan Sorumluluk Hakkında Yönetmelik” 13 Haziran 2003 Tarihli Resmi Gazete, Sayı:25137 9. COUNCIL DIRECTIVE of 25 July 1985 on the approximation of the laws, regulations and administrative provisions of the Member States concerning liability for defective products 85/374/EEC 10.DIRECTIVE 2006/42/EC OF THE EUROPEAN PARLIAMENT AND OF THE COUNCIL of 17 May 2006 on machinery, and amending Erkin GÜLER Makine Mühendisi ISO 9001:2008 Baş Denetçi TURQUM Baş Denetçi / Teknik Uzmanı ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý Elektrik Serbest Tüketici Elektrik Piyasası Serbest Tüketici Yönetmeliğinde, Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu; elektrik enerjisi miktarından daha fazla tüketimde bulunması veya iletim sistemine doğrudan bağlı olması nedeniyle tedarikçisini seçme serbestisine sahip gerçek veya tüzel kişiyi serbest tüketici olarak tanımlamıştır. Serbest olmayan tüketici ise: Elektrik enerjisi ve/veya kapasite alımlarını sadece, bölgesinde bulunduğu perakende satış lisansı sahibi dağıtım şirketi veya perakende satış şirketlerinden yapabilen gerçek veya tüzel kişi olarak tanımlanmıştır. Serbest tüketici olabilme koşulları; 1. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunun 26.01.2011 tarihli ve 3054 nolu Kurul kararıyla 12.02.2011 tarihli ve 27844 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Bir önceki takvim yılındaki toplam elektrik enerjisi tüketimi 30.000 kWh’ı geçen tüketiciler 2011 yılında serbest tüketici limiti olarak belirtilmiştir. 2. İletim sistemine (Türkiye Elektrik İletim AŞ’nin sistemine) doğrudan bağlı olan tüketiciler, 3. İçinde bulunan yılda gerçekleşen toplam elektrik enerjisi tüketimleri serbest tüketici limitini geçen tüketiciler, 4. Kendi üretiminden tükettiği miktar dahil toplam elektrik enerjisi tüketim miktarı serbest tüketici limitini geçen otoprodüktör lisansı sahibi tüzel kişiler, 76 ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý 5. Bir önceki takvim yılındaki tüketimi serbest tüketici limitini geçmeyen ancak, içinde bulunulan yılda serbest tüketici limitini geçeceğini bölgesinde bulunan ilgili dağıtım lisansı sahibi tüzel kişiye taahhüt eden ve bağlantı anlaşması veya abonelik sözleşmesindeki bağlantı gücü veya sözleşme gücü dikkate alınarak hesaplanan tüketim değeri serbest tüketici limitini geçen tüketiciler, 6. İçinde bulunulan yılda serbest tüketici limitini geçeceğini bölgesinde bulunan ilgili dağıtım lisansı sahibi tüzel kişiye taahhüt eden ve bağlantı anlaşmasındaki bağlantı veya sözleşme gücü dikkate alınarak hesaplanan tüketim değeri serbest tüketici limitini geçen yeni tüketiciler, 7. Aynı veya farklı bölgelerde tesisi veya kuruluşu bulunan ve bunların bir yıllık toplam elektrik tüketimi serbest tüketici limitini geçmesi halinde bu tür müşterilerde talep birleştirmesi yapmak suretiyle serbest tüketici olma hakkına sahip tüketiciler (Buna örnek: Carefour, BİM, Telekom, GSM merkezleri ve Migros gibi şirketler bu yöntemi kullanarak bu hakkı elde etmişlerdir.), 8. Birden fazla tüketim noktası bulunan işyeri veya meskenin olduğu ve yıllık toplam elektrik tüketimi serbest tüketici limitini geçen işyeri veya sitelerde ana girişine tek noktadan ölçüm yapmak ve talep birleştirmesi yaparak tek bir tüzel kişilik oluşturmak veya ikili anlaşma yapmak üzere bir tüzel kişiyi yetkilendirmek koşuluyla serbest tüketici olma hakkını kazanan tüketiciler, 9. Doğrudan veya dolaylı olarak sermayenin yarısından fazlası aynı tüzel kişiye ait olan tüzel kişilerin, aynı veya farklı dağıtım bölgelerindeki birden fazla tüketim noktasında bir önceki takvim yılına ait toplam elektrik enerjisi tüketimlerinin serbest tüketici limitini geçmesi halinde serbest tüketici olma hakkına sahiptirler. Ancak,ikili anlaşmayı tedarikçi ile doğrudan veya dolaylı olarak sermayelerinin yarısından fazlasına sahip olan tüzel kişinin yapması gerekmektedir. Gerek talep birleştirme sonucunda gerekse tek başına EPDK Kurul kararı neticesinde, belirlenen serbest tüketici limitini aşan müşteriler kendi adlarına serbest tüketici belgesi verilmesi için bulundukları bölgedeki elektrik dağıtım şirketine başvuru yaparlar. Başvurular ilgili dağıtım şirketince incelenip istenilen belge istekliye verilir. Bu belge alınmadığı sürece serbest tüketici olma hakkına sahip olunamaz. Serbest tüketici kapsamında yer alan tüketicilerin tedarikçisini seçme hakkını kullanma halinde; ortak veya birden fazla tüketim noktasındaki tüketici sayaçlarının, Kurum tarafından yayımlanan tebliğe uygun çok zaman dilimli ölçüm yapabilen elektronik sayaçlar olması zorunludur. Serbest tüketiciler, tüketim miktarı serbest tüketici limitini geçen her bir ölçüm noktası için ayrı bir tedarikçi ile ikili anlaşma yapabilir. Tedarikçisini değiştirmek isteyen bir serbest tüketici ise ikili anlaşma yapmadan önce bir önceki tedarikçisine olan yükümlülüklerini yerine getirdiğini yeni tedarikçisine belgelemek zorundadır. İkili anlaşma yaparak tedarikçisini seçme hakkını kullanmış olan serbest tüketici, bir önceki takvim yılına ait toplam elektrik enerjisi tüketiminin serbest tüketici limitinin altında kalması durumunda, yeniden serbest tüketici niteliği kazanıncaya kadar yeni bir ikili anlaşmaya giremez veya mevcut ikili anlaşmasının süresini uzatamaz ve ilgili mevzuat hükümleri çerçevesinde elektrik enerjisi ve/veya kapasite satın alır. Ayrıca serbest tüketiciler, tedarikçilerinin hukuki gerekler nedeniyle ikili anlaşmaları kapsamında taahhüt ettikleri elektrik enerjisi ve/veya kapasiteyi sağlayamadığı durumlarda, 4/8/2002 tarihli ve 24836 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliğinin 23 üncü maddesi çerçevesinde, bölgelerindeki perakende satış lisansına sahip dağıtım şirketinden son kaynak anlaşmaları kapsamında elektrik enerjisi ve/veya kapasite satın alır. Serbest tüketicilere ilişkin kayıtlar, iletim sistemine doğrudan bağlı olan tüketiciler için Türkiye Elektrik İletim AŞ (TEİAŞ), dağıtım sistemi üzerinden elektrik enerjisi ve/veya kapasite temin eden tüketiciler için ise dağıtım lisansı sahibi tüzel kişiler tarafından güncel halde tutulur. Bu kapsamda oluşturulacak veri tabanında kullanılmak üzere her bir serbest tüketiciye TEİAŞ ve/veya dağıtım lisansı sahibi tüzel kişiler tarafından Dengeleme ve Uzlaştırma Yönetmeliğinde belirtilen usul ve esaslar çerçevesinde bir "Serbest Tüketici Sayaç Kayıt Numarası" verilir. "Serbest Tüketici Sayaç Kayıt Numarası"nın; serbest tüketiciler ile tedarikçiler arasındaki ikili anlaşmaların yanı sıra serbest tüketiciler ve tedarikçilerin Kurum ve diğer piyasa katılımcıları ile yapacakları her türlü yazışmada referans olarak kullanılması zorunludur. Mehmet YILDIZ Elektrik Mühendisi 77 ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý Bel Fıtığı Egzersizleri olan kimselerin bu hareketleri yapmaları faydalıdır. Ancak egzersizler yapılırk yapılırken dikkat edilmesi gereken birtakım hususlar vardır: t &H[FSTJ[MFS &H[FSTJ[MFSIBWBTUFNJ[CJSPSUBNEBIBWBNàTBJUpencereler açılabilir) altında sunta veya tahse evde pen ta bulunan halı veya battaniye gibi sert bir zeminde yapılmalıdır yapılmalıdır. Yumuşak veya deforme olabilen yataklar üzerinde egzersiz ve spor yapılmamalıdır. t #FM #FM GUĄ GUĄ SB SBIBUT[MĄOB ZBLBMBOBOMBS IBTUBMĄO BLVU ağrılı dönem döneminde bu hareketlere başlamamalı, istirahati terc tercih etmelidirler. Şikâyetler geçtikten sonra doktora danışılmalı ve egzersizlere ondan sonra başlanmalıd başlanmalıdır. &H[FSTJ[MFSFCBĆMBOODBJMLHàOEFOJUJCBSFOÎPLÎBt &H[FSTJ[MFSF buk bir iyile iyileşme beklenmemeli, sabırla hareketlere devam edilm edilmelidir. Hareketlerin sayısı ve tempo gün geçtikçe ya yavaş yavaş artırılmalıdır. Başlangıçta aşırılığa kaçarak daha kötü bir duruma düşülmemelidir. t ,POVOVOV[NBOPMBOEPLUPSCBĆLBĆFLJMEFUBWTJZF t ,POVOVO V[ etmemiş ise ilk bir ay her hareket günde beş defa yapılmalıdır yapılmalıdır. Daha sonra her ay hareketler beşer beşer artırılara artırılarak egzersizlere devam edilmelidir. t "OJ "OJWF[PSMBZDIBSFLFUMFSEFOV[BLEVSVMNBMES4JWF [PSMB zin için seç seçtiğimiz dokuz çeşit egzersiz risksiz olup daha çok b bunlar tercih edilmelidir. Genel sağlık açısından olduğu gibi bel sağlığı için de sporun ve sağlıklı iken yapılacak egzersizlerin önemi büyüktür. Bel, sırt, karın adalelerini güçlendirmek; eklem ve yumuşak dokuların esnekliğini artırmak için gerekli spor ve hareketlere ömür boyu devam edilmelidir. Ancak bel fıtığı gelişmesine zemin hazırlayabilecek veya bizzat sebep olabilecek mücadele sporları yerine, yüzme, yürüme ve bisiklet sürme gibi sporlar tercih edilmelidir. Yüzlerce egzersiz hareketi içerisinden de rastgele hepsini yapmak yerine belirli hareketlere öncelik tanınması gerektiğini düşündüğümüzden, bele fazla yük bindirmeyen ve gelişmekte olan bir bel fıtığını ilerletmeyecek en emniyetli dokuz hareketi sizler için seçtik. Hikâyesinde daha önce geçirilmiş bir bel rahatsızlığı bulunan veya bel fıtığına muhtemelen aday 80 t )BSFLFUMFS )BSFLFUMFS FTOBTOEB WFZB TPOSBTOEB OPSNBMEF mevcut ağrının artmaması gerekir. Bu yüzden egzersiz sonrası şiddetli ve 15 dakikadan fazla süren bir rahatsızlık ortaya çıkarsa doktora danışılmalıdır. t 3BIBUT[MLCJSTBBUUFOGB[MBTàSàZPSTBPIBSFLFUFHzersiz programından çıkartılmalıdır. t #FM GUĄ BNFMJZBU PMBOMBS PQFSBTZPOVO à[FSJOEFO üç hafta geçmeden egzersizlere başlamamalı, daha sonra başlayarak her hareketin sayısını yavaş yavaş artırmalıdırlar. t #VCJMHJMFSIBSJDJOEFIBTUBOOLBGBTOEBIFSIBOHJCJS soru oluşursa, uzman doktor hiç tereddüt etmeden hemen aranmalı ve yanlış bir iş yapmaktansa konunun doğrusu uzman hekimden öğrenilmelidir. ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý 4SUàTUàZBUBSLFOÚODFCJSCBDBĄO[EFSFDFLBMESO[4POSBBZOIBSFLFUJEJĄFSCBDBĄBVZHVMBZO[ 2 Bacaklarınızı uzatarak sırt üstü yatınız. Bir dizinizi kırınız. O dizinizi elleriniz ile kavrayıp göğsünüze doğru çekerken diğer bacağınızı yere yapıştırınız. Aynı hareketi diğer bacakta tekrarlayınız. 4SUàTUàZBUBSBLEJ[MFSJOJ[JLSO[&MMFSJOJ[JEJ[MFSJOJ[ üzerinde kenetleyip göğsünüze doğru çekerken başınızı dizlerinize değdirmeye çalışınız. 4 7 &M WF EJ[MFSJOJ[JO à[FSJOEF EVSVSLFO LPMMBSO[ EJL PMTVO ½ODF LFEJ HJCJ CFMJOJ[J ÎVLVSMBĆUSQ hB LBEBS TBZO[ 4POSB ÎFOFOJ[J HÚĄTàOà[F EPĄSV ÎFLFSLFO TSUO[ LBNCVSMBĆUSBSBL ZJOF hB LBEBS TBZO[ ve gevşeyiniz. ½ODFEJ[àTUàEJLPUVSVOV[4POSBLPMMBSO[JMFSJZFEPĄru uzatınız. Mümkün olduğunca öne doğru eğiliniz ve bu va[JZFUUFhBLBEBSTBZO[5FLSBSEJ[àTUàPUVSVSQP[JTZPOEBki ilk konumunuza dönünüz. 82 5 Belinizi yere yapıştırarak öylece tutunuz. İçinizden hEFO hB LBEBS TBZO[ %BIB TPOSB TFSCFTU CSBLnız. Bu hareketi tekrarlayınız. Bu esnada nefesinizi normal şekilde alıp veriniz. "ZBLUBEJLEVSVOV[&MMFSJOJ[JNBTBWFZBCJSJTLFNMFOJO kenarına dayayınız. Dizlerinizi kırarak yere çökünüz ve sonra ayağa kalkarak gevşeyiniz. 8 3 4SUàTUàZBUBSLFONàNLàOPMEVĄVLBEBSCJSEJ[JOJ[J göğsünüze çekiniz, diğerini düz tutunuz. Aynı hareketi diğer bacağa uygulayınız. &MMFSJOJ[JEJ[MFSJOJ[JOà[FSJOEFLFOFUMFZJQCBDBLMBSO[HÚĄTàOà[FÎFLJOJ[#VEVSVNEBJÎJOJ[EFOhBLBEBS sayınız. Bu esnada omuzlarınızı yerden kaldırmayınız. Daha sonra kollarınızı ve ayaklarınızı serbest bırakınız. 6 1 9 ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý 2002 Nisan ayında çıkan ilk dergimizin ilk makalesi. 88 ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý 89 ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý 90 Etkinliklerimiz ve Haberler ´¾Á0DNLQDODU¿0KHQGLVOHUL%LUOL½L¾00%%LOJL3D\ODÁ¿P¿¾oLQ'H½LÁLN6HPLQHU2UJDQL]DV\RQODU¿ ¾OHh\HOHULQLYH6HNW|U7HPVLOFLOHULQL%LUDUD\D*HWLUPH\H'HYDP(GL\RUµ 'HUQHéLPL]LQæ+D]LUDQæD\çæHWNLQOLéLææ+$=ê5$1ææ7DULKLQGHæ$WOçæ 6SRUæ.XOEQGHæJHUoHNOHìWL Seminer sunumu MICHELIN LASTİKLERİ TİC. A.Ş tarafından yapıldı. Seminer konusu olan iş makineleri lastikleri, inşaat ve madencilik firmalarının en hayati ve en büyük gider kalemlerinden biri durumundadır. Kuruluşu 1832’ye dayanan Michelin markası, iş makinesi lastikleri denildiğinde akla ilk gelen markalar arasındadır ve bu teknolojiye liderlik etmektedir. Dernek üyelerimiz, sektör temsilcilerimiz ve resmi kurum ve kuruluşlardan çok sayıda davetlinin katıldığı seminerde; MICHELIN firması İş Makinaları ve Endüstriyel Lastikler Satış Müdürü Tolga DARCAN ve İş Makinaları Ankara Bölge Müşteri Yöneticisi Şener BAŞAK sırasıyla firma tanıtımı ve radyal lastik bezli lastik karşılaştırması ile güncel pazar durumu konularında katılımcıları bilgilendirdiler. Seminer sonrasındaki akşam yemeği davetinde katılımcılar Michelin firmasının konuğu oldular. 92 ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý SEKTÖRDEN HABERLER Dernek üyemiz Sn. Hüseyin AYDIN kendi firması HİDROTİM Mühendislik Makine ve Dış Ticaret’i kurarak sektördeki deneyimleri ve bilgi birikimi ile çalışmalarına başladı. Sn. AYDIN’a yeni işyerinin hayırlı ve uğurlu olmasını dileriz. HİDROTİM Mühendislik Makine ve Dış Ticaret her çeşit hidrolik silindirin (iş makinası, endüstriyel) revizyonu ve imalatı , hidrolik ve iş makinalarının yedek parçalarının (pim,burç, makara mili vb.) imalatı konularında faaliyet gösterecektir. İletişim Bilgileri: Adres : Abdulkadir Geylani cad. Fatih İş Merkezi 2/10 Ostim/Ankara Tel : 0 312 385 16 61 Faks : 0 312 385 62 61 E-posta : aydin@hidrotim.com” Web : http://www.hidrotim.com” GSM : 0 532 306 21 18 Dernek üyemiz Sn. Eftal SOYAL NVS İnşaat Sanayi ve Ticaret Limited Şirketin de makine ikmal müdürü olarak göreve başladı. Sn. SOYAL’a yeni görevinin hayırlı ve uğurlu olmasını dileriz. NVS İnşaat firmasının faaliyetini sürdürdüğü alanlar; İnşaat sektöründe: Baraj, Hes, Gölet, Sulama, İçme suyu, Dekapaj,Tünel ve Bina. Enerji sektöründe: Hidroelektrik santral ve Rüzgar santrallarından elektrik üretimi. Tarım sektöründe: Narenciye üretimi. Sağlık sektöründe: Güney Toros Tanı ve Tedavi hizmetleri (Yanık hastanesi). Eğitim sektöründe: Adana-Mersin (Uğur Dersaneleri) İletişim Bilgileri: Adres : Uğur Mumcu Cd.Kuleli Sk. No:45/11 GOP Ankara Tel : 0 312 436 95 96 Faks : 0 312 436 26 21 e-posta : e.soyal@nvs.com GSM : 0530 290 82 30 Dernek üyemiz Sn. Celal Bayar SEYİDOĞLU ERG İnşaat Ticaret ve Sanayi A.Ş. Pİ Makine’da fabrika müdür yardımcısı olarak göreve başladı. Sn. SEYİDOĞLU’ na yeni görevinin hayırlı ve uğurlu olmasını dileriz. ERG AŞ. İnşaat, inşaat makinaları imalat sanayi ve turizm sektöründe faaliyet göstermektedir. İletişim Bilgileri: Adres : ERG İnşaat Ticaret ve Sanayi A.Ş.Pİ MAKİNA GÖLBAŞI- ANKARA Tel : 0312 484 08 00 Faks : 0312 484 14 36 e-posta : cseyidoglu@pimakina.com.tr WEB : www.pimakina.com.tr” 93 ýö0$.ý1$/$5,0h+(1'ý6/(5ý%ý5/ýûý'(51(ûý SEKTÖRDEN HABERLER Çukurova İthalat ve Çukurova Ziraat te toplam 18 yıl süren Yedek Parça Satış ve Tedarik Departmanlarıı çalışanı ve yöneticiliği deneyiminden sonra, Süreyya İNAN, ortağı ve ENERMAK İŞ MAK. YEDEK PARÇA LTD. ŞTİ şirketinin sahibi Burhan Yılmaz ile birlikte yeni şirketleri BS ANKARA MAKİNA PAZ. İTH. İHR. SAN. TİC. LTD. ŞTİ. yi kurmuşlardır. İş makinaları sektöründe özellikle CNH (FIAT INDUSTRIAL) grubu Markaları CASE ve NEW HOLLAND ile SUMITOMO ve TEREX marka iş makina parkına sahip müşterilere, alternatif Yedek Parça Temin kaynağı olmak firmanın ilk hedefi olarak belirlenmiştir. BS ANKARA MAKINA, kuruluşu ile birlikte ÇÖZÜM MAKİNA ile işbirliği yaparak CARRARO nun Ankara Bölge Bayisi olmuştur. Fiirmanın ayrıca KUBOTA DIESEL ENGINES parça ve servis bayiliği de devam etmektedir. 'HéHUOLæ6HoNLQæ+RFDPç]çQæ$UGçQGDQ Enka Pazarlama İhr.İth.A.Ş. Satış Sonrası Hizmetler ve Endüstriyel Ürünler Satış Direktörü Sn. Seçkin ARDA 27 Haziran 2011 tarihinde vefat etmiştir. Sektörün özellikle satış sonrası hizmetler kanadında belli başlı duayenlerinden olmuş Seçkin hocamız Enka Pazarlamanın bu sektöre girdiği ilk yıllardan beri iş makinaları konusunda kullanıcının sorunlarına çözüm yaratmak için çaba sarfeden,gerek akademisyen olarak üniversite hayatında, gerekse, iş makinası sektöründe elemanlar yetiştirmiş adı gibi Seçkin insanlardan biri idi. Olaylara değişik açıdan bakabilen, yılmayan,her sorunda muhakkak bir çözüm yolu bulabilen,herkese zaman ayırabilen, asla hayır demeyi bilmeyen,çözümün bir parçası olmak için üstün gayret gösteren,iyi bir mühendis ve iyi bir insan olan hocamızın yerini doldurmak gerçekten zor olacaktır. 3 Ocak 1957 tarihinde Edirne’de dünyaya gelen Sn. Seçkin ARDA 1979 yılında Yıldız Üniversitesi Makina Müh. lisans,1981 yılında Makina Yüksek Mühendisi olarak eğitimini tamamlamış ve aynı okulda araştırma görevlisi olarak görev yapmıştır. 5 kasım 1984 yılında Enka Pazarlamada çalışmaya başlamış ve vefatına kadar çeşitli kademelerde görev yapmıştır. Çalışkanlığı,mühendisliği,mütevaziliği ve dürüstlüğü ile hepimize örnek olacaktır. Ülkemiz mühendisliği ve camiamızın, iyi ve örnek bir insanı kaybetmiş olmasının üzüntüsüyle hepimizin başı sağ olsun. BS ANKARA MAKİNA’nın önemli bir misyonu da, makina kullanıcılarına, kaliteli ürünleri OEM ya da ORİJİNAL olarak temin etmek, uygun fiyatla sunmak ve temsil ettiği markalar için, parça bulunulurluğuna olumlu katkı sağlayarak, ilgili markaların populasyonunun artmasına pozitif etki yapmaktır. İletişim Bilgileri: Adres : 1234. Sok. No: 123 OSTİM - ANKARA Tel : 0 312 386 0537 Fax : 0 312 386 0539 E-posta : info@bsmakina.com 2SHUDW|Uæ(éLWLPOHUL Etkinliklerinizi Derneğimizle paylaşarak dergimizin “Sektör Haberleri”nde yer alabilirsiniz. æ+D]LUDQæ2SHUDW|Uæ(éLWLPL 94