akdeniz meyvesineği ulusal mücadele projesi
Transkript
akdeniz meyvesineği ulusal mücadele projesi
ADANA, HATAY ve OSMANİYE İLLERİNDE AKDENİZ MEYVESİNEĞİ MÜCADELESİ PİLOT PROJESİ : Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü Biyolojik Mücadele Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü- Adana Adana İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü/ Bitkisel Üretim ve Bitki Sağlığı Şube Müdürlüğü 1. Katılımcı Kuruluşlar ve Proje Yürütücüleri - Ceyhan İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü - Yumurtalık İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü Hatay İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü/ Bitkisel Üretim ve Bitki Sağlığı Şube Müdürlüğü - Erzin İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü - Dörtyol İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü - Arsuz İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü Osmaniye İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü/ Bitkisel Üretim ve Bitki Sağlığı Şube Müdürlüğü - Toprakkale İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü - 2. Proje Koordinatörü ve Kurumu 3. Proje Lideri ve Kurumu Proje Yardımcıları ve Kurumları 4. Türkiye Ziraat Odaları Birliği : Bitki Sağlığı ve Karantina Daire Başkanlığı (GTHB Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü) : Biyolojik Mücadele Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü- Adana : Adana İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü/ Bitkisel Üretim ve Bitki Sağlığı Şube Müdürlüğü -Ceyhan İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü -Yumurtalık İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü Osmaniye İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü/ Bitkisel Üretim ve Bitki Sağlığı Şube Müdürlüğü -Toprakkale İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü Hatay İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü Bitkisel Üretim ve Bitki Sağlığı Şube Müdürlüğü -Erzin İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü -Dörtyol İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü -Arsuz İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü -Ceyhan Ziraat Odası Başkanlığı -Yumurtalık Ziraat Odası Başkanlığı 1 - Osmaniye Ziraat Odası Başkanlığı - Toprakkale Ziraat Odası Başkanlığı - Erzin Ziraat Odası Başkanlığı - Dörtyol Ziraat Odası Başkanlığı - İskenderun (Arsuz) Ziraat Odası Başkanlığı : 2 yıl (2015-2016) 5. Proje Süresi 6. Projenin Yürütüleceği İl : Adana, Hatay, Osmaniye 7. Proje Çalışma Konusu Olan Meyve Türleri : Portakal, mandarin, greyfurt, nar, trabzon hurması, incir ve diğer konukçu meyveler 8. Proje Özeti Bu proje, Akdeniz Meyvesineği (AMS)’nin mücadelesi ile ilgili olarak teknik eleman ve üreticilerin bilgilerinin arttırılması, hali hazırda mücadele yapan üreticilerin hatalı veya eksik yönlerinin belirlenmesi, üreticilerin zamanında ve toplu mücadele yapmalarının sağlanması, sonuç olarak zararlı ile daha etkin bir mücadelenin yapılabilmesi amacıyla ele alınmıştır. Buna bağlı olarak iç tüketim ve ihracat için ihtiyaç duyulan AMS ile bulaşık olmayan, sağlıklı, kalıntısız, güvenilir meyve üretimi ile çevre ve insan sağlığının korunması da amaçlanmaktadır. Proje; portakal, mandarin, greyfurt, nar, trabzon hurması, incir vb. bitkilerde, şekil 1 de görüldüğü üzere doğal coğrafi sınırlarla diğer bölgelerden ayrılmış ancak kendi arasında bir bütünlük arz eden ve bu meyve ağaçlarının üretiminin yoğun olarak yapıldığı Adana ili Ceyhan ve Yumurtalık ilçesi, Osmaniye ili Toprakkale ilçesi, Hatay ili Erzin, Dörtyol ve Arsuz ilçelerinde yürütülecektir. Proje çalışmaları Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü koordinatörlüğünde, Adana Biyolojik Mücadele Araştırma Enstitüsü Müdürlüğünün koordinasyonunda proje kapsamındaki İl/ İlçe Müdürlükleri, Ziraat Odası Başkanlıkları ve Üretici Birlikleri ile yürütülecektir. “Adana-Osmaniye-Hatay İlleri Akdeniz Meyvesineği Mücadelesi Pilot Uygulama Projesi” dört aşamada yürütülecektir. Bunlar; 1- Eğitim 2- İzleme (Monitoring) 3- Mücadele 4- Hasat ve Hasat sonrası kontroller 2 Çalışmaların sağlıklı yürütülebilmesi amacıyla izleme ve değerlendirme yapılacak, bu çalışmalar belli dönemlerde raporlanacak ve bilgisayara işlenecektir. Adana-Osmaniye-Hatay İllerinde 2015-2016 yıllarında yürütülecek olan bu proje 20172021+2 yıllarında ülke genelinde yürütülmesi düşünülen ‘AMS Ulusal Mücadele Projesi’nin pilot uygulaması olarak planlanmıştır. Şekil 1. Projenin yürütüleceği il ve ilçelerin haritası 9. Amaç ve Gerekçe Akdeniz meyvesineği [Ceratitis capitata Wied. (Diptera: Tephritidae)] 1824 yılından beri varlığı bilinen en önemli meyve zararlılarından birisidir. Diğer pek çok meyvesineği türüne göre iklimsel değişikliklere toleransının yüksek olması nedeniyle Dünya üzerinde çok geniş bir alana yayılmıştır. Dünyada 350’den daha fazla sayıda farklı meyve, süs bitkisi, sebze türünde zarar yapmaktadır (Liquido ve ark., 1991). Konukçu tür sayısı ülkeden ülkeye ve bölgeden bölgeye değişmektedir. Bu konukçuların bir kısmı ekonomik anlamda çok zarar görmekte, bir bölümü ise sadece bulaşma düzeyinde kalmaktadır. Genellikle ince kabuklu ve olgun meyveleri tercih eden bu zararlı, zararını doğrudan meyvede ve meyvelerin olum döneminde yapması nedeniyle meyvenin ticari değerini düşürmekte, meyve dökümüne sebep olmaktadır. AMS’nin Türkiye’de konukçuları turunçgiller, Trabzon hurması, nar, şeftali, nektarin, kayısı, yenidünya, erik, ayva, armut ve incirdir. Turunçgiller içerisinde en fazla zararı, mandarin ve portakalın erkenci çeşitleridir (Anonimus, 2011). 3 Şekil 2. Türkiye’de Akdeniz meyvesineği’nin saptandığı iller Ülkemiz meyve yetiştiriciliği potansiyeli bakımından dünyada önemli bir yere sahiptir. Yetiştirilmekte olan meyvelerin birçoğu da AMS’nin konukçusu durumundadırlar. Şekil 2’de AMS’nin Türkiye’de saptandığı iller verilmiştir. Buna göre Hatay, Osmaniye, Adana, Mersin, Antalya, Muğla, Aydın, İzmir, Balıkesir ve Bursa’da doğa koşullarında saptanmakta, Ankara ve Samsun’da ise hasat sonrası paketleme evlerinde rastlanmaktadır. Tablo 1’de AMS’nin Türkiye’de konukçusu olan bazı bitkilerin üretim miktarları ve toplam meyve üretimi içerisindeki payları verilmiştir. Türkiye’de Akdeniz meyvesineği’nin konukçusu olan bazı bitkilerin üretim miktarları ve toplam meyve üretimi içerisindeki payları (TUİK, 2013). Tablo 1. AMS Konukçu Adı Portakal Mandarin Greyfurt Kivi İncir Kayısı Ayva Şeftali Trabzon hurması Nar Avokado Toplam Üretim Alanı (da) 562.000 386.000 64.190 21.320 494.000 1.156.100 57.200 438.300 22.600 283.900 1.940 3.487.550 Üretim Mik. (ton) 1.781.000 942.220 228.790 41.630 298.900 780.000 139.300 637.500 33.200 383.000 1.590 5.193.300 Toplam meyve üretimi içindeki payı (%) 9,8 5,2 1,3 0,2 1,6 4,3 0,8 3,5 0,2 2,1 0,0 29 Çok önemli ürünlerimiz arasında yer alan birçok meyve türünün ihracatında AMS en önemli kısıtlardan birisidir. Önemli bir dış karantina zararlısı olmasından dolayı dış 4 satımımızda bu zararlı nedeniyle zaman zaman ortaya çıkan olumsuzluklar, ülkemizin ticari güvenilirliğini zedelemektedir. 2013 yılında Hatay, Mersin, Adana, Antalya illerinden ihraç edilen ürünlerimizden toplam 76 adet karantina bildirimi alınmış olup bu bildirimlerin 21 tanesi AMS ile bulaşık olduğu gerekçesiyle olmuştur. Bu illerde kayısı, şeftali, portakal, mandarin, nar ve nektarin ürünlerinde toplam 1.010 ton üründe AMS tespit edilmiştir. Bildirim alınan ürünlerin satış fiyatı ortalama 3 TL olarak düşünüldüğünde 3TLx1.010.000=3.030,000 TL ülke ekonomisine zarar oluşmuştur. Ülkemizin toplam yaş meyve-sebze dışsatımında önemli bir yeri olan turunçgil üretimi, ortalama yıllık 3.000.000 ton civarında gerçekleşmektedir. (Lit). Adana-OsmaniyeHatay İlleri ise ülkemizin turunçgil üretimi yapılan en önemli merkezlerinin başında gelmekte olup meyve üretiminde de yüksek bir potansiyele sahiptir. Projenin uygulanması için ele alınan bölgelerde AMS’nin konukçusu olduğu bilinen bazı ürünlerin üretim alanı, üretim miktarı ve meyve veren ağaç sayıları Tablo 2 ve Tablo 3’de verilmiştir. Tablo 2. Adana-Osmaniye-Hatay 2013 yılı *turunçgil üretim bilgileri (Anonim) İL İLÇE ALAN(da) ÜRETİM(ton) AĞAÇ SAYISI Ceyhan 4.197 5.772 68.667 ADANA Yumurtalık 5.673 12.558 137.365 Erzin 77.236 253.880 1.604.800 HATAY Arsuz 10.716 37.518 296.750 Dörtyol 73.789 244.973 1.731.000 Merkez 4.209 11.692 87.125 OSMANİYE Toprakkale 1.572 2.292 26.573 GENEL TOPLAM 177.392 568.685 3.952.280 *Ürünler; Portakal, Greyfurt, Turunç, Mandalina Tablo 3. Adana-Osmaniye-Hatay İllerinde Akdeniz meyvesineği’nin **diğer konukçularının 2013 yılı üretim bilgileri (Anonim) İL İLÇE ALAN (da) ÜRETİM (ton) AĞAÇ SAYISI Dörtyol 1.966 1.349 41.500 HATAY Erzin 574 225 6.900 Arsuz 5.422 7.012 188.215 Toplam 7.962 8.586 236.615 Ceyhan 5.404 5.203 113.595 ADANA Yumurtalık 1.193 1.188 31.660 Toplam 6.597 6.391 145.255 1.218 1.073 28.379 OSMANİYE Merkez Toprakkale 167 86 3.150 Toplam 1.385 1.159 31.529 GENEL TOPLAM 15.944 16.136 413.399 ** Ürünler: Trabzon hurması, armut, incir, şeftali, kayısı, nar 5 AMS konukçusu olduğu bitkilerden turunçgilleri ele alacak olursak Tablo 2’deki rakamlara göre Adana-Osmaniye-Hatay İllerinde üretim toplam 568.685 ton olup, mücadele yapılmadığı zaman zarar ortalama %50’ye kadar çıkabilmektedir. Ayrıca diğer konukçu bitkilerin üretim miktarı 16.136 ton olup, mücadele yapılmadığı zaman zarar %20’ye kadar çıkabilmektedir. Akdeniz meyvesineğinin mücadelesine yönelik bulunduğu birçok ülkede çeşitli yöntemler uygulanarak vuruksuz (enfektesiz) meyve elde edilmeye çalışılmaktadır. AMS’nin diğer ülkelerdeki durumu incelendiğinde, Akdeniz iklimi hüküm süren tüm ülkelerde zararlının oldukça yaygın ve çok önemli bir zararlı olduğu görülmektedir. Bu nedenle de zararlının gerek biyo-ekolojisi ve gerekse zararı, konukçuları, doğal düşmanları, genetiği ve savaşımı üzerinde birçok çalışma yapılmıştır (Cayol, 1996; Mustafa and Abdel-Jabbar, 1996; Pereira et al., 1997; Israely, 1998; Papadopoulos et al.,1998; Ros et al., 1998, Toth et al., 2004). Yapılmakta olan çalışmalar için de önemli kaynaklar ayrılmaktadır. Ülkemizde de AMS ve mücadele yöntemleri üzerine çeşitli çalışmalar yapılmıştır. Özkan (1993), zararlının Doğu Akdeniz Bölgesi’ndeki konukçu değişimi üzerinde bir çalışma yürütmüştür. Zeki ve ark., (2008), Isparta ve Burdur yöresinde elma, armut ve şeftalilerdeki AMS’nin dağılımını ve zararını incelemişler, aşısız şeftali meyvelerinin % 50 bulaşık olduğunu, hasat sonrası toplanan meyvelerin ise % 40 oranında zararlı ile bulaşık olduğunu kaydetmişlerdir. Başpınar ve ark., (2009), Aydın’da AMS’nin 2007 yılında orta erkenci ve geç olgunlaşan kayısı çeşitlerinde % 60-70, şeftalide % 60’ın üzerinde zarara neden olduğunu belirlemişlerdir. Bununla birlikte turunçgilde AMS’nin yıllık zararının % 5-79 arasında değiştiği bildirilmiştir (Anonim, 2011). Demirel (2014), Hatay‘da farklı nar çeşitlerinde AMS’nin zarar oranını incelediği çalışmasında % 3-43,5 arasında zarar saptamıştır. Bugüne kadar Türkiye’de AMS’nin mücadelesine yönelik yapılan çalışmalarda ise zararlının mücadelesinde kullanılmak üzere çeşitli cezbediciler geliştirilmiştir. Bu cezbediciler insektisitlerle birlikte denenmiş ve zararlıya karşı etkili olanlar ortaya çıkarılmıştır (Zümreoğlu ve ark., 1987; Büyükurvay ve ark., 1998). Bunun sonucunda AMS ile mücadelede zehirli yem kısmi dal ilaçlama metodu uygulamaya verilmiştir. Kahyaoğlu ve Gürkan (2010), Akdeniz meyvesineği’nin mücadelesinde kullanılmak üzere hazır yem formülasyon çalışmaları yapmışlar. Zararlının mücadelesinde soğuk havadan yararlanmak amacıyla yapılan çalışmalar sonucunda meyve içi sıcaklığın 1°C’nin altında ve %90 oransal nem koşullarında depolanan 6 meyvelerde kalite kaybı olmaksızın AMS bireylerinin %100’ünün 13 günde öldüğü belirlenmiştir (Koçlu ve ark., 2011). AMS mücadelesinde ‘Kısır Böcek Tekniği’nin kullanılması 70’li yıllarda Türkiye Atom Enerjisi Kurumu tarafından desteklenen bir proje olarak yürütülmüş ve bazı temel araştırmalar yapılmıştır. Bu proje kapsamında sadece bir yıl Çeşme Yarımadası’nda kısır böcek salımı yapılmıştır. Bununla birlikte bu yöntemin mücadelede kullanılabilirliğini belirlemek amacıyla suni ortamlarda AMS’nin üretilme metodları üzerinde araştırmalar yapılmıştır (Zümreoğlu, 1979; Karsavuran ve ark., 1988). Yine bu proje kapsamında Zümreoğlu (1990), steril böcek salım yöntemine tamamlayıcı olarak düşünülen tuzak kullanımının standardizasyonuna yönelik çalışmıştır. Ülkemizde AMS’nin mücadelesinde son yıllarda biyoteknik yöntemler önem kazanmıştır (Başpınar ve ark., 2011; Elekcioğlu, 2012; Akyol ve Demirel 2014, Başpınar ve ark., 2014). Bu amaçla eşeysel ve besin çekici çeşitli tuzaklar gerek izleme (monitör) gerekse de mücadele amaçlı ruhsat almış ve uygulamaya sunulmuştur. Bu tuzakların bahçelerde ve geniş alanlarda doğrudan zararlının savaşımına yönelik kullanılmasında sürdürülebilir olması çok önemlidir (Elekcioğlu ve ark, 2009). Ayrıca bu tuzakların kullanımının yaygınlaştırılması için Bakanlık tarafından üreticilere belirli oranda destek sağlanmaktadır (Bitkisel Üretimde Biyolojik ve/veya Biyoteknik Mücadele Destekleme Ödemesi Uygulama Tebliği (No: 2014/23). Tüm bu çalışmaların zararlının ülkemizdeki durumunu ortaya koyan ve mücadelesine katkı sağlayan çalışmalar olduğu görülmektedir. Ancak, gerek zararlının biyolojisi, ekolojisi ve konukçularındaki zarar şiddeti, gerekse de alternatif mücadele yöntemlerinin ortaya konulması açısından düşünüldüğünde, hali hazırda mevcut mücadele uygulamalarıyla zararlının baskı altına alınamadığı ve daha birçok çalışmanın yapılması gereği ve zorunluluğu ortaya çıkmaktadır. Her ne kadar Ülkemizde AMS’ye karşı çeşitli mücadele yöntemleri araştırılmış ve uygulamaya verilmiş olsa da mücadelede yapılan yanlış ve eksik uygulamalar etkili sonuç alınamamasına neden olmaktadır. Üreticiler ile zaman zaman yapılan görüşmelerde AMS ile mücadelede bazı hatalarının olduğu göze çarpmaktadır. Bu hatalar üreticinin zararlıyı tanımamasından, mücadeleyi nasıl yapacağı konusundaki yanlış ve eksik bilgilenmesinden, kulaktan dolma mücadele metotlarını uygulamasından, uygulamayı ekonomik bulmamasından vb. nedenlerden dolayı toplu mücadele yapılmadığından kaynaklandığı kanaatine varılmıştır. Bu sebeple bu proje ele alınmış olup; Adana ili Ceyhan ve Yumurtalık ilçesi, Osmaniye ili Merkez ve Toprakkale ilçesi, Hatay ili Erzin, Dörtyol ve İskenderun ilçesinde AMS 7 mücadelesinde uygulamada karşılaşılan problemlerin giderilmesi ve zararlıya karşı toplu mücadele yapılması amaçlanmıştır. Bu proje çalışması ile hedefimiz: Toplu mücadele yapılması, Kitle yakalama tuzaklarının kullanımının yaygınlaştırılması, Teknik elemanların ve üreticilerin bilgi ve tecrübesinin arttırılması, Bilinçli üretici toplumu oluşturulması, Bakanlık-özel sektör işbirliğinin geliştirilmesi, İhraç edilen ürünlerimizde AMS bulaşıklığı nedeniyle ürün dönüşlerine son verilmesi, İç tüketim ve ihracat için sağlıklı, güvenilir ve kontrollü ürün yetiştirilmesi, Tarımsal üretimde izlenebilirliğin sağlanması, Ürünün pazarlama imkânlarının arttırılması, Yapılan çalışmalarla mümkün olduğu kadar çok üreticinin katılımının sağlanması, uygulamaların yaygınlaştırılması, Bu proje sonucunda AMS’ye toplu mücadele yapılarak bu mücadelenin üreticiye benimsetilmesi ve zararlının turunçgilde ana zararlı olmaktan çıkarılması hedeflenmektedir. 10. Proje Uygulamaları Materyal ve Yöntem Adana, Hatay, Osmaniye İllerinde Akdeniz Meyvesineği Mücadelesi Projesi’ dört aşamada yürütülecektir. Bunlar; 1- Eğitim 2- İzleme (Monitöring) 3- Mücadele 4- Hasat ve hasat sonrası kontroller 10.1- Eğitim Eğitim faaliyetleri proje süresince yapılacaktır. Eğitimlerde kullanmak amacıyla, liflet, broşür, kitapçık, afiş, vb. basımı yapılacak ve asılacaktır. Projeye dahil edilen teknik elemanlara ve üreticilere teorik ve uygulamalı eğitimler verilecektir. Eğitim programları Adana Biyolojik Mücadele Araştırma İstasyonu Müdürlüğü koordinasyonu ile hazırlanacak ve uygulanacaktır. 8 Teknik elemanlara, proje personeline ve üreticilere aşağıdaki konularda eğitim verilecektir. AMS’nin tanımı, biyolojisi, ekolojisi, yayılışı, yaşam şekli, konukçuları, zarar şekli AMS’nin surveyi ve saptanması AMS’nin bulaşma şekli AMS’nin mücadelesi - Kültürel mücadele - Biyolojik mücadele - Fiziksel mücadele - Biyoteknik mücadele - Kimyasal mücadele 10.1.1- Teknik eleman eğitimi Projede görev alacak proje personeli Adana Biyolojik Mücadele Araştırma İstasyonu’ndaki teknik elemanlar tarafından hazırlanacak genel eğitim programlarına katılacaktır. Eğitimler teorik ve uygulamalı olarak yapılacaktır. Eğitim alan teknik elemanlar çalışma süresince proje personelinin eğitimini gerçekleştirecek, uygulamaların izleme ve değerlendirmesini de yapacaktır. 10.1.2- Üreticilerin eğitimi Proje personeli eğitimlerin düzenlenmesini sağlayacak ve bu eğitimlere de aktif olarak katılacaktır. Üreticilere temel konularda teorik eğitimler verilecektir. Eğitimlerde bireysel veya 20’şer kişilik gruplar halinde grup yayım yöntemleri uygulanacak ve haftada en az üç gün eğitim yapılacaktır. Eğitimler uygulamalı olarak arazide gerçekleştirilecektir. Proje personeli uygulamalı eğitimlerin gerçekleşmesinden sorumlu olacaktır. Hasatla birlikte paketleme tesislerinde de eğitimler verilecektir. Eğitimler Adana Biyolojik Mücadele Araştırma İstasyonu’ndaki konu uzmanları ile İl Müdürlüğü Bitkisel Üretim ve Bitki Sağlığı Şube Müdürlüğü koordinasyonunda gerçekleştirilecektir. 10.2- Akdeniz Meyvesineği’nin İzlenmesi (Monitoring): AMS ile bahçede mücadelenin tam yapılabilmesi için yukarıda açıklanan bütün yöntemlerin zararlının konukçusu olduğu tüm ürünlerde bütün üreticiler tarafından 9 uygulanması gerekmektedir. Bu amaçla AMS’nin çıkış zamanı ve ilaçlama zamanını belirlemek için tuzaklar asılmak suretiyle izleme yapılacaktır. İzleme neticesinde ilaçlama ilanları ilçe müdürlüklerince verilecektir. Zararlının popülasyon verileri, AMS mücadelesinde uygulanabilecek diğer mücadele yöntemlerinde ‘kullanılacaktır. 10.3- Akdeniz Meyvesineği’ne Karşı Toplu Mücadele: Akdeniz meyvesineği’ne karşı toplu mücadele büyük önem arz etmektedir. Toplu mücadele; ticari bahçelerde, ev bahçelerinde, yol, tarla ve bahçe kenarlarında zararlının konukçusu olan bitki türlerinin bulunduğu tüm alanlarda zararlıya karşı tüm bu ürünlerin tüm mücadele metotlarının bir arada ve birbirini tamamlayacak şekilde kullanıldığı mücadele uygulamalarını ifade etmektedir. Zararlıya karşı ancak bu şekilde bir mücadele yöntemi izlendiği takdirde Akdeniz meyvesineği sorunu da büyük ölçüde azaltılabilecektir. Bu amaçla öncelikle üreticilerin AMS’nin konukçusu olduğu ürünlerin olduğu kendi ticari bahçelerinde ve ev bahçelerinde zararlı ile mücadele etmeleri sağlanacaktır. Zararlının çoğalması ahır vb. yerlerde de olduğundan bu gibi yerlere kitle tuzaklar asılarak zararlının bu tuzaklarda toplanması sağlanacaktır. Toplu mücadelenin yıllar itibariyle artarda uygulanmasıyla zararlı baskı altına alınabilecektir. Bu amaçla Adana Biyolojik Mücadele Araştırma İstasyonu, İl Müdürlüğü Bitkisel Üretim ve Bitki Sağlığı Şube Müdürlükleri ile İlçe Müdürlükleri elemanlarından oluşan ‘Mücadele Ekibi’ oluşturacaktır. Teknik elemanlar verilen mücadele ilanlarını çiftçilere duyuracaktır. 10.4- Hasat ve Hasat Sonrası Kontroller Tüm zararlılarda olduğu gibi AMS ile mücadelede de ‘Kültürel Önlemler’ büyük önem taşımaktadır. Bu mücadele yönteminde ağaç üzerinde veya yere dökülmüş vuruklu meyveler ile herhangi bir sebeple satış değeri kalmamış hasat artığı meyvelerin, AMS için bir besin kaynağı oluşturması nedeniyle bekletilmeden toplanıp yok edilmesi, meyveler fizyolojik olgunluğa eriştiğinde gecikmeden hasat edilmesi, ayrıca meyve bahçelerinin tek çeşitten kurulması, özellikle turunçgil bahçeleri içine veya çevresine “yemişlik” olarak dikilen şeftali, kayısı, Trabzon hurması, nar, elma, armut, incir, yenidünya, vb. ağaçların mümkünse sökülmesi ve yenilerinin de dikilmemesi gerekmektedir. Zararlının toprakta pupa olması nedeniyle bu pupalardan ergin çıkışlarının önlenmesi amacıyla kış sonu-ilkbahar başlarında toprak işlemesi yapılmalıdır. Bu şekilde Akdeniz meyvesineği popülasyonunu en aza indirmek veya sıfırlamak amacıyla hasat esnasında bahçede ürünün tesadüfi olarak %5‘inde kontroller yapacak ve zararlı ile bulaşık meyve bulunup bulunmadığını belirleyeceklerdir. 10 Akdeniz meyvesineği ile bulaşık meyvelerin bahçede kontrolünün yanında hasat sonrası paketleme evlerinde de kontrolü ve ayrımının yapılması önemlidir. Paketleme tesislerinde de kurtlu meyveler dikkatli bir şekilde ayrılmalı ve yok edilmelidir. Bu amaçla ürünün tesadüfi olarak %5‘inde kontroller yapacak ve zararlı ile bulaşık meyve bulunup bulunmadığı belirlenecektir. Bu kontroller İl Müdürlüğü Bitkisel Üretim ve Bitki Sağlığı Şube Müdürlükleri ve İlçe Müdürlükleri teknik elemanları tarafından gerçekleştirilecektir. 11.1. Proje Üst Kurulu ve Proje Yürütme Grubu Proje; Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü koordinasyonunda Adana Biyolojik Mücadele Araştırma İstasyonundaki uzmanlardan oluşan bir ekip ile İl ve İlçe Müdürlüklerinde çalışan teknik personel tarafından yürütülecektir. Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü ve Adana Biyolojik Mücadele Araştırma İstasyonundaki proje liderinden oluşan “Proje Üst Kurulu (PÜK), Proje Üst Kuruluna bağlı olarak İstasyon Müdürlüğünde çalışan teknik elemanlar ve İl Bitkisel Üretim ve Bitki Sağlığı Şube Müdürlükleri ve İlçe Müdürlüğünde projede çalışan görevli teknik personelin oluşturduğu Proje Yürütme Grubu (PYG)” oluşturulacaktır. PÜK proje ile ilgili gelişmeleri takip edecek, birbirleriyle devamlı temas halinde olacak, proje çalışmalarına yön verecek, projenin çıkmazlarının ve muhtemel problemlerin giderilmesi için tedbir alacak ve Proje Yürütme Grubuna yön verecektir. PYG, projenin uygulanmasını sağlayacak ve PÜK ile devamlı istişare halinde olacaktır. Akdeniz Meyvesineği Ulusal Mücadele Projesi kapsamında 2015 yılında Adana ili Ceyhan ve Yumurtalık ilçesi, Osmaniye ili Merkez ve Toprakkale ilçesi, Hatay ili Erzin, Dörtyol ve İskenderun ilçelerinde yürütülecek olan pilot uygulama projesi Biyolojik Mücadele Araştırma İstasyonu Müdürlüğü koordinatörlüğünde, İl Bitkisel Üretim ve Bitki Sağlığı Şube Müdürlüklerinin sorumluluğunda, yürütülecektir. İlçe Müdürlükleri ilçe sorumluluğunu üstlenecektir. 11.2. Proje Personeli Görev Tanımı Proje personeli devamlı surette proje koordinatörü, üreticiler ve araştırma İstasyon Müdürlüğü ile iletişim içerisinde bulunacaktır. İl/İlçe müdürlüğü personeli arazide çalışacak, üreticileri program dahilinde devamlı ve zaman zaman da habersiz ziyaret edecek, her zaman üreticileri bilgilendirecek, onların yanlış bir uygulama yapmasına engel olacaktır. 11 Adana Biyolojik Mücadele Araştırma İstasyonundaki proje personeli tarafından Akdeniz meyvesineği ile mücadelede mevcut aksaklıklar ve eksiklikler belirlenecektir. İl/İlçe müdürlüğü personeli; üreticiler ile İstasyon Müdürlüğü arasında köprü vazifesi görecek, sorumlu olduğu üreticilerin eğitimi için gerekli her türlü tedbiri alacak, günlük çalışmalarını her ürün ve üretici bazında kaydedecek ve veri tabanı oluşturacak, iklim verilerini düzenli olarak kaydedecek, üreticilerle yaptığı tüm görüşmeleri, tespitlerini ve önerilerini kaydedecektir. Yapılan çalışmalar her ay düzenli olarak İlçe sorumlusu tarafından İl Sorumlusuna (Bitkisel Üretim ve Bitki Sağlığı Şube Müdürü), İl sorumlusu da proje liderine rapor halinde sunulacaktır. Proje lideri ise yapılan çalışmaların tümünü üçer aylık dönemler halinde bir rapor haline getirerek Bakanlığa sunacaktır. 11.3. Araştırma İstasyonu ile İlgili Çalışmalar AMS’nin çıkış zamanı ve ilaçlama zamanını belirleme çalışmaları tuzak ve meyve kontrolleri yapmak suretiyle yapılacaktır. İzleme neticesinde ilaçlama zamanları teknik elemanlar tarafından üreticilere duyurulacaktır. Eğitim ve arazi çalışmaları koordinatör kuruluş tarafından düzenli olarak kontrol ve denetime tabi tutulacaktır. Proje izleme ve değerlendirme çalışmaları yapılacaktır. 12. Projenin Tanıtımı ve Çalışmaların Yaygınlaştırılması Çalışmaların yaygınlaştırılabilmesi, AMS mücadelesinin önemi için projenin üreticilere tanıtımı çok önem arz etmektedir. Bu amaçla mahalle ve köylerde çeşitli toplantılar yapılacak, görsel ve basılı yayın organlarından yararlanılacak broşür ve afişler vb. hazırlanarak dağıtılacaktır. 13. İletişim, Koordinasyon Proje işbirliği içerisinde görev alacak kurum ve kuruluşlar arasında devamlı surette iletişim kurulacaktır. Proje lideri koordinasyonu sağlayacaktır. İletişim halinde olunacak bazı kuruluşlar; - İl, İlçe Ziraat Odaları v.b. - Çiftçi Birlikleri - Sulama Birlikleri v.b. 14. Projenin Yaygın Etkisi a. Proje Çıktıları AMS ile toplu ve etkin bir mücadele yapılmasını sağlamak, 12 Turunçgil üretiminde AMS zararından kaynaklanan ürün ve kalite kayıplarının önlenmesi, AMS’yi ana zararlı olmaktan çıkararak kontrol altına alınması, İhracat esnasında yaşanan AMS’nin sebep olduğu vuruklu meyve sorunlarını en aza indirgemek veya yok etmek. Bakanlık özel sektör işbirliğinin gelişmesi, Yetişmiş teknik eleman, eğitilmiş üretici, Çiftçi Kitabı, liflet, broşür, afiş vb. b. Çıktıların Uygulanması Proje çıktıları, Bakanlık, Ziraat Odaları, İhracatçı Birlikleri, Üretici Birlikleri ve üreticiler tarafından kullanılacaktır. Bakanlık; yapılan uygulamaların sonuçlarını yayınlayarak çalışmaların ülke çapında genişletilmesini ve devamlılığını sağlayacaktır. Narenciye ihracatında vuruksuz meyve üretmek suretiyle Ülkemizin Pazar payı arttırılacaktır. 15. Çalışmaların Değerlendirilmesi Proje çalışmaları sırasında yapılacak inceleme ve değerlendirmelere ilave olarak tüm uygulamalar Bakanlığın koordinasyonunda tüm proje elemanlarının katılımıyla enstitüde görüşülecektir. 16. BÜTÇE Projenin bütçesi “Bitki Sağlığı Uygulamaları ve Kontrolü Projesinden” karşılanacaktır. 17. RAPORLAMA Proje çalışmaları, İl Müdürlüğü ve Adana Biyolojik Mücadele Araştırma İstasyonu Müdürlüğü tarafından her üç ayda bir Bakanlığa rapor halinde bildirilecektir. 18. Kaynaklar Akyol, E., N. Demirel, 2014. Hatay İli Turunçgil Bahçesinde Kitlesel Tuzaklama Yöntemi ile Akdeniz Meyvesineği, Ceratitis capitata (Wiedemann) (Diptera: Tephritidae)’nin 13 Kontrolü ve Zarar Oranının Belirlenmesi. Türkiye V. Bitki Koruma Kongresi, 3-5 Şubat 2014, Antalya, P: 51. Anonim, 2008. Zirai Mücadele Teknik Talimatı (Meyve ve Bağ Zararlıları, Cilt: 4), T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü, Ankara, 388 s. Anonim, 2011. Turunçgil Entegre Mücadele Teknik Talimatı. Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara,161 s. Anonim, 2013. Adana İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü, Bitkisel Üretim İstatistikleri. http://tuikapp.tuik.gov.tr/bitkiselapp/bitkisel.zul (Erişim tarihi: 04.09.2014) Barry J. D., Blessinger T., Morse J. G. (2004). Recapture of Sterile Mediterranean Fruit Flies (Diptera: Tephritidae) in California's Preventative Release Program. Journal of Economic Entomology, 97, 5: 1554–1562. doi:10.1603/0022-0493-97.5.1554. Başpınar, H., İ. Çakmak, T. Koçlu, N. Başpınar, 2009. Aydın İli Meyve Bahçelerinde Akdeniz Meyve Sineği, Ceratitis capitata (Wiedemann) (Diptera: Tephritidae)’ nin Biyo-ekolojisi, Zararı, Yayılışı ve Turunçgil Bahçelerinde Savaşımı Üzerinde Çalışmalar, http://ulakbim.tubitak.gov.tr, Proje No: 105 O 178, Sonuç Raporları, 47 s. Başpınar, H., Y. Karsavuran, N. Başpınar, F. Kaya Apak, 2011. Akdeniz Meyve Sineği, Ceratitis capitata (Wiedemann) (Diptera: Tephritidae) ile Mücadelede Bazı Cezbedicilerin Kitlesel Tuzaklamada Etkileri. Türkiye IV. Bitki Koruma Kongresi Bildirileri, 28‐30 Haziran 2011, Kahramanmaraş, P: 7. Başpınar, H., Y. Karsavuran, N. Başpınar, F. Kaya Apak, P. Güneyi, 2014. Aydın ve İzmir İlleri Meyve Bahçelerinde Ceratitis capitata (Wiedemann) (Diptera: Tephritidae)’nın Savaşımında Besin Çekici Tuzakların Kullanılma Olanaklarının Araştırılması Türkiye V. Bitki Koruma Kongresi, 3-5 Şubat 2014, Antalya, P: 19. Büyükurvay, S., H. Aydınoğlu, M. Durgun, 1998. Akdeniz Meyvesineği (Ceratitis capitata) ve Zeytin Sineği (Bactrocera oleae) Mücadelesinde Kullanılacak Yerli Üretim Cezbedicileri Geliştirme ve Uygulama Olanakları Üzerinde Araştırmalar. (Araştırma projesi) (yayınlanmamış). Cayol, J. P., B. Thorn, 1996. Key Early Season Host of the Mediterranean Fruit Fly. International Journal of Pest Management, 42: 325-329. Demirel, N. 2014. Akdeniz Meyvesineği, Ceratitis capitata (Wiedemann) (Diptera: Tephritidae)’nin Populasyon Yoğunluğu ve Zarar Oranının Farklı Çeşitteki Nar 14 Bahçelerinde Belirlenmesi Türkiye V. Bitki Koruma Kongresi, 3-5 Şubat 2014, Antalya, P: 97. Dick, V., J. Hendrichs, A. Robinson, 2006. Steril Insect Technique. Springer, Dordrecht, Netherlands, pp: 787. Dowell, R. V., I. A. Siddiqui, F. Meyer, E. L. Spaugy. 2000. Mediterranean Fruit Fly Preventative Release Programme in Southern California, pp. 369–375. In K. H. Tan (ed.), Proceedings: Area-Wide Control of Fruit Flies and Other Insect Pests. International Conference on Area-Wide Control of Insect Pests, and the 5th International Symposium on Fruit Flies of Economic Importance, 28 May–5 June 1998, Penang, Malaysia. Penerbit Universiti Sains Malaysia, Pulau Pinang, Malaysia. Elekcioğlu, N. Z., A. Güneş, A. Yıldız, 2011. Adana’da Akdeniz Meyvesineği, Ceratitis capitata Wied. (Diptera: Tephritidae)’nın Popülasyon Takibi ve Kitle Yakalama Çalışmaları. Türkiye IV. Bitki Koruma Kongresi, 28-30 Haziran 2011, Kahramanmaraş, P: 244. Elekcioğlu, N. Z., 2012. Field Evaluation of Ceratitis capitata Wied. (Diptera: Tephritidae) Mass Trapping Technique on a Washington Navel Grove in Turkey. 2 nd International Symposium of TEAM, 3-6 July 2012, Kolymbari-Crete/Greece, P: 99. EPPO, 2014. Data Sheets on Quarantine Pests, Ceratitis capitata. No: 105, http://www.eppo.int/QUARANTINE/insects/Ceratitis_capitata. (Erişim tarihi: 04.09. 2014). Israely, N., 1998. The Medfly May Overwinter in The Central Mountains of Israel. AlonHanotea, 52: 28-33. Kahyaoğlu, M., M. O. Gürkan, 2010. Akdeniz Meyvesineği [Ceratitis capitata Wiedemann, 1824 (Diptera: Tephritidae)] İçin Yeni Hazır Yem Formülasyonlarının Geliştirilmesi. Türkiye Entomoloji Dergisi, 35, 3: 485-494. Karsavuran, Y., H. Karsavuran, A. Zümreoğlu, 1988. Yapay Besi Ortamının Değişik pH Değerlerinin (Ceratitis capitata Wied.) (Diptera: Tephritidae) Bazı Biyolojik Özelliklerine Etkileri Üzerine Araştırmalar. Türkiye Entomoloji Dergisi, 12, 3: 161-170. Koçlu, T., F. Ö. Altındişli, T. Turanlı, F. Şen, M. Karan, 2011. Akdeniz Meyvesineği (Ceratitis capitata Wied.) (Diptera: Tephritidae)’ne Karşı Soğuk Uygulamasının Etkisi. Türkiye IV. Bitki Koruma Kongresi Bildirileri, 28-30 Haziran 2011, Kahramanmaraş, S: 31. 15 Liquido, N. J., L. A. Shinoda, R. T. Cunningham, 1991. Host Plants of the Mediterranean Fruit Fly, Ceratitis capitata (Wiedemann) (Diptera: Tephritidae): An Annotated World Review. Misc. Publ. Entomol. Soc. Am., 77: 1-52. Mustafa, T. M., S. Abdel-Jabbar, 1996. Studies on Some Hosts of the Medfly Ceratitis capitata Wied. (Diptera: Tephritidae) in the Central Highlands of Jordan. Arab Journal of Plant Protection, 14: 91-95. Nitzan, Y., Y. Rössler, A. P. Economopoulos, 1990. Field Testing of “Genetic Sexing Strain” for All-male Releases in SIT Projects. Report, Research Coordination Meeting. International Atomic Energy Agency, Vienna, Austria. Önder, P., A. Zümreoğlu, 1986. Ege Bölgesi Elma Bahçelerinde Elma içkurdu (Cydia pomonella L.)’nu Esas Alarak, Mücadelede Tahmin ve Uyarı Sisteminin Uygulanması Üzerinde Çalışmalar (Sonuç Raporu, Yayınlanmamış). Tarım Orman ve Köyişleri Bakanlığı, Kor. ve Kont. Genel Müd., Bornova Zir. Müc. Araşt. Enst. Müd., İzmir, 60 s. Özkan, C., 1993. Doğu Akdeniz Bölgesinde Akdeniz Meyve Sineği Ceratitis capitata (Wiedman) (Diptera: Tephritidae)’ nın Konukçu Değişimi Üzerinde Araştırmalar. Yüksek Lisans Tezi. Ç. Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, 54 s. Papadopoulos, N. T., B. I. Katsoyannos, J. R. Carey, K. H. Tan, 1998. Spring and Early Summer Phenology and Detection of Ceratitis capitata (Diptera: Tephritidae) in Northern Greece. Area Wide Control of Fruit Flies and Other Insect Pests. Joint Proceedings of the International Conference on Area Wide Control of Insect Pests, 28May-2-June, 1998- and the Fifth International Symposium on Fruit Flies of Economic Importance, Penang,-Malaysia, 1-5-June, 1998, pp: 583-590. Pereira, R., A. Barbosa, A. Brazao, N. Silva, J. Pacheco, A. Rodrigues, J. Caldeira, L. Dantas,, J. P. Carvalho, D. Lindquist, 1997. Madeira-Med, SIT Program Against Medfly in Madeira, Portugal. II International Open Meeting on Fruit Flies of Economic Importance, Lisbon, Portugal, 22-24 September 1997. Bulletin-OILB-SROP. 20: 211218. Ros, J. P., I. Escobar, F. J. Garcia-Tapia, G. Aranda, K. H. Tan, 1998. Pilot Experiment to Control Medfly, Ceratitis capitata (Wied.) (Diptera: Tephritidae) Using Mass Trapping Technique in a Custard Apple (Annona cherimola Mill.) Orchard. Area wide control of fruit flies and other insect pests. Joint Proceedings of the International Conference on Area Wide Control of Insect Pests, 28- May-2-June, 1998- and the Fifth International 16 Symposium on Fruit Flies of Economic Importance, Penang,-Malaysia, 1-5-June, 1998, pp: 639-643. Toth, M., P. Nobili, R. Tabilio, I. Ujvary, 2004. Interference Between Male Targeted and Female Targated Lures of the Mediterranean Fruit Fly Ceratitis capitata (Diptera: Tephritidae) in Italy. J. Appl. Ent. 128: 64-69. TUİK, 2013. Bitkisel Üretim İstatistikleri. http://rapor.tuik.gov.tr/reports/rwservlet?bitkisel_üretim. (Erişim tarihi: 05.09.2014) Tween, G., 2002. Moscamed-Guatamala- An evaluation of ideas. Prooceedings of the 6th International Symposium on Fruit Flies of Economic Importance. South Africa, 6-10 May 2002, pp:119-126. Zeki, C., H. Er, A. Özdem, V. Bozkurt, 2008. Distribution and Infestation of Mediterranean Fruitfly (Ceratitis capitata Wied.) (Diptera: Tephritidae) on Pome and Stone Fruits in Isparta and Burdur Provinces (Turkey). MUNIS Entomology & Zoology, 3: 231-238. Zümreoglu, A. 1979. Sterile-Male Tekniğini Mücadelede Uygulamak Gayesi ile Suni Ortamlarda Akdeniz Meyvesinegi (Ceratitis capitata Wied. Dip. Teph:)’nin Yetiştirilme Metotları Üzerinde Araştırmalar. İzmir Bölge Zir. Müc. Araş. Eserleri Serisi, No: 34. 84 s. Zümreoğlu, A., A. Güvener, M. Çakıcı, H. Ercan, 1987. Akdeniz Meyvesineği (Ceratitis capitata ve Zeytin Sineği (Dacus oleae Gmel.) Mücadelesinde Kullanılacak Yerli Üretim Cezbedicileri Geliştirme ve Uygulama Olanakları Üzerinde Araştırmalar. Doğa (16): 607-620.Zümreoğlu, A., 1990. Standardization of Medfly (Ceratitis capitata Wied.) Trapping for Use in Sterile Insect Tecnique Programmes: Two year Investigations on the Efficiency of Various Medfly Trapping Systems in Western Part of Turkey. Türk. Entomol. Derg., 14: 155-166. 17