Dr.Nejat ÇELİK, Mersin Sunumu
Transkript
Dr.Nejat ÇELİK, Mersin Sunumu
ORMAN TOPRAK ve EKOLOJİ ARAŞTIRMALARI ENSTİTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜ www.ekoloji.ogm.gov.tr ORMAN YETİŞME ORTAMI ETÜDÜNÜN ÖNEMİ ve GENEL PRENSİPLERİ Dr. Nejat ÇELİK nejatcelik@ogm.gov.tr Gençleştirme, Orman Bakımı, Ormanların Rehabilitasyonu Nisan,2013 Sunum Akışı • Orman Toprak ve Ekoloji Araştırma Enstitüsünün Tanıtılması • Ekosistem ve Toprak • Toprağın Tanımı • Yetişme Ortamı • Toprak analizinin önemi • Mersin ve çevresinde yaygın bulunan Anakayalar • Mersin ve çevresinde yaygın bulunan Toprak Tipleri Gençleştirme, Orman Bakımı, Ormanların Rehabilitasyonu Nisan,2013 Önceki Seminerler 23. Şubat.2010, Mersin 21-23.Haziran.1999, Kastamonu Gençleştirme, Orman Bakımı, Ormanların Rehabilitasyonu Nisan,2013 Mersin, 2010 Semineri Gençleştirme, Orman Bakımı, Ormanların Rehabilitasyonu Nisan,2013 Ekosistem Coğrafi konumu belli bir yerde, bir yaşama birliği oluşturan canlılar ile, bir yetişme ortamı oluşturan çevre koşulları arasında karşılıklı ve dinamik ilişkilerin bulunduğu ekolojik bir birimdir. Dünya birbirinden farklı ama birbiri ile denge halinde olan ekolojik sistemler birliğidir. Gençleştirme, Orman Bakımı, Ormanların Rehabilitasyonu Nisan,2013 5 EKOSİSTEMİ OLUŞTURAN ANA ÖGELER VE ARALARINDAKİ İLİŞKİLER CANSIZ ÇEVRE iKLİM ARAZİ ŞEKLİ EKOSİSTEM EKOSİSTEM TOPRAK Mikro organiz malar HAYVANLAR VEJETASYON CANLI ÇEVRE Gençleştirme, Orman Bakımı, Ormanların Rehabilitasyonu- Nisan,2013 6 Toprağı Oluşturan Faktörler İklim Ana Materyal (Yağış, Sıcaklık, Rüzgar) (Kayalar, Mineraller, Org.Mat.) Zaman Organizma Topoğrafya (Bitkiler, Hayvanlar ve Diğer Canlılar) (Yükseklik, Eğim, Bakı) Toprağın Özellikleri İklim Canlılar Kayalar Topografya A Zaman A Fiziksel C R Mineralojik Biyolojik Kimyasal B C R Ekolojik İlişkiler İKLİM TOPRAK BİTKİ ÖRTÜSÜ TOHUM HAYVAN İNSAN Gençleştirme, Orman Bakımı, Ormanların Rehabilitasyonu-Nisan,2013 Yetişme Ortamı Yetişme Ortamı, coğrafyaca bilinen bir yerdeki bitkilerin yaşamasını sağlayan ve onları daima etkisi altında bulunduran klimatik, edafik, fizyografik ve biyotik faktörlerin bütünlüğüdür. Yetişme ortamı, bir ekosistemin içinde yer aldığı sınırları belirli ve üç boyutlu bir hacimdir. Yetişme ortamı sınıflandırması aynı zamanda ekosistem birimlerinin sınıflandırılmasıdır (KANTARCI, 1991). Yetişme ortamı özellikleri bölgeseldir. Yetişme Ortamı Faktörleri: (1) Yeryüzü şekli (Konum, bakı, eğim, topoğrafya) (2) İklim, (Yağış, sıcaklık, nem, rüzgar, iklim tipi vb) (3) Toprak, (4) Canlılar (5) Anakaya Gençleştirme, Orman Bakımı, Ormanların Rehabilitasyonu Nisan,2013 MERSİN ORMAN BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ Gençleştirme, Orman Bakımı, Ormanların Rehabilitasyonu Nisan,2013 Türkiye’nin Yetişme Ortamı bölgeleri ve bu bölgelerdeki Orman İşletmeleri (Mersin Örneği) 4. Akdeniz Bölgesi: 4.1. Deniz Etkisine Açık Yetişme Ortamı Bölgeleri Grubu 4.1.1.Batı Akdeniz Yetişme Ortamı Bölgesi ORMAN İŞLETMESİ: Anamur 4.1.2.Doğu Akdeniz Yetişme Ortamı Bölgesi ORMAN İŞLETMELERİ: Gülnar, Silifke, Mersin, Tarsus, 4.4. Akdeniz Ardı Yetişme Ortamı Bölgeleri Grubu 4.4.1.Batı Toros Ardı Yetişme Ortamı Bölgesi ORMAN İŞLETMESİ: Mut Gençleştirme, Orman Bakımı, Ormanların Rehabilitasyonu Nisan,2013 4.1.2.Doğu Akdeniz Yetişme Ortamı Bölgesi Yükselti-İklim Kuşakları: • Doğu Akdeniz Kıyı Kuşağı (< 100m) • Silifke-Erdemli Yöresi • Anamur-Taşucu Yöresi • Mersin-Adana Yöresi • Alt Kızılçam Kuşağı (100-500 m) • Anamur-Taşucu Yöresi • Silifke-Erdemli Yöresi • Mut-Göksu Vadisi Yöresi • Orta Kızılçam Kuşağı (500-1000 m) • Gülnar Yöresi • Akarca-Çamlıyayla Yöresi • • • • Kızılçam-Sedir Kuşağı (1000-1500 m) Orta Sedir Kuşağı (1500-1750 m) Üst Sedir Kuşağı (1750-2000 m) Orman Üstü Otlaklar (Kır/Alp)Kuşağı (> 2000m) Gençleştirme, Orman Bakımı, Ormanların Rehabilitasyonu Nisan,2013 Toprak: Yer küresinin yüzeyini ince bir tabaka halinde kaplayan, kayaların ve organik maddelerin değişik ayrışma ürünlerinin karışımından meydana gelen, içerisinde ve üzerinde geniş bir canlılar alemi barındıran, bitkilere durak yeri ve besin kaynağı olan, belli oranlarda su ve hava içeren üç boyutlu canlı bir varlıktır. Gençleştirme, Orman Bakımı, Ormanların Rehabilitasyonu-Nisan,2013 Toprak Tanımı: • Toprak bir ülkenin ekonomisinde önemli rolü olan yeraltı servetlerinin ambarıdır. • Toprak besinlerimizin % 78’ini oluşturan bitkisel ürünlerin, bin bir derde çare şifalı bitkilerin kaynağıdır. “VATAN TOPRAĞI KUTSALDIR. KADERİNE TERK EDİLEMEZ !” Gençleştirme, Orman Bakımı, Ormanların Rehabilitasyonu-Nisan,2013 Topraklarda Bilinmesi Gerekli Özellikler 1. TOPRAK DERİNLİĞİ 2. TOPRAĞIN RENGİ 3. TOPRAĞIN TÜRÜ 4. TOPRAĞIN TAŞLILIĞI 5. TOPRAK STRÜKTÜRÜ 6. TOPRAK BAĞLILIĞI 7. TOPRAĞIN GEÇİRGENLİĞİ (SÜZEKLİĞİ) 8. TOPRAK NEMİ VE TOPRAK SUYU 9. TOPRAKTA KİREÇ 10. ANAKAYA 11. DURGUNSU VE TABAN SUYU OLUŞUMU Gençleştirme, Orman Bakımı, Ormanların Rehabilitasyonu-Nisan,2013 Toprak Analizi Neden Önemlidir ? • “Anlamadığını yönetemezsin” Christensen (1997) • Toprak analizi ile, belli bir yöreyi temsil eden toprak örneği, laboratuvarda analiz edilerek içerisindeki bitki besin maddelerinin miktarları bulunur. Bitkilerin neye ihtiyacı olduğunu saptamaya yarar. • Toprak analizi ile ağaçlandırılacak alan veya silvikültürel müdahale edilecek alan hakkında daha detaylı bilgi edinilmiş olur. Gençleştirme, Orman Bakımı, Ormanların Rehabilitasyonu-Nisan,2013 Arazi Yetenek Sınıfları Gençleştirme, Orman Bakımı, Ormanların Rehabilitasyonu-Nisan,2013 Toprak Profili: Dikdörtgen prizması şeklinde kazılan bir toprak çukurunun (genişlik:75-100 cm, uzunluk:100-150 cm, derinlik:120-130 cm) herhangi bir düşey yüzüne verilen isimdir ki, bu, ekseriya büyük yüzeylerden biridir Toprak Örneklerinin Alınması ve Gönderilmesi Her bir toprak örneğinin ~ 1-1,5 kg kadar olması analizler için yeterlidir. “BİR ANALİZ SONUCU, ANCAK ÖRNEĞİN KENDİSİ KADAR DOĞRU OLABİLİR” Temsil yeteneği zayıf olan örnekler yanlış ya da yanıltıcı önerilerin yapılmasına neden olur. Gençleştirme, Orman Bakımı, Ormanların Rehabilitasyonu Nisan,2013 Arazide Toprak ve Yetişme Ortamı Tanıtım Tablosu Gençleştirme, Orman Bakımı, Ormanların Rehabilitasyonu-Şubat,2010 Toprak türü nedir? • • • • • • Kum Kumlu balçık Balçık Killi balçık Balçıklı kil Kil Toprak horizonlarının tekstürü, içerdiği kum, toz ve kil oranlarına göre değişir. Genellikle en verimli topraklar kabaca eşit miktarlarda kum, toz ve kilden oluşan balçık toprakları’dır. Ölü Örtü (Organik toprak tabakaları): • Toprağın üzerinde biriken ölü organik atıklardır (yaprak, dal, kabuk vb. bitkisel atıklar ile hayvansal atıklar). • Parçalanmış organik madde olan humus, toprak üst tabakasının önemli bir elemanıdır. Humus, kilin sıkışmasını önler ve suyu tutan gevrek bir toprak yapısı oluşturur. • Ormanda ölü örtü, yaprak, çürüntü ve humus tabakalarının tümünü kapsar. Bu tabakalar orman toprağının üstünde yer alırlar. Humus tabakasının mineral toprağa karıştığı kesim (Ah- horizonu) ölü örtüden sayılmaz. Ölü örtü sadece organik madde tabakasına verilmiş genel isimdir. Gençleştirme, Orman Bakımı, Ormanların Rehabilitasyonu Nisan,2013 Humus Tipleri: Humus tipleri esas itibariyle üçe ayrılır. Bunlar; Mul tipi humus, çürüntülü mul tipi humus, ham humus olarak isimlendirilirler. Gençleştirme, Orman Bakımı, Ormanların Rehabilitasyonu Nisan,2013 Türkiye Jeoloji Haritası Gençleştirme, Orman Bakımı, Ormanların Rehabilitasyonu Nisan,2013 Püskürük, tortul ve metamorf kayalar, bunların alt bölümleri ve yapıları. Püskürük kayalar: Ergimiş magmanın soğuması ile oluşmuşlardır.Granit: Genellikle açık renklidir. İri ve orta büyüklükteki mineral kristallerinden oluşmuştur.İç püskürüktür.Fazla miktarda kuvars ve feldispatlarla, az miktarda mika, amfibol ve demir oksitleri kapsamaktadır.Diorit: Gri ve koyu gri renklidir. İri ve orta büyüklükteki minerallerden ibarettir.Dış püskürüktür.Kuvars azdır veya hiç yoktur. Fazla miktarda feldispatlar ve anfiboller ile az miktarda mika ve demir oksitleri içermektedir.Bazalt: Koyu gri ve siyah renklidir. Yoğun ve ince tanelidir.Dış püskürüktür.Hiç kuvars yoktur. Önemli miktarda feldispat ve piroksen, az miktarda demir oksit ve biotit içerir. Tortul Kayalar: Ayrışma ürünlerinin pekişmesi sonucu oluşmuşlardır.Kum Taşları: Griden kırmızıya kadar değişen renge ve genellikle granüler poröz strüktüre sahiptirler.Esas itibariyle kuvars, bir miktarda kalsiyum karbonat, demir oksit ve kil gibi çimento maddelerinden oluşmuşlardır.Şey’ler: açıktan koyuya kadar değişen çeşitli renklerde, ince levhalı strüktüre sahip tortul kütlelerdir.Kil mineralleri ve bir miktarda organik madde içermektedirler.Kireç Taşları: Renkler genellikle açık gri ve sarı olup, ince taneli ve sıkı yapılıdırlar.Esas itibariyle kalsit ve kalsit ve dolomit ile, daha az miktarlarda demir oksitler, kil, fosfatlar ve organik maddelerden oluşmuşlardır. Metamorf Kayalar: Kayalardan sıcaklık ve basınç altında değişime uğrayarak oluşmuşlardır.Gnays: Birbirini izleyen açık ve koyu renkler gösteren çizgili ve yapraklı tekstüre sahip metamorf kayadır.Granitlerden oluşur. Mineral bileşimi granitinki gibidir.Şist: Renk, orijinal kayanınkine benzemekte olup, yapraklı strüktür hakimdir.Bazlt ve şeyl’lerden oluşur, mineral bileşimi orijinal mineralinki gibidir.Kuvarsit: Renk açıktan koyuya değişir. Sıkı ve yeknesak tekstüre sahiptir.Kum taşlardan oluşur. Mineral bileşimi kum taşlarınki gibidir.Sleyt: Renk griden siyaha değişir. Sıkı ve yumuşak tekstürlüdür.Şeyl’lerden oluşur. Mineral bileşimi şeyl’linki gibidir.Mermer: Renk beyazdan kırmızıya, yeşile ve siyaha kadar değişir. Sıkıdır ve inceden kabaya değişen bir tekstür gösterir.Kireç taşlarından oluşmuştur. Esas itibariyle kalsit ve dolomitten ibaret olup, az miktarda demir oksit gibi renk maddeleri içerir. Gençleştirme, Orman Bakımı, Ormanların Rehabilitasyonu Nisan,2013 Anakaya (Mersin Örneği) • Toros dağları kireç taşlarından oluşmuştur. Asıl ana kaya kireç taşı dır (kalker +dolomit + marn). Ancak yer yer serpantin, konglomera, fliş, andezit, bazalta rastlanmaktadır. • Ovalar alüvyonlarla oluşmuştur. Örneğin Mut ve çevresinde anakaya marndır. Mersin ve civarında kalker, konglomera, yukarı rakımlarda; kalker, dolomit, serpantin, fliş’ler görülür. Arazi Kullanım Planlaması Toprağın durumuna göre Arazi parçasının nasıl kullanılacağına karar verme Gençleştirme, Orman Bakımı, Ormanların Rehabilitasyonu-Nisan,2013 Leptosol (Ranker-Rendzina) • Sığ veya ekstrem taşlı topraklar • Toprak yüzeyinden 10 cm’den başlayan sert anakaya • Türkiye’de geniş alanlarda var Gençleştirme, Orman Bakımı, Ormanların Rehabilitasyonu Nisan,2013 Toprak Profileri Rendsina Gençleştirme, Orman Bakımı, Ormanların Rehabilitasyonu Nisan,2013 RENDZİNA (LEPTOSOL) Gençleştirme, Orman Bakımı, Ormanların Rehabilitasyonu Şubat,2013 Mersin Toprak Profilleri Balçıklı kil Kireçtaşı Tabakalı Kalker üzerinde Rendzina (Mersin) Gençleştirme, Orman Bakımı, Ormanların Rehabilitasyonu Şubat,2013 Kırmızı Akdeniz Toprakları Terra rosa: Akdeniz iklimi etkisi Terra fuska: Akdeniz ikliminin nemli altında gelişmiş Ah/B (T) /C horizon sıralamasına sahiptir. B horizonu kil türünde ve parlak kırmızı renktedir. Karstik alanlarda kayaların aralarında ya da çatlaklarında bulunur. fakat daha serin kesimlerinde terra fuska tipi gelişmektedir. Ah/B/ (T) /C horizon sıralamasına sahiptir. Ah horizonu belirgindir. B horizonu genellikle kil türünde ve sarımsı kahverengiden kırmızımsı kahverengine kadar değişik renktedir. Akdeniz Bölgesi’nde sedir kuşağının yüksek kesimlerinde ve deniz etkisini alabilen iç kesimlerde gelişmiştir. Litosolik Rendzina Fizyolojik: pek derin Terra fusca Fizyolojik: pek derin Kireçli Esmer Orman Toprağı (Mersin) Kireçli Esmer Orman Toprağı / B Horizonundan itibaren görülen kireç Konkresyonları Kireç Çatlakları arasında Kireçli Esmer Orman Toprağı Kireç Birikim Zonu Gençleştirme, Orman Bakımı, Ormanların Rehabilitasyonu Nisan,2013 Kireçsiz Orman Toprağı (Mersin, Alata Şefliği, Bölme No: 97) pH: 6,70, Toprak Türü: Kil (% 60), Kireç: yok, Tuz: yok Organik madde: % 2,90 (Üst horizon) Gençleştirme, Orman Bakımı, Ormanların Rehabilitasyonu-Nisan,2013 Kireçli Esmer Orman Toprağı (Mersin, Tömük Şefliği, Bölme No: 145) pH: 7,40, Toprak Türü: Kil (% 65), Kireç: % 77, Organik madde: % 9,25(Üst horizon) Tuz: yok Gençleştirme, Orman Bakımı, Ormanların Rehabilitasyonu Nisan,2013 Ağaç Köklerinin Toprak Oluşumunu ve Tutulmasını Sağlaması / Fizyolojik-Mutlak Derinlik Faktörü Gençleştirme, Orman Bakımı, Ormanların Rehabilitasyonu Nisan,2013 Yol Şevleri Toprak üst tabakası ve diğer horizonları (tabakalar), açılacak olan toprak çukurlarından ya da yol kesitlerinden dikey bir profil olarak görmek mümkündür. Gençleştirme, Orman Bakımı, Ormanların Rehabilitasyonu-Nisan,2013 Kökler-Toprak Derinliği İlişkisi Kızılağaç Geniş Alana Yayılmış Kökler Derine Salınmış Kökler Meşe Gençleştirme, Orman Bakımı, Ormanların Rehabilitasyonu-Nisan,2013 Suyun Önemi: Su, Topraktaki elementlerin besin elementlerine ayrışmasını sağlar. Bitkilerin kan dolaşımını sağlar. Bitki elementleri suda çözünmüş olarak alır (Şişli,N.,1999). Na H O H H O Ca + H Su Molekülleri + ++ + Na, K, Ca, Mg, P,--- Fe,++… K Gençleştirme, Orman Bakımı, Ormanların Rehabilitasyonu-Nisan,2013 Gençleştirme, Orman Bakımı, Ormanların Rehabilitasyonu-Nisan,2013