endüstriyel orman ürünleri
Transkript
endüstriyel orman ürünleri
2013 ENDÜSTRİYEL ORMAN ÜRÜNLERİ Sektörel Raporlar Serisi IV Endüstriyel Orman Ürünleri Sektör Raporu, orman ürünleri sektöründe yaşanan gelişmeleri yakından takip etmek ve plan, program ve strateji geliştirme çalışmalarına altlık oluşturmak amacıyla hazırlanmış olup Türkiye ve Düzce orman ürünleri sanayiini mercek altına almaktadır. Uzm. Ercan EKTİ T.C. Doğu Marmara Kalkınma Ajansı Düzce Yatırım Destek Ofisi 16.12.2013 İçindekiler TABLO VE GRAFİK LİSTESİ ........................................................................................................................ 4 YÖNETİCİ ÖZETİ ....................................................................................................................................... 5 GİRİŞ ........................................................................................................................................................ 6 Kereste ve Parke ..................................................................................................................... 7 Laminat Parke: ................................................................................................................................. 8 Lamine Parke: .................................................................................................................................. 8 Masif Parke: ..................................................................................................................................... 9 Kaplama ve Kontrplak ........................................................................................................... 9 Yonga ve Lif Levha.............................................................................................................. 10 İLİŞKİLİ SEKTÖRLER ................................................................................................................................ 11 DÜNYADAKİ DURUM ............................................................................................................................. 12 TÜRKİYE’DEKİ DURUM ........................................................................................................................... 14 DIŞ TİCARET ........................................................................................................................................... 20 DÜZCE’DE ENDÜSTRİYEL ORMAN ÜRÜNLERİ SEKTÖRÜ ........................................................................ 26 ÜST ÖLÇEKLİ PLANLAR ........................................................................................................................... 34 Sektörün Güçlü Yönleri: ...................................................................................................... 34 Sektörün Zayıf Yönleri: ....................................................................................................... 35 Sektöre Yönelik Fırsatlar: .................................................................................................... 35 Sektöre Yönelik Tehditler .................................................................................................... 35 Sektördeki Yapısal Sorunlar ve Çözüm Önerileri ........................................................................... 36 Sektörde Teknoloji Kullanımının Yetersizliği: ................................................................................ 36 Çözüm Önerisi: .............................................................................................................................. 36 Yatırımlar İçin Finansman Yetersizliği: ........................................................................................... 36 Çözüm Önerisi: .............................................................................................................................. 36 Sektörün Test ve Analiz Laboratuvarlarının Bulunmaması:........................................................... 37 Çözüm Önerisi: .............................................................................................................................. 37 Sektörün Hammadde Teminindeki Sorunlar: ................................................................................ 37 Çözüm Önerisi: .............................................................................................................................. 37 Enerji Maliyetlerinin Pahalılığı: ...................................................................................................... 37 Çözüm Önerisi: .............................................................................................................................. 37 Kalifiye Eleman Yetersizliği: ........................................................................................................... 38 Çözüm Önerisi: .............................................................................................................................. 38 Hammadde Fiyatları Üzerindeki İlave Vergi Yükleri: ..................................................................... 38 Çözüm Önerisi: .............................................................................................................................. 38 2 Hammadde Satışlarında Koşulların (kredi, tahsisat kriterleri) İhracat Yapan Üreticileri Dikkate Almadan Belirlenmesi:................................................................................................................... 38 Çözüm Önerisi: .............................................................................................................................. 39 Kalitesiz Hammadde İthalatı:......................................................................................................... 39 Çözüm Önerisi: .............................................................................................................................. 39 Sektörün Rekabet Gücünün Artırılması ............................................................................... 39 SONUÇ VE DEĞERLENDİRME ................................................................................................................. 42 KAYNAKÇA ............................................................................................................................................. 44 3 TABLO VE GRAFİK LİSTESİ Tablo 1: Dünya Ağaç ve Orman Ürünleri İhracatı (milyon $) Tablo 2: Dolar bazında dünyada sektörel dağılım (1990-2008) Tablo 3: Dolar bazında Türkiye’de sektörel dağılım (1990-2008) Tablo 4: Türkiye’de sektörel dağılımın toplam sektör içindeki payı (1990-2008) Tablo 5: Kereste Sektöründe Önemli Kuruluşlar Tablo 6: Kontrplak Sektöründe Önemli Kuruluşlar Tablo 7: Kaplama Sektöründe Önemli Kuruluşlar Tablo 8: Yonga-Levha Sektöründe Önemli Kuruluşlar Tablo 9: Lif-Levha Sektöründe Önemli Kuruluşlar Tablo 10: Düzce ilinin sektörel bazda ihracat verileri Tablo 11: Düzce İlinde Kayıtlı Orman Ürünleri İşletmeleri Tablo 12: Düzce ilinin çeşitli ürün gruplarında toplam kapasite rakamları Grafik 1: Türkiye Geneli Ağaç Mamulleri ve Orman Ürünleri Sektörü İhracatında İlk 10 Ülke Grafik 2: Türkiye’nin Ağaç Mamulleri ve Orman Ürünleri İhracatı 4 YÖNETİCİ ÖZETİ Endüstriyel Orman Ürünleri Sektör Raporu, orman ürünleri sektöründe yaşanan gelişmeleri yakından takip etmek ve plan, program ve strateji geliştirme çalışmalarına altlık oluşturmak amacıyla hazırlanmış olup Türkiye ve Düzce orman ürünleri sanayiini mercek altına almaktadır. Raporun oluşturulması sürecinde Orta Anadolu Ağaç Mamulleri ve İhracatçılar Birlikleri, tarafından hazırlanan raporlardan ve Ekonomi Bakanlığı, Türkiye İhracatçılar Meclisi, Türkiye İstatistik Kurumu, Düzce Ticaret ve Sanayi Odası gibi çeşitli kurumlardan sağlanan verilerden istifade edilmiştir. Birçok ülkenin toplam yüzölçümünden daha fazla orman varlığına sahip olan Türkiye’nin ormanlık alanı ise %26’dır. Bu derece büyük bir kaynak iyi değerlendirilir ve sanayiye tam anlamıyla kazandırılırsa, ülke ekonomisi için büyük bir avantaj olacaktır. Yaklaşık 300.000 kişiye istihdam imkânı sağlayan Türkiye ağaç mamulleri ve orman ürünleri sektörünün büyüklüğü 19 milyar $ değerindedir. 5 GİRİŞ Dünyadaki hızlı nüfus artışı ve sanayileşme doğal kaynaklar üzerinde yoğun baskılar oluşturmakta ve bu olumsuzluktan ormanlar ciddi şekilde etkilenmektedir. İnsan yaşamı için gerekli olan ihtiyaç maddelerinin büyük bir çoğunluğu ormanlardan sağlanmaktadır. Diğer sektörleri besleyen temel girdi olarak önemli bir yere sahip olması sebebiyle orman ve orman ürünleri, ülkelerin ekonomik kalkınmalarında son derece önemli bir yere sahiptirler. Ormanların, toplum ve çevre yaşamında büyük önem taşıyan su rejimini düzenleme, toprak koruma (erozyonu önleme) ve çevre kirliliğini (hava, su ve toprak) önleme gibi yaşamsal işlevlerinin yanında, biyolojik çeşitliliğin korunmasındaki yeri ve rolü son derece önemlidir. Ulusal ve evrensel düzeylerde önemleri giderek artan “biyolojik çeşitlilik” ve “korunan alanlar” bakımından ülkemiz önemli potansiyel kaynağa sahip bulunmaktadır. Düşük teknoloji ve sermaye ile emek yoğun faaliyet gösterdiği düşünülen orman endüstrisi son yıllarda hızlı bir dönüşüm geçirerek geçmiş yıllara oranla daha çok bilgi ve sermaye yoğun bir sektör olma yolunda ilerlemektedir. Ülkemiz, mevcut potansiyeli ve stratejik pozisyonunu dikkate alarak tanıtım faaliyetleri ve birebir ilişkilerini etkin ve sürekli bir şekilde yürütebilirse ve sektör Ar-Ge faaliyetlerine önem verirse uluslararası pazarlarda daha iyi bir pozisyona gelebilecektir. Bu çalışmada, içinde bulunduğumuz yüzyılın önemli tabi kaynaklarından olan, sanayide önemli yer tutan orman ürünleri sanayinin tanımı yapılarak, ülkemizde bu sektörün mevcut durumu, üretim kapasitesi, ithalat ve ihracat projeksiyonları ve genel bir değerlendirmesi yapılmıştır. Ayrıca Düzce ili bazında da endüstriyel orman ürünleri sektörü hakkında bilgiler verilmiştir. 6 SEKTÖR TANIMI Orman ürünleri sektörü, imalat sanayi yapılanması içerisinde birincil ve ikincil imalat sanayi grupları adı altında faaliyet yürütmektedir. Bunlardan birincil imalat sanayi, odunu doğrudan hammadde olarak kullanan; kereste ve parke sektörü, kaplama ve kontrplak, yonga ve lif levha endüstrisi ana başlıkları altında alt sektörlere ayrıldığı görülmektedir. İkincil imalat sanayi grubu ise, birincil imalat sanayi grubunun ürünlerini hammadde olarak kullanan; mobilya, doğrama, ahşap parke, prefabrik ev, palet, ambalaj vb. gibi sanayi gruplarıdır. Orman ürünleri ana sektörü ağaç ve ağaç mantarı ürünleri (200) adı altında (mobilya hariç); (201) Ağacın hızarlanması, planyalanması ve emprenye edilmesi, (202) Tahta plaka imalatı, kontrplak, yonga levha, sunta, diğer pano ve tahtaların imalatı, (203) İnşaat kerestesi ve doğrama imalatı, (204) Ahşap konteyner imalatı, (205) Diğer ağaç ürünleri, ağaç mantarı ürünleri, saz, saman ve benzeri malzemelerden örülerek yapılan eşyaların imalatı olmak üzere beş alt sektörden oluşmaktadır. Kereste ve Parke Kereste, tomrukların boyuna biçilmesiyle elde edilen ve marangozluk ile inşaat sektöründe kullanılan nitelikli ağaçlar, çevrede görülen birçok ahşap eşyanın yapımında kullanılmak üzere işlenip hazırlanmış olan odunlardır. Başka bir tanımı ise; odunun biçilmesi, kesilmesi ya da yontulmasıyla elde edilen, birbirine paralel en az iki yüzü bulunan parçalara kereste denir. Kereste, ağaçların gövdelerini ve dallarını meydana getiren sert bir maddedir. İnşaat malzemesi, kâğıt ve yakıt yapımında hammadde olarak kullanılmaktadır. Bulunduğu şekliyle kullanılmayan ağaç önce tomruklar halinde ormandan kesilir, sonra biçme atölyelerinde kereste haline getirilir. Keresteler sınıflandırılır, kurutulur, gerekiyorsa son işlemler yapılıp pazarlanır. Dünyada ortalama olarak kesilen ağaçların yarısı yakacak olarak diğer yarısı da kâğıt imalatında ve çeşitli işlerde kereste olarak kullanılmaktadır. Kullanılacağı yere göre çeşitli ağaçlardan kereste elde edilir. Sertliklerine bağlı olarak bazı ağaçlar aşağıdaki gibi sınıflandırılır: 1. Çok Sert Ağaçlar: Ceviz, karaağaç, kara salkım 7 2. Sert Ağaçlar: Kayın, dişbudak, karasakız, karaağaç ve bazı kavak cinsleri 3. Yumuşak Ağaçlar: Kestane, sarı kavak, selvi, sedir 4. Çok Yumuşak Ağaçlar: Beyaz çam, ladin, ıhlamur, söğüt Yapı keresteleri en çok iğne yapraklı ağaçlardan elde edilir. “n” kesit boyutlarına göre lata, kadron, tahta, azman gibi isimler alır. Yine keresteler 1. 2. ve 3. sınıf olmak üzere sınıflara ayrılır. I. Sınıf Keresteler: Taşıyıcı özellikleri yüksek ve görünümleri düzgündür. Özel işlerde kullanılırlar. II. Sınıf keresteler: Taşıyıcılık özellikleri normaldir. Yapıda bu tip keresteler kullanılır. III. Sınıf keresteler: Taşıyıcılık özellikleri çok azdır. Yapının önemsiz kısımlarında kullanılır. Kereste endüstrisinde hammaddenin maliyete etkisi fazla olduğundan hammadde konusu önemli bir faktördür. Ülkemizde kereste maliyetinde odun hammaddesinin yeri %80 dolaylarında olduğundan, kereste endüstrisi hammaddeye yönelik endüstriler grubuna girer. Kereste üretimi ile ilgili standartlar TS 52, TS 697, TS 3277, TS 801, TS 820, TS 1264, TS 1265, TS 5005 ve TS 5603 olup, diğerleri numune alma/hazırlama, tolerans sınırları, kurallar, istifleme, paketleme ile ilgilidir. Türkiye’de kereste sektöründe faaliyet gösteren ISO 9000 veya ISO 14000 belgeli işletme bulunmamaktadır. Günümüzde dünyada ve ülkemizde kullanımı oldukça artan ahşaptan üretilen parke, laminat, lamine ve masif parke olmak üzere üç şekilde adlandırılmaktadır. Laminat Parke: EN 13329 standardına uygun olarak en üstte özel koruyucu şeffaf film tabakası ve altında ağaç deseni bulunan dekor kâğıdı, E1 kalitesinde HDF, MDF, yonga levha vb. plaka ve en altta sağlamlığı artıran ve nemden koruyan melamin içeren astardan oluşur. Laminat parkeler 195 mm x 1383 mm x 9 mm ölçülerde üretilmektedir. Türkiye’de % 80 oranında laminat parke tercih edilmektedir. Laminat parkeler; uzun ömürlü olması, sigara ateşine, çizilmelere karşı dayanıklı olması, kolay temizlenirliği ve hijyenikliği, lekelerden etkilenmemesi, alttan ısıtmaya uygun olması, noktasal darbelere dayanıklılığı ve mobilya ayaklarından aşınmaması gibi özelliklerinden dolayı diğer ahşap parkelere göre pek çok avantaj sağlamaktadır. Lamine Parke: Türkiye’de daha çok TS 73 ile tanımlanan Y.A. (sert odun) masif parke üretilmekte olup lamine parke ve laminat parke üretimi ve kullanımı yaygınlaşmaktadır. Lamine parke; dört kat dolgu ve iki son kat olmak üzere altı kat UV kurumalı vernik katmanı, 8 4 mm kalınlığında ağaç kaplama, 10 mm kalınlığında çift taraflı kalibre edilmiş ve suya dayanıklı kontrplaktan oluşur. Lamine parkelerin toplam kalınlığı 14 mm olup, 4 mm kalınlıktaki üst tabakada tropikal Afrika ormanlarında yetişen sapelli, iroko, afrormosia, bubinga ya da kayın, meşe, dişbudak, akçaağaç odunları kullanılmaktadır. Lameller 197 mm x 2180 mm x 14 mm ve 128 mm x 1070 mm x 14 mm boyutlarda olabilmektedir. Özellikle yerden ısıtmalı mekânlar için ideal olup, yaşanan mekânlarda uygulama kolaylığı sebebiyle tercih edilmektedir. Lamine parkelere uygulanan çok özel ve sert cilalar, darbelere ve çizilmelere karşı lamine parkelerin dayanıklılığını artırmaktadır. Masif Parke: Uzun boy, masif parke özel olarak Afrika’dan getirilen tomruklardan üretilmektedir. Üretimi, yüzey basıncına ve aşınmaya dayanıklı çok uzun ömürlü sert ağaçlardan yapılmaktadır. Masif parke, ahşabın yer döşemesi olarak inşaat ve dekorasyon sektöründeki en eski uygulamalarından biridir. Birleşmiş Milletler - ISIC - İktisadi Faaliyetlerin Uluslararası Standart Sanayi Sınıflaması (Rev III.) İmalat Sanayi Sınıflamasına göre düz kereste üretiminin kod numarası 2010.0.01, parke üretiminin kod numarası 2010.0.02’dir. Gümrük Tarife İstatistik Pozisyon Numaraları Kod Sistemine (GTİP) göre kerestenin ve parkenin kod numaraları 44.07 ve 44.09’dur. Kaplama ve Kontrplak Ahşap kaplamalar, çeşitli ağaçlardan soyma, dilme-kesme ve biçme yöntemleri ile elde edilen 0,5-0,8 mm incelikte yaprak levhalardır. GTİP-Gümrük Tarife İstatistik Pozisyon Numaraları kod Sistemi (1989)’ ne göre ahşap kaplama malzemelerinin GTİP kod numarası 44.08’dir. Mobilya sektörünün önemli ve ayrılmaz girdilerinden biri olarak nitelendirilen ahşap kaplama malzemelerinin üretiminde genel olarak kesme kaplama teknolojisi kullanılmaktadır. Ülkemizde de sektörde üretim gerçekleştirilen fabrikalarda yatay yönde kesme yapan makineler kullanılmaktadır. Ülkemizde sektörde üretim yapan firmaların büyük bir bölümü Marmara Bölgesi’nde (% 80 civarında) bulunmakta olup, bu bölgeyi İç Anadolu Bölgesi (% 15) izlemektedir. Kontrplak, kurutulmuş ince ağaç katmanlarının lif doğrultularının birbirine çapraz olarak dizilip yapıştırılması ile oluşan ahşap paneldir (Orta Anadolu Ağaç Mamulleri ve Orman Ürünleri İhracatçıları Birliği Haziran 2011 Sektör Raporu). Kontrplaklar en az 3 adet kurutulmuş ağaç katmanından yapılır. Bu katmanlar, üst üste gelenlerin lif yönleri birbirine dik olacak şekilde yerleştirilir. Yüzeylerin aynı yönde olması gerektiğinden paneller tek 9 sayıdaki katmanlardan oluşur. Kontrplak ürün grubunun GTİP-Gümrük Tarife İstatistik Pozisyon Numarası GTİP 44.12 dörtlü kod altında yer almaktadır. Yaş ve kuru sistemlerle kontrplak üretim yöntemleri olmasına rağmen daha çok kuru sistemle kontrplak üretimi yapılmaktadır. Kullanıldığı yerler: İnşaat sektöründe: Beton kalıbı, parke altı kontrplak, çiftliklerde iç duvar yapılarında, iç duvar ve dış duvarlarda döşeme ve kaplama malzemesi olarak, tarım ürünlerinin depolanması için sandık yapımında, merdiven basamaklarında, çatı yapımında, şantiye işleri için levhalarda, endüstriyel zeminlerde, depo için zeminlerde, kalıp sistemlerinde, ara bölme levhasında, platformlarda, yaya geçitlerinde, köprülerde, çocuk oyun bahçelerinde, Mobilya üretiminde: Mobilya için yan ve alt panellerde, mobilya yüzey çalışmasında, Ulaştırma sektöründe: Tır, treyler, römorklar, kamyonet ve otobüsler, konteynerler, römorkların duvar, tavan ve iç kaplamasında, LNG taşıyıcılarında, membran tankları için yalıtım panelleri tamamlayıcısı, Ambalaj sektöründe: Ahşap sandık Flightcase, yüksek kaliteli paketleme, düşük kaliteli ambalaj ve reklam stantları, trafik işaretleri ve göstergelerde. Ahşap kaplamalar, çeşitli ağaçlardan soyma, dilme-kesme ve biçme yöntemleri ile elde edilen 0,5–0,8 mm incelikte yaprak levhalardır (Orta Anadolu Ağaç Mamulleri ve Orman Ürünleri İhracatçıları Birliği Haziran 2011 Sektör Raporu). GTİP-Gümrük Tarife İstatistik Pozisyon Numaraları kod Sistemi (1989)’ ne göre ahşap kaplama malzemelerinin GTİP kod numarası 44.08’dir. Türkiye’deki ahşap kaplama fabrikalarında ceviz, karaağaç, dişbudak, meşe, kayın, kavak, çam, çınar ve akçaağaç gibi yerli ağaçlarımızdan başka bazı yabancı türlerden okume, abaçhi, sapelli, sipo, makore, zigana, avodire, moringui, teak, meranti, sereya gibi türler de ahşap kaplama levhaları elde etmek amacıyla kullanılmaktadır. Yonga ve Lif Levha Yonga levha, “odun parçalarından (odun yongaları, testere talaşı, rende talaşı vb.) ve/veya diğer lignoselülozik malzemelerden (keten, kenevir ipliği, kendir ipliği, suyu çıkarılmış şeker kamışı posası vb odunlaşmış bitkilerden) elde edilen yongaların tutkallandıktan sonra, sıcak preslenmesiyle elde edilen levhalar” olarak; lif levha ise, “odun liflerinin doğal yapışma ve keçeleşme özelliklerinden yararlanılarak biçimlendirilmesi sonucu oluşan levhalar” olarak tanımlanmaktadır. Yonga levha ve lif levha sektörü Fasıl “44” içerisinde; Yonga levha “4410” G.T.İ.P. numarası ile “YONGA LEVHA ve benzeri levhalar ve ağaçtan veya diğer odunsu 10 maddelerden benzeri levhalar (reçineler veya diğer organik bağlayıcı maddelerle aglomere edilmiş olsun olmasın)”, Lif levha ise “4411” G.T.İ.P. numarası ile “Ağaçtan ve diğer odunsu maddelerden LİFLEVHALAR (reçineler veya diğer organik maddelerle aglomere edilmiş olsun olmasın)” 12 haneli açılımla yer almaktadır. Ağaç malzeme günümüzde hem masif hem de odun kompozitleri olarak çok geniş ve değişik alanlarda değerlendirilmektedir. Masif ağaç malzemenin anizotrop yapısı, geniş yüzey gerektiren kullanım yerlerinde yetersiz kalması ve ekonomik nedenlerle odun hammaddesinden teknik yollarla yonga levha, lif levha, kontrplak vb. ahşap levhalar üretilmektedir. 1940’lı yıllarda endüstriyel olarak, odunun doğal kusurlarından arındırılmış, izotrop ve homojen bir yapıya sahip yonga levha üretimine başlanılmıştır. Türkiye’de yonga levha ve lif levha endüstrileri 1950’li yıllarda kurulmuştur. Özellikle, II. Dünya savaşından sonra şehirlerin yeniden yapılandırılması çalışmalarında geniş boyutlu malzemeye duyulan ihtiyaç nedeniyle yonga levha ve lif levha endüstrileri hızla gelişmiştir. İLİŞKİLİ SEKTÖRLER Üretim için gereken hammadde temini ve ürünlerin pazarlanmasına bağlı olarak ilişkide bulunulan sektörler ilişki yoğunluklarına göre; • Mobilya sektörü, • Ormancılık, • Tutkal ve kimyasal madde üretim sektörü, • Kereste fabrikaları ve marangozlar, • Kâğıt sektörü, • İnşaat sektörü, • Dekorasyon, • Odun tüccarları, • Petrol ürünleri satıcıları, • Otomotiv sektörü, • Enerji, • Profil üreticileri, • Orman-köy kooperatifleri, • Çimento üretim sektörü, • Metal sanayii 11 • Boya, cila, izolasyon gereçleri • Cam ve benzeri gereçler, • Kapı, pencere doğramaları ve madeni aksamları olarak sıralanabilir. DÜNYADAKİ DURUM Dünyanın toplam ormanlık alanı yaklaşık dört milyar hektar (ha) olup, toplam karasal alanın %31’ini oluşturmaktadır. Mevcut ormanların yaklaşık % 95’i doğal ormanlardan, %5’i ise plantasyonlardan oluşmaktadır. En fazla orman alanına sahip kıtalar ve toplam dünya orman alanına oranları itibariyle; Avrupa %46, Kuzey ve Orta Amerika %25,7 ve Afrika %21,8’dir. Orman bakımından dünyanın en zengin beş ülkesi olan Rusya Federasyonu, Brezilya, Kanada, ABD, Çin, dünya toplam ormanlık alanlarının yarısına sahiptir. Dünya yuvarlak odun üretimi yıllık 3,4 milyar m³ civarında olup bunun %53’ü yakacak odun, %47’si endüstriyel odundur. Yakacak odunun yaklaşık %90’nı gelişmekte olan ülkeler tarafından üretilip tüketilmekte iken endüstriyel odun üretiminin %79’u gelişmiş ülkeler tarafından üretilmektedir. Endüstriyel odun üretiminde belli başlı ülkeler sırasıyla; ABD, Kanada, Rusya Federasyonu, Brezilya ve Çin Halk Cumhuriyetidir. Yakacak odun üretim ve tüketiminde belli başlı ülkeler; Hindistan, Çin Halk Cumhuriyeti, Brezilya ve Endonezya’dır. Dünyadaki yıllık uluslararası endüstriyel odun ticareti 123 milyon m³, yakacak odun ticareti ise 2,5 milyon m³ civarında gerçekleşmektedir. Son yıllarda Çin Halk Cumhuriyeti ithalatçı olarak öne çıkmış, Fransa ve Almanya da ihracat artışı ile dikkati çeker hale gelmiştir. Endüstriyel odunda beli başlı ihracatçı ülkeler Rusya Federasyonu, ABD, Yeni Zelanda, Malezya, Kanada ve Almanya iken ithalatçı ülkeler arasında Çin, Japonya, Finlandiya ve İsveç gibi ülkeler başta gelmektedir. Dünya kereste üretimi, 2010 ve 2011 yılları arasında 362 milyon m³ olarak gerçekleşmiştir. Dünya kereste ihracatı, 2010 yılında 28,9 milyar $ olarak gerçekleşmiştir. Dünya kontrplak üretiminin, 2010 ve 2011 arasında 88 milyon m³ civarında gerçekleştiği tahmin edilmektedir. Dünya kontrplak ihracatı; 2006–2010 yılları arasında inişli çıkışlı bir eğilim izlediği tespit edilmiş ve 2010’da 12,1 milyar $ olarak gerçekleşmiştir. Dünya kontrplak ithalatı son beş yılda % 8,6 gerileyerek ithalatın 2010 yılında 11,6 milyar $’a düşmüştür. Tablo 1: Dünya Ağaç ve Orman Ürünleri İhracatı (milyon $) SIRA ÜLKE AĞAÇ VE AHŞAP EŞYA ODUN DIŞI ORMAN 2010 12 2008 20 2010 7.7 13 8.5 37 6.5 41 5.4 51 5.5 73 4.3 98 3.7 67 3.9 60 2.8 34 2.3 41 50 9 40. 203 91. 829 9.65 3 8.85 0 8.49 3 7.04 8 6.22 1 4.92 6 4.31 9 4.36 9 3.26 4 2.93 6 09 1 Çin 2 Almanya 3 Kanada 4 A.B.D. 5 Rusya 6 Avusturya 7 Malezya 8 İsveç 9 Polonya 10 Endonezya 35 Türkiye Diğerleri TOPLAM 9.33 5 10.1 16 9.28 5 6.78 4 7.78 6 5.67 0 4.73 4 4.97 7 3.76 2 2.88 0 534 53.1 34 118. 996 ÜRÜNLERİ TOPLAM 200 2 20 8 009 10 1. 1. 981 11.008 071 355 7 73 859 9.586 19 6 1 17 114 8.664 35 2 7 90 630 7.956 29 8 12 34 34 33 101 105 573 103 46.4 74 107. 125 4.68 5 7.69 0 9 9 3 31 0 7 86 3 2 18 2 8 85 8 1 11 02 2 8 99 4 4. 4. 351 963 7. 8. 413 575 6.229 4.958 4.405 4.387 3.349 3.048 673 51.437 115.700 Yapılan periyodik envanter ve değerlendirmeler, gelişmiş ülkeler başta olmak üzere bazı ülke ve bölgelerde ormansızlaşmanın stabilize edildiğini, hatta orman alanlarının bir miktar artmakta olduğunu (Avrupa’da yıllık ortalama 881 bin ha), buna karşılık gelişmekte olan ülkelerin ağırlıkta olduğu çoğu ülke ve bölgelerde ormansızlaşmanın halen devam ettiğini göstermektedir. 1980-1990 döneminde yıllık ortalama orman azalması 15,5 milyon hektar iken 1990-2000 döneminde bu miktar 9,4 milyon hektara düşmüştür. Forest Resources Assessment (FRA) 2010 Raporu’na göre, dünyada orman alanlarındaki azalma geçtiğimiz 10 yıl içinde (2000-2010) yıllık ortalama 5,2 milyon hektar olurken, Türkiye son 10 yılda yaptığı ağaçlandırma ve rehabilitasyon çalışmaları ile orman varlığını artıran ülkeler arasında üst sıralarda yer almıştır. Dünyanın ağaç ve kağıt üretiminin %90’ını yapan 43 ülkenin üye olduğu ‘’Uluslararası Orman ve Kağıt Dernekleri Konseyi’’nden alınan bilgilere göre; dünya orman ürünleri sanayi 470 milyar $’dan daha fazla hacme sahip olup, bu sektörde 14 milyonun üzerinde kişi 13 istihdam edilmektedir. Sektörün 2023 yılında 1 trilyon dolar mertebesinde bir büyüklüğe ulaşacağı öngörülmektedir. Tablo 2: Dolar bazında dünyada sektörel dağılım (1990-2008) Kaynak: TİM, Ağaç ve Orman Ürünleri Sektörü Proje Raporu, Mart 2010 TÜRKİYE’DEKİ DURUM Ülkemizde 1870’li yıllardaki sanayi yapılanması içerisinde yer almaya başlayan orman ürünleri sanayi sektörü 1892 yılında ilk kereste fabrikasının İstanbul’da kurulması, 1938 yılında ülkemizdeki kereste fabrikası sayısının 33 adete yükselmesi ile gelişimini sürdürmüş ve 1963 yılında planlı kalkınma dönemlerinin başlaması ile hızlı bir gelişim sürecine girmiştir. 1970 yılında Orman Bakanlığı’na bağlı katma bütçeli bir kuruluş olan Orman Ürünleri Sanayi Kurumu’nun (ORÜS) kurulması ve bu kuruluşun 1983 yılında iktisadi devlet teşekkülü niteliğine kavuşturulması ile önemli bir gelişime sahne olan orman ürünleri sanayi sektörü, 14 ORÜS’ ün 1992 yılında özelleştirme kapsamına alınmıştır. 1996–2000 yılları arasında özelleştirilmesi sonucunda tüzel kişiliği sona ermesi ile özel sektörün hâkim olduğu bir yapılanmaya geçmiştir. Orman ürünleri sanayi sektörü içerisinde yer alan kâğıt hamuru ve kâğıt sanayi alt sektörü en önemli gelişimini ülkemizde 1936 yılında Türkiye Selüloz ve Kâğıt Fabrikaları İşletmesi (SEKA) adıyla iktisadi devlet teşekkülü olarak kurulmasıyla göstermiş ve SEKA bu alanda önemli bir öncü görev üstlenerek kâğıt sanayinin ülkemizdeki gelişimine yön vermiştir. 1998 yılında özelleştirme kapsamına alınan SEKA 2000–2004 yılları arasında İzmit ve Silifke tesisleri haricinde özelleştirilmiş ve özel sektörün önemli bir ağırlığa sahip olduğu bir konumu almıştır. Liberal ekonomi karakterinin uygulama alanı bulduğu ülkemizde 2000’li yıllarda orman ürünleri sektörü gelişmiş ve sayıca çoğalmıştır. 2004 yılı genel imalat sanayi ve orman ürünleri sanayi verileri incelendiğinde Türkiye’de genel imalat sanayi kapsamında 211.046 adet işletme mevcutken, bu işletmelerin %24 düzeyini orman ürünleri sanayi sektörü oluştururken (50.773 işletme), % 4’ lük kesimini ise kâğıt ve kâğıt ürünleri sanayinin oluşturduğu (8.917 işletme) görülmektedir. Yani imalat sanayinin işyeri sayısı bazında %28’lik kesimi orman ürünleri sanayi yapılanmasına ait konumdadır (59.690 işletme). Bu işletmelerin sayısı ve yüzde miktarı günümüzde daha da artmıştır. Birçok ülkenin toplam yüzölçümünden daha fazla orman varlığına sahip olan Türkiye’nin ormanlık alanı ise %26’dır. Bu derece büyük bir kaynak iyi değerlendirilir ve sanayiye tam anlamıyla kazandırılırsa, ülke ekonomisi için büyük bir avantaj olacaktır. Yaklaşık 300.000 kişiye istihdam imkânı sağlayan “Türkiye Ağaç Mamulleri ve Orman Ürünleri Sektörü”nün büyüklüğü 19 milyar $ değerindedir. Tablo 3: Dolar bazında Türkiye’de sektörel dağılım (1990-2008) 15 Kaynak: TİM, Ağaç ve Orman Ürünleri Sektörü Proje Raporu, Mart 2010 Tablo 4: Türkiye’de sektörel dağılımın toplam sektör içindeki payı (1990-2008) Kaynak: TİM, Ağaç ve Orman Ürünleri Sektörü Proje Raporu, Mart 2010 Türkiye’de kereste üretimi 2010 ve 2011 yılları arasında 6,2 milyon m³ civarı gerçekleşmiştir. Türkiye, 166 ülke arasından 13. üretici olarak yerini almış ve dünya üretiminden %1,6 oranında pay almıştır. Türkiye’deki kereste ve parke üretimi ile ilgili toplam işyeri sayısı 2011 yılı itibariyle 3.469, çalışanların sayısı ise 15.405’tir. Türkiye 15 milyon $ ile 178 ülke arasında 69. sırada kereste ihracatçısı olarak yer almaktadır. Kereste ithalatı 132,3 milyon $’a kadar çıktığı görülmektedir. 16 Tablo 5: Kereste Sektöründe Önemli Kuruluşlar KURULUŞ ADI KURULU KURULUŞ ADI KURULUŞ Ş YERİ YERİ Görmüş Orman Ürünleri A.Ş. Adana Narin A.Ş. Hatay Tepe Kapı Doğrama San. ve Tic. Ankara Sakarya Kerestecilik Isparta Balıkçıoğlu Mobilya Tasarım Ltd. Ankara Adım A.Ş. Isparta Kahramanlar Orman Ürünleri A.Ş. Ankara Adas Ltd. Şti. İçel Ortap Orman Ürünleri Kaplama Ankara Kuriş A.Ş. İstanbul Nevtaş Orman Ürünleri A.Ş. Ankara Diker Ltd. Şti. İstanbul Ulupınar Orman Ürünleri Ltd. Şti. Bartın Yorüs A.Ş. Şti. A.Ş. Yenice Orman İzmir Ürünleri A.Ş. Gölmak A.Ş. Bolu Sonçağ Terim Ltd. Şti. İzmir Atılım A.Ş. Bolu Azim Kereste Ltd. Şti. İzmir Acunlar A.Ş. Burdur Ekşioğlu Ltd. Şti. İzmit Bayraktar Ltd. Şti. Bursa Foça Sunta San. ve Tic. A.Ş Karabük Aksun Ltd. Şti. Bursa Cesurlar Orman Ürünleri Karabük A.Ş. Orca Orman Ürünleri Bursa Kastamonu Entegre Ağaç A.Ş. İmsan Ltd. Şti. Bursa Kastamon u Çağ Orman Ürünleri A.Ş. Kastamon u Şerifoğlu A.Ş. Düzce Sülekler A.Ş. Düzce Yaprak Ltd. Şti. Düzce Düzkapı A.Ş. Düzce Öney A.Ş. Düzce Sancaklı Orman Ürünleri A.Ş. Düzce Dostaş A.Ş. Kayseri Hasan Kula Orman Ürünleri A.Ş. Yücel Kerestecilik A.Ş. Konya Adıyamanlar Kereste ve Amb. Ltd. Şti. Vahdet Orman Ürünleri Sakarya Maya Fırınlı Kayın Koll. Şti. Muğla Samsun Samsun 17 Doğsan A.Ş. Düzce Ayancık Orman Ürünleri Sinop A.Ş. Sağlamlar Orman Ürünleri. A.Ş. Edremit Tekağaç A.Ş. Tekirdağ TZDK Erzurum Başoğlu A.Ş. Zonguldak Angünsan Ltd. Şti. Erzurum Kaynak: TOBB Sanayi Veritabanı Kontrplak üretiminde 126 ülke arasından 200 bin m³ üretim ve % 0,1 pay ile 35. sırada, ahşap kaplamada 100 bin m³ üretim ile dünyada 25. sırada yer almaktadır. 141 ülke arasından 47. büyük ihracatçı olarak yerini almış ve 2010 yılında 12,9 milyon $’lık kontrplak, 25,2 milyon $’lık ahşap kaplama malzemeleri ihracatı yapmıştır. Türkiye dünya kontrplak ithalatında 16. sırada yer almış ve 179 milyon $ değerinde ithalat gerçekleştirmiştir. Dış ticaret dengesi olumsuz olup, ihracatın ithalatı karşılama oranı son 7 yıl ortalaması % 41,5’tir. Tablo 6: Kontrplak Sektöründe Önemli Kuruluşlar KURULUŞ ADI KURULUŞ YERİ KURULUŞ ADI KURULUŞ YERİ Bizon Ağaç San. Tic. A.Ş. Adapazarı Eken Ağaç Mam. Bayrampaşa / Tic. ve San. A.Ş. Dastaş Demircioğlu San. Adapazarı ve Tic. A.Ş. İstanbul Sitaş Siteliler Ağaç Siteler / Ankara İşleri İmalat San. ve Tic. A.Ş. Haşep Kaplama San. ve Düzce Tic. A.Ş. Taner Entr. Ağaç San. Varışlar Ağaç Mam. San. ve Tic. Tic. A.Ş. İnegöl/Bursa Zed Ahşap Ltd. Şti. Tic. A.Ş. Yiğit İnş. -Orman Ür. Çorum Teşvikiye Şişli/İstanbul Pendik/İstanbul Tic. Ltd. Şti. Kaynak: 9. Beş Yıllık Kalkınma Planı/ Orman Ürünleri Sanayi İht. Kom. Rap. Tablo 7: Kaplama Sektöründe Önemli Kuruluşlar KURULUŞ ADI KURULUŞ YERİ Kapsan kaplama Düzce Burhan çelik ahşap Abant Haşep kaplama Düzce San tic. Ağ. Kapl. Ankara Doğsan Düzce Orman Ürünleri ve Ağaç Kaplama Düzce 18 Kaynak: TÜİK Türkiye’de levha sektörünün toplam üretim kapasitesi yaklaşık 9 milyon m³ olup, 2011 yılı üretim miktarı 7,5 milyon m³ (4 milyon m³ yonga levha ve OSB, 3,5 milyon m³ lif levha) düzeyindedir. Levha sektöründe toplam 40 iş yeri faaliyet göstermekte bunun 16’sı yonga levha ve OSB, 24’ü ise lif levha üretimi yapmaktadır. Dünya levha ihracatı, 2010’da 15,1 milyar $ olarak gerçekleşmiştir. Türkiye ise, 139 ihracatçı arasında 318.682 milyon $’la 13. levha ihracatçısı olarak dünya levha pazarındaki yerini almıştır. Türkiye’nin levha ithalatı, 2010 yılında yaklaşık 326 milyon $ düzeyinde gerçekleşmiştir. Tablo 8: Yonga-Levha Sektöründe Önemli Kuruluşlar FİRMA ADI FABRİKA YERİ Ayorsan A.Ş. Sinop Devrektaş A.Ş. Zonguldak Foça Sunta A.Ş. İzmir Giresun Orman Ltd. Şti. Giresun Gentaş A.Ş. Bolu İttaş A.Ş. Bursa Kast. Entg. Kastamonu Kast.Entg. A.Ş. İzmit Kast. Entg. Balıkesir Koyuncuoğlu (Setaş) Kütahya Köseoğlu A.Ş. Kayseri Masstaş A.Ş. Bolu Orma A.Ş. Isparta Panel (Yontaş) A.Ş. Samsun Samedoğlu A.Ş. Mersin Serdar Ağaç A.Ş. Bursa S.F.C. A.Ş. Kastamonu Starwood A.Ş. Bursa Sumaş A.Ş. Balıkesir Suntasan A.Ş. Eskişehir Tever Ağaç A.Ş. İzmit Teverpan A.Ş. Tekirdağ Vezir Ağaç A.Ş. Samsun 19 Yonsan A.Ş. Manisa Kaynak: TOBB Sanayi Veri Tabanı Tablo 9: Lif-Levha Sektöründe Önemli Kuruluşlar FİRMA ADI FABRİKA YERİ Bolu Lif (Gbs) A.Ş. Bolu Çamsan A.Ş. (Ordu) Ordu Çamsan A.Ş. (Adapazarı) Adapazarı Divapan A.Ş. Düzce Kast.Entegre A.Ş. (Gebze) İzmit Kast.Entegre A.Ş. (Kastamonu) Kastamonu Kuroğlu A.Ş. İzmit Selolit A.Ş. Manisa Serdar Ağaç A.Ş. Bursa S.F.C. A.Ş. Kastamonu Teverpan A.Ş. Tekirdağ Tever Mdf A.Ş. Tekirdağ Yıldız Sunta Mdf A.Ş. İzmit Yıldız Entegre A.Ş. İzmit Turanlar Grup (Vezir Ağaç) Samsun Kaynak: TOBB Orman ürünleri sektörü emek yoğun bir sektör iken, makine yoğun bir sektöre dönüşmektedir. Bu sektörün tüm alt sektör dalları önceleri iç piyasaya yönelik kurulmuş iken, şimdi dünya pazarlarına hitap eden duruma gelmiştir. DIŞ TİCARET 2012 yılı sektörel bazda ihracat rakamlarına göre; Türkiye ağaç mamulleri ve orman ürünleri ihracatı, 2011 yılına kıyasla, yaklaşık % 14 oranında bir artış kaydederek 3 milyar 865 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Sektörün 2012 yılı Türkiye toplam ihracatındaki payı % 2,5 olmuştur. 20 Grafik 1: Türkiye Geneli Ağaç Mamulleri ve Orman Ürünleri Sektörü İhracatında İlk 10 Ülke Kaynak: Orta Anadolu Ağaç Mamulleri ve İhracatçıları Birliği, 2012 yılı Faaliyet Raporu 2012 yılında en çok ağaç mamulleri ve orman ürünleri ihracatı yapılan başlıca ülkeler Irak, İran, Azerbaycan, Libya, Almanya, İngiltere, Gürcistan, Türkmenistan, Mısır ve Rusya Federasyonu’dur. Tablo 5: Türkiye’nin Ağaç ve Orman Ürünleri İhracatı (Dolar) ve Türkiye Toplam İhracatı içindeki payı (%) 1990-2008 Kaynak: TİM, Ağaç ve Orman Ürünleri Sektörü Proje Raporu, Mart 2010 Dünya’da sektör ihracatı 2000-2008 döneminde 1,5 kat büyümüştür. İlgili dönemde Türkiye’nin sektör ihracatı 7 kat büyümüştür. 2008 yılı itibariyle Türkiye’nin toplam ağaç ve 21 orman ürünleri ihracatı (gemi hariç) 2,95 milyar $ olup, dünya ilgili sektör ihracatındaki payı 2000-2008 döneminde 4 katına çıkarak %0,67 düzeyine ulaşmıştır. Grafik 2: Türkiye’nin Ağaç Mamulleri ve Orman Ürünleri İhracatı Kaynak: TİM, Ağaç ve Orman Ürünleri Sektörü Proje Raporu, Mart 2010 Türkiye ağaç mamulleri ve orman ürünleri 2012 yılı ağaç mamulleri ve orman ürünleri sektörü ihracatı iller bazında incelendiğinde; İstanbul’un 1,6 milyar dolar ile ilk sırada yer aldığı ve bir önceki yılın eş değer dönemine kıyasla sektör ihracatında değer bazında % 9,5 artış yaşandığı görülmektedir. En büyük artışı % 41 ile Bursa gerçekleştirmiştir. Tablo 6: Ağaç Mamulleri ve Orman Ürünleri İhracatında İlk 10 İl 2011 İL MİKTAR 2012 DEĞER MİKTAR DEĞİŞİM (%) DEĞER MİKT AR İSTANB UL 972.882.4 58 İZMİR 165.946.6 79 GAZİAN TEP KAYSER 105.590.4 65 131.518.8 1.511.303. 872 299.700.8 75 260.744.1 60 275.013.3 975.504.19 6 188.609.32 5 132.300.44 3 165.908.79 1.655.207. 0,3 DE ĞER 9,5 PAY (%) MİK DE TAR ĞER 45,3 42, 951 364.436.4 8 13,7 74 342.944.4 8,8 9,4 6,1 8,9 7,7 8,2 6 25,3 55 315.434.1 21, 31, 5 26,1 14, 22 İ 01 BURSA 156.223.0 68 ANKAR A 43.790.03 5 ADANA 57.774.90 3 KOCAEL İ 105.911.8 86 ANTALY A 52.844.47 5 HATAY 45.468.53 3 MERSİN 23.022.39 4 Genel Toplam 2.064.346. 933 19 211.235.3 13 141.791.3 2 197.897.37 11 297.703.2 7 49.897.785 153.878.3 63.114.980 112.045.2 75.909.956 91.216.26 43.257.992 66.371.26 40.841.657 53.954.83 823 2,3 4,0 9,2 33, 2,9 2,9 3,5 2,4 2,0 1,7 1,9 1,4 1,1 1,3 100, 10 7 -28,3 23.125.067 49.283.83 -18,1 3.864.991. 26 437 15,3 -10,2 14, 4 0,4 4 2.153.099.3 5,8 2 0 3.388.601. 8,5 3 1 41.796.65 7,7 13,9 1 3 47.156.21 9,2 9 52 5 78.315.74 40, 35 5 96.813.28 26,7 32 34 83.832.22 7 17, 9 4,3 14, 1 0 0,0 Kaynak: AKİB Genel Sekreterliği 2010 yılında Türkiye’nin en çok kereste ihracatı yaptığı ülkeler ilk sırayı alan ve toplam ihracatın %27’sinin yapıldığı Irak’tan sonra, KKTC, Azerbaycan, Türkmenistan ve Ürdün olmuştur. Bu ülkelerin önemlileri Tablo 7’de verilmiştir. Tablo 7: Ülkelere göre Kereste İhracatı ($) 23 Kaynak: Orta Anadolu Ağaç Mamulleri ve Orman Ürünleri İhracatçıları Birliği 2011 Kereste Sektörü Raporu Dünya kereste ihracatı 2006 yılında 32,8 milyar $ düzeyinde iken, 2010’da 28,9 milyar $ olarak gerçekleşmiştir. Dünya kereste ihracatının %16,9’u Kanada, %11,4’ü İsveç ve %10,4’ü de Rusya Federasyonu tarafından yapılmaktadır. Bu ülkelerden sonra en yüksek payı sırasıyla ABD (%7,7) ve Almanya (%6,4) almaktadır. Türkiye ise 178 ülke arasında 69. sırada kereste ihracatçısı olarak yer almaktadır (Kaynak: Trademap, 2011). Türkiye’de kereste ithalatı 2000–2010 yılları arasında inişli çıkışlı bir eğilim gösterdiği, 2000 yılında 33 milyon $ olarak gerçekleşirken 2010’da bu değerin %300 artarak 132,3 milyon $’a kadar çıktığı görülmektedir. 2010 yılında Türkiye, kereste ithalatının %30,5’ini Rusya Federasyonu’ndan, %25,5’ini ise Ukrayna’dan yapmıştır. Bu iki ülkeyi takiben Türkiye’nin en çok kereste ithal ettiği ülkeler sırasıyla Romanya (9,9), Kamerun (%8,5) ve Bulgaristan (4,9) olmuştur. Bu ülkelerin önemlileri Tablo 7’de verilmiştir. Tablo 8: Türkiye’nin Ülkelere Göre Kereste İthalatı (Dolar) 24 Kaynak: Orta Anadolu Ağaç Mamulleri ve Orman Ürünleri İhracatçıları Birliği 2011 Kereste Sektörü Raporu Dünya kereste ithalatı 2010 yılı Trademap verilerine göre; dünya kereste ithalatının %13,1’ini 3,8 milyar $’lık değeriyle Çin Halk Cumhuriyeti yapmaktadır. Onu sırasıyla ABD (%12,2), Japonya (%7,8), İngiltere (%6,2) ve İtalya (%5,8) takip etmektedir. Türkiye ise 223 kereste ithalatçısı arasından dünyanın 37. sırada kereste ithalatçısı olarak yerini almıştır. Tablo 9: Türkiye’de Kereste ve Parke İhracatının Yıllara Göre Miktarları 25 Kaynak: TOBB DÜZCE’DE ENDÜSTRİYEL ORMAN ÜRÜNLERİ SEKTÖRÜ Düzce iline orman ürünleri imalat yatırımı için toplam 239 milyon TL sabit yatırım tutarı karşılığında toplam 60 adet (58 Yerli, 2 Yabancı Sermaye) teşvik belgesi düzenlenmiş olup 2333 kişilik istihdam sağlanmıştır. Tablo 10: Düzce ilinin sektörel bazda ihracat verileri (1000 ABD Doları) 1 Ocak- 1 Ocak- 31.12.2011 31.12.2012 DÜZCE 85.100 101.669 Ağaç Mamulleri ve Orman Ürünleri 18.496 22.312 Çelik 4.743 12.355 26 Çimento Cam Seramik ve Toprak Ürünleri 387 458 Değerli Maden ve Mücevherat 6 1 Demir ve Demir Dışı Metaller 2.622 7.414 Deri ve Deri Mamulleri 62 125 Diğer Sanayi Ürünleri 21 3 Elektrik – Elektronik 1.415 1.893 Fındık ve Mamulleri 676 534 Gemi ve Yat 6 0 Halı 23 17 Hazır Giyim ve Konfeksiyon 1.641 1.804 33 0 İklimlendirme Sanayii 13.975 11.569 Kimyevi Maddeler ve Mamulleri 8.705 6.776 Maden ve Metaller 165 80 Makine ve Aksamları 7.377 7.292 Savunma ve Havacılık Sanayii 4.173 8.718 Su ürünleri ve Hayvancılık Mamulleri 0 17 Süs Bitkileri ve Mamulleri 15 120 Taşıt Araçları ve Yan Sanayi 4.807 3.510 Tekstil ve Hammaddeleri 15.701 16.670 Yaş Meyve ve Sebze 51 0 Hububat, Bakliyat, Yağlı Tohumlar ve Mamulleri Kaynak: Türkiye İhracatçılar Meclisi Düzce ilinde ağaç mamulleri ve orman ürünleri sektöründe 2011 yılında 18.496.000 dolar ihracat gerçekleştirilirken, 2012 yılında yaklaşık %21’lik artış ile 22.312.000 dolarlık ihracat seviyesine ulaşılmıştır. Ağaç mamulleri ve orman ürünleri % 22’lik pay ile Düzce ilinin ihracat kalemleri arasında en üst sırada yer almaktadır. Ağaç ve orman ürünleri sektöründe İran, Irak, Türkmenistan, Gürcistan, Azerbaycan, Rusya, Ürdün, Almanya, İsrail, İtalya, Mısır, Libya ihracat pazarları olarak başı çeken 27 ülkelerdir. Kaplama sektöründe öne çıkan ihracat pazarları İtalya, Mısır, İran, Lübnan, Almanya, B.A.E., Litvanya, İsrail, Özbekistan, İspanya olarak sıralanmaktadır. Japonya, Çin, Kanada, Fransa, Kore, Avusturya gibi ülkeler de dünyada kaplama ithalatında en üst sıralarda yer aldıklarından, ülkemiz ve Düzce ili için ihracat pazarı anlamında büyük potansiyel teşkil etmektedir. Tablo 11: Düzce İlinde Kayıtlı Orman Ürünleri İşletmeleri Firma Ünvanı Yağmur Mobilya Sanayi ve Tic. A.Ş. Düzce OSB Şubesi Doruk Ağaç Ürünleri İmalat İnşaat Nakliyat Sanayi ve Tic. A.Ş. Orka Ahşap Ürünleri Sanayi ve Tİc. Ltd. Şti Gümüşova Şubesi ASD Orman Ürünleri Pazarlama Sanayi ve Tic. A.Ş. Düzce Şubesi Topçuoğlu Grup Mobilya Sanayi Ltd. Şti. Düzce 1. Şubesi Parke-Tek Parke Sanayi ve Tic. A.Ş. Düzce Şubesi Topçuoğlu Grup Mobilya Sanayi Ltd. Şti. Masif Kaplama ve Kereste Sanayi Tic. A.Ş. Kelebek Mobilya Sanayi ve Tic. A.Ş. Düzce Fabrikası Divapan Entegre Ağaç Panel Sanayi Tic. A.Ş. Parke-Tek Parke Sanayi ve Tic. A.Ş. Düzce 2. Şubesi Karabacak Parke Kereste İmalat Sanayii Tic. Ltd. Şti Sancaklı Mobilya, Ağaç Sanayi ve Tic. A.Ş. Seksen Bir Mobilya Tic. ve San. A.Ş. Çavuşoğlu Orman Ürünleri Nakliye Tic. Ve San. Ltd. Şti. Arın Orman Ürünleri Sanayi ve Tic. Ltd. Şti Düzce 2. Şubesi Kapsan Kaplama ve Ağaç Sanayii A.Ş. Haşep Kaplama Sanayi ve Tic. A.Ş. Dendro Parke Sanayi A.Ş. Gümüşova Şubesi Mobsar Mobilya Sanayi A.Ş. Görür-Çekyat-Mefruşat-Kereste-Nakliye-Konfeksiyon-Elektrikli Ev Aletleri-KuyumculukGıda Petrol Ürünleri Oto Alım Satım Müteahhitlik İnşaat Malzemeleri Turizm Sanayi ve Tic. Ltd. Şti. Kuruoğlu Kerestecilik ve Dış Ticaret A.Ş Düzce Şubesi 28 Düzkap Ağaç Mamulleri Sanayi ve Tic. A.Ş. Akyüz Orman Ürünleri Sanayi ve Tic. A.Ş. Standart Parke Orman Ürünleri İnş. Turizm Besi. ve Hayvan Ürünleri San. Tic. Ltd. Şti. Doruk Ağaç Ürünleri İmalat İnşaat Nakliyat Sanayi ve Tic. A.Ş. Çilimli Şubesi Kaya Kaplama Sanayi ve Tic. Kollektif Şti. Orsan Entegre Orman Ürünleri Pazarlama Sanayi ve Tic. Ltd. Şti. Stillay Mobilya Dekorasyon İnşaat Taahhüt Turizm San. ve Tic. A.Ş. Yiğitler İnşaat Mobilya Doğrama Beyaz Eşya Züccaciye Nakliyat ve Turizm Sanayi Tic. Ltd. Şti. Gürsoy Ahşap Ürünleri Pazarlama İmalat İthalat İhracat Sanayi Tic. Ltd. Şti. Termodin Yapı Malzemeleri Sanayi ve Tic. A.Ş. Düzce Şubesi Kara Group İnşaat Mobilya Gıda San. ve Tic. Ltd. Şti. Güven Orman Ürünleri Sanayi ve Tic. A.Ş. Selçuklu Tekstil ve Ev Gereçleri Ltd. Şti. Düzce Şubesi Turna Ahşap – İnşaat Sanayi ve Tic. Ltd. Şti. Ak Orman Ürünleri Sanayi ve Tic. Ltd. Şti. Düzce Şubesi Mercanlar Parke Kereste Kaplama Sanayii Tic. Ltd. Şti. Prisma Mobilya ve Deri Sanayi ve Tic. Ltd. Şti. ALB Mobilya Sanayi ve Ticaret Limited Şirketi Recep Sivrikaya Promer Mühendislik Yapı Sanayi ve Tic. Ltd. Şti. Düzce Çilimli Şubesi Hüseyin Demirbaş - Çampa Orman Ürünleri Kuvantum Orman Ürünleri ve İnşaat San. Tic. A.Ş. Düzce Şubesi Merkez Veterinerlik Tarım Orman Ürünleri Hayvancılık Sanayi ve Tic. Ltd. Şti. Siti İnşaat Mühendislik Taahhüt Tic. Ltd. Şti. Düzce Şubesi Meskap Ağaç Kaplama Sanayi ve Tic. Ltd. Şti. Bayraklar Orman Ürünleri Nakliyat ve Sanayi Tic. Ltd. Şti. Vecdi Keskin – Keskin Ticaret Öztürk Kardeşler Tarım ve Orman Ürünleri İmalat San. Sportif Faaliyetler Taşımacılık ve Oto Yık. Yağ. Servis İstasyonu Tic. San. Ltd. Şti. Turunçlar Ambalaj Sanayi ve Ticaret Ltd. Şirketi Düzce Şubesi Yekta Ahşap ve Orman Ürünleri Gıda Tekstil İnşaat Sanayi ve Tic. Ltd. Şti. Çağlayan Ahşap ve Orman Ürünleri Sanayi ve Tic. Ltd. Şti. 29 Nevtaş Uluslararası Ahşap Sanayi ve Tic. Ltd. Şti. Özcanlar Çelik Beyaz Eşya Nakliyat Orman Ürünleri Tic. Ve San. Ltd. Şti. Selahattin Çelebi Orman Ürünleri, İnşaat Taahhüt, Petrol, Gıda, Tarım Ürünleri Sanayi ve Tic. Ltd. Şti. Aksancak Orman Ürünleri İthalat-İhracat Sanayi ve Tic. Ltd. Şti. Muzaffer Sezgin Recep Çodar – Azimkar Ticaret Akfa Kilittaş İnşaat Hafriyat Orman Ürünleri Nakliye San. ve Tic. Ltd. Şti. Sarıahmetoğulları Orman Ürünleri Gıda-Tarım-Hayvancılık Otomotiv Tekstil ve İnşaat Sanayi ve Tic. Ltd. Şti. Bakırlar Kereste Sanayi ve Tic. Kollektif Şti- Rasim Bakır Has-Al Nakliye ve Orman Ürünleri ve Av Malzemeleri Hayvancılık İnşaat İthalat İhracat San. Tic. Ltd. Şti. Toplam Firma Sayısı: 63 Kaynak: Düzce TSO Toplam İşçi Sayısı:3219 Düzce Orman Ürünlerinde Bazı Önemli Firmalar Doruk Ağaç Ürünleri: Doruk Ağaç A.Ş. uzun yıllar ahşap sektöründe faaliyet gösteren firma ortaklarının birikim ve tecrübelerinin bir araya gelmesiyle 2004 yılında kurulmuştur. Kaplamalı MDF ve Sunta üretiminde 40 çalışanıyla yola çıkan ve ahşap sektöründe hızla büyüyen firma, 2007’de yapılan yatırımlar sonucu en son teknolojiye uygun makine parkurunda üretilen paneller, büyük ölçekteki proje taahhütlerine giren firmalara Ebatlama, Bantlama, Çoklu Delik ve CNC hizmetleri verebilecek hattını devreye sokmuştur. Bu yatırımlarla başta iç kapı - oda kapısı olmak üzere mutfak ve banyo dolabı gibi konut içi sabit mobilya üretiminde önemli mesafeler kat etmiş, 2008 yılında gerek yurt içinde gerekse yurt dışında ciddi projelerde taahhüt firmalarının en önemli çözüm ortağı olmayı başarmıştır. Küresel ekonomik krizin baskısı altındaki 2009 yılında firma, %30 gibi bir büyüme trendini yakalayarak iç kapı ve kapı yarı mamulleri sektöründe Türkiye’nin en geniş ürün yelpazesini sunabilen entegre bir çözüm ortağına dönüşmüştür. İstikrarlı büyümesini sürdüren Doruk Ağaç A.Ş. 2010 yılında %130 büyüyerek kırılması zor bir rekora imza atmıştır. Günümüzde ürün ve hizmetlerini Dorstil Components, Dorstil Door 30 ve Dorstil Project markalarıyla Türkiye ve dünyada 30 ülkeye ihraç ederek liderlik yolunda kararlı adımlarla ilerlemektedir. 50.000 m2 açık alan üzerine kurulu iki fabrikada yılda 500.000 adet plaka kaplamalı panel, 250.000 adet kapı üretimi gerçekleştirilmektedir. Şerifoğlu Parke: 1967 yılında Düzce merkezli olarak kurulan Şerifoğlu Parke, masif parke üretimi ile başlayan yolculuğuna bu konuda kazandığı birikim ve tecrübesini katarak Avrupa'nın en çok tercih edilen ürünü olan lamine parke ile devam ederken, ahşap üretiminden hiçbir zaman vazgeçmemiştir. Dünya standartlarındaki üretimini 105.000 m² açık, 45.000 m² kapalı alan üzerinde kurulu olan fabrikalarında gerçekleştirmektedir. Yıllık 2.000.000 m² üretimi ile Türkiye'nin ilk ve en büyük lamine parke üreticisi olan Şerifoğlu, kuruluşundan bu yana hedeflerinden ve kalitesinden ödün vermeyerek yoluna devam etmektedir. Yurt içinde gün geçtikçe yayılan bayi ağı ve üretiminin %30'unu oluşturan ihracatı ile Türkiye'de olduğu gibi, uluslararası pazarda da aranan marka haline gelmiştir. Orka Ahşap Ürünleri: Banyo Mobilyası alanında uzmanlaşmayı tercih eden; tüm birikim ve deneyimini bu alana yönlendirerek, büyük bir marka olmayı başaran Orka Türkiye'de 1994'ten bugüne şık ve kullanışlı banyo mobilyaları üretmektedir. Firma 200’ün üzerinde personeli ve 40.000 metrekare açık arazi üzerinde 13.000 metrekare kapalı alanda, evrensel kalitede üretim yapmaktadır. Tüm ürünlerde, Sanayi Bakanlığı'nca onaylı garanti belgesi bulunurken 2008 yılında dünyanın birçok ülkesinde Orka markası tescillenmiştir. "Her aşamada kalite" ilkesi ile hedeflerine koşan Orka marka bilinirliğini ve pazar payını artırarak liderliğini sürdürmektedir. ASD Orman Ürünleri: 1999 yılında üretim tesisini kuran ASD Laminat, 4 emprenye hattı, 2 CHPL, 3 HPL hattı ve tesislerinde yıllık 28.000.000 metrekare üretim kapasitesi ile Türkiye’de sektörünün öncü kuruluşlarından biridir. Haşep Kaplama: Firma 1993 yılında 1 adet Cremona TN 4000 ile kaplama üretimine başlamış olup 1994 yılında ise ilk Cremona soyma makinesini temin etmiştir. 1996 yılında 2.Cremona TN 4000 firma tarafından makina parkına eklenmiştir. 2003 yılında yeni fabrika binası 7000 m2 kapalı alan içerisinde hizmete açılmış olup makinalar içerisine 1 adet 460cm boyunda ve diğeri Türkiye'de hala hiçbir kaplama fabrikasında olmayan 520cm'lik, 2 adet Cremona marka dik bıçak eklenmiştir. Aynı zamanda 1 adet ütülü kurutma ile potlu kaplamaların düzeltilmesi için 1 adet kaplama presi de 31 hizmete girmiştir. Yeni fabrika binasındaki üretimin günümüz teknolojisine uygunluğu bu sayede sağlanmıştır. Tüm bu unsurlarla beraber firmanın şu anki aylık üretim kapasitesi 1.250.000 m2’ye ulaşmış bulunmaktadır. Kelebek Mobilya: Cumhuriyet tarihinin en eski sanayi kuruluşlarından biri olan Kelebek Mobilya, 1935 yılında uçak kanatları için kontrplak üretmek amacıyla kurulmuştur. 1986 yılına kadar İstanbul Haliç’te Kelebek markalı olarak kontrplak üretimi faaliyetinde bulunmuştur. 1978 yılında dünyanın konusunda en iyi proje grupları ile teknik işbirliği yaparak Düzce'de kurduğu Modüler Mobilya fabrikasını, Avrupa'nın en modern ve büyük tesislerinden biri olarak işletmeye açmıştır. 1990 yılında İMKB'de halka arz edilmiş olup; halka açık anonim şirket statüsündedir. Kelebek Mobilya 186.000 metrekarelik bir sahada 40.000 metrekare kapalı alanda en güncel teknolojileri kullanarak; mobilya, mutfak, banyo, oturma grupları ve özel ahşap donanımların üretimini sürdürmektedir. Karabacak Parke: Karabacak Parke, 1980 yılında Düzce’de küçük bir tezgah olarak masif parke üretimine başlamıştır. 2000 yılına kadar sektörün öncülerinden olarak devam etmiş, 2000 yılından sonra ise masif parke üretimini bırakarak lamine üretimine geçmiştir. Halen üretim hattında 9’luk 14,5’luk, 3 strip ve 2 strip lamine üretimine devam etmektedir. Tek vardiya üretiminde aylık 20.000 m2, yıllık kapasitesi 240.000 m2 olarak üretimine devam etmektedir. Standart Parke: Standart Parke’nin tesisi Düzce – Gümüşpınar Köyü’nde 2.000 metrekaresi kapalı olmak üzere 13.000 metrekarelik alanda 50 metreküplük buharlama ve 200 metreküp kurutma fırınlarıyla birlikte diğer işleme makineleriyle faaliyette bulunmaktadır. Tesisin yıllık 1000 metreküp kereste ve 180.000 metrekare parke işleme kapasitesi bulunmaktadır. Üretimde kullanılan ağaç türleri ağırlıklı olarak yurtdışından ithal edilmektedir. Meşe, kayın, dişbudak çeşitleri Bulgaristan ve Rusya’dan; Uzakdoğu’dan ise merbau ve Afrika’dan sapelli temin edilmektedir. Standart Parke kendi markası için üretimin yanında birçok yerli parke markası içinde üretim yapmaktadır. 32 Çevreye duyarlı üretim, Standart Parke’nin önem verdiği kalite unsuru olarak öne çıkmaktadır. İleriye yönelik olarak Standart Parke orman kaynakları geniş ülkelerde yatırım planlarıyla büyümeyi hedeflemektedir. Düzkap A.Ş: 1996 yılında Düzkap Kaplama adıyla ahşap sektörüne giren firma, ithal kaplama başta olmak üzere kaliteli her tür kaplama malzemesinin satış ve pazarlamasını yapan Düzkap Ağaç Mamülleri San. ve Tic. A.Ş. butik düzeyde çalışan firmaların, mimar ve tasarımcıların aradıkları ürünleri kolayca bulabilecekleri bir mekan haline gelmiştir. Düzkap Ağaç Mamülleri San. ve Tic. A.Ş. 20.000 m2 alan içerisinde 4.500 m2 kapalı alanda 2 adet Cremona TN 4000 bıçak 2 adet Stoylog soyma (Capital, Cremona) makinesi, ütülü (Pres dryer) kurutma makineleri ve ütülü pres ile geçmişte de olduğu gibi ürünlerin en kaliteli şekilde üretip piyasada ismi ve kalitesi ile anılmaktadır. Düzkap Ağaç Mamülleri San. ve Tic. A.Ş. ABD, Ukrayna, ve Afrika’dan ithal ettiği tomruklardan üretim yapmaktadır. Düzkap A.Ş. işlediği tomrukları doğal ağaç kaplama malzemesi olarak dünyanın çeşitli bölgelerine ihraç etmektedir. Binlerce metreküp ithal tomruk, Düzce'deki tesiste işlendikten sonra dünyanın dört bir tarafına doğal ağaç kaplama malzemesi olarak ihraç edilmektedir. Ürünler Lübnan, Dubai, Arabistan Mısır başta olmak üzere; Özbekistan, İspanya ve Almanya gibi dünya ülkelerine gönderilmektedir. Divapan Entegre: Divapan Entegre, ülkemizin MDF ve MDFlam üretimi yapan köklü sanayi kuruluşlarından birisidir. Üretimini 47.000 m2’si kapalı 300.000 m2 alanda gerçekleştiren Divapan, sektöründe uluslararası kalite belgesi alan ilk firma olmuş, kısa bir sürede ülke sınırlarını aşan büyük bir üretim hacmine ulaşmıştır. Divapan, sahip olduğu üstün teknoloji, genç ve uzman kadrosu, oluşturduğu geniş ve kaliteli ürün yelpazesi ve hizmet anlayışı ile 33 sektörün büyüyen ihtiyaçlarına cevap veren öncü firmalar arasında yer almaktadır. “Sektörde öncü, kalitede lider, çevreye dost, insana saygı”, Divapan Entegre’nin kalite ve çevre politikasını özetlemektedir. Sektöründe “ISO-9001 Kalite Güvence Sistem Belgesi” alan ilk firma olan Divapan, Türkiye’nin “ISO 14000 Uluslararası Çevre Yönetim Sistemi” belgesine sahip 32. firması olarak çevreye gösterdiği hassasiyetin de en üst düzeyde olduğunu belgelemiştir. Tablo 12: Düzce ilinin çeşitli ürün gruplarında toplam kapasite rakamları Muhtelif Kaplama 72.000 m2 Çeşitli Kereste 300.000 m3 Isıl İşlem Görmüş Palet 520.000 adet Çeşitli Kapı 260.000 adet Masif Parke 1.050.000 m2 Cilalı Lamine Parke 1.800.000 m2 Ahşap Lambiri - Süpürgelik 7.750 m3 Lambiri - Yer döşemesi 760.000 m2 Muhtelif Yonga Levha 710.000 m2 Muhtelif MDF 15.000.000 m2 Kaynak: Düzce TSO verilerinden derlenen yaklaşık değerlerdir. ÜST ÖLÇEKLİ PLANLAR Orman ürünleri sektörünün bölümleri olan kereste ve parke, kaplama ve kontrplak ve levha üretim işletme alanlarında küçük farklılıklara rağmen SWOT analizi bakımından tüm sektörün alt sektörleri ile benzerliği söz konusudur. Bu durum, Beş Yıllık Kalkınma Planlarındaki Sektör Analiz Raporları, mesleki kuruluşların hazırladıkları raporlar ayrı ayrı incelendiğinde açıkça görülmektedir. Sektörün Güçlü Yönleri: 1. Kalite bilincinin artması 2. İhracat yapma bilincinin artması 3. İşçilik maliyetlerinin AB ülkelerindekine göre düşük olması 4. İşletmelerin modern teknolojiyi yakından takip etmesi 5. Sektörün uluslararası pazarlara açılmış bulunması 34 6. Üretim ve kalite standartlarını yükseltmek için gayret gösterilmesi, 7. İşletmelerin ürün çeşitliliği sağlamaya yönelik gayretlerinin artması 8. Sektördeki işletmelerin çoğunluğunun özel sektöre ait olması nedeniyle dinamik ve gelişmeye açık bir yönetime sahip olmaları 9. Sektöre ait mesleki çatı kuruluşların birçok uluslararası kuruluşlara üye olmaları Sektörün Zayıf Yönleri: 1. Üretime Yönelik Zayıf Yönleri • Yerli hammadde temininde mevcut olan zorluklar • Yasa ve yönetmeliklerde mevcut olan eksiklikler • Eğitimli kalifiye personel eksikliği • İthal hammadde temininde mevcut olan zorluklar • Sermaye darlığı, kredi temini vb. finansal sorunlar • Ürün standartları bilgisinin yetersizliği • Atölye tipi üretimin yaygın olması 2. Talep eksikliği ve tüketim piyasasının darlığı 3. Gelişmeye yönelik Ar-Ge çalışmalarının yetersizliği 4. İşletmelerin uluslararası pazarlarda tanıtım eksikliği 5. Ulusal ve uluslararası fuarlara katılım yetersizliği 6. Markalaşma yetersizliği 7. İşletmelerin kurumsallaşamaması 8. Enerji maliyetlerinin yüksek, kalitesinin düşük olması 9. AB standartlarının bilinmemesi 10. Sektörün temel değerlerine yönelik bir bilgi bankasının bulunmaması Sektöre Yönelik Fırsatlar: 1. AB’ye üyelik süreci 2. AB ülkelerinde işçilik maliyetlerinin yüksek oluşu 3. Çevremizdeki birçok az gelişmiş ülke pazarlarına yakınlık 4. Sektörün özellikle Afrika ülkelerine açılması Sektöre Yönelik Tehditler 1. Ekonomik belirsizlikler 2. Çevremizde yer alan ülkelerdeki siyasi ve ekonomik istikrarsızlıkların ortaya çıkması 35 3. AB uyum sürecinde orman ürünleri ile ilgili sertifikalandırma, çevre, sağlık vb. konulardaki sınırlama dayatmaları 4. Çin faktörü (İşçilik maliyetinin düşüklüğü ve ürün çeşitliliğini artırma yöntemleri ile hammaddenin tamamının değerlendirilmesinin sağladığı avantajlar nedeniyle) Sektördeki Yapısal Sorunlar ve Çözüm Önerileri Orman ürünleri sanayi sektörünün mevcut yapısal sorunları ve bunların çözüm önerileri aşağıda temel başlıklar altında verilmiştir. Bunlar: Sektörde Teknoloji Kullanımının Yetersizliği: Özellikle kereste, parke ve kaplama sektörlerinin geçmiş yıllardaki kurulumu daha çok iç piyasanın ihtiyacını karşılamaya yönelik olup, çoğunlukla küçük işletmeler şeklinde yapılanmışlardır. Küçük ölçekli işletmelerin sayıları daha fazla ve yeni teknoloji kullanımları sınırlıdır. Buna rağmen, iç piyasanın ihtiyacını karşılamanın ötesinde, AB ve Ortadoğu pazarlarına hitap edebilme birikimine sahiptir. Kontrplak ve levha sektöründe üretim hattı sistemleri teknolojisi kullanımı kereste, parke ve kaplama sektörlerine nazaran daha iyi durumda olup, önemli bir kısmı eski teknolojinin transferi olarak sahip olunmuş durumdadır. Çözüm Önerisi: Sektör kuruluşlarının Ar-Ge çalışmalarına yönelmesi, yeni teknolojilerin kullanılması, işletmelerin fabrika ölçekli üretime geçmeleri, ürün çeşitliliği ve sertifikalı ürün satışının artması, bölgesel kalkınmayı ve teşvikleri esas alan yeni yasanın bir an önce sektör kuruluşlarının desteklenmesinde ve teknolojik yenilenebilmesinde kullanımı bu sorunun çözümünü sağlayabilecektir. Yatırımlar İçin Finansman Yetersizliği: Orman ürünleri sektörünün genelinde yeni kapasite oluşumu için gelecek dönemde planlanmış yatırımlara ilişkin yeterli ve detaylı bilgi bulunmamaktadır. Ancak, özellikle kereste, parke ve kaplama sektörlerinde gitgide zorlaşan rekabet şartları, atölye tipi üretim yapan işletmelerin fabrika tipi üretime geçmeleri için yeni teknoloji içeren yatırımlara yönelmelerini zorunlu kılmaktadır. Bu durum toplam kurulu işletme sayısında azalma (kapanma veya birleşme nedeniyle), orta ölçekli ve modern teknolojiyle üretim yapan ihracata yönelik yatırımlarda artış ve kurumsal bir dönüşüm olarak ortaya çıkmaktadır. Bu dönüşüm yatırımları süreci öz kaynakların ve teşviklerin yetersizliği, kredi maliyetlerinin pahalılığı nedenleri ile yapılamamakta ya da yavaş seyretmektedir. Çözüm Önerisi: Teknoloji bakımından, CNC kontrollü tezgâhlar ile kurutma, buharlama ve emprenye tesislerine yatırım yapılmalıdır. Bu ihtiyacın karşılanması için bölgesel 36 kalkınmayı ve teşvikleri esas alan yeni yasanın bir an önce sektör kuruluşlarının desteklenmesinde kullanımı sektöre özel avantajlar sağlayabilir. Sektörün Test ve Analiz Laboratuvarlarının Bulunmaması: Dış ticarette (ihracatithalat) ve iç tüketimde daha çok kamu alımlarında aranan kalite analiz ve testlerinin yapılabildiği kontrol ve AR-GE laboratuvarları bulunmamakta ya da birkaç cihazdan müteşekkil yetersizdir. İşletmelerde bu alanda çalışan uzman personel istihdam edilmemekte veya mühendis personel bu çalışmaları yürütmektedir. Çözüm Önerisi: Bu kapsamda, kapsamlı olarak üniversitelerde veya özel sektörde orman ürünlerine yönelik hizmet verecek test ve analiz laboratuvarları oluşturulmalı ya da sektör kuruluşlarında yeterli cihaz-aletler ile donatılmış laboratuvarlar oluşturulmalı, ürünlerin standartlara uygunluğu konusunda sürekli bir geri besleme sağlanmalıdır. Ortak bir bilgi bankası kurularak işletmeler bu sisteme entegre olabilmelidir. Sektörün Hammadde Teminindeki Sorunlar: Ormanlarımızdan kereste-parke ve kaplama-kontrplak sanayisinin talebine uygun nitelikte tomruk yeterince üretilmemektedir. Yerli tomruk kullanılması randıman ve kaliteyi düşürerek maliyetlerin artmasına neden olmaktadır. Hammadde fiyatlarının yüksekliği sektörü olumsuz yönde etkilemektedir. Hammadde kaynaklarına yönelik optimizasyona gidilemediği için tedarik masrafları artmaktadır. Çözüm Önerisi: Yerli hammadde temininde karşılaşılan güçlüklerden dolayı üretimdeki açıkların ithalat yoluyla karşılanma zorunluluğu ülke ekonomisi ve orman kaynaklarımızdan yeterince yararlanamama yanında kaynak israfına neden olacaktır. Bu nedenle, verimsiz ve bozuk orman alanları yeniden düzenlenerek, standartlara uygun üretime öncelik verilmelidir. Özel ormancılığın teşviki ve yaygınlaştırılması, hızlı büyüyen endüstriyel ağaç türlerine öncelik verilmesi çözüm için önemli katkı olarak değerlendirilmektedir. Devlet ormanların sertifikalanması, sertifikalı üretimin arttırılması, kaliteli üretim açısından zorunluluk arz etmektedir. Enerji Maliyetlerinin Pahalılığı: Sektörün ihracattaki en önemli problemlerinden biri enerji sorunudur. Enerji maliyeti Avrupa ülkelerine kıyasla yüksektir. Bu durum rekabeti olumsuz yönde etkilemektedir. Çözüm Önerisi: Ülkemizdeki enerji fiyatlarının gelişmiş ülkelere oranla yüksek olması nedeniyle sektörün rekabet gücünün korunması için enerji fiyatlandırması revize edilmeli ya da üretim ve istihdam artışı karşılığında enerji sanayiciye rekabet edebilme düzeyinde ucuza 37 sağlanmalıdır. Kalifiye Eleman Yetersizliği: Kaliteli üretimi gerçekleştirecek kalifiye işçi ve teknik eleman istihdamı yapılmamaktadır. Genelde birkaç usta yanında çoğunlukla ilkokul mezunu vasıfsız işçilerle üretim yapılmaktadır. İşçi prim ve vergilerin yüksek oluşu bu sektörde kalifiye eleman istihdamını güçleştirmektedir. Çözüm Önerisi: Orman ürünleri endüstrisinde daha kaliteli ürün elde etmek ve verimi artırmak amacıyla bu alanda eğitim almış teknik eleman çalıştırılması teşvik edilmeli ya da kuruluş çalışanlarına dönemsel yoğunlaştırılmış teorik ve uygulamalı mesleki eğitim verilmesi yasal zorunluluk haline getirilmelidir. SGK primleri uluslararası standartlar dikkate alınarak yeniden düzenlenmelidir. Sektörde mevcut olan haksız rekabetin önlenebilmesi için vergiler makul oranlara indirilmeli, istihdam üzerindeki vergiler azaltılmalı, istihdam, ihracat, fuarlar ve Ar-Ge teşvik edilmelidir. Hammadde Fiyatları Üzerindeki İlave Vergi Yükleri: Türkiye’de hammadde fiyatlarının yüksek olmasının nedenlerinden biri, Orman işletmeleri tarafından ihale yolu ile yapılan satışlarda • Ağaçlandırma Fonu (% 3), • Tellaliye (% 1-2), • Karar Pulu (‰ 4,5), • İlave KDV (%1,6), Ayrıca DİİB kapsamı dışındaki alımlardan da • Bakanlık Fonu % 3 oranında alınmaktadır. Tomruk satışları için bu oran % 27,5 bulmakta, buna ilaveten yükleme ve taşıma maliyetlerinin de yüksek olması hammaddenin fabrika teslim maliyetini artırmaktadır. • Rusya Federasyonu, Azerbaycan, Cezayir, İran tarafından Türk ürünlerine yüksek oranlı gümrük vergileri uygulanmaktadır. Çözüm Önerisi: Dünya pazarlarında sektörün rekabet gücünü artırma adına hammadde maliyeti üzerindeki bu ilave vergiler kaldırılmalıdır. Rusya Federasyonu, Azerbaycan, Cezayir, İran tarafından Türk ürünlerine uygulanan yüksek oranlı gümrük vergisinin düşürülmesi için çalışmalar yapılmalıdır. Hammadde Satışlarında Koşulların (kredi, tahsisat kriterleri) İhracat Yapan Üreticileri Dikkate Almadan Belirlenmesi: Orman Genel Müdürlüğü tarafından ihale ve 38 tahsis yoluyla yapılan peşin satışlarda herhangi bir indirim yapılmamakta, vadeli satışlarda ise bedelin % 40’ı peşin alınmakta % 60’ ı için ise 9 aylık bir dönem için % 9 oranında vade farkı uygulanmaktadır. Çözüm Önerisi: Peşin alımlarda eski uygulamalarda olduğu gibi % 10 indirim, vadeli alımlarda % 20 peşin kalan % 80 için 9 aylık vadede toplam % 4.5 vade farkı uygulanması imkanı verilmelidir. Orman İşletme Müdürlüklerince, imalatçı-ihracatçılara DİİB kapsamında, Orman Kooperatiflerine sağlanan koşullarla hammadde tahsisatı yapılmalıdır. Tahsisli satışlarda, tahsis kriterleri belirgin değildir. Bu yüzden objektiflikten uzaklaşılabilmek-tedir. Tahsisli satışlarda, üretici firmaların kapasite raporları dikkate alınarak objektiflik sağlanmalıdır. Kalitesiz Hammadde İthalatı: Çin ve Uzakdoğu ülkelerinden düşük hammadde ve enerji maliyeti sayesinde ülkemize göre ucuza mal olan kalitesiz yonga levha (sunta), kaplanmış yonga levha (sunta lam), lif levha (mdf), kaplanmış lif levha (mdflam), laminant ve mdf panel kapıları ithal edilmektedir. Çözüm Önerisi: Bu ülkelerden gelen ürünlerle rekabet edebilmek için, bu ürün gruplarının ithali, taraf olduğumuz uluslararası anlaşmalar elverdiği ölçüde engellenmelidir. Tüm alt sektörler bazında: 1- Özellikle Rusya, Türkî devletler, İran gibi ülkelere yapılacak ağaç mamulleri ve orman ürünleri ihracatını kolaylaştıracak serbest ticaret anlaşmaları hayata geçirilmelidir. 2- Son günlerde Suriye’ye uygulanan ambargolar nedeni ile para transferi gerçekleşememektedir. Ambargo öncesi yapılan hizmet ve teslimlerin tahsilâtları sorun yaratmaktadır. Suriyeli muhataplar ödemelerini bir şekilde nakden yapma arzusundadırlar. Ancak mevzuat buna izin vermemektedir. Bu konuda geçici de olsa düzenlemeler yapılarak Suriye den tahsilât kolaylaştırılmalıdır. 3- Eximbank sektöre uygun uzun vadeli kredi modeli geliştirmeli, rakip ülkelerin yaptığı gibi alıcıya finansman yapacak modeller geliştirmelidir. Sektörün Rekabet Gücünün Artırılması Kereste ve parke sektörü, orman ürünleri işletmeciliğiyle uğraşan işletme stratejilerini ve mal politikalarını etkileyen çevresel güçler hammadde temin edilebilirliği, imalat teknolojisi ve pazar talebi olarak sıralanabilir. Türkiye’nin kereste sektörü ve diğer alt faaliyet sektörleri bu anlamda değerlendirildiğinde; pazar talebi kendi kaynaklarımızdan üretilen kereste ve 39 diğer üretim girdileri ile karşılanamamaktadır. Ürünlerin fiyatları çok yüksek, buna karşın bazı ürünlerin kaliteleri ihtiyaca cevap verememektedir. Son yıllarda ithalat yoluyla oldukça ucuza elde edilen ürünlerle karşılanan bu ihtiyacın uzun vadeli bakıldığında rasyonel çözüme yönelik çalışmalara gidilmesi gerekmektedir. Ayrıca, sektörde üretimin istikrarlı olmamasının yanında, ülkemizde genellikle kalite garantisi verilememekte ve standartlara ilişkin güven problemi yaşanmaktadır. Eğitim noksanlığı, depolama, ambalajlama ve veri arşivleme gibi konularda da büyük eksiklikler gözlenmektedir. Son yıllarda hızlandırılan özelleştirme çalışmalarının uzun vadede bu sorunu büyük ölçüde çözmesi beklenmektedir. Bunun yanında ülkemizde kurulu kereste tesislerinin, pazar ihtiyacı, kapasite ve teknoloji olarak ormanlarımızın verim gücü, ürün cinsi gibi önemli faktörler dikkate alınarak geliştirilmesinin de faydalı olacağı düşünülmektedir. Ayrıca, hammadde açığının kapatılması için; kereste üretimini yapan ve adeta tekel durumunda olan, Orman Genel Müdürlüğü’ndeki üretim maliyetlerinin düzenlenmesinin ve verimliliği artırıcı uygulamalara gidilmesinin de söz konusu sorunların çözümüne katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Türkiye’de kereste sektöründe faaliyet gösteren ISO 9000 veya ISO 14000 belgeli işletme bulunmamaktadır. Sertifikalandırma ve Ar-Ge faaliyetlerine önem verilmesi, çalışan mühendis ve teknik eleman sayısının artması, girdi kalitesinin istikrara kavuşturulması, kurutma, buharlama ve emprenye işlemlerinde teknik esaslara uyulması, sertifikalı ürün kullanımının yaygınlaşması ve çevre konularına önem verilmesi sektörün rekabet gücünü artıracaktır. Kaplama ve kontrplak sektörü, ülkemizde ahşap kaplama malzemeleri sektöründe tam kapasite ile çalışılamamakta olup, bunun en önemli nedenlerinin başında talep yetersizliği, hammadde yetersizliği ve finansman sıkıntısı yer almaktadır. Kaplama üretim standartları TSE tarafından belirlenmiş olmakla birlikte firmaların %98’i belirli bir standarda uymadan üretim gerçekleştirmektedir. Bu durum kaliteli üretimi de dolaylı olarak etkilemektedir. Yonga ve lif levha sektörü, sektörde faaliyet gösteren kuruluşların çoğunluğu TSE kalite yeterlilik belgesi ve TSE uygunluk belgelerini almış olup, üretimlerinde standartlara uymaktadırlar. Ayrıca, bazıları ISO 9001, ISO 9002, ISO 14000, OHSAS 18001 ve SA 8000 standart belgelerine sahiptir. Sektördeki kapasite kullanım oranları yonga levha için % 80, lif levha için ise %97’dir. Kuruluşların çoğunluğu TSE kalite yeterlilik ve TSE uygunluk belgeleri, 40 bazıları ise ISO 9001,ISO 9002, ISO 14000, OHSAS 18001 ve SA 8000 standart belgeleri almışlardır. Buna göre, sektörün kaliteli üretim yaparak rekabet gücünü koruduğu söylenebilir. 41 SONUÇ VE DEĞERLENDİRME Sektörde gelecek yıllarda mikro ölçekli, eski ve düşük kapasiteli makinelerle üretim yapan işletmelerin kapanacağı, işletme sayısı ve ortalama çalışan sayısında azalma meydana gelirken işletmelerin teknolojik düzeylerinin ve ürün kalitesinin yükseleceği söylenebilir. Bu nedenle toplam işletme sayısında azalma beklenirken, orta ölçekli, modern teknolojiyle üretim yapan ihracata yönelik yatırımların artması, CNC kontrollü tezgahlar, kurutma, buharlama ve emprenye tesislerine yatırım yapılması beklenmektedir. Ar-Ge faaliyetlerine önem verilmesi, çalışan mühendis ve teknik eleman sayısının artması, girdi kalitesinin istikrara kavuşturulması, kurutma, buharlama ve emprenye işlemlerinde teknik esaslara uyulması, sertifikalı ürün kullanımının yaygınlaşması ve çevre konularına önem verilmesi sektörün rekabet gücünü artıracaktır. Kereste ve parke sektöründe nihai ürününün kurutulma ve emprenye işlemlerinde iyileştirmeler beklenmektedir. Bu konuda hizmet verecek test ve analiz laboratuvarları oluşturulmalı, ürünlerin standartlara uygunluğu konusunda sürekli bir geri besleme sağlanmalıdır. Uluslararası pazarlarda rekabet gücüne sahip olabilmek için, sektörde faaliyet gösteren işletmeler arasında stratejik işbirliği oluşturulurken, devletin denetleme ve destekleme görevini gerçekleştiren birimleri ile sektör arasındaki işbirliği ve iletişim güçlendirilmeli, oluşacak sinerji ekonomik değere dönüştürülmelidir. Yerli hammadde temininde karşılaşılan güçlüklerden dolayı üretimdeki açıkların ithalat yoluyla karşılanma zorunluluğu ülke ekonomisi ve orman kaynaklarımızdan yeterince yararlanamama yanında kaynak israfına neden olacaktır. Bu nedenle verimsiz ve bozuk orman alanları yeniden düzenlenerek, standartlara uygun üretime öncelik verilmelidir. Ormanların sertifikalanması, sertifikalı üretimin arttırılması, kaliteli üretim açısından zorunluluk arz etmektedir. Tomrukların uzun süre bekletilmesinden dolayı oluşan hammadde kayıpları önlenmelidir. Yapı sektöründe kalıplık malzeme olarak dış hava koşullarına dayanıklı tabakalı ağaç malzeme üretimi desteklenmeli ve standartları belirlenmiş kalıplık malzeme kullanımı teşvik edilmelidir. Orman ürünleri endüstrisinde daha kaliteli ürün elde etmek ve verimi arttırmak amacıyla bu alanda eğitim almış teknik eleman çalıştırılması teşvik edilmelidir. 42 Orman ürünleri endüstrisi kurulu kapasitesi, üretim miktarları, çalışan sayıları vb. konularda sağlıklı veri elde edilebilmesi açısından TÜİK, TOBB gibi ilgili kuruluşların birlikte çalışmaları sağlanmalıdır. TÜİK, TOBB gibi kuruluşların kayıtlarında bulunan işletme bilgileri kısa süreli periyodlarla yenilenmeli, bu konuda Sanayi ve Ticaret Odalarıyla birlikte çalışılmalıdır. TÜİK, TOBB, ticaret odaları vb. kuruluşlar ile Çevre ve Orman Bakanlığı, orman ürünleri endüstrisine yönelik bir proje geliştirerek sektöre ilişkin değişik konulardaki istatistiksel bilgileri ve bu bilgilere ilişkin bir istatistik modülünü içeren veri tabanı programı oluşturmalı ve internet ortamında erişime sunulan bu bilgiler güncellenerek revize edilmelidir. Teşvikler konusunda küçük ve orta ölçekli firmaların daha fazla bilgilendirilmesi sağlanmalı ve bu firmaların teşvik kullanabilmesi için teşvikler cazip hale getirilmelidir. Sektörün bir envanteri ve sektörel master planları oluşturulmalıdır. Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca yapılacak olan bu çalışma, Tür/Miktar/Ciro bazında bilgiler ihtiva etmelidir. Bu plana uygun olarak sektörel eğitim teşvik edilmelidir. Bu uygulama eğitimli işgücü temini açısından yararlı olabilecektir. Sektörde mevcut olan haksız rekabetin önlenebilmesi için vergiler makul oranlara indirilmeli, istihdam üzerindeki vergiler azaltılmalı, istihdam, ihracat, fuarlar ve AR-GE teşvik edilmelidir. Ülkemizdeki enerji fiyatlarının gelişmiş ülkelere oranla yüksek olması nedeniyle sektörün rekabet gücünün korunması için enerji fiyatlandırması revize edilmelidir. Tomruk ithalatında bitki sağlık sertifikası ve zirai karantina uygulamaları AB’de olduğu gibi ithalatı kolaylaştıracak şekilde yeniden düzenlenmelidir. AB ülkelerinde tomruk ve endüstriyel odun hammaddesinin kaynağında uygulanan KDV oranının AB mevzuatına uyum çerçevesinde düşürülmesi gerekmektedir. Bu sorun sanayicinin ihracat ve iç piyasada rekabet gücünü zayıflatmakta ve finansman temininde önemli sorun yaratmaktadır. 43 KAYNAKÇA Orta Anadolu Ağaç Mamulleri ve İhracatçıları Birliği, 2012 yılı Faaliyet Raporu OAİB 2011 Kereste Sektörü Raporu AKİB Genel Sekreterliği TOBB Türkiye Orman Ürünleri Meclisi Sektör Raporu, 2011 TOBB Sanayi Veri Tabanı Türkiye İstatistik Kurumu Veri Tabanı Trademap 9. Beş Yıllık Kalkınma Planı / Orman Ürünleri Sanayi İhtisas Komisyon Raporu Türkiye İhracatçılar Meclisi Veri Tabanı TİM, Ağaç ve Orman Ürünleri Sektörü Proje Raporu, Mart 2010 Düzce Ticaret ve Sanayi Odası Verileri www.standartparke.com www.duzkap.com www.kpslamine.com www.kelebek.com.tr www.hasep.com.tr www.asdlaminat.com www.orkabanyo.com.tr www.serifoglu.com.tr www.dorukagac.com.tr www.divapan.com.tr 44