AI 13.3 - 3_Khanlou pp 38-40
Transkript
AI 13.3 - 3_Khanlou pp 38-40
}whwrin Ba] Plan\ m^xtwlif fwaliyywt n=vlwri ^[^n m^lkiyywt, kommersiya, ictimai xidmwtlwr vw swnaye sektorlar\ ilw ba`l\ Zonal Qanunlar\n twlwblwrini m^wyywn edir. Ba] Plan torpaqdan istifadwni whalinin s\xl\`\na uy`un olaraq m^wyywnlw]dirir. Eyni zamanda o, gwlwcwk art\m vw inki]af\n kompleks ehtiyaclar\n\ twmin etmwyw imkan verir. Hwr bir m^asir ]whwr ^[^n Ba] Plan\n twrtib edilmwsi m^tlwqdir, c^nki bu ]whwrin haz\rki vw gwlwcwk inki]af\ ^[^n haz\r model rolunu oynay\r. Lakin Bak\ya nwzwr sald\qda vw burada gedwn xaotik inki]\ m^]ahidw etdikdw, ]whwrdw he[ bir Ba] Plan\n olmad\`\ ayd\n g=r^n^r. 1994-c^ ildw Xwzwr dwnizinin Azwrbaycan sektorunda yerlw]wn wn b=y^k neft ehtiyatlar\n\n istismar\n\ nwzwrdw tutan “Wsrin M^qavilwsi” imzaland\qdan sonra =lkwnin inki]af\nda yeni bir mwrhwlw ba]lad\. Qwrb ]irkwtlwri paytaxtda =z fwaliyywtlwrini hwyata ke[irmwyw ba]lad\lar. Bununla da Bak\n\n Ikinci Neft Y^kswli]i adland\r\lan bir fenomen yarand\. Lakin 19-cu wsrin sonlar\nda ba] vermi] Ilk Neft Y^kswli]i ilw m^qayiswdw bu dwfw inki]af daha s^rwtlw getdi vw daha geni] miqyas ald\. Bazar iqtisadiyyat\n\n twsirilw [ox s^rwtli ]wkildw bir s\ra iri kommersiya vw ya]ay\] layihwlwri hwyata ke[irilmwyw ba]lan\ld\ ki, Sovet d=vr^ndwn qalm\] m=vcud qanunvericilik bu s^rwtlw ayaqla]a bilmwdi. Bu x^susilw bwlwdiyyw orqanlar\, ]whwr qanunlar\, bir s\ra aktiv memarl\q vw planla]d\rma komissiyalar\ vw digwr ciddi whwmiyywt kwsb edwn ictimai xidmwtlwrw nwzarwt edwn orqanlar\n i]inw =z twsirini g=stwrir. Qaz, elektrik vw su [at\]mazl\qlar\ Haz\rda m=vcud olan ictimai xidmwt vw infrastruktur, o c^mlwdwn yol, elektrik ]wbwkwsi, su vw qaz twchizat\ vw kanalizasiya sistemlwri nwzwrdw tutuldu`undan art\q ]wkildw y^klwnmi] vwziyywtdwdir. Bu sistemlwrin demwk olar ki, ham\s\ s\radan [\xmaq ^zrwdir, [^nki son 20 il wrzindw onlar\n he[ birindw yenilwnmw i]lwri apar\lmam\]d\r. Yeni tikilmi] h^nd^r binalar qaz, su vw elektrik twchizat\na olan twlwbat\ daha da art\r\b. Elektrikin kwsilmwsi hallar\, x^susilw q\] aylar\nda [ox tez-tez ba] verir. Kanalizasiya sisteminin pis vwziyywtdw olmas\ g^cl^ ya`\] zaman\ k^[wlwrin su basmas\na swbwb olur. Su vw qaz twchizat\ tez-tez kwsilir. Belw hallar\n saatlarla, hwtta g^nlwrlw davam etdiyi zamanlar da olur. Bu o demwk deyildir ki, Sovet d=vr^ndw belw [at\]mazl\qlar olmam\]d\r. Wslindw onlar AZER. COM kifaywt qwdwr tez-tez ba] verirdi.8 Amma m^stwqillik wldw edildikdwn 15 il sonra bu problemlwrin hwlw dw hwll edilmwmwsi ba`\]lanmaz hald\r. }whwrin mwrkwz hisswsindw ucald\lan binalar\n durmadan artmas\ bu problemlwri daha da kwskinlw]dirir. Tikinti vw Twhl^kwsizlik Departamenti Hwr bir m^asir ]whwrdw b^t^n tikinti i]lwrinw nwzarwt edwn Tikinti vw Twhl^kwsizlik Departamentinw (TTD) ehtiyac vard\r. Bu bwlwdiyyw orqan\ b^t^n In]aat Standartlar\n\n, hwm[inin b^t^n Planla]d\rma vw Zonal Qanunlar\n twtbiqi ilw mw]`ul olur. O, hwm[inin b^t^n layihwlwrin wtraf m^hitw twsirini =yrwnir vw qiymwtlwndirmw apar\r. Bu orqan\n wsas mwqswdi vwtwnda]lar\n twhl^kw-sizliyini twmin etmwkdir. Tikinti vw Twhl^kwsizlik Departamenti tikinti qaydalar\n\n vw m^xtwlif In]aat Standartlar\n\n d^zg^n hwyata ke[irilmwsini twmin etmwk mwqswdilw [ertyoj yoxlama xidmwtlwri hwyata ke[irir. Bu orqan tikintilwrw lisenziya verir vw memarl\q vw in]aat [ertyojlar\n\n tikinti prosesinin hwr mwrhwlwsindw sahwdw apar\lan wtrafl\ yoxlama vasitwsilw d^zg^n hwyata ke[irilib ke[irilmwmwsinw nwzarwt edir. Bws Bak\da bu sahwdw vwziyywt necwdir? Bak\n\n bwlwdiyyw sistemindw Tikinti Departamenti adland\r\lan bir qurum vard\r ki, onun fwaliyywtindw b=y^k n=qsanlar m^]ahidw olunur. M=vcud in]aat Standartlar\ k=hnw, yarars\z Sovet meyarlar\na wsaslan\r vw hwtta onlar da m^asir tikinti prosesindw effektiv ]wkildw twtbiq edilmir. Bak\ Icra Hakimiyywti hwqiqwtdw memarl\q vw m^hwndis [ertyojlar\ (struktur, geoloji, elektrik, mexanik, yan`\n) ^[^n ilkin [ertyoj yoxlan\]\ prosesinin apar\lmas\n\ twlwb etmir. D^nyan\n digwr b=y^k ]whwrlwrindw [ertyojlar\n yoxlanma prosesi sahibkar\ vw ]whwri twmsil edwn memar vw m^hwndislwr aras\nda gedwn [ox uzun bir prosesdir. Bak\da isw, tikinti swnwdlwrinin imzalanmas\ yaln\z b^rokratik vw formal xarakter da]\y\r. Twklif olunmu] layihwlwrin tikintisinw ba]lama`a icazw vermwk ^[^n onun Milli In]aat Standartlar\ vw m^xtwlif ]whwr qanunlar\na uy`un gwlib-gwlmwdiyini bilmwk ^[^n hwr hans\ bir hwrtwrwfli yoxlama prosesi hwyata ke[irilmir. Struktur m^hasibat\ hwlw dw 20 ildwn bwri yenilwnmwywn k=hnw Sovet standartlar\na wsaslan\r. Burada wn son yenilwnmw 1988-cildw Ermwnistanda ba] vermi] da`\d\c\ zwlzwlwdwn sonra edilib. Bu standartlar yeni bina tikintisi texnologiyas\na vw materiallar\na cavab vermir. Buna g=rw dw hwr bir m^hwndis bu layihwlwri hwyata ke[irwrkwn yaln\z =z qwrar\na wsaslanmaq mwcburiyywtindw qal\r. Binalar\n b^n=vrwlwrinin struktur twlwblwrini hesablamaq ^[^n y^kswk whwmiyywt kwsb edwn torpaq vw geoloji twdqiqatlar [ox nadir hallarda apar\l\r. }whwr Icra Hakimiyywti tikinti ba]a [atd\qdan sonra bina ^zwrindw yoxlama apard\`\n\ iddia edw bilwr. Amma tikinti prosesi ba]a [atd\qdan sonra binan\n yoxlan\lmas\ b^n=vrw, divar, d=]wmw vw tavan\n alt\nda qalm\] hisswlwri yoxlama`a imkan vermir. Belw olan twqdirdw Icra Hakimiyywti do`rudan da binan\n b^t^n struktur, elektrik, mexaniki vw boru sistemlwrinin In]aat Standartlar\n\n twlwblwrinw uy`un gwlib-gwlmwdiyini necw yoxlaya bilwr? Swthi yoxlama binan\n hwrtwrwfli yoxlan\lmas\ ^[^n kifaywt deyil. In]aat Standartlar\n\n b^t^n twlwblwrinw tikinti prosesinin hwr bir mwrhwlwsindw ciddi surwtdw riaywt edilmwsini yoxlamaq mwqswdilw binan\n yoxlan\lmas\ daimi olaraq tikintinin hwr bir mwrhwlwsindw apar\lmal\d\r. Digwr bir problem Bak\da tikinti layihwlwrini hwyata ke[irwn podrat[\lar\n y^kswk swviyywli tikinti texnologiyas\ standartlar\ haqda kifaywt qwdwr biliyw malik olmamas\ndan irwli gwlir. {ox vaxt kefiyywtli tikintitwmin etmwk ^[^n fwhlwlwrin i]i ^zwrindw ciddi nwzarwt getmir. X^susilw dw bunu qeyd etmwk laz\md\r ki, fwhlwlwrin whlwlwrin wkswriyywti twcr^bwsiz vw twlimsiz olur. Nwticwdw isw tikinti q^surlu al\n\r. Bu mwnzillwrin i[wrisinw daxil olan andan ayd\n olur. Belw mwnzillwrdw divar vw d=]wmwlwr wyri vw nahamard\r. Bwzilwri belw mwnzillwri Italiyan\n Piza ]whwrindwki Wyilwn Q^llw ilw m^qayisw edib wlw sal\rlar. Tikintinin hwr bir mwrhwlwsindw yoxlama i]i getmwlidir. Wks halda binalar\n uzun=m^rl^l^y^ vw twhl^kwsizliyi ciddi sual alt\nda qal\r. Zwlzwlw Bak\ ^[^n wn ciddi twhl^kwlwrdwn biri zwlzwlwdir. B^t^n region seysmik cwhwtdwn aktiv zonada yerlw]ir. }whwrdwki [ox mwrtwbwli binalar\n wkswriyywtinin tikintisi zaman\ keyfiyywtsiz materiallardan vw twcr^bwsiz i][i q^vvwsindwn istifadw edildiyini nwzwrw alsaq, bu [ox 13.3 AUTUMN 2005 / AZERBAIJAN INTERNATIONAL 51 THOMAS GOLTZ Inki]af Beton-armatur qur`ular\ Bak\dak\ tikinti i]lwri zaman\ istifadw olunan wn geni] yay\lm\] tikinti material\d\r. }wkildwbinan\n fundamentinin haz\rlanmas\ prosesi g=stwrilir. problemli mwswlwyw [evrilir. Bak\da ba] vermi] wn son zwlwzwlw 2000-ci ilin noyabr ay\na twsad^f edir9. O zaman zwlzwlw bir-birinin ard\nca iki g^cl^ twkanla m^]ayiwt olunmu]du. AB} Geoloji Ara]d\rma Mwrkwzinin mwlumat\na wsaswn ilk twkan\n g^c^ Rixter cwdvwli ^zrw 5,9 bal olmu] vw bu bir ne[w dwqiqwdwn sonra daha g^cl^—6,3 bal g^c^ndwki twkanla wvwz olunmu]dur. Zwlzwlwnin g^c^ 30 min ton dinamitin vw ya 30 kiloton atom bombas\n\n partlay\]\na bwrabwr olmu]dur. Xo]bwxtlikdwn zwlzwlwnin episentri quruda deyil, Xwzwr dwnizindw, paytaxtdan 100 km ]imal-]wrqdw idi. Zwlzwlw zaman\ wn az\ 35 nwfwr hwyat\n\ itirmi]di. Qurbanlar\n [oxu binalardan qopan da] par[alar\ vw q\r\qlar\ alt\nda qalm\]d\lar. Bwzilwrinin =l^m^nw swbwb qaz partlay\]\ olmu]du. Bir ne[ nwfwr isw ^rwk tutmas\ndan vwfat etmi]di. }whwrdwki tikililwrin [oxunun da]dan oldu`unu nwzwrw alsaq, Bak\n\n bu zwlzwlwdw bwxti gwtirdiyini s=ylwmwk olar. Bununla belw yadda saxlamaq laz\md\r ki, 2000-ci ildw Bak\da [ox az sayda h^nd^r bina var idi vw zwlzwlwnin episentri paytaxtdan kifaywt qwdwr aral\da, dwnizin dwrinliyindw idi. Bu dwfw Bak\n\n bwxti gwtirdi, bws kim wmin ola bilwr ki, n=vbwti dwfw twbiwt bundan daha da`\d\c\ olmayacaq? Zwlzwlwlwrw qar]\ hwssas olan twk Azwrbaycan\n wrazisi deyil. B^t^n region seysmik cwhwtdwn aktiv zonaya daxildir. 1988-ci ildw qon]u Ermwnistan\n wrazisindw, Yerevan\n ]imal\nda yerlw]wn Spitak ]whwrindw 6,9 bal g^c^ndw da`\d\c\ bir zwlzwlw ba] vermi]di. Deyilwnlwrw g=rw, bu zwlzwlw nwticwsindw ]whwrin b^t^n whalisi— 25 min insan hwyat\n\ itirmi]di. Da`\nt\n\n [ox olmas\na swbwb infrastrukturun keyfiyywtsiz swviyywdw olmas\ idi. Mwhz buna 52 AZERBAIJAN INTERNATIONAL / 13.3 AUTUMN 2005 g=rw dw Sovet h=kumwti gwlwcwkdw be] mwrtwbwdwn h^nd^r binalar\n tikilmwsinw qada`a qoyma`a mwcbur oldu. 1999-cu ilin avqustunda Istanbulda 7,4 bal g^c^ndw zwlzwlw ba] verdi. T^rkiywnin o zamank\ prezidenti bunu T^rkiyw tarixindw wn dwh]wtli zwlzwlw kimi qiymwtlwndirmi]di. T^rkiyw d=vlwtinin rwsmi statistik g=stwricilwrinw wsaswn zwlzwlw nwticwsindw 17,127 nwfwr hwlak olmu], 43,953 nwfwr yaralanm\], 250,000 nwfwr isw evsiz-e]iksiz qalm\]d\. Belw dwh]wtli itkilwrw swbwb binalar\n keyfiyywtsiz ]wkildw in]as\ vw hwm[inin tikinti materiallar\ndan istifadw ^zwrindw nwzarwtin a]a`\ swviyywdw olmas\ idi. Halbuki tikinti zaman\ binalar wtrafl\ ]wkildw yoxlansayd\, bu problemlwrin qar]\s\ al\nm\] olard\. 2003-c^ ilin dekabr\nda, Iran\n Bwm ]whwri 6,6 bal g^c^ndwki zwlzwlw nwticwsindw yerlw-yeksan oldu. Hesablamalara g=rw, zwlzwlw nwticwsindw 43 min adam hwlak olmu], 20 min nwfwr yaralanm\], 60 min nwfwrdwn [ox whali isw evsiz-e]iksiz qalm\]d\. }whwr tamamilw yer ^z^ndwn silinmi]dir. Bwmdw binalar\n tikintisindw wsaswn [iy kwrpicdwn istifadw olunmu]du. {iy kwrpic isw zwlzwlwyw qar]\ tikintidw istifadw oluna bilwcwk wn davams\z materiald\r. Bu mwqalwnin haz\rland\`\ vaxt—2005-ci ilin oktaybr ay\nda Pakistan vw Hindistan aras\ndak\ Kw]mir regionunda 75 min adam\n hwyat\na son qoyan vw twxminwn 3 milyon adam\n evsiz-e]iksiz qalmas\na swbwb olan digwr bir zwlzwlw ba] verdi. Yenw dw itkilwrin bu c^r dwh]wtli olmas\n\n swbwbi keyfiyywtsiz tikililwr ilw ba`l\d\r. {wkilmi] bu missallar regionda zwlzwlwlwrin nw qwdwr da`\d\c\ vw fwlakwtli oldu`unu g=stwrir vw Bak\ rwsmilwrinw s^but edir ki, bu problemin hwlli zwruridir. Bu problemw etinasiz yana]maq Bak\n\ =zlwri ^[^n ya]ay\] yeri se[wnlwrin hwyat\n\ twhl^kwyw mwruz qoya bilwr. Beton Tikinti Material\ Kimi Tikintidw [iy kwrpicdwn vw da]dan istifadw olunmas\ zwlzwlw zaman\ =l^mw swbwb olan bir n=mrwli amildir. Bundan sonrak\ s\rada keyfiyywtsiz beton dayan\r. Nisbwtwn ucuz olan beton me]w, taxta vw ya digwr swnaye tikinti materiallar\ olmayan yerlwrdw [ox geni] yay\lm\]d\r. Beton Bak\da tikilwn [ox mwrtwbwli binalar\n tikintisi zaman\ istifadw olunan wn =nwmli materiald\r. Betonun haz\rlanmas\ zaman\ bwzi qaydalara ciddi riaywt olunmal\d\r. Wks twqdirdw, betonun m=hkwmliyi azala vw binalar zwlzwlwyw qar]\ davams\z ola bilwr. Twwss^f ki, belw hallar Bak\da [ox yay\lm\]d\r. Betonun qurudulmas\ Beton [ox isti, [ox soyuq, [ox quru vw k^lwkli olmayan hava ]wraitindw t=k^lmwlidir. Sadalanan bu hava ]wraitlwrinin hwr biri betonun sonradan [atlamas\na swbwb ola bilwr. Bak\da wsas problem isti vw k^lwkli hava ]wraitidir. Belw hallarda hwlw ya] olan betonun ^st^n^ =rtmwk laz\md\r ki, o birdwn-birw deyil, twdricwn qurusun. Bu proses quruma prosesi adlan\r. Isti NATIONAL ARCHIVES BLAIR havada (300C/86F-dan yuxar\) vw ya m=hkwm k^lwk vw a]a`\ r^tubwtdw beton s^rwtlw quruyur. Bu swbwbdwn wsas diqqwt betonun qurumas\ prosesinw y=nwldilmwlidir. Mwswlwn, =twn yay Bak\da temperatur [ox vaxt 400C-dwn yuxar\ qalx\rd\. Ancaq buna baxmayaraq, bir [ox tikinti sahwlwrindw betonu qurutmadan t=kmwkdw davam edir, a]a`\ qat\n qurumas\na imkan vermwdwn tikintinin n=vbwti qat\na ke[irdilwr. M=hkwmliliyi, su ke[irmwzliyi vw istismara davaml\l\`\ art\rmaq ^[^n beton laz\mi qaydada qurudulmal\d\r. Betonun su ilw durulu]durulmas\ Betonun m=hkwmliliyi onda olan qum, sement vw [\nq\l\n suya nisbwti ilw m^wyywn edilir. Betonu yuxar\ mwrtwbwlwrw nasosla vurmaq laz\m olduqda, bu Bak\da ciddi problemw [evrilir. Podrat[\lar\n bir [oxu xwrclwri azaltmaq mwqswdilw qaydalara riaywt etmwywrwk beton mwhluluna su qataraq onu durula]d\r\rlar ki, onu yuxar\ mwrtwbwlwrw =t^rmwk asanla]s\n. A`\r [wkili betonu yuxar\ qald\rmaq ^[^n isw wlavw nasoslara ehtiyac duyulur. Twwss^f ki, betonun durula]d\r\lmas\ onun komponentlwrinin ayr\lmas\na swbwb olur vw betonun m=hkwmliyini twhl^kw alt\na qoyur ki, bu da zwlzwlwyw qar]\ hwssas wrazilwrdw fwlakwtin ba] vermwsinw swbwb ola bilwr. Vibrasiya prosesi Betonun qar\]d\r\lmas\ zaman\ wmwlw gwlw bilwcwk hava bo]luqlar\n\n aradan qald\r\lmas\ ^[^n vibratorlardan d^zg^n istifadw etmwk [ox vacibdir. Wks twqdirdw beton s^tun,regel vw tavanlar\n tikintisindw hava bo]luqlar\n\n qalmas\ armaturlar\n ^zdw qalmas\na gwtirib [\xar\r. Bir daha qeyd etmwk laz\md\r ki, bu proses betonu zwiflwdir. Betonun m=hkwmliyinin yoxlan\lmas\ Tikinti prosesi zaman\ betonun m=hkwmliyinw daimi nwzarwt etmwk [ox vacibdir. Tikintidw istifadw olunan betondan kub ]wkilli beton n^munwlwri d^zwldilmwlidir. Betonun da`\nt\ya qar]\ davaml\l\`\n\ yoxlamaq ^[^n laboratoriyada “da`\d\c\” test apar\lmal\d\r. Twwss^f ki, Bak\da tikinti sahwlwrinin bir [oxunda belw testlwr apar\lm\r vw buna g=rw dw tikintidw istifadw olunan betonun keyfiyywtinin vw m=hkwmliliyinin necw oldu`u bilinmir. Sement vw polad kimi tikinti materiallar\n\n keyfiyywt standartlar\n\ m^wyywn edw bilwcwk AZER. COM Mitronov Iqamwtgah\n\n giri] hisswsindw klassik ^slublu detal. Neft Y^kswli]i d=vr^ndw Bak\da in]a edilmi] binalar\n [oxusu haz\rda da`\d\l\r. Yuxar\da: Bak\dak\ ilk avtomobillwrdwn biri. 1910-cu illwr. Azwrbaycan Milli Standartla]d\rma qurumu m=vcud olmad\`\ndan, =lkw bazarlar\nda keyfiyywtsiz vw hwtta defekt materiallar sat\l\r. Bu materiallar\n bwzilwri =lkwdw istehsal olunur, digwrlwri isw xaricdwn idxal edilir. Isve[rw-Azwrbaycan birgw m^wssiswsi olan Qarada` Sement =lkwdw istehsal olunan sementin keyfiyywtindwn [ox narahatd\r. 2005-ci il oktyabr\n 4-dw ke[irilmi] mwtbuat konfrans\ zaman\ ]irkwtin idarw heywtinin swdri Uv Kohler Azwrbaycan\n tikinti sektorunda m=vcud olan ciddi problemlwr haqda xwbwrdarl\q etmi] vw yeni tikilmi] binalar\n [oxunun hwtta ki[ik bal g^c^ndwki zwlzwlw nwticwsindw da`\laca`\n\ s=ylwmi]dir. Qarada` sementinin keyfiyywtinw twminat verwn Kohler hwr il Azwrbaycanda 50 min ton keyfiyywtsiz sement sat\ld\`\n\ vw tikintidw istifadw edildiyini iddia etmi]dir. Torpaq vw Geoloji Twdqiqatlar Zwlzwlwyw qar]\ hwssas olan regionlarda torpaq vw geoloji twdqiqatlar apar\lmal\ vw bu sahw dw hwr hans\ struktur m^hasibat\ndan =ncw ciddi surwtdw =yrwnilmwlidir. Bu, binalar\n b^n=vrwsinin m^hasibat vw haz\rlanmas\nda x^susi whwmiyywt da]\y\r. Zwlzwlw zaman\ torpa`\n silkwlwnmwsi nwticwsindw onun bwzi geoloji laylar\nda “mayelw]mw” prosesi gedir. Bu isw binalar\n, x^susilw dw b^n=vrwsi ki[ik olan binalar\n [=kmwsinw swbwb olur. Twwss^f ki, tikinti aparan ]wxs vw ya ]irkwtlwr torpaqda geoloji test aparmaq ^[^n cwhd g=stwrmirlwr. Bir daha qeyd edwk ki, bu fwlakwtw swbwb olan wsas amildir. Belw olan halda nwinki tikilmwkdw olan uca binalar, hwm[inin onlar\n wtraf\nda olan k=hnw binalar da twhl^kw alt\nda qal\r. Belw ki, uca binalar da`\laca`\ twqdirdw nisbwtwn al[aq vw k=hnw binalar\n ^st^nw a]araq onlar\ da twhl^kw alt\nda qoya bilwr. Wgwr bu al[aq binalar wvvwllwr ba] vermi] zwlzwlwlwr nwticwsindw salamat qalm\]larsa, bu g^n onlar ba]qalar\n\n etinas\zl\`\ ucbat\ndan risk alt\nda ola bilwrlwr. Yer s^r^]mwsi Bak\n\n bwzi wrazilwri—x^susilw dw sahil zonaya yax\n olan wrazilwrin torpaq vw geoloji ]wraiti sabit deyil. Bu da hwmin wrazilwri s^r^]mwyw meylli edir. Mwhz buna g=rw dw tikintidwn wvvwl sahwdw elmi twhlillwr apar\lmas\ vacibdir. Son zamanlarda [oxlu da`\nt\ vw hwtta =l^mlw nwticwlwnwn bir ne[w da`\d\c\ torpaq s^r^]mwsi ba] vermi]di. 2000-ci ilin yaz\nda ]whwrin cwnub hisswsindw yerlw]wn b=y^k twpwlik wrazidw, Bay\l yolunun ^st^ndw geni] miqyasda torpaq s^r^]mwsi ba] vermi]di. S^r^]mw nwticwsindw 70-dwn [ox ev vw d^kan tamamilw 13.3 AUTUMN 2005 / AZERBAIJAN INTERNATIONAL 53