Kaynakların korunması Tasarruf potansiyelleri sağlanması Enerji
Transkript
Kaynakların korunması Tasarruf potansiyelleri sağlanması Enerji
Kaynakların korunması Tasarruf potansiyelleri sağlanması Enerji etkin tekstil makinalarının karşılaştırılması, ölçümlenmesi ve etiketlenmesi an initiative of BLUecoMPETENCE: Devamlılık kavramı herkesin dilinde. Enerji verimliliği, hammadde verimliliği, malzeme verimliliği – çoğunlukla anlamı tam bilinmeden kullanılan sloganın alt maddeleri – uluslararası tekstil endüstrisi için erişilmek istenen somut ekonomik ve ekolojik hedeflerdir. 02 VDMA’nın devamlılık inisiyatifi Alman tekstil makine üretiminde ‘devamlılık’ yeni bir gösteren yenilikçi tekstil ürünlerinin ekonomik şekilde kavram değildir: Tekstil makineleri uzun süredir, üretim üretilmesinin de anahtarıdır. Hafif, fiber takviyeli plastik süreçlerinin daha verimli ve çevreye duyarlı bir şekilde maddeler örneğin rüzgar enerji sistemlerinde veya uçak gerçekleşmesine katkıda bulunmaktadır. O halde, sanayisinde kullanılarak yakıt tasarrufuna önemli katkı devamlılığı olan bir tekstil üretimini birleştirmek için sağlamaktadır. verilen uğraşılardan ve bu sayede uygulamada daha güçlü duruma getirmekten daha doğru ne olabilir. Bu Bu broşürde BLUecoMPETENCE’in bir bölümü olan, nedenle Alman tekstil makinesi üreticileri VDMA’nın enerji verimliliği konusu anlatılacaktır. Tekstil makineleri BLUecoMPETENCE devamlılık inisiyatifine dahil burada büyük tasarruf potansiyelleri sunmaktadır – olmuşlardır. Tüm makine ve tesis üretimi teknoloji sek- özellikle de daha az enerjiye ihtiyaç duyan işletmecileri törünün bu inisiyatif ile amacı, akıllı teknolojik çözüm- için. Bütün dünyada gittikçe pahalılaşan enerji. Fakat lerle kaynakları korumak ve daha verimli kullanmaktır. enerji verimliliği nasıl ölçülür? Ünlü “ekolojik ayak izi” BLUecoMPETENCE, makine ve tesis üretiminde tüm nasıl elde edilir? Hangi teknolojilerle tekstil makineleri- sanayi uygulamalarının ötesinde kalıcı çözümler sunan nin enerji bilançosu önemli derecede arttırılabilir? uluslararası markanın ismidir. Marka, gelişimini ve Bu ve diğer sorulara burada cevap veriyoruz ve böylece üretimini devamlılık esaslarına göre yönlendiren tüm tekstil makinelerinin geliştirilmesi ve üretilmesindeki kuruluşları kapsar. BLUecoMPETENCE, organizasyonel öncülüğümüzü bir kez daha kanıtlıyoruz. Fritz P. Mayer Dr.-Ing. Jürgen Meyer olarak taşıyıcı VDMA’dan, münferit sektörlerden ve partner kuruluşlardan oluşmaktadır. Tekstil makineleri ihracatında dünya şampiyonu olarak, devamlılık düşüncesinin daha geniş kitlelere ulaşmasında büyük bir sorumluluk taşıyoruz. Çünkü ancak makineler, tesisler ve üretim prosesleri dünya çapında bir devamlılığı mümkün kılar. Burada mevzu bahis olan sadece tekstil mamüllerinin üretim koşullarını optimize etmek veya kaynakları koruyan, düşük enerjili üretim yöntemleri değildir. Modern tekstil makineleri geleceğe Fritz P. Mayer Dr.-Ing. Jürgen Meyer Tekstil Makineleri Teknik ve Araştırma Kurulu Başkanı, Meslek Birliği Başkanı Tekstil Makineleri Meslek Birliği yönelik, sürekliliği olan malzemelerde kendini tekrar 03 04 İçindekiler Önsöz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sayfa 02 İçindekiler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sayfa 05 Yönetimsel Özet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sayfa 06 Giriş . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sayfa 11 1. Enerji verimliliği hedefi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sayfa 14 2. Enerji verimliliği esasları – Tekstil makinelerinin değerlendirilmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sayfa 16 2.1 Temel model, bilanço sınırı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sayfa 16 2.2 Tekstil üretiminde enerji biçimleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sayfa 18 2.3 Enerji verimliliğini etkileyen ana değerler ve bunun sonucunda oluşan karmaşıklık . . . . . . . . . . . . . Sayfa 24 2.4 Proses zincirleri ve bunların enerji verimliliğine etkisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sayfa 30 2.5 Önkoşul olarak enerji tüketimi ölçümü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sayfa 31 2.6 Kararlaştırılan, tanımlanmış bir çalışma prosesinin veya işletme noktasının anlamı . . . . . . . . . . . . Sayfa 34 2.7 Makine işletmecisinin sorumluluğu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sayfa 35 2.8 Ekolojik ayak izi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sayfa 36 3. Bir etiketin gücü nedir? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sayfa 38 4. Geleceğe bakış. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sayfa 40 05 Yönetimsel Özet VDMA Tekstil Makineleri Meslek Birliği ve birliğin üye- Enerji verimliliğinde öncü leri, AB’nin ve kaynakların verimli bir şekilde kullanıl- Piyasada lider makineleri ve teknolojileri ile birçok ması için benzer hedefleri olan diğer bütün ülkelerin Alman tekstil makinesi üreticisi şimdiden tüm dünyada yenilikçi enerji ve iklim politikası çabalarını büyük bir çevreyi koruyan, enerji ve kaynak açısından verimli ba- memnuniyetle karşılamaktadır. Böylece ‘daha iyisini şarılı çözümler sunmaktadır. Roland Berger ve VDMA’nın yapma hedefi’ tekstil şirketlerine enerji verimliliğini yaptığı bir araştırmaya göre Alman tekstil teknolojisinin arttırmak, masrafları düşürmek ve rekabet ortamı kullanımı sayesinde son 10 yılda yaklaşık % 15 verimlilik oluşturmak için yeni şanslar sunmaktadır. artışı sağlanmıştır, bu oran üretim yapan sanayinin diğer sektörlerinin bir çoğunda kullanılan teknolojiden Ayrıca politika ve ekonomi de ürünlerin enerji verimli- çok daha fazladır. Buradan tekstil sanayi makine ve liğinin etiketlenmesine bir ölçüde önem vermektedir. tesis imalatçılarının, Alman makine ve tesis imalatının VDMA bu konu hakkındaki tartışmalar için tekstil en yenilikçi branşları arasında yer aldığı görülmektedir, makinelerinin etiketlenmesinin gerekliliğini ve üstelik enerji verimliliğini markalayan ortak bir makine yapılabilirliğini sorgulamak ve enerji verimliliğinin etiketi dahi olmadan. karşılaştırmalı değerlendirmesi için çerçeve koşullarını oluşturmak istemektedir. 06 Tekstil makineleri tüketim maddeleri değildir Sayısız etki faktörü tüketimi belirliyor Tekstil makinelerinin de tüketim maddeleri sanayisinde Tekstil üretim zincirinin her bir prosesindeki enerji ihtiyacı olduğu gibi – enerji verimliliği sınıfları içinde sınıflandı- ile elektrik enerjisinin ve termik enerjinin oranları birbir- rılması kolayca uygulanabilecek bir yöntem değildir. lerinden oldukça farklıdır. Bir tekstil makinesinin ya da Bir tekstil makinesi standartlaştırılmış kullanım amaçla- tekstil prosesinin enerji verimliliğine etki eden çok sayıda rı için ve çok kolay kıyaslanabilir, kullanıcı gereksinimle- heterojen ana etki faktörü bulunmaktadır. Proseslerin rine uygun olarak tasarlanmış bir tüketim malı değildir. ve proses parametrelerinin kombinasyonu neredeyse Tekstil makinelerinde bir ürün tipi bile genelde makine sonsuzdur. Enerji verimliliği üzerinde makine işletmecisi- işletmecilerinin birbirlerinden farklı ihtiyaç profillerine nin, tekstil ürününe olan gereksinimlerin, malzemenin, lif uygun olarak tasarlanmaktadır. Makineye olan gerek- tedarikçisinin ve makine üreticisinin etkileri vardır. sinimler makine işletmecisi tarafından üretilecek olan ürüne ve / veya işletmecinin uygulamak istediği özel Bu nedenle elektriksel kurulmuş olan güç baz alınarak prosese bağlı olarak değişmektedir. Bu nedenle tekstil bir makinenin gerçek enerji tüketimi ve enerji verimliliği makineleri genelde, işletmecisinin hammadde, kalite ve hakkında bir sonuç çıkarmak mümkün değildir. Enerji verimlilik hususundaki özel gereksinimlerini ihtiyacına verimliliğinin değerlendirilmesinin ön koşulu, kullanılan uygun belirleyebileceği şekilde üretilmektedir. İşletmeci enerjinin miktarının biliniyor olmasıdır. Ayrıca makinenin tarafından alınan bu kararlar özgül enerji kullanımını veya prosesin sadece, elektrik, emme havası, basınçlı hava da doğrudan etkilemektedir. ve proses sıcaklığı için gerekli olan gerçek enerji ihtiyacını ölçme cihazları ile tespit etmek yeterli olmazdı. Örneğin Branşın bakış açısından, yenilikçi teknolojilerin sadece ışıma veya konveksiyon kaynaklı atık hava, atık ısı gibi fonksiyonel ürün gereksinimlerini ve üretim proses- emisyonların enerji tüketimi değerlendirmesine mutlaka lerinin optimizasyonunu sağlamakla kalmayıp, aynı dahil edilmesi gereklidir. zamanda çevre üzerindeki tüm olumsuz etkileri de en alt düzeye indirmesi gerekmektedir. Bu nedenle sektör sadece enerji tüketimine odaklanmayı kritik olarak değerlendirmektedir. 07 Bilanço sınırlarının ve çalışma proseslerinin belirlenmesi CO2-ayak izi – işletmeciyi de ilgilendiren bir konu Bir makine tipinin (aynı makine tipleri veya prosesler) Enerji tüketimi hakkında bir yorum yapmak sadece enerji tüketimi, elmayı armutla kıyaslamak istemiyor- üretilmiş olan miktar ile bağlantılı olarak anlamlıdır sak, sadece kararlaştırılmış olan çalışma prosesleri / (kWh/kg ürün). Bu aynı zamanda CO2-ayak izi işletme noktaları baz alınarak belirlenebilir. Bu nedenle (CO2/kg ürün) için de geçerlidir. enerji tüketimleri ile ilgili olarak yapılan yorumlar da sadece incelenen proses ve tanımlanmış olan paramet- Ekolojik açıdan geçerli olan en büyük CO2-ayak izi oranı, re için geçerlidir. Makineler veya prosesler için sadece tekstil makinesinin işletimi esnasında oluşmaktadır. tanımlanmış bilanço sınırları ve referans değerler ile İşletim aşaması hakkında güvenilir bir CO2-ayak izi, an- güvenilir ve karşılaştırılabilir enerji tüketim değerleri cak işletmecinin elektrik üretimi ve termik enerji üretimi hakkında değerlendirme yapılabilir. ile ilgili detaylı bilgilere sahip olduğu taktirde belirlenebilir. Aynı şey tekstil sanayisinde ihtiyaç duyulan basınçlı Tekstil makinelerinin enerji tüketiminin değerlendiril- hava üretimi, ısı üretimi, iklimlendirme ve aydınlatma mesi için öncelikle mantıklı makine sınıflarının oluştu- gibi, enerji tüketiminin önemli bir bölümünü oluşturan rulması gerekmektedir. Daha sonra bu makine sınıfları ve yine aynı şekilde işletmecinin sorumluluk alanında için tipik üretim proseslerinin ürün ve üretim paramet- bulunan çapraz kesit teknolojileri için de geçerlidir. releri ile birlikte ortak bir “enerji verimliliği belirleme prosesi” tespit edilmelidir. VDMA Tekstil Makineleri Meslek Birliği üye şirketleri ile birlikte, hangi makine grupları için karşılaştırılabilir enerji verimliliği bilgilerinin, tanımlanmış işletme noktaları ile standartlar oluşturulabileceğini kontrol edecektir. Bunu yaparken enerji tasarrufu için uyumluluk ve işletmeci için sağlanan muhtemel faydalar, sonraki hareket tarzlarında belirleyici olacaktır. 08 Kurallara uygun makine işletimi Etiketleme önemli ön koşullarla ilişkilidir Enerji verimliliğine sahip tekstil makineleri, enerji Farklı üreticilerin ürünlerinin mukayesesi için bir tasarrufu için bir ön koşuldur. Ancak komplike bir tekstil temel sağlamayan, ancak müşteriyi yine de tarafsızlığa prosesinde makinelerin kurallara uygun olarak kulla- inandıran makine etiketleri, hızlı bir pazarlama nılması, hedeflenen enerji tasarrufunu garanti eder. başarısına ve bunu gerçekten eleştirel bir şekilde Makine işletmecisinin kendisi makinelerinin verimli bir sorgulamayan müşterilere güvenmektedir. şekilde işletilmesi konusunda büyük bir sorumluluğa sahiptir. Üretim ayarları ile bunlardan meydana gelen Pazarda şeffaflık önemlidir, ancak konu yatırım malları enerji tüketimi arasındaki bağlantıların daha fazla şeffaf olduğu zaman etiketler bir işe yaramaz. Her şeyden olması, proseslerin optimize edilmesine yardımcı olur. önce tekstil makineleri gibi komplike ürünler için ‘basit Yatırımlarda yaşam döngüsü maliyetini (örneğin VDMA bir çözüm’ olmaktan çıkarlar. Makine yapımında bilgi sayfası 34160) temel alan bir işletme politikası ile, etiketleme emek isteyen ön koşullara bağlıdır ancak bu ekolojik faktörler de dikkate alınarak çoğu zaman doğru koşullar yerine getirildiği zaman makine etiketleri kararlar verilebilir. bir artı değer sunabilir! Yedek parçalar enerji verimliliğini etkiliyor Tekstil makineleri için bir enerji tüketimi etiketinin Yedek parçaların ve bakım aralıklarının seçimi ile de işlet- Tekstil Makineleri Meslek Birliği VDMA’nın etiket kon- meci, üretim teknolojisinin enerji verimliliğine önemli septleri kriterlerine uygun olarak kontrol edecektir. derecede etki edebilir. Tekstil makinelerinin yetersiz Bir makine etiketi için her zaman kontrol amaçlı bir bakımı veya düşük kaliteli aşınma parçalarının kullanıl- kriter kataloğunun mevcut olması da buna dahildir. gerekliliğini ve yapılabilirliğini, maliyetini ve faydasını ması randımanı azaltır ve enerji tüketimini artırır. 09 10 Giriş Piyasada devamlılığı olan ürünleri markalayan sayısız Tekstil makinesi kavramı tekstil ürünlerinin üretimin- etiket bulunmaktadır. Bazıları aslında tekstil ürünleri de ve işletilmesinde kullanılan makineleri ve tesisleri için düşünülmüştür. Zamanla bu etiketler tekstil maki- tanımlamaktadır. Aşağıdaki resimde de görüldüğü neleri için de kullanılır olmuş ya da en azından tekstil gibi kullanım alanı kimyasal lif üretiminden başlayarak ürünlerinin üretiminde kullanılan tekstil makinelerinin tüm yöntemlerden yüzey üretimi işlemlerine kadar enerji ve malzeme verimliliklerini dikkate almaya baş- uzanmaktadır. Tekstil terbiyesinin kapsamlı alanı lamışlardır. Bazı tekstil makinesi üreticileri ürünlerinin da buraya dahildir. Önce ve sonra uygulanan proses enerji verimliliklerini ve bunların CO2-ayak izini görsel kademeleri dikkate alınmamıştır (Res. 1’de gri renkte olarak ortaya koymak için kendilerine ait bir etiket ya- gösterilmiştir). ratmışlardır. Ancak bütün bu çeşitli faaliyetler üreticiye ve makine tipine özgüdür ve eşdeğer veya karşılaştırılabilir bir temele sahip değildir, bu nedenle etkileyicilikleri ve anlamları şu ana kadar makine işletmecileri için zor değerlendirilen bir durumdur. Res. 1: Tekstil üretim zinciri* * Basitleştirilmiş gösterim, örn. bütün tekstil yüzeylerine terbiye uygulanmıyor 11 Enerji, tekstil hammaddelerinin, tekstil yardımcı malze- Tekstil ürünlerinin üretiminde söz konusu olan enerji melerinin, suyun, alan ihtiyacının ve işin yanında tekstil maliyetleri oranı iki ayrı kısımdan oluşur: İlk olarak ya- sanayisinin önemli kaynaklarından biridir. Büyük bir ma- tırım kararları ile etki edilebilen enerji tüketimi ve ikinci kine ve proses çeşitliliği ile kombine edildiğinde, kaynak olarak bunun için ödenecek olan enerji masrafları. verimliliğinin yükseltilmesi için pek çok hareket noktası Enerji masrafları farklı ülkelerde farklı bir önem derece- oluşur. Enerji tasarrufu potansiyeli bütün dünyada bir sine sahiptir. Ücret maliyetleri ne kadar düşükse, enerji dizi optimizasyon önlemi ile ortaya çıkmaktadır. Enerji tüketimi o denli önem arz eder International Textile tasarrufu için gerekli olan proses ve tesise özgü önlem- Manufacturers Federation (ITMF) (Uluslararası Tekstil ler – örneğin enerji taşıyıcılarının yasal sübvansiyonları Üreticileri Federasyonu) tarafından tüm dünyada gibi coğrafi ve ülkelere özgü çerçeve koşullarından toplanan üretim maliyetleri verileri bu durumu açık bağımsız – evrensel olarak karşılaştırılabilir. olarak göstermektedir. Res. 2: Rotor eğirme ya da rotor ipliği 1 için enerji maliyetleri ve oranları Toplam maliyetlerin enerji maliyeti oranı (%) 12 İtalya 0,284 10 8 Brezilya 0,190 Hindistan 0,140 6 4 ABD 0,073 Türkiye 0,160 Kore 0,091 Mısır 0,062 2 0 5 10 15 20 25 Üretim maliyetlerinin enerji maliyeti oranı (%) Balonların büyüklüğü enerji maliyetleri değerine kg başına iplik için USD cinsinden orantılıdır. 12 Çin 0,205 30 35 Almanya’da tekstil terbiyesinde enerji maliyetlerinin Bir makinenin veya prosesin enerji verimliliğinin oranı % 14’e varan bir değer ile tekstil sektörünün zirve- değerlendirilmesinde çerçeve koşullarının ve bilanço sinde yer almaktadır 2. Ortalama olarak Alman tekstil sınırlarının belirlenmesi önemlidir. Bir tekstil makinesi işletmecilerinin enerji maliyetleri yıllık cironun sadece standartlaştırılmış kullanım amaçları olan ve çok kolay yüzde beşi ile sekizi arasındadır. Artan rekabet kıyaslanabilir kullanıcı gereksinimlerine uygun olarak ve yükselen enerji fiyatları buna rağmen enerji maliyet- tasarlanmış bir tüketim malı değildir. VDMA bu konu leri faturasını, tasarruflarını ve yatırım kararlarının odak hakkındaki tartışmalar için, tekstil makinelerinde bir noktasına getirmektedir. enerji verimliliği etiketinin gerekliliğini ve yapılabilirliğini sorgulamak ve enerji verimliliğinin karşılaştırmalı değerlendirmesi için çerçeve koşullarını oluşturmak istemektedir. Res. 3: Dokuma veya rotor ipliği kumaşı için enerji maliyetleri ve oranları 1 20 Toplam maliyetlerin enerji maliyeti oranı (%) 18 İtalya 0,216 Brezilya 0,142 14 Hindistan 0,106 12 Türkiye 0,121 Çin 0,125 8 Kore 0,069 ABD 0,060 6 Mısır 0,047 4 2 5 15 20 25 30 35 40 Üretim maliyetlerinin enerji maliyeti oranı (%) Balonların büyüklüğü toplam enerji maliyeti değerine metre başına dokuma için USD cinsinden orantılıdır. 1 2 Uluslararası Üretim Maliyetleri Karşılaştırması 2010, Uluslararası Tekstil Üreticileri Federasyonu (ITMF) Hızla artan enerji maliyetleri tekstil sanayisinde yük oluşturuyor, Melliand Tekstil Raporları 9/2005 13 1. Enerji verimliliği hedefi “Modern kontrol Sebebi ister çevreye karşı duyulan sorumluluk isterse Ayrıca enerji, hammadde ve malzeme verimliliğinin sistemleri ve yazılım kendi çocuklarının yaşam koşulları ile ilgili olarak duy- artırılmasında sayıları giderek fazlalaşan ülkelerde çözümleri, örn.üst dukları endişe olsun, giderek daha fazla tüketici tekstil çabalar ve hatta politik hedefler söz konusudur. VDMA yüklerin engellenmesi veya giyim ürünü satın alırken kaynakların itinalı kulla- Tekstil Makineleri Meslek Birliği ve birliğin üyeleri, için aktif bir enerji nılması konusuna dikkat etmektedir. Bu nedenle isim AB’nin ve kaynakların verimli bir şekilde kullanılması yönetimini mümkün yapmış giyim üreticileri, tüketicilerin gelecekte satın için benzer hedefleri olan diğer bütün ülkelerin kılmaktadır ve alma kararlarını büyük ölçüde çevreyi koruma düşünce- yenilikçi enerji ve iklim politikası çabalarını büyük bir DIN EN 16001 & sinden etkilenerek vereceklerini hesaplayarak hazırlan- memnuniyetle karşılamaktadır. ISO 50001 standartı- maktadır. Bu durum, gereksinimleri tüm üretim zincirini nın uygulanmasında ilgilendiren kurumsal sosyal sorumluluk etkisi altındaki Erişilmek istenen tüm bu hedeflerin içinde, tekstil destek olmaktadır.” ileriyi düşünen giyim üreticilerinin satın alma politika- işletmeleri için enerji verimliliğini artırmak, masrafları Bernd J. Kremer, sında kendini tekrar göstermektedir. Tekstil ürünlerinin düşürmek ve rekabetçiliği yükseltmek için yeni şanslar Teknik Genel Müdür, satın alınmasında, devamlılık genel olarak giderek daha da bulunmaktadır. Yatırımlarda yaşam döngüsü mali- SETEX Schermuly textile büyük bir rol oynayacaktır. yetini (örneğin VDMA bilgi sayfası 34160) temel alan bir işletme politikası ile, ekolojik faktörler de dikkate computer GmbH alınarak çoğu zaman doğru kararlar verilebilir. Res. 4: Kullanıcı branşlarına göre ortalama enerji verimliliği artışları*3 25 1 Kağıt- / Karton üretimi 2 İçecek üretimi 3 Deri ürünleri 1 4 Tekstil ve giyim 2 20 5 Seramik üretimi Gelecek 10 yıl (%) 6 Ahşap işleme 15 7 Kömür madeni / işletmesi ya da petrol / doğalgaz 5 15,1 8 9 16 11 12 Ø 12,1 13 6 8 Makine üretimi 4 10 7 9 Gıda / keyif maddeleri 10 Plastik / lastik ürünler 14 3 10 11 Metal işleme 12 Araç üretimi 15 18 13 Diğer kimya / ilaç 17 14 Metal üretimi 5 20 15 Temel madde kimyası 19 16 Tütün 17 Madencilik / veya taş ve toprak çıkarma 18 Baskı / yayın ürünleri 5 Ø 12,6 14,6 10 15 Son 10 yıl (%) * Kullanılan teknoloji dikkate alınmaksızın 14 19 Taş ve toprak işleme 20 25 20 Cam üretimi Yenilikçi makineleri ve teknolojileri ile birçok Alman ortak bir makine etiketi dahi olmadan. Bu sonuç yetin- tekstil makinesi üreticisi şimdiden dünya pazarlarında mek için bir neden değildir: Sürekli geliştirme ve yenilik- başarılı, çevreyi koruyan, enerji ve kaynak açısından çilik Alman tekstil makineleri üretiminin açık bir dille verimli çözümler sunmaktadır. Roland Berger ve ticari markasıdır. Sektör bunun için en önemli kontrol VDMA’nın yaptığı bir araştırmaya göre Alman tekstil kolunun, tekstil yöntemlerinin ve proseslerinin geliştiril- teknolojisinin kullanımı sayesinde son 10 yılda yaklaşık mesi, kontrol tekniği ve konstrüktif tedbirlerin alınması % 15 verimlilik artışı sağlanmıştır, bu oran üretim yapan ile yönetildiğini görmektedir. Enerji etkin bileşenler ve sanayinin diğer sektörlerinin bir çoğunda kullanılan malzemeler ek katkılar sağlamaktadır. teknolojiden çok daha fazladır. Bu nedenle tekstil sanayisinin makine ve tesis üreticileri, Alman makine ve tesis imalatının3 en yenilikçi branşları arasında yer almaktadır, üstelik enerji verimliliğini markalayan Res. 5: Optimizasyon kaldıracının enerji verimliliği artışına katkısı3 Kaldıraç Gelecek 10 yıldaki katkı (%) İşlem optimizasyonu 27 Sistem yönetimi optimizasyonu 23 21 Konstrüksiyon optimizasyonu Alt sistemlerin ikame edilmesi 14 13 Malzeme optimizasyonu Diğer 3 2 Makine ve tesis imalatının enerji verimliliğine katkısı, VDMA, Roland Berger Strategy Consultants (Ed.), Ekim 2009 araştırma sonuçları 15 2. Enerji verimliliği esasları – Tekstil makinelerinin değerlendirilmesi 2.1 Temel model, bilanço sınırı “Bütünsel bir yakla- Bir enerji bilançosu değerlendirmesi için uygun bir bi- şımla enerji verimliliği lanço sınırının seçimi çok önemlidir. Sadece tanımlan- üretim tesisleri arasındaki taşımalar da dahil olacak potansiyelini geliştiri- mış bilanço sınırları ve referans değerleri ile makineler şekilde farklı üretim tesislerindeki bir bölümü yoruz; bu bizim kalite veya prosesler analiz edilebilir ve karşılaştırılabilir. e) Bir ürün üretim prosesinin tamamı ya da bunun Örnekler: simgelerimizden bir tanesidir.” Enerji tüketiminin hangi amaçla analiz edildiğine Peter Schiller, bağlı olarak bir enerji bilançosu için aşağıdaki Dokuma Makinesi “sınırlardan” birine ihtiyaç duyulabilir: Teknik Bölüm a) Bir makine elemanı Müdürü Lindauer b) Komple bir makine DORNIER GmbH c) Tek makinelerden ve bunların arasındaki proseslerden (örneğin taşıma) oluşan bir üretim zinciri d) İklimlendirme ve aydınlatma için gerekli enerji biçimleri de dikkate alınacak şekilde bir üretim tesisinin tamamı a) Bir makinenin elektrikli tahrikinin enerji tüketiminin incelenmesi b) Tüketilen enerji biçimleri (elektrik enerjisi, birincil enerjiler (gaz, petrol, basınçlı hava, buhar veya sıcak su) c) Geçici depolanan taşımalar da dahil olmak üzere, incelenen proses zinciri için tüketilen enerji biçimlerinin toplamı d) Üretim tesisi (tesisleri) için genel enerji maliyetleri dikkate alınarak (mekan iklimlendirmesi, aydınlatma) Resim, bilanço sınırlarının b), c) ve d) durumlarını örnek olarak göstermektedir. 16 Res. 6: Tekstil makinelerinin ve tesislerinin muhtemel bilanço sınırları Tekstil sanayisi açısından hiç şüphesiz komple bir makineyi ele alan inceleme şekli b) büyük önem taşır. Ama tek makinenin ötesindeki bilanço sınırının, yani c), d) ve e) maddelerinin incelenmesi de bir o kadar önemlidir, çünkü burada ilgili prosesler dahil olmak üzere tekstil üretim zincirinin tamamı incelenmektedir (bkz. Bölüm 2.4.). Makine üreticileri açısından a), b) ve c) maddeleri önemlidir. Duruma göre d) maddesi de incelemeye dahil edilebilir, çünkü mekana verilen her kilovat enerji bina iklimlendirmesi için hazır bulundurulması gereken ek kapasite demektir. Bu da tekstil işletmesinin kârlılık incelemesi için önemli bir parametredir. İfade gücü yüksek ve kıyaslanabilir enerji tüketim değerleri hakkında tartışabilmek için bilanço sınırlarının belirlenmesi veya kararlaştırılması vazgeçilmez bir aşamadır ve hayati önem taşımaktadır. 17 2.2 Tekstil üretiminde enerji biçimleri Tekstil makineleri ile ilgili bir enerji değerlendirmesinde Bunların arasında: aşağıdaki birincil enerji biçimlerinin dikkate alınması Basınçlı hava üretimi gerekmektedir: Isı üretimi (Buhar, sıcak su) Elektrik enerjisi İklimlendirme Termik enerji Aydınlatma yer almaktadır. Doğrudan ürünün üretilmesine hizmet etmeyen tesisler, Bu çapraz kesit teknolojileri pek çok üretim prosesinde bu birincil enerji biçimleri temel alınarak çapraz kesit toplam enerji ihtiyacına önemli şekilde etki ederler, teknolojileri olarak tanımlanmaktadır. Bu teknolojiler ancak işletmecinin sorumluluk alanında yer alırlar. genellikle enerji değerlendirmesinin tümünde bir üretim prosesinin enerji verimliliğinin değerlendirilmesi için Tekstil üretim zincirinin her bir üretim prosesinde enerji dikkate alınmalıdır. ihtiyacı ile elektrik enerjisi ve termik enerjinin oranları birbirlerinden çok farklıdır. Res. 7: Seçkin tekstil işletmelerindeki özgül enerji kullanımı 19984 Elektrik Doğalgaz Isıtma yağı 30 25 kWh/kg 20 15 10 5 0 1 2 3 4 İplik üretimi 4 18 5 6 7 8 9 10 İplik üretimi ve terbiye Tekstil sanayisinde rasyonel enerji kullanımı – İşletme uygulaması için kılavuz. Kasım 2001 11 12 13 14 İplik terbiyesi 15 16 Tekstil üretim zincirinden seçilmiş olan örnekler aşağıda birincil enerjinin çeşitli biçimlerinin üretim prosesindeki kullanımını ve enerji açısından önemini göstermektedir. Seçilmiş proses kademelerinin ve tekstil makinelerinin ana enerji biçimleri Ana enerji biçimi / Enerji taşıyıcı Elektrik enerjisi, emilen hava, basınçlı hava Isı, su, elektrik enerjisi, emilen hava, basınçlı hava Proses kademesi Örnek İplik hazırlama Tarak makinesi İplik üretimi OE-iplik makinesi Kumaş üretimi Çözgülü örme makinesi Boyama tesisi Kumaş terbiyesi Kurutucu 19 Örnek kurutma prosesi “Tesislerin enerji Elektrik enerjisi Enerji ihtiyacı üzerindeki en büyük etkiyi sistemden verimliliği objektif İhtiyaç duyulan elektrik enerjisi büyük ölçüde aşağıdaki emilen ve buharlaşmış olan suyu kurutma prosesinden olarak ancak, enerji kısmi faktörlerden oluşur: ayıran atık hava oluşturur. Hava dengelemesinin sistem tüketimi ürüne Ürüne uygulanan hava akımının üretilmesi sınırları içinde sabit kalması için sistem temiz hava özgü ilişkilendirildiği Atık hava akımının üretilmesi ile beslenir. Yüzeylerin sebebiyet verdiği ısı kayıpları zaman, karşılaştırılabi- Temiz hava akımının üretilmesi izolasyonun yapılma şekline ve mevcut olan ısı köprüle- lir. Önemli olan kg Ana taşıma sisteminin tahriki (örn. tambur elek) rine bağlıdır. ürün başına ne kadar İlave tahrikler (saptırma silindirleri vs.) (kWh/kg ürün).” Burada asıl enerji ihtiyacını kurutma işlemi için ürüne Enerji verimliliği olan bir makine konseptinin özellikleri Axel Pieper, uygulanan hava akımının üretilmesi oluşturur. Bu sü- Enerji söz konusu olduğunda optimize edilmiş olan bir Genel Müdür/CEO, reçte üründen ileri gelen basınç kaybı sabit değer olarak akım seyrine ve buradan oluşan düşük basınç kaybına BRÜCKNER Trockente- kabul edilebilir. Basınç kaybı (elektrik enerjisi tüketimine sahip olan bir makine yapısı en önemli özelliktir. Termik chnik GmbH & Co. KG tekabül eder) esas olarak sistem içindeki hava akımının enerji açısından bakıldığında bu atık hava ve temiz devirdaimiyle belirlenir. hava yönetimi demektir. Burada enerji bilançosu düşük enerji kullanıldığıdır bir atık hava sıcaklığı ve yüksek bir atık hava nemliliği ile Termik enerji belirgin bir şekilde etkilenebilir – bu işlemi yapmanın da İhtiyaç duyulan termik enerji büyük ölçüde aşağıdaki en mantıklı yolu atık hava akımının izin verilen azami kısmi faktörlerden oluşur: nem miktarına bağlı olarak ayarlanmasıdır. Temiz ha- “Akıllı bir ısı geri Malzemenin ısıtılması vanın ısıtılması için bir ısı geri kazanımı ek olarak enerji kazanımı ile bugün Suyun buharlaşması ihtiyacını azaltır. Böylece örneğin hava / hava kurutma enerjisinden Atık hava / temiz hava değişimi ısı değiştiricileri atık hava hattına entegre edilebilir. % 30’a varan bir tasar- Yüzeylerdeki ısı kaybı Bu sayede kurutma prosesi için temiz havanın ön ısıtılması yapılmış olur. Sonuç olarak yaklaşık % 30 oranında ruf sağlanmaktadır.” Roland Hampel, Daha iyi anlaşılmasını sağlamak için aşağıda, burada Genel Müdür, örnek olarak ele alınan makinelerin enerji verimliliğini A. Monforts Textil- belirleyen parametreler açıklanacaktır. Diğer tekstil Hava / su ısı değiştiricileri, daha iyi bir ısı geçirgenliğine maschinen GmbH makineleri için bunlar bölüm 2.3’te verilecektir. ve buna bağlı avantajlara sahip oldukları için daha da verimlidirler. Tabii ki bu çözümün temel ön koşulu, ısı & Co. KG Kurutma proseslerindeki malzemenin ısıtılması için değiştiricide elde edilmiş olan sıcak suya olan ihtiyaçtır. ihtiyaç duyulan termik enerji, temel olarak ürünün lif Bir diğer önlem de kurutucunun üst yüzeyinden yapısına özgü özelliklerine (özgül ısı kapasitesi) bağlıdır yaşanan enerji kaybının, ısı köprülerinin azaltılması için ve sabit değer olarak kabul edilebilir. Üründeki buharla- bir izolasyon tabakası ve özel yapısal önlemler ile en alt şacak olan su miktarı önemli ölçüde enerji kullanımını seviyeye indirgenmesidir. belirler. 20 bir ısı geri kazanım derecesine erişilebilir. Örnek Kalender Elektrik enerjisi Kalender ısıtması İhtiyaç duyulan elektrik enerjisi büyük ölçüde aşağıdaki Kalender silindirleri termal yağ ile ısıtılır. Termal yağın kısmi faktörlerden oluşur: ısıtılması elektrik enerjisi ile ya da fosil enerji taşıyıcıları Kalender silindirlerinin tahriki (örn. doğal gaz) üzerinden gerçekleştirilebilir. Elektrik Ek tahrikler (yön değiştirme silindirleri, aralık ayarı vs.) enerjisi ile ısı üretilmesi en nadir durumlarda mantıklıdır. Termik enerji İhtiyaç duyulan termik enerji esas olarak kalender Enerji verimliliği olan bir makine konseptinin özellikleri silindirlerinin ısıtılması ile belirlenir. Termik enerji kaybının önemli bir bölümü ısıtılmış kalender silindirlerinin kullanılmayan yüzeyi üzerinden gerçekleşmektedir. Bu kısımda yapılacak bir izolasyon ile kayıplar yaklaşık % 30 oranında azaltılabilir. 21 Dokusuz yüzeylerin (nonwoven) termo sağlamlaştırması için örnek konveyör fırın Kimyasal sağlamlaştırma yöntemleri ile kıyaslandığında Malzemenin ısıtılması için ihtiyaç duyulan termik enerji burada söz konusu olan, sulu bağlayıcı madde kullanımı- önemli ölçüde ürünün lif yapısına özgü özelliklerine (öz- na gerek bırakmayan kuru sağlamlaştırma yöntemidir. Bu gül ısı kapasitesi) bağlıdır ve sabit değer olarak kabul edi- sayede enerji ihtiyacı prosese bağlı olarak daha düşük olur. lebilir. Bu durum, liflerin kalan nemi zaten oldukça düşük olduğu için, suyun buharlaşması için de geçerlidir. Ancak Elektrik enerjisi sistemden emilen atık havanın, enerji ihtiyacına büyük İhtiyaç duyulan elektrik enerjisi büyük ölçüde aşağıdaki bir etkisi bulunmaktadır. Bu atık hava ile, özellikle oluşan kısmi faktörlerden oluşur: üretim buharları (avivaj), duman gazları (ısıtma sistemi Ürüne uygulanan hava akımının üretilmesi için fosil enerji taşıyıcılarının kullanılması) ve buharlaşan Atık hava akımının üretilmesi su termo fiksaj prosesinden uzaklaştırılır. Hava dengele- Temiz hava akımının üretilmesi mesinin sistem sınırları içinde sabit kalması için sistem Ana taşıma sistemi (taşıma bantları) tahriki temiz hava ile beslenir. Diğer bir önemli etki faktörü, ürünün ısıtıldıktan sonra “donma sıcaklığına” soğutul- Burada da asıl elektrik enerjisi ihtiyacını – kurutma ması gerektiği için kullanılan taşıma bantlarıdır. Yüzeyler proseslerinde olduğu gibi – kurutma işlemi için ürüne yüzünden ortaya çıkan bütün ısı kayıpları, izolasyonun uygulanan hava akımının üretilmesi oluşturur. Bu süreçte yapılma şekline ve mevcut olan ısı köprülerine bağlıdır. üründen ileri gelen basınç kaybı sabit değer olarak kabul edilebilir. Basınç kaybı (elektrik enerjisine tekabül eder) aslında dahili hava akımının devirdaimiyle belirlenir. Enerji verimliliği olan bir makine konseptinin özellikleri Optimize edilmiş bir akım seyrine ve buradan sonuç- 22 Termik enerji lanan düşük basınç kayıplarına sahip olan bir makine İhtiyaç duyulan termik enerji büyük ölçüde aşağıdaki versiyonu, elektrik enerjisinde tasarruf potansiyeli kısmi faktörlerden oluşur: sağlar. Termik enerji açısından bakıldığında ise atık hava Malzemenin ısıtılması ve temiz hava yönetimi önemli bir etki faktörüdür. Taşıma bantlarının ısıtılması Ek olarak temiz havanın ısıtılmasını sağlayacak bir ısı Suyun buharlaşması geri kazanımı, enerji ihtiyacını ayrıca düşürebilir – keza Atık hava / temiz hava değişimi hafif taşıma bantlarının kullanımı da: Taşıma bandı Yüzeylerdeki ısı kaybı tiplerinin yüzey ağırlığı yaklaşık 5,4 kg/m²’den (çelik) 0,5 kg/m²’ye (PTFE- cam elyaf dokuma) kadar gitmektedir. Ayrıca her tipin özgül ısı kapasitesi de farklılık göstermektedir. Konveyör fırınlarda buna ek olarak genelde yüzeyden kaynaklanan enerji kaybı, ısı köprülerinin azaltılması için bir izolasyon katmanı ve özel yapısal önlemler ile en alt düzeye indirgenir. Isı geri kazanımı Daha önce kurutma prosesi örneğinde de gösterildiği gibi atık hava hattına entegre edilmiş olan hava / hava-ısı dönüştürücüleri atık hava kaynaklı enerji kaybını azaltır. Bu sayede atık ısı akıllı bir şekilde kurutma prosesi için ihtiyaç duyulan temiz havanın ısıtılmasında kullanılır. Sonuç olarak genelde yaklaşık % 30 oranında bir ısı geri kazanım derecesine ulaşılabilir. Üretim alanında bir sıcak su ihtiyacının söz konusu olması durumunda hava / su ısı dönüştürücüleri tavsiye edilmektedir – bunun bir nedeni de daha iyi bir ısı geçirgenliğine ve bununla bağlantılı avantajlara sahip olmalarıdır. Bir kurutma prosesine nispetle ısı geri kazanımı için kullanıma hazır olan atık hava hacimsel akımları, belirgin ölçüde düşüktür ancak çoğu zaman çok daha yüksek bir sıcaklığa sahiptirler. Hem kurutma hem de fiksaj prosesleri ısı geri kazanımı için uygundur. Bir amortisman değerlendirmesi istisnai durumlarda atık hava hacimsel akımı ve atık hava sıcaklığı vasıtası ile gerçekleşmelidir. 23 2.3 Enerji verimliliğini etkileyen ana değerler ve bunun sonucunda oluşan karmaşıklık “Yüksek performanslı, Bir tekstil makinesi liften başlayıp kullanılabilen tekstil elyaf destekli karma ürününe kadar uzanan çok uzun bir üretim zincirinin Tüm proses kademelerinin ortak etki parametreleri malzemeler etki bir parçasıdır. Kıyaslanabilir bir nihai ürüne ulaşmak Proses zincirinin tamamında bütün proses kademeleri- elemanlarının termik için geçilecek tekstil proses zinciri alternatiflerinin nin enerji verimliliğini etkileyen parametreler bulunmak- stabilizasyonunu iyileş- sayısı oldukça fazladır. Bu nedenle, örn. hammaddenin tadır. tirirler ve iklimlendirme seçimi ile dahi proses zincirine enerji açısından önemli için yapılan enerji ölçüde etki edilebilir. Bunun dışında iplik ya da dokuma Hammadde / malzeme masraflarını önemli gibi ara ürünlerin kalite özellikleri de enerji ile ilişkilidir. Örnek: Polyester lifler tarama ve dokuma sırasında pamuğa göre daha yüksek bir enerji kullanımı gerektirir. ölçüde düşürürler.” Matthias Arnold, Tekstil makinelerinin birbirlerine bağlanma şekillerinin Örn. boyama ve kurutma gibi müteakip proseslerde de Geliştirme ve Mekanik yapısal ve teknolojik tasarımı da yine aynı şekilde polyesterdeki enerji tüketimi çoğu zaman daha yük- Konstrüksiyon Müdürü, prosesin enerji verimliliğine önemli ölçüde etki eder. sektir. Diğer taraftan pamuğun satın alma sırasındaki KARL MAYER Textil- Daha düşük, fakat ihmal edilmemesi gereken bir etki hammadde kalitesi seçiminin de özgül enerji kullanımı maschinenfabrik de, tekstil makinelerine monte edilmiş olan tahrik üzerinde etkisi bulunmaktadır. GmbH, BUSINESS UNIT sistemi (bakınız Res.5, sayfa 15) gibi bileşenlerdir. İklim WARP KNITTING Bir tekstil ürününü oluşturan prosesin tamamındaki Örnek: İklim koşulları eğirme esnasında liflerin işlene- enerji verimliliğinin değerlendirilmesinin ne kadar bilirliğini önemli ölçüde etkiler. Liflerin iyi işlenebilirliği komplike olduğunu göstermek için, prosese etki daha yüksek bir prodüktivite ve dolayısı ile enerji açısın- eden parametreler, proses zinciri boyunca örneklerle dan verimli prosesler sağlar. Bunun dışında iklim, kumaş açıklanmıştır. terbiyesi sırasında ısıtma proseslerindeki enerji akışına etki eder. Bileşenler Bileşenler aşınmaya veya bakıma tabi olan ve teknolojik etkileri bulunan değiştirilebilir parçalardır. Bakım durumu veya aşınma durumu enerji verimliliğini etkiler. Örnekler: Garnitürler, eğirme malzemeleri, yataklar, contalar. Çoğu zaman enerji bilançosunu olumsuz yönde etkileyen çalıntı ürünler, veya isimsiz bileşenler de kullanılmaktadır. 24 Tahrik teknolojisi Atık / ıskarta oranı Örnek: Tahrikler için fonksiyon prensibine bağlı kısmen Malzeme verimliliği aynı zamanda enerji verimliliği yasamacı tarafından belirlenen verimlilik farkları ve anlamına gelir. Iskarta oluşumuna meydan vermeyen farklı verimlilik sınıfları bulunmaktadır. Bu parametre ya da belirgin ölçüde düşük bir ıskarta oranına sahip grubuna makine üreticisinin de etkisi bulunmaktadır, olan makineler, böylece enerjiden de tasarruf ederler. ancak tahriklerin çalışma prensibi seçimi, uygulama Oluşumundan hemen sonra ya da müteakip proses nedeniyle sınırlıdır. kademelerinin birinde giderilmesi gereken her bir hata, ek enerji gerektirir. Son olarak, makine üreticisinin Tüm proses kademelerinin ortak parametreleri enerji verimliliği üzerindeki etkiEtki unsurları Parametre Pamuk Hammadde Olgunluk derecesi Kirlilik derecesi Temizlenme kolaylığı Yapışkanlık Hasat yöntemi olduğunu ve tekstil makinesi işletmecisinin nasıl bir katkı Kimyasal lifler Yüzey Avivaj Renk Üretici Kıvırcıklık sinin gerçekten ne kadar büyük sağlayabileceği ve sağlaması H, P gerektiğinin görülmesi önemlidir. Bir tahmin elde etmek için etki unsurları aşağıdaki şekilde Lif uzunluğu Lif numarası H, P İklim Hava nemi Sıcaklık B Tahrik teknolojisi Asenkron teknoloji Otomatik teknoloji Tek tahrik teknolojisi Tahrik teknolojisi Hidrolik H, G Bileşenler Aşınma durumu Bakım durumu Çalıntı B, H tanımlanmıştır. Etki unsurları: B = Makine işletmecisi R/M = Hammadde / malzeme P = Ürün H = Makine üreticisi G = Yasamacı 25 “Devamlılık ve enerji verimliliğine sahip Seçilen proses kademelerinin etki parametreleri b) İplik üretimi – OE – İplik eğirme makinesi OE iplik eğirme makinesi, iplik üretimi için kurulmuş makine ve prosesler uzun yıllardır Alman a) İplik hazırlık – Tarak makinesi üç eğirme prosesinden birini oluşturur. OE eğirme prosesi tekstil makinesi üre- Tarak makinesi lif ile iplik üretim prosesi arasında bir içerisindeki değişim, standart bir prosesten bahsedecek ticilerinin ana ticaret bağlantı noktası olarak iplik hazırlık alanında önemli bir derecede kısıtlıdır. Ancak yine bu proseste de ortak para- alanına dahildir ve rol oynar. Bu bakımdan tarak makinesi, ipliğe dönüştü- metrelerin dışında kalan enerji verimliliğini etkileyen ekonomik üretimin rülen tüm kesikli liflerin, içinden geçecek olmasından bir çok faktör vardır. garantörleridir.” dolayı enerji verimliliğinin belirlenmesi için iyi bir örnek Dr.-Ing. Jürgen Meyer, oluşturur. Bu durum ipliğin hangi müteakip proses ile Araştırma ve Geliştir- elde edildiğine dahi bağlı değildir. Fakat bu standart pro- me Başkan Yardımcısı, seste bile enerji verimliliğine etki eden pek çok paramet- Oerlikon Schlafhorst, re bulunmaktadır. & Co. KG Yan Kuruluşu Parametre B = Makine işletmecisi R/M = Hammadde / malzeme P = Ürün H = Makine üreticisi G = Yasamacı Rotor devir sayısı Üretim hızı Lif bandı ve iplik numarası Makinenin uzunluğu / eğirme yeri sayısı Alt basınç B B B H B Kalite B B B B, H H B, H B Kalite Sirke sayısı Lif kısalması Düzgünlük Temizleme 26 Etki unsurları Makine parametresi Garnitür tipi Tarama aralığı Tambur devir sayısı İşletim sıcaklığı Makine genişliği Otomasyon derecesi Üretim hızı Etki unsurları Makine parametresi Oerlikon Textile GmbH Etki unsurları: Parametre B B, R/M H B, R/M IPI sayısı Lif kısalması Düzgünlük İplik esnemesi İplik bükümü İplik sağlamlığı Temizleme sistemi tarafından yapılan kalite kesitleri için tolere edilen üretim kesintisi sayısı B B, H H B, R/M B, R/M B, R/M, P B Makine işletmecisi iplik üretiminde lif hammaddesi kalitesinin, eğirme ve üretim parametrelerinin (işletim noktası) seçimi ile dahi, nihai ürünün gereksinimlerinden zorunlu olarak sonuçlanmayan, özgül enerji kullanımının başlıca kısımlarını belirleyebilir. c) Kumaş üretimi – Çözgülü örme otomatı Çözgülü örme son derece esnek ve yüksek kaliteye sahip bir kumaş üretim yöntemidir. Bu proses kademesi enerji verimliliğinin belirlenmesindeki karmaşıklık hususunda çok iyi bir örnek teşkil ettiği için, bu prosesin çeşitliliği muazzamdır. Kullanılan çözgülü örme makinesinin tarzı bile, enerji verimliliğine önemli ölçüde etki eder. Parametre Etki unsurları Makine parametresi Çözgülü örme otomatları / Kılavuz bar sayısı Jakar tertibatlı çok barlı raşel makinesi / Kayma sırası sayısı Makine hassasiyeti (iğne / inç) İğne tipi Üretim hızı Çalışma genişliği B, H, P B, H, P B, H, P, R/M B, H, P, R/M B, R/M, P B, H, P Kalite İlmek sıklığı İplik numarası İplik kalitesi Yüzey ağırlığı Serme P, R/M P, R/M P, R/M, B P, R/M P, R/M, B 27 “Yüksek etkinlik ve d) Kumaş terbiyesi – Boyama tesisi Bu boyama proseslerinden her biri farklı bir enerji verim- kaynak koruması bir İncelenen proses nihai ürünün imalatına ne kadar yak- liliği sunmaktadır. Ancak bütün prosesleri paralel olarak ürünün toplam yaşam laşırsa, etki faktörleri de o oranda komplike bir hal alır. tek bir çatı altında yürüten bir üretici hemen hemen yok- döngüsü boyunca Boyama prosesine geçilmesi ile birlikte, belirgin şekilde tur. Her bir yöntemin uygulanması enerji uygunluğuna vazgeçilmezleridir. yüksek özgül enerji kullanımlarının söz konusu olduğu bağlı olarak değil, ürün gereksinimine göre belirlenmek- Boyama tesisleri bugün ilave çapraz kesit teknolojisi alanına girilmiş olur. Elek- tedir. Başlangıç ürününün boyama sırasındaki formunun en alt düzeye indirgen- triğin yanı sıra büyük ölçüde doğrudan birincil enerjiler yanısıra bütün boyama prosesleri, proses tekniği açısın- miş enerji tüketimle- ve enerji taşıyıcısı olarak su kullanılmaya başlanır. dan ön muamele, boyama, temizleme ve ard muamele olmak üzere bölümlere ayrılır. rinde son derece kısa flotte süreleri ile verimli Boyama tesislerinin en önemli parametreleri arasında bir şekilde işletilebil- yüksek bir enerji ve kaynak verimliliği ile ilişkili aşağıda- Kullanıcı uygun boyama yönteminin seçimi ve proses mektedir.” kiler yer alır: tasarımı ile enerji ve kaynak tüketimine büyük ölçüde Johannes Schmitz, Ünitenin yapı tarzı Renk koyuluğu etki eder. Münferit proses parametrelerini ve bunlara Geliştirme Müdürü, Ön muamele Ard muamele etki eden boyama prosesi faktörlerini sıralarsak, burada THIES GmbH & Co. KG Boyama yöntemi İstenen haslık sayfalara sığdıramayız. Boyarmadde sınıfları gereksinimleri Boyama prosesindeki yüksek enerji tüketimi yüzünden, Boyama prosesindeki yöntemlerin çeşitliliği, farklı ana müteakip veya paralel proseslerden, keza kasarlama ve ürünler için farklı ünitelerin ve makinelerin olmasından durulama banyolarından elde edilen ısı geri kazanımı açıkça anlaşılmaktadır. gittikçe artmaktadır. Bu çalışmanın gerçekleşme derecesi önemli ölçüde makine işletmecisine ve sınır koşullarına Ana ürünler ve bunlara ait boyama prosesleri ile ilgili bağlıdır, bu nedenle enerji verimliliğinin değerlendirilme- örnekler şunlardır: si, sonuçlar açısından oldukça geniş bir alana dağılır. Lifler flok makinelerinde, fitiller istif silindirinde, tarama bandı tarama bandı kovalarında, iplik iplik boyama makinelerinde, çözgü ipliği çözgü levendi boyama makinelerinde, çile ipliği çile makinelerinde, dokuma jiggerde, leventlerde veya kontinü tesislerde, örgü kumaş hava veya su jeti tesislerinde ve konfeksiyona hazır tekstiller bunun için tasarlanmış tesislerde terbiye edilir. 28 e) Kumaş terbiyesi – Kurutucu Ara sonuç Sadece boyamada değil, bir çok tekstil prosesinde kurut- Bu örnekler enerji verimliliğini etkileyen çok sayıda ve ma prosesi adımı proses akışının bir kısmını oluşturur. heterojen ana etki faktörlerinin bulunduğunu, prosesle- Kurutucular birbirlerine bağlı tesislere, örn. dokusuz rin ve proses parametrelerinin kombinasyonlarının nere- yüzeylerin sağlamlaştırılmasında veya dokuma kumaşı deyse sonsuz olduğunu göstermektedir. Parametrelerin terbiyesinde kontinü geniş yıkama makinelerine kısmen ayarlanmasına makine işletmecisinin, tekstil ürününe entegre edilmiştir. Terbiyenin diğer alanlarında, örn. olan gereksinimlerin, malzemenin, lif tedarikçisinin örgü kumaşların terbiyesinde, kurutucular bağımsız ve makine üreticisinin etkileri vardır. Verilen örnekler makineler (tek başına) olarak işletilmektedir. makine üreticisinin prosesin enerji verimliliği üzerindeki etkisinin oldukça sınırlı olduğunu da göstermektedir. Tekstil kurutucularının enerji verimliliğine etki eden en önemli parametreleri arasında şunlar yer almaktadır: Enerji verimliliği değerlendirilmek istenirse, bunu bir tekstil ürününün kendine has üretim prosesinin tamamı için gerçekleştirmek oldukça kısıtlı ölçüde mümkündür. Etki unsurları Parametre Kalite Kurutma Termik fiksaj Sanforlama Son nem Kalan nem ile birlikte, hangi makine gruplarının veya ayrı proses adımlarının, karşılaştırılabilir enerji verimliliği verileri Makine parametresi Giriş nemi Çıkış nemi Sıcaklık Atık hava nemi Atık hava hacimsel akışı Ürün hızı Sıcaklık düzgünlüğü VDMA Tekstil Makineleri Meslek Birliği üye şirketleri B B H, B H, B H, B H, B H verebilmek için, bir tekstil ürünü ile ilgili çerçeve koşullarının ve tanımlanmış bir işletme noktasının (bakınız Bölüm 2.6) belirlenmesinin bir anlam ifade edeceğini kontrol edecektir. Etki unsurları: B B, P B, P B, P B, P B, P = Makine işletmecisi R/M = Hammadde / malzeme P = Ürün H = Makine üreticisi G = Yasamacı Birincil enerji taşıyıcı Yağ Gaz B, G B, G 29 2.4 Proses zincirleri ve bunların enerji verimliliğine etkisi Tekstil makineleri sadece nadir durumlarda, örn. iplik Büküm makineleri: hazırlık safhasında veya terbiyede tek başına çalışan Ring kompakt ipliği daha az döndürme ile iplik üreti- bir makine ile kıyaslanabilir, örn. ev tipi bir çamaşır mine imkan tanır, fazladan her döndürme daha fazla makinesi gibi. Tekstil makineleri çoğu zaman, enerji enerji demektir. Müteakip kademedeki iplik bükü- tüketimi ile bağlantılı olarak kısmi proseslerde değiş- münde de daha az döndürme gerekli olur, böylece ken etkilerin görülebileceği bir tesisin veya bir proses iplik hazırlık prosesinde elde edilen neticenin karşılığı zincirinin ayrılmaz parçalarıdır. Bu nedenle incelenen müteakip kademede tekrar alınır. bir makinenin enerji kullanımı bir çok durumda bir önceki prosesten, örn. ürünün giriş kalitesinden önemli Öndeki aplikasyon ünitesi ile ramöz: ölçüde etkilenir. Fularlı standart bir çözümde tesisin toplam enerji tüketimi, önde yer alan ekonomik aplikasyon ünitesi Örnekler ile teçhiz edilmiş bir tesise kıyasla çok daha fazladır. İplik hazırlık – eğirme: Buna mukabil kurutma ünitesinin enerji verimliliğinde Çok kirli bir hammadde veya yetersiz bir temizlik, bir değişiklik olmaz. iplik hazırlık safhasında iplik makinesinde çok sayıda iplik kopmasına ve temizlik kesimlerine Sulu iğneleme – kurutma: sebebiyet verir. Bunun sonucu olarak düşük bir Burada sulu iğneleme işleminden sonra “kalan nem”, randıman ve yüksek bir özgül enerji tüketimi kurutma için gerekli olan enerji tüketimini önemli kWh/kg iplik ortaya çıkar. derecede etkiler. Bu örnekler akıllı bir tesis konseptinin ve işletim şeklinin, bir prosesin enerji verimliliği üzerinde son derece büyük bir etki yaratabileceğini açıkça ortaya koymaktadır. Bu husus ve yukarıda madde 2.3 altında açıklanan ve dikkate alınması gereken bir çok parametre, tekstil proseslerinin enerji verimliliğinin belirlenmesini komplike bir görev haline getirmektedir. 30 2.5 Önkoşul olarak enerji tüketimi ölçümü Enerji verimliliğinin değerlendirilmesinin ön koşulu, Ölçüm yapmak kesinlikle sıradan değildir. Bu yüzden örn. “Proses içerisinde tek kullanılan enerji miktarının biliniyor olmasıdır: Enerji tek makinelerin elektrik tüketimlerinin ölçümü henüz bir makineye kadar tüketiminin ölçülmesi gereklidir. Bunu yaparken duruş standart olmamıştır. Tekstil endüstrisinde elektrik tüke- sürekli bir enerji tüketimi süreleri ve hazırlık süreleri dikkate alınmalıdır. timi ölçümü, bugüne kadar enerji tedarikçisinin faturası ölçümünü olağan bir ile sınırlı kalmıştır. Münferit proseslerin değerlendirilmesi hale getirmeyi başarmak Bu nedenle elektriksel kurulmuş olan güç baz alınarak ile sonuç almak mümkün değildir. Makine üreticilerinin zorundayız.” bir makinenin gerçek enerji tüketimi ve enerji verimliliği makinelerin içine elektrik ölçüm cihazlarını seçenekli ola- Armin Leder, hakkında bir sonuç çıkarmak mümkün değildir. Burada rak teklif uğraşıları, yatırım maliyetleri nedeniyle şu ana Geliştirme ve Konstrüksi- söz konusu olan, ortaya çıkabilecek ancak çıkmak zorun- kadar birkaç istisna dışında başarısızlığa uğramıştır. yon Direktörü, da olmayan teorik bir üst yük değeridir (örn. bir tesisin Trützschler GmbH & Co. acil kapatması için gerekli). Elektriksel kurulmuş olan ve Enerji verimliliğinin değerlendirilmesi için elektrik makine üreticisi tarafından belirtilen güç verisi, makine tüketiminin ölçülmesi tek başına yeterli değildir. işletmecisinin elektrik alt yapısını (kablo kesiti, sigorta- Ayrıca makinenin veya prosesin sadece, elektrik, emme lar. vs.) hazırlayabilmesi için bilgilendirme amaçlıdır. havası, basınçlı hava ve proses sıcaklığı için gerekli olan KG Textilmaschinenfabrik gerçek enerji ihtiyacını ölçme cihazları ile tespit etmek yeterli olmazdı. Örneğin ışıma veya konveksiyon kaynaklı atık hava, atık ısı gibi emisyonların enerji tüketimi değerlendirmesine mutlaka dahil edilmesi gereklidir. Burada gürültü emisyonu dikkate alınmamıştır. 31 Aşağıda yer alan makine grubundaki makinelerde, Bir çok tekstil makinesi çeşitli nedenlerden dolayı (ürün bir tüketim ölçümü yapılırken nelerin dikkate alınması kalitesi ve prodüktivite ile ilgili proses parametreleri) gerektiği gösterilmektedir. belirli iklim koşulları altında işletilmektedir. Bu nedenle İplik hazırlama Rotor iplik makinesi Fitil makinesi Ring iplik makinesi Sarma makinesi Bükme makinesi makine sıcaklığının ve mekan ikliminin (sıcaklık ve nem) dikkate alınması gerekir. Bu parametrelerin belirli sınırlar içerisinde yer alması önemlidir. Makinenin atık ısısının ve Bu makineler hem doğrudan elektrik enerjisine hem de klima cihazlarının oluşturduğu sabit mekan sıcaklığının basınçlı havaya ve bazı durumlarda da emme havasına karşılıklı etkileşimi, özellikle yüksek bir dış ortam hava (örn. merkezi emme sistemlerinin veya merkezi gerçek- sıcaklığına sahip olan ülkelerde gerçek enerji tüketimi leşen toz alma sistemlerinin üzerinde hiç de azımsanmayacak bir etkiye sahiptir. Bu kullanımında) ihtiyaç duyarlar. Bu makineler, sarf edilen enerji tüketimleri de merkezidir ve proses veya makine elektrik etki gücünü % 99’dan daha yüksek bir oranla ile bağlantılı olarak kaydedilemez. ısıya dönüştürürler. Yapılan uygulamalar sadece enerji tüketimi ölçümünde “Makine” bilanço sınırının enerji beslemesinin tespit bile, bir çok durumda enerji verimliliğinin tam olarak edilmesi için, makineye ait hem elektriksel gücün belirlenmesine imkan vermeyen sonuçlara götüren (3 fazlı) hem de basınçlı hava sarfiyatının, icabı halinde zorlukların ortaya çıktığını göstermektedir. emme havası sarfiyatının, makinenin genellikle elektrik üreten cihazından ölçülmesi gereklidir. Emme havası ve Ancak makine işletmecisi kısmi proseslerinde enerji basınçlı hava, enerji verimliliğinden dolayı tüm makine tüketimi ölçüm sistemlerini kurmuş ve bunları kayıt grubu için merkezi olarak dışarıdan elde edilir. Tek bir altına alıyor ise, proseslerinin enerji verimliliğini kesin proses veya tek bir makine için bir ölçümün gösterilmesi olarak bilmeden de, her zaman proses kademelerinin neredeyse mümkün değildir. enerji optimizasyonunu gerçekleştirmesi mümkün olacaktır. Basınçlı hava ile ilgili enerji eşdeğerinin tam olarak dengelenebilmesi için sadece (kısmen ciddi zamansal dalgalanmalara tabi olan) basınçlı hava miktarı (standart litre / zaman birimi) değil, aynı zamanda beslemenin ortalama ön basıncının ve aynı zamanda ön muamele tarzı (basınçlı çözülme noktası, filtre ürünü) ile üretim prensibinin de dikkate alınması gereklidir. 32 Bilanço sınırından doğmuş enerji akışları, konvektif Makinelerin işletim durumlarından kaynaklanan ısı yayılımı ve (ısı ile yüklenmiş) atık hava miktarı kısım- dalgalanmaların bir sonucu olarak, ya bir kaç günlük larına ayrılır. bir zaman süresi boyunca veya durum parametreleri için tutanak tutulması kaydıyla bir kaç saat boyunca Muhtemelen kullanılan harici bir emiş sisteminin atık ölçüm yapılmalıdır. hava hacimsel akışı ve / veya emiş havası hacimsel akışı [m3/h] ile, bunun bilanço sınırı sıcaklığına olan Durum parametreleri şunlardır: sıcaklık farkı biliniyorsa, atık hava veya emiş havası Ön iplik ve iplik verileri / eğirme maddeleri / akımının / atık hava veya emiş havası akımlarının enerji iplik haznesi dolumu alt basınçları / boş süreler içeriği kolaylıkla hesaplanabilir. Atık hava veya emiş Basınçlı hava regülatörlerinin ayarlanması, sarma havası akımlarında mevcut olan kinetik basınç kayıpları, makinelerinde birleşme / çözme kodu ile prizmalar genelde gözardı edilebilir. Aynı durum üründe “prosesi devam eden tekstil lifleri” mevcut olan potansiyel enerji Farklı makine grupları için farklı enerji türlerinin için geçerlidir. dengelenmesi gerektiği için, EN ISO 9902 (tekstil makinelerinin ses emisyonu) standardında olduğu Makinenin işletimi için bir iklimlendirme zorunlu ya gibi, özgül olarak makine gruplarına göre ayırmak da en azından tavsiye ediliyorsa, o zaman rakamsal mantıklı olacaktır. verilerle çalışılabilir. Makinenin işletiminden kaynaklanan ısı yükünün, mekan iklimlendirmesi için uygun bir şekilde kompanse edilmesi gereklidir. Atık hava akımları ısı yükleri ile birlikte mümkün mertebe doğrudan “makinenin” bilanço sınırından dışarı çıkarılıyorsa, makine iklimlendirme payı için sadece konvektif ısı akımının bertaraf edilmesindeki gerekli zahmetin belirlenmesi yeterli olacaktır. Burada iklimlendirmenin türüne ve konfigürasyonuna bağlı olarak – doğrudan iklimlendirme, adiyabatik çalışan klima sistemi, soğutmalı sistem, hava değişimi sayısı vs. – “kW ısı yükü başına klima gideri” verileri kWh/kWh türünden belirtilebilir. 33 2.6 Kararlaştırılan, tanımlanmış bir çalışma prosesinin veya işletme noktasının anlamı Örn. televizyon gibi tüketim ürünleri standartlaştırıl- Ayrıca enerji tüketimi ile ilgili bir yorum yapmak mış kullanım amaçları ve çok iyi kıyaslanabilir kullanıcı sadece üretilmiş olan miktar ile bağlantılı olarak önem gereksinimleri için tasarlanmıştır. Buna karşılık tekstil teşkil eder (kWh/kg ürün). Bu aynı şekilde CO2-ayak makineleri çoğu zaman daha komplike ürünlerdir. Bir izinin (CO2/kg ürün) (bakınız bölüm 2.8) eşitliği için de ürün tipinin tekstil makineleri bile genelde makine geçerlidir. işletmecilerinin birbirlerinden farklı ihtiyaç profillerine uygun olarak tasarlanmaktadır. Makineden beklenen Tekstil makinelerinin enerji tüketiminin değerlendiril- gereksinimler, makine işletmecisi tarafından üretilecek mesi için öncelikle mantıklı makine sınıflarının oluştu- olan ürüne ve / veya işletmecinin uygulamak istediği rulması gereklidir. Daha sonra bu makine sınıfları için özel prosese (kullanım koşulları) bağlı olarak ortaya tipik üretim prosesleri olan ürün ve üretim parametre- çıkar. Bu nedenle tekstil makineleri genelde işlet- leri ile birlikte ortak bir “enerji verimliliği belirleme pro- mecinin hammadde, kalite ve verimlilik ile ilgili özel sesi” tespit edilmelidir. Bunun için ilgili tekstil makine- gereksinimlerini, ihtiyacına uygun olarak belirleyebile- si ile oldukça sık üretilen / işlenen (seri üretim ürünler) ceği şekilde üretilmektedir (bakınız 2.3’teki örnekler). standart ürünler tercih edilmelidir. Unikat ürünlerin İşletmeci tarafından alınan bu kararlar özgül enerji mukayesesi yapılamaz. kullanımını da doğrudan etkilemektedir. Buna ilişkin hangi farklılaşmanın yapılabilir ve gerekli Enerji tüketiminin kaydedilmesi ve değerlendirilmesi için bu durum özel bir hedef oluşturur. Bunun anlamı, bir makine kategorisinin enerji tüketimi, elmayı armutla kıyaslamak istemiyorsak sadece kararlaştırılan (tanımlanmış) çalışma prosesleri / işletme noktaları baz alınarak hesaplanabilir demektir. Bu nedenle enerji tüketimleri ile ilgili olarak yapılan yorumlar da sadece incelenen proses ve tanımlanmış olan parametre için geçerlidir. 34 olduğunu VDMA inisiyatifi açıklayacaktır. 2.7 Makine işletmecisinin sorumluluğu Enerji verimliliğine sahip tekstil makineleri, enerji daha fazla şeffaf olması, proseslerin optimize edilme- tasarrufu için bir ön koşuldur. Makine üreticisinin enerji sine yardımcı olur. En büyük üretim gücüne sahip olan verimliliği programları çerçevesinde verdiği hizmetler, bir işletme noktası, enerji açısından en faydalı demek ürüne özgü proseslerin yerinde daha da iyileştirilebil- değildir. Burada yaşam döngüsü maliyeti (örn. VDMA mesi için tekstil üreticisini destekler. Burası için örneğin bilgi sayfası 34160) yatırım hususunda akıllı kararların makine teknolojisi donanımının optimizasyonu ile ilgili alınması için yardımcı olabilir. teçhizat (örn. ısı geri kazanım sisteminin makineye sonradan eklenmesi) veya makine işletmecisinin, üretimini İşletmeci bakım aralıklarının seçimi ile de önemli en yüksek enerji verimliliği alanında gerçekleştirmesini ölçüde bir etki sağlayabilir. Tekstil makinelerinin yetersiz destekleyen proseslerin ve enerji açısından önemli para- bir bakıma tabi tutulması veya düşük kaliteli aşınma metrelerin görselleştirilmesi sayılabilir. parçalarının kullanılması, etki derecesini azaltır ve enerji tüketimini artırır. Tüketim ürünlerinin kullanımı ile karşılaştırılamayan komplike bir tekstil prosesinde, hedeflenen enerji tasarrufu sadece makinelerin amaca uygun kullanımı ile garanti edilebilir. Makine işletmecisinin kendisi makinelerinin verimli bir şekilde işletilmesi konusunda büyük bir sorumluluğa sahiptir. Daha önce de gösterildiği gibi bilinçli tasarlanmış üretime dönük proseslerde de enerji tasarrufu için potansiyel vardır. Bunun sağlanması için eğitimli personel gerekir. Üretim ayarları ile bunlardan meydana gelen enerji tüketimi arasındaki bağlantıların 35 2.8 Ekolojik ayak izi “İleri teknoloji kontrol Ekolojik açıdan önem arz eden en büyük ekolojik ayak izi Sadece işletmeciye enerji tedarik şirketi tarafından cihazları sadece düşük payı, bir tekstil makinesinin işletilmesi esnasında oluşur. sağlanan enerji karışımı ile dahi, CO2-emisyonları faktör 2 ila 3 arasında değişiklik gösterebilir. Bu nedenle ancak bir enerji tüketimine sahip olmakla kalmayıp, İşletim aşaması ile ilgili güvenilir bir CO2 ayak izi, ancak müşteri, makine üreticisine kendisinin “enerji değişimi karbon lifleri, karbon işletmecinin elektrik üretimi ve termik enerji üretimi ile kursunu” bildirdiği taktirde, tekstil makinesi üreticisi dokuma ve karbon ilgili detaylı bilgileri hazır olduğu taktirde belirlenebilir. güvenilir bir CO2 ayak izi verebilir. özel testlerle lif takviyeli Elektrik enerjisi Termik enerji plastik maddeler gibi Almanya’da elektrik üretimi esnasında oluşan CO2-emis- Termik enerjinin elde edilmesinde, fosil enerji taşıyıcısının enerji tasarrufu sağlayan yonlarının alttaki karşılaştırması, çeşitli enerji santral özgül CO2-emisyonu belirleyici olan faktördür. ürünlerin geliştirilmesine tiplerinin etkisini göstermektedir. kumaşlar için uygulanan de destek olmaktadır.” Dr. rer. nat. Ulrich Mörschel, Genel Müdür, Textechno Herbert Stein GmbH & Co. KG Enerji taşıyıcı CO2-karşılaştırmasında santral tipleri Biyogaz-Kombine ısıtma santrali Offshore rüzgar enerjisi Onshore rüzgar enerjisi İspanya’dan solar elektrik ithalatı Nükleer santral Hidrolik santral Çoklu kristal güneş hücresi Doğalgaz-CCGT-ısıtma santrali Doğalgaz-CCGT güç santrali Taş kömürü-ithal ısıtma santrali Linyit kömür-ısıtma santrali Taş kömürü-ithal santrali Linyit kömürü santrali CO2-emisyonu [g/kWh] – 409 23 24 27 32 40 101 148 428 622 729 949 1153 Tablo: Elektrik enerjisi üretiminde kWh başına CO2-emisyonlarının karşılaştırması, değerler GEMIS 3.0; Ökoinstitut e.V. Freiburg kurumuna göre Taş kömürü Linyit kömürü Isıtma yağı EL Isıtma yağı S Sıvı gaz Doğal gaz L Doğal gaz H Odun Spes. CO2-emisyonu [kg/MWh] 364,0 430,6 304,7 329,1 293,6 216,9 224,3 366,5 Tablo: Termik enerjisi üretiminde kWh başına CO2-emisyonlarının karşılaştırması, değerler GEMIS 3.0; Ökoinstitut e.V. Freiburg kurumuna göre Genel olarak termik enerjinin elektrik ile elde edilmesi en az ekonomik olan yöntemdir. Güvenilir parametre Genelde tekstil makinesi işletmecisi, enerji tedarik eden Makine üreticileri termik enerji ve elektrik enerjisi şirket tarafından aşağıdakilerden oluşan bir enerji karşı- için güvenilir parametre (kWh/kg ürün) belirtmelidir. mını teslim alır. Etkin CO2-emisyonları böylece işletmeci tarafından Nükleer enerji hesaplanabilir ve alınan enerji karışımının seçimi ile Fosil ve diğer enerji taşıyıcıları etkilenebilir. Yenilenebilir enerji taşıyıcıları. 36 37 3. Bir etiketin gücü nedir? Temel olarak pazara şeffaflık kazandıracak olan her türlü Tekstil makineleri, tekstil makinesinin teknik özellikle- önlem memnuniyetle karşılanmalıdır. Buraya örneğin rine, donanımına ve güç verilerine kendileri etki eden tekstil makineleri işletmecilerine, almış oldukları yatırım şirketlere pazarlanır. Tekstil makineleri bu nedenle, kararının kendi proseslerinin enerji verimliliğine olan üretilecek ürüne olan gereksinimlerden etkilenme- etkisini değerlendirme konusunda destek olacak bilgiler nin yanı sıra, makine işletmecisinin organizasyonel aittir. Enerji tüketimi verileri, beklenen işletme maliyet- ve imalat teknolojisi ile üretim teknolojisi ortamına lerinin (yaşam döngüsü maliyetlerinin değerlendirilme- entegrasyonu sayesinde de etkilenen yüksek bir kişi- sinde olduğu gibi) sayısallaştırılmasında yardımcı olur selleştirme derecesine sahiptirler. ve böylece diğer faydaların yanında yatırım kararları için bir zemin hazırlayabilir. Branşın bakış açısından, yenilikçi teknolojilerin sadece fonksiyonel ürün gereksinimlerini ve üretim prosesleri- Pazarda şeffaflık önemlidir, ancak konu yatırım malları nin optimizasyonunu sağlamakla kalmayıp, aynı olduğu zaman etiketler bir işe yaramaz. Her şeyden zamanda çevre üzerindeki tüm olumsuz etkileri de en önce tekstil makineleri gibi komplike ürünler için “basit alt düzeye indirmesi gerekmektedir. Bu nedenle sektör bir çözüm” olmaktan çıkarlar. sadece enerji tüketimine odaklanmayı kritik olarak değerlendirmektedir. Amaçlanan bir etiketleme için tüketim malları ile tekstil makineleri arasındaki önemli farklılığın hesaba Makine yapımında ürün etiketleme emek isteyen ön katılması gerekir. Buz dolaplarında ve ev tipi çamaşır koşullara bağlıdır – ancak bu koşullar yerine getirildiği makinelerinde, çok az teknik bilgiye sahip olan müşte- zaman makine etiketleri bir artı değer sunabilir! rilere piyasada oryantasyon kazandırmak için mantıklı görünen davranışın, tekstil makineleri için uygulanabil- Etiketlerin, bir kalite veya nitelik onayı olarak potansiyel mesi mümkün değildir. alıcıyı tanımlanmış bir dizi ile ürün özellikleri hakkında bilgilendirmesi gereklidir. Ancak şeffaflık hedefleri takip edilip uygulanırsa, etiketler bir anlam ifade eder. Farklı üreticilerin ürünlerinin mukayesesi için bir zemin hazırlamayan makine etiketleri, potansiyel alıcıya herhangi bir ek fayda kazandırmazlar. Buna rağmen rakiplerinden farklı görünmek için müşterilerine tarafsızlık vaatlerinde bulunan etiketleme faaliyetleri, hızlı bir pazarlama başarısına ve bunu eleştirel bir şekilde sorgulamayan müşterilere güvenmektedir. 38 Yatırım ürünleri için uzun bir süredir yasal zorunluluğu olan bir ürün işareti kullanılmaktadır: -işareti. Bu Bu hususta tekstil makineleri için enerji tüketimi etiketinin gerekliliğinin ve yapılabilirliğinin, maliyetinin ve işaret bir ürünün Avrupa’nın bütün yasal hükümlerine, faydasının tam olarak kontrol edilmesi gereklidir, çün- örneğin makine direktifine, uygunluğunu sembolize kü yatırım ürünleri sanayisinin özel temel ön koşulları etmektedir. ve çerçeve koşulları yüzünden etkili bir makine etiketi- Keza ekolojik tasarım direktifine (EuP) uygunluk da nin hazırlanması, tüketim ürünlerindekine kıyasla her -işaretlemesi ile ifade edilmektedir. zaman daha maliyetlidir. Tekstil makineleri gibi yatırım ürünleri için ekolojik Etiketleme sadece müşterek proje olarak hedefe ulaş- ve ekonomik açıdan kullanışlı bir etiket konsepti en tırır. Makine üreticileri ve işletmecileri etiketlemenin azından şu koşulları gerektirir: veya diğer bir enstrümanın, çevreye duyarlı ürün özellikleri hakkında bilgilendirme için uygun olup olmadı- 1. Ürün alanı için bu grupta yer alan ürünlerin tipik ğını birlikte değerlendirmelidir. uygulama durumları belirlenebilir. 2. Tipik uygulama durumları baz alınarak referans prosesler tespit edilebilir. 3. Referans prosesler mühim ‘enerji verileri’ için Yorum: Bu bölüm aynı zamanda tekstil makineleri kıyaslanabilir ölçümleri mümkün kılar ve böylece üretiminin bakış açısı ile de uyuşan 2009 yılının her enerji etiketi konsepti için temel teşkil eden bir VDMA Pozisyon Belgesi ‘Makine üretiminde enerji finansal bilgi sisteminin hazırlanmasının temelini tüketimi etiketlemesi’ bölümünden harfiyen kısmi oluşturur. alıntılar içermektedir. 4. Gerekli olan ölçüm talimatları (uluslararası normlar veya Avrupa normları) mevcut olmalıdır. 5. Etiketleme konseptinin hazırlanmasındaki masraf ekonomik açıdan kabul edilebilir olmalıdır (maliyet fayda oranı). Burada özellikle küçük ve orta ölçekli şirketler için oluşacak sıkıntılar dikkate alınmalıdır. 39 4. Geleceğe bakış VDMA Tekstil Makineleri Meslek Birliği üye şirketleri ile birlikte, hangi makine grupları için karşılaştırılabilir enerji verimliliği bilgilerinin, tanımlanmış işletme noktalarına sahip standartlar oluşturulabileceğini kontrol edecektir. Bunu yaparken enerji tasarrufu için uyumluluk ve işletmeci için sağlanan muhtemel faydalar, müteakip işlemlerde belirleyici olacaktır. 40 Bu broşürün içeriği VDMA Tekstil Makineleri Meslek Birliği Teknik ve Araştırma Kurulu tarafından hazırlanmıştır. Matthias Arnold Dr.-Ing. Heinz Waltermann KARL MAYER Textilmaschinenfabrik GmbH Oerlikon Barmag, Markus Böhn Oerlikon Textile GmbH & Co. KG Yan Kuruluşu Trützschler Nonwovens GmbH Gert Zeidler Roland Hampel Karl Mayer Malimo Textilmaschinenfabrik GmbH A. Monforts Textilmaschinen GmbH & Co. KG Hans-Jürgen Haug Groz-Beckert KG İşbirliği yapanlar: Dr.-Ing. Martin Hermann Ralf Bischof H. Stoll GmbH & Co. KG A. Monforts Textilmaschinen GmbH & Co. KG Bernd J. Kremer Uwe Franz SETEX Schermuly textile computer GmbH LIBA Maschinenfabrik GmbH Armin Leder Detlef Schelter Trützschler GmbH & Co. KG Textilmaschinenfabrik Oerlikon Schlafhorst, Peter Maier Oerlikon Textile GmbH & Co. KG Yan Kuruluşu LIBA Maschinenfabrik GmbH Peter Tolksdorf Dr.-Ing. Jürgen Meyer A. Monforts Textilmaschinen GmbH & Co. KG Oerlikon Schlafhorst, Oerlikon Textile GmbH & Co. KG Yan Kuruluşu Dr. rer. nat. Ulrich Mörschel Redaksiyon: Textechno Herbert Stein GmbH & Co. KG Markus Böhn Axel Pieper Trützschler Nonwovens GmbH BRÜCKNER Trockentechnik GmbH & Co. KG Armin Leder Matthias Schemken Trützschler GmbH & Co. KG Textilmaschinenfabrik Oerlikon Neumag, Dr.-Ing. Jürgen Meyer Oerlikon Textile GmbH & Co. KG Yan Kuruluşu Oerlikon Schlafhorst, Peter Schiller Oerlikon Textile GmbH & Co. KG Yan Kuruluşu Lindauer DORNIER GmbH Christine Karin Schmidt Johannes Schmitz VDMA Textilmaschinen THIES GmbH & Co. KG Dr.-Ing. Georg Tetzlaff Oerlikon Saurer, Oerlikon Textile GmbH & Co. KG Yan Kuruluşu 41 Resim bilgileri: Başlık sayfası: KARL MAYER Textilmaschinenfabrik GmbH; Sayfa 27: Trützschler GmbH & Co. KG Textilmaschinenfabrik; Oerlikon Neumag, Oerlikon Textile GmbH & Co. KG Textechno Herbert Stein GmbH & Co. KG Yan Kuruluşu; Fotolia Sayfa 28: BRÜCKNER Trockentechnik GmbH & Co. KG Sayfa 02: Corbis; Oerlikon Saurer, Oerlikon Textile GmbH & Co. KG Yan Kuruluşu Sayfa 29: A. Monforts Textilmaschinen GmbH & Co. KG Sayfa 04: Oerlikon Neumag, Oerlikon Textile GmbH & Co. KG Sayfa 30: Oerlikon Saurer, Oerlikon Textile GmbH & Co. KG Yan Kuruluşu Yan Kuruluşu; Trützschler Nonwovens GmbH Sayfa 06: Oerlikon Neumag, Oerlikon Textile GmbH & Co. KG Sayfa 31: Oerlikon Saurer, Oerlikon Textile GmbH & Co. KG Yan Kuruluşu Yan Kuruluşu; SETEX Schermuly textile computer GmbH Sayfa 08: Trützschler Nonwovens GmbH Sayfa 32: Oerlikon Schlafhorst, Oerlikon Textile GmbH & Co. KG Yan Kuruluşu Sayfa 10: KARL MAYER Textilmaschinenfabrik GmbH Sayfa 33: Oerlikon Barmag, Oerlikon Textile GmbH & Co. KG Sayfa 11: Oerlikon Barmag, Oerlikon Textile GmbH & Co. KG Yan Kuruluşu Yan Kuruluşu Sayfa 34: Trützschler Nonwovens GmbH Sayfa 15: Oerlikon Barmag, Oerlikon Textile GmbH & Co. KG Yan Kuruluşu Sayfa 35: Oerlikon Schlafhorst, Oerlikon Textile GmbH & Co. KG Yan Kuruluşu; Oerlikon Neumag, Oerlikon Textile GmbH & Co. KG Sayfa 17: Oerlikon Neumag, Oerlikon Textile GmbH & Co. KG Yan Kuruluşu Yan Kuruluşu; Trützschler Nonwovens GmbH Sayfa 37: Fotolia Sayfa 19: Trützschler Nonwovens GmbH; Oerlikon Schlafhorst Oerlikon Textile GmbH & Co. KG Yan Kuruluşu Sayfa 39: Christine Karin Schmidt / August Herzog Maschinenfabrik GmbH & Co.KG adına Sayfa 21: Trützschler Nonwovens GmbH Sayfa 40: Oerlikon Schlafhorst, Oerlikon Textile GmbH & Co. KG Sayfa 23: A. Monforts Textilmaschinen GmbH & Co. KG; Yan Kuruluşu BRÜCKNER Trockentechnik GmbH & Co. KG Sayfa 43: H. Stoll GmbH & Co. KG; Oerlikon Barmag, Sayfa 24: Oerlikon Schlafhorst, Oerlikon Textile GmbH & Co. KG Yan Kuruluşu Sayfa 25: Trützschler GmbH & Co. KG Textilmaschinenfabrik Sayfa 26: Trützschler GmbH & Co. KG Textilmaschinenfabrik 42 Oerlikon Textile GmbH & Co. KG Yan Kuruluşu Eylül 2012 VDMA Tekstil Makineleri Lyoner Strasse 18 60528 Frankfurt am Main Telefon +49 69 6603-1271 Faks +49 69 6603-1329 txm@vdma.org www.machines-for-textiles.com/blue-competence www.bluecompetence.net an initiative of