İndir - Uzman Kariyer
Transkript
İndir - Uzman Kariyer
öğrenme psikolojisi ÖĞRENME PSİKOLOJİSİ SORU KAMPI YANIT ANAHTARI adım 1 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. B B D D B B D C D A E A D B C D E C adım 2 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. adım 3 adım 4 adım 5 adım 6 B B A D B B E E B E A E B E B A B B 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. E C B C D A C C E A C A A B E A A B 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. C E D E A B E A E E A D E A D B B C 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. D D E D D A C A D D E A D A C D C E 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. A C A D D A B A E C A E C E D B B B 19. A 19. E 19. E 19. A 19. D 19. A 20. B 20. A 20. B 20. A 20. A 20. D Tekrar Edilmesi Gereken Konular ................................................................................................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................................................................................................... eğitimbilimleri 1 öğrenme psikolojisi öğrenme psikolojisi adım 1 4. 7. Edimsel koşullanma sürecinde isten- Model alma yoluyla öğrenme (dolay- meyen bir davranışın görmezden ge- lı öğrenme, gözlem yoluyla öğrenme, 1. linmesi sönmeyi sağlar. Ancak isten- sosyal öğrenme) süreci; bireyin mo- Bilgiyi işleme kuramına göre bilginin meyen davranış görmezden gelindi- delin davranışını izleme, hatırlama, kısa süreli bellekten uzun süreli bel- ğinde başlangıçta davranışın mikta- uygulama ve güdülenme süreçlerini leğe geçmesini sağlamada anlamlan- rında büyük bir artış görülür, görmez- kullanarak kendisine uygun hâle getir- dırma olarak da adlandırılan kodlama den gelmeye devam edildiğinde bu mesidir. Buna göre duygu ve düşün- süreci dört temel yöntemle sağlanabi- artış azalır ve davranış bir süre son- celerin karşısındakini kırmadan ifade lir: etkinlik, örgütleme, genişletme ve ra ortadan kalkar. edildiği bir film izleyen çocukların atıl- Doğru yanıt “D” seçeneğidir. bellek destekleyici ipuçları oluşturma. ganlık eğitimi sonunda duygu ve düşüncelerini doğru şekilde ifade etme Yeni bilgi bireyin ön bilgilerinin üzerine inşa ediliyorsa, bir yandan da eski becerisini kazanmaları model alma ile bilginin daha detaylandırılmasını sağ- ilişkilidir. Doğru yanıt “D” seçeneğidir. lıyorsa bu durum genişletme ya da eklemleme olarak adlandırılır. Bu soruda da hayvanlardaki büyüme kavramından hareket eden öğrencinin bitkilerdeki büyüme sürecini anlarken ön bilgilerini kullandığı ama ondan daha 5. farklı yeni bir bilgi geliştirdiği yani ay- Edimsel koşullanma yoluyla öğren- rıntılandırma, genişletme mekanizma- menin temelinde etki kanunu vardır. sını kullandığı söylenebilir. Yani organizma yaptığı bir davranı- Doğru yanıt “B” seçeneğidir. şın ardından pekiştirilirse o davranışı daha çok tekrarlayacaktır. Bu du- 2. rumda Betül’ün evde tartışma davra- Olumsuz transfer, önceden öğrenilen nışının annesi tarafından pekiştirilme- bilgi ve becerilerin yeni öğrenilecek si Betül’ün tartışma davranışını daha Tutuklu bilgi ve becerilerin öğrenilmesini zor- çok artıracaktır. kıyafeti laştırmasını ifade eder. Bu durumda Doğru yanıt “B” seçeneğidir. 8. giyen kişi okul öncesi dönemde çocuklara oku- (Nötr ma yazma öğretilmesinde yapılacak uyarıcı) Tepki yok yanlışın çocukların ilköğretime başladıklarında okuma yazma öğrenme- Tutuklu lerini güçleştirmesi olumsuz transfer- kıyafeti le ilişkilidir. giyen kişi Doğru yanıt “B” seçeneğidir. (Nötr uyarıcı) 3. Organizmanın yaptığı bir davranışın sonucundan etkilenmesi etki kanunu olarak tanımlanır. Buna göre organizma yaptığı davranışın ardından pekiştirilirse o davranışı daha çok tekrarlayacaktır. Çınar’ın, ilk karalama çabalarının evdekiler tarafından alkışlandığını görünce, hevesle benzer bir karalama yapmayı denemesi etki kanununa örnek oluşturur. Doğru yanıt “D” seçeneğidir. 2 Kuyruğunu çekme (Koşulsuz uyarıcı) Saldırma (Koşulsuz tepki) 6. Operant koşullanma yoluyla öğren- Tutuklu me sürecinde, organizmanın bir uya- kıyafeti Saldırma rıcı karşısında yapmış olduğu bir dav- giyen kişi (Koşullu ranış ödül ya da ceza ile sonuçlanır- (Koşullu tepki) sa, organizma uyarıcıyı diğerlerinden uyarıcı) ayırt eder ve bu uyarıcı organizmanın Buna göre köpeklerin tutuklu kıyafe- davranışlarını kontrol etmeye başlar. ti giyen kişileri gördüğünde saldırgan Buna göre eşinin gergin olması Aslı davranışlar sergilemesi koşullanma- Hanım için ayırt edici uyarıcı niteliği nın sonucunda “koşullu tepki”ye kar- taşımaktadır. şılık gelir. Doğru yanıt “B” seçeneğidir. Doğru yanıt “C” seçeneğidir. eğitimbilimleri öğrenme psikolojisi 9. 13. 16. Türe özgü hazır oluş organizmanın Bilgiyi işleme kuramına göre işlemsel Gestalt kurama göre algı yasaları için- öğrenme yapabilmesi için gerekli olan (procedural) bellek, bireyin bir işin na- de temel algısal yasa pragnanz yasa- biyolojik donanıma sahip olmasını ifa- sıl yapılacağına dair bilgileri sakladığı sıdır. Bu yasa “insanın çevredeki uya- de eder. Bekçilik ya da koruma göre- bellek türüdür. Buna göre kütüphane- rıcıları iyi bütün, iyi şekil biçiminde al- vi yapmak üzere eğitilecek köpekle- ye giden bir kişinin belleğindeki kütüp- gılama eğilimini” yani uyarıcıları an- rin saldırganlık güdüleri yüksek ve ge- hanede nasıl kitap araması gerektiği- lamlı bütünlere, yapılara dönüştürme lişmiş köpeklerin arasından seçilmesi ne ilişkin şemaları kullanarak davra- eğilimine işaret eder. Bu örnekte de türe özgü hazır oluşla açıklanır. nışta bulunması işlemsel bellekte yer “Guernica” tablosundaki pek çok öge- alan bilgileri kullandığını gösterir. yi, nesneyi, dikkatle inceleyerek bü- Doğru yanıt “D” seçeneğidir. Doğru yanıt “D” seçeneğidir. tüncül bir algılama oluşturmaya çalışan Eda’nın bu çabası pragnanz yasasına uyan bir eğilimi gösterir. 10. Doğru yanıt “D” seçeneğidir. Uyarıcı genellemesi, organizmanın bir uyarıcıya göstermiş olduğu tepkiyi benzer uyarıcılara yönelik de vermeye başlamasını ifade eder. Bu durumda saldırganlık eğitimi sırasında köpeği kızdıran kişinin zaman zaman değiştirilerek köpeğin saldırganlığının yalnızca belirli bir kişiye olmasının engellenmesi uyarıcı genellemesini sağlamaya yöneliktir. Doğru yanıt “A” seçeneğidir. 17. 14. İnsanın başkalarının kendisini algılama şekline göre kendisini algılaması insancıl (hümanist) yaklaşıma yönelik “ayna teorisi” kavramıyla açıklanabilir. Doğru yanıt “B” seçeneğidir. 11. Bu soruda örneklendiği gibi, çocuğun daha önce davranış repertuvarında olmayan bir davranışı kazanması için, o davranışı aşamalar hâlinde sergilemesine ve her bir aşamada pekiştirilmesine dayanan yöntem kademeli yaklaşma tekniğini ifade eder. Gizil öğrenme bireyin farkında olma- Doğru yanıt “E” seçeneğidir. dan yaptığı öğrenmeleri ifade eder. Buna göre kadın ve erkek olarak ne yapmamız gerektiğine ilişkin pek çok mesajları farkına varmadan almamız gizil öğrenmeyle ilişkilidir. Doğru yanıt “E” seçeneğidir. 15. Ortaya çıkardığı sonuca bağlı olarak sergilenmesi öğrenilen edimsel 12. bir davranımın benzerlerini de sergi- “Bireyin ayıplanmamak için büyüklerin lemek tepki genellemesi ya da dav- Örnek durumda “ders çalışırken mü- yanında sigara içmemesi” dışsal gü- ranım genellemesidir. Bu soruda da zik dinlemek” ders çalışmak isteme- dülenmedir. Dışsal güdülenme bireyi “perspektife özen gösterme” gibi bir yen öğrenciyi derse güdülediği için öğrenme esnasında dışsal olarak et- davranımın ardından gelen pekiştir- olumsuz pekiştirmeye örnek oluştu- kileyen (birilerinin takdirini kazanmak, menin etkisiyle ona benzer bir dav- rur ve bu gruptakilerin ders çalışırken ödül almak, beğenilmek gibi) faktörle- ranım olarak “renk uyumuna da özen müzik dinleme davranışı daha çok ar- ri ifade eder. Buna göre bireyin aile- gösterme” gözlenmiştir. Önemli bir tacaktır. Öte yandan “ders çalışırken sinin uygun gördüğü kişiyle evlenme- çeldirici olan “uyarıcı genellemesi” ise müzik dinlemek” ikinci gruptaki öğren- si örneği de dışsal güdülenmeye ör- benzer uyarcılara karşı “aynı tepkiyi” cilerin dikkatlerini dağıttığı için birinci nek oluşturur. sergilemek anlamına gelir. tür cezaya örnek oluşturur. Doğru yanıt “C” seçeneğidir. Doğru yanıt “A” seçeneğidir. eğitimbilimleri Doğru yanıt “C” seçeneğidir. 18. 3 öğrenme psikolojisi 19. 2. Dolaylı öğrenme (model alma yoluy- Koşullu tepki, tepkisel koşullanma sü- 5. Premack ilkesi, yapılma olasılığı yük- la öğrenme, gözlem yoluyla öğren- recinde sek bir davranışın yapılma olasılığı başlangıçta organizmanın me, sosyal öğrenme) süreci, bireyin tepki göstermediği bir uyarıcıya gös- düşük olan bir davranışı pekiştirmek modelin davranışını izleme, hatırla- termiş olduğu tepkiyi ifade eder. Buna için kullanılmasını ifade eder. Tuğ- ma, uygulama ve güdülenme süreç- göre “bireyin ilgi duyduğu programı iz- ba Öğretmen’in öğrencilerine her gün lerini kullanarak kendisine uygun hâle lemek için vakit ayırması” edimsel ko- yarım saat kitap okuduklarında kendi getirmesidir. Buna göre anne baba- şullanma sürecinde ayırt edici uyarıcı- aralarında satranç oynamalarına izin nın kendi karar verme davranışları ile ya örnek oluşturur. vereceğini söylemesi premack ilkesi- çocuklarının karar verme davranışla- Doğru yanıt “B” seçeneğidir. rı arasındaki benzerlik model alma ile ni kullandığını gösterir. Doğru yanıt “B” seçeneğidir. açıklanır. Doğru yanıt “A” seçeneğidir. 6. 3. Gözlem yoluyla öğrenme stratejisinin sırasıyla gerçekleşen dört aşaması vardır: dikkat, hatırda tutma, uygulama ve güdülenme. Bu örnekte Muazzez’in ablasının “tahta çubukla- 20. rı nasıl kullandığını gerektiği gibi iz- Örneğe bakıldığında, bir uyarıcının lememesi” dikkat aşamasının, “tahta (peynirin yeşillenmesi), bir başka uya- çubukları kavramada parmak kasları- rıcıya (peynirin bozulmasına) işaret nın yeterli düzeyde olmaması” ise uy- etmesi söz konusudur. Temel öğren- gulama aşamasının gerektiği gibi ger- me türlerinden Tolman’ın da üzerinde çekleşmediğini göstermektedir. durduğu öğrenme biçimlerinden biri Doğru yanıt “A” seçeneğidir. Algıda seçicilik, bireyin ilgisi, ihtiyacı, eski yaşantıları gibi değişkenlerin etkisiyle bir uyarıcıyı diğerlerine göre daha çabuk algılamasıdır. Bu anlamda doktorun televizyonda hastalıkla ilgili haber yayımlandığında dikkat etmesi algıda seçiciliğe örnek oluşturur. Doğru yanıt “B” seçeneğidir. 7. Karşıt koşullanma tepkisel koşullanma sürecinde bir tepkinin oluşması- de işaret öğrenmedir; bir uyarıcıyla bir na neden olan uyarıcıların değiştirile- başka uyarıcıyı/durumu ilişkilendirme- rek karşı tepkinin oluşturulması sürecine denir. Buna göre psikolojik danış- yi öğrenmektir. Doğru yanıt “B” seçeneğidir. 4. manın öğrencilerin madde kullanımı- Bu soruyu çözebilmek için öncelik- na yönelik olumsuz tutum geliştirme- le ceza kavramına değinmek gerekir. lerini sağlamak amacıyla sunusunda Bir davranışın sonunda itici bir durum kötü fotoğraflara ve videolara yer ver- ortaya çıkarsa ve bu nedenle davra- mesi karşıt koşullanma ile açıklanır. Doğru yanıt “E” seçeneğidir. nışın zayıfladığı ya da ortadan kalktığı görülüyorsa bu durum ceza kavra- öğrenme psikolojisi adım 2 mıyla açıklanabilir. Bu çerçevede seçeneklere bakacak olursak A seçeneğinde pekiştirece alışma; B seçeneğinde pekiştirecin kesilmesiyle birlikte 1. 8. Mozart’ın senfonisi Tepki yok (Nötr Öğrenmeyi etkileyen etmenlerden biri gerçekleşen sönme, C seçeneğinde de öğrenme yöntemiyle ilgili faktörler- öğrenilmiş çaresizlik, E seçeneğinde dir. Aralıklı ya da toplu çalışma, böle- de sönme örneklenmektedir. D seçe- Mozart’ın Sıcak Damarların rek ya da bütün çalışma, geri bildirim neğinde ise davranışın ardından orta- senfonisi hava genişlemesi kullanma ve katılımı sağlama bu et- ya çıkan itici uyarıcı nedeniyle (köpek (Nötr (Koşulsuz (Koşulsuz menleri ifade eder. Bu örnekte ise öğ- tarafından ısırılma) yani cezanın etki- uyarıcı) uyarıcı) uyarıcı) rencinin sınavdan önce kısa bir süre siyle davranış ortadan kalkmıştır. Not: içinde sıkışık/toplu çalışma gerçekleş- Bu sorunun benzeri 2011 KPSS’de Mozart’ın Damarların tirdiği, öğretmenin ise aralıklı çalışma- çıkmıştır. Cezanın bu tür örneklerine senfonisi genişlemesi yı önerdiği görülmektedir. aşina olmak gerekir. (Koşullu (Koşullu uyarıcı) uyarıcı) Doğru yanıt “B” seçeneğidir. 4 Doğru yanıt “D” seçeneğidir. uyarıcı) eğitimbilimleri öğrenme psikolojisi Buna göre sıcak havada damarların genişlemesi “koşulsuz tepki”ye karşılık gelir. Doğru yanıt “E” seçeneğidir. 9. Sosyal öğrenme kuramına göre, bireyin gözlediği modellerin davranışlarını taklit edip etmeyeceği birçok etken tarafından belirlenir. Bu etkenlerden bir tanesi de dolaylı cezadır. Yani gözlemlenen davranışın ceza ile sonuçlanması gözlemcinin bu davranışı yapmasına engel olur. Bu anlamda bireyin yalan söyleyen arkadaşının dışlandığını görünce yalan söylememeye özen göstermesi dolaylı cezaya örnek oluşturur. Doğru yanıt “B” seçeneğidir. 12. Öğrenilmiş olan iki bilgiden birinin etkisiyle diğerini karıştırmak, unutmak, ket vurma teorisi ile açıklanabilir. İlk öğrenmenin etkisiyle sonraki öğrenmeyi karıştırmak ya da unutmak ileriye ket vurmadır. Bu örnekte yıllardır kullanılan/öğrenilmiş olan “house” sözcüğünün etkisiyle, daha sonra öğrenilen “das haus” sözcüğünü hatırlayamamak ya da unutmak ileriye ket vurmayla açıklanabilir. Not: 2010 sınavında da sorulduğu gibi ileriye ket vurma kavramıyla olumsuz aktarma kavramı böyle bir sorunun iki seçeneğini oluşturabilir. Unutmayınız, olumsuz aktarma bir öğrenme değişkenidir, ön öğrenmelerin etkisiyle yeni bir öğrenme sürecine geçerken “güçlük yaşamaktır.” Oysa ileriye ket vurma bir unutma değişkenidir, eski öğren- 15. Ceza uygulamaları kimi zaman ilginç sonuçlar vermektedir. Bir davranışı bastırmak için uygulanan cezalar kimi zaman bu duruma maruz kalanların söz konusu davranışı daha da fazla yapmalarına yol açmaktadır. Psikolojik tepkisellik kuramı bu durumu, insanların otoriteye boyun eğmeme ve özerkliklerini koruma eğilimiyle açıklamaktadır. Doğru yanıt “B” seçeneğidir. menin etkisiyle sonrakini karıştırmak, 16. unutmaktır. Bir davranış kontrol yöntemi olarak, Doğru yanıt “E” seçeneğidir. öncelikle tercih edilen davranışı pekiştireç olarak kullanıp ilk olarak az 10. 13. tercih edilenin yapılmasını sağlamak, Tepkisel koşullanma yoluyla öğrenme premack ilkesini açıklar. Bu örnekte dan o arabada gördüğü sahibine de 2. Bireyin öğrenme gerçekleştirebilmesi için gerek zihinsel gerekse yaş olarak belli bir olgunluk düzeyine erişmesi gerekir. Buna göre çocuğun altı yaşına geldiğinde hiç yardım almadan ayakkabılarını çok rahat bağlayabilmesi olgunlaşma süreci ile açıklanabilir. uyarıcı olarak koşullandığı görülmek- Doğru yanıt “B” seçeneğidir. sürecinde ikinci dereceden koşullanma (üst düzeyde koşullanma) organizmanın aynı anda birden fazla uyarıcıya koşullanmasını ifade eder. Geçirdiği kazadan sonra Nihat’ın önce 1. uyarıcı olarak çarptığı arabaya, ardın- de çocuğun önce yemeği yemesi durumunda çok istediği bilgisayarına kavuşması söz konusu olduğundan premack ilkesi geçerlidir. Doğru yanıt “A” seçeneğidir. tedir. Doğru yanıt “E” seçeneğidir. 14. Sistematik duyarsızlaştırma, tepkisel koşullanmayla ortaya çıkan olumsuz koşullu tepkilerin, özellikle korkuların ortadan kaldırılmasında kullanı- 11. Alışkanlıkların yok edilmesi için kullanılan bıktırma yönteminde, bireyin istenmeyen tepkiyi yoruluncaya kadar yapması için ortam sağlanır. Buna göre öğretmenin Ahmet’e bir dosya dolusu kâğıt vererek kâğıtların hepsiyle ders sonuna kadar uçak yapmasını istemesi bıktırma yöntemini kullandığını gösterir. Doğru yanıt “A” seçeneğidir. eğitimbilimleri lan davranışçı bir psikoterapi tekniğidir. Bu sorudaki seçeneklere bakıldığında A seçeneğinde premack, B seçeneğinde özellikle karşı koşullama, C ve D seçeneklerinde pekiştirme uygulamaları etkili olacaktır. Oysa E seçeneğinde, “Kapalı yerde kalma korkusu olan birinin bu korkusunu ortadan kaldırmada” sistematik duyarsızlaştırma etkili olabilir. Doğru yanıt “E” seçeneğidir. 17. Bandura’ya göre, başkalarının yaşantılarına bağlı olarak gerçekleşen davranış değişiklikleri dolaylı öğrenme olarak açıklanır. Bu örnekte de Gamze Hanım’ın çocuğuna vermek istediği nasihatleri başkalarının başına gelen dolaylı yaşantılara bağlı kalarak verme çabasının çocuğunun dolaylı öğrenme kapasitesini geliştirmeye çalıştığı söylenebilir. Doğru yanıt “B” seçeneğidir. 5 öğrenme psikolojisi 18. öğrenme psikolojisi Alışma, organizmanın uzun süre bel- adım 3 li bir uyarıcıya maruz kalması sonucu, 4. Organizma yaşadığı bir ya da birkaç başarısızlıktan sonra ne yaparsa yap- uyarıcının organizma üzerindeki etki- 1. sın durumu değiştiremeyeceğini öğre- sini azaltmasını ifade eder. Buna göre Sembolik pekiştirme, istenen dav- nerek pasif kalır ve bu pasifliğini isten- kişinin sokakta mendil satan hasta bir ranışları gösteren çocuklara aferin meyen diğer durumlara da geneller. çocuk gördüğünde eskisi gibi etkilen- deme, çikolata verme yerine fiş, yıl- Bu durum öğrenilmiş çaresizlik ola- memesi alışmaya örnek oluşturur. dız, artı, jeton verme esasına daya- rak tanımlanır. Buna göre Elif’in bir- nan bir tekniktir. Çocuk bu simgesel kaç olumsuz arkadaş deneyiminin ar- ödülleri belli sayıda toplayarak gerçek dından sağlıklı ilişkiler kuramayaca- ödüle kavuşur. Buna göre toplanan ğını düşünmesi öğrenilmiş çaresizlik- her 10 bilye için çocuğa istediği bir le açıklanır. Doğru yanıt “B” seçeneğidir. Doğru yanıt “C” seçeneğidir. çizgi film CD’sini alması için izin verilmesi sembolik pekiştirmeye örnektir. Doğru yanıt “E” seçeneğidir. 2. 5. Bilgiyi işleme kuramının en önem- Bir öğrenme görevinin ardından, öğ- 19. li kavramlarından biri olan kodlama renilenler arasında geri çağırılabilen- Batıl davranış, organizmanın bir davranışının ardından o davranışla ilişkisi olmayan tesadüfen olumlu ya da olumsuz pekiştireç aldığında, zamanla yaptığı davranışla aldığı pekiştireci ilişkilendirmesidir. Buna göre insanların dileklerinin yerine gelmesi için ağaçlara bir şeyler bağlamaları batıl davranışa örnek oluşturur. kavramı, yeni öğrenilen bilginin ön bil- leri, belli bir sırayı gözetmeden hatır- gilerle ilişkilendirilerek, bu bilgilerle or- lamaya serbest hatırlama denir. Bu taklık ya da benzerliklerine bakılarak örnekte de öğrenme listesinin çocuğa anlamlandırılması ve bu sayede belle- verilip çocuğun hatırlayabildiği kadarı- ğe yerleştirilmesi işlemidir. Bu örnek- nı ifade etmesini istemek serbest ha- te de “dokulara” ilişkin bilgilerini “hüc- tırlamayı örnekler. Doğru yanıt “E” seçeneğidir. Doğru yanıt “D” seçeneğidir. reye ilişkin bilgisiyle” ilişkilendiren ve buradan hareketle bir sonuca ulaşan öğrencinin bilgiyi kodlama sürecini yaşadığı söylenebilir. Doğru yanıt “C” seçeneğidir. 20. İkincil pekiştireç; pekiştirici değerini öğrenme yoluyla kazanan, para, hediye, unvan, yıldız gibi sosyal ve manevi içerikli pekiştireçlerdir. Buna göre plastik kemik köpek için ikincil pekiştireç kapsamında değerlendirilir. Doğru yanıt “A” seçeneğidir. 6 3. 6. Thorndike’ın deneme yanılma yöntemi Algıda seçicilik; bireyin ilgisi, ihtiya- ile problemin çözümü sürecinde doğ- cı, eski yaşantıları gibi değişkenlerin ru adımların doğru davranışların seçil- etkisiyle bir uyarıcıyı diğerlerine göre mesi ve uyarıcı ile tepkinin-davranışın daha çabuk algılamadır. Bu anlam- bağlanması işlemi olarak ifade ettiği da âşık olan kişinin baktığı her yerde, öğrenmeye A, C, D ve E seçenekleri duyduğu her şarkıda âşık olduğu kişi- uygundur. Ancak B seçeneği deneme nin adı geçtiğinde dikkat kesilmesi al- yanılma değil, olumsuz pekiştirmedir. gıda seçicilik ile ilişkilidir. Doğru yanıt “B” seçeneğidir. Doğru yanıt “A” seçeneğidir. eğitimbilimleri öğrenme psikolojisi 7. 10. Bireyin bir ortamda cezalandırılan bir Sosyal öğrenme (dolaylı öğrenme, 12. Ceza, organizmanın bir davranışının davranışının başka bir ortamda ceza- gözlem yoluyla öğrenme, model alma ardından ortama olumsuz bir pekişti- landırılmamadan dolayı artarak de- yoluyla öğrenme) süreci, bireyin mo- reç konulmasını (birinci tür ceza) ya vam etmesi davranışta kontrast ola- delin davranışını izleme, hatırlama, da ortamdan olumlu bir pekiştirecin rak ifade edilir. Buna göre çocuğun uygulama ve güdülenme süreçlerini çekilmesini (ikinci tür ceza) ifade der. evde süs eşyalarına dokunmazken kullanarak kendisine uygun hâle getir- Bu durumda çocukların sordukları so- misafirliğe gittiğinde o evdeki süs eş- mesidir. Bu durumda uçuşla ilgili ola- ruların ardından anne, baba ve öğret- yalarıyla daha çok oynaması davra- rak yazılı ve görsel yayınlar ve söy- menlerinin rahatsız olduklarını görme- nışta kontrasta örnek oluşturur. Doğru yanıt “C” seçeneğidir. lemlerin uçuşun tehlikeli olduğu konu- leri ya da onların olumsuz tepkileri ile sunda insanları ikna etme sosyal öğ- karşılaşmaları ceza kapsamında de- renmeye örnek oluşturur. ğerlendirilir. Doğru yanıt “A” seçeneğidir. Doğru yanıt “A” seçeneğidir. 8. Gestalt algısal örgütleme ilkelerinden biri de benzerlik ilkesidir. Buna göre çevredeki çeşitli uyarıcılar arasında benzerlik düzeyi yüksek olanlar diğerlerinden ayrı bir grup olarak algılanma eğilimi gösterir. Bu örnekte de pek çok oyuncağın bulunduğu oyun- 13. cak sepetinin içine bakan bir çocuğun Geri bildirim bireyin sergilemiş olduğu parlak ve renkli olan plastik oyuncak- performansı hakkında dönüt verme- larla, onlara göre daha mat olan ah- yi ifade eder. Buna göre öğretmenin şap oyuncakları doğru terimlerle kate- 11. öğrencilerine verilen ödevler üzerin- gorize edemediği hâlde, benzerlikleri- KPSS’de daha önce çıkmamış olan den hangi hamlenin doğru ya da yan- ne ve görünüşlerine göre iki ayrı grup ancak çıkmasını beklediğimiz öğren- lış olduğuna ilişkin açıklamalar yap- oyuncak olarak ayırıştırması bu ilkeye me yaklaşımlarından biri de beyin te- ması geri bildirim sürecini kullandığı- uygun bir eğilimi gösterir. melli öğrenme yaklaşımıdır. Bu yakla- nı gösterir. Doğru yanıt “C” seçeneğidir. Doğru yanıt “A” seçeneğidir. şıma dayanan bir soruyu yapabilmek için beyin temelli öğrenme kuramının ilkelerini bilmeniz, ardından da bu ilkelere uygun bir biçimde sunulan örnekleri, senaryoları bunlarla ilişkilendire- 9. bilmeniz gerekir. Bu soruda sözü edi- Yuva (Nötr uya- Tepki yok rıcı) Zorla Yuva zeytin (Nötr uya- yedirme rıcı) (Koşulsuz uyarıcı) Yuva (Koşullu uyarıcı) renme bedenin bütünü, zihin ve bedenin birlikte kullanımıyla zenginleşir.” il- Mutsuzluk kesidir. Buna göre paralel bir işlemci ağlama özelliği gösteren beyin aynı anda hem 14. (Koşulsuz zihinsel hem de duyusal uyarıcıları bir Bazen yetişkinlerin çocukların isten- tepki) arada alabilir ve işleyebilir. Bu örnek- meyen davranışlarının ardından yap- te de öğretmenin görseller kullanma- tıkları uygulamalar, çocukların isten- Mutsuzluk ağlama (Koşullu tepki) Buna göre çocuğun yuvanın kapısının önüne gelince ağlaması “koşullu tepki”ye karşılık gelir. Doğru yanıt “E” seçeneğidir. eğitimbilimleri len öğretmenin hareket ettiği ilke “öğ- sı, açıklamalar yapması ve çiçekleri meyen davranışlarını daha çok pekiş- öğrencilere vererek inceleme yapma- tirebilir ifadesine en uygun örnek ço- larını istemesi sözü edilen öğrenme il- cuğun dağınık bıraktığı odayı annesi- kesinden hareketle, beyin temelli öğ- nin toplamasıdır. Bu durumda çocu- renme yaklaşımına uygun bir biçimde ğun dağınık olma davranışı annenin oluşturulmuştur. odayı toplamasıyla pekiştirilmektedir. Doğru yanıt “C” seçeneğidir. Doğru yanıt “B” seçeneğidir. 7 öğrenme psikolojisi 15. 18. Yürütücü biliş, öğrenenlerin benimse- Bu örneğin aynı zamanda “simgesel dikleri belli öğrenme stratejilerini kul- ödülle pekiştirme” olduğunu da söy- lanma yetenekleri ve kendi düşünme- lemeliyiz. Öte yandan, bir pekiştirecin 1. lerine ilişkin düşünmelerini ifade eder. öğrenme sonucunda pekiştirici uyarı- Bilginin anlamlandırılarak kodlanma- Bireyin kendi bilişsel süreçleri ile ilgili cı özelliğini kazanması (ikincil / koşul- sında güçlük yaşandığında bilgiyi bel- bilgisidir. Bu sorunun seçenekleri ara- lu pekiştireç) ve buna dayanarak pe- leğe yerleştirebilmek ya da daha ko- sında “Tarih dersinde hangi öğrenme kiştirme uygulanması “koşullu pekiş- lay hatırlayabilmek için kullanılan bel- öğrenme psikolojisi adım 4 tekniklerini kullandığında daha iyi öğ- tirme” kavramıyla açıklanmaktadır. Bu lek destekleyici stratejilerden biri de rendiğini fark etme” doğrudan yürütü- örnekte de “jetonun” pekiştirme işle- yerleştirme (loci) yöntemidir. Bu yön- cü bilişle ilişkili bir durumu göstermek- minde pekiştirici uyarıcı özelliğini ka- temde hatırlanması istenen uyarıcılar zanması “koşullu pekiştirme” uygula- bireyin oldukça iyi bildiği mekânlarla masına örnektir. ya da mekândaki çeşitli kısımlarla, eş- tedir. Doğru yanıt “E” seçeneğidir. Doğru yanıt “B” seçeneğidir. yalarla ilişkilendirilir. Bunun ardından bilgiler o yerlerde düşünülür ve böylece o yer, mekânla karşılaşıldığında 19. Dolaylı öğrenmeyi etkileyen dolaylı yaşantılardan biri de dolaylı güdülenmedir. Bu kavram, belli bir davranışı sayesinde başarılı olan bireyin bu du- 16. rumuna tanıklık eden kişinin, içsel bir Kademeli yaklaşma, organizmaya bir güdülenmenin de etkisiyle, aynı dav- davranış öğretme sürecinde davranı- ranışı yapma yönünde eğilim göster- şın en küçük alt basamaklara kadar mesini, motive olmasını ifade eder. Bu bilginin kolaylıkla hatırlanması amaçlanır. Bu örnekte de alternatif enerji kaynaklarına ilişkin bilgilerin ev içindeki çeşitli eşyalarla ilintilendirilmesi yerleştirme yönteminin kullanıldığını gösterir. Doğru yanıt “C” seçeneğidir. ayrılıp her bir basamaktaki doğru dav- örnekte de tekrar çalışmaları sayesin- ranışın pekiştirilmesiyle davranış ka- de arkadaşının turnikede başarılı ol- 2. zandırma yöntemidir. Buna göre öğ- duğunu gören Dursun da aynı çalış- Eşik yöntemi istenmeyen tepkiyi do- retmenin masa tenisi oynamayı öğ- maları yaparak başarılı olma yönünde ğuran uyarıcının azar azar verilme- retme sürecinde kademeli yaklaşma dolaylı bir güdülenme yaşamıştır. sine dayanır. Başka bir deyişle bire- Doğru yanıt “E” seçeneğidir. yöntemini kullandığı görülmektedir. vaş ortadan kaldırılır. Buna göre sınıf- Doğru yanıt “A” seçeneğidir. 20. ta uzun süreli etkinlikler yerine 10-15 Öğrenmeyi etkileyen faktörlerden biri dakikalık etkinliklere yer vermek ve de zaman kullanımıdır. Aralıklı ve top- daha sonraki haftalarda öğrencilerin lu çalışmanın yanı sıra dikkat edilmesi bir etkinlikteki çalışma sürelerini aşa- gereken etmenlerden biri de öğrenme ma aşama arttırmak eşik yönteminin sürecinde bireye gereken zamanın kullanıldığını gösterir. Doğru yanıt “E” seçeneğidir. verilip verilmemesidir. Kısa zaman di- 17. Öğrenme genel olarak çevreyle etkileşimler sonucu yaşantılar kazanma yoluyla organizmada oluşan düşünce, duyuş ve davranış değişikliğidir. Refleks, içgüdü ve geçici davranışlar öğrenme olarak nitelendirilemez. Bu bağlamda, fırında çalışan kişinin bir süre sonra ekmek kokularını almaması öğrenmeyi değil, duyu organlarının fizyolojik olarak etkilenmemesini ifade eder. Doğru yanıt “A” seçeneğidir. 8 yin var olan bir alışkanlığı yavaş ya- liminde çok fazla konunun öğrenilmeye çalışılması, hem uyaranlar arasın- 3. daki bağlantıları kurmayı hem de öğ- Karşıt koşullanma tepkisel koşullan- renilenlerin hatırlanmasını güçleştir- ma sürecinde bir tepkinin oluşmasına mektedir. Bu örnekte de görsel ögeler neden olan uyarıcıların değiştirilerek ile sözel bilgiler arasındaki bağlantıla- karşı tepkinin oluşturulması sürecine rın ancak 15 saniyede sağlanabilme- denir. Buna göre öğretmenin derste si, 8 saniyede bunun sağlanamaması sıkılan öğrencilerin derse yönelik ilgi değindiğimiz bu bilgilerle açıklanabilir. duymalarını sağlamak amacıyla dü- Dolayısıyla “Öğrenme sürecinde öğ- zenlediği etkinlikler karşıt koşullanma renciye gerekli zaman tanınmalıdır.” sağlamaya yöneliktir. Doğru yanıt “B” seçeneğidir. Doğru yanıt “D” seçeneğidir. eğitimbilimleri öğrenme psikolojisi 4. 7. 10. Bandura’ya göre model alarak öğren- 2012 KPSS’de ilk kez çıkan ve yine Bu örnek zor olmamakla birlikte meyi etkileyen ilk etmen modelin özel- çıkması ihtimal dâhilinde olan Thorn- ÖSYM’nin son sınavlarda sıklıkla yap- likleridir (statüsü, benzerliği, saygın- dike ilkelerinden biri de “küçük adım- tığı gibi, adayın aklını seçeneklerle lığı, sevilmesi, yaşı ve cinsiyeti gibi), larla öğrenme” ilkesidir. Bu ilkeye göre karıştırmak için kurgulanmış bir soru- ikincisi modelin davranışının sonuç- öğrenme kolaydan zora, basitten kar- dur. Bu nedenle bu tür sorularda (se- ları (olumlu ya da olumsuz olması), maşığa doğru yapılandırılmalıdır. Bu çeneklerin her birinin örneğe yönelik üçüncüsü ise modelin davranışının örnekte de önce koşmak, sonra top- açıklamalar/yorumlar içerdiği sorular- basit ya da karmaşık olmasıdır. Bu ör- suz, ardından toplu hareketler yaptır- da) seçeneklere bakmaktan çok, soru nekte Yasemin’in ablasının daha ko- mak bu ilkeye uygun öğretme faaliyet- kökünde “bitirmek/netleştirmek” daha lay, yapılabilir davranışını (topuz yap- leridir. yararlı olacaktır. Biz de soru köküne Doğru yanıt “E” seçeneğidir. ma) taklit ettiği, daha zor davranışını baktığımızda şunu görebiliriz: Öğren- ise (saçını örme) taklit etmekten uzak cinin davranışının (dersi dinleme) ar- durması son etmene bağlı olarak de- dından öğretmenin tutumu (ona söz ğerlendirilmelidir. hakkı tanıması), öğrencinin bu dav- Doğru yanıt “E” seçeneğidir. ranışını pekiştirmiş ve davranışın sürdürülmesini sağlamıştır. Bu durum 8. Bandura’ya göre insan sadece anı ya- “Edimsel davranışın sonucunda olum- şayan bir varlık değildir geleceğe dair lu çevresel değişiklikler olması davra- tasarılar, planlar geliştirir. Bu beceri nışın tekrarlanmasını sağlar.” ifade- öngörü kapasitesiyle açıklanabilir. Öte siyle aynı anlama gelmektedir. Doğru yanıt “E” seçeneğidir. yandan insan, yaşamında aktif bir öznedir; seçimleriyle, eylemleriyle kendi yaşamına yön veren, kendi yaşamı- 5. Dolaylı öğrenme süreci, bireyin mode- nı düzenleyen bir varlıktır. Bu ise öz lin davranışını izleme, hatırlama, uy- düzenleme becerisine işaret eder. Bu gulama ve güdülenme süreçlerini kul- örnekte de diğer yıl alacağı Almanca lanarak kendisine uygun hâle getir- dersinde başarılı olmak isteyen Aynur mesidir. Buna göre bebeklerin sürek- neler yapabileceğine dair fikirler geliş- li televizyon izlemeleri sonucu televiz- tirerek öncelikle öngörü kapasitesini yon dilini öğrenmeleri dolaylı öğrenme işe koşmuş, ardından da bu planları- ile açıklanır. nın başarılı olabilmesi için “icraata ge- Doğru yanıt “A” seçeneğidir. çerek” çalışma planlarına uygun davranmaya ve kendini bu alanda düzenlemeye, geliştirmeye başlamıştır. Doğru yanıt “A” seçeneğidir. 11. Operant koşullanma yoluyla öğrenme sürecinde, organizmanın bir uyarıcı karşısında yapmış olduğu bir davranış ödül ya da ceza ile sonuçlanırsa organizma uyarıcıyı diğerlerinden ayırt eder ve bu uyarıcı organizmanın davranışlarını kontrol etmeye başlar. Ayırt edici uyarıcı sadece organizmanın psikomotor davranışları için geçerlidir. Buna göre öğrenci için “İngilizce dersi” ayırt edici uyarıcıdır. Doğru yanıt “A” seçeneğidir. 9. Bilginin anlamlandırılarak, önceki bil- 6. Bluma Zeigarnik tarafından geliştirilen zeigarnik etkisi; yarım kalan, eksik bırakılan yaşantıların, işlemlerin oldukça iyi hatırlandığını ifade eder. Bu örnekte de makalede pek çok paragraf içinde, telefonun çalmasıyla birlikte yarım kalmış paragrafın daha iyi hatırlanması zeigarnik etkisiyle açıklanabilir. Doğru yanıt “B” seçeneğidir. eğitimbilimleri giyle ilişkilendirilerek ya da organize edilerek belleğe yerleştirilmesine kodlama denir. Anlamlandırmaya dayalı kodlama yapmak güç olduğunda, öğrenme konusuna ilişkin doğal olmayan ipuçları (görsel ya da sözel) kullanarak bilgiyi belleğe yerleştirme ve hatırlama tekniklerine ise “belleği destekleme stratejileri” denir. Doğru yanıt “E” seçeneğidir. 12. Etkinin yayılması, pekiştirmenin etkisinin doğru davranışla yan yana yer alan davranışa da yayılmasıdır. Buna göre öğrencilerin bazıları dışarı çıkabilmek için problemi hızlı çözmeye çalıştığından hata yapmaları etkinin yayılması ile açıklanır. Doğru yanıt “D” seçeneğidir. 9 öğrenme psikolojisi 13. 15. gileme eğilimidir ve bu da bir yaratı- Premack ilkesi ya da literatürdeki di- Model alma yoluyla öğrenme (dolay- cılık engelidir, farklı çözümleri kullan- ğer adıyla ayrımlı olasılık ilkesi, ço- lı öğrenme, gözlem yoluyla öğrenme, mayı düşünmeme eğilimidir. Bu ne- cuğa “az istediği davranışı yaptırmak sosyal öğrenme) süreci, bireyin mo- denle “Algısal set, problemin çözü- için çok istediği davranışı pekiştireç delin davranışını izleme, hatırlama, münde algılamayı ve yaratıcılığı des- olarak kullanmak”tır. Dolayısıyla “Bil- uygulama ve güdülenme süreçlerini tekler.” ifadesi doğru değildir. gisayarını kullanabilmen için kitabını kullanarak kendisine uygun hâle ge- okuman gerekiyor.” ifadesi bu ilkeye tirmesidir. Buna göre ebeveynlerin ço- uygun bir örnektir. cuklarının olduğu ortamlarda, ayrım- Doğru yanıt “E” seçeneğidir. Doğru yanıt “B” seçeneğidir. cılığa dayalı, hoşgörüsüz davranışları ve sözleri engellemeleri çocukların ebeveynlerini model almalarını sağlayacaktır. Doğru yanıt “D” seçeneğidir. 18. 16. Bilgiyi işleme kuramında en önemli süreç kodlamadır. Kodlama olmadan çevreden gelen bilginin çoğu geçici olarak depolanır. Kodlama, uzun süreli bellekte var olan bilgi ile kısa 14. süreli bellekteki bilginin ilişkilendirile- Bellek türleri temelde ifade edilebi- rek transfer edilmesidir. Ancak kodla- lir (bildirimsel- dekleratif -açık) ve ifa- manın etkili olması gerekir. Kodlama- de edilemeyen (bildirimsel olmayan, nın etkili olması ise anlamlandırma ile non-dekleratif - örtük) bellek olarak mümkündür. Anlamlılık, uzun süre- Sosyal öğrenme kuramında (dolaylı öğrenme, gözlem yoluyla öğrenme, model alma yoluyla öğrenme), modelin olumsuz davranışlarının ya da herhangi bir davranışının ceza ile sonuçlanması, gözlemcinin benzer davranışlarda bulunmasını engeller. Bu durum dolaylı ceza olarak adlandırılır. Buna göre öğretmenin tüm sınıfın önünde öğrencinin yapmış olduğu ödevinde yanlışların üstünü kırmızı kalemle çizmesi, diğer öğrenciler için dolaylı ceza niteliği taşır. Doğru yanıt “C” seçeneğidir. ikiye ayrılır. İfade edilebilir bellek anı- li bellekteki bir düşünce ve diğer dü- sal ve anlamsal olarak ikiye ayrılabi- şünceler arasında mümkün olduğun- lirken ifade edilemeyen bellek ise iş- ca bağlantı, ilişki kurmakla gerçekle- lemsel bellek, hazırlama ve koşullan- şir. Buna göre öğretmenin öğrenilme- 19. ma olmak üzere üç bellek alanına ay- si gereken bilgilerle ilişkili anlamlı bir “Çocukken annesi tarafından terk edi- rılır. Araba kullanmak, bilgisayar oyu- hikâye oluşturmayı önermesi kodlama len bir kişinin kadınlara güvenmeme- nu oynamak gibi beceri gerektiren iş- süreci ile ilişkilidir. Doğru yanıt “B” seçeneğidir. dolabını düzenli ve temiz tutan öğren- lerin bilgisi işlemsel bellekte, yaşadı- si” genelleme; “öğretmenin sınıftaki ğı kente ve dile dair bilgiler anlamsal cilerine kitap hediye etmesi” olumlu bellekte, eğitim ve iş yaşamına ilişkin pekiştirme; “gittiği dans kursunda aya- otobiyografik bilgiler ise anısal bellekte saklanır. Bu örneğe bakıldığında kişinin işlemsel belleği kullanmayı gerektiren becerilerde zorlanmadığı, buna karşın anısal belleği kullanmayı gerektiren otobiyografik bilgileri hatırlamada güçlük çektiği söylenebilir. Seçenekler arasında anısal bellek olmadığına göre onu kapsayan ifade edilebilir bellek seçeneğini işaretlemek doğru olacaktır. Doğru yanıt “A” seçeneğidir. 10 ğını kıran kişinin tango müziğini duy17. duğunda canının yandığını hissetme- Gestalt kuramda ele alınan konular- si” koşullu tepki ve “eşinden boşanan dan biri de yaratıcı düşünme süre- kadının ilk zamanlar resmî evraklara cidir. Buna göre yaratıcı düşünmeyi boşandığı eşinin soyadını yazması” olumsuz etkileyen etmenler psikolojik, geriye ket vurma ile açıklanır. Bu bağ- kültürel-sosyal ve işleve takılma, algı- lamda önceden öğrenilen bilgi ve be- sal kurulum gibi geçmiş yaşantılardan cerilerin yeni öğrenilecek bilgi ve be- kaynaklanan etmenlerdir. Algısal set cerilerin öğrenilmesini zorlaştırmasını ya da kurulum belli bir problemi çöz- ifade eden olumsuz transfere uygun mede işe yaramış olan çözüm yolunu bir örnek bulunmamaktadır. farklı durumlarda da aynı biçimde ser- Doğru yanıt “A” seçeneğidir. eğitimbilimleri öğrenme psikolojisi 20. 3. 6. Bitişiklik, bir uyarıcıya karşı göste- Bilgiyi işleme kuramına göre epizo- Öğrenme genel olarak, çevreyle etki- rilen tepkinin, daha sonra, aynı uya- dik bellek (anısal bellek) uzun süre- leşimler sonucu yaşantılar kazanma rıcıyla karşılaşıldığında da gösteril- li bellekte bireyin özel yaşamı ile ilgi- yoluyla organizmada oluşan düşün- me eğilimini ifade eder. Bu bağlam- li yaşantıları ve bilgileri depoladığı bö- ce, duyuş ve davranış değişikliğidir. da birey yatakta kitap okumaya alıştı- lümdür. Buna göre çocukken mahalle Refleks, içgüdü ve geçici davranışlar ğı için uyumak istediğinde yatağa yat- bakkalından aşırdığımız şekerlemele- öğrenme olarak nitelendirilemez. Bu tığı anda kitap okumak istemesi biti- ri ya da annemizin sokaktan eve geç bağlamda, pencereden bakan çocu- şikliğe örnek oluşturur. B ve C seçe- geldiğimizde fırlattığı terliği anımsa- ğun cama bir kuş çarptığında irkilmesi nekleri genelleme ile D ve E seçenek- mamız epizodik belleğin kullanıldığı- öğrenme değil, bir reflekstir. leri ise tepkisel koşullanma süreci ile nı gösterir. Doğru yanıt “A” seçeneğidir. Doğru yanıt “E” seçeneğidir. açıklanır. Doğru yanıt “A” seçeneğidir. 7. öğrenme psikolojisi adım 5 1. Kendini gerçekleştiren kehanet kişinin başına gelebileceklerle ilgili öngördüğü şeylerin bir biçimde vuku bulması ve gerçekleşmesidir. Buna göre ressamın kendi yeteneklerini sorgulamaya başlaması ve hiçbir şey üretemediğini görünce “Ne kadar yeteneksizim.” 4. Alışkanlığı yok etme yöntemlerinden Edimsel koşullanma yoluyla öğrenme biri olan zıt tepki yönteminde, hoşa gi- sürecinde, organizma ortaya koyduğu den uyarıcı ile hoşa gitmeyen uyarı- davranışın sonucundan etkilenir; dav- cı birlikte sunulur. Tadı kötü olan ilaç- ranış pekiştirilirse organizma davranı- la birlikte elma püresi, muhallebi ya şı daha çok tekrar etme eğilimi göste- da bir parça çikolata verilmesi zıt tep- rir. Buna göre öğrencilerine ders araç ki yöntemine örnek oluşturur. Öte yan- gereçlerini temiz ve özenli kullanma dan olumlu pekiştirme, organizmanın davranışını kazandırmak isteyen bir hoşuna giden uyarıcıyı ortama koyma öğretmenin kullanacağı yöntem “ders eylemidir. İlacını içen çocuğun koca- araç gereçlerini temiz ve özenli kulla- man bir kucaklamayla ve övgüyle kut- nan öğrencileri pekiştirmek” olacaktır. Doğru yanıt “D” seçeneğidir. diye düşünerek kendisini çok daha lanması ise olumlu pekiştirme ile açıklanır. Doğru yanıt “C” seçeneğidir. kötü hissetmesi kendini gerçekleştiren kehanete örnek oluşturur. Doğru yanıt “D” seçeneğidir. 5. İşaret gestalt kuramında sözü edilen kavramlardan biri de yer öğrenmedir. 8. Belli bir mekânla etkileşimlere bağlı Organizma bir problem durumunda olarak geliştirilen yer öğrenmeler kı- kaldığında, problemin çözümüyle ilgi- saca belli bir hedefe nasıl ulaşılaca- li ilişkileri fark ederek çözümü aniden ğını, en kısa yoldan hedefe nasıl ula- Algısal ayırt edilebilirlik, öğrenme mal- bulmakta ve kavrama yoluyla öğren- şılabileceğini öğrenmektir. Bu örnekte zemesinin dikkat çekici şekilde sunul- me gerçekleşmektedir. Buna göre bi- de öğrenci işlerine nasıl ulaşabilece- masını ifade eder. Buna göre çocuk lim insanlarının başka bir deneyin so- ğini soran bir kişiye bu tarifi doğru bir nucundan hareketle uzun süredir üze- 2. kitaplarının çizimleri ve sunumlarının biçimde verebilen bir kişinin o mekâna dikkat çekici şekilde hazırlanması al- rinde çalıştıkları kellik için çözüm bul- dair yer öğrenme bilgisini kullandığı gısal ayırt edilebilirlik ile açıklanır. maları sezgi ve kavrama yoluyla öğ- söylenebilir. renmeye örnek oluşturur. Doğru yanıt “D” seçeneğidir. eğitimbilimleri Doğru yanıt “D” seçeneğidir. Doğru yanıt “A” seçeneğidir. 11 öğrenme psikolojisi 9. li bir konuda geleceğe dair planlar ge- 15. Edimsel koşullanma sürecinde orga- liştirmeleri, hedefler koymaları öngö- Öğrenme genel olarak çevreyle etki- nizma yaptığı bir davranışın ardından rü kapasiteleri ile doğru orantılıdır. leşimler sonucu yaşantılar kazanma pekiştirilirse o davranışı tekrar etme Bu örnekte de Zeynep’in hangi yolları yoluyla organizmada oluşan düşün- eğilimi gösterir. Buna göre çocuğun kullanması gerektiğine dair fikirler ve ce, duyuş ve davranış değişikliğidir. televizyonun düğmeleriyle oynama planlar geliştirmesi öngörü kapasitesi- Bir davranışın öğrenilip öğrenilmedi- davranışı dışarı çıkma ile pekiştirildi- ni işe koştuğunu göstermektedir. ği de ancak organizmanın sergilemiş Doğru yanıt “E” seçeneğidir. ğinden gelecekte çocuk televizyonun düğmeleriyle daha çok oynayacaktır. olduğu davranışlarına bakılarak anlaşılabilir. Doğru yanıt “D” seçeneğidir. Doğru yanıt “C” seçeneğidir. 12. Yaratıcı düşünme engellerinden biri olan işleve takılma, nesneleri asıl iş- 16. 10. levlerinin dışında kullanmamayı ifade Olgunlaşma, bireyin fizyolojik yapı- Öğrenilenleri hatırlama sürecinde öğ- eder. Buna göre çantanın sadece ev- sının bir davranışı öğrenebilmek için renilmiş iki bilgiden sonra öğrenilen- rak taşımak için değil, iskemle olarak gerekli olan gelişim düzeyine erişme- lerin, önce öğrenilenler üzerinde bo- kullanılabileceğinin sini ifade eder. Buna göre iki yaşında- zucu etkide bulunarak unutturması- işleve takılma ile açıklanır. na ileriye ket vurma denir. Parçada düşünülmemesi Doğru yanıt “A” seçeneğidir. ki çocuğun kalem tutarak kâğıt üzerinde şekiller çizmeyi başaramaması an- Serhat’ın sürekli eski şifresini kullan- cak üç yaşına geldiğinde bu davranışı dığı için yeni şifresini hatırlayamadı- yapabilmesi olgunlaşma ile açıklanır. ğı vurgulanmaktadır. A seçeneğindeki Doğru yanıt “D” seçeneğidir. füg, fiziksel ya da psikolojik travmalar 13. sonucunda belleğin tamamen çökme- Bilgiyi işleme kuramı duyuşsal ve psi- sidir. B seçeneğindeki negatif trans- komotor davranışlar üzerinde değil fer önceden öğrenilmiş olanların yeni bireyin algı, dikkat, düşünme, kavra- bilgilerin öğrenilmesini güçleştirme- 17. ma, keşfetme gibi zihinsel davranışla- sidir. C seçeneğindeki sonralık etki- Tepkisel koşullanma kuramına göre rı üzerinde durur. Buna göre “bireyin si sonradan öğrenilmiş bilgilerin daha ortama aynı anda, birlikte sunulan iki listede yer alan kavramları birbirleriyle uyarıcıdan birine karşı tepki gelişip diğerine tepki gelişmemesi gölgeleme kolay hatırlanmasıdır. E seçeneğinde- ilişkilerini dikkate alıp gruplayarak öğ- ki geriye ket vurma, sonradan öğreni- renmeye çalışması” bilişsel bir davra- len bilgilerin önceden öğrenilmiş olan- kavramıyla açıklanabilir. Gölgeleme- nış olduğu için bilgiyi işleme kuramı ile ları unutturmasıdır. de baskın olan, dikkati çeken uyarıcı açıklanır. diğerini arka planda bırakır ya da “göl- Doğru yanıt “D” seçeneğidir. Doğru yanıt “D” seçeneğidir. geler”. Bu örnekte de kırmızı ışık sarı ışığı gölgelemiştir. Doğru yanıt “C” seçeneğidir. 11. Bandura’ya göre insanların belli bir konuda ne durumda olduklarını, neleri ne düzeyde öğrendiklerini, yapabildiklerini düşünmeleri öz değerlendirme ya da öz yargılama kapasiteleriyle açıklanabilir. Bu örnekte Zeynep’in matematik dersinde anlamakta zorlandığı konuları ve bunların nedenlerini düşünmesi öz değerlendirme kapasitesiyle açıklanabilir. Öte yandan yine Bandura’ya göre insanların bel- 12 14. Bu örnekte olduğu gibi bir uyarıcının tekrar tekrar, art arda sunumunun ardından organizma üzerindeki etkisini yitirmesine, diğer bir deyişle bu uyarıcıya karşı organizmanın tepkisinin azalmasına “alışma” denir. Bu örnekte de resme uzun süre bakmış olmak o resimden alınan hazzın azalmasına yol açtığı için alışmaya uygun bir örnektir. Doğru yanıt “A” seçeneğidir. 18. Kendiliğinden geri gelme, sönme gerçekleştikten sonra davranışın tekrar ortaya çıkmasını ifade eder. Buna göre öğrencinin sömestir dönüşü arkadaşlarını tehdit etmeye başlaması kendiliğinden geri gelmeye örnek oluşturur. Doğru yanıt “E” seçeneğidir. eğitimbilimleri öğrenme psikolojisi 19. öğrenme psikolojisi Lewin’i bir insanın psikolojik faaliyet- adım 6 leri bir tür psikolojik alanda veya yaşam alanında (life space) ortaya çıktığını düşünmeye yöneltmişti. Yaşam alanı bir insanı etkileyebilme ihtimali olan, geçmişe, şimdiye ve geleceğe ait her tür olaydan oluşur. Psikolojik bir bakış açısıyla, davranışı yaşamın bu üç yönünün her biri, herhangi bir tek durum da belirleyebilir. Yaşam alanı bireyin kendi psikolojik çevresiyle etkileşimi sırasında ortaya çıkan ihtiyaçlarından oluşur. Yaşam ala- Bellek türleri temelde ifade edilebilir (bildirimsel- dekleratif -açık) ve ifade edilemeyen (bildirimsel olmayan, 1. Dikkat, duyusal kayıta gelen binlerce bilgiden bazılarının seçilip kısa süreli belleğe gönderilmesi için kullanılan bir süreçtir. Öğretmenin kişisel temizlik ile ilgili bir kazanım işleyeceği gün, öğrencilerin duyu organlarına gelen bilgiyi bu konuya hazır hâle getirmek için, kişisel temizlik ürünleri ile sınıfa girmesi dikkat süreci ile açıklanabilir. Doğru yanıt “A” seçeneğidir. nı, bireyin biriktirdiği deneyimin tür ve 3. non-dekleratif - örtük) bellek olarak ikiye ayrılır. İfade edilebilir bellek anısal ve anlamsal olarak ikiye ayrılabilirken ifade edilemeyen bellek ise işlemsel bellek, hazırlama ve koşullanma olmak üzere üç bellek alanına ayrılır. Bu bellek alanında saklanan bilgiler de isimlerini bellek alanlarından alır. Bu örnekte verilen yemek yapmak, resim yapmak, ayakkabı boyamak, saz çalmak gibi becerilerin bilgisi ise işlemsel bilgi olarak adlandırılır. miktarının bir fonksiyonu olarak çeşitli Doğru yanıt “A” seçeneğidir. farklılık dereceleri gösterebilir. Doğru yanıt “D” seçeneğidir. 2. İkincil pekiştireçler sosyal içerikli pekiştireçlerdir (soruda çocuklara verilen yıldız gibi). Olumsuz pekiştirme organizmayı rahatsız eden durumun ortadan kalkması ile organizmanın rahatlamasını ifade eder (soruda çocuğun yıldızlarını geri alabilmek için kendisinden beklenilen davranışları yapmaya özen göstermesi gibi). Sembolik pekiştirme, istenilen davranışları 20. Seri pozisyon etkisi ya da dizisel konum etkisi olarak bilinen kavrama göre bir dizi öğrenme ögesi içinde son öğrenilenler oldukça iyi hatırlanır (sonralık etkisi) ve dizinin başlarındaki ögeler oldukça iyi hatırlanır (öncelik etkisi). Bu örnekte de bir gecede okunan bir şiir kitabının sonuna doğru okunan şiirlerin daha iyi hatırlanması sonralık etkisiyle açıklanabilir. Doğru yanıt “A” seçeneğidir. eğitimbilimleri sergileyen çocuğa yıldız , artı, jeton vermek gibi. İkinci tür ceza, istenmeyen davranışın ardından hoşa giden uyarıcının ortamdan çekilmesidir (çocuğun ödevini yapmadığında yıldızının geri alınması gibi). Oysa premack ilkesi yapılma olasılığı yüksek olan bir davranışın yapılma olasılığı düşük olan bir davranışı pekiştirmek için kullanılmasıdır ve soruda buna ilişkin bir durum bulunmamaktadır. Doğru yanıt “C” seçeneğidir. 4. Zihinsel süreçte bilgi akışı kendiliğinden meydana gelmez. Bu akışı bilinçli olarak yönlendiren süreçler vardır. Bunlara yürütücü süreçler denir. Bilgiyi işleme sisteminde bilgi akışını yürüten süreç “bilişi yönetme” olarak kabul edilmektedir. Çünkü bilişi yönetme “bilişsel süreçler hakkında bilgi ve süreçleri kontrol etme” özelliklerini kapsamaktadır. Bilişsel yönetme, 1.Bilgi depoları ve bilişsel süreçlerin bilincinde olma 2.İşin gerektirdiği öğrenme durumuna göre bilişsel süreçleri etkin kullanma yolarını belirleme 3.İşi planlama 4.Plan çerçevesinde bilişsel süreçleri etkin olarak kullanma gibi süreçleri kapsar. Bu örnekte de bireyin öğrenmesini olumlu etkileyecek etkiliklerin farkına vararak bunu işe koşması bu çerçevede değerlendirilebilir. Doğru yanıt “D” seçeneğidir. 13 öğrenme psikolojisi 5. 8. 10. Olumlu pekiştirme, organizmanın is- Bandura’ya göre sosyal öğrenme ku- İnsanların kimi öğrenmeleri başka- tendik davranışının ardından hoşa ramının ilkelerinden biri de sembolleş- sının yaşantılarına, dolaylı yaşantı- giden uyarıcının verilmesi eylemidir. tirme kapasitesidir. Buna göre insan- lara bağlı olarak gerçekleşir. Dolay- Buna göre gece altını ıslatmayan ço- lar gözlem sürecinde modelin davra- lı öğrenme olarak adlandırılan bu öğ- cuğa övücü sözler söylenmesi olum- nışlarını bilişsel sembollere dönüştü- renmelerden biri de duyguların olu- lu pekiştirmeye örnek oluşturur. Öte rerek zihinlerinde saklama becerisi- şumunu açıklayan dolaylı duygudur. yandan eşik yöntemi istenmeyen tep- ne sahiptirler. Bu örnekte de mode- Bu örnekte olduğu gibi, çocuğun bel- kiyi doğuran uyarıcının bireyin eşiğini lin lego yapma davranışını arkadaşı li bir uyarıcıya karşı korku tepkisi ge- aşmadan yavaş yavaş verilmesini ifa- Arda’yla birlikte izlediği hâlde, arkada- liştirmesi başkasının yaşantısına bağ- de eder. Bu anlamda çocuğun gece- şından farklı olarak daha sonra lego- lı olarak gerçekleşiyorsa dolaylı duy- leri önce yattıktan 1 saat, 2 saat ve 3 yu tamamlamak istediğinde öğretme- gu açıklayıcı bir kavram olur. Not: Bu saat sonra uyandırılması, eşik yönte- nin bu parçaları hangi sırayla ve nasıl korku bireyin kendi yaşantısı sonucu minin kullanıldığını gösterir. Doğru yanıt “D” seçeneğidir. kullandığını hatırlamakta zorlanması oluşmuş olsaydı bir tepkisel koşullan- bu davranışları zihinsel süreçlere dö- madan söz edilebilirdi. nüştürmede, sembolleştirme kapasi- Doğru yanıt “C” seçeneğidir. tesini tam olarak kullanmada güçlük yaşamasından kaynaklanmaktadır. Doğru yanıt “A” seçeneğidir. 11. Yanlış algılanılan bir bilgi zayıf ilişkili bir şema ile bağlantı kurularak bu şema içerisinde depolanır. Yanlış yer- 6. leştirme olarak bilinen bu durumda Karşıt koşullanma organizmanın is- bilgi yanlış şema ile depolandığı için, tenmeyen tepkiyi doğuran uyarıcı ye- içinde bulunduğu şema ile bağlantı rine istenen tepkiyi doğuran uyarıcıya kurma ve geri getirme zordur. koşullanmasını sağlamayı içerir. Baş- Doğru yanıt “A” seçeneğidir. ka bir ifadeyle organizmanın duygularının tersi yönde değişimini ifade eder. Buna göre hoşa giden çalma edimine 12. sıkıntı ve stresin eşlik etmesinin sağ- Thorndike’ın ikincil öğrenme yasala- lanması karşıt koşullanmaya örnek rından biri de tekrar (kullanma yasası) oluşturur. Doğru yanıt “A” seçeneğidir. yasasıdır. Buna göre öğrenme sürecini destekleyen etmenlerden biri de bilginin tekrarı, kullanılması ya da uygu- 9. Edimsel koşullanma yoluyla öğrenme sürecinde, organizmanın bir uyarıcı karşısında yapmış olduğu bir davranış ödül ya da ceza ile sonuçlanır- 7. sa organizma uyarıcıyı diğerlerinden Algıda seçicilik bireyin ilgi, ihtiyaç gibi ayırt eder ve bu uyarıcı organizma- özelliklerinin etkisiyle bir uyarıcıyı di- nın davranışlarını kontrol etmeye baş- ğerlerine göre daha çabuk algılaması- lar (uyarıcı kontrolü). Buna göre prog- nı ifade eder. Buna göre resim testine ramın televizyonda yayını esnasında katılan öğrencilerin resmi ilk gördükle- verilen “genel izleyici, 7 yaş, 13 yaş ve rinde algıladıkları ile sonraki gördükle- 18 yaş” sembolleri programı izleyen rinde algılamalarının farklı olması al- bireyler için ayırt edici uyarıcıya yani gıda seçiciliğe örnek oluşturur. Doğru yanıt “B” seçeneğidir. uyarıcı kontrolüne örnek oluşturur. Doğru yanıt “E” seçeneğidir. 14 lanmasıdır. Ancak 1930 sonrasındaki değişiklerde yapılan tekrar çalışmalarının geri bildirim sunulmadan, hastayken, isteksizken yapılması doğru ve de etkili olmaz. Bu örnekte şiiri gerektiği gibi vurgulayarak okuyamayan öğrencinin bunu yapabilmesi için tekrar etmesini isteyen ancak nerde hata yaptığını söylemeyen ve hataların doğrularını da bildirmeyen öğretmen tekrar faaliyetinin başarılı olabilmesi için gereken geri bildirim sunma gerekliliğini dikkate almayarak tekrar yasasına uygun davranmamıştır. Doğru yanıt “E” seçeneğidir. eğitimbilimleri öğrenme psikolojisi 13. 15. Verilen örnekte Mert düşük notlar al- Bellek türleri temelde ifade edilebi- 17. Dizisel öğrenme kavramı bilgiyi işle- dığında babasının ona kızdığı ve ar- lir (bildirimsel- dekleratif -açık) ve ifa- me kuramında ele alınan ayrıntı kavramlardan biri olmakla birlikte duyul- kadaşlarıyla görüşmesini yasakladığı de edilemeyen (bildirimsel olmayan, söylenmiştir. Bu durumda Mert’in ce- non-dekleratif - örtük) bellek olarak masını da gerekli görüyoruz. Bu öğ- zayla karşılaştığı söylenebilir. Mert bu ikiye ayrılır. İfade edilebilir bellek anı- renme biçimi belli bir öğrenme liste- cezayla bir daha karşılaşmak isteme- sal ve anlamsal olarak ikiye ayrılabi- sindeki ögelerin, serideki ögelerin di- diği için düşük notlar aldığını babasın- lirken ifade edilemeyen bellek ise iş- ziliş sırasına göre, baştan sona ya dan saklamaktadır. Bu durum “ceza- lemsel bellek, hazırlama ve koşullan- da sondan başa doğru öğrenilmesi- nın” sonucudur. Bu durumla karşılaş- ma olmak üzere üç bellek alanına ay- ni ifade eder. Bu örnekte de alfabede- mamak için yüksek not aldığında ona rılır. Araba kullanmak, bilgisayar oyu- ki harflerin sırasıyla öğrenilmesi dizi- söylemesi ise kaçma değildir çünkü nu oynamak gibi beceri gerektiren iş- sel öğrenme kavramıyla açıklanabilir. kaçma davranışında organizma or- lerin bilgisi işlemsel bellekte, yaşadı- Doğru yanıt “B” seçeneğidir. tamda bulunan ve rahatsızlık veren ğı kente ve dile dair bilgiler anlamsal bir uyarıcıdan uzaklaşmaktadır. Oysa bellekte, eğitim ve iş yaşamına ilişkin burada Mert rahatsız edici uyarıcının otobiyografik bilgiler ise anısal bellek- ortama girmesini engellemeye çalış- te saklanır. Bu örnekte kişinin işlemsel maktadır. Organizmanın rahatsız edi- belleğini kullanmakta sorun yaşama- ci durumun ortaya çıkmasını engelle- dığı, ancak anısal ve anlamsal belle- mek için yaptığı bu tip davranışlar ka- ğini kullanmakta güçlük yaşadığı söy- çınma olarak adlandırılabilir. lenebilir. Doğru yanıt “C” seçeneğidir. Doğru yanıt “D” seçeneğidir. 16. Tekrarın iki biçimi vardır: Sürekli tek- 14. Bellek destekleyici ipuçlarından biri de anahtar sözcük yöntemidir. Bu yöntemde ilk olarak hatırlamak istenen kelimeye benzer okunuşa sahip Türkçe bir anahtar kelime bulunur. Daha sonra, bu anahtar kelime ile o yabancı kelimenin Türkçe karşılığını kapsayan bir imge kurgulanır. Bu soruda da “fish” sözcüğünün akılda kalması için “fiş” okunuşundan hareketle bir imge geliştirilmesi anahtar sözcük yöntemini örnekler. Doğru yanıt “E” seçeneğidir. eğitimbilimleri rar ve özümseyici tekrar. Sürekli tekrar uygulamasında bilginin düz bir biçimde başka bilgilerle ilişkilendiril- 18. meden yinelenmesi söz konusu iken Edimsel koşullanma yoluyla öğren- özümseyici tekrarda bilginin yinelen- me sürecinde, organizmanın bir uya- mesi sürecinde başka bilgilerle ilişki- rıcı karşısında yapmış olduğu bir dav- lendirilmesi, anlamlandırılması çabası ranış ödül ya da ceza ile sonuçlanır- da söz konusudur. Bu örnekte de te- sa organizma uyarıcıyı diğerlerinden levizyonda gördüğü numarayı ezber- ayırt eder ve bu uyarıcı organizmanın lemek isteyen kişi bu numaradaki ra- davranışlarını kontrol etmeye başlar. kam çiftlerini plakalarla ilişkilendirerek Buna göre ebeveynlerin iletişim ku- yinelediği için özümseyici tekrar söz rarken kullandıkları dil çocuk için ayırt konusudur. edici uyarıcıyı ifade eder. Doğru yanıt “B” seçeneğidir. Doğru yanıt “B” seçeneğidir. 15 öğrenme psikolojisi 19. Ayten Hanım’ın içinde bulunduğu durum tepkisel koşullanma sürecine uyarlanırsa: Uçak Panik-atak Kaygılanma yolculuğu geçirme, (Koşulsuz (Nötr (Koşulsuz tepki uyarıcı) uyarıcı) Uçak Kaygılanma yolculuğu (Koşullu (Koşullu tepki) uyarıcı) Buna göre Ayten Hanım için koşullu uyarıcı “uçak yolculuğu” olur. Doğru yanıt “A” seçeneğidir. 20. Edimsel koşullanma ilkelerine göre biçimlendirme, organizmaya yeni bir davranış kazandırma amacıyla, kazandırılacak davranışın en küçük alt basamaklara kadar ayrılıp her bir basamaktaki doğru davranışın pekiştirilmesi olarak tanımlanır. Buna göre Murat hediye paketi yapmayı biçimlendirme yöntemi ile öğretmiştir. Doğru yanıt “D” seçeneğidir. 16 eğitimbilimleri