Untitled
Transkript
Untitled
TÜRK HAVA YOLLARI 74ÜNCÜ YILINI KUTLUYOR Ulusal bayrak taşıyıcımız Türk Hava Yolları (THY), 74'üncü yılını bir dizi etkinlikle görkemli bir şekilde kutladı. 18 Mayıs 2007'de gerçekleştirilen THY Şenliği'nde canlı müzik eşliğinde eğlenen THY yöneticileri ve personeli, 68 ülkeden gelen yerel personel ile 20 Mayıs 2007 tarihinde de Taksim Meydanı'nda buluşarak THY'nin kurucusu ve modern 2 TAI’N‹N SES‹ • EK‹M 2007 Türkiye'nin mimarı Büyük Önder Atatürk'ün anıtına çelenk koyup, saygı duruşunda bulunduktan sonra dünyanın dört bir yanından gelen THY personeli kendi ülkelerine ait bayraklarla yürüdü. Aynı akşam da tüm THY çalışanları, aileleri ve dostları ile Sezen Aksu'nun şarkıları eşliğinde güzel vakit geçirdiler. 1933 yılında kurulan ve Avrupa, Asya, Amerika ile Afrika kıtalarına hizmet taşıyarak ülkemizi gökyüzünde temsil eden THY yönetim ve personelini tebrik ediyor ve nice başarı dolu yıllar diliyoruz. ‹çindekiler TUSAfi-TÜRK Havac›l›k ve Uzay Sanayii A.fi. ISSN 1301-6075 TAI’N‹N SES‹ 84 TUSAfi ADINA SAH‹B‹ Muharrem DÖRTKAfiLI ‹çindekiler ...................................................................................... 3 SORUMLU YAZI ‹fiLER‹ MÜDÜRÜ Orhan Veli KAYA Yay›n Kurulu’ndan .......................................................................... 4 YAYIN KURULU Nursel KÖRAN (Baflkan) Bican Çelik ATEfi Bilge TOKMAKÇIO⁄LU Yönetimden ................................................................................... 5 Nevin ÜÇYILDIZ U¤ur BAYDUR ‹fl Gelifltirme Faaliyetleri ..............................................................6-11 DANIfiMA KURULU Atila HAfiLAMAN Aylin SÖNMEZ Bo¤açhan TELER‹ Tesislerimizden ........................................................................ 12-17 Bülent TANYOLAÇ Canan AVfiAR Yeflim NEFTÇ‹ Organizasyon De¤iflikli¤i ............................................................18-21 FOTO⁄RAFLAR Ferda GÜNAYDIN Tasar›m ve Mühendislik Faaliyetleri .......................................... 22-29 ‹DARE YER‹ TUSAfi-TÜRK Havac›l›k ve Uzay Sanayii A.fi. P.K. 18, Kavakl›dere 06692 Ankara - TÜRK‹YE IDEF 2007.................................................................................30-33 Tel: (312) 811 18 00 Fax: (312) 811 14 25 http://www.tai.com.tr Ziyaretçilerimiz ..............................................................................34 TASARIM, GRAF‹K UYGULAMA Mönch Türkiye Yay›nc›l›k Tel: (312) 441 93 54 Organizasyon, Fuar ve Sergiler ........................................................35 RENK AYRIMI ReproTek Personelimizden ........................................................................36-38 BASKI Ankara Ofset Aktüel ...........................................................................................39 TAI’N‹N SES‹ • EK‹M’ 2007 3 Yay›n Kurulu’ndan Değerli Okurlarımız, 2007 yılı gerek imzalanan sözleşmeler, gerekse yapılan yatırımlar açısından son derece önemli gelişmelerin yaşandığı, Şirketimize önümüzdeki 20 yıl süresince ciddi sorumluluklar ve yeni teknik kabiliyetler kazandıracak önemli programlara ilişkin sözleşmelerin imzalandığı bir yıl olarak hatırlanacaktır. Çok uluslu Müşterek Taarruz Uçağı (JSF) programı çerçevesinde, üretilecek olan 5. nesil savaş uçağı F-35'in orta gövdesinin ABD dışında tek kaynak olarak TUSAŞ tesislerinde üretilmesine yönelik anlaşmanın Northrop Grumman ile Şubat ayında imzalanmasıyla başlayan 2007 yılı, son montaj ve teslimat işlemleri yine Şirketimiz tesislerinde gerçekleşecek olan 30 adet yeni nesil F-16 Blok 50+ uçağı alımına ilişkin sözleşmenin SSM ile ABD Hükümeti arasında Nisan ayında imzalanmasıyla devam etmiştir. Haziran ayında Hv.K.K. envanterinde bulunan 55 adet T-38A Tekamül Eğitim Uçağı'nın aviyonik modernizasyonunu kapsayan “T-38 Aviyonik Modernizasyon Sözleşmesi”nin SSM ile Şirketimiz arasında imzalanmasından sonra Temmuz ayında da Hv.K.K. Temel Eğitim Uçağı ihtiyacının karşılanması amacıyla Savunma Sanayii İcra Komitesi (SSİK) tarafından, sözleşme görüşmelerine başlama kararı alınan Korea Aerospace Industries, Ltd. (KAI) firması ile Şirketimiz arasında montaj, uçuş testi ve teslimatları Şirketimiz tarafından gerçekleştirilecek olan toplam 40+15 4 TAI’N‹N SES‹ • EK‹M’ 2007 (opsiyonel) Temel Eğitim Uçağı'nın üretimine yönelik sözleşme imzalanmıştır. Son olarak da K.K.K. Taarruz Taktik/Keşif Helikopteri ihtiyacının karşılanmasına yönelik 51+41 (opsiyonel) Taarruz Taktik/Keşif Helikopteri'nin tedariği için 7 Eylül'de ATAK Programı sözleşmesi imzalanmıştır. İmzalanan sözleşmeler gereği yeni teknik kabiliyetler kazanılmasına yönelik alt yapı yatırımlarına da başlanmıştır. Bu çerçevede, F-35 orta gövde kompozit parçalarının üretileceği “İleri Teknoloji Kompozit İmalat Tesisi” ile C-130E/B Aviyonik Modernizasyon (Erciyes) programı çerçevesinde Hv.K.K. envanterinde bulunan 13 adet C-130 nakliye uçağının modernize edileceği C-130 Modernizasyon Hangarı'nın temeli 21 Haziran 2007 tarihinde düzenlenen törende Milli Savunma Bakanı Sn. Vecdi Gönül tarafından atılmıştır. Şirketimize büyük sorumluluklar ve bir o kadar da iş yükü getiren söz konusu sözleşmelerle yaklaşık 9 milyar dolarlık bir iş taahhüdüne ulaşan Şirketimiz, organizasyonel yapısını da yeni iş yükü ve sorumluluklarına cevap verecek şekilde yeniden yapılandırma ihtiyacını duymuştur. Dünya Şirketi TUSAŞ ,yeni organizasyon yapısı, profesyonel ve genç yönetim kadrosuyla üstlenmiş olduğu programların altından başarıyla kalkmayı hedeflemektedir. Geride bıraktığımız üç aylık zaman diliminde Şirketimiz tanıtım ve pazarlama faaliyetleri kapsamında Mayıs ayında Ankara'da düzenlenen 8. Uluslararası Savunma Sanayi Fuarı IDEF ile Haziran ayında da Paris-Le Bourget'de düzenlenen 47. Uluslararası Paris Havacılık Fuarı'na birer standla katılarak özgün ürünlerini ve kabiliyetlerini tanıtmış ve potansiyel iş olanakları konusunda görüşmeler yapmıştır. Şirketimiz açısından son derece yoğun geçen IDEF 2007 sırasında Şirketimiz tarafından geliştirilmekte olan Türk Başlangıç ve Temel Eğitim Uçağı'na Türk havacılık tarihinin önemli simalarından Sn. Vecihi Hürkuş anısına “HÜRKUŞ” isminin verildiği bir tören düzenlenmesinin yanı sıra, Şirketimiz ile Aselsan arasında ASELFLIR 300T Alt Sözleşmesi, Özgün TİHA (MALE) geliştirme programı çerçevesinde Savronik ile “Veri Linki Alt Sözleşmesi”, Pakistan’ın Air Weapon Complex firması ile Niyet Mektubu ve Stratejik İHA konusunda SSM ile bir Mutabakat Muhtırası imzalanmıştır. Hava ve Uzay platformlarının tasarımı, geliştirilmesi, imalatı, entegrasyonu, modernizasyonu ve satış sonrası hizmetleri alanındaki deneyimimizle kabiliyetlerimizi birleştirip, gerçekleştireceğimiz yeni hedeflerle gökyüzüne imzamızı atıyoruz. YAYIN KURULU Yönetimden K›ymetli Okurlar›m›z, TUSAfi Ailesi'nin De¤erli Mensuplar›, fiirketimiz önemli ölçüde bir de¤iflim ve büyüme sürecinden geçmektedir. Gerek global pazardaki büyüme ve ortaya ç›kan ifl f›rsatlar›, gerekse yurt içi pazardaki “Silahl› Kuvvetlerimize olabildi¤ince Egemen Sistemlerin Milli Firmalarca gelifltirilip teslim edilmesi” anlay›fl›, Türkiye'mizin Havac›l›k Entegratörü ve Sancak Gemisi konumundaki fiirketimizin sorumlulu¤unu ve toplumsal beklentilerini art›rm›fl bulunmaktad›r. Sorumluluk art›fl› sadece üzerimizdeki taahhüt toplam›ndaki büyümeden kaynaklanmamakta, ayn› zamanda daha önce tecrübe etme flans›m›z olmayan yeni ve riski yüksek, mühendislik yo¤un projelerin fiirketimize lay›k görülmüfl olmas›ndan da kaynaklanmaktad›r. fiirketimizin, memleketimiz için çok özel olan statüsü nedeniyle, projelerin bir k›sm›na düflük öncelik verilmesi gibi bir seçene¤imizin olamayaca¤› aflikard›r. Bu projelerin yaratt›¤› heyecan ve buna uygun yap›lanma ihtiyac›, baflta Yönetim Kurulumuz olmak üzere, Hissedarlar›m›z ve onlar›n da üst kurulufllar›nca de¤iflik vesilelerle belirtilmifl, beklentiler önemle vurgulanm›flt›r. Birkaç y›l önce; 1700 kiflinin istihdam edildi¤i, çift haneli say›da tasar›m mühendisinin görev yapt›¤›, y›ll›k cironun 60-70M$ oldu¤u, uzun vadeli planlama yapabilecek miktarda toplam taahhüt yükü tafl›mayan ve genellikle bir yabanc› ana yüklenicinin deste¤i alt›nda, az say›da proje yürüten fiirketimiz art›k eski TUSAfi de¤ildir. Bugün itibariyle; Milli yan sanayimize artan oranda ifl verme politikalar›m›za ra¤men, 3000 kiflilik kadrolara dayanan istihdam potansiyeliyle, yaklafl›k 700 tasar›m mühendisiyle, birkaç y›l içinde yar›m milyar $'› hedefleyen cirosuyla, 10 milyar $'a t›rmanan toplam taahhüt yüküyle, 100'ün üzerinde ve çok de¤iflik disiplinden oluflan program say›s›yla ve hepsinden önemlisi yan›na bir yabanc› firmay› almadan tamamlamas› gereken ve önce TSK'm›z› daha sonra yurt d›fl›n› hedef alan mühendislik yo¤un projeleriyle bir “Dünya fiirketi” olma f›rsat›n› yakalam›fl bulunmaktay›z. Bu durum çerçevesinde; fiirketimizin, benzer projelere hizmet eden müflahhas disiplinleri toparlayarak, daha dinamik, ihtisaslar›n kümelendi¤i, benzer müflterilerin odakland›¤› kendi içerisinde olabildi¤ince özerk, yetki ve sorumluluk dengesinin azami optimize edilebilece¤i bir “Grupsal” yönetim flekline dönmesi faydal› mütalaa edilmifltir. Ancak, proje esasl› olmayan ve Gruplar'a da¤›t›lamayan üretim ve yönetim birimlerimizin, yat›r›m tekrarlar›n› engellemek ve merkezi disiplinlerin da¤›t›lmamas› prensibine uygun olarak, “ortak hizmet sa¤lay›c›s›” fleklinde çal›flmaya devam etmesinin daha verimli olaca¤› ve kaynak israf›n› engelleyece¤i düflünülmüfltür. Dergimizin içerisinde, 29 A¤ustos 2007 tarihinde gerçeklefltirilen Yönetim Kurulu Toplant›s›'nda kabul edilen yeni “Teflkilat Yap›m›z” ve uygun görülen yeni “Atamalar” yer almaktad›r. Yeni bir dönemin bafl› olarak adland›rabilece¤imiz ve fiirket tarihinde önemli bir yer tutacak olan bu de¤iflikli¤in gerçekleflmesinde hissedarlar›m›zca verilen deste¤e ve yönetim kurulumuzca tensip olunan karara flükranlar›m› sunuyorum. Ülkemiz, sektörümüz, müflterilerimiz, alt yüklenicilerimiz, fiirketimiz ve tüm çal›flanlar›m›z için hay›rl› olmas›n› diliyorum. Sizlerle paylaflmak istedi¤im, baflta savunma/havac›l›k sanayimiz ve fiirketimiz için büyük öneme haiz bir baflka önemli geliflme de ATAK Program› sözleflmesinin imzalanmas›d›r. Yaz›l›m ve donan›m› milli imkanlarla tasarlan›p üretilen yüksek teknoloji ürünü aviyonik cihazlar›n tedarik edilecek helikopter platformuna entegre edilmesi suretiyle Kara Kuvvetleri Komutanl›¤›'n›n (KKK) Taarruz Taktik/Keflif Helikopteri ihtiyac›n›n karfl›lanmas›na yönelik 51 adet (+41 adet opsiyonel) Taarruz Taktik/Keflif Helikopteri'nin tedari¤ine iliflkin sözleflme 7 Eylül 2007 tarihinde imzalanm›flt›r. ATAK Program›'nda fiirketimizin ana yüklenicili¤i ve ASELSAN ile AgustaWestland alt yüklenicili¤inde ihtiyaç duyulan taarruz helikopterlerinin program hedefleri ve takvimine uygun olarak Kara Kuvvetleri Komutanl›¤›'na sa¤lanmas› amac›yla güçlü bir birliktelik oluflturmufltur. “Program ve Sözleflme Yönetimi”, “Sistem Entegrasyonu”, “Üretim”, “Mühendislik ve Entegre Lojistik Destek” alanlar›nda ifl pay›na sahip olan fiirketimiz, SSM'ye karfl› T-129 ATAK Helikopteri'nin nihai tasar›m ve performans sorumlulu¤unu da üstlenmifl bulunmaktad›r. Ayr›ca, AgustaWestland ile imzalad›¤›m›z ‹flbirli¤i Anlaflmas› bizi helikopterin yeni konfigürasyonunun fikri mülkiyetine ortak yapm›flt›r. “Nihai Montaj” ve “Uçufl ‹fllemleri” de dahil olmak üzere bütün gövde üretimi için de dünyada tek kaynak olunmufltur, özgünlefltirilmifl ürünün lojistik haklar›, 3'ncü ülke sat›fl ve destek lisanlar› da sahiplenilmifltir. ATAK Program›'n›n baflta Ülkemiz, Kara Kuvvetleri Komutanl›¤›'m›z, savunma/havac›l›k sanayimiz ve fiirket çal›flanlar›m›z için hay›rl› olmas›n› diliyor, eme¤i geçenleri kutluyorum. Sevgi ve sayg›lar›mla, Muharrem DÖRTKAfiLI Genel Müdür TAI’N‹N SES‹ • EK‹M’ 2007 5 ‹fl Gelifltirme Faaliyetleri fi‹RKET‹M‹Z ‹LE KOREA AEROSPACE INDUSTRIES, LTD. ARASINDA TEMEL E⁄‹T‹M UÇA⁄I ÜRET‹M‹ SÖZLEfiMES‹ ‹MZALANDI Soldan sa¤a: KAI Baflkan› Sn. Hae Joo Chung, TUSAfi Yön. Kur. Bflk. Korg. (E) Atalay Efeer, TUSAfi Gn. Md. Sn. Muharrem Dörtkafll›. Türkiye'nin havacılık ve uzay merkezi konumunda olan Şirketimiz ile Korea Aerospace Industries, Ltd. (KAI) firması arasında 18 Temmuz 2007 tarihinde Temel Eğitim Uçağı Üretimi sözleşmesi imzalanmıştır. Sözleşmeyi Şirketimiz adına Yönetim Kurulu Başkanımız Korg. (E) Atalay Efeer ile Genel Müdürümüz Sn. Muharrem Dörtkaşlı, KAI firması adına da Başkan Sn. Hae Joo CHUNG imzalamıştır. Hava Kuvvetleri Komutanlığı’mızın (Hv.K.K.) temel eğitim uçağı ihtiyacını karşılamak için Savunma Sanayii Müsteşarlığı (SSM) Ocak 2006'da bir Teklife Çağrı Dosyası (TÇD) yayımlamıştır. Temmuz 2006'da sona eren teklif verme süresi içerisinde Embraer (Brezilya) ve KAI (Güney Kore) firmaları ihale için tekliflerini Savunma Sanayii Müsteşarlığı'na (SSM) sunmuşlardır. SSM ve Hv.K.K. temsilcilerinden oluşan değerlendirme heyetleri tarafından gerçekleştirilen çalışmalar 2007 yılının Haziran ayı başında tamamlanmıştır. Savunma Sanayii İcra Komitesi'nin (SSİK) 20 Haziran 2007 tarihinde düzenlenen toplantısında, Temel Eğitim Uçağı projesi için KAI firması ile KT-1 uçağı için sözleşme KAI Baflkan› Sn. Hae Joo Chung, SSM Sn. Murad Bayar. 6 TAI’N‹N SES‹ • EK‹M’ 2007 görüşmelerine başlama kararı alınmıştır. Proje kapsamındaki ortak üretim hedefine paralel olarak Şirketimiz ile KAI firması arasında yapılan müzakerelerin tamamlanmasıyla 18 Temmuz 2007 tarihinde iki firma arasında bir sözleşme imzalanmıştır. Diğer taraftan, 3 Ağustos 2007 tarihinde ise SSM ile KAI firması arasında Temel Eğitim Uçağı Tedarik anlaşması, Hv.K.K. temsilcileri, Güney Kore Cumhuriyeti Büyükelçisi, KAI ve Şirketimiz yetkililerinin katılımlarıyla imzalanmıştır. Program çerçevesinde tedarik edilecek olan toplam 40 adet kesin (+15 opsiyon) KT-1 Temel Eğitim Uçağı'nın beş adedi KAI tesislerinde, geriye kalan 35 adet uçak ile opsiyon kapsamında alınacak olan uçakların üretimi, montajı, uçuş testleri ve teslimatları Şirketimiz tarafından gerçekleştirilecektir Bu uçakların Hv.K.K. tarafından temel eğitim uçağı olarak kullanılan ve ekonomik ömrünü tamamlamak üzere olan T-37 eğitim uçaklarının yerini alması hedeflenmektedir. Temel Eğitim Uçağı programının ülkemiz, Hava Kuvvetleri Komutanlığımız, TUSAŞ ve KAI firmaları ile savunma sanayimiz için hayırlı olmasını diliyoruz. KAI ve TUSAfi Ekibi. ‹fl Gelifltirme Faaliyetleri fi‹RKET‹M‹Z ‹LE SSM ARASINDA T-38 AV‹YON‹K MODERN‹ZASYON PROJES‹ SÖZLEfiMES‹ ‹MZALANDI Hava Kuvvetleri Komutanlığı'mızın (Hv.K.K.) envanterinde bulunan T-38A Tekamül Eğitim Uçakları'ndan 55 adedinin aviyonik modernizasyonunu kapsayan “T-38 Aviyonik Modernizasyon Sözleşmesi”, Şirketimiz ile Savunma Sanayii Müsteşarlığı (SSM) arasında 21 Haziran 2007 tarihinde tesislerimizde düzenlenen törende imzalanmıştır. İmza töreni Genel Müdürümüz Sn. Muharrem Dörtkaşlı'nın T-38 Tekamül Eğitim Uçağı Aviyonik Modernizasyonu (ARI) projesi hakkında bilgi vermesi ile başlamıştır. Sn. Dörtkaşlı konuşmasında; uçakların modernizasyon faaliyetlerinin toplam 69 ayda tamamlanacağını belirtmiştir. T-38 projesinin sözleşme görüşmelerinin çok kısa bir sürede tamamlandığını belirten Dörtkaşlı, sözlerine Savunma Sanayii İcra Komitesi'ne vermiş olduğu karar ve göstermiş olduğu itimat için, Hava Kuvvetleri Komutanlığı'na bu projenin yurt içinde tamamlanması konusundaki Soldan sa¤a: TUSAfi Yön. Kur. Bflk. Korg. (E) Atalay Efeer, MSB Sn. Vecdi Gönül, SSM Sn. Murad Bayar, H.v.K.K. Pl. Prs. Bflk. Tümg. Turgut Atman, TUSAfi Gn. Md. Sn. Muharrem Dörtkafll›. itimadı ve desteği için, ayrıca projede görev alan gerek Savunma Sanayii Müsteşarlığı, gerek Hava Kuvvetleri Komutanlığı personeline de teşekkür ederek son vermiştir. Sözleşme; Şirketimiz adına Yönetim Kurulu Başkanımız Korg. (E) Atalay Efeer ile Genel Müdürümüz Sn. Muharrem Dörtkaşlı, Savunma Sanayii Müsteşarlığı adına ise Sn. Murad Bayar, şahit olarak da Milli Savunma Bakanı Sn. Vecdi Gönül tarafından imzalanmıştır. TUSAfi Yön. Kur. Bflk. Korg. (E) Atalay Efeer, MSB Sn. Vecdi Gönül. T-38 AVİYONİK MODERNİZASYON PROGRAMI 30 Haziran 2006 tarihinde düzenlenen Savunma Sanayii İcra Komitesi kararı ile Şirketimizin ana yüklenici olarak belirlendiği proje çerçevesinde, uçakların aviyonik modernizasyonu “Prototip” ve “Seri Üretim” olmak üzere iki fazda gerçekleştirilecektir. Prototip Fazı, beş adet T-38 Tekamül Eğitim Uçağı modernizasyonunun Şirketimiz tesislerinde gerçekleştirilmesini, Seri Üretim Fazı ise, Şirketimiz tarafından sağlanacak malzeme, ünite ve teknik dokümanın kullanılarak geri kalan 50 adet T38 uçağının 1nci Hava İkmal Bakım Merkez Komutanlığı'nın (HİBMK) tesislerinde modernizasyonunu içermektedir. Sistemlerden “Özgün Merkezi Kontrol Bilgisayarı”na yine milli imkan ve olanaklarla geliştirilecek olan harekat uçuş yazılımları gömülecektir. Opsiyon olarak da geliştirilecek olan sanal atış/skorlama ve aletli iniş eğitim programları “Merkezi Kontrol Bilgisayarı”nda yer alacaktır. Proje çerçevesinde Hv.K.K.'lığına yedek ünite temini, eğitim tedariği, uzun süreli teknik destek, teknik doküman güncelleme, lojistik destek ve teknoloji transferi işlemleri de yine Şirketimiz tarafından gerçekleştirilecektir. Gerçekleştirilecek olan tadilatlarla uçakların eğitim konseptine uygun hale getirilmesi ve uzun süre desteklenebilir sistemlere sahip olması sağlanacaktır. TAI’N‹N SES‹ • EK‹M’ 2007 7 ‹fl Gelifltirme Faaliyetleri ŞİRKETİMİZİN ANA YÜKLENİCİ OLDUĞU ATAK PROGRAMI SÖZLEŞMESİ İMZALANDI Kara Kuvvetleri Komutanlığı'nın ihtiyacı olan 51 adet kesin, 41 adet opsiyonel Taarruz/Taktik Keşif Helikopteri'nin, kullanıcı ihtiyaçları doğrultusunda özgünleştirilip, üretilmesi ve entegre lojistik destek sağlanmasına yönelik olarak Ekim 1996 tarihinde başlatılan Taarruz/Taktik Keşif Helikopteri (ATAK) İhalesi, Savunma Sanayii İcra Komitesi'nin (SSİK) 14 Mayıs 2004 tarihli kararı ile iptal edilmişti. Savunma Sanayii Müsteşarlığı (SSM), 10 Şubat 2005 tarihinde yayınladığı yeni Teklife Çağrı Dokümanı (RFP) ile, ATAK Helikopteri İhalesi'ni yeniden açmıştı. Söz konusu ihaleye, AgustaWestland, Eurocopter, KAMOV ve Denel Firmaları teklif vermişti. 30 Mart 2007 tarihinde yapılan SSİK toplantısında AgustaWestland firması ATAK Programı ihalesini kazanan firma olarak ilan edilmiş ve Nisan 2007'de Şirketimiz, SSM, ASELSAN ve AgustaWestland arasında sözleşme müzakerelerine başlanmıştı. Müzakereler 27 Ağustos 8 TAI’N‹N SES‹ • EK‹M’ 2007 2007 tarihinde sona ermiş ve 7 Eylül 2007 tarihinde de sözleşmeler imzalanmıştır. ATAK Programı kapsamında Şirketimiz ana yüklenici, ASELSAN ve AgustaWestland firmaları da Şirketimizin alt yüklenicileri olacaklardır. Bu kapsamda imzalanan sözleşmeler: • TUSAŞ-SSM Ana Sözleşme • TUSAŞAgustaWestland Ana Alt Yüklenicilik Sözleşmesi • TUSAŞAgustaWestland İşbirliği Anlaşması • TUSAŞ-ASELSAN Alt Yüklenicilik Sözleşmesi ATAK Programı kapsamında kurgulanan modele göre Şirketimiz Ana Yüklenici olarak; “Program ve Sözleşme Yönetimi”, “Sistem Entegrasyonu”, “Üretim”, “Mühendislik” ve “Entegre Lojistik Destek” alanlarında iş payına sahip olacaktır. Buna göre: Şirketimiz, AgustaWestland ile birlikte tanımlayacağı operasyonel ve fonksiyonel gereksinimler doğrultusunda, ATAK Özgün Görev Bilgisayarı yazılım ve donanım tasarımı ile entegrasyonundan ve silahlar dahil bütün görev sistemlerinin tedariğinden sorumlu olan ASELSAN'ın iş payının ve bunlara yönelik sözleşmelerin yönetilmesinden ve programın bütünüyle harmonize edilmesinden sorumlu olacaktır. Sistem Entegrasyonu faaliyetleri kapsamında Şirketimiz, A-129 CBT Helikopteri'ni esas alan Temel Konfigürasyon Helikopteri (BCH) üzerinde T-129 ATAK Helikopteri konfigürasyonunu oluşturmaya yönelik: • Aviyonik ve Silah Sistemleri Paketi'nin T-129 ATAK Helikopteri Sistem Performans Spesifikasyonu ‹fl Gelifltirme Faaliyetleri gereklerini karşılayacak şekilde helikoptere entegre edilmesi, • Aviyonik ve Silah Sistemleri Paketi'nin donanım ve yazılım entegrasyonu için gerekli tasarım ve üretim aktivitelerinin gerçekleştirilmesi, • T-129 ATAK Helikopteri konfigürasyonuna ulaşılmasına yönelik Test ve Kalifikasyon faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi, bu kapsamda: • Fonksiyonel Kabul Testleri, • EMI/EMC Testleri, • Yer Testleri, • Uçuş Testleri, • T-129 ATAK Helikopteri Kalifikasyonu, faaliyetleri gerçekleştirilecektir. Şirketimiz, AgustaWestland ile yapmış olduğu iş paylaşımı doğrultusunda kademeli olarak; iş payı altıncı helikopterden itibaren maksimum olacak biçimde gövde üretimine yönelik olarak nihai montaj ve uçuş işlemleri, komponent ve alt-montaj üretimi, detay parça ile elektriksel kablaj üretiminden sorumlu olacaktır. Ayrıca, Şirketimizin üretim iş payına yönelik takım/aparat tasarım ve üretimi, üretim iş payımıza yönelik destek ve test ekipmanı tedarik işleri ve ATAK Helikopteri'ne özgü yapısal/elektriksel parçaların üretim ve montajı da yine Şirketimiz tarafından gerçekleştirilecektir. Şirketimiz, AgustaWestland firmasının Temel Konfigürasyon Helikopteri'nin modifiye edilerek T129 ATAK Helikopteri'nin yaratılmasına yönelik olarak; • Performans ve Uçuş Mekaniği Analizleri, • Yapısal Modifikasyon, • Uçuşa Elverişlilik ve Kalifikasyon İşlemleri, • ASELSAN'ın tasarlayacağı sisteme yönelik olarak operasyonel, sistem/alt sistem ve fonksiyonel tanımlamaları, • Elektrik ve Grup-A Kiti Modifikasyonu, • SEL Kabul Testleri, yer, uçuş ve EMI/EMC Testlerini gerçekleştirerek, SSM'ye karşı helikopterin nihai tasarım ve performans sorumluluğunu üstlenecektir. Şirketimiz, AgustaWestland'ın gerçekleştireceği motor değiştirme ve Otomatik Uçuş Kontrol Bilgisayarı ve Uçak Sistemleri İzleme Bilgisayarı modifikasyonlarına yönelik mühendislik faaliyetlerine de aktif katılım sağlayacaktır. Ayrıca Şirketimiz, ATAK Programı'nın Ana Yüklenicisi olarak Entegre Lojistik Destek kapsamında; • AgustaWestland ve ASELSAN'dan aldığı ELD Veri Paketi modüllerini (bakım ve pilot el kitapları v.b) birleştirerek, nihai T129 ATAK Helikopteri'nin ELD Veri paketini hazırlayacak, • Kendi tasarım aktivitelerinin uzantısı olarak Lojistik Destek Analizi yapacak, • ATAK Helikopteri'ne ait Pilot ve Bakımcı Eğitimleri'ni gerçekleştirecek, • T-129 ATAK Helikopteri ve Temel Konfigürasyon Helikopterleri'ne ait Garanti, Destek Ekipmanı, Teknik ve Yedek Parça yönetimini ve koordinasyonunu gerçekleştirecek, • KKK'na bağlı dört farklı üs'te üçer yıl boyunca, yerleşik personel bulundurmak suretiyle teknik destek sağlayacak, • T-129 ATAK Helikopteri ve Temel Konfigürasyon Helikopterleri'nin parçaları ve ekipmanlarına ait NATO Stok Numarası (NSN) alınmasına yönelik kodlandırma işlemlerini gerçekleştirecektir. ATAK Programı'nın öngörülen toplam proje süresi, sözleşmenin yürürlük tarihinden itibaren 114 ay olup; 58nci ayda T-129 ATAK Helikopteri'nin kalifikasyonu ve 60ncı ayda ise ilk seri üretim helikopterinin müşteriye teslimatı gerçekleştirilecektir. İlk yedi helikopterin müşteriye teslimi iki ayda bir adet, sonraki helikopterlerin ise ayda bir adet olarak gerçekleştirilecektir. ATAK Programı kapsamında AgustaWestland ile imzalanmış olan İşbirliği Anlaşması ile Şirketimiz helikopterin yeni konfigürasyonunun fikri mülkiyetine ortak olmasının yanı sıra. Nihai Montaj ve Uçuş İşlemleri de dahil olmak üzere bütün gövde üretimi için dünyada tek kaynak olarak belirlenmiş ve İtalya ile İngiltere dışında tüm dünya ülkelerine de helikopterin satış hakkına sahip olmuştur. TAI’N‹N SES‹ • EK‹M’ 2007 9 ‹fl Gelifltirme Faaliyetleri SAVUNMA SANAYİİNDE YENİ BİR İŞBİRLİĞİ Şirketimiz, alt sözleşme faaliyetleri kapsamında, ülkemizde savunma ve havacılık sanayisinin yaygınlaşarak gelişmesi ve rekabet gücünün artırılması amacıyla, yerli savunma sanayii firmaları ile işbirliği yapmaya devam etmektedir. Bu çerçevede, Mayıs ve Temmuz 2007'de SAVRONİK A.Ş. firması ile iki adet alt sözleşme imzalanmıştır. Şirketimiz tarafından geliştirilmekte olan Özgün Türk İnsansız Hava Aracı-Orta İrtifa Uzun Havada Kalış (TİHA-MALE) programı kapsamında 29 Mayıs 2007 tarihinde SAVRONİK A.Ş. ile Veri Linki Sistemi (VLS) için bir alt sözleşme imzalanmıştır. SAVRONİK tarafından geliştirilecek olan VLS, hava aracı ile yer sistemleri arasında gerçek zamanlı veri aktarımını sağlayacaktır. 2. Paket Türk İnsansız Hava Aracı-Orta İrtifa Uzun Havada Kalış (TİHA-MALE) Doğrudan Alım Programı kapsamında ise 27 Temmuz 2007 tarihinde Şirketimiz ile SAVRONİK firması arasında Uydu Yer Terminali'ne (UYT) ilişkin bir alt sözleşme imzalanmıştır. Hava aracından aldığı görüntü ve bilgileri uydu aracılığıyla Yer Kontrol İstasyonuna (YKİ) ve/veya Taşınabilir Görüntü Kıymetlendirme Sistemi'ne (TGKS) ileten UYT, YKİ ve/veya TGKS'den aldığı kontrol bilgilerini de hava aracına iletecektir. Alt sözleşmelerin Şirketimiz, SAVRONİK firması ve savunma/havacılık sanayimiz için hayırlı olmasını diliyoruz. ŞİRKETİMİZ, GÖZCÜ KORUNAK SİSTEMİ'Nİ TESLİM ALDI GÖZCÜ - Kısa Menzil Taktik İnsansız Hava Aracı (İHA) Sistemi Geliştirme Programı kapsamında, Şirketimiz ile SAVRONİK A.Ş. arasında 12 Ocak 2007'de imzalanan alt sözleşme çerçevesinde SAVRONİK firması tarafından imal edilen GÖZCÜ Uçağı Yer Kontrol İstasyonu Korunak Sistemi'nin kabulü 20 Nisan 2007 tarihinde yapılmıştır. Korunağın üretim, test, değerlendirme ve dokümantasyonu ile ilgili çalışmaları NATO6516/SCHPE/86, MIL-STD-1472F ve ISO 1161 standartlarına uygun şekilde gerçekleştiren SAVRONİK firmasına teşekkür ediyor, işbirliğimizin artarak devam etmesini diliyoruz. Çalışmalarına 1986 yılında elektronik ürün ve sistemlerin tasarımı, geliştirilmesi ve üretilmesi yönünde başlayan SAVRONİK A.Ş., 1996 yılında STFA Expertiz A.Ş. ile birleşerek faaliyetlerini karayolları ve raylı sistemler için otomasyon ve sinyalizasyon alanlarına da genişletmiştir. 10 TAI’N‹N SES‹ • EK‹M’ 2007 ‹fl Gelifltirme Faaliyetleri TUSAŞ VE TEI FİRMALARI GÜÇLERİNİ BİRLEŞTİRİYOR Havacılık alanında dışa bağımlılığın azaltılması ve azami yurt içi faydanın sağlanmasını teminen yerli platform-yerli motor modelini başlatmak üzere Türkiye'nin Havacılık ve Uzay Merkezi konumunda olan Şirketimiz ile hava araçlarında kullanılan motorların tasarımı, geliştirmesi ve üretimi alanlarında faaliyet gösteren TUSAŞ Motor Sanayii A.Ş. (TEI) arasında 11 Eylül 2007 tarihinde bir İşbirliği Protokolü imzalanmıştır. Genel Müdürümüz Sn. Muharrem Dörtkaşlı ile TEI Genel Müdürü Sn. Akın Duman tarafından imzalanan protokol ile Şirketimiz ile TEI firması havacılık alanındaki birikim ve tecrübelerini bir araya getirerek bir işbirliği oluşturmuşlardır. Söz konusu protokol TEI tarafından geliştirilen özgün Turboprop (T/P) motorunun Şirketimiz tarafından geliştirilen Soldan sa¤a: TEI Genel Müdürü Sn. Ak›n Duman, TUSAfi Yönetim Kurulu Üyesi Tu¤g. (E) Haluk Alper, TUSAfi Genel Müdürü Sn. Muharrem Dörtkafll›. özgün Hedef Uçak Platformu “Turna” modeline entegre edilmesi ve uçuş faaliyetlerinin yürütülmesini içermektedir. Şirketimiz ile TEI arasında imzalanan protokol, Ülkemizde Havacılık ve Uzay Sanayinin özgün çözümler üreterek ihtiyaçların ülke içinden karşılanması hedefi doğrultusunda atılmış önemli bir adımdır. Soldan sa¤a: TEI Genel Müdürü Sn. Ak›n Duman, TUSAfi Yönetim Kurulu Üyesi Tu¤g. (E) Haluk Alper, TUSAfi Genel Müdürü Sn. Muharrem Dörtkafll›. YARASA AVINT PROGRAMI'NDA BİRİNCİ BLACK HAWK İLK UÇUŞUNU BAŞARI İLE GERÇEKLEŞTİRDİ YARASA Programı; Şirketimizin Savunma Sanayii Müsteşarlığı'na karşı “Ana Yüklenicilik” sorumluluğu altında Özel Kuvvetler Komutanlığı'na ait dört adet Sikorsky S70 Black Hawk helikopterlerine iki ayrı fazda uygulanacak olan bir geliştirme ve modernizasyon projesidir. Programın birinci fazı Ek Yakıt Tankı Entegrasyonu (AFTI) projesi olup, ikinci fazı ise Aviyonik Entegrasyon (AVINT) projesi olarak isimlendirilmiştir. YARASA modernizasyon programının ikinci fazını oluşturan AVINT; S70 Black Hawk helikopterlerine yönelik sistem geliştirme, aviyonik sistem entegrasyonu ve platformun yapısal ve elektriksel alt yapısının yeniden tasarlanarak oluşturulmasına yönelik Şirketimizin kritik bir projesi olarak kabul edilmektedir. Program çerçevesinde gerekli sistem ve yer testleri tamamlanan “YARASA” konfigürasyonlu birinci helikopter ilk uçuşunu 20 Eylül 2007 tarihinde başarı ile gerçekleştirmiştir. TAI’N‹N SES‹ • EK‹M’ 2007 11 Tesislerimizden F-35 ORTA GÖVDE KOMPOZİT PARÇALARININ ÜRETİLECEĞİ İLERİ TEKNOLOJİ KOMPOZİT İMALAT TESİSİ'NİN TEMELİ ATILDI Müşterek Taarruz Uçağı (JSF) programı çerçevesinde Şirketimiz ile Northrop Grumman arasında Şubat 2007'de imzalanan anlaşma ile F-35 uçağının orta gövdesi ABD dışında tek kaynak olarak Şirketimiz tesislerinde üretilecektir. Son insanlı savaş uçağı olarak değerlendirilen F-35'in en sofistike yapısal ana bölümlerinden biri olan “orta gövde”nin üretim programının gereksinimleri dikkate alınarak; mevcut kompozit atölyesinin ileri teknoloji kompozit üretimi yapabilecek düzeye getirilmesi ve kapasitesinin talep doğrultusunda artırılması gereği ortaya çıkmıştır. Hazırlanan yatırım planı doğrultusunda F-35 orta gövde kompozit parçalarının üretileceği “İleri Teknoloji Kompozit İmalat Tesisi”nin temeli 21 Haziran 2007 tarihinde düzenlenen törende Milli Savunma Bakanı (MSB) Sn. Vecdi Gönül tarafından atılmıştır. Temel atma töreninde sırasıyla Genel Müdürümüz Sn. Muharrem Dörtkaşlı, Savunma Sanayii Müsteşarı (SSM) Sn. Murad Bayar ile MSB Sn. Vecdi Gönül birer konuşma yapmışlardır. Dörtkaşlı konuşmasına, “JSF programında şu ana kadar aldığımız, almayı planladığımız, mutabakat Soldan sa¤a: Hv.K.K. Plan ve Prensipler Bflk. Tümg. Turgut Atman, TUSAfi Yön. Kur. Bflk. Korg. (E) Sn. Atalay Efeer, MSB Sn. Vecdi Gönül, TUSAfi Gn. Md. Sn. Muharrem Dörtkafll›, SSM Sn. Murad Bayar. muhtırasını imzaladığımız işin toplamı 3.5 milyar doların üzerindedir. Hedefimiz JSF'in envantere girmesinden sonra verilecek olan hizmetlerin de TUSAŞ olarak gerek kendi kabiliyetlerimizle, gerekse ülkemizin hem askeri, hem de sivil tesislerinde bulunan kabiliyetlerini konsolide ederek iş payı almak yönündedir” diyerek başlamıştır. Temeli atılan tesisin JSF programı kapsamında yapılacak yatırımın birinci aşaması olduğunu ifade eden Dörtkaşlı, İleri Teknoloji Kompozit İmalat Tesisi: İleri Teknoloji Kompozit İmalat Tesisi, 90x75 m boyutlarında, makas altı yüksekliği 10 m olan, 6,275 m2 imalat alanına sahip çelik konstrüksiyon bir yapıdır. Tesis içinde, kompozit parça imalatlarının yapılacağı 1,200 m2 100,000 sınıfı bir Temiz Oda, iki adet Kür Fırını (Otoklav), bir adet Hassas Freze Tezgahı, bir adet Ultrasonik Muayene Tezgahı, bir adet X-Işınlı Muayene Tezgahı, bir adet Kumaş Kesme Tezgahı, bir adet Kenar Kesme Tezgahı bulunacaktır. Ayrıca tesiste 55 m2 (-18°C) ve 10 m2 (+4°C) olmak üzere iki adet soğuk oda yer alacaktır. İmalat alanının iki ana bölümünde 10 ton kapasiteli iki adet, Temiz Oda içerisinde ise bir adet beş ton kapasiteli köprü vinç bulunacaktır. 2007 yılının sonuna kadar tamamlanması planlanan tesiste bulunacak tezgah ve sistemlerin tedarik ve montaj işlemleri ile bina ve ekipman sertifikasyonlarının da 2008 yılı Mart ayına kadar tamamlanarak, imalata başlanması planlanmaktadır. 12 TAI’N‹N SES‹ • EK‹M’ 2007 “Buraya yapacağımız yatırım JSF programına özgü hassas teknolojileri ve insan melekesinden ziyade tezgah kabiliyetini ve yeteneğini öne çıkartan yatırımları olacak.” demiştir. JSF programı ile TUSAŞ'ın cirosunun ikiye katlanacağını belirten Dörtkaşlı, 2013'den itibaren işlerin en yoğun olduğu dönemde aşağı yukarı 500 kişiye 20 yıl boyunca iş yaratılacağını belirtmiştir. SSM Sn. Bayar ise konuşmasına, TUSAŞ'da görülen gelişme ve yapılanmanın, yatırım faaliyetinin, aslında Savunma Sanayiimizde son yıllarda gerçekleşen büyük atılımın bire bir yansıması olduğunu söyleyerek başlamıştır. Bayar, “TUSAŞ'daki gelişme defalarca tekrarlandı. Bunu ifade etmeye gerek yok. Fakat, ağırlıklı olarak aslında parça imalatı yapan bir şirketten bugün kendi özgün ürünleri olan, uçak yapan, geliştiren, modernize eden çok mükemmel Tesislerimizden MSB Sn. Vecdi Gönül. tekamül bir Havacılık Merkezi'ne doğru hızla ilerliyor. Uydu alanındaki kabiliyetlerini geliştiriyor. Bu çalışmalar çok kısa bir sürede TUSAŞ'ı gerçek anlamda bir Havacılık ve Uzay Merkezi haline getirecek mühendislik gücünü geliştiriyor. Bu konudaki atılımları son derece süratli.” diyerek konuşmasını noktalamıştır. MSB Sn. Gönül, yaptığı konuşmada, “Türk Savunma Sanayii'nin son yıllarda büyük bir gelişim içinde olduğuna hep beraber şahit oluyoruz. Bugün ileri teknoloji üretecek büyük bir yatırımın temellerini atıyoruz. Burada bugün temelini atacağımız İleri Teknoloji Kompozit İmalat SSM Sn. Murad Bayar. Tesisi ile Türk Havacılık ve Uzay Sanayii, Dünya Savunma ve Havacılık Sanayii'nin önemli bir parçası olma özelliğine kavuşmaktadır. Bu tesiste JSF uçaklarının orta gövdesinin imalatı yapılacak, ve JSF'ler dünyanın en ileri teknolojisine sahip olan uçaklar olacaktır.” demiştir. Gönül konuşmasında, Türkiye'nin 100 uçak ile ortak olduğu bu program kapsamında Türk Sanayii’nin yaklaşık 5 milyar ABD Dolarlık mertebesinde bir iş payı alacağından, ve bugün bir taraftan kendi mühendislik tasarım faaliyetlerimizle envanterimizdeki uçaklarımızı modernize etme kabiliyetine haiz olurken, diğer F-35 ORTA GÖVDE ÜRET‹M‹ PROGRAMI F-35 orta gövde kompozit parça üretimi iş paketinde ilk teslimatın Haziran 2008'de planlanmış olması dikkate alınarak, inşaat, tezgah tedarik ve tezgah/sistem montaj faaliyetleri iç içe geçmiş, paralel aktiviteler olarak yürütülmektedir. Şirketimizin F-35 uçağının orta gövde üretiminden sağlayacağı teknolojik kazanımlar: • Hassas toleranslı ileri teknoloji kompozit parça üretimi, tasarım ve imalat süreçleri arasında yüksek seviyede dijital entegrasyon, • Robot kontrollü hassas delme, kesme ve bütünleştirme işlemleri, • Sofistike yapılar için otomatik tezgahlar kullanılarak fiber yerleştirme teknikleri, • Yüksek teknoloji kullanarak kompozit ve metal yapıştırma teknikleri, • Robot kontrollü hassas kaplama ve boyama uygulamaları ile • 5. nesil savaş uçakları için gereken yüksek standartlı kalite uygulamaları. Şirketimiz, JSF projesinde kazandığı mali değeri büyük, içeriği kapsamlı ve teknolojik getirisi yüksek iş paketleri ile ülke ekonomisine katkıda bulunmanın yanı sıra 20 yıl boyunca yaklaşık 500 mühendis ve teknisyene iş olanağı sağlayacaktır. İş paketine ilişkin sözleşmenin imzalanmasıyla, detaylar belirlendikten sonra yatırım hacmi hesaplanacaktır. Bu nedenle, başlangıç fazı yatırımlarında, Orta Gövde yatırım ihtiyaçları da dikkate alınarak, stratejik bir yaklaşım sergilenmiş; tesis planı ve tezgah yerleşimleri Orta Gövde nedeniyle kapasite artışını ve genişlemeyi mümkün kılacak şekilde planlanmıştır. Temeli atılan İleri Teknoloji Kompozit İmalat Tesisi öncelikle F-35 projesi için planlanmış olmakla birlikte kompozit parçaların tüm sivil ve askeri uçak ve helikopterlerde kullanımı dikkate alınarak, Şirketimize yeni iş imkanları açacağı değerlendirilmektedir. taraftan dünyanın en gelişmiş savaş uçağı F-35'in dokuz üretici ülkesinden biri olduğumuzu belirtmiştir. Sözlerine, “TUSAŞ'ın bu faaliyetleri ile nitelikli ihracat yapacağına, yerli yan sanayi ile birlikte binlerce kişiye istihdam sağlayacağına güveniyorum.” diyerek devam eden Gönül, “Sistem entegrasyonu, tasarımı ve mühendislik ağırlıklı modernizasyon projeleri, ileri teknoloji kompozit imalatı, insansız uçak tasarım ve üretimi, uygun montaj ve entegrasyonu görevleri ile Türk Havacılık ve Uzay Sanayii çağ atlamaktadır.” demiştir. MSB Bakanı Gönül konuşmasını, buradaki ürünlerin her şeyden evvel ülkemiz savunmasını yapacak Silahlı Kuvvetlerimize en faydalı ürünler olmasını temenni ederek noktalamıştır. Tören, MSB Sn. Vecdi Gönül, SSM Sn. Murad Bayar, Hava Kuvvetleri Komutanlığı Plan ve Prensipler Başkanı Tümg. Turgut Atman, Yönetim Kurulu Başkanımız Korg. (E) Atalay Efeer ve Genel Müdürümüz Sn. Muharrem Dörtkaşlı'nın birlikte beton mikserinin düğmesine basarak ilk harcı dökmesiyle son bulmuştur. TAI’N‹N SES‹ • EK‹M’ 2007 13 Tesislerimizden C-130 AVİYONİK MODERNİZASYON HANGARI'NIN TEMELİ ATILDI C-130E/B Aviyonik Modernizasyon (Erciyes) programı çerçevesinde, Hava Kuvvetleri Komutanlığı'mızın (Hv.K.K.) envanterinde bulunan C-130E/B uçaklarının modernize edileceği C-130 Modernizasyon Hangarı'nın temeli 21 Haziran 2007 tarihinde Milli Savunma Bakanı (MSB) Sn. Vecdi Gönül tarafından atılmıştır. Ayrıca, hangarın hemen karşında bulunan ve C-130 modernizasyonunu yürüten Aviyonik ve Elektrik Sistemleri ve Modernizasyon Projeleri birimlerinin yer aldığı binada da C-130 Sistem Entegrasyon Laboratuarı (SIL) kurulacaktır. Törende MSB Sn. Vecdi Gönül, Savunma Sanayii Müsteşarı Sn. Murad Bayar, Hava Kuvvetleri Komutanlığı Plan ve Prensipler Başkanı Tümg. Turgut Atman, Yönetim Kurulu Başkanımız Korg. (E) Atalay Efeer ve Genel Müdürümüz Sn. Muharrem Dörtkaşlı birlikte beton mikserinin düğmesine basarak “C-130 Modernizasyon Hangarı”nın temeline ilk harcı dökmüşlerdir. C-130 Aviyonik Modernizasyon Hangarı: İnşaatının 2007 yılının sonuna kadar tamamlanması planlanan C130 Hangarı, 40x90 metre boyutlarında, makas altı yüksekliği 13 metre olan, betonarme temel üzerine kurulu, 3,600m2 kapalı alana sahip, prekast betonarme kolonlar üzerine çelik konstrüksiyon makaslar oturtularak ve taş yünü dolgulu cephe ve çatı panelleri ile kaplanmış bir yapı olarak tasarlanmıştır. Hangarda aynı anda iki adet C-130 uçağı üzerinde işlem yapılabilecektir. Modernizasyon faaliyetlerinde kullanılmak üzere enerji ve basınçlı hava hatlarının yer alacağı tesiste, depo ve ofis alanları da bulunacaktır. C-130 AV‹YON‹K MODERN‹ZASYON PROGRAMI Sözleşmesi Aralık 2006'da Savunma Sanayii Müsteşarlığı (SSM) ile Şirketimiz arasında imzalanan ve Şirketimizin ana yüklenici olduğu Erciyes programı ile Hv.K.K. envanterindeki C-130E/B uçakları modernize edilerek; uçakları uluslararası seyrüsefer ihtiyaçlarına uyumlu, “dijital kokpit” ile modernize edilmiş, yüksek harekat etkinliğine sahip çok amaçlı görev bilgisayarı ve yer görev planlama sistemi ile gece görüş uyumlu gösterge ve aydınlatma sistemleriyle donatılacaktır. Uçaklar, uluslararası havacılık kurallarına uyumlu hale getirilerek, uçuş emniyeti artırılacak ve üzerine takılacak modern sistemler ile uzun yıllar desteklenebilir hale getirilecektir. Erciyes programı kapsamında, aviyonik modernizasyonu yapılacak 13 uçaktan (yedi C-130E ve altı C-130B) ilk iki uçak üzerinde yapılacak tadilat ve sistem entegrasyonu çalışmaları tesislerimizde gerçekleştirilecek olup, diğer 11 uçak üzerindeki işlemler ise 2nci Hava İkmal ve Bakım Merkezi Komutanlığı'nda (2nci HİBM K.lığı) yapılacaktır. Prototip uçakların tadilat, entegrasyon, fonksiyonel test ve teslimat işlemlerinin de tesislerimizde gerçekleştirileceği program çerçevesinde, tüm uçakların tadilatlarında kullanılacak parça ve sistemlerin temini ve üretimi de yine Şirketimiz tarafından yapılacaktır. C-130 Aviyonik Modernizasyon Programı; sertifikasyon sürecinden geçecek ilk yerli geliştirme programı olması, yabancı bir ortak veya teknoloji kullanmadan Şirketimizin görev bilgisayarı ve Operasyonel Uçuş Programı (OFP) geliştirmesi dahil tamamen kendi kabiliyetleri ile geliştireceği bir program olması ve ilk defa yerli bir firmaya “offset” yükümlülüğü getirmesi nedenleriyle son derece önemlidir. Program çerçevesinde 2012 yılına kadar tesiste yaklaşık 122'si mühendis, 60'ı teknisyen olmak üzere yaklaşık 200 kişiye 700.000 adam/saatlik iş olanağı sağlanacaktır. Erciyes programı ile birlikte C-130 nakliye uçağı kullanan pek çok ülkenin de modernizasyon ihtiyacının karşılanmasında önemli bir avantaj elde edilecektir. 14 TAI’N‹N SES‹ • EK‹M’ 2007 Tesislerimizden ŞİRKETİMİZİN UÇAK/UYDU MONTAJ VE ENTEGRASYON TESİSİ AÇILDI Soldan sa¤a: SSM Sn. Murad Bayar, Hv.K.K. Plan ve Prensipler Bflk. Tümg. Turgut Atman, MSB Sn. Vecdi Gönül, TUSAfi Yön. Kur. Bflk. Korg. (E) Sn. Atalay Efeer, TUSAfi Gn. Md. Sn. Muharrem Dörtkafll›. Türkiye'nin havacılık ve uzay merkezi olan Şirketimiz, yurt içi ve yurt dışı müşterilerinin ileri teknoloji gerektiren ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik projelerde mevcut kabiliyetlerini uzay/uydu projelerini de kapsayacak şekilde yeni alt yapı yatırımlarıyla geliştirmektedir. Bu doğrultuda, 19 Ekim 2006 tarihinde temeli atılan Uçak/Uydu Montaj ve Entegrasyon Tesisi'nin inşaatı programa uygun olarak yedi ay gibi kısa bir zamanda tamamlanarak, 21 Haziran 2007 tarihinde düzenlenen törende Milli Savunma Bakanı (MSB) Sn. Vecdi Gönül tarafından açılmıştır. MSB Sn. Vecdi Gönül, Savunma Sanayii Müsteşarı Sn. Murad Bayar, Hava Kuvvetleri Komutanlığı Plan ve Prensipler Başkanı Tümg. Turgut Atman, Yönetim Kurulu Başkanımız Korg. (E) Atalay Efeer ve Genel Müdürümüz Sn. Muharrem Dörtkaşlı'nın birlikte kurdeleyi kesip tesis açılışını yapması ile başlayan törende bir konuşma yapan Genel Müdürümüz, binayı ihracat atölyesi olarak adlandırdığını vurgulayarak, “Büyük hangarımızda çok kısa bir süre sonra pek çok sayıda uçağımız olacak. Ürdün Hava Kuvvetleri için gerçekleştirmekte olduğumuz F-16 modernizasyon projesi bir yandan devam ederken, diğer yandan da Hava Kuvvetleri Komutanlığımız için yapacağımız F-16 modernizasyon projesine başlayacağız. Keza, Deniz Kuvvetleri ve Sahil Güvenlik Komutanlıklarımız için yapmış olduğumuz Deniz Karakol, Deniz Gözetleme Uçakları hangara girecek. Bilahare T-38 Uçakları ve arkasından da ATAK Projesi'nin faaliyetleri 10 no'lu hangarda yürütülecek. 10 no'lu hangarda uçak montajı ve modernizasyonu yapabilmemiz gerekiyor. Dolayısıyla üretimimizi buraya çektik. Buraya ağırlıklı olarak Boeing, Sikorsky ve Spirit gibi ihracata yönelik projelerimizi getirdik.” demiştir. Konuşmasının sonunda Dörtkaşlı, açılışı yapılan tesisin memleketimiz ve Şirketimiz için hayırlı olmasını dilemiş ve müteahhit firma olan Atlas İnşaat Sanayii ve Ticaret Limited Şirketi'nin verdikleri sözü zamanında yerine getirdiklerini belirterek çalışmaları için teşekkür ederek, firmanın Genel Müdürü Sn. Ender Haberdar'a bir plaket takdim etmiştir. Açılış töreni tesisin gezilmesinden sonra sona ermiştir. UÇAK/UYDU MONTAJ VE ENTEGRASYON TES‹S‹ Toplam 14,545 m2 kapalı alandan oluşan 59x80 metre boyutlarında betonarme temel üzerine oturtulmuş tesis, 12,720m2 kapalı alana sahip çelik konstrüksiyon bir yapı olup, makas altı yüksekliği 6 metredir. Uçak/Uydu Montaj ve Entegrasyon Tesisi, farklı program ve projeler kapsamında, her türlü üretim, montaj ve entegrasyon faaliyetinin yürütülebileceği esnek bir altyapı konsepti ile tasarlanmış ve yapılmıştır. Tesiste, üretim alanı ile bütünleşik, toplam 1,375m2 zemin alanına sahip, iki katlı idari birimler, temsilci ofisleri ve genel hacimlerden oluşan ofis bloğu bulunmaktadır. Uçak/Uydu Montaj ve Entegrasyon Tesisi'nde yaklaşık 100 mühendis ile 500 teknisyene 3.5 milyon adam/saatlik iş olanağı sağlanacaktır. Şirketimizin alacağı yeni işlerle bu rakamın daha da artması söz konusudur. Ana Üretim ve İmalat Binası Son Montaj Hattı'nda yürütülen Boeing, Sikorsky ve Spirit AeroSystems programlarının üretim alanları da yeni tesise taşınmıştır. TAI’N‹N SES‹ • EK‹M’ 2007 15 Tesislerimizden F-16 PEACE ONYX III PROGRAMI BAŞLADI Soldan sa¤a: Sn. Dinçer Bat›rbek, Alb. Akif Aydo¤du, Alb. Tayyar Durmaz, Sn. Cemal Nadir Say›n, Alb. An›l Kesebir, Sn. Bekir Ata Y›lmaz, Sn. Lance Bruton, Sn. Muharrem Dörtkafll›, Tu¤g. Adnan Demirci, Tu¤g. Muammer Akp›nar, Tu¤g. (E) Haluk Alper, Dr. Faruk Özlü, Tu¤g. Güngör Kurubafl, Sn. Sedat Güldo¤an, Sn. Özcan Ertem, Sn. Bülent Tahran. Peace Onyx (PO) III Programı, Hava Kuvvetleri Komutanlığı (Hv.K.K.), Lockheed Martin Aeronautics ve Şirketimiz arasındaki hazırlıkların tamamlanmasını takiben, 2 Temmuz 2007 tarihinde dört adet F-16 uçağının tesislerimize gelişi ile başlamıştır. PO-III programı ile Hava Kuvvetleri Komutanlığı’mız envanterinde bulunan F-16 uçakları, TUSAfi Gn. Md. Sn. Muharrem Dörtkafll›. 16 TAI’N‹N SES‹ • EK‹M’ 2007 son derece etkili ve güçlü ileri teknolojiye sahip aviyonik ve silah sistemleri ile donatılacaktır. 11 Temmuz 2007 tarihinde POIII Programı'nın başlaması münasebetiyle tesislerimizde Hv.K.K., Savunma Sanayii Müsteşarlığı ve Lockheed Martin firma temsilcilerinin katılımıyla bir tören düzenlenmiş ve program hakkında bilgi verilmiştir. Tören sırasında Genel Müdürümüz Sn. Muharrem Dörtkaşlı ile Lockheed Martin Proje Müdürü Sn. Lance Bruton birer konuşma yapmışlardır. F-16 uçağının üretimine ve modernizasyonuna yönelik olarak gerçekleştirilen önceki F-16 programları dikkate alındığında, Şirketimizin PO-III projesini de başarıyla gerçekleştirmek için yeterli bilgi birikimi ve deneyime sahip olduğu yetkili tüm kuruluşlarca kabul edilmektedir. Diğer taraftan, PO-III faaliyetlerinin Hv.K.K. ve Lockheed Martin ile çok yakın bir işbirliği ve koordinasyon gerektirdiğinin bilincinde olan Şirketimiz, PO-III projesini ve takip edecek seri modifikasyon faaliyetlerini gereken kalite ve öngörülen takvim içinde başarı ile gerçekleştirecektir. Lockheed Martin PO-III Proje Müdürü Sn. Lance Bruton. Tesislerimizden MELTEM II PROGRAMINDA İLK UÇAĞIN UÇUŞ TESTİ BAŞARI İLE GERÇEKLEŞTİRİLDİ Eylül 2002'de yürürlüğe giren Meltem II programı, Deniz Kuvvetleri Komutanlığı (Dz.K.K.) ve Sahil Güvenlik Komutanlığı (S.G.K.) için Şirketimizde üretilen dokuz adet CN-235 platformuna Deniz Karakol (MPA) ve Deniz Gözetleme (MSA) kabiliyeti kazandırılmasına yönelik bir sistem entegrasyonu projesidir. Programın ana yüklenicisi THALES Airborne Systems (TAS) firması olup, Şirketimiz projede önemli sistemlerin uçağa giydirilmesinden sorumlu alt yüklenici olarak görev yapmaktadır. Program kapsamında PDMS, aydınlatma, kabin içi mefruşat tasarımlarını gerçekleştirecek olan Şirketimiz ayrıca, ihtiyaç duyulan tüm detay parça, kablo demeti, takım imalatı ve entegre lojistik destek kapsamında teknik dokümantasyon ile eğitimlerden de sorumludur. Seri uçaklara ait modifikasyon işlemleri de yine Şirketimiz tarafından gerçekleştirilecektir. Modifikasyon faaliyetleri Aralık 2005'te başlayan ilk uçak, aerodinamik testlerine yönelik “Flight Physics” konfigürasyonunun da tamamlanmasıyla, ilk test uçuşunu 18 Haziran 2007 tarihinde başarı ile gerçekleştirmiştir. Meltem II programının ana hedeflerinden biri olan ilk uçuş testinin başarı ile gerçekleştirilmesi, ileri aşamalar açısından önemli bir adım olarak değerlendirilmektedir. Şirketimizin tasarımının programın sertifikasyon/kalifikasyon otoritesi olan Fransız DGA kurumu tarafından kabul edilecek olmasından dolayı, tasarımın program ve sertifikasyon / kalifikasyon gereksinimlerine uygunluğu ve doğru dokümante edilmesi büyük önem arz etmektedir. HAVADAN ERKEN İHBAR VE KONTROL UÇAKLARI BASINA TANITILDI Barış Kartalı olarak bilinen ve Şirketimiz ile Boeing firması tarafından imal edilecek Havadan Erken İhbar ve Kontrol (HİK) uçakları 21 Mayıs 2007 tarihinde basına tanıtıldı. Tesislerimizde düzenlenen proje tanıtım toplantısında Boeing Başkan Yardımcısı Sn. Maureen Dougherty, ilk uçağın Türk Hava Kuvvetleri'ne teslimatının gecikmesinin tüm sorumluluğunun Boeing'e ait olduğunu belirterek, “İlk uçağın teslimatının gecikmesi nedeniyle üstümüze düşen yükümlülükleri, SSM ile görüşerek yerine getireceğiz” dedi. İlk uçağın modifikasyonunun Boeing'in Seattle'daki merkezinde devam ettiğini belirten Dougherty, geri kalan üç uçağın modifikasyonlarının da TUSAŞ tarafından başarıyla gerçekleştirildiğini kaydetti. Toplantıda Boeing yetkilileri, sözleşmesi 2003 yılında gerçekleştirilen ilk HİK uçağının Türkiye'ye en erken 2010 yılında teslim edilebileceğini bildirdiler. Birinci uçağın test uçuşlarının sonbaharda gerçekleştirileceğini belirten Doughterty, Türkiye'deki uçakların test uçuşlarının da gelecek yıl yapılacağını ifade etti. Daha sonra, TUSAŞ hangarlarında modifikasyonları yapılan HİK uçakları basına tanıtıldı. Barış Kartalı projesi kapsamında biri ABD'de üçü Türkiye'de olmak üzere toplam dört uçak üretilecek. TAI’N‹N SES‹ • EK‹M’ 2007 17 Organizasyon De¤iflikli¤i YENİ ORGANİZASYON ŞEMASI 29 Ağustos 2007 tarihinde düzenlenen Yönetim Kurulu Toplantısı’nda alınan karar doğrultusunda Şirketimizin organizasyon şeması değiştirilmiştir. Aşağıda sunulmakta olan Yeni Organizasyon Şeması ile Şirketimizin daha dinamik, ihtisasların kümelendiği, benzer müşterilerin odaklandığı, kendi içerisinde olabildiğince özerk, yetki ve sorumluluk dengesinin azami optimize edilebileceği bir “Grupsal” yönetim şekli benimsenmiştir. 18 TAI’N‹N SES‹ • EK‹M’ 2007 Organizasyon De¤iflikli¤i ATAMALAR 1 Eylül 2007 itibariyle • Aralık 2003'ten itibaren Havacılık ve Uzay Programları Bölüm Başkanı olarak çalışmakta olan Bekir Ata Yılmaz “Yapısal ve Uydu Tasarım ve Üretim Grup Başkanı” kadrosuna, • Nisan 2005'ten itibaren İş Geliştirme Bölüm Başkanı olarak çalışmakta olan Ahmet Metan “Entegre Helikopter Sistemleri Grup Başkanı” kadrosuna, • Aralık 2005'ten yılından itibaren Tasarım ve Mühendislik Bölüm Başkanı olarak çalışmakta olan Özcan Ertem “Entegre Uçak Sistemleri Grup Başkanı” kadrosuna, • Ocak 2002'den itibaren Üretim ve Malzeme Bölüm Başkanı olarak çalışmakta olan Cemal Nadir Sayın “Üretim Başkanı” kadrosuna, • Eylül 2005'ten itibaren Kalite Teminatı Grup Müdürü olarak çalışmakta olan Ahmet Tokmakçıoğlu “Teknik Hizmetler Başkanı” kadrosuna, • Temmuz 1999'dan itibaren İnsan Kaynakları Müdürü olarak çalışmakta olan Bora Öskiper “İnsan Kaynakları Başkanı” kadrosuna, • Ocak 1999'dan itibaren Tesisler Müdürü olarak çalışmakta olan İsmail Ulubayram “Tesisler ve Destek Hizmetleri Başkanı” kadrosuna, • Ekim 2005'ten itibaren Finansman ve Muhasebe Müdürü olarak çalışmakta olan Adnan Aydoğan “Mali İşler Başkanı” kadrosuna, • Nisan 2006'dan itibaren İş Planlama Müdürü olarak çalışmakta olan Orhan Veli Kaya “Planlama ve Strateji Başkanı” kadrosuna, • Nisan 1999'dan itibaren Pazarlama Müdürü olarak çalışmakta olan Yılmaz Güldoğan “Programlar Grup Müdürü” kadrosuna, • Haziran 2006'dan itibaren İmalat Müdürü olarak çalışmakta olan İlhami Tanyolu “Üretim Grup Müdürü” kadrosuna, • Nisan 2003'ten itibaren İmalat Mühendisliği Müdürü olarak çalışmakta olan Naki Polat “İmalat Mühendisliği ve İmalat Teknolojileri Grup Müdürü” kadrosuna, • Kasım 1999 yılından itibaren Sözleşme Müdürü olarak çalışmakta olan Dilek Yazıcı “Program Müdürü” kadrosuna, • Nisan 2005'ten itibaren JSF Koordinasyon Müdürü olarak çalışmakta olan Tamer Şengöz “Program Müdürü” kadrosuna, • Nisan 2005'ten itibaren Yapısal Projeler Müdürü olarak çalışmakta olan Murat Sorguç “Yapısal Tasarım Müdürü” kadrosuna, • Aralık 2006'dan itibaren Yapısal Teknolojiler Müdürü olarak çalışmakta olan Gürsel Erarslanoğlu “Yapısal Tasarım Müdürü” kadrosuna, • Aralık 2006'dan itibaren Montaj ve Uçuş Hattı İşlemleri Müdürü olarak çalışmakta olan Serdar Ölez “Montaj/Uçuş Hattı İşlemleri/Test Müdürü” kadrosuna, • Eylül 2002'den yılından itibaren Alt Sözleşme Müdürü olarak çalışmakta olan Semih Seçkin “Yan Sanayi Müdürü” kadrosuna atanmışlardır. Kendilerini tebrik ediyor ve yeni görevlerinde başarılar diliyoruz. TAI’N‹N SES‹ • EK‹M’ 2007 19 Organizasyon De¤iflikli¤i YÖNETİM KADROMUZA YENİ KATILANLAR Eray GÖKALP 1967 yılında Ankara'da doğan Eray Gökalp lise eğitimini Ankara Bahçelievler Deneme Lisesi'nde tamamlamıştır. ODTÜ Makine Mühendisliği Bölümü'nden 1989 yılında mezun olan Gökalp, 1990-1991 yılları arasında California State Üniversitesi İşletme Yüksek Lisans programına devam etmiştir. 1991 yılında Şirketimizde çalışmaya başlamış, 19911999 yılları arasında F-16, CN-235 ve AS-532 programlarında “MRB Mühendisi” ve “MRB Uzman Mühendisi” olarak görev yapmıştır. Bu görevinin yanı sıra, 1998-1999 yılları arasında ATAK Programı teklif hazırlama ekibinde görev almıştır. 1999 yılında A400M Programı kapsamında Tasarım ve Mühendislik Direktörlüğü'nün yeniden yapılanma sürecinde yeni kurulan “Uçuşa Elverişlilik ve Sertifikasyon Şefliği”ne atanmış, 2002 yılına kadar sürdürdüğü bu görev sürecinde Airbus Military firmasındaki A400M Sertifikasyon Paneli'nde TUSAŞ adına görev yapmıştır. 2002 yılında “İmalat Mühendisliği ve Konfigürasyon Kontrol Müdürlüğü” görevini üstlenen Gökalp, 20022006 yıllarında Avrupa Sivil Havacılık Otoritesi'nin denetimlerinden başarıyla geçmiş olan TUSAŞ tasarım organizasyonunun kurulması sürecinde Tasarım ve Geliştirme Müdürü olarak görev yapmıştır. 2006-2007 yılları arasında Şirketimizdeki hizmetine ATAK Programı sözleşme görüşmeleri kapsamında “Teknik Danışman” olarak devam eden Gökalp, 1 Eylül 2007'de Entegre Helikopter Sistemleri Grup Başkanlığı bünyesinde “Mühendislik Grup Müdürlüğü” görevine atanmıştır. Eray Gökalp bir çocuk babası olup, İngilizce bilmektedir. Devrim ‹LBAfi 1966 yılında Ankara'da doğan Devrim İlbaş, orta ve lise eğitimini Fransa'da tamamlamıştır. 1991 yılında ESEM Orleans Fransa Uçak Mühendisliği Bölümü'nden mezun olan İlbaş, sonraki yıl ESTA Orsay Fransa Yüksek Mühendislik Okulu'nun aynı bölümünden mezun olmuştur. Helikopter Aerodinamiği konusunda yüksek lisans yapmış olan İlbaş, 1993 yılında Şirketimiz Mühendislik Bölümü'ne MRB ve Liaison Mühendisi olarak katılmıştır. İlbaş, aynı bölümde yedi yıl süreyle CN-235 ve Cougar projelerinde görev yapmıştır. 1998 yılında bir seneliğine Eurocopter Marignane Fransa tesislerinde TUSAŞ Sistem Yerleşim tasarımı için görevlendirildikten sonra 2000 yılında A400M Proje Şefliği görevine atanmıştır. 1 Eylül 2007 tarihinde 'Yapısal ve Uydu Tasarım & Üretim Grup Başkanlığı altında “Mühendislik Ürün Müdürü” görevine atanan Devrim İlbaş evli ve iki çocuk babası olup Fransızca, Almanca ve İngilizce bilmektedir. Ergin AKHUNLAR 1957 yılında İzmir'de doğan Ergin Akhunlar ilk, orta ve lise eğitimini İzmir'de tamamlamıştır. 1986 yılında İstanbul Teknik Üniversitesi Uçak Mühendisliği Bölümü'nden mezun olan Akhunlar, 1987 yılında Şirketimiz F-16 Montaj Hattı'nda “ITL Formen” olarak çalışmaya başlamıştır. Daha sonra farklı F-16 Montaj istasyonlarında “Genel Formen”, “AS-532 Helikopter Yer Testleri ve Uçuş Hattı Şefi”, “Airbus Sect.18 Montaj Şefi” ve “A400M Yapısal Montaj Şefi” olarak görev yapmıştır. 1 Eylül 2007 tarihinde Yapısal ve Uydu Tasarım ve Üretim Grup Başkanlığı altında “Yapısal Montaj Müdürü” görevine atanan Ergin Ahunlar evli olup, İngilizce bilmektedir. Murat ALDO⁄AN 1966 yılında Ankara'da doğan Murat Aldoğan, 1989 yılında ODTÜ Metalürji Mühendisliği Bölümü'nden mezun olmuştur. 1991 yılında Şirketimiz Montaj ve Uçuş İşlemleri Kalite Teminatı Bölümü'nde “Kalite Kontrolörü” olarak çalışmaya başlayan Aldoğan, aynı bölümde sekiz yıl süreyle F-16 ve CASA programlarında, “Kalite Kontrolörü” ve “Kalite Teminatı Mühendisi” olarak çalışmıştır. 1999 yılından itibaren ATAK Programı ihalesinin hazırlık, teklif 20 TAI’N‹N SES‹ • EK‹M’ 2007 hazırlama ve müzakere aşamalarında ve Sözleşme Müdürlüğü Bölümü'nde görev yapmıştır. 1 Eylül 2007 tarihinde Entegre Helikopter Sistemleri Grup Başkanlığı'nda “Program Müdürü” görevine atanan Murat Aldoğan İngilizce bilmektedir. Organizasyon De¤iflikli¤i Akif ÇET‹NTAfi 1963 yılında Ankara'da doğan Akif Çetintaş, orta ve lise eğitimini TED Ankara Kolej'inde tamamladıktan sonra, ODTÜ Havacılık Mühendisliği Bölümü'nden mezun olmuştur. 1988-1989 yılları arasında askerlik görevini MSB F-16 Sistem Yönetimi Dairesi Bşk.lığında “Mühendis Atğm.” olarak tamamlayan Çetintaş, Mart 1990'da Şirketimiz F-16 Montaj Müdürlüğü'nde çalışmaya başlamıştır. 1991-2001 yılları arasında Mühendislik Hizmetleri Müdürlüğü'nde sırasıyla “CN-235 MRB Kıdemli Mühendis”, ”MRB Lider Mühendis” olarak çalışan Çetintaş, 2001 yılında Tasarım ve Geliştirme Müdürlüğü'nde yeni kurulan Sistem Mühendisliği Şefliği'ne atanmıştır. 2003 yılından itibaren A400M Sistemler Proje Şefi olarak görev yapan Çetintaş, 1 Eylül 2007 tarihinde, Entegre Uçak Sistemleri Grup Başkanlığı'nda “Uçak Sistemleri Müdürlüğü” görevine atanmıştır. Evli ve iki çocuk babası olan Akif Çetintaş, İngilizce bilmektedir. Halit ULULAR 1959 yılında Çankırı'da doğan Halit Ulular, ilk öğrenimini Çankırı'da, orta öğrenimini Konya Maarif Koleji'nde (1977) tamamlamıştır. 1981 yılında ODTÜ Makine Mühendisliği Bölümü'nden mezun olan Ulular, ÜNTES, TPAO ve NUROL gibi çeşitli firmalarda görev yaptıktan sonra Ocak 1987 yılında Şirketimizde “Takım Tasarım Mühendisi” olarak göreve başlamıştır. Üç yıl “Takım Tasarım Mühendisi”,12 yıl “Takım İmal Atölyesi Genel Formenliği” ve son beş yıldır da “Sac Metal ve Boru İşlem Merkezi Şefliği” görevini yürüten Ulular, 1 Eylül 2007 tarihinde İmalat Müdürlüğü görevine atanmıştır. Ulular, Takım Tasarım ve İmalatı ile ilgili çeşitli yurt dışı eğitimleri yanı sıra Takım İmal Optik Ölçüm Cihazları ve Laser Tracker eğitimlerine de katılmıştır. Halit Ulular evli ve iki çocuk babası olup, Almanca ve İngilizce bilmektedir. Arif KÖKSAL 1964 yılında Kırşehir`de doğan Arif Köksal ilk öğrenimini Kırşehir, orta ve lise öğrenimini de sırasıyla Eskişehir Cumhuriyet ve Atatürk Lise'sinde tamamlamıştır. 1985 yılında Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) Makine Mühendisliği Bölümü'nden mezun olan Köksal, 1985-1987 yılları arasında Arabistan Kraliyet Hava Kuvvetleri'nde Bakım Süpervizörü olarak görev yapmıştır. Amerikan Askeri Yardım Kurulu'nda (JUSMMAT) kısa dönem er olarak askerliğini tamamladıktan sonra Haziran 1989'a kadar Işık Makine İmalat Sanayinde “Atölye Şefi” olarak Baraj Daimi Teçhizatı projelerini yürütmüştür. Haziran 1989'dan itibaren Şirketimizde sırasıyla; İmalat Mühendisi ve Detay Parça İmalat Mühendisliği Şefi olarak çalışan Köksal, 1997 yılında ODTÜ ve Alman Kaynak Cemiyeti tarafından verilen eğitim programı sonunda Avrupa Kaynak Mühendisi Diploması almıştır. Eylül 2007 tarihinde “İmalat Mühendisliği Müdürlüğü” görevine atanan Arif Köksal evli ve iki çocuk babası olup, İngilizce bilmektedir. Hürriyet E⁄‹LMEZ 1960 yılında Çatalca/İstanbul'da doğan Hürriyet Eğilmez, ilk ve orta eğitimini Ankara'da, lise eğitimini ise Adana'da tamamlamıştır. 1985 yılında ODTÜ Havacılık Mühendisliği Bölümü'nden mezun olduktan sonra askerlik öncesi ve sonrası TÜBİTAK SAGE'de araştırma asistanı olarak görev yapmıştır. 1988 yılında Şirketimiz Üretim Planlama ve Kontrol Bölümü'nde göreve başlayan Eğilmez, 1995 yılında “Supervizör”, 2001 yılında da “İmalat Mühendisliği Montaj Şefliği” görevlerine getirilmiştir. Şirketimizin sorumlu olduğu tüm projelerde montaj planlamaları ve imalat mühendisliği faaliyetlerinde görev yapan Eğilmez, 1 Eylül 2007 tarihinde “İmalat Teknolojileri Müdürü” görevine atanmıştır. Hürriyet Eğilmez evli olup, İngilizce bilmektedir. TAI’N‹N SES‹ • EK‹M’ 2007 21 Tasar›m ve Mühendislik Faaliyetleri GÖZCÜ KISA MENZİL TAKTİK İHA SİSTEMİ GELİŞTİRME PROJESİ Şirketimiz, “GÖZCÜ Kısa Menzil Taktik İnsansız Hava Aracı (İHA) Sistemi Geliştirme Projesi”ni kendi kaynaklarından finanse ederek 2007 yılının başında başlatmıştır. Proje ile; Turna Hedef Uçak Sistemi projesinde kazanılan kabiliyetlerden azami oranda faydalanılarak, “Kısa Menzil Taktik İHA Sistemi”nin prototip üretimi ve testlerinin kısa sürede tamamlanması ve Şirketimizin İHA teknolojileri konusundaki bilgi birikiminin artırılması hedeflenmektedir. Sistemin ilk prototipinin uçuş testlerine, Mart 2007’de başlanmış olup, ilk kameralı uçuş ise Nisan 2007’de gerçekleştirilmiştir. Temmuz 2007 itibariyle 20’den fazla test uçuşu başarıyla tamamlanmıştır. GÖZCÜ Projesi ile; özgün kısa menzil keşif/gözetleme ve istihbarat amaçlı kullanılacak bir İnsansız Hava Aracı'nın tüm sistemleri ile birlikte tasarlanması, geliştirilmesi, prototipinin üretilmesi ve sisteme ait tüm veri paketlerinin oluşturulması hedeflenmektedir. GÖZCÜ İHA Sistemi temel olarak “Yer Kontrol 22 TAI’N‹N SES‹ • EK‹M’ 2007 NATO I ŞELTIR UZUNLUK GENİŞLİK YÜKSEKLİK Dış Boyutlar (mm) 3810 2080 2100 İç Boyutlar (mm) 3645 1915 1900 Boş Ağırlık 800 kg Taşıyacağı Faydalı Yük 600 kg Dolu Ağırlık 1400 kg Max Taşıyabileceği Yük 1400 kg Max Dolu Ağırlık (kg) 2200 kg İstasyonu”, “Hava Aracı”, “Fırlatma Sistemi”, “Veri Link Sistemi” ve “Jeneratör” birimlerinden oluşmaktadır. GÖZCÜ Hava Aracı 50 km veri linki mesafesinde üstüne entegre durumda bulunan Gündüz (EO) veya Gece (IR) Kamerası görüntülerini gerçek zamanlı olarak yer kontrol istasyonuna iletme kabiliyetine sahiptir. Özgün olarak geliştirilen “Uçuş Kontrol Bilgisayarı” ve “Uçuş Kontrol Yazılımı” sayesinde, otonom uçuş ve yörünge/ara nokta takibi yapabilmektedir. İki saatten fazla havada kalma özelliğine sahip sistem, 10,000 ft (ASL) yüksekliğe kadar tırmanabilmektedir. Sistem, “katapult ile fırlatma” ve “paraşüt ile iniş” özellikleri sayesinde hava alanına ihtiyaç duymadan her türlü araziye iniş ve kalkış yapabilmektedir. GÖZCÜ Yer Kontrol İstasyonu: “Hava Aracı Kontrol” ve “Faydalı Yük Kontrol” konsollarından oluşmaktadır. NATO I standartlarında olan Yer Kontrol İstasyonu EMI/EMC koruma özelliğine de sahiptir. Ar-Ge faaliyetleri ve İHA kritik teknolojilerinin Şirketimizin mühendis ve teknisyenleri tarafından özgün olarak geliştirilen proje ile ülkemizde ilk kez bir Tasar›m ve Mühendislik Faaliyetleri Hava Arac› Kontrol Yaz›l›m› Taktik İnsansız Hava Aracı geliştirilmiştir. Şirketimiz GÖZCÜ'yü ülkemizin hizmetine sunmaktan gurur duymaktadır. Geliştirilmiş Hava Aracı Kontrol Bilgisayarı (Donanım ve Yazılım): Yerden ve uçak üzerindeki sensörlerden gelen tüm bilgiler toparlanıp, uçuş komutlarına göre işlenerek, otonom uçuş için gerekli komutların üretildiği ünitedir. Uçağın “Eve Dönüş” ve “Fail Safe” gibi acil durum uçuş yöntemlerinin uygulanmasını Faydal› Yük Kontrol Yaz›l›m› sağlamaktadır. Uçak üzerinden yere aktarılacak tüm bilgi ve kumanda yüzeylerine gönderilecek tüm komutlar buradan gönderilmektedir. Faydalı Yük Kontrol Yazılımı: GÖZCÜ Faydalı Yük Kontrol Yazılımı aşağıdaki dört ana fonksiyondan oluşmaktadır. 1. Faydalı Yük Kontrol: Faydalı yükün istenen noktaya bakmasını sağlayacak kontrol komutlarının üretilmesi, kamera açma kapama, “gimbal” stabilizasyonu açmakapama, faydalı yük videosu kaydetme kullanıcı tanımlamalarının yapılması fonksiyonlarını gerçekleştiren yazılımdır. 2. Görüntü Yakalama İşlemleri: Faydalı yük videosundan anlık resimlerin yakalanması, kaydedilmesi gibi işlevlerin gerçekleştirildiği fonksiyondur. 3. İzleme Noktası İşlemleri: Faydalı yük için izleme noktası belirlenmesi ve kaldırılması gibi işlemler gerçekleştirilmektedir. 4. Faydalı Yük Görev Modları: Daha önceden belirlenmiş otonom faydalı yük görevlerinin yüklenmesi, değiştirilmesi ve aktif hale getirilmesini sağlayan fonksiyondur. Geliştirilmiş Hava Aracı Kontrol Yazılımı: Yer Kontrol İstasyonu (YKİ) içerisinde konuşlanmış uçuş bilgisayarında, uçak ve yer kontrol istasyonu ile ilgili birçok bilginin görüntülendiği birimdir. Ana kontrol birimi ile RS232 üzerinden iletişim kurmaktadır. Grafik ara yüzü OpenGL'de tasarlanmış olup, uçaktan gelen tüm sensör bilgileri, uçuş bilgileri, uçağa gönderilen ve uçaktan gelen komut bilgilerinin bu ‹HA Uçufl Testleri Ekibi TAI’N‹N SES‹ • EK‹M’ 2007 23 Tasar›m ve Mühendislik Faaliyetleri Bar›fl ATAKAN 1978 y›l›nda Ankara'da do¤an Bar›fl Atakan, 2001 y›l›nda ODTÜ Havac›l›k Mühendisli¤i Bölümü'nden mezun olmufltur. 2004-2006 y›llar› aras›nda Tasar›m ve Gelifltirme Bölüm Baflkanl›¤›'nda Güvenilirlik/‹dame Edilebilirlik/Test ara yüz ekranında görüntülenmesini sağlayarak, uçuşun dahili pilot vasıtasıyla yapılmasını sağlamaktadır. Geliştirilmiş Hava Aracı Kontrol Yazılımı, gerçek zamanlı uçuş bilgilerini kaydetme ve kaydedilen bilgileri mühendislik bilgilerine dönüştürebilme özelliklerine sahiptir. Görev planının yapılması ve uçuş sırasında kayıtlı planların yüklenmesi de bu yazılım sayesinde gerçekleştirilmektedir. Hedef Koordinat Tespit Yazılımı: Sayısal Arazi Yükselti Verileri'ni (DTED) kullanarak kamera ve uçağın sensörlerden gelen konum bilgilerini işleyerek kameranın baktığı noktanın koordinat bilgilerini sağlayan yazılımdır. Geliştirilmiş Motor Kontrol Ünitesi (Donanım ve Yazılım): Aviyonik sistemden ayrı çalışacak şekilde tasarlanan motor kontrol ünitesi, motoru çalıştıran, durduran, RPM ve motor sıcaklığının okuyan (opsiyonel) ve akış metreden gelen yakıt bilgilerini eş zamanlı olarak işleyerek Uçuş Kontrol Bilgisayarı'na aktaran özgün ünitedir. DTED Verileri İşleme Yazılımı: DTED dosyalarını okuyup referans noktasını üreterek, bu referans noktasına göre ilgili bölgenin, sayısal ızgara yöntemi kullanarak, dijital yüzey modelini oluşturan yazılımdır. Yönlü Anten Otonom Takip ve İzleme Yazılımı: Yer Kontrol İstasyonu'nun ve uçağın konum bilgilerini işleyerek, “yönlü anten gerekli konumda” bakışını sağlamak amacıyla anten döndürme motorlarına gerekli komutları üreten yazılımdır. GÖZCÜ, 30 AĞUSTOS ZAFER BAYRAMI'NDA GEÇİŞ YAPTI Şirketimizin özgün ürünü Kısa Menzil Taktik İnsansız Hava Aracı (İHA) - GÖZCÜ, 30 Ağustos Zafer Bayramı münasebetiyle düzenlenen resmi törende Topçu Birliklerimiz ile birlikte geçiş yapmıştır. Kutlu zaferin bu mutlu yıldönümünde Şirketimizin kendi kaynakları ile finanse ederek geliştirdiği özgün bir ürününün de geçiş töreninde yer almasından büyük onur ve mutluluk duyduk. 24 TAI’N‹N SES‹ • EK‹M’ 2007 Edilebilirlik Mühendisi olarak çal›flan Atakan, A¤ustos 2005'de TAKT‹K ‹HA Gelifltirme Projesi için Sözleflme Çal›flmalar› Teknik Koordinatörü görevine atanm›flt›r. Bar›fl Atakan, Aral›k 2006'dan itibaren GÖZCÜ K›sa Menzilli Taktik ‹HA Projesi Teknik Yöneticisi olarak çal›flmaktad›r. Yener ÇET‹N 1978 y›l›nda Ankara'da do¤an Yener Çetin, 2000 y›l›nda ODTÜ Havac›l›k Mühendisli¤i Bölümü'nden mezun olmufltur. 2001-2005 y›llar› aras›nda Tasar›m ve Gelifltirme Bölüm Baflkanl›¤›'nda Uçak Sistemleri Mühendisi olarak çal›flan Çetin, May›s 2005'de Özgün Ürün Gelifltirme Projeleri Müdürlü¤ü alt›nda ayn› göreve devam etmifltir. Kas›m 2005'de ‹HA Gelifltirme ve Test Lideri olarak atanan Çetin ayn› zamanda ‹nsans›z Hava Araçlar› Dahili Pilotluk görevini de yürütmektedir. Yener Çetin, Temmuz 2006'dan itibaren ‹HA ve Uydu Gelifltirme Projeleri Müdürlü¤ü'nde Hedef Uçak Sistemleri Lideri olarak çal›flmaktad›r. Tasar›m ve Mühendislik Faaliyetleri SAC METAL PARÇALARIN ŞEKİLLENDİRME SİMÜLASYONLARI Şirketimizde üretilen uçak parçaları arasında büyük çoğunluğu sac metal parçalar oluşturmaktadır. Bu parçalar şekillendirilirken “gerdirme”, “bükme”, “derin çekme” ve “hidro şekillendirme” gibi bir çok yöntem kullanılmaktadır. Çoğunluğu alüminyum olan bu parçalar şekillendirilirken bir takım sorunlarla karşılaşılabilmektedir. Bazı parçalar kırışırken, bazıları yırtılmakta, bir kısmı da çok fazla geri esneyerek istenilen şekilden uzaklaşmaktadır. Böyle bir sorunla karşılaşıldığında üretimde önceki basamaklara dönülmekte, gerekli görülen düzeltmeler yapıldıktan sonra parçalar tekrar basılmaktadır. Bu deneme-yanılma süreci istenilen parça elde edilinceye kadar tekrarlanmaktadır. Tekrar sayısı artıkça malzeme, işçilik ve en önemlisi zaman kaybı olmaktadır. Son zamanlarda kullanışlı hale gelen sayısal yöntemler, bu deneme-yanılmaların bilgisayar ortamında yapılmasına imkân tanımaktadır. Bir başka deyişle parçaların, sanal ortamda hazırlanmış tezgâh modelleri ile şekillendirme simülasyonları yapılmaktadır. Bu yöntem kullanılarak yapılan denemelerde malzeme, insan gücü ve fazla zamana gerek duyulmamaktadır. Sayısal yöntem olarak Sonlu Eleman Yöntemi (FEM: Finite Element Method) kullanılmaktadır. Bu yöntemde, incelenecek olan sac parça ve kalıpların yüzey bilgisine ihtiyaç duyulmaktadır. Bu yüzeyler daha sonra küçük elemanlara ayrılmakta (Meshing) ve bu elemanlara ilgili malzemeler atanmaktadır. Gerekli sınır koşulları ve yükleme bilgisi de tanımlandıktan sonra model, analiz için hazır hale gelmektedir. Modelin karmaşıklığına göre çözüm süresi değişmektedir. Basit bir büküm işlemi birkaç dakika sürerken, Parça analizlerinden örnekler büyük bir panelin basılması saatler alabilmektedir. Analiz sonuçlarından parçanın son şekli elde edilmektedir. Kırışması ve yırtılması muhtemel bölgeler kontur çizimleriyle vurgulanmaktadır. İmalat Mühendisliği Müdürlüğü'nde Şubat 2005'te “Hidroform Prosesinin Optimizasyonu Bağımsız Ar-Ge Projesi” adı altında bu tür bir çalışma başlatılmıştır. İçerdiği Ar-Ge unsurlarıyla TUBİTAK tarafından desteklenmeye uygun bulunan projenin amacı, Şirketimiz bünyesinde bulunan hidroform tezgahının sayısal modelini oluşturarak, parçalarda oluşacak problemleri önceden saptamak ve gerekli düzeltmeleri yapabilmektir. Bugüne kadar yapılan çalışmalar aşağıda özetlenmektedir: • Konu hakkında bilgi toplamak ve yurt dışında yapılan çalışmalar hakkında fikir sahibi olmak için geniş bir literatür taraması yapılmıştır. Benzer çalışmalar incelenmiş ve bir çalışma planı oluşturulmuştur. • Modelleme için gerekli olan yazılım satın alınmış olup, gerekli eğitimler tamamlanmıştır. • Modelin doğruluğunun sınanması amacıyla basit geometriye TAI’N‹N SES‹ • EK‹M’ 2007 25 Tasar›m ve Mühendislik Faaliyetleri Tezgah modelleri (yukar›dan afla¤›ya): hidroform tezgah›, z›mbal› gerdirme, z›mbas›z gerdirme sahip kalıplar üretilmiş ve sac parçalar bu kalıplar kullanılarak hidroform presinde basılmıştır. Bu basit deneylerden elde edilen sonuçlar model sonuçlarıyla kıyaslanmış ve model adım adım geliştirilmiştir. • Deneylerde kullanılan alüminyum malzemesinin davranışını tespit etmek amacıyla, Malzeme ve Proses Laboratuarı'nda çekme testleri yapılmıştır. Testlerden elde edilen bilgiler modelin malzeme girdisini oluşturmuştur. Yapılan çalışmalar sonucunda hidroform prosesinin bilgisayar Riskli bölgelerin tespiti. (k›rm›z›: y›rt›lma, pembe: k›r›flma). 26 TAI’N‹N SES‹ • EK‹M’ 2007 üzerinde yeterli hassasiyetle modellenmesinin mümkün olduğu görülmüştür. Elde edilen başarılı sonuçların literatürde yer alması ve Şirketimizin adının duyurulması amacıyla bir de makale hazırlanmıştır. Söz konusu makale “Key Engineering Materials” dergisinin 2007 yılı 344. sayı ve 469476 sayfalarında “Modelling Flexforming (Fluid Cell Forming) Process with Finite Element Method” başlığı altında yayımlanmıştır. Ayrıca yapılan çalışmaların uluslararası platformda sunulması ve diğer çalışmaların yakından takip edilmesi amacıyla Şirketimiz, uluslararası Shemet (Sheet Metal) 2007-Palermo ve IDDRG (International Deep Drawing Research Group) 2007Györ konferanslarına iştirak etmiştir. Bu konferanslarda Şirketimiz, Türkiye'yi temsil eden yegâne Türk Şirketi olmuştur. Söz konusu çalışma yalnızca hidroform prosesi ile ilgili olsa da kazanılan deneyim ve beceriler diğer prosesler için de geçerlidir. Gerdirme ve derin çekme ile ilgili yapılan örneklerden de başarılı sonuçlar alınmıştır. Projenin bundan sonraki hedefi, simülasyonu faydalı bir araç olarak üretim sisteminde yerleşik hale getirmektir. Böylece üretim maliyetlerinde ciddi bir iyileştirmeye gidilmesi ve Şirketimizin uluslararası düzeydeki rekabet gücünün artması hedeflenmektedir. Hasan Ali HAT‹PO⁄LU 1982 y›l›nda Antalya'da do¤an Hasan Ali Hatipo¤lu, 2004 y›l›nda ODTÜ Makine Mühendisli¤i Bölümü'nden mezun olmufltur. Ayn› y›l bu bölümde yüksek lisansa bafllayan Hatipo¤lu, fiubat 2005'den itibaren fiirketimizde ba¤›ms›z bir Ar-Ge projesi olan “Hidroform Prosesi'nin Optimizasyonu”nda görev almaktad›r. Tasar›m ve Mühendislik Faaliyetleri YAPAY SİNİR AĞLARI İLE YAZILIM PROJESİNİN TAMAMLANMA ZAMANININ TAHMİNİ fiekil 1. Proje Baflar›s›zl›k Nedenleri Zaman, geri döndürülmesi, depolanması ve durdurulması mümkün olmayan, yönetilmesi zor bir kaynaktır. Bu nedenle zamanın etkin kullanımı oldukça önemli bir husustur. Bir projenin başarılı olabilmesi için de “Proje Yönetimi”nin etkin bir şekilde yapılması gerekmektedir. Şekil 1'de de görüldüğü gibi, bir projenin başarısızlık ile sonuçlanmasının nedenlerinden başta geleni, en önemli bacağı zaman yönetimi olan “Proje Yönetimi” becerilerinin yetersizliğidir. Proje yönetiminin başarısı, proje başında yapılan tahminlerin doğruluğu ile orantılıdır. Bu tahminlerden birisi de, projenin başında yapılması gereken “tamamlanma zamanı” ile ilgili yapılan tahmindir. Literatürde proje tamamlanma zamanı tahmini için pek çok model geliştirilmiştir. Bu modellerden birisi de Yapay Sinir Ağı (YSA) yaklaşımıdır. YSA'lar, Üretim ve Otomasyon, Savunma Sanayii, Harekat Planlaması, Aviyonik Sistemler, Kontrol Sistemleri ve Haberleşme alanlarında, Tahmin, İlişkilendirme, Sınıflandırma, Genelleme, Özellik Belirleme ve Optimizasyon amaçlı olarak kullanılmaktadırlar. Uygulama alanı oldukça geniş olan YSA'lar, özellikle Savunma Sanayiinde, radar sinyal tasarımı, radar sinyal sınıflandırma, sinyal üretme, sinyal bulma, hedef tanıma, hedef lokasyonu tahmini, titreşim analizleri, arıza analiz ve tespiti, arıza sınıflandırma ve yüz tanıma alanlarında başarı ile kullanılmaktadır. Bu çalışmada, yazılım projesinin tamamlanma zamanını tahmin edebilmek için YSA yaklaşımı kullanılmıştır. Bu makale, YSA yaklaşımının yazılım projesinin tamamlanma zamanı tahmini üzerinedir. Bir YSA'nın doğru ve güçlü tahmin yapabilmesi, ağ mimarisine (ara katman sayısı, sinir hücresi sayısı, öğrenme katsayısı, aktivasyon fonksiyonu) bağlıdır. En uygun ağ mimarisini seçmek için literatürde tanımlanmış kesin bir kural yoktur. Bu nedenle bu çalışmada en iyi ağ mimarisini seçmek için Deney Tasarımı (DOE-Design of Experiment) yöntemi kullanılmıştır. Adımsal Regresyon (Stepwise) yöntemi ile sonucu en çok etkileyen parametreler seçilerek az sayıda girdi ile en iyi YSA modelini çıkarmak hedeflenmiştir. Elde edilen sonuçlar, regresyon ve Geliştirici Maliyet Modeli (Constructive Cost Model-COCOMO) sonuçları ile karşılaştırılmıştır. Yazılım projelerinin proje büyüklüğünü tespit edecek ölçüm yöntemlerini belirlemek kolay olmadığı için yazılım projelerinde proje büyüklüğünü tahmin etmek diğer projelere göre daha zordur. Bir projede YSA yaklaşımının kullanılabilmesi için, ağın üretmesi gereken çıktıyı en çok etkileyen parametrelerin belirlenmesi ve gerçek verilerin tutulması gerekmektedir. Daha sonra ağ, toplanan gerçek veriler ile eğitilmektedir. Ağın eğitimi temelde üç adımdan oluşmaktadır. İlk adımda, ağ verilen girdilere karşılık çıktı değerlerini hesaplamakta, ikinci adımda, çıktı değerler ile hedef değerler arasındaki farka bakarak hatayı hesaplamakta, son adımda ise bu hataya ve seçilen öğrenme algoritmasına göre ağırlıkları değiştirmektedir. Amaç, ağa gösterilen örnekler için doğru çıktıları üretecek en iyi ağırlık değerlerini bulmaktır. Ağın doğru ağırlık değerlerine ulaşması, örneklerin temsil ettiği olay hakkında, genellemeler yapabilme fiekil 2. Yapay Sinir A¤› Modeli yeteneğine kavuşması demektir. Ağırlık değerleri hesaplandığında ağ artık verilen girdilere karşılık çıktılar üretebilecek bir tahmin modeli olarak kullanılabilmektedir. Şekil 2'de de görülebileceği gibi bir YSA “Girdi”, “Gizli” ve “Çıkış” olmak üzere üç katmandan oluşmaktadır. Bir YSA birden fazla gizli katmandan oluşabilmektedir. Bir YSA modelinin elde edilmesi üç aşamadan oluşmaktadır. Bunlar sırası ile, girdi verisinin hazırlanması, ağ mimarisinin ve TAI’N‹N SES‹ • EK‹M’ 2007 27 Tasar›m ve Mühendislik Faaliyetleri Ağ Verisinin Hazırlanması: Bu çalışmada, yazılım projesinin tamamlanma zamanını tahmin etmek için, 63 proje verisinden oluşan COCOMO veri seti kullanılmıştır (Software Engineering Economics, Boehm, 1981). COCOMO veri seti her bir yazılım projesinden elde edilen 15 yazılım özelliği ve tamamlanma zamanına ait gerçek verilerden oluşmaktadır. Bu 63 veriden rast gele seçilen 50 tanesi ile eğitim, altı tanesi ile test, yedi tanesi ile de doğrulama yapılmıştır. Çalışmada 15 yazılım özelliğinin hepsi değil, projenin tamamlanma zamanını en çok etkileyen yazılım özellikleri seçilmiş ve girdi olarak yalnızca bu özellikler kullanılmıştır. Dolayısıyla, adımsal (stepwise) yöntem kullanılarak 15 yazılım özelliğinden tamamlanma zamanını en çok etkileyen, bir başka deyişle kısmı korelasyonu en yüksek üç yazılım özelliği seçilmiş ve ağa girdi olarak yalnızca bu üç özellik verilmiştir. Yazılımın bu üç özelliğine ait proje verileri ağa girdi olarak verilirken, o özelliklere ait tamamlanma zamanları hedef değer 28 TAI’N‹N SES‹ • EK‹M’ 2007 olarak gösterilmiştir. SPSS 11 paket programı ile yapılan analiz sonunda; proje tamamlanma zamanına en çok etkileyen yazılım özelliklerinin Veri Tabanı Büyüklüğü (VTB), Modern Programlama Pratiği (MPP) ve Gerekli Yazılım Güvenilirliği (GYG) olduğu görülmüştür. Ağ Mimarisinin ve Parametrelerin Belirlenmesi: Bu çalışmada YSA tahmin amaçlı kullanılacağı için ağ yapısı olarak çok katmalı algılayıcı (CKA), öğrenme algoritması olarak geri yayılım algoritması (GY) ve tek ara katmanlı ağ mimarisi seçilmiştir. YSA'nın performansında ağ parametrelerinin doğru seçimi büyük önem taşımaktadır. Bu nedenle en uygun ağ parametrelerini (sinir hücresi sayısı, öğrenme katsayısı ve momentum katsayısı) belirlemek için deney tasarımı yöntemi kullanılmıştır. Farklı parametre değerleri ile denemeler yapılmış ve test aşamasında elde edilen “Root Mean Square Error” (RMSE) değerlerine göre ağ performansları kıyaslanarak en iyi ağ parametreleri seçilmiştir. Ağın Eğitimi: Ağın eğitiminde kullanılan öğrenme algoritması MATLAB 6.5 paket programında kodlanarak kullanılmıştır. Belirlenen ağ mimarisi ile farklı başlangıç değerleri kullanılarak dörder deneme yapılmış olup, deneme sonuçları aşağıdaki tabloda verilmektedir. Stepwise yöntemi ile 15 yazılım özelliği üç özelliğe kadar azaltılmış ve sonucu en çok etkileyen bu üç yazılım özelliği ile eğitim gerçekleştirilmiştir. Bu kez de, bu yöntemle elenen yazılım özellikleri arasından kısmi korelasyonu en yüksek olan (kalan özellikler arasında sonucu en çok etkileyen özellikler) üç özellik Programlama Deneyimi (PD), Programlama Dili Yeteneği (PDY) ve Programcı Deneyimi (PD) sıra ile modele yeniden her seferinde birer birer eklenerek ağ tekrar eğitilmiş ve sonuçlar incelenmiştir. Yapılan denemeler sonunda, bu Test Gerçek Değerler RMSE R ORT (RMSE) parametrelerin belirlenmesi ve ağın eğitimidir. Herhangi bir problemin YSA ile çözülebilmesi için geçmiş verilerin mevcut olması gerekmektedir. Ağ mimarisi ve parametreleri problemin türüne ve seçilecek öğrenme algoritmasına göre değişmektedir. Hangi problem türü için hangi öğrenme algoritmalarının ve ağ yapılarının başarılı olduğu literatürde mevcuttur. Son aşama olan ağın eğitimi ve testinde ise, mevcut verilerin bir kısmı ile ağ eğitilirken eğitimde kullanılmayan veriler ile de ağın performansı test edilmektedir. YSA ile Tahmin Edilen 1. Deneme 2. Deneme 3. Deneme 4. Deneme 18 15.65 16.34 13.25 14.78 30 28.90 33.86 26.26 23.35 24 25.10 27.86 26.26 21.35 19 17.32 12.70 13.09 12.93 12 10.89 9.66 14.28 11.77 20 22.36 18.18 22.41 19.45 1.71 3.67 3.82 4.06 0.86 0.84 0.85 0.85 3,32 Tasar›m ve Mühendislik Faaliyetleri fiekil 3. Tahmin Sonuçlar›n›n Gerçek De¤erler ile K›yaslanmas› değişkenlerin ilave edilmesi ile ağ performansının düştüğü ve Hata Kareleri Ortalaması'nın Karekökü (Root Mean Square Error-RMSE) değerinin arttığı gözlemlenmiştir. elde edilmiştir. Şekil 3 incelendiğinde, bu çalışmada önerilen YSA modelinin yazılım projelerinin tamamlanma zamanını COCOMO ve regresyon modellerine göre daha iyi tahmin ettiği görülmektedir. COCOMO Verileri için Regresyon Modeli Oluşturulması ve YSA Modellerinin Karşılaştırılması: Çalışmanın bu bölümünde Gerekli Yazılım Güvenilirliği (GYG), Veri Tabanı Büyüklüğü (VTB) ve Modern Programlama Pratiği (MPP) özellikleri bağımsız değişkenler, yazılım projesinin tamamlanma zamanı ise bağımlı değişken olarak ele alınmıştır. Yapılan ön denemeler sonucunda COCOMO verileri için doğrusal olmayan regresyon modelinin uygun olduğu görülmüş ve ilgili model kurularak sonuçlar özellikle savunma sanayii projeleri gibi bedeli çok yüksek olan projeler için, yalnızca iyi bir proje yönetimi için değil, aynı zamanda teklif verme ve alma aşamasında da oldukça faydalı olacaktır. YSA yaklaşımı, yazılım projelerinde, proje tamamlanma zamanı tahmininde kullanılabilir. Bunun için, girdilerin ve parametrelerin belirlenmesi, uygunluklarının test edilmesi, ağın eğitiminde kullanılacak verilerin tutulduğu bir veri tabanının oluşturulması ve gerekli lisansların sağlanması gerekmektedir. Tu¤ba SARAÇ 1981 y›l›nda Ankara'da do¤an Tu¤ba Saraç, 2002 y›l›nda SONUÇ: Bu çalışmada, yazılım projesi tamamlanma zamanı tahmini için bir YSA modeli geliştirilmiştir. Yapılan denemeler sonunda yazılım projesi tamamlanma zamanının tahmininde, YSA yaklaşımının, COCOMO modeli ve regresyon modelinden daha iyi sonuç verdiği görülmüştür. İleriki çalışmalarda yazılım projelerinin maliyet tahmini için de bir YSA modeli geliştirilebilir. Geçmiş veriler kullanılarak YSA modeli ile böyle bir tahmin çalışmasının yapılması, Gazi Üniversitesi Endüstri Mühendisli¤i'nden mezun olmufltur. Ayn› y›l özel bir yaz›l›m flirketinde “Kalite Mühendisi” olarak ifle bafllayan Saraç, 20032005 y›llar› aras›nda “Kalite Yönetim Sorumlusu” olarak görev yapm›flt›r. Haziran 2005'te Gazi Üniversitesi Endüstri Mühendisli¤i bölümünde yüksek lisans e¤itimini tamamlayan Saraç, Ekim 2005'te TUSAfi Mühendislik Süreç Teminat› Bölümü'nde Asistan Tasar›m Mühendisi olarak çal›flmaya bafllam›flt›r. Kaleme ald›¤› makale, yüksek lisans tezinde yapt›¤› çal›flma üzerinedir. PERSONEL ‹STAT‹ST‹KLER‹ CİNSİYET MEDENİ HALİ YAŞ ORTALAMASI EĞİTİM DÜZEYİ YABANCI DİL SEVİYESİ 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 kadın 436 16.6% erkek 2186 83.4% Eylül 2007 sonu itibarı ile evli 1713 %65.3 bekar 909 %34.7 -29 824 %31.4 30-39 685 %26.2 40+ 1113 %42.4 TUSAŞ’da çalışan toplam personel sayısı: 2622 TUSAŞ’da çalışan toplam mühendis sayısı: 911 ilk 82 %3.1 orta 68 %2.6 lise 1015 %38.7 üni. 1457 %55.6 az 1593 %60.8 orta 172 %6.6 iyi 857 %32.6 TOPLAM 2622 teknik personel sayısı: 1896 idari personel sayısı: 698 TAI’N‹N SES‹ • EK‹M’ 2007 29 IDEF 2007 IDEF 2007 FUARINDA TUSAfi... 30 Türkiye'de insanlı ve insansız hava platformlarının tasarımı, geliştirilmesi, imalatı, entegrasyonu, modernizasyonu ve satış sonrası hizmetleri alanlarında teknoloji merkezi konumunda olan Şirketimiz, 22-25 Mayıs 2007 tarihleri arasında Ankara 75. Yıl Hipodromu'nda düzenlenen “8. Modernizasyon tanıtım filmleri ile C130 modernizasyon simülasyonu katılımcıların ve ziyaretçilerin büyük beğenisini kazanmıştır. Fuar sırasında sergi alanımızı başta Başbakan Sn. Tayyip Erdoğan, Milli Savunma Bakanı Sn. Vecdi Gönül, Deniz Kuvvetleri Komutanı Ora. Yener Karahanoğlu, Hava Müdürümüz Sn. Aylin Ararat'ın TBTEU projesini tanıtımıyla başlayan ve çok duygulu anların yaşandığı isim verme töreninde sırasıyla Genel Müdürümüz Sn. Muharrem Dörtkaşlı, Sn. Gönül Hürkuş Şarman ve Milli Savunma Bakanı Sn. Vecdi Gönül birer konuşma yaparak duygu ve Uluslararası Savunma Sanayii Fuarı”na (IDEF 2007) yarı kapalı alanda 288 metrekare büyüklüğünde bir alanla iştirak etmiştir. Sergi alanında teknik imkan ve kabiliyetleri ile mevcut ve gelecek programlarını tanıtan Şirketimizin özgün ürünleri, Yeni Nesil Hava Hedef Sistemi “Turna/G”, Kısa Menzil Taktik İnsansız Hava Aracı “Gözcü”, Türk İnsansız Hava Aracı “TİHA/MALE”, Türk Başlangıç ve Temel Eğitim Uçağı “HÜRKUŞ”un yanı sıra “A400M”, “JSF” ve “C-130” uçak modelleri fuar süresince ilgi odağı olmuştur. Ayrıca, bu yıl yenilenen tanıtım filmimiz ile yine IDEF 2007 için özel olarak hazırlanan HÜRKUŞ, MALE ve C-130 Kuvvetleri Komutanı Org. Faruk Cömert, Savunma Sanayii Müsteşarı Sn. Murad Bayar olmak üzere bir çok üst düzey askeri ve sivil yetkili ziyaret etmiştir. Şirketimiz için çok başarılı geçen fuarın ikinci gününde standımızda bir dizi tören gerçekleştirilmiştir. Öncelikle, Şirketimiz tarafından geliştirilmekte olan Türk Başlangıç ve Temel Eğitim Uçağı'na (TBTEU) Sn. Vecihi Hürkuş anısına “HÜRKUŞ” adı verilmiştir. Milli Savunma Bakanı Sn. Vecdi Gönül ile Savunma Sanayii Müsteşarı Sn. Murad Bayar'ın onurlandırdıkları törene Vecihi Hürkuş'ın kızı Sn. Gönül Hürkuş Şarman da katılmıştır. Ürün Geliştirme Projeleri düşüncelerini katılımcılarla paylaşmışlardır. İsim verme törenini takiben Ürün Geliştirme Programları Müdürümüz Sn. Cüneyt Sohta Şirketimizin İnsansız Hava Araçları (İHA) projeleri hakkında bilgi vermiş ve Şirketimiz, İHA konusunda Aselsan firması ile ASELFLIR 300T Alt Sözleşmesi, Özgün TİHA (MALE) geliştirme programı çerçevesinde Savronik ile Veri Linki Sistemi Alt Sözleşmesi, Özgün TİHA (MALE) geliştirme programı çerçevesinde Air Weapons Complex firması ile Niyet Mektubu ve Stratejik İHA konusunda SSM ile Mutabakat Muhtırası'na imza atmıştır. Fuarın üçüncü günü SSM TAI’N‹N SES‹ • EK‹M’ 2007 IDEF 2007 tarafından düzenlenen ve bu yıl birincisi gerçekleştirilen “Ofset Konferansı”nda Genel Müdürümüz Sn. Muharrem Dörtkaşlı “Ofset Uygulamaları ile Gerçekleştirilen Projeler ve Potansiyel İşbirliği Olanakları” konulu oturumu yönetmiştir. Her IDEF'te düzenlenmesi planlanan Ofset Konferansı'nda SSM'nin yeni ofset düzenlemesi hakkında bilgi verilmiş, yerli ve yabancı firma temsilcileri tarafından dünya ve Türkiye'deki ofset düzenlemelerine yönelik değerlendirmeler yapılmıştır. Ayrıca, konferans sırasında firmalar arasında çok sayıda ikili görüşme gerçekleşmiştir. IDEF 2007 fuarına davet edilen yabancı delegasyonlardan aralarında Birleşik Arap Emirlikleri, Brezilya, Cezayir, Çin, Endonezya, Kazakistan, Kore, İspanya, İsrail, Sri Lanka, Ukrayna ve Ürdün'ün bulunduğu heyetler de sergi alanımızı gezerek faaliyetlerimiz hakkında bilgi almışlardır. Bunların yanı sıra, fuar süresince havacılık sektöründe önde gelen bir çok firma ile toplantılar gerçekleştirilmiştir. TAI’N‹N SES‹ • EK‹M’ 2007 31 IDEF 2007 ŞİRKETİMİZ TARAFINDAN GELİŞTİRİLMEKTE OLAN TÜRK BAŞLANGIÇ VE TEMEL EĞİTİM UÇAĞI'NA IDEF FUARI SIRASINDA “HÜRKUŞ” ADI VERİLDİ Soldan sa¤a: TUSAfi Gn. Md. Sn. Muharrem Dörtkafll›, TUSAfi Yön. Kur. Bflk. Korg. (E) Sn. Atalay Efeer, Sn. Gönül Hürkufl fiarman, SSM Sn. Murad Bayar, SSM Hv. Arç. D. Bflk. Sn. Sedat Güldo¤an. Türk havacılık tarihinde önemli bir yeri olan Sn. Vecihi HÜRKUŞ anısına Türk Başlangıç ve Temel Eğitim Uçağı'na “HÜRKUŞ” isminin verildiği fuarda düzenlenen törene Milli Savunma Bakanı (MSB) Sn. Vecdi Gönül, SSM Sn. Murad Bayar'ın yanı sıra Sn. Vecihi HÜRKUŞ'un kızı Sn. Gönül Hürkuş Şarman ile diğer aile bireyleri katılmıştır. Ürün Geliştirme Müdürümüz Sn. Aylin Ararat'ın proje ile ilgili bilgi vermesini takiben Genel Müdürümüz Sn. Muharrem Dörtkaşlı ve MSB Sn. Vecdi Gönül birer konuşma yapmışlardır. Yönetim Kurulu Başkanımız Korg. (E) Atalay Efeer'in HÜRKUŞ maketini Sn. Gönül Hürkuş Şarman'a takdim etmesiyle çok duygulanan Şarman da yaptığı konuşmada duygularını ifade ederek tüm TUSAŞ ekibine teşekkür etmiştir. 15 Mart 2006 tarihinde Savunma Sanayii Müsteşarlığı (SSM) ile Şirketimiz arasında imzalanarak yürürlüğe giren Türk Başlangıç ve Temel Eğitim Uçağı Geliştirme Programı kapsamında Şirketimiz tarafından özgün olarak geliştirilmekte olan eğitim uçağına IDEF 2007 fuarı sırasında, 23 Mayıs 2007 tarihinde, düzenlenen törenle “HÜRKUŞ” ismi verilmiştir. IDEF 2007'DE NATO-AGS PROJESİ ENDÜSTRİ GÜNÜ DÜZENLENDİ IDEF 2007 sırasında, 23 Mayıs tarihinde Şirketimiz ile İttifak Satıh Gözetleme (NATO AGS) projesi ana yüklenicisi AGS Industries GmbH firması koordinasyonunda bir “Sanayii Oturumu” düzenlenmiştir. Savunma Sanayii Müsteşarlığı (SSM) Muhabere Elektronik ve Bilgi Sistemleri (MEBS) Daire Başkanı Sn. Lütfi Varoğlu'nun da katıldığı toplantıda AGS Industries GmbH Genel Müdürü Sn. Larry Harrel tarafından projeye katılan Türk savunma sanayii temsilcilerine projenin mevcut durumu ve gelecek faaliyetler hakkında bilgi verilmiştir. Halihazırda Tasarım ve 32 TAI’N‹N SES‹ • EK‹M’ 2007 Geliştirme Fazı sözleşme görüşmelerinin devam ettiği projede, Türk firmalarının endüstriyel katılımına yönelik faaliyetleri SSM tarafından takip edilmektir. Söz konusu projede Şirketimiz, Türk Savunma Sanayii adına “Koordinatör Firma” olarak görev yapmaktadır. Türkiye'nin 2002 yılında katılım kararı aldığı AGS projesi, NATO'nun Havadan Kara Gözetleme sistem ihtiyacına yönelik olarak başlatılmış olup, 23 NATO ülkesinden 100'den fazla firma ile NATO tarihinin en geniş katılımlı projesidir. AGS Industries GmBH firması uluslararası JV statüsünde projenin ana müşterisi NATO'ya karşı tek bir temas noktası olarak hizmet verebilmek amacıyla Northrop Grumman, EADS, Thales, Galileo Avionica, Indra and GD-Canada firmaları ortaklığında Mayıs 2006 tarihinde kurulmuştur. IDEF 2007 BAŞARILI BİR IDEF DAHA 8nci Uluslararası Savunma Sanayii Fuarı (IDEF 2007), Milli Savunma Bakanlığı'nın (MSB) himaye ve desteğinde, Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı'nın (TSKGV) yönetim ve sorumluluğunda 22-25 Mayıs 2007 tarihleri arasında, 75nci Yıl Ankara Hipodromu Eryaman- Ankara'da düzenlenmiştir. Başbakan Sn. Tayyip Erdoğan, Genelkurmay Başkanı Org. Yaşar Büyükanıt, MSB Sn. Vecdi Gönül, Sanayi ve Ticaret Bakanı Sn. Ali Coşkun ve Kuvvet Komutanları'nın da katıldığı törenle açılan IDEF 2007, bu yıl 48 ülkeden 494 firmayı bir araya getirmiştir. 100,000'in üzerinde kişinin ziyaret ettiği IDEF 2007'de, yerli ve yabancı sanayi kuruluşları, yaptıkları görüşmeler ile ticari açıdan önemli bağlantılar kurmuşlardır. Bu bağlamda 52 ülkeden 280 yabancı delegasyon üyesi, 12 Bakan ve beş Genelkurmay Başkanı fuarı resmi davetli olarak ziyaret etmişlerdir. Fuar'ın açılış töreninde TSKGV Genel Müdürü Korg. (E) Aydın Şen'in konuşmasını takiben, MSB Sn. Vecdi Gönül konuklara ve katılımcılara hitap etmiştir. Başbakan Erdoğan, konuşmaların ardından Büyükanıt, Gönül, Coşkun ve yabancı misyon temsilcileriyle birlikte kurdeleyi keserek fuarı açmıştır. Türk Yıldızları'nın uçuş gösterisinden sonra standları gezen Başbakan Şirketimizin standına da uğrayıp özgün ürünlerimiz hakkında bilgi almıştır. Geçmişte yabancı ülke ve şirketlerin ürünlerini Türkiye'de pazarladıkları bir platform olan IDEF fuarları, artık Türk savunma sanayi ürünlerinin dünyaya tanıtıldığı bir zemin haline gelmiştir. Türk savunma sanayindeki gelişmeye paralel olarak IDEF 2007, yerli ve yabancı şirketler arasında sanayi iş birliğinin temellerinin atılması için ortam oluşturmaya başlamıştır. IDEF 2007'DEN SATIR BAŞLARI • Fuara 48 ülkeden 161'i yerli, 333'ü yabancı olmak üzere toplam 494 firma katılmıştır. • 100,000'in üzerinde kişinin ziyaret ettiği fuarı 52 ülkeden 280 yabancı delegasyon üyesi, 12 Bakan ve beş Genelkurmay Başkanı ziyaret etmiştir. • 22 Mayıs 2007 tarihinde SSM ile STM arasında MİLGEM Projesi kapsamında geminin yapımında kullanılan malzeme ve makinenin tedariği, teçhizat, geminin test ve muhakemesi ile detay tasarım ve yerli sanayi ile deniz platformları arasındaki ilişkileri geliştirmek de dahil olmak üzere geminin tasarım ve yapım aşamasında gerekli diğer servisleri içeren bir sözleşme imzalanmıştır. • 22 Mayıs 2007 tarihinde Pratt & Whitney ile Alp Havacılık arasında, IDEF'07 kapsamında F-35 Müşterek Taarruz Uçağı'nda kullanılacak F135 motoru için güvenlik açısından kritik fanların üretimine yönelik bir Niyet Mektubu (LoI) imzalamıştır. • 23 Mayıs 2007 tarihinde FNSS ile The King Abdullah II Design and Development Bureau (KADDB) arasında Ürdün Silahlı Kuvvetleri'nin Zırhlı Muharebe Araçları'nın (ACV-Armoured Combat Vehicles) potansiyel tedariğine ve Ürdün Silahlı Kuvvetleri envanterindeki M113 Araçları'nın ACV-300 konfigürasyonuna yönelik bir Mutabakat Muhtırası (MoU) imzalanmıştır. • 23 Mayıs 2007 tarihinde TUSAŞ tarafından geliştirilmekte olan Türk Başlangıç ve Temel Eğitim Uçağı'na "HÜRKUŞ" isminin verildiği bir tören düzenlenmiştir. • 23 Mayıs 2007 tarihinde TUSAŞ ile Aselsan arasında ASELFLIR 300T alt sözleşmesi, Özgün TİHA (MALE) geliştirme programı çerçevesinde Savronik ile Veri Linki alt sözleşmesi, Air Weapon Complex firması ile niyet mektubu ve Stratejik İHA konusunda SSM ile bir mutabakat muhtırası imzalanmıştır. • 24 Mayıs 2007 tarihinde Aselsan ve SSM arasında ATAK Helikopterlerinde kullanılacak olan Kaska Entegre Kumanda Sistemi (AVCI) prototiplerinin tasarım ve üretimine yönelik bir sözleşme imzalanmıştır. • 24 Mayıs 2007 tarihinde Türk Deniz Kuvvetleri'nin ilk Milli Gemisi MİLGEM Savaş Sistemleri Sözleşmesi SSM ile Aselsan-Havelsan ortaklığı arasında imzalanmıştır. • IDEF-2009 9ncu Uluslararası Savunma Sanayii Fuarı Mayıs 2009 tarihinde icra edilecektir. TAI’N‹N SES‹ • EK‹M’ 2007 33 Ziyaretçilerimiz Z‹YARETÇ‹LER‹M‹Z (MAYIS, HAZ‹RAN, TEMMUZ, A⁄USTOS, EYLÜL 2007) Savunma Sanayii Müsteflar› Sn. Murad Bayar ve Beraberindeki Heyet Kore DAPA Baflkan› Sn. Sun-hi LEE ve Beraberindeki Heyet Malezya Hava Kuvvetleri Komutan› ve Beraberindeki Heyet OCCAR Baflkan› Org. Nazzareno Cardinali ve Beraberindeki Heyet 4 Mayıs 2007 8 Mayıs 2007 9 Mayıs 2007 10 Mayıs 2007 9 Mayıs 2007 11 Mayıs 2007 11 Mayıs 2007 17 Mayıs 2007 21 Mayıs 2007 24 Mayıs 2007 30 Mayıs 2007 13 Haziran 2007 16 Haziran 2007 20 Haziran 2007 26 Haziran 2007 27 Haziran 2007 3 Temmuz 2007 12 Temmuz 2007 13 Temmuz 2007 20 Temmuz 2007 24 Temmuz 2007 25 Temmuz 2007 13 Eylül 2007 34 TAI’N‹N SES‹ • EK‹M’ 2007 Özel Kuvvetler Yabancı Ülke Misafir Askeri Personeli Atılım Üniversitesi Endüstri Mühendisliği Bölümü Öğrencileri Kara Havacılık Okulu “Astsubay Tekamül Eğitimi” Kursiyerleri Yemen Büyükelçisi ve Beraberindeki Heyet MGA Komutanı Tümg. Aydemir Cülcüloğlu Başkanlığında Milli Güvenlik Akademisi Genel Komutanlığı 62nci Dönem Müdavimleri Hacettepe Üniversitesi Öğrencileri Filipinler Büyükelçisi ve Beraberindeki Heyet Savunma Sanayii Müsteşarı Sn. Murad Bayar ve Beraberindeki Heyet Kore DAPA Başkanı Sn. Sun-hi LEE ve Beraberindeki Heyet Kazakistan Savunma Bakanı ve Beraberindeki Heyet Kara Havacılık Okulu “Astsubay Tekamül Eğitimi” Kursiyerleri K.K.K.lığı Plan Prensipler Başkanı Tümg. Nazım Altınbaş ve Beraberindeki Heyet Malezya Hava Kuvvetleri Komutanı ve Beraberindeki Heyet Birleşik Arap Emirlikleri Müşterek Komuta Kurmay Koleji Müdavimleri F-16 Teknik Eğitim Merkezi Uçak ve Teknik Eğitimi Kursiyerleri NATO Sanayi Danışma Grubu (NIAG) Delegasyon Üyeleri Büyükelçi Sn. Deniz Uzmen Başkanlığı'nda Dışişleri Bakanı Aday Meslek Memurları OCCAR Başkanı Org. Nazzareno Cardinali ve Beraberindeki Heyet Güney Kore Savunma Ar-Ge Teşkilat Başkanı Sn. Dong Man Ahn ve Beraberindeki Heyet Avustralya Genelkurmay Kabiliyet Geliştirme Başkanı Korg. David Hurley ve Beraberindeki Heyet Uluslararası Hava Öğrenci Mübadele Programı Kapsamında Türkiye'de Bulunan Öğrenci Grubu GATA Komutanlığı Tıbbiye Öğrencileri ODTÜ Makine Mühendisliği 1nci Sınıf Öğrencileri Organizasyon, Fuar ve Sergiler PARİS HAVACILIK FUARINDA ÜLKEMİZİ TEMSİL ETTİK Dünyanın en büyük havacılık fuarından biri olarak kabul edilen Uluslararası Paris Havacılık Fuarı'nın 47'ncisi 18-24 Haziran 2007 tarihleri arasında Paris-Le Bourget'de düzenlenmiştir. 42 ülkeden 2000 şirketin katıldığı fuarda 140 uçak sergilenmiştir. Ülkemizin Şirketimizin yanı sıra KaleKalıp,TEI ve Turbomak firmaları ile temsil edildiği fuar yaklaşık 400,000 ziyaretçi tarafından gezilmiştir. 128,000 metrekare kapalı, 192,000 metrekare açık alanda düzenlenen fuarda ülkemizi beşinci kez temsil eden Şirketimiz, imalat kabiliyetlerini tanıtmasının yanı sıra, mühendislerimiz tarafından tasarımı devam etmekte olan Türk Başlangıç ve Temel Eğitim Uçağı (HÜRKUŞ) ve Türk İnsansız Hava Aracı (MALE) maketleri ile Geleceğin Büyük Nakliye Uçağı (A400M) projesinde iş payını gösteren A400M maketi ile büyük ilgi görmüştür. Şirketimizin Yönetim Kurulu Üyesi Sn. Yeşim Coşar, Genel Müdür Sn. Muharrem Dörtkaşlı, Havacılık ve Uzay Programları Bölüm Başkanı Sn. Bekir Ata Yılmaz, Tasarım ve Mühendislik Bölüm Başkanı Sn. Özcan Ertem, Pazarlama Müdürü Sn. Yılmaz Güldoğan, Malzeme Planlama ve Tedarik Müdürü Sn. Kemal Özmen, Alt Sözleşme Müdürü Sn. Semih Seçkin, İnsansız Hava Aracı ve Uydu Projeleri Müdürü Sn. Remzi Barlas ve Halkla İlişkiler Uzmanı Sn. Bican Çelik Ateş tarafından temsil edildiği fuarda, Şirketimizin özgün ürünleri ile modernizasyon, modifikasyon ve bakım-onarım kabiliyetleri tanıtılmış olup, havacılık alanında önde gelen bir çok firma ile görüşmeler yapılmıştır. 47nci Uluslararası Paris M›s›r Hv.K.K. Org. Magdy Galal Sharawi TUSAfi stand›nda. TUSAfi Fuar Ekibi. Havacılık Fuarı süresince standımızı çeşitli ülkelerin resmi delegasyonları ile Avrupa ve ABD'nin havacılık şirketlerinin üst düzey yöneticileri ziyaret etmiştir. Ayrıca Paris Havacılık Fuarı sırasında Şirketimizin mevcut sözleşmeler altında ihracata dayalı ürün ve hizmet sunduğu yabancı havacılık firmaları ve geliştirilmekte olan projeler kapsamında ilgili havacılık firmalarıyla çok sayıda görüşmeler yapılmıştır. Dünyadaki son teknolojik gelişmeleri yakından izleyerek havacılık alanında öncü kuruluşlar arasında yer almaya kararlı olan Şirketimiz, uluslararası fuarlarda gerek ülkemizi, gerek Türk havacılık sanayini tanıtma faaliyetlerine devam edecektir. Büyükelçi Sn. Uluç Özülker TUSAfi stand›nda. TAI’N‹N SES‹ • EK‹M’ 2007 35 Personelimizden BAŞARILI PERSONELİMİZ Şirketimiz, Savunma Sanayi ve Teknoloji Eğitim Merkezi (SATEM) Komutanlığı'nda yaklaşık beş yıldır lojistik süreçler ile ilgili konularda, TSK ve Savunma Sanayi firmaları personeline eğitim vermektedir. 6 Temmuz 2007 tarihinde, Komutanlık tarafından 2007 yılı hizmet içi eğitimlerin değerlendirilmesi amacı ile yapılan çalıştay sonuçlarının paylaşılması amacı ile bir kokteyl düzenlenmiştir. Kokteylde SATEM Komutanı tarafından Bilişim Hizmetleri (Dış projeler) Müdürlüğü personeli ve TSK CALS Projesi Lideri Sn. Filiz Terzi'ye SATEM'de eğitim veren bazı başarılı eğiticiler ile birlikte plaket verilmiştir. MASA TENİSİ TURNUVASINDA DERECEYE GİRENLER ÖDÜLLERİNİ ALDI TUSAŞ Spor Kulübü faaliyetleri çerçevesinde düzenlenen Geleneksel Masa Tenisi Turnuvası 9 Mayıs - 28 Haziran 2007 tarihleri arasında gerçekleştirilmiştir. Teklerde 57 kişi, çiftlerde ise 29 çiftin katıldığı 2007 Yılı Geleneksel Masa Tenisi Turnuvası Tekler Şampiyonu Sn. Musa Demir, Çiftler kategorisinin şampiyonları ise Sn. Haşmet Akyol - Sn. Ercan Özmen olmuşlardır. Turnuva sonucunda düzenlenen törenle dereceye giren SOSYAL FAALİYETLERİMİZ Çalışanlarımızın katılımıyla gerçekleştirilen sosyal ve kültürel faaliyetler çerçevesinde, Haziran, Temmuz, Ağustos ve Eylül aylarında “Kurban”, “Şahane Düğün”, “Kiralık Oyun” tiyatro oyunları, Sezen Aksu 36 TAI’N‹N SES‹ • EK‹M’ 2007 konseri ile “Cossacks Zastava” gösterisine toplu olarak gidilmiştir. Tiyatro, konser, opera, bale ve diğer kültürel faaliyetlere toplu olarak katılıma önümüzdeki günlerde de devam edilecektir. personelimizin madalyaları Kulüp Başkanı Sn. Adnan Aydoğan ile Sn. Semih Seçkin tarafından verilmiştir. Teklerde ilk üç: Musa Demir, Faruk Avcı, Doruk Akyıldız Çiftlerde ilk üç: Haşmet Akyol Ercan Özmen, Sibel Küçükerol Ercüment Saraçoğlu, Mustafa Demirtağ - Mustafa Açıkgöz. Arkadaşlarımızı tebrik ediyor, başarılarının devamını diliyoruz. Personelimizden HALI SAHA FUTBOL TURNUVASINDA DERECEYE GİRENLER ÖDÜLLERİNİ ALDI Spor Kulübü faaliyetleri çerçevesinde düzenlenen Geleneksel Halı Saha Futbol Turnuvası 24 Nisan-15 Haziran 2007 tarihleri arasında Şirketimiz tesislerindeki halı sahada gerçekleştirilmiştir. Bu sene rekor bir katılımla 350 personelimiz 29 takım ile turnuvaya iştirak etmiştir. Turnuvada birinciliği “Üretim Planlama ve Kontrol Bölümü”, ikinciliği “Kalite Spor”, üçüncülüğü ise “Prey Birds” takımları almıştır. Turnuva sonucunda düzenlenen törenle dereceye giren takımlara kupa ve madalyaları Genel Müdürümüz Sn. Muharrem Dörtkaşlı, Sn. Cemal Nadir Sayın ve Sn. Ahmet Tokmakçıoğlu tarafından verilmiştir. Arkadaşlarımızı tebrik ediyor ve başarılarının devamını diliyoruz. HAVALI SİLAHLAR ATIŞ YARIŞMASINDA DERECEYE GİRENLER ÖDÜLLERİNİ ALDI Şirketimiz 9. Havalı Silahlar Atış Yarışması 30 Nisan-30 Mayıs 2007 tarihleri arasında Havalı Silahlar Atış Poligonu'nda, Bayanlar Tüfek, Bayanlar Tabanca, Erkekler Tüfek ve Erkekler Tabanca kategorilerinde düzenlenmiştir. 39 bayan, 142 erkek olmak üzere toplam 181 personelimizin katılımıyla gerçekleştirilen yarışmada ilk üç dereceyi alan personelimize madalyaları 4 Haziran 2007 tarihinde Genel Müdürümüz Sn. Muharrem Dörtkaşlı tarafından verilmiştir. Sonuçlar: Bayanlar Tabanca 1. Özlem Gültekin 2. Şule Çetinel 3. İlke Dikici Erkekler Tabanca 1. Yüksel Aykul 2. Cevdet Sözbir 3. Adil Baykurt Bayanlar Tüfek 1. Fatma Tanrıkut 2. Özlem Gültekin 3. Demet Genç Erkekler Tüfek 1. Erdinç Balaban 2. Şükrü Bayramoğlu 3. Medet Duran Arkadaşlarımızı tebrik ediyor ve başarılarının devamını diliyoruz. ATAMALAR Eylül 2007'de: Ahmet Karademir, Ürün Müdürlüğü'nde “Arı Projesi Şefi” kadrosuna atanmıştır. Kendilerine yeni görevlerinde başarılar dileriz. TAI’N‹N SES‹ • EK‹M’ 2007 37 Personelimizden YILLAR GEÇTİKÇE... Mayıs, Haziran, Temmuz ve Ağustos itibariyle Şirketimizde yirminci, onbeşinci, onuncu ve beşinci yılını dolduran arkadaşlarımızı içtenlikle kutlar başarılarının devamını dileriz. 20. YILINI DOLDURAN PERSONEL: MAYIS: Ahmet KABAKÇI, Serap TAfiER, Hasan Tahsin ULAfi. HAZ‹RAN: Mustafa ÜNAL, Mehmet AKSOY, Hakk› ZENG‹N, Erhan ÇALTINER, Ergün Ç‹LSAL, Halil TEKE, ‹lhami TANYOLU, Erol ÖZDEM‹R, Halil ‹brahim BA⁄CI, Kenan D‹ZDAR, Metin ERTÜRK, ‹brahim YÜKSEL, Kemal ÖZMEN, fiükrü Sarp BAfi, Orhan OLGUN. TEMMUZ: Deniz Berna SAYIN, Semih SEÇK‹N, Necdet OKTAY, 20. YILINI DOLDURAN PERSONEL Selva ÖZELSOY, Emine Gülsen COfiKUN, Fidan AKGÜL, Yüksel HARMANCI. 15. YILINI DOLDURAN PERSONEL: MAYIS: Ümit Yaflar BALCI, Naz›m YALÇIN, Sami U⁄UR, Hasan BÖREKÇ‹, Altu¤ ÇALIfiKAN, Ertu¤rul B‹ÇER, Veysel KAYA, Özcan D‹LEK, Halis TÜRE, Hidayet ER, Hakk› ÖZKAN, Ufuk ÜNALMIfi, Öznur ERO⁄LU, Ayflen BUHARALI, Turgut AYDINTAN, Zafer 15. YILINI DOLDURAN PERSONEL AKYOL, Ayhan KILIÇ, Hatice MUMCU, Ender KIZILTAN, ‹lknur YILMAZER, Ece GÜLTEK‹N, Hasan KEM‹KS‹ZO⁄LU, Kadir KARATÜRK, Durmufl Y‹⁄‹T. HAZ‹RAN: Caner YALÇIN, Mehmet ALKIN, Memduh SAKAR, Mustafa DEL‹AL‹O⁄LU, Hüseyin KARAO⁄LAN, Cengiz DEM‹RDALIÇ, Ahmet TURAN, Bekir ARSLAN, Hac› ÖZKAN, Fahri GÜLAY, Aliekber KANBUR, Yüksel Cemil fiATIRO⁄LU, Osman SÜMER. TEMMUZ: Ümit ARSLAN, Gültekin DO⁄ANAY, Ali KEBABCI, Mehtap MET‹N, Bekir Vural YÜZÜGÜLLÜ, Sami fiAH‹N, Zekeriya ÇOBANO⁄LU, Burhan ÖZBEK, Halil ‹brahim 10. YILINI DOLDURAN PERSONEL ERDEM, Safiye KAHVEC‹, Adem DUMAN, Yüksel MERCANTAfi, Hüsnü Ç‹ÇEKÇ‹. 10. YILINI DOLDURAN PERSONEL: MAYIS: Kadir KARATÜRK, Durmufl Y‹⁄‹T. HAZ‹RAN: Ali ELÇ‹N, Tan ATUK. 5. YILINI DOLDURAN PERSONEL: 5. YILINI DOLDURAN PERSONEL 38 TAI’N‹N SES‹ • EK‹M’ 2007 A⁄USTOS: ‹lker YA⁄MUR. Aktüel MEKS‹KA, GRAND CAYMAN VE JAMA‹KA ADALARI Küçüklüğümden beri hep yeni yerler görmenin bana farklı tecrübeler kazandıracağını düşünmüşümdür. Farklı kültürlerin getirdiği yaşam biçimlerini kısa bir süre de olsa gözlemlemek, dünyaya bakış açımı hep olumlu etkilemiş, pek çok yeni bilgi edinmemi sağlamıştır. En son 7-14 Temmuz 2007 tarihleri arasında Batı Karayip Adaları olarak bilinen Meksika/”Cozumel”, “Grand Cayman” ve “Jamaika/Ocho Rios” adalarına yaptığım geziyi sizlerle paylaşmak istiyorum. Meksika'nın en büyük adası olan “Cozumel”; yaklaşık 50 km uzunluğunda, 20 km genişliğinde Maya Uygarlığının önemli merkezlerinden biri olma özelliğine sahip bir ada. Mayalar, M.Ö 300-M.S 1500 yılları arasında hüküm süren, Post-Klasik dönem ve sonraki birkaç yüzyılda dünyadaki en önemli sanat eserlerinden bazılarını üretmişler. Gezi sırasında günümüze kadar kalmış bazı kalıntıları görme olanağı buldum. Adanın su altı dünyası 1961 yılında Jack Cousteau tarafından keşfedilerek dünyaya tanıtılmış olup, halen dünyadaki en iyi akıntı dalışı (drift diving) yapılan yerlerden biri. 500 civarında banka bulunan Cayman adalarının en büyüğü “Grand Cayman Adası” ise dünyanın “off-shore” merkezlerinden biri. İnanılmaz güzellikte plajlarında beyaz kum ve turkuaz denizin derinliklerinde mercan kayalıkları bulunuyor. Bu adanın bir başka özelliği ise siyah sivri mercan kayalıklar. Etrafındaki tropikal bitki örtüsü ile tam bir tezat teşkil eden ve “cehennem” adı verilen bu ilginç yer turistleri “Cehenneme Hoş Geldiniz” mesajı ile karşılıyor. Sahilden motorlarla vatos'ların (stingray) bulunduğu bölgeye gitmek ve orada onlarla birlikte yüzmek seyahatimin en heyecanlı anlarından biriydi. Son durak “Jamaika/Ocho Rios” ise tropikal iklimin en güzel bitki örtüsünün izlenebildiği, her tarafta şelalelerin bulunduğu ve dillere destan yüzlerce şarkısı bulunan bir “reggae” efsanesinin, Bob Marley'in ülkesi. Burada nereye giderseniz gidin, saat kaç olursa olsun, bu müziği duyabilirsiniz. “Dun Şelaleleri”nin çıkış noktasına şelalenin içinden tırmanarak ulaştığım zaman duyduğum heyecan ender yaşanabilecek mutluluklardan biriydi. Ulusal Park'ta da hiçbir yerde görülmemiş bir tropikal bitki örtüsü ve inanılmaz güzellikte manzaralar gördüm. Eğer siz de denizi ve tropikal bitki örtüsünü seviyorsanız bu geziye katılmanızı tavsiye ederim. Nevin ÜÇYILDIZ Alt Sözleşme Müdürlüğü EN ÇOK SATAN K‹TAPLAR L‹STES‹ 1. 2. 3. 4. 5. The Secret (Sır) Rhonda BYRNE-MIA Şeytan Yemini Jean Christophe GRANGE Musa’nın Çocukları Tayyip ve Emine Ergun POYRAZ Olanaksız Adam FAWER Safran Sarı İnci ARAL 6. Maskesiz Soygun 7. Aşk Coğrafyasından Konuşmalar 8. Biz Kimden Kaçıyorduk Anne? 9. Komutan ve Evlatları 10. Yüreğim Seni Çok Sevdi İlhan TAŞÇI Nihat GENÇ Perihan MAĞDEN Hikmet ÖZDEMİR Canan TAN K‹TAP KURDU BİZ KİMDEN KAÇIYORDUK ANNE Perihan MAĞDEN CAN YAYINLARI Perihan Mağden'in yeni romanında bir anne ve kızı, çıkışı olmayan tuzaklarla dolu bir yolculuğun iki yolcusu. Sürekli yer değiştiriyorlar ve romanın başından sonuna kadar kaçıyorlar. Annesi kızını sürekli koruyup kolluyor. Hatta, bu uğurda -ölüm de dahil--kime ne ceza verilecekse, gözünü kırpmadan veriyor. Küçük kız da annesinin neyi niye yaptığını gayet iyi anlıyor. KOMUTAN ve EVLATLARI Prof. Dr. Hikmet ÖZDEMİR ANKA AJANSI Anafartalar muharebesinin kaderini değiştiren ve Büyük Önder Atatürk'ün "yıldızının parladığı an" olarak da bilinen 10 Ağustos gecesini anlatan kitapta, zafere giden yoldaki çok önemli olaylar ve Atatürk'ün o günkü koşulların inanılmazlığının kanıtı olan konuşmaları yer alıyor. TAI’N‹N SES‹ • EK‹M’ 2007 39