Bir Grup Üniversite Öğrencisinde Renk ve Sayı Tercihi
Transkript
Bir Grup Üniversite Öğrencisinde Renk ve Sayı Tercihi
Bir Grup Üniversite Ö ğrencisinde Renk ve Say ı Tercihi Murat KULO ĞLU *, Murad ATMACA *, Ömer GEÇ İCİ **, Ahmet ÜNAL **, A. Ertan TEZCAN *** ÖZET cy a Çalışmam ızcla bir grup üniversite öğ rencisinde; cinsiyete göre ilk akla gelen (spontan) renk, favori renk ve say ı teı •ihle•inin değ erlendirilmesi, tercihleri etkileyen etmenle•in belirlenmesi amaçland ı . Çalışma grubunu Fırat Üniversitesi' nde eğitim-öğrenim gören 604 öğrenci oluşturdu. Renk ve say ı tercihini araştırmak için, öğrencilere; ilk ak ı llarına gelen renk ve favori renkleri ile, 0 ila 9 arası nda tercih ettikleri sayı soruldu. Favori renkleri belirlemek için, Luscher ve Scott tarafından tanımlanan; mavi, yeşil, kırmızı , sarı , pembe, siyah, kahverengi ve gri renkleri olmak üzere 8 renk resim kartonlarının 4X4 cm. boyutlar ında kesilerek tek bir kartona yapış tırılmasıyla elde edilen çalışma enstrümanı kullanıhrken ayn ı zamanda hastaların bu renkler dışı nda da renk seçebilecekleri belirtilerek tercih ettikleri renkler kaydedildi. Öğrenciler; ilk akı llarına gelen renk söylemele•i istenince en s ık olarak kırm ızı (% 33.1) ikinci s ırada mavi (% 24.5) rengi tercih ettiler: Favori renk sorulduğunda kırmızının yerini mavi alırken (k ırmızı ; % 16.1, mavi; % 37.7), mavinin tercih edildi ği sıkl ıkta kırm ızı seçilmedi. Say ı yönünden, denekler en fazla 3 (% 23.8) say ısını tercih ettiler. Diğer fazla tercih edilen sayılar 7 (% 15.4) ve I (% 13.6) idi. Yan ıtlara] % 69' u tek sayılardan oluştu. Çalışmam ız, renk ve say ı tercihindeki bask ın etmenlerin bireyin ya şadığı bölgedeki sosyokültürel özellikler ile ili şkili olabileceğini düşündürmektedir. Anahtar kelimeler: Say ı tercihi, renk tercihi, üniversite öğrencileri pe Düşünen Adam; 2002, 15( I ):34-38 SUMMARY the present study, it was ainı ed to determine colors which come first to mind (spontaneously) and favorite color and numbers which first come to mind in a group of university students and to discuss under the light of literatur e. The study group consisted of 604 students in Firat Unive•sity. The subjects were asked to prefe ı• the favorite color and the first color and number (between 0 and 9) that come to mind. In orde• to determine the favor•ite color, a 4X4 cm cartoon instrument included eight colors (blue, green, red, yellow, pink, black, brown and grey) designed by Luscher and Scott. On the other hand, the patients were said to be could out of these colo•s. When subjects wer•e asked to write color• that first come to mind, red (33.1 %) was the most frequent chosen and .following blue (24.5 %). When subjects were asked to favorite colo ı-, blue took red's place and red was not preferred anıount of color blue. In ı•egaı-d to number preference, 3 (23.8 %) was the most fi•equent chosen numher and following 7 (15.4 %) and 1 (13.6 %). Sixty nine percent of response were single numbers. Ou• results suggest that the dominant facto•s affecting color and number preference esere associated with sociocultural chat-acteristics in the region being lived. 111 Key words: Number preference, color preference, university students Fı rat Üniversitesi T ı p Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dal ı , Yrd. Doç. Dr *, Araş . Gör. **, Doç. Dr. *** 34 Bir Grup Üniversite Ö ğ rencisinde Renk ve Say ı Tercihi Koloğlu, Atmaca, Geçici, Ünal, Tezcan GİRİŞ ve AMAÇ Renk, ışığın kendi özyapısına ya da cisimler taraf ın dan yayılma şekline bağlı olarak göz önünde yapt ığı etkidir. Ayn ı anda her yerde bulunur, birincil ve insan çevresinin sözel olmayan yönüdür (I). Say ı ise bir nicelik ile birim olarak ele al ınan di ğer bir nicelik arasındaki orand ır. Çalışmamızda bir grup üniversite ö ğrencisinde; cinsiyete göre ilk akla gelen (spontan) renk, favori renk ve sayı tercihlerinin de ğerlendirilmesi, tercihleri etkileyen etmenlerin belirlenmesi amaçlanm ıştır. GEREÇ ve YÖNTEM Denekler Çalışma grubunu Fırat Üniversitesi'nde e ğitim gören 604 öğrenci olu şturdu. Çalışma grubunun 355'ü (% 58.8) erkek, 249'u (% 41.2) k ız idi. Öğrencilerin yaş ortalaması 21.65±2.54 yıl idi. a Simon (2 ) Amerikalı bireyler aras ında bir renk belirtmeleri istendiğinde % 40' ın üzerinde mavi, 0 ile 9 aras ında bir sayı seçmeleri istendi ğinde % 30'un üzerinde 7 say ısının tercih edildiğini belirlemiştir. Simon tarafından bu tercihler 'mavi ve yedi fenomeni' olarak tanımlanmış , bu tanımlamayı takiben, insanların renk ve say ı tercihleriyle ilgili çal ışmalar bir çok ülkede geni ş şekilde araştırılmış ve mavi-yedi fenomeni Amerika Birle şik Devletleri ( 3-8), Avustralya (9) ve Kenya'da ( 10) yapılan çalışmalarla desteklenmiştir. Yazında mavi-yedi fehomenini destekler son çal ışmalardan biri de Japon üniversite ö ğrencileri aras ı nda yap ılan bir çal ışmadır (II). Bu çal ışmada da % 33.5 oran ında mavi renk, % 22.5 oran ında 7 sayısı nın tercihi şeklinde Simon'un mavi-yedi fenomenini destekler sonuçlar elde edilmi ştir. dominant tercih oldu ğu gösterilmi ş, sorgulama yolunun sonuçları etkileyebilece ği üzerinde durulmu ş ( 13), benzer bir çalışmadan da ki şilere favori renklerinin mi ya da akıllarına gelen ilk rengin mi sorulduğunun tam olarak betimlenememesinin ülkelerdeki farklı sonuçları açıklayabileceği öne sürülmü ştür ( 14). Uygulama cy Renk ve sayı tercihini araştırmak için, 604 üniversite öğrencisine; 1. İlk akıllarına gelen renk (spontan söylenen) 2. Favori renkleri 3. 0 ila 9 arasında tercih ettikleri say ı soruldu. pe Renk ve sayı tercihinin ara ştırıldığı kültürel kar şılaştırmal ı çalışmalarda farklı sonuçlar da bildirilmiştir. Renk ve say ı yönünden; en yüksek tercihler: Nijer'de % 33 ile kırmızı , % 17 ile 9; Japonya'da % 36 ile mavi, % 20 ile 7; Kongo'da % 29 ile k ırmızı ve % 26 ile sarı, % 26 ile 9; Transkei'de % 25 ile siyah ve % 23 oranları ile beyaz, % 15 ile 8 olarak bulunmu ştur (12 ). Hollanda'da yap ılan bir çalışmada ise; kırmızı rengin Araç Favori renkleri belirlemek için (soru 2), Luscher ve Scott ( 15 ) tarafından tanımlanan; mavi, ye şil, kırmızı, sarı, pembe, siyah, kahverengi ve gri renkleri olmak üzere 8 renk resim kartonlar ının 4X4 cm. boyutlarında kesilerek tek bir kartona yap ıştırılmasıyla elde edilen çalışma enstrüman ı kullanılırken aynı zaman- Tablo 1. Cinsiyete göre ilk akla gelen renkler*. Erkek s=355) S ı ralaına 9 3 4 5 6 7 8 9 10 Renk K ırmı z ı Mavi Siyah Beyaz Lacivert Sarı Gri Yeşil Pembe Diğer renkler 111 87 50 37 17 13 9 7 6 18 31.3 24.5 14.1 10.4 4.8 3.7 2.5 2.0 1.6 5.1 Kadan s=249 Renk s % K ırm ız ı Mavi Siyah Beyaz Lacivert Sarı Gri Ye ş il Pembe Di ğer renkler 89 61 28 19 17 14 7 4 2 8 35.7 24.5 11.3 7.6 6.9 5.6 ').8 1.6 0.8 3.2 * x2 = 40.46, p<0.001 35 K ıtloğ lu, Atmaca, Geçici, Ünal, Tezcan Bir Grup Üniversite G,ı;rencisinde Renk ve Say Tercihi Tablo 1. Ci ıı siyete göre ilk akla gelen renkler*. Kad ın s=249 Erkek s=355) S ıralama Renk 3 4 5 6 7 8 9 10 II 12 K ı rm ı z ı Mavi Siyah Beyaz Ye ş il Sarı' Gri Kahverengi Lacivert Pembe Eflatun Diğer renkler Renk 131 59 46 39 23 12 9 6 5 3 9 20 K ı rm ı zı Mavi Siyah Beyaz Ye ş il Sarı Gri Kahverengi Lacivert Pembe Eflatun Di ğer renkler 36.9 16.6 13.0 11.0 6.5 3.4 2.5 1.7 1.4 0.8 0.6 5.6 97 38 25 21 18 Il 11 9 4 3 3 9 39.0 15.3 10.0 8.4 7.9 4.4 4.4 3.6 1.6 1.2 1.2 3.6 * x2 = 26.47, p<0.00I Tablo 3. Cinsiyete göre tercih edilen say ılar*. Kad ı n s=249 Erkek s=355) 1 Üç Bir Yedi Be ş Alt ı Sekiz Sı fı r Dokuz Dört İki 9 3 4 5 6 7 8 9 10 83 59 53 34 32 32 24 19 13 6 23.4 16.6 14.9 9.6 9.0 9.0 6.8 5.4 3.6 1.7 pe * x2 = 18.03, p<0.05 Say ı a Say ı cy S ı ralama da hastalar ın bu renkler d ışında da renk seçebilecekleri belirtilerek tercih ettikleri renkler kaydedildi. Istatistiksel De ğerlendirme Sonuçlar, cinsiyete göre kaba döküm, yüzdeler ve SPSS paket program ında X2 testi ile de ğerlendirildi. Üç Yedi Beş İki Sekiz Bir Dört Dokuz Sıfır Altı 61 40 31 26 23 22 15 14 10 7 24.5 16.1 12.5 10.4 9.2 8.8 6.0 5.6 4.0 2.9 tercih edildi (x2=40.46, P<0.001) (Tablo 1). Favori renk sorulduğunda (soru 2) baştaki 4 renk aynı kaldı, ancak kırmızının yerini mavi alırken (kırmızı ; % 16.1, mavi; %37.7), mavinin tercih edildiği sıklıkta kırmızı seçilmedi. Siyah daha çok erkekler tarafından pembe daha çok k ızlar tarafından tercih edildi (x2=26.47, P<0.05) (Tablo 2). BULGULAR Üniversiteli ö ğrenciler, ilk akıllarına gelen renk söylemeleri istenince (soru 1) en s ık olarak kırmızı (% 33.1) ikinci sırada mavi (% 24.5) rengi tercih ettiler. K ırm ız ı , mavi, siyah (% 9.4) ve beyaz (% 9.3) olarak toplam 4 renk yakla şık % 80 civarında söylendi. Cinsiyete göre renk tercihinde farkl ılıklar saptand ı. Yeşil ve pembe daha çok k ız öğrenciler tarafından seçilirken, siyah ve lacivert daha çok erkekler taraf ından 36 Sayı yönünden, bireyler en fazla 3 (% 23.8) say ısını tercih ettiler. Di ğer fazla tercih edilen say ılar 7 (% 15.4), 1 (% 13.6) ve 5 (% 10.8) idi. Yan ıtların % 69'u tek sayılardan oluştu Sayı tercihinde de cinsiyete göre anlamlı farkl ılıklar bulundu. Erkek ö ğrenciler bir sayısını kızlara göre daha s ık tercih ettiler (erkek:% 16.6, kız: % 9.2). Di ğer yandan kız öğrenciler erkeklere göre daha çok iki say ısını (erkek:% 1.7, kız:% 10.4) tercih ettiler. (x 2=18.03, P<0.05) (Tablo 3). Kuloğlu, Atmaca, Geçici, Ünal, Tezcan Bir Grup Üniversite Oprencisinde Renk ve Say ı Tercihi TARTIŞMA ler aras ında farklılık gösterdi ği belirlenmiş (2,3 ancak pembe rengin çal ışma dışı bırakılması durumunda tercihlerin istatistiksel olarak anlams ız farklılığa ulaştığı bulunmuştur. Çalışmamı zda da her iki cinsiyette en fazla tercih edilen renk mavi olmakla birlikte, pembe rengin kad ınlarda istatistiksel olarak anlamlı şekilde yüksek ç ıkması adı geçen çalışmaların sonuçlarıyla uyumludur. Bu seçimde ülkemizde ve özellikle de bölgemizde 'pembe renk, kad ın rengidir' şeklindeki yaklaşımı n önemli bir rol oynad ığını düş ünmekteyiz. Bununla birlikte; bireylerin ilk akıllarına gelen renk soruldu ğunda alınan yan ıtlar, favori renk seçiminden farkl ıydı. En fazla tercih edilen mavi rengin yerini kırmızı almıştı. Bu bulgular Hollanda'da ilk akla Wiegersma ve De Klerck'in gelen renk soruldu ğunda, kırmızı rengin dominant tercih olduğunu gösteren çal ışmalarıyla aynı yönde sorgulama olup, Wiegersma ve Van der Elst'in formülasyonu ile renk tercihinin de ğişebileceği şeklindeki görüş lerini de desteklemektedir. Buna kar şın `mavi ve yedi fenomeni' varl ığının gösterildiği Japon öğrencilerde. sorunun sunum şeklinin değişmesine rağmen renklerin tercih s ıralamas ı deg'işMemiştir Avrupa ülkelerinde Luscher Renk Testi ile veya ilk akla gelen renk soruldu ğunda kırmızı maviye göre daha s ık tercih edilmi ş ( 13,14,18), buna kar şın; bir Afrika ülkesi olan Senegal'de siyah ın daha fazla seBu bildirim ülkeler aras ınçildiği bildirilmiştir daki farklılı klar için kültürel etmenlerin rolü olabileceğini düşünmemizin ve bu çal ışmayı yapmarnızın nedenidir. ), Çalışmam ızda; öğrenciler tarafından ilk akıllarına gelen renk söylemeleri istenince en s ık olarak kırmızı. ikinci olarak mavi renk tercih edildi. Buna kar şın, favori renk soruldu ğunda baştaki dört renk (k ırmızı, mavi, siyah ve beyaz) ayn ı kaldı, ancak kırmızının yerini mavi alırken, mavinin tercih edildi ği sıklıkta kırmızı seçilmedi. Wiegersma ve Van der Elst renk tercihi çal ışmalarına yeni bir boyut kazandırmak için çal ışma bireylerini iki gruba ay ırarak, birinci gruba ilk akılları na gelen (spontan) rengi, ikinci gruba ise favori renklerini sorduklarında; spontan ve favori olarak ifade edilen renkler aras ında istatistiksel olarak belirgin şekilde anlamlı farklılık olduğunu belirlemi ş ve soru formülasyonunun renk tercihiyle ilgili çalışmaların sonucunu önemli ölçüde etkile diğini bildirim işlerdir. Fernando ve ark. ( 16), Luscher Renk Testiyle aslında sistematik bir tercihte bulunulmadığını ; ki şisel giysilerde, ev dekorasyonunda ve günlük kullanılan özgül nesnelerde tercih edilen favori renklerin belirlenmesiyle klinik aç ıdan kullan ışl ı verilerin elde edilebilece ğini öne sürmü şlerdir. Nitekim çalışmam ızda; Luscher Renk Testi'nde yer alan sekiz rengin hastalar ı kısıtlayıcı olacağını dü şünerek bu renklere ek olarak di ğer başlığı altında nitelecli ğimiz seçebilecekleri başka renkleri de göz önünde bulundurduk. ( 13 ) ( 14) cy a ( 14 ), pe renk seçiminde görüWiegersma ve De Klerck len e ğilimin öncelikle rengin tercih edilmesi, takiben rengin söylenmesindeki dilsel e ğilim olmak üzere iki ayrı etmene bağlı olabileceğini öne sürmüşlerdir. Bu dilsel e ğilimin ortaya anlı-nasıl-Ida önemli etkenlerden biri İ ngilizce ve Danimarkaca'da mavi ve k ırmızı kelimelerinin ilk seslerinin özde ş şekilde kolay ç ıkarı labilmesidir. İkinci etmen ise; bir dilde renk isimlerinin kullan ılma sıklığıdır. Türkçe için renk isimlerinin kullanılma s ıklığı konusunda herhangi bir bilgiye ulaşamamakla birlikte bu s ıklığın doğrudan kültürel etmenlere ba ğlı oldu ğunu dü şünmekteyiz. Ancak dilsel e ğilimin en_ fazla belirlenen renklerin seçimini etkilemiş oldu ğu yorumuna kendi dilimizin özellikleri göz önünde bulunduruldu ğunda katılmamaktay ız. ( 13 ), Mavinin her iki cinsiyette en fazla tercih edilen renk olmas ına rağmen, renk ve sayı tercihlerinin cinsiyet- ( 17 ). ( 19 ). Çalışmamı zda; spontan olarak en fazla söylenen ilk akla gelen rengin k ırmızı olması, Türk bayra ğının kırm ızı rengiyle ilişkili olabilece ği düşünüldü. Favori renk olarak mavinin belirlenmesi Simon'nun (2) "mavi-yedi fenomeni"ni desteklemektedir. İlk etapta favori renk olarak mavi rengin tercih edilmesini deniz özlemi şeklinde yorumladık. Gökyüzünün maviliği, yine nazar inanc ımn yaygınlığı ve bu inanc ın mavi renkle sembolize edilmesi de bu tercih de bir rol oynayabilir dü şüncesindeyiz. Çalışmamızda say ı tercihi yönünden, bireyler en fazla 3 sayısını seçtiler. İkinci sırada tercih edilen say ı ise 7 idi. Bu tercihin 'Allah' ın hakkı üçtür', 'çekirge bir sıçrar iki s ıçrar üçüncüde tak ılır' gibi deyimler, Türk toplumunun genelde üç çocuk isteme e ğilimi gibi kültürel yans ımalarla ilişkilendirilebilece ği dü37 Bir Grup Üniversite Ö ğrencisinde Renk ve Say ı Tercihi şüncesindeyiz. Erkek ö ğrenciler bir sayısını daha s ık tercih ederken, k ız öğrenciler daha çok iki say ısını tercih ettiler. Erkek ö ğrenciler bir sayısını tercih nedenlerini; bir 'in zirveyi ve gücü temsil etmesi olarak gösterdiler. K ız öğrenciler ise iki say ısının birlikteliği ve paylaşımı yansıttığını belirttiler. Japon öğrenciler aras ında yapılan çalışmada (I ) en s ık tercih edilen say ı 7 olarak saptanm ıştır. Japon öğrenciler aras ında 7 say ısının tercih nedeni, şanslı bir numara olmas ı ve mutlulu ğu temsil etmesi olarak belirtilmi ş tir. Bat ı ülkelerinde de yedi say ısının sıklıkla karşım ıza ç ıkmasını bu sayının kainatın sonu ile ilgili hrı stiyanl ık inanc ın ı sembolize eden bir rakam olmasıyla izah edebiliriz. sağlıklı tartışma sonuçları verebilece ği düşüncesindeyiz. KAYNAKLAR 1. Ireland SR, Warren YM, Herringer LG: Anxiety and color saturation preference. Percept Motor Skills 75:545-546, 1992. 2. Simon WE: Number and color response of some college students: preliminary evidence for a `blue-seven phenomenon'. Percept Motor Skills 33:373-374, 1971. 3. Simon WE, Primavera IH: Investigation of the "blue-seven phenomenon" in elementary and junior high school children. Psychol Reports 31:123-130, 1972. 4. Boutwell RC, Fennel P: Investigation and theoretical consideration of the " blue-seven" phenomenon. J Gen Psychol 91:301302, 1976. 5. Pasciak J, Williams R: Note on the " blue seven phenomenon" among male senior high students. Psychol Reports 35:494, 1974. 6. Benel RA: The "blue-seven phenomenon" or "blue-seven,... phenomenon"? J Gen Psychol 94:145-146, 1976. 7. Holmes CB, Buchanan JA: Comparison of spontaneous color preference and Luscher Color Test choice. Percept Motor Skills 58:614, 1984. 8. Silver NC, McCulley WL, Chambliss L, et al: Sex and racial differences in color and number preferences. Percept Motor Skills 66:295-299, 1988. 9. Trueman J: Existence and robustness of the blue and seven phenomena. J Gen Psychol 101:23-26, 1979. 10. Philbrick JL: Blue seven in East Africa: preliminary report. Percept Motor Skills 42:484, 1976. 11. Saito M: `Blue and seven phenomena' among Japonese students. Percept Motor Skills 89:532-536, 1999. 12. Vandewiele M, D'Hondt W, Didillon H, et al: Number and color preferences in four countries. Percept Motor Skills 63:945946, 1986. 13. Wiegersma S, De Klerck I: The "blue phenomenon" is red in the Netherlands. Percept Motor Skills 59:790. 1984. 14. Wiegersma S, Van der Elst G: Blue phenomenon: spontaneity or preference? Percept Motor Skills 66:308-310, 1988. 15. Luscher M, Scott I: The Luscher Color Test. New York: Random, 1969. 16. Fernando MLD, Cernovsky ZZ, Harricharan R: Color preferences of DSM Ill-R bipolars and normal controls. Soc Behav Personality 20:247-250, 1992. 17. Saito M: Comparative studies of color preferences in Japan, and other Asian regions, with special emphasis on the preference for white. Color Res Application 21(1):35-49, 1996. 18. Donnelly FA: The Luscher Color Test: reliability and selection preferences by college students. Psychol Reports 34:635-638, 1974. 19. D'Hondt W, Vandewiele M: Colors and figures in Senegal. Percept Motor Skills 56:971-978 1983. 20. Kubovy M, Psotka J: The predominance of seven and the apparent spontaneity of numerical choices. J Experimental Psychol 2:291-294, 1976. pe cy a Sayı tercihinde de soru sorma şeklinin sonucu etkileyebilece ği öne sürülmüştür. Kubovy ve Psotka'n ın çalışmaları nda (20) ilk akla gelen say ının söylenmesi istendiğ inde daha çok yedinin tercih edildi ği belirlenirken; 6 ile 15 arasında bir say ı söylenmesi isten: diğinde aynı sonuç belirlenmemi ştir. Yine ayn ı çalışmada yirmili rakamlar istendi ğinde en popüler cevap 27 iken, yetmi şli bir sayı söylenmesi istendi ğinde 77 en s ık tercih edilen say ı olmam ıştır. Aynı çalışmacılar yedinin ne bir d ışında herhangi bir say ının katları, ne uçta (O, 9), ne de orta nokta (5) olmayan yegane sayı olduğunu dile getirmiş lerdir. Bu durum bir çok muhtemel etmenle ili şkilendirilebilinir. Örneğin; kültürel özellikler bireylerin belirli yan ıtlara eğilimini arttırabilir (örne ğin; 7'nin şanslı bir sayı olduğuna veya mavinin pozitif bir imaja sahip oldu ğuna inanma gibi). Boutwell ve Fennell (4) yedi baskınlığını, 'haftan ın 7 günü ve şanslı 7' örnekleri gibi sosyal•ve kültürel etkenlere bağl ı olabileceğini bildirmişlerdir. Koloğlu, Atmaca, Geçici, Ünal, Tezcan Çal ışmam ızda renk ve say ı tercihindeki bask ın etmenlerin bireyin ya şadığı bölgedeki sosyokültürel içerikler ile ili şkili olabileceği, benzer çal ışmaların ülkemizin farkl ı yörelerinde yap ılmasının daha 38