оher çocuk özeldir
Transkript
оher çocuk özeldir
KAPAK Copyright © Mum Yayınları Mum Yayınlarına ait olan bu kitabın tamamının ya da bir kısmının, kitabı yayınlayan şirketin önceden izni olmaksızın elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayıt sistemi ile çoğaltılması, yayımlanması ve depolanması yasaktır. Bu kitabın tüm hakları Utt Yayıncılık ve Eğitim Gereçleri Tic. Aş’ye aittir. Kitabın tamamının ya da bir kısmının, şirketimizin önceden izni olmaksızın elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayıt sistemi ile çoğaltılması, yayımlanması ve depolanması durumunda, şirketimiz yasal tüm haklarını kullanacaktır. MUM AKADEMİ YAYINLARI Etkinliklerle Değerler Eğitimi Hazırlayanlar Harun Çekiç Mehmet AZİM Semai Özcan Gökhan Ciga Saadet İşeri Selma Yemez Mervegül Maden Resimleme Abdülkadir Tamer Baskı Tarihi 2015 - III Baskı – Cilt Çağlayan AŞ TS EN ISO 9001:2008 Ser No: 300–01 Sarnıç Yolu Üzeri No.: 7 Gaziemir / İZMİR Tel.: (0 232) 274 22 15 ÖN SÖZ Huzurlu bir toplum için bazı değerlere sahip olmak gerekir. Sevgi, insanların her zaman ihtiyaç duyduğu değerlerin başında gelir. Yunus Emre ”Yaratılanı severiz Yaratan’dan ötürü.” diyerek yıllar öncesinden sevgiyi dile getirmiş. Mevlana, bir sevgi çınarıdır bizim için. Sevgiyle büyür çocuklar, kırlarda çiçekler sevgiyle açar. Bir anne, çocuğunu sevgiyle bağrına basar ve onu hayata hazırlar. İçi sevgiyle dolu bir insan, başkalarının kalbini kırmaz. Sevginin mayalandığı gönüllerde kin ve nefret yer bulamaz. Büyüklerine saygısı olmayan insan bu değerin kıymetini bilmiyor demektir. Dünümüzü kurup bugün bize armağan eden büyüklerimiz, saygıyı fazlasıyla hak etmektedir. Büyüklerini saymayan, evde bulunan anne ve babasına gereken değeri vermeyen insan, gerçek bir insan olamaz. Doğruluk ve dürüstlük toplumu hayatının en önemli değerlerindendir. İnsan, her zaman karşısında dürüst kileri görmek ister. Hangi mesleğe sahip olursak olalım yaptığımız işi doğru bir şekilde yerine getirmeliyiz. Doğruluğun ortadan kalktığı toplumda huzurdan bahsetmek mümkün mü? Doğruluğu ve dürüstlüğü kendine ilke edinememiş gelişmiş ve mutlu bir toplum var mı yeryüzünde? Herkes davranışlarında ölçülü, nazik kişilerle arkadaşlık yapmak ister. Kaba saba insanların dostu, arkadaşı olmaz, herkes onlardan uzaklaşmaya çalışır. “Etkinliklerle Değerler Eğitimi” adlı kitabımızda” sevgi, saygı, doruluk, dürüstlük, dostluk, arkadaşlık, sorumluluk, sabır, sebat, çalışkanlık, yardımseverlik, çevre duyarlılığı, temizlik, tutumluluk” gibi değerlere yönelik etkinlikler yer almaktadır. Değerin ne olduğunu bilmek yetmez, onu davranışlarımızla göstermeliyiz. İyi bir insan, değerleri hayat tarzı hâline getirerek sağlıklı bir toplum oluşturmak için çaba sarf etmelidir. Hiçbir gelişme, hiçbir durum, bizi değerlerden uzaklaştırmamalıdır. İnsanlık her zaman sevgiye, saygıya ihtiyaç duyacaktır. Her zaman çalışan toplumlar kazanacak ve gelişecektir. Nezaket her zaman insanların içinde önemini koruyacaktır. Değerlerin üstün tutulduğu ve davranışa dönüştüğü nice güzel günler dileğiyle… Komisyon 4 Sevgi ve Saygı DEĞER EĞİTİMİ NEDİR? Çocuk ve gençler kişilik yapılarını geliştirirken sağlıklı kişiliğin temel taşlarını oluşturan toplumsal ve ev- rensel değerlerin kazanılması çok önemlidir. Çocuklarımızı toplumsal ve evrensel değerlerle donanmış ve bu değerlerle yaşamayı hayat biçimi hâline getirmiş bireyler olarak yetiştirmek her anne ve babanın en büyük isteklerinden biridir. Değerler evrenseldir. Değerler, ideal davranış biçimleri ve yaşama amaçları hakkında yol gösteren ilkelerdir. “Sevgi, barış, güven, dostluk, saygı” gibi temel değerlerin yanı sıra; iyi vatandaş, iyi insan olarak bu değer- leri yaşama biçimi hâline getirmiş bireyler, yarınımızın sağlıklı toplumunu oluşturacaktır. Hayatımızda bizleri yönlendiren pek çok değer vardır. İnsanlar hayatlarının her yerinde, her noktasında, çoğunlukla bilinçli olmasalar da zihinlerindeki çeşitli değerleri davranışa dönüştürürler. Bu nedenle değerler, tutumlar ve davranışlarla yakından ilişkilidir, onlara yön verir. Değerler eğitimi, bireyin kendi kendini tanımasını, kendi ile uyum içinde, düşünüş ve hareketlerinde tu- tarlı olmasını sağlayan özelliklerin kazandırılması için bilinçli ve planlı bir öğrenme ortamlarının oluşturulmasıdır. Değerler eğitimi, çocuklarımızın iç motivasyonlarını geliştirmelerine, neyin doğru olduğuna yönelik yorum yapmalarına ve bunu davranışa dökmelerine imkân sağlamaktadır. Değerler eğitiminin temel amacı; çeşitli programlar aracılığı ile öğrencilere temel insani özellikleri kazandırma, değerlere karşı duyarlılık oluşturma ve onları davranışa dönüştürme konusunda öğrencilere yardımcı olmaktır. Değerler eğitimi ile geçmişten gelen ve geleceğe aktarılan kültürel değerlerimizin yaşatılması, benimsenmesi çocuklarımıza bir insan ve bir vatandaş olarak ayrıcalık kazandırarak kişiliklerini oluştururken önemli yapı taşları olacaktır. Bireylerin, grupların kültür değerleri hakkında bilgi edinerek onların tutum ve davranışlarını büyük ölçüde önceden kestirebiliriz. Değerler, bir yandan bilişsel süreçleri, bireysel tutum ve davranışları etkilerken diğer yandan toplumun kültürel kalıplarıyla etkileşimde bulunur ve onları yansıtır. Bazı değerler dinamiktir; hem toplumdan topluma hem de zaman içinde değişir. Teknolojinin gelişmesiyle birlikte küçülen dünyamızda artık insani değerlerin öğrencilerimize özümsetil- mesi ve onlarda tutum ve davranış hâline getirtilmesi daha da önem kazanmıştır. Sevgi, sorumluluk, doğru davranış, iç huzur, adalet, şiddetten kaçınma, insanlık onuru, hoşgörü, mutluluk, sabır, cesaret, paylaşma, saygı, merhamet, dürüstlük... vb. gibi temel insani değerler, insanın en iyi tarafını ortaya çıkarmayı ve onun kişiliğini bütünüyle geliştirerek insanın insanı kâmil olmasını amaçlamaktadır. Sevgi ve Saygı 5 DEĞERLER EĞİTİMİNİN ÖNEMİ Aileler, değer sisteminin gelişmesinde çocukları üzerindeki etkileri azaldığı için sahip oldukları değerleri, çocuklarına yeterince aktaramadıklarını hissetmektedirler. Aileler, sosyal alanda, gençlerin tutum ve davranışlarının kendi değerleriyle uyuşmadığını gördüklerinde çok ciddi rahatsızlık duymaktadırlar. Bu durum, insanları toplumsal olarak değerler konusuna daha duyarlı hâle getirmektedir. Bunun sonucu olarak değerler eğitimini daha programlı ve sistemli bir şekilde çocuklarına vermek istemektedirler. Bu noktada, önemli bir sosyal kurum olan okulların, bu konu üzerine eğilmelerinin önemi artmaktadır. Ayrıca, aileler değerler eğitimini en iyi veren okullara çocuklarını kayıt yaptırmaktadırlar. Değerlerin öğrenilmesi, rol öğrenmesi şeklinde bir sosyal öğrenmedir. Herkesin toplum içinde bir konumu (anne, baba, erkek, memur, evli, genç, yaşlı... vb.) ve bu konumu için toplumun uygun gördüğü rolleri vardır. Biz bulunduğumuz konumda, o konumdaki insanların neler yapması, neler düşünmesi, nelere değer vermesi gerektiği vb. hakkında bilgilere sahip oluruz. Bu da hayatımızda küçük yaşlardan itibaren önce anne-babamızı, sonra da yaşımız büyüdükçe diğer önemsediğimiz kişileri model olarak alma şeklinde kendini gösterir. Kısacası değerler eğitimi en iyi yaşantıyla verilebilir. Bu konuda büyüklerin küçüklere örnek olmaları gerekmektedir. Günümüzde çocuklarımızın değerlerinin şekillenmesinde; arkadaşlarının, İnternet’in, dvd’lerin, vcd’lerin televizyonun, dergilerin ve hatta oyuncakların çok ciddi oranda etkileri bulunmaktadır. Bundan daha 10 yıl önce ailece bile izleyemeyeceğimiz televizyon filmlerini şimdilerde çocuklarımızla bile rahatlıkla seyredebiliyorsak demek ki bizi 10 küsur yıldır kurbağanın su kabında ısıtıldığı gibi değişik değişik kaplarda ısıtmışlar ve biz bunun farkına bile varamamışız. Çocuğun hayatında model aldığı kişiler kadar, çocuk oyuncakları ve oyunları yoluyla iletilen sosyal roller, sosyal etkiler, sosyal davranışlar da değer sisteminin oluşmasında önemli rol oynamaktadırlar. Yeni yetişen bir insan için hangi davranışların doğru, hangi davranışların yanlış olduğu bir insanın hayatını hangi temel değerlere yönlendirmesi gerektiği okul ders programlarında doğrudan ele alınan bir konu değildir. Sosyal ortam olan okullarda değerler, çocukların davranış ve tutumlarının sonucunda çevrelerinden gördükleri tepki ve yorumlarla gelişir. Sınıf içinde oluşan ortak bir sosyal doku, çocukların değerlerini geliştirmesinde zemin oluşturur. Değerler aynı zamanda öğretilebilir ve öğrenilebilen olgulardır. Günümüzde eğitim alanında değerler eği- timi önemsenmekte, değerlerin çocuklara nasıl aktarılacağı konusunda çalışmalar yapılmaktadır. Sevgi, saygı, dürüstlük, paylaşma, iş birliği, hoşgörü, önyargısız yaklaşma, şiddetten kaçınma... vb. konuları kapsayan eğitim programları geliştirilmeye başlanmıştır. 6 Sevgi ve Saygı Bu programlarla amaçlanan, çocukları bu kavramlarla erken yaşlarda tanıştırmak, kendi akran grubuyla birlikte çeşitli drama, oyun, tartışma, eğitici film, masal, hikâye ve grup etkinliklerinden de yararlanarak bu kavramlar konusunda düşündürtmektir. Tabii, bu, daha çok bilişsel süreçlere hitap eden bir yaklaşımdır. Fakat değerler daha önce de değindiğimiz gibi yaşantıyla öğrenilir. Bu nedenle sadece bu tarz bir eğitimle değerleri öğretmemiz mümkün değildir. Hayatın içinde uygulamalara da ihtiyaç vardır. Velilerimiz ve öğretmenlerimiz yaşantılarıyla çocuklarımıza örnek olmalıdırlar. Değer aktarımı konusunda günümüz anne-babalarının geçmişteki anne-babalara göre işleri daha zor gö- rülmektedir. Eskiden toplumun da desteklediği birçok değer, çocuklara yaşantıyla aktarılabilirken, artık sadece yaşantı yeterli olmamakta, anne-babaların bu konuyu bilinçli olarak çocuklarına aktarmaları için çaba sarf etmeleri gerekmektedir. Çünkü çocuğun üzerindeki tek etken artık sadece aile değildir, sadece okul ya da arkadaş çevresi de değildir. Çocuklarımız artık bütün dünyadaki değişimleri bizden daha önce fark edip daha çabuk etkilenmektedirler. Dolayısıyla bizim de dünyadaki gelişmeleri takip edip çocuğumuzun bunlardan nasıl etkilendiğini araştırmamız gerekmektedir. Unutmayın, hepimizi tek tek yöneten hayatın temel değerleridir. Bu değerlerin öğrencilerimizin ve ço- cuklarımızın tutum ve davranışlarına yerleşmesi için olayın seyrine veya sosyal çevreye bırakmayalım, bizzat etkin olalım. DEĞERLER EĞİTİMİ PROGRAMININ HEDEFLERİ Programın hedefleri; Ü Toplum tarafından kabul gören değerleri uygun okul ortamı oluşturarak geliştirmek ve pekiştirmek, Ü Öğrencilerin sorumluluk duygularını geliştirmek, Ü Akademik bilgi ve gerçek hayatta rehberlik edecek ahlaki değerlerle donatılmış öğrenciler yetiştirmek, Ü Öğrencilerin iç motivasyonlarını geliştirmek, Ü İletişim becerileri yüksek bireyler yetiştirebilmek, Ü Öğrencilerin kendini tanıması, yeteneklerini keşfetmesini, bu yeteneklerini hayatında doğru ve faydalı bir şekilde kullanmasını sağlamak, Ü Öğrencilerin, vatandaşlık kurallarını ve vatandaşlığın ne demek olduğunu öğrenmelerini sağlamak Ü Kendi zevklerini; ailesi ve vatanı için erteleyebilen ve hatta bunlardan vazgeçebilen bireyler ve liderler yetiştirebilmektir. Sevgi ve Saygı 7 OKULDA DEĞERLER EĞİTİMİ UYGULAMALARI Değerler eğitimi sırasında öğrenciler aktif olmalıdır. Sadece bilgi aktarımına dayalı bir değerler eğitimi işleme şekli, öğrencide kalıcı bir davranışa veya davranış değişikliğine dönüşmez. Değerlerin uygulanmasını, bir hayat tarzı hâline getirmek gerekir. Öğrenci hem uygulamanın içinde olmalı hem de iyi rol modeller görmelidir. 1. Okulda Yapılabilecek Etkinlikler a. Okul afiş, özlü söz, grafik ve tablolarla süslenebilir. b. Yapılan çalışmalar, toplum hizmetine dönüştürülebilir. c. Veliler, yapılan programlara davet edilebilir. ç. El ilanları, broşürler hazırlanabilir. d. İlgili yerlere ziyaretler yapılabilir. 2. İşlenecek Değerle İlgili Filmler a. Film seyretme ve değerlendirme etkinliği yapılabilir. b. Film önce yetkili komisyonlarda seyredilir ve daha sonra yazılı ve sözlü bir etkinlik içinde değerlendirilebilir. c. Öğrencilerin: senaryo, kahramanlar, filmin işlediği değerler konusunda fikirleri alınabilir, bunlar yazılı et kinlikle değerlendirilebilir. 3. Yazılı ve Görsel Materyal Hazırlama Değerlerle ilgili özlü sözler, sloganlar, kısa olaylar, hikâyeler, resimler gibi tanıtıcı materyaller hazırlanabilir. Broşürler hem okulda hem de toplum içinde kullanılabilir. Görselliği ve tasarımı dikkat çekici olmalıdır. 4. Örnek Masal, Hikâye ve Şiir Etkinliği Yazılı etkinliklerle hikâye, masal ve şiirler değerlendirilmeli. Bu etkinlik, daha çok “Öğrenci Çalışma” etkinliği içinde ele alınabilir. Öğrenciler yazılı veya sözlü olarak bu etkinliklere katılırlar. 8 Sevgi ve Saygı 5. Yarışmalar Sınıfların ve öğrencilerin sevilerine ve değerlere uygun şiir, asal, hikâye, mektup, makale, slogan yazma, masal anlatma, afiş hazırlama şenlikleri veya yarışmaları yapılabilir. Burada katılan her öğrenciye ”katılım belgesi” verilmesi esas tutulmalı. Bu belgeler, okulun uygun yerlerinde sergilenmelidir. Ayrıca derece ödülleri verilebilir. 6. Görüntülü Ürünler a. Eğer okulun içinde kapalı devre televizyon sistemi var ise burada yapılan görüntülü bir çalışma seyrettiri lebilir. b. Yerel bir radyo da veya ulusal bir radyoda haftalık bir değerler programı hazırlanıp sunulabilir. Burada çevre illerde veya farklı okullarda yapılan uygulamalar paylaşılır. Şiirler okunur, küçük piyesler sergilenebilir. 7. Panolar, Duvar Gazeteleri ve Sergiler a. Öğretmenin kontrolünden geçmiş yazılardan hareket edilerek duvar gazetesi ve pano hazırlanabilir. Bura da, seyyar(şovalye) panolardan da yararlanılabilir. b. Panolar veya duvar gazetesi, hikâye, sosyal sorumluluk projesi uygulamaları, şiir, atasözü, resim, fotoğraf, karikatür, ayet, hadis, tarihi olay, gerçek olay, gazete haberi, bilmece, bulmaca gibi çalışma ve materyallerle süslenmeli ve beslenmelidir. 8. Serbest Kürsü Etkinlikleri Değerlerle ilgili olarak öğrencilerin, sınıfta arkadaşlarına hitap etmeleri sağlanabilir. Bunun için öğrencilerin önceden hazırlanmaları istenir ya da hazırlıksız bir etkinlik de düzenlenebilir. “Beyin Fırtınası” etkinliğinden de yararlanarak çocukların açık bir şekilde, ilgili değerle ilgili fikir ve düşüncelerini ifade etmeleri sağlanır. Birçok insanın en önemli sıkıntılarından biri, toplum önünde konuşmada zorluk çekmeleridir. Bu etkinlik sayesinde hem verilen değer şuuraltı olacak hem de öğrencilerin konuşma yeteneği gelişecektir. Sevgi ve Saygı 9 9. Örnek Biyografi Etkinliği Burada öğrencilere, örnek olarak düşündükleri hayali bir insanın biyografisi yazdırılabilir. İşlenen değerle ilgili bir şahsiyetin biyografisi üzerinde de durulabilir. “Sevgi-Saygı” değerleri işlenirken Yunus Emre ve Mevlâna biyografileri okunabilir veya öğrenicilere okutulabilir. 10. Şiir Dinletisi Bazı okullarımızda yapıldığı gibi “Şiir Dinletisi” etkinliği, şiir okuma şenliği veya şiir okuma yarışması şeklinde de düzenlenebilir. 11. Çalışma Kâğıtları “Etkinliklerle Değerler Eğitimi” adlı kitabımızdaki etkinlikler uygulanmalıdır. Etkinlikler üzerinde öğrenciler kısaca konuşturularak farkındalık oluşturulmalıdır. 12. Toplum Hizmeti(Sosyal Sorumluluk Projeleri) Daha çok rehber öğretmenlerle ve aile büyükleri ile birlikte sosyal hizmet projesi olarak yapılacak bir uygulamadır. O ay işlenecek değere uygun olarak sosyal sorumluluk projesi planlanmalıdır. Kardeş okul uygulaması, fakirlere yiyecek ve giyecek yardımı, belli zamanlarda veya özel günlerde yaşlıları ziyaret, mahalledeki küçük öğrencilere asal, hikâye anlatma, ihtiyacı olan öğrencilere ders anlatma gibi projeler düşünülebilir. Bunun için önce yakın çevreden başlamakta fayda vardır. 13. Drama Etkinliği Günlük hayat örnekleri içeren drama örneklerinin sergilenmesi faydalı olur. Kılavuz kitapta drama örnekleri yer almaktadır. 14. Geziler İşlenecek temalara uygun geziler yapılabilir. 15. Değerler Eğitimi Gecesi Yıl boyunca yapılan çalışmalar, yıl sonu gecesinde sergilenebilir. Drama örnekleri sergilenir, şiirler okunur, çalışma yapılmışsa tiyatro örnekleri, monologlar sunulur; sosyal sorumluluk projeleri anlatılır. Ödül alan öğrencilere, ödülleri verilir. 10 Sevgi ve Saygı KAZANIM HEDEFLERİ Bu Değerlerle İlgili çalışmaların sonunda öğrencilerimizin; 1. Kendini sevme ve kendiyle barışık olma, 2. İnsan sevgisini, doğa ve hayvan sevgisini öğrenme ve çevresiyle paylaşma, 3. Sevgisini, olumlu duygu ve düşüncelerini ifade etme, 4. Yaptığı işleri severek yapmayı öğrenme, 5. Manevi değerler sevgisini kazanmanın yollarını öğrenme ve paylaşma, 6. Toplumsal yaşamda güler yüzlü olma, 7. İçtenlikle davranmayı öğrenme ve hayatında uygulama gibi davranışlar kazanmalarını hedefliyoruz. TANIM SEVGİ: TDK’ ya göre sevgi; “İnsanı bir şeye veya bir kimseye karşı yakın ilgi ve bağlılık göstermeye yönel- ten duygu” olarak tanımlanır. Sevgi, insan sevgisi, çocuk sevgisi, çevre-doğa sevgisi, hayvan sevgisi, anne baba sevgisi, Allah sevgisi gibi pek çok alt başlığa da ayrılabilir. Birçok inanç sisteminde, sevgi evrende birleştirici ilke olarak sayılmıştır. Tarihte de günümüzde olduğu gibi bütün felsefelerin temel kavramlarından biri olarak gösterilmiştir. Sevgi insanların ruhunda bulunan değerli ve olumlu bir yetenektir. İlgili Olumlu Kavramlar: merhamet, şefkat, fedakârlık. İlgili Olumsuz Kavramlar: kin, nefret, bencillik. Sevgi değerinin; hayvan sevgisi, kardeş sevgisi, bitki sevgisi, vatan sevgisi, bayrak sevgisi, arkadaş sevgi gibi alt başlıkları vardır. Sevgi ve Saygı 11 SAYGI: Büyük, değerli ve önemli kişilere karşı hissedilen sevgi ve bağlılık karışımı, duygu, hürmet, vefa, nezaket, ikram, hatır, sevgi, terbiye vb. kavramlarla açıklanabilecek bir değerdir. Saygı değerinin; insana saygı, düşünceye saygı, anne- babaya saygı, öğretmene saygı, doğaya saygı, emeğe saygı, atalarımıza saygı, engellilere saygı, tarihe saygı, kutsa değerlere saygı, kendine saygı, topluma saygı gibi alt başlıkları vardır. Birinin önemsenmesinden, üstün görünmesinden kaynaklanan ve o kişiye değerini belirtecek biçimde davranılmasına sebep olan duygu. Hatır, gözetme, hatır sayma… Bazı şeyleri önemseme ve onları zedelemekten çekinme. Değer bilmek, itibar etmek. Kutsal sayılan şeyleri yüceltme duygusu. İlgili olumlu kavramlar: saygılı, hürmetli, nazik. İlgili olumsuz kavramlar: saygısız, kaba. Sevgi bir duygu çeşididir. İçerisinde birçok anlamı barındırır. Aslında yaşayan ve var olan her şey sevgi ürünüdür ve bizi oluşturan unsurların temeli de yine sevgiyle örülmüştür. Evet, kısaca diyebiliriz ki sevgi olmasaydı kâinat da var olmazdı. Her şeyi birbirine bağlayan elementleri birbirine birleştiren ve yeni nesnelerin meydana gelmesine sebep olan en temel duygu sevgidir. Sevgisizlik, nefret gibi duygular ise sevgi zincirinin kopmasına sebep olur ve bu düşüncelerin hakim olduğu yerde varlıkların hayatı tehlikeye girmiş demektir. İnsanlar birbirlerini severek, merhamet ederek, onlarla iş birliği içerisine girerek toplumları oluşturmuştur. Nefret ve sevgisizlik, savaşları; savaşlar ise ölüm ve yıkıntıyı getirmiştir. Dünyada nefretin yerini sevginin alabilmesi, sevgisizliğin ve nefretin bizlere ulaşamayacağı sulh adaları oluşturma ve sevgiyi daim edebilmek için en başta bizim her canlı ve cansız her nesneyi yaratanın bir mahlûku olarak görmeli ve sevmeli, sevgiyi baş tacı etmeliyiz. Yaratan’dan ötürü yaratılanı sevmeliyiz. 12 Sevgi ve Saygı GÜZEL SÖZLER üKüçüklerimize merhamet etmeyen, büyüklerimize saygı göstermeyen bizden değildir. (Hz. Muhammed) üSaygı ve sevgi büyüklerle küçükler arasındaki uçurumu yok eden bir köprüdür. üOğul ! Ananı, Atanı say ! Bereket büyüklerle beraberdir. (Osman Gazi) üGençlerin pek çoğu kabalıklarını tabiilik zannederler (La ROchefoucault) üHiç kimse sizin izniniz olmadan sizi küçük hissettiremez. (E. Roosevelt) üEn insani davranış, bir insanın utanılacak duruma düşmesini önlemektir. (Nietsche) üBüyüklere saygı hem dini hem de insani bir görevdir. üÇocuklara, saygıyı öğretmenin en iyi yolu: onlara saygı göstermektir. üAna babanı sayarsan, oğlundan da saygı görürsün. üSevgi birliğe, bencillik yalnızlığa götürür (Schiller) üSevgi her zaman karşılık görür, kin de… (Dostoyevski) üSevgi teleskoptan bakar, kıskançlık ise mikroskoptan… (Josh Billings) üSevgi, bilmekten doğar. ( Mevlana) üSevgin yoksa dost arama. (Sadi Şirazi ) üSevginin ölçüsü ölçüsüz sevmektir. (Spinoza) üGerçek sevgi, iyilik gördüğünde artmayan, kötülük gördüğünde eksilmeyendir. üSaygı düzenin anahtarıdır. (Atatürk) üİnsanları mutlu edecek tek vasıta, onları birbirlerine yaklaştırarak onlara birbirlerini sevdirerek, karşılıklı maddi ve manevi ihtiyaçlarını karşılamaya yarayan hareket ve enerjidir. Dünyanın barışı içinde insanlığın gerçek mutluluğu ancak bu yüksek ideal yolcularının çoğalması ve başarılı olmasıyla mümkün olacaktır. (Atatürk) Sevgi ve Saygı 13 DRAMA, MONOLOG VE TİYATRO OYUNU ÖRNEKLERİ BİLGİSAYAR PROGRAMI Müşteri: Çok fazla teknik bilgim yok. SEVGI yüklemek için ne yapmam gerekiyor Yetkili: İlk adım olarak KALBİM dosyanızı açmanız gerekiyor. Açtınız mı? Müşteri: Evet. Ancak Şu anda GEÇMİŞ ACILAR. EXE, DÜŞÜNDÜKÇE. EXE, HASET. EXE VE GÜCENME. EXE isimli programlar da çalışıyor. Onlar çalışırken SEVGİ yükleyebilir miyim? Yetkili: Problem değil. Yüklediğiniz anda SEVGİ otomatik olarak sisteminizden GEÇMİŞ ACILAR. EXE’yi silecektir. Bir süre daha geçici hafızanızda kalabilir ama artık diğer programları etkilemeyecektir. SEVGİ er geç DÜŞÜK GÜVEN. EXE’yi silerek YÜKSEK GÜVEN. EXE isimli bir parça yükleyecektir. Ancak, siz HASET. EXE ve GÜCENME. EXE’yi mutlaka kapatmalısınız. Bu programlar SEVGİ’nin yüklenmesine engel olur. Onları kapatabilir misiniz lütfen? Müşteri: Tamam, kapattım. SEVGİ otomatik olarak yüklenmeye başladı. Bu normal mi? Yetkili: Evet ama unutmayın ki bu sadece bir temel program. Üst versiyonlarının yüklenmesi için başka KALP’lerle bağlantı kurmanız gerekiyor. Müşteri: Ooooops... Daha şimdiden bir hata mesajı verdi. Ne yapmam gerekiyor? Yetkili: Mesaj ne diyor? Müşteri: HATA 412-PROGRAM İÇ SİSTEMDE ÇALIŞMIYOR. Bu ne demek? Yetkili: Endişelenmeyin. Bu sıradan bir problem. SEVGİ programının başka KALPLERDE çalışmaya hazır olduğunu ama henüz sizin KALBİNİZDE çalışmadığını söylüyor. Şu karışık programcılık terimlerinden biri ama daha sade bir dille “Programın başkalarını SEVEBİLMESİ için öncelikle sizin kendi sisteminizi SEVMENİZ gerektiği” anlamına gelir. Müşteri: Yani ne yapmam gerekiyor? Yetkili: “KENDİNİ KABULLENME “ isimli dosyanın altındaki KENDİNİ AFFETME. doc, KENDİNE GÜVENME. TXT, DEĞERBİLME. TXT ve İYİLİK. doc isimli dosyaların üzerine tıklayıp hepsini “KALBİM” dosyasına kopyalayın. Bir de KENDİ KENDİNE KRİTİK. EXE‘YI tüm dosyalardan ve daha sonra da çöp kutunuzdan silerek tamamıyla yok olduğundan emin olun. Müşteri: Başardım. Hey! KALB’im gerçekten tertemiz dosyalarla doluyor. GÜLÜMSEME.AVI şu anda monitörümde oynuyor ve SICAKLIK.COM, BARIŞ.EXE ve MEMNUNİYET.com KALB’imin içine kopyalanıyor. Yetkili: O zaman SEVGİ yüklendi ve çalışıyor. Şu andan itibaren her şeyle başa çıkabilmeniz gerekiyor. Yalnız telefonu kapatmadan son bir şey... Müşteri: Nedir? Yetkili: SEVGİ programı ücretsizdir. Onu ve onun bütün modüllerini tanıştığınız herkese verin. Karşılığında onlar da başkalarıyla paylaşacak ve sonucunda size tertemiz modüller geri dönecektir. Mutlu yıllar! Müşteri: Size de! 14 Sevgi ve Saygı OKUL VE SINIF İÇİ ETKİNLİK FİLM KONUŞMALARI “HER ÇOCUK ÖZELDİR” filmi izletilir. UYGULAMA: Yukarıdaki film izletilir ve üzerinde birkaç dakika konuşulur. Öğrencilerle film analiz yapılır. Filmden etkilendikleri sahneler, filmde yapılan yanlış yaklaşımlar, olumlu yaklaşımlar, siz olsaydınız ne yapardınız, sizlerin filmdeki gibi karşılaştığınız sorunlar vb. gibi konular üzerinde tartışma yaptırılır. Sevginin ve saygının önemi vurgulanarak etkinlik sonlandırılır. MÜNAZARA Saygı, kişilere ve durumlara göre değişir mi? Değişmez mi? ü Kendine yapılmasını istemediğin bir davranışı başkalarına yapar mısın? Yapmaz mısın? ü Büyüklerin düşüncelerine saygı göstermeli miyiz? Günümüzün düşüncesi daha mı önemlidir? ü Saygısız davrananlara saygı gösterilir mi? Gösterilmez mi? ü Sevgi mi önemlidir, saygı mı? ü GEZİLECEK YERLER Büyüklere saygı çerçevesinde huzurevi ve yetimhaneler ziyaret edilebilir. Doğaya sevgi ve saygı amacıyla gezi-inceleme yapılır. Sevgi ve Saygı 15 SEYREDİLECEK FİLMLER ÜLORENZO’NUN YAĞI 1992 yapımı bir dram filmi olup, George Miller tarafından yönetilmiştir. Yaşanmış bir öyküden alınan film; Augusto Odone ve Michaela Odone adlı anne babanın, amansız bir hastalık olan ADL’ye (adrenolökodistrofi) yakalanan oğulları Lorenzo Odone’yi iyileştirme çabalarını anlatır. ÜHER ÇOCUK ÖZELDİR Orjinal isim: Taare Zameen Par / Like Stars on Earth / Yerdeki Küçük Yıldızlar Yapım: 2007 – Hindistan / Yönetmen: Aamir Khan / Senaryo: Amole Gupte Oyuncular: Aamir Khan (Ram Shankar Nikumbh), Darsheel Safary (Ishaan Awasthi), Tanay Chheda (Rajan Damodaran), Süre: 165 dakika Filmin Özeti / Konusu: Öğrenme zorluğu yaşayan disleksi hastası bir çocuğun yatılı okula gönderildikten sonra resim öğretmeniyle beraber tümüyle değişen hayatı konu edilmektedir. ÜTHE KID Charlie Chaplin 16 ÜYUKARI BAK Animasyon Sevgi ve Saygı ÖRNEK METİNLER BABASINI DAĞA BIRAKAN ADAM Bir adamın yaşlı bir babası varmış. Adamın hanımı, her gün söylenip duruyormuş. Bir gün hanım ”Artık babana bakmaktan bıkıp usandım. Ya onu bir yere bırakırsın ya da alır başımı giderim bu evden.” demiş. Adamcağız ne yapacağını, nasıl hareket edeceğini şaşırmış. “Ne yapalım hanım, o benim babam. Öldüreyim mi? Biz bakmazsak ona kim bakar?” demiş. Fakat hanımı, isteğinde çok ısrarcıymış. Adam sonunda, babasını götürüp bir dağa bırakmaya karar vermiş. Yanına oğlunu da alarak arabayı hazırlamış. Babasına da “Babacığım, şöyle bir hava almak istemez misin? Biz torununla beraber dağa gidiyoruz, istersen sen de gel.” demiş. Adam arabaya bir yatak ve bir miktar da yiyecek almış, birlikte dağın yolunu tutmuşlar. İhtiyar adam, olup bitenleri anlamış, öyle ya, tecrübeli biriymiş. Dağa doğru iyice ilerleyince ihtiyar adam: – Oğlum, şurası iyi. Beni şuraya bırakıp gidin. Çünkü ben de babamı buraya bırakmıştım. Hem, evde hanımını fazla bekletme, ben başımın çaresine bakarım, demiş. Bu sözleri duyan torun, babasına: – Babacığım, insanlar ihtiyarlayınca ormana mı bırakılır? Öyleyse ben, ihtiyarladığında seni buraya bırakırım, değil mi, diye sormuş. Adam birden, yaptığı hatanın ne kadar korkunç olduğunu anlamış. Babasını geri getirip durumu hanımına anlatmış. Hanımı da yaptığına çok üzülmüş ve babasından özür dilemiş. Ölünceye kadar birlikte yaşamışlar, ihtiyar adamın bir dediğini iki etmemişler. FATİH’İN HOCASINA SAYGISI 29 Mayıs 1453 sabahı son hücum emri ile birlikte İstanbul Osmanlı’ya teslim olmuştu. Fatih, hocası Akşemseddin Hazretleri ile birlikte, coşkulu bir törenle İstanbul’a giriyordu. Bizans halkı ve kadınlar yollara dökülmüş, genç Fatih’i selamlıyor, üzerine çiçekler atarak onu tebrik ediyorlardı. Hatta Fatih İstanbul’a girerken, yer yer Bizans halkı öndeki “Akşemseddin”i padişah zannediyor, Akşemseddin “Hükümdar arkada.” işaretini yapınca, Fatih de edep, terbiye ve inceliği ile şöyle karşılık veriyordu: “Evet, hükümdar benim lâkin o da benim Hoca’mdır!” Fatih Sultan Mehmet, bir gün veziri Mahmut Paşa’yı yanına alarak hocası Akşemseddin’i ziyarete gitmişti. Akşemseddin, Padişah içeri girdiği halde ayağa kalkmamıştı. Bir süre geçtikten sonra Akşemseddin, Fatih’in huzuruna gitti. Padişahın yanında Mahmut Paşa da bulunuyordu. Fatih hemen ayağa kalkarak hocasına yer gösterdi. İki olayı kıyaslayan Mahmut Paşa dayanamayıp sordu: – Hünkârım, hocanız geldiğinde siz ayağa kalktınız. Hâlbuki siz onun yanına gittiğinizde o ayağa kalkmaz. Sebebi ne ola? Fatih şöyle cevap verdi: – Hocam Akşemseddin’e saygı göstermemek elimde değil. O yanıma geldiğinde gayri ihtiyari bir heyecan kaplar ve farkında olmadan kendimi ayakta bulurum. O ise, ilmin izzetini korumak için bana ayağa kalkmaz, buyurdu. Sevgi ve Saygı 17 ÇOBAN İmâm-ı Şâfiî Hazretleri, bir çobanı görünce ayağa kalkmış. Yanındakiler, “Bu çobana hürmetinizin sebebi nedir?” diye sormuşlar. O da, “Bu zât bana kitaplarda bulamadığım ilimden bir meseleyi öğrettiği için, yâni benim hocam olduğu için hürmet ediyorum.” buyurmuştur. Hakikati bulmamıza vesile olanlara, bize çok lûzumlu ilimleri öğretenlere gösterilecek hürmetin önemini bilmek lâzımdır. İmâm-ı A’zâm Ebû Hanîfe Hazretleri, hocasının evi tarafına ayağını uzatmazdı. Halbuki, aralarında yedi sokak uzaklık vardı. Âlimler buyuruyor ki: “İlim talebesi, ilme ve ilim öğreten öğretmenine hürmet etmedikçe, öğrendiği ilmin faydasını göremez.” SIÇRAYAN ÇAMUR Osmanlı padişahları öğretmenlerine saygıda kusur etmemişler, o koca Yavuzlar, Fatihler, Kanuniler bile hocalarına saygı göstermekten geri durmamışlardır. Yavuz 5ultan Selim Han’ ın Mercidabık Zaferi’nden dönerken hocası İbni Kemal ile olan hikayesi meşhurdur. Yavuz Sultan Selim, hocasının atının ayağından sıçrayan çamurun kaftanına bulaşması üzerine tebessüm ederek, çamur lekelerinin süs olduğunu söylemiş ve bu kaftanın öldükten sonra sandukasının üzerine örtülmesini vasiyet etmiştir. CUMHURBAŞKANI Mustafa Kemal Atatürk’ün bir köye yolu düşmüştü. Her zaman olduğu gibi, köyün ilkokulunu ziyaret etti. Okul bahçesinde oynayan çocuklarla ilgilendi, oyuna katılmayan bir öğrencinin derdini dinledi. Zil çalınca öğrencilerle birlikte sınıfa girdi. Genç öğretmen, Atatürk’ü öğretmen kürsüsüne davet etti. Atatürk, arka sıralardan birine oturarak: – Hayır! Siz yerinizi alınız, dersinizi anlatınız. Sınıfında bir öğretmen, cumhurbaşkanından daha büyüktür.” diyerek öğretmene ne kadar önem verdiğini göstermiş oldu. 18 Sevgi ve Saygı GÖNÜLLER YAPMAYA GELDİM SEVELİM SEVİLELİM Benim bunda kararım yok, Hak cihana doludur, kimseler Hakkı bilmez, Bunda gitmeye geldim Onu sen senden iste, o senden ayrı olmaz. Bezirgânım mataım çok, Alana satmağa geldim. Dünyaya gelen geçer, bir bir şerbetin içer, Bu bir köprüdür geçer, cahiller onu bilmez. Ben gelmedim da’vi için, Benim işim sevi için, Gelin tanış olalım, işin kolayın tutalım, Dostun evi gönüllerdir, Sevelim sevilelim, dünya kimseye kalmaz. Gönüller yapmağa geldim. Dost eşruğu deliliğim, Yunus sözün anlar isen, mani’sin dinler isen Aşıklar bilir neliğim Sana iyi dirlik gerek, bunda kimseler kalmaz. Devşuruben ikiliğim, Yunus EMRE Birliğe bitmeye geldim. Yunus Emre aşık olmuş, Ma’şuka derdinden olmuş, Gerçek erin kapısında, Ömrüm harcamaya geldim. bezirgan: Tüccar sev’i: Sevgi. Yunus EMRE mata: Mal, erzak. eşruk: Sarhoşluk. dav’i: Dava peşinde koşmak, kavga, dava. devşuruben: Kaldırıp. bitmek: Kavuşmak. maşuk: Allah (Aşık olunan). Sevgi ve Saygı 19 ÇOBAN Bir kadın, kapıdan dışarı çıktığında, bembeyaz sakallı üç ihtiyarın kendi evinin önünde oturduklarını görür. – Ben sizi hiç tanımıyorum Ama aç ve susuz olmalısınız... Lütfen içeriye gelin de sizlere bir şeyler ikram edeyim, der – Evin erkeği içerde mi, diye sorar adamlar. – Hayır, şu an evin dışında, der kadın. – O evde olmadığı sürece bizim bu eve girmemiz mümkün değil, diye cevap verirler. Akşam olup kocası eve döndüğünde kadın olanları anlatır. – Peki, onlara söyleyebilir misin? Ben evdeyim artık, bu eve gelebilirler, der adam. Kadın dışarı çıkıp bu kişileri içeri davet eder. Ama bu defa da: – Hepimiz aynı anda içeri girmeyiz, der yaşlı adamlar. Kadın öğrenmek ister: – Niye giremezsiniz? İhtiyarlardan biri açıklar: – Onun adı ZENGİN, der bir arkadaşını göstererek. – Diğeri BAŞARI. – Ben ise SEVGİ. Sonra ekler: – Şimdi içeri gir ve kocanla konuş. Hangimizi evinizde istersiniz? Kadın içeri girip söylenenleri kocasına anlatır. Adam duyduklarıyla neşelenerek: – Ne güzel! Madem öyle, Zengin’i içeri çağıralım ve evimizi zenginlikle doldursun, der. Hanımı itiraz eder: – Canım, niçin Başarı’yı çağırmıyoruz? Bu sırada, evin diğer köşesinde bulunan evin gelini konuştuklarını duyar. Koşarak gelir ve kendi fikrini söyler: – Sevgi’yi çağırsak daha iyi olmaz mı? Evimiz sevgiyle dolar! 20 Sevgi ve Saygı Adam, hanımına: – Gelinimizin teklifini dikkate alalım. Dışarı çık ve bizim misafirimiz olması için Sevgi’yi davet et, der. Hanım dışarı çıkar ve yaşlı adamlara sorar: – Hanginiz Sevgi idi? Lütfen içeri gel ve misafirimiz ol. Sevgi ayağa kalkar ve eve doğru yürümeye başlar fakat diğer iki yaşlı adam da onu takip ederler... Hanım şaşırmış bir hâlde Zengin ve Başarı’ya sorar: – Ben sadece Sevgi’yi davet ettim, siz niye geliyorsunuz? Zengin ve Başarı bir ağızdan cevap verirler: – Eğer Zengin’i ya da Başarı’yı davet etmiş olsaydın diğer ikisi dışarıda kalırdı ama sen Sevgi’yi davet et- tin... O nereye giderse biz de ardından oraya gideriz. Çünkü nerede Sevgi varsa, orada Başarı ve Zenginlik de vardır!..’ HAKİKİ MUHABBET Hz. Mevlâna : “Birisinin kalbinde taht kurmak, sevgisini kazanmak istiyorsanız, onu öylesine sevmelisiniz ki benliğinizi bırakıp âdeta o olmalısınız.” diye anlatır hakiki muhabbeti. Evet, hakiki muhabbet gönülde yaşamaktır. Şanlı tarihimiz bunun örnekleriyle doludur. Tarihimizde, sevgiyi baş tacı etmiş ve gönüllerimizde yer etmiş yüzlerce gönül eri vardır. Mevlana’nın bu sözünden yola çıkarak ‘’Uzun yaşamanın sırrı gönüllerde yaşamaktır.’’ diyebiliriz. Bazıları bu işin ancak maddî imkân, para-pul, mal-mülk ile olacağını söyleyebilir. Böyle söyleyenlere şunu hatırlatmak gerekir: Gönüllerde yaşayanların pek çoğu zengin değildi ama dikkat edilirse dünyaya sığmayan, koca koca saraylarda yaşayan kralların isimleri bile unutulmuş; onlar ise hâlâ gönüllerimizde yaşıyorlar ve hiçbir zaman da unutulmayacaklar. Sevgi ve Saygı 21 SEVGİ SOFRASI Bir gün sormuşlar ermişlerden birine: – Sevginin sadece sözünü edenlerle onu yaşayanlar arasında ne fark vardır? – Bakın göstereyim, demiş, ermiş. Önce sevgiyi dilden gönüle indirememiş olanları çağırarak onlara bir sofra hazırlamış. Hepsi oturmuşlar yerlerine. Derken tabaklar içinde sıcak çorbalar gelmiş ve arkasından da ‘derviş kaşıkları’ denilen bir metre boyunda kaşıklar. Ermiş sofradakilere, “Bu kaşıkların ucundan tutup öyle yiyeceksiniz.” diye bir de şart koymuş. “Peki!” deyip içmeye teşebbüs etmişler. Fakat o da ne? Kaşıklar uzun geldiğinden bir türlü döküp saçmadan götüremiyorlar ağızlarına. En sonunda bakmışlar beceremiyorlar, öylece aç kalkmışlar sofradan. Bunun üzerine, “Şimdi..” demiş ermiş: - Sevgiyi gerçekten bilenleri çağıralım yemeğe. Yüzleri aydınlık, gözleri sevgi ile gülümseyen ışıklı insanlar gelmiş oturmuş sofraya bu defa. “Buyurun.” denilince, her biri uzun boylu kaşığını çorbaya daldırıp sonra karşısındaki kardeşine uzatarak içirmiş. Böylece her biri diğerini doyurmuş ve şükrederek kalkmışlar sofradan. “İşte!” demiş ermiş ve eklemiş: – Kim ki hayat sofrasında yalnız kendini görür ve doymayı düşünürse o aç kalacaktır. Ve kim kardeşini düşünür de doyurursa o da kardeşi tarafından doyurulacaktır. Şunu da unutmayın, hayat pazarında alan değil, veren kazançtadır daima. DÜŞÜNÜN! SİZ BU SOFRADAN DOYARAK MI KALKARDINIZ YOKSA AÇ MI? GÖNLÜNÜZDEN VE YÜZÜNÜZDEN SEVGİ EKSİK OLMASIN! 22 Sevgi ve Saygı ÖNEMLİ OLAN VERMEKTİR Yıllar önce hastanede çalışırken, ağır hasta bir kız getirdiler. Tek yaşam ihtimali, beş yaşındaki kardeşinden acil kan nakli idi. Küçük oğlan aynı hastalıktan mucizevi bir şekilde kurtulmuş ve kanında o hastalığın mikroplarını yok eden antikorlar oluşmuştu. Doktor durumu beş yaşındaki oğlana anlattı ve ablasına kan verip vermeyeceğini sordu. Küçük çocuk bir an duraksadı. Sonra derin bir nefes aldı ve: – Eğer kurtulacaksa, veririm kanımı, dedi. Kan nakli yapılırken ablasının gözlerinin içine bakıyor ve gülümsüyordu. Kızın yanaklarına yeniden renk gelmeye başlamıştı ama küçük çocuğun yüzü de giderek soluyordu... Gülümsemesi de yok oldu. Titreyen bir sesle doktora sordu : – Hemen mi öleceğim? Kızın kardeşi, doktoru yanlış anlamıştı, ablasına vücudundaki bütün kanı verip öleceğini düşünüyordu ama buna rağmen sevdiği ablası için kanını vermekten geri kalmadı. Sevgi ve Saygı 23 “Saygı” kelimesinin hangi varlıkları veya kavramları çağrıştırdığını aşağıdaki şekilde boş bırakılan yerlere yazınız. “Sevgi” kelimesinden yola çıkarak örnekteki gibi anlamlı ifadeler oluşturunuz. Baba merhamet etmektir. değe r verm ektir. .......... .......... .......... ........... Adalet Öğretmen Nezaket Dede fedakârlık yapmaktır. .......... ............................... İnsan üzmemektir............ .............................. Sevgi mektir. bekleme ılık............ karş ................. ............ güler yüzle .......... ..........karşılamaktır. hoşgörmektir. paylaşmaktır. Hoşgörü ..................... Hak SEVGİ mektir. gülümse ............................... .......... Anne Düşünce kendinden önce başka sını............... düşünmekt ............... ir. ........... Fikir Nine Kanun her an yanında bulun maktır. ............... ............... ........... kalp kırmam............ ............................. ektir. u düşünm mutluluğ ........... .............................. özver ide ......... bulunmaktır. .................. affed ebilm ektir. .......... .......... .......... ........... aktır. Hayat .............. SAYGI önemsemektir. ............ ............................. 5 Sevgi ve Saygı Aşağıdaki etkinlikleri kendi hayatınıza, duygu ve düşüncelerinize göre tamamlayınız. olsayd ım toBen bir nine veya dede isterd im. runlar ımla birlikt e olmak dim. Çünkü onları çok sever Öğretmen olsaydım ..................................... ........................................................................... ............. isterdim. Çünkü .............................. ........................................................................... ........................................................................... bir kurumda Kimsesiz çocukların kaldığı ...................... müdür olsaydım ...................... ...............isterdim. ........... ........... ........... ........... ............................. Çünkü ................................. .................... ........... ............................................ 6 Sevgi ve Saygı Aşağıdaki ifadelerden sevgiyi çağrıştıranların kutucuğuna “SE” saygıyı çağrıştıranların kutucuğuna “SA” yazınız. Bayramlarda büyüklerimin ellerinden öperim. Yaşlı kimselere, elimden geldiğince yardımcı olmaya çalışırım. Evde yaşlı bir büyüğüm olsaydı ................ ................................................................. .......... ............. isterdim. Çünkü ............. ................. ................................................................. .......... ................................................................. .......... Susuz kalan çiçeklere, ağaçlara su veririm. Evde beslediğimiz hayvanların bakımı konusunda üzerime düşeni yaparım. Konuşmacıları, sözlerini kesmeden dinlerim. .............................. Ben bir yazar olsaydım ............................... ............................................ ............................... ............ isterdim. Çünkü ............................... ............................................ ............................... ............................................ Bayramlarda, aile büyüklerimi ziyaret ederim. Ay yıldızlı bayrağımı görünce heyecanlanırım. Vatanımdan ayrılınca içimi bir hüzün kaplar. Özel günlerde, imkânlarım ölçüsünde aile büyüklerine hediye Hayvanat bahçes i sahibi olsaydım ............................ ........... ............................ ................... ............... isterdim . Çünkü .............. .............. ............................ ............................ ....... ............................ ............ ................................... .............. .............. ..... alırım. Hastanede, otobüste, yaşlılara, çocuklu bayanlara, hastalara öncelik veririm. Hasta arkadaşımı ziyaret ederek “Geçmiş olsun.” derim. Kimseyi rahatsız etmeden müzik dinlerim. Huzurevinde müdür olsayd ım ..................... ............................................ ............................... ........... isterdim. Çünkü ........... ...................... ............................................ ............................... ............................................ ............................... Okulda, öğretmenlerimi üzmemek için elimden geleni yapmaya çalışırım. Sokakta, kimseyi rahatsız etmeden, uygun bir ses tonuyla konuşurum. Kuşların rahat barınması ve yaşaması için kuş evleri yapıp uygun yerlere asarım. Yaşlı komşularımı görünce hâl ve hatırlarını sorarım. ........... ............................ Bahçıvan olsaydım ................... ............................ ............................ ................... ....... ....... kü . Çün .......... isterdim ................... ............................ ............................ ................... ............................ ............................ Herhangi bir konuda başarı göstermiş arkadaşımı tebrik ederim. Bitkilere su verirken onlarla konuşurum. Tiyatro, sinema gibi toplu program yapılan yerlerde gürültü yapmamam gerektiğini bilirim. Başkalarının eşyasını izinsiz kullanmam. Sevgi ve Saygı 24 7 8 Sevgi ve Saygı Sevgi ve Saygı s ö r 1 Bazen R Hayır İnsanlara ve diğer canlılara değer veririm. 2 Sevdiğim insanları üzecek davranışlardan sakınırım. 3 Her canlının yaşama hakkını gözetirim. G h Evet 4 Hayvanların birbirlerine saldırması karşısında üzülürüm. 5 Canlıların aç ve susuz kalması karşısında üzülürüm. 6 Kendime yapılmasını istemediğim bir şeyi başkasına yapmam. 7 Küçüklerimi sever, büyüklerimi sayarım. 8 Sevdiğimi karşı tarafa söz ve davranışlarımla gösteririm. 9 Evde beslediğimiz bitkilerin ve hayvanların bakımında gerekli özeni gösteririm. 10 İnsanların kalbini kırmamaya özen gösteririm. 11 Sevdiklerimi mutlu etmek için çaba gösteririm. 12 Vatanımı, bayrağımı, milletimi severim. 13 İnsanlar hakkında ön yargı ile karar vermem. P 14 İnsanların haksız yere cezalandırılmaları karşısında rahatsız olurum. 15 İnsan hayatının her şeyden daha değerli olduğuna inanmam. H Z N T 9 Sevgi ve Saygı N a E Z A K E T A S C A N N E L V A T A N S H O Ş G T V U Z M Z N R E T V Ç E V R E İ Ü V C Ö Ğ k Aşağıdaki bulmacada “saygı ve sevgi” değerleri ile ilgili bazı kelimeler gizlenmiştir. Bunları bulup işaretleyiniz. Her sözcüğü boş kutulara yazınız. Aşağıda sevgi ve saygıyla ilgili bazı ifadelere yer verilmiştir. Bunlardan, ”EVET, HAYIR, BAZEN” cevaplarından uygun olanının kutucuğunu kendinize göre işaretleyiniz. i L B T C Ş G Ö Z O M N V H A K Ö R Ü P G Ğ Ö E R H A M E T Ç U V Y S G Ğ J T K O V K R E T M E N D E Ğ E R Ş Y F G Ğ I D D R N H P U İ E A Ü T K M L Ö Z V E R İ Y Ş J Ö V C Ç Z S B B S D E D E Z Ç C V D O Ğ A Ö J İ U E Ç İ Ç E K A Ü T K M L Y Ş Ç O C U K F G Ğ I O S R N H P Y Ş E F K A T NEZAKET DEDE 10 DOĞA b g T DEĞER ÖĞRETMEN ÖZVERİ A MERHAMET HOŞGÖRÜ ÇEVRE s VATAN ANNE HAK E K ÇİÇEK v ÇOCUK ŞEFKAT Sevgi ve Saygı Aşağıdaki soruları “BAHŞİŞ” adlı metne göre cevaplayınız. Siz de yaşadığınız çevrede benzer olaylarla karşılaştınız mı? Yaşadığınız benzer güzel olaylar varsa arkadaşlarınızla paylaşınız. 1. Sizce, küçük çocuk neden çikolatalı pasta almaktan vazgeçmiş olabilir? ....................................................... ................................................................................ A ....................... ................................ ................................................................................ ....................................................... ................................................................................ 2. Sizce, garson neden böyle düşünm üş olabilir? ................................................................. ................................................................. BAHŞİŞ ................................................................. ................................................................. Bir pastanın otuz veya kırk kuruşa satıldığı günlerdi. On yaşlarında bir kız çocuğu pastanenin kapısından içeri girdi. Garson, hemen çocuğu güler yüzle karşıladı. g ................................................................. ................................................................. Çocuk: ? ..... ..... ..... – Çikolatalı pasta kaç para, diye sordu. Garson: – Çikolatalı pasta 50 kuruş, diye cevap verdi. ma 3. Sizce, küçük kız neden dondur Çocuk, bir süre düşündü, sonra cebinden çıkardığı bozuk paraları saydı. Bir soru daha sordu: almaya karar vermiş olabilir? ................................................................. ................................................................. – Peki, dondurma kaç para, dedi. ..... .................................................... ................................................................. Pastane çok kalabalıktı, garson çocuğun soruları karşısında sabırsızlanıyordu. Çünkü o, müşterilerin hepsine tek başına yetişmeye çalışıyordu. ............. ? ..... ............................... ....................................... ................................................................. – Dondurma 35 kuruş, dedi.(1) Garson, bu çocukla daha fazla vakit harcayamazdı.(2) Hâl ve hareketlerinden, çocuğun soruları karşısında boşa vakit geçirdiğini düşündüğü ve rahatsız olduğu hissediliyordu. T Çocuk: 4. Sizce, garson neden duygulanmış olabilir? – Bir dondurma alabilir miyim lütfen, dedi.(3) Garson, dondurmayı getirdi; ödeme fişini tabağın kenarına koydu ve öteki masaya koşturdu. ................................................................................ Çocuk, dondurmasını afiyetle yedi, fişi kasaya götürdü ve ödemeyi yaptı. Daha sonra pastaneden çıktı. ................................................................................ ....................................................... ....................................................... ................................................................................ Garson, masayı temizlemek için geldiğinde birden gözleri doldu. Boş dondurma tabağının yanında çocuğun bahşiş olarak bıraktığı 15 kuruş duruyordu.(4) Sevgi ve Saygı Sevgi ve Saygı 11 ....................................................... 12 Sevgi ve Saygı 25 Aşağıdaki karikatürden hareketle duygu ve düşüncelerinizi yazınız. Aşağıda günlük hayatımızda karşılaştığımız bazı problemler yer almaktadır. Bu problemlere, üç farklı çözüm önerisi sunulmuştur. Verilen bu önerileri önem sırasına göre sıralamanız istenseydi nasıl sıralardınız? Sonrasında varsa sizin öneriniz ne olurdu? ? çalışmaktadırlar. ına hayatlarını sürdürmeye Problem: Yaşlılar tek başlar Çözüm Yolları: ım. sıkıntılarını gidermeye çalışır ( ) Yaşlıları ziyaret edip alarını sağlarım. bireylerinin yanında yaşam ( ) Yaşlıların, diğer aile ya çalışırım. k hayatlarını kolaylaştırma ( ) Yaşlılara bakıcı tutara .............. ............................................ Benim önerim: ...................... ? ? ? Problem: Aile büyüklerini ziyarete gidiyoruz Çözüm Yolları: ..................................................................................................................................................... ( ) Aile büyüklerinin yaşına uygun yiyecek ve içecek götürürüm hediyeler götürürüm. Benim önerim: ................................................ ................................ ? ..................................................................................................................................................... . ( ) Güler yüz yeterli diye düşünürü m. ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... . ( ) Aile büyüklerini mutlu edecek küçük ................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ? ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... Problem: Bahçedeki çiçekler solmuş, kurumak üzereler. ............................................................................................................................................. Çözüm Yolları: ( ) Çiçeklerin niçin kuruduğunu araştırırım. ( ) Çiçeklere hemen su veririm. dikerim veya ( ) Solmuş çiçekleri söker, yerine yeni çiçek ..................................................................................................................................... ............................................................................................................................... ................................................................................................................. yeni tohumlar ekerim. .............. Benim önerim: .................................................................. Sevgi ve Saygı ? ................................................................................................................ 13 14 Sevgi ve Saygı r 26 Sevgi ve Saygı