Diyabetes Mellitus Regülasyonunun Serum Eser
Transkript
Diyabetes Mellitus Regülasyonunun Serum Eser
Yeni Tp Dergisi 2012;29(1):47-49 Orijinal makale Diyabetes Mellitus Regülasyonunun Serum Eser Elementleri ile İlişkisi Aysun HALAÇOĞLU, Murat SUHER Ankara Atatürk Eğitim ve Araştrma Hastanesi İç Hastalklar Kliniği, ANKARA ÖZET Amaç: Bu çalşmada diyabetin regülasyonu ile serum demir, çinko, bakr, magnezyum düzeyleri arasnda farkllk olup olmadğnn araştrlmas amaçlanmştr. Materyal ve Metot: Prospektif olarak yaplan çalşmaya 30 iyi kontrollü diyabet (HbA1c≤6,5), 30 kötü kontrollü diyabet (HbA1c>6,5) ve 30 diyabeti olmayan, toplam 90 postmenopozal kadn hasta dahil edildi. Demir, magnezyum, çinko preparat kullananlar çalşmadan dşland. Serum HbA1c, demir, çinko, bakr, magnezyum düzeyleri ölçüldü. Tüm hastalarn antropometrik ölçümleri yapld. Bulgular: Diyabetin regülasyonu ile beden kitle indeksi, bel çevresi, bel boy oran, vücut yağ indeksi arasnda farkllk saptanmad. HbA1c kötü kontrollü diyabet grubunda anlaml olarak yüksek bulundu (p=0,001). Diyabetin varlğ veya diyabetin regülasyonu ile serum demir düzeyi arasnda ilişki bulunmad (p=0,36). Kötü kontrollü diyabet grubunda serum çinko düzeyi düşük bulundu (p=0,016). Kötü kontrollü diyabet grubunda hem iyi kontrolü diyabet grubuna göre, hem de diyabeti olmayan gruba göre serum bakr düzeyi yüksek bulundu (p=0,007). Kötü kontrollü diyabet grubunda, diyabeti olmayan gruba göre serum magnezyum düzeyi düşük bulundu (p=0,015). Sonuç: Serum çinko, bakr ve magnezyum düzeyindeki değişiklikler artmş HbA1c ile ilişkilidir. Anahtar Kelimeler: Diyabetes mellitus; diyabet regülasyonu; eser elementler ABSTRACT The relationship between diabetes mellitus regulation and serum trace elements Aim: In this study, we aimed to investigate whether there is a relationship between diabetes mellitus regulation and the serum levels of iron, zinc, copper, and magnesium. Material-Method: In this prospective study of 30 wellcontrolled diabetes (HbA1c≤6.5), 30 poorly controlled diabetes (HbA1c>6.5) and 30 without diabetes, patients with a total of 90 postmenopausal women were included. Patients receiving the treatment of iron, magnesium, zinc supplements were excluded from the study. Serum HbA1c, iron, zinc, copper, magnesium levels were measured. All patients' anthropometric measurements were performed. Results: There was no significant difference between the regulation of diabetes and body mass index, waist circumference, waist/height ratio, body fat index. HbA1c was significantly higher in the poorly controlled diabetes group (p=0.001). There was no relationship between the presence of diabetes or diabetes regulation and serum iron levels (p=0.36). Serum zinc levels were lower in the poorly controlled diabetes group (p=0.016). Serum copper levels were higher in poorly controlled diabetes group than both those with the good control of diabetes and without diabetes (p=0.007). Low serum magnesium levels were observed in the poorly controlled diabetes group compared to the non-diabetic group (p=0.015). Conclusion: The changes in serum zinc, copper and magnesium levels are associated with increased HBA1c levels. Key Words: Diabetes mellitus; diabetes regulation; trace elements GİRİŞ Diyabetes mellitus (DM), insülin eksikliği ya da insülin etkisindeki defektler nedeniyle organizmann karbonhidrat, yağ ve proteinlerden yeterince yararlanamadğ, kronik bir metabolizma hastalğdr. Kontrolsüz diyabet akut ve kronik komplikasyonlar ile yaşam kalitesini bozar1. Serum demir, çinko, bakr ve magnezyum düzeyindeki değişikliklerin artmş glikolize hemoglobin (HbA1c) ile ilişkili olduğunu gösteren çalşmalar vardr2. Yazşma adresi: Dr. Murat SUHER Ankara Atatürk Eğitim ve Araştrma Hastanesi İç Hastalklar Kliniği, Ankara e-mail: msuher@isnet.net.tr Yaznn geldiği tarih : 28.11.2011 Yayna kabul tarihi : 01.12.2011 Bu çalşmada diyabetin regülasyonu ile serum demir, çinko, bakr, magnezyum düzeyleri arasnda farkllk olup olmadğnn araştrlmas amaçlanmştr. MATERYAL VE METOT İç Hastalklar kliniğine başvuran 30 iyi kontrollü diyabet (HbA1c ≤ 6,5), 30 kötü kontrollü diyabet (HbA1c>6,5) ve 30 diyabeti olmayan, toplam 90 postmenopozal kadn hasta prospektif olarak incelendi. Demir, çinko, magnezyum tedavisi alanlar çalşmadan dşland. Hastalarn boy (cm), kilo (kg), bel çevresi (cm), vücut yağ indeksi (VYİ) (%), beden kitle indeksi (BKİ) [vücut ağrlğ (kg)/boy (m)2], bel/ boy oran kaydedildi. VYİ Omron marka cihaz ile çplak ayakla ölçüldü. Bel çevresi süperior iliak krest ve kostalarn alt snrnn orta noktasndan, kalça 47 Yeni Tp Dergisi 2012;29(1):47-49 A. Halaçoğlu ve M. Suher çevresi ise simfizis pubis hizasndan kalçalardan geçen hat çevresinden ölçüldü. Hastalarn 12 saatlik açlk sonras HbA1c, demir, çinko, bakr, magnezyum düzeyleri ölçüldü. HbA1c, SİEMENS RXL MAX (DIMENSION Model) marka cihaz ile türbidimetrik yöntemle; magnezyum, demir ve çinko SİEMENS ADVİA SERİES, JAPAN otoanalizörlerinde kolorimetrik yöntemle, bakr ise atomik absorpsiyonla çalşld. Bu çalşma için Etik Komite’den onay alnd. İSTATİSTİKSEL ANALİZ İstatistiksel analiz için SPSS (Versiyon 16) Windows program kullanld. Korelasyon analizleri için parametrelerin yüzde değişim oranlar alnd. Güven aralğ (GA) %95 düzeyinde ve P<0,05 istatistiksel olarak anlaml kabul edildi. Üçlü grup karşlaştrmalar için tek yönlü varyans Analizi (One-Way ANOVA) ve gruplar aras karşlaştrmalarda post-hoc test olarak Tukey HSD testi kullanld. Veriler ortalama ve standart sapma şeklinde alnd. BULGULAR İncelenen 90 hastann yaş ortalamas 56,8±7,5 idi. Yaş dağlm 44-83 arasnda değişmekteydi. Yaş ortalamas iyi kontrollü diyabeti olanlarda 54,6±5,6, kötü kontrollü diyabeti olanlarda 57,6± 6,5 ve diyabeti olmayanlarda ise 58,3±9,5 idi. Gruplarn yaş ortalamalar arasnda istatistiksel olarak anlaml farkllk saptanmad (p=0,14). Gruplarn boy ortalamalar, vücut ağrlklar, BKİ ortalamalar, bel çevreleri, bel/boy ortalamalar, VYİ’leri arasnda istatistiksel olarak anlaml farkllk saptanmad (p=0,27) (p=0,28) (p=0,42) (p=0,59) (p=0,64) (p=0,84). HbA1c iyi kontrollü diyabet grubunda % 5,56,5 arasnda, ortalama % 6,08±0,24, kötü kontrollü diyabet grubunda % 7,1-12,9 arasnda ortalama % 9,24±1,79 saptand ve bu farkllk istatistiksel olarak anlaml bulundu (p=0,001). Gruplarn serum demir düzeyleri arasnda istatistiksel olarak anlaml farkllk saptanmad (p=0,36). Çinko düzeyi iyi kontrollü diyabet grubunda 75295 µg/dl arasnda ortalama 130,33±53,73 µg/dl, kötü kontrollü diyabet grubunda 60-170 µg/dl arasnda, ortalama 101,83±24,84 µg/dl, diyabeti olmayan grupta 70-215 µg/dl arasnda, ortalama 110,47±30,97 µg/dl saptand ve bu farkllk istatistiksel olarak anlaml bulundu (p=0,016). Tukey testinde kötü kontrollü diyabet grubu ile iyi kontrollü diyabet grubu arasnda istatistiksel olarak anlaml farkllk bulundu. Bakr düzeyi iyi kontrollü diyabet grubunda 84174 µg/dl arasnda, ortalama 122,93±19,58 µg/dl, kötü kontrollü diyabet grubunda 90-204 µg/dl 48 arasnda ortalama 140,3±27,32 µg/dl, diyabeti olmayan grupta 93-168 µg/dl arasnda, ortalama 125,7±19,08 µg/dl saptand ve bu farkllk istatistiksel olarak anlaml bulundu (p=0,007). Tukey testinde kötü kontrollü diyabet grubu ile hem iyi kontrollü diyabet grubu hem de diyabeti olmayan grup arasnda istatistiksel olarak anlaml farkllk bulundu. Magnezyum düzeyi iyi kontrollü diyabet grubunda 1,3-2,4 mg/dl arasnda, ortalama 2,05± 0,22 mg/dl, kötü kontrollü diyabet grubunda 1,42,7 mg/dl arasnda ortalama 1,97±0,28 mg/dl, diyabeti olmayan grupta 1,7-2,9 mg/dl arasnda, ortalama 2,18±0,28 mg/dl saptand ve bu fark istatistiksel olarak anlaml bulundu (p=0,015). Tukey testinde kötü kontrollü diyabet grubu ile diyabeti olmayan grup arasnda istatistiksel olarak anlaml farkllk bulundu. TARTIŞMA Tip 2 DM’li hastalarn yaklaşk %85’i obezdir3. Çalşmamzda da istatistiki olarak anlaml olmamakla beraber BKİ kötü kontrollü diyabet grubunda 31,6±4,3 ile en yüksek, iyi kontrollü diyabet grubunda 30,9±5,8 ve diyabeti olmayan grupta 30,8±7 ile en düşük bulundu. HbA1c diyabetli hastalarda kan şekeri regülasyonunu yanstan en önemli belirteçdir. Bir çalşmada insülin kullananlarn ortalama HbA1c’si 8,5±2,0; oral andiyabetik kullananlarn ortalama HbA1c’si 7,9±1,9 olarak bulunmuştu4. Çalşmamzda HbA1c ortalamasnn 7,6±2 olarak daha düşük bulunmasnn nedeni eşit sayda iyi kontrollü ve kötü kontrollü diyabetik hasta alnmas ile ilişkili olabilir. Serbest radikal oluşumunun insülin etkisini ve total vücut glukoz düzeyini bozduğu bilinmektedir5. Demirin güçlü bir prooksidan olmas ve oksidatif stresin glukoz intolerans durumunda artmas demirin etkileri için muhtemel mekanizmalar açklar6. Diyabetin patogenezinde artmş demir depolarnn rolü gösterilmiştir. Diyabetik metabolik kontrol, hemokromatozisli hastalarnn %35-45’inde flebotomi sonras düzelmiştir. Sk kan vermenin demir depolarnda azalmaya yol açarak sağlkl bireylerde postprandial hiperinsülinemiyi düzelttiği7, insülin sensivitesini iyileştirdiği gösterilmiştir8,9. Toumainen ve ark. artmş ferritin düzeyleri olan bireylerde serum insülin, açlk kan şekeri ve fruktozamin düzeylerini diğer bireylere göre anlaml olarak daha yüksek bulmuştur10. Çalşmamzda iyi kontrollü (HbA1c≤6,5) ve kötü kontrollü (HbA1c>%6,5) diyabetik hastalar ile diyabeti olmayanlarn ortalama demir düzeyleri arasnda istatistiksel olarak anlaml farkllk saptanmad. A. Halaçoğlu ve M. Suher Yeni Tp Dergisi 2012;29(1):47-49 Superoxide dis-mutase enziminin (SOD) serbest oksijen radikallerine karş savunmada ilk basamak olabileceği ve hücreler oksidatif strese maruz kaldğnda hemen indüklenebileceği düşünülmektedir11. Çalşmalarda SOD aktivitesinin diyabette düştüğü12 gözlenmekle birlikte değişmemiş13 ya da artmş14 SOD aktivitelerinin bildirildiği çalşmalar da mevcuttur. SOD aktivitesinin başlangçta artmas, O2’nin artmş üretimine, daha sonraki düşmenin ise enzimin glikasyonuna ve/veya hidrojen peroksid (H2O2) birikimine bağl olabileceği düşünülmektedir15. SOD enziminin aktivitesi için gerekli olan bakr ve çinko düzeylerine bakldğnda, her iki diyabet grubunda diyabeti olmayanlara göre azalma gözlenmiştir. Diyabette oluşan oksidatif streste hiperglisemi anahtar rol oynamaktadr16. Çinko eksikliği azalmş insülin sekresyonu ve artmş insülin direnciyle ilişkilidir2. Çinko, protein ve enzimlerin sülfidril gruplarna karş oluşan serbest radikallere karş koruyucu bir antioksidan iken, bakr ise serbest radikallerin yklmasnda rol alan prooksidan bir maddedir17. Bir çalşmada diyabetlilerde kontrol grubuna göre bakr düzeyi yüksek, çinko düzeyi ise düşük bulundu ve diyabetin komplikasyonlar ile bakr yüksekliği arasnda pozitif korelasyon saptand18. Çalşmamzda HbA1c>6,5 olan grupta plazma bakr düzeyinin diyabeti olmayan ve iyi kontrollü diyabet gruplarna göre yüksek saptanmas istatistiksel olarak anlaml bulundu (p=0,007). Bir çalşmada HbA1c>8 olanlarn diyabeti olmayanlara ve HbA1c<8 olan gruba göre bizim çalşmamzdaki sonuca benzer şekilde bakr düzeyi yüksek, çinko düzeyi düşük bulundu2. Çalşmalar göstermiştir ki magnezyumun glukoz homeostazisinde önemli rolü vardr. Hipomagnezemi insülin resistans, bozulmuş glukoz tolerans ve azalmş insülin sekresyonu ile ilişkilidir19. Önceki çalşmalarda özellikle kötü kontrollü diyabetiklerde serum magnezyum seviyesinde azalma mevcuttur20. Bu azalma glukozüriye bağl osmotik renal kayp ve azalmş intestinal absorbsiyon ile ilişkilidir21. Baz çalşmalarda hem diyabeti olan grupta olmayan gruba göre18,22,23 hem de kötü kontrolü diyabette iyi kontrollü diyabet grubuna göre24,25 serum magnezyum seviyesi düşük saptand. Çalşmamzda da kötü kontrollü diyabet grubunda (HbA1c>6,5), diyabeti olmayan gruba göre serum magnezyum düzeyi istatistiksel olarak anlaml bir biçimde düşük saptand (p=0,015). Sonuç olarak kötü kontrollü diyabet grubundaki çinko ve magnezyum eksikliği hiperglisemi ve osmotik diürezin neden olduğu artmş üriner atlmla ilişkili olabilir. Eser elementlerin homeostazisinde rol alan pek çok faktör hala tam olarak açklanamamş olmakla beraber serum çinko, bakr ve magnezyum düzeyindeki değişiklikler artmş HbA1c ile ilişkilidir. REFERANSLAR 1. Satman İ, Ylmaz C, İmamoğlu Ş, editors. Diabetes Mellitus ve Komplikasyonlarnn Tan, Tedavi ve İzlem Klavuzu İstanbul: TEMD;2009 2. Viktorínová A, Toserová E, Krizko M, Duracková Z. Altered metabolism of copper, zinc, and magnesium is associated with increased levels of glycated hemoglobin in patients with diabetes mellitus. Metabolism 2009;58:1477-82. 3. Sheehan MT. Current Therapeutic Options in Type 2 Diabetes Mellitus. Clin Med Res 2003;1:189-200. 4. Oğuz A, Gedik O, Hatemi H, et al. Türkiyede Diabetik Hastalarda Glisemik Kontrol, in: Kutlu M, editor. National Turkish Diabetes Congress 43th. Proceedings of the 43 th National Turkish Diabetes Congress; 2007 May 9-13; İstanbul: Turkey; 2007; p: 10-4. 5. Paolisso G, D'Amore A, Di Maro G. Evidence for a relationship between free radicals and insulin action in the elderly. Metabolism 1993; 42:659-63. 6. Paolisso G, D'Amore A, Giugliano D, Ceriello A, Varricchio M, D'Onofrio F. Pharmacologic doses of vitamin E improve insulin action in healthy subjects and non-insulin-dependent diabetic patients. Am J Clin Nutr 1993;57:650-656. 7. Facchini FS. Effect of phlebotomy on plasma glucose and insulin concentrations. Diab Care 1998;21:2190. 8. Hua NW, Stoohs RA, Facchini FS. Low iron status and enhanced insulin sensitivity in lacto-ovo vegetarians. Br J Nutr 2001;86:515–9. 9. Ascherio A, Rimm EB, Giovannucci E, Willett WC, Stampfer MJ. Blood donations and risk of coronary heart disease in men. Circulation 2001;103:52–7. 10. Tuomainen TP, Nyyssonen K, Salonen R. Body iron stores are associated with serum insulin and blood glucose concentrations: population study in 1,013 eastern Finnish men. Diab Care 1997;20:426–8. 11. Michiels C, Raes M, Toussaint O, Remacle J. Importance of Se-GPx, Catalase, Cu-Zn SOD for cell survival against oxidative stres. Free Radic Biol Med 1994;17(3):235-48. 12. Elmal E, Altan N, Bukan N. Effect of the sulphonylurea glibenclamide on liver and kidney antioxidant enzymes in streptozocininduced diabetic rats. Drugs 2004;5:203-8. 13. Memisogullar R, Taysi S, Bakan E, Capaoglu I. Antioxidant status and lipid peroxidation in type II diabetes mellitus. Cell Biochem Funct 2003; 21:291-6. 14. Kesavulu MM, Rao BK, Giri R, Vijaya J, Subramanyam G, Apparao C. Lipid peroxidation and antioxidant enzyme status in Type 2 diabetics with coronary heart disease. Diabetes Res Clin Pract 2001;53:33-9. 15. Kedziora-Kornatowska KZ, Luciak M, Blaszezyk J, Pawlak W. Lipid peroxidation and activities of antioxidant enzymes in erythrocytes of patients with noninsulin dependent diabetes with or without diabetic nephropathy. Nephrol Dial Transplant 1998;13:2829-32. 16. Forbes JM, Coughlan MT, Cooper ME. Oxidative stres as a major culprit in kidney disease in diabetes. Diabetes 2008;57:1446-54. 17. DiSilvestro RA. Zinc in relation to diabetes and oxidative disease. J Nutr 2000;130:1509-11. 18. Walter RM Jr, Uriu-Hare JY, Olin KL, Oster MH, Anawalt BD, Critchfield JW, et al. Copper, zinc, manganese, and magnesium status and complications of diabetes mellitus. Diab Care 1991;14:1050-6. 19. Huerta MG, Roemmich JN, Kington ML, Bovbjerg VE, Weltman AL, Holmes VF, et al. Magnesium deficiency is associated with insulin resistance in obese children. Diab Care 2005;28(5):1175-81. 20. Wells IC. Evidence that the etiology of the syndrome containing type 2 diabetes mellitus results from abnormal magnesium metabolism. Can J Physiol Pharmacol 2008;86:16-24. 21. Guerrero-Romero F, Rodríguez-Morán M. Hypomagnesemia, oxidative stress, inflammation and metabolic syndrome. Diabetes Metab Res Rev 2006;22:471-6. 22. Zargar AH, Shah NA, Masoodi SR, Laway BA, Dar FA, Khan AR, et al. Copper, zinc, and magnesium levels in non-insulin dependent diabetes mellitus. Postgrad Med J 1998;74:665-8. 23. Kao WH, Folsom AR, Nieto FJ, Mo JP, Watson RL, Brancati FL. Serum and dietary magnesium and the risk for type 2 diabetes mellitus: the Atherosclerosis Risk in Communities Study. Arch Intern Med 1999;159(15): 2151-9. 24. Viktorínová A, Toserová E, Krizko M, Duracková Z. Altered metabolism of copper, zinc, and magnesium is associated with increased levels of glycated hemoglobin in patients with diabetes mellitus. Metabolism 2009;58:1477-82. 25. Sharma A, Dabla S, Agrawal RP, Barjatya H, Kochar DK, Kothari RP. Serum magnesium: an early predictor of course and complications of diabetes mellitus. J İndian Med Assoc 2007;105(1):16-20. 49