Kitabın içeriğini görmek için tıklayınız..
Transkript
Kitabın içeriğini görmek için tıklayınız..
1 1. GİRİŞ İnovasyon ülkemizde geniş kitlelerce yeni konuşulmaya ve tartışılmaya başlansa da gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin pek çoğunun gündemlerini uzun yıllardır meşgul ediyor. Ülkemizde bu kavram 1990’lı yılların ortalarında Avrupa’yla hemen hemen aynı zamanda konuşulmaya başlandı. Fakat, inovasyonu asıl yapacak olan kesim, firmalar, bu kavramla yeni yeni ilgilenmeye başladılar.1 Peki ne olduda bugün bu kavramı bu kadar konuşur hale geldik? Bu sorunun yanıtı, azalan ulusal rekabet gücümüz, işsizlik problemi ve bazı sektörlerde yaşanan krizlerdir. 2. İNOVASYONUN TANIMI İnovasyon sözcüğü Latinceden türemiştir ve “toplumsal, kültürel ve idari ortamda yeni yöntemlerin kullanılmaya başlanması” anlamını taşımaktadır. Türkçe’de bu kavram “yenilik” “yenileme” gibi kelimelerle karşılanmaya çalışılmaktadır. Fakat inovasyon, anlamı tek bir kelimeyle ifade edilemeyecek kadar geniş bir kavramdır. Bu nedenle inovasyon, teknik bir sözcük olarak kabul edilmeli ve “teknoloji” sözcüğünde olduğu gibi dilimize oturtulmalıdır2. İnovasyon, günümüzün hızla değişen rekabet ortamında ayakta kalabilmek için şirketlerin ürünlerini, hizmetlerini ve üretim yöntemlerini sürekli olarak değiştirmeleri ve yenilemeleri işlemlerine denir.3 1 Elçi, Şirin “İnovasyon Artık Gündemlerde” , http://ref.advancity.net/ Moduller/Makaleler/MakaleForm.aspx?MkId=52 , 12.03.2007 (erişim tarihi). 2 Elçi, Şirin “İnovasyon: Nedir, Ne Değildir?” ,http://www.focusinnovation.net/what.htm , 12.03.2007 (erişim tarihi). 3 Elçi, Şirin “İnovasyonun Tanımı” , http://www.focusinnovation.net/what.html , 05.03.2007 (erişim tarihi). 2 OECD ve Avrupa Komisyonu tarafından hazırlanan Oslo Klavuzu’nda inovasyon, yeni veya önemli ölçüde değiştirilmiş ürün (mal ya da hizmet), veya sürecin; yeni bir pazarlama yönteminin; ya da iş uygulamalarında, işyeri organizasyonununda veya dış ilişkilerde yeni bir organizasyonel yönetimin uygulanması olarak tanımlanmaktadır.4 İnovasyon, yeni fikirlerin ticari bir yarara dönüştürülmesi sürecidir. Yani yaratıcılığın, ticari ustalıkla birleştirilmesidir. Genelde inovasyon denince akla ürün ve hizmetler gelmekte; ancak süreçlerde, dağıtımda, markada, müşteri deneyiminde, iş modelinde de inovasyon yapılabilir.5 Dünyaca ünlü yönetim bilimci Peter Drucker ise inovasyonun tanımını, “verimlilikte yeni bir boyut yaratan değişim” şeklinde yapmaktadır.6 Yine dünya çapında faaliyet gösteren Procter and Gamble ( P&G ) firması da inovasyonu şöyle tanımlamıştır: “Herkesten, her yerden fikirler edinin ve bu fikirleri, tüketicinin alacağı bir şekle dönüştürün, daha sonra da bunu satışa sunun”7 4 TÜBİTAK, 2005; “Oslo Klavuzu, Yenilik Verilerinin Toplanması ve Yorumlanması İçin İlkeler” http://www.tubitak.gov.tr/home.do?sid=471&pid=468 , 05.03.2007 (erişim tarihi). 5 Algortima Business Consulting LLC, “İnovasyon Nedir?” , http://www.algortimaconsulting.com/index.php ?option=com_content&task=view&id=24&Itemid=1 , 21.03.2007 (erişim tarihi). 6 Yücel, S.Tolga “Girişimcilik ve İnovasyon” , Bursa Ticaret ve Sanayi Odası Bursa Ekonomi Dergisi, Sayı 227, Ocak 2007, Bursa, s.36. 7 Y.Tavlı, Betül “Ram Charan: Ayakkabı Dükkanında Çalışmak Gerçek Bir Eğitimdi,” http://www.insankaynaklari.com/ikdotnet/IcerikDetay.aspx?KayitNo=7126 , 22.03.2007 (erişim tarihi). 3 Yaratıcılık, iletişim ve liderlik eğitiminde uluslararası ün kazanmış bir yenilikçi olan Michael J.Galeb ise “Düşünmenin Tam Zamanı” adlı kitabında inovasyonu şöyle tanımlıyor: “İnovasyon; farklılaşmak için fark yaratmak, fark yaratmak için farklı bakmaktır.”8 “İnovasyon; farklılaşmak için fark yaratmak, fark yaratmak için farklı bakmaktır.” İnovasyon, farklı, değişik, yeni fikirler geliştirmek ve bunları uygulamaktır. Bu fikirler, daha önce çözülmemiş sorunları çözmek veya daha önce karşılanmayan ihtiyaçlara cevap vermek amacıyla geliştirilebilir. Ya da halihazırda olan ürün ve hizmeti daha çok insan için işe yarayacak hale getirmeyi hedefleyebilir9. Prof. Dr. İbrahim Kavrakoğlu “Yönetimde Devrimin Rehberi İnovasyon” adlı kitabında inovasyonun tanımını şöyle yapıyor : İnovasyon olmayan bir şeyi yaratmaktır. Bu bir icat olabilir, ya da bilinen bir şeyi farklı bir alanda kullanarak yenilik yaratmak olabilir. Zaten inovasyon örneklerini incelediğimizde yüzde 99’unun bilinenleri yeni bir alanda kullanmak, yüzde 1’inin ise tamamen yeni bir icatla ilgili olduğunu görürüz. “İnovasyon” sözcüğü üzerine birkaç şey söylemek gerekirse, kolay anlaşılması için “yenilik” olarak ifade edilebilir, ama özünde yaratıcılık yatıyor. Kısacası, yaratıcılık yaparak herhangi bir 8 Gelb, J.Michael “Düşünmein Tam Zamanı” (Aktaran: http://gelecekde.blogcu.com/378833/ , 22.03.2007 (erişim tarihi)). 9 Elçi, Şirin “İnovasyon Nedir?” , http://www.teknolojitasarim.info/tt_club/club_inovasyon_nedir.htm , 19.03.2007 (erişim tarihi). 4 konuda yenilik meydana getirmek diye de tarif edebiliriz. (Bazen “yenilikçilik” deniyor) Bilgi kadar önemli bir diğer husus yaratıcılık ve inovasyon. Hizmete ya da faydalı bir ürüne dönüşmeyen bilginin fazla bir değeri yok. Ama yararlı bir ürüne dönüşen bilgi, sahibine çok yüksek getiri sağlayabiliyor. Mesela “float” cam üretim teknolojisini yaratan (Lord) Pilkington’un lisans gelirleri yılda 2.5 milyar sterlin. Bu yüzyılda firmalar, bireyler ve ülkeler yaratıcılık ve inovasyon alanında daha da yoğun bir şekilde yarışacaklar.10 İnovasyon Bütünsel Bir Faaliyettir11 İnovasyon, bir firmanın diğer faaliyetlerinden soyutlanmış bir faaliyet değildir. Aksine, inovasyon firmadaki tüm faaliyetleri kapsar ve firmada bütünsel bir yaklaşım gerektirir. Tablo 1: İnovasyonun bütünsel bir faaliyet olarak algılanmamasının doğuracağı problemler: İnovasyonun yalnızca güçlü bir Ar-Ge yeteneği gerektirdiği düşünüldüğünde Sonuçta teknoloji, kullanıcı gereksinimlerine yanıt vermede yetersiz kalabilir ve kullanıcılar tarafından kabul görmeyebilir. İnovasyon, Ar-Ge laboratuvarında çalışan beyaz önlüklü uzmanların işi olarak görüldüğünde Farklı bakış açılarına sahip kişilerin bilgi ve deneyimleriyle katkıda bulunması engellenebilir ve ticari başarı için gereken yaklaşımdan uzaklaşılabilir. 10 Kavrakoğlu, İbrahim “Yönetimde Devrimin Rehberi İNOVASYON” , 1.Baskı, Alteo, 2006, İstanbul. 11 Elçi, Şirin “İnovasyon Bütünsel Bir Faaliyettir” , http://www.focusinnovation.net/what3.html , 05.03.2007 (erişim tarihi). 5 İnovasyon, sadece müşteri taleplerine yanıt vermek olarak algılandığında Gelecekteki gereksinimleri tahmin ederek rekabet avantajı yakalama olanağının kaybedilmesine ve teknolojik ilerlemelerden yararlanılmamasına yol açabilir. İnovasyonun, yalnızca teknolojik ilerlemelerden ibaret olduğunu düşünüldüğünde Pazarın talep etmediği ürünlerin üretilmesine veya kullanıcıların gereksinimlerine yanıt vermeyen süreçlerin tasarlanmasına neden olabilir. İnovasyon, sadece büyük firmaların yürütebileceği bir faaliyet olarak görüldüğünde Küçük ve orta büyüklükteki firmaların rekabet güçleri kalmaz. İnovasyon, yalnızca çok büyük ve önemli değişiklik ve yenilikler olarak algılandığında Küçük değişik ve yeniliklerin sahip olduğu büyük potansiyel ihmal edilmiş olur. İnovasyonun şirket içinde bu iş için görevlendirilmiş belli başlı kişilerin işi olduğu düşünüldüğünde Geri kalan çalışanların yaratıcılıklarından yararlanılmamış; dolayısıyla inovasyonun yeni boyutlarla daha etkili hale gelmesi engellenmiş olur. İnovasyonun sadece şirket içinde ortaya çıktığı düşünüldüğünde Dışarıdan gelecek iyi fikirlere kapı kapanmış olur. İnovasyonun sadece şirket dışında yürütülen Şirket içi öğrenme gerçekleşemez ya da teknolojik yeteneklerin 6 bir faaliyet olduğu düşünüldüğünde gelişmesi engellenmiş olur. İnovasyonun Büyüklüğü Yaratacağı Etkinin Büyük Olacağı Anlamına Gelmez12 Mevcut ürünlerde, hizmetlerde ve süreçlerde tamamlanmayı bekleyen küçük parçalar, büyük inovasyonları doğurur. Sony'ye milyarlarca dolar kazandıran küçültülmüş kulaklıklı kasetçalar (Walkman) gibi. İnovasyon için fırsatları ararken bir firmanın "Şu anda mümkün olanı daha çok değer elde eder hale nasıl getirebiliriz?", "Ne tür bir adım atarsak ekonomik sonuçlarımız olumlu yönde değişir?", "Tüm kaynaklarımızın kapasitesini ne tür bir değişiklik artırır?" sorularına yanıt araması gerekir. Kutu 1: Başarılı bir inovasyon, farklı düşünmek ve farklı yapmakla gerçekleşir. 2.1. İNOVASYONUN TOPLUMSAL, EKONOMİK VE POLİTİK BOYUTU13 12 Elçi, Şirin “İnovasyonun Tanımı” , http://www.focusinnovation.net/what.html , 05.03.2007 (erişim tarihi). 13 Elçi, Şirin “İnovasyonun Toplumsal, Ekonomik ve Politik Boyutu” , http://www.focusinnovation.net/social.html , 05.03.2007 (erişim tarihi). 7 2.1.1. Toplumsal Boyutu Bir ülkenin ekonomik büyümesi ve rekabet gücü kazanmasındaki en önemli etken teknolojidir ve teknolojinin bu rolünün önemi gün geçtikçe artmaktadır. Teknolojik inovasyon ise teknolojinin toplumsal refahı artırmak ve yaşam kalitesini yükseltmek için kullanılmasını sağlayan mekanizmadır ve ekonomik büyümenin sürdürülebilir olması için şarttır. Gelişmiş ülkelere baktığımızda başarılarının sırrının aynı olduğunu görürüz: Bu ülkelerin başarıları, uluslararası boyutta rekabet edebilme güçleri, halklarının zenginliği ve refahı; firmalarının yeni ürün ve süreç geliştirmek ve üretkenliği artırmak amacıyla sürekli olarak teknolojik inovasyon yapma yeteneklerine bağlıdır. İnovasyon sayesinde toplum, aynı kaynaktan çok daha büyük getiriler elde eder; çünkü inovasyon, toplumun kaynaklarının ürün ve hizmete dönüştürülmesinde ve bu ürün ve hizmetlerin pazarlanıp satılmasında bir araç görevi görür. Bu nedenle, inovasyon sadece bir ekonomik sistem olarak değil, teknolojiyi insanların yararına kullandıran, istihdam yaratan, çevre korumasına katkıda bulunan toplumsal bir sistemdir. 2.1.2. Ekonomik Boyutu İnovasyonu ekonomi bilimine Joseph Schumpeter taşıdı. Schumpeter'e göre, üretilen bilgi, yani icatlar, kullanılabilir veya pazarlanabilir ürün ve süreçlere kendiliğinden dönüşmez. Schumpeter, teknolojik olan ve olmayan bilginin sadece "yeni kombinasyonlarının" yeni ekonomik ve toplumsal katma değer yaratabileceğini ileri sürdü. Fayda, "gerçek" inovasyon için ön şarttır. Karşılıklı kombinasyon ve etkileşim, üretilen bilgiyi ekonomik amacı olan kullanılabilir inovasyona dönüştürür. 8 İnovasyon, teknolojik olan ve olmayan bilginin biraraya getirilmesinden doğduğuna göre, firmaların bu bilgiye ulaşması ve kullanması büyük önem taşımaktadır. OECD'ye göre, refahın ve istihdamın artması "inovasyon yapma ve adapte etme kapasitesine" bağlıdır. Yeterli düzeyde inovasyon faaliyetinin yürütüldüğü bir ekonomide yeni firmalar kurulur; varolan firmalar varlıklarını sürüdürüp artan bir rekabet gücü kazanır. 2.1.3. Politik Boyutu İnovasyon, bir ülkede sürdürülebilir büyümeninin, toplumsal refahın ve istihdamın sağlanması için tek çözümdür. Bunun için ülkede inovasyon için gereken ortamın oluşturulması gerekir. İnovasyon politikası, bilim ve teknoloji politikası ile sanayi politikasının bir karışımı olarak ortaya çıkmıştır. Gelişmiş ülkeler başta olmak üzere, pek çok ülkede önemi anlaşıldıkça, inovasyon, devlet politikalarının odağı haline geldi. Bu politikalar doğrultusunda, inovasyon için gereken koşulların sağlanması devletlerin en önemli görevlerinden biri halini aldı. Bugün artık inovasyonun öneminin farkına varan ülkeler, firmalarının inovasyon faaliyetlerini başarıyla yürütmelerini sağlamak için gereken yasal ve idari düzenlemelerin yanısıra inovasyona kaynak ayırmalarını teşvik etmek ve sürekli bir faaliyet haline getirmelerini sağlamak için çok çeşitli mekanizmaları devreye sokuyorlar. Ulusal inovasyon sistemlerine etkin ve kalıcı bir işlerlik kazandırıyorlar. 2.2. İNOVASYON TÜRLERİ 9 2.2.1. Ürün İnovasyonu14 Bir işletme tarafından pazara sunulan, elle tutulup gözle görülen nesneler ürün olarak adlandırılır. Bir işletmenin farklı, yeni, değişik bir ürün geliştirmesi ve bunu pazara sunması “ürün inovasyonu” yapması anlamına gelir. Ancak işletmelerin ürün inovasyonu yapmak için illa ki yeni bir ürün üretmeleri gerekmez. Zaten var olan ürünlerini daha iyi, daha kaliteli, daha üstün özelliklerde yapmak için değiştirir ve farklılaştırırlarsa da ürün inovasyonu yapmış olurlar. ¾ İlk mikroişlemciler ve dijital kameralar, otomobillerde ABS fren sistemleri, GPS (Küresel Konumlandırma Sistemi) Dolaşım Sistemleri, giyim eşyalarında nefes alabilir kumaşların kullanımı, sürekli yenilenen cep telefonları “ürün inovasyonu”dur.15 Ürün inovasyonunda önemli olan unsur, müşterinin yeni özellikleri talep ediyor olmasıdır. 2.2.2. Süreç İnovasyonu16 14 Elçi, Şirin; Tomruk, Lale; Baktır, Elif “Eski Köye Yeni Adet Getirin!”, Teknoloji Yönetim Derneği Yayını, 2006, 20.03.2007 (erişim tarihi). 15 TÜBİTAK, 2005; “Oslo Klavuzu, Yenilik Verilerinin Toplanması ve Yorumlanması İçin İlkeler” http://www.tubitak.gov.tr/home.do?sid=471&pid=468 , 05.03.2007 (erişim tarihi). 16 TÜBİTAK, 2005; “Oslo Klavuzu, Yenilik Verilerinin Toplanması ve Yorumlanması İçin İlkeler” http://www.tubitak.gov.tr/home.do?sid=471&pid=468 , 05.03.2007 (erişim tarihi). 10 Yeni veya önemli derecede iyileştirilmiş bir üretim veya teslimat yönteminin gerçekleştirilmesidir. Bu yenilik, teknikler, teçhizat ve/veya yazılımlarda önemli değişiklikleri içermektedir. Süreç inovasyonları; birim üretim veya teslimat maliyetlerini azaltmak, kaliteyi artırmak veya yeni ya da önemli derecede iyileştirilmiş ürünler üretmek veya teslim etmek üzere öngörülebilir. Süreç inovasyonları, hizmet yaratılması ve tedariğine ilişkin yeni veya önemli derecede iyileştirilmiş yöntemleri içermektedir. ¾ Ulaştırma hizmetlerinde GPS (küresel konumlandırma sistemi) izleme cihazlarının kullanımı, bir seyahat acentesinde yeni bir rezervasyon sisteminin uygulanması, bir danışmanlık firmasında projelerin yönetimi için yeni tekniklerin geliştirilmesi. Süreç inovasyonları, satınlama, muhasebe, hesaplama ve bakım gibi yardımcı destek faaliyetlerindeki yeni veya önemli derecede iyileştirilmiş yazılım, teçhizat ve teknikleri de kapsamaktadır. 2.2.3. Pazarlama İnovasyonu17 Ürün ve hizmetler pazara sunulmak amacıyla geliştirilir ve üretilir. Ürün ve hizmetlerin daha çok satılması için daha fazla sayıda müşteri çekebiliyor olması gerekir. Daha fazla müşteri çekebilmek için, ürün ve hizmetlerde farklı, değişik ve yeni tasarımların, 17 Elçi, Şirin; Tomruk, Lale; Baktır, Elif “Eski Köye Yeni Adet Getirin!” , Teknoloji Yönetim Derneği Yayını, 2006, 20.03.2007 (erişim tarihi). 11 ambalajların ve pazarlama yöntemlerinin geliştirilip kullanılması “pazarlama inovasyonu” olarak adlandırılır.18 Pazarlama inovasyonu, firmanın satışlarını artırmak amacıyla, müşteri ihtiyaçlarına daha başarılı şekilde cevap vermeyi, yeni pazarlar açmayı veya bir firmanın ürününü pazarda yeni bir şekilde konumlandırmayı hedeflemektedir. ¾ İnternet üzerinden yemek siparişi alıp bu siparişlerin müşterilere ulaştırılması pazarlama inovasyonuna örnek olarak verilebilir. Bu hizmeti veren işletme, Türkiye’nin çeşitli illerinde yaşayan kişilerin o ildeki restoranlardan getirtecekleri yemekleri internet üzerinden sipariş etmelerine olanak sağlayabilir. Bu şekilde, örneğin Erzurum’da oturan bir kişi, evine yemek siparişi verecekse bunu işletmenin web sitesi adresini girerek yapabilir. Böylece kendi şehrinde bulunan ve bu siteye kayıt yaptırmış olan restoranlardan istediği yemeği seçip evine getirilmesini sağlayabilir. Yemeklerini bu şekilde satmakta olan restoranlar pazarlama inovasyonu yapmış olurlar ve böylece internette yer almayan restoranlara göre rekabet avantajı kazanırlar. Bu restoranların yer aldığı internet sitesini işleten firma da hizmet inovasyonu yapmış olur. Daha önce kimsenin sunmadığı bir hizmeti sunarak (İnternet’ten yemek sipariş etme hizmeti) gelir elde eder ve işini büyütür. 2.2.4. Organizasyonel İnovasyon 18 Teknoloji Tasarım Dergisi, “İnovasyon Türleri Nelerdir?” , http://www.teknolojitasarim.info/tt_club/club_inovasyon_turleri.htm , 02.03.2007 (erişim tarihi). 12 İşletmeler sadece ürün ve hizmetlerini geliştirip farklılaştırarak inovasyon yapmazlar. Bir işletmenin rekabet avantajı yakalayıp bunu koruyabilmesi için çalışma ve iş yapış yöntemlerini geliştirmesi, farklılaştırması ve yenilemesi gerekir. Bu, geliştirme, farklılaştırma ve yenileme faaliyeti “organizasyonel inovasyon” olarak adlandırılır. Organizasyonel inovasyon, idari maliyetlerini ve işlem maliyetlerini düşürmek, işyeri memnuniyetini ve işçilik üretkenliğini iyileştirmek, ticari olmayan varlıklara erişim kazanmak veya araç-gereç maliyetlerini düşürmek suretiyle firmaların performansını artırabilir.19 Organizasyonel inovasyonun diğer inovasyon türlerinden farkı; firmada daha önce kullanılmamış ve yönetim tarafından alınan stratejik kararların sonucu olan bir organizasyonel yöntem olmasıdır. ¾ Bir firmanın Japonlar tarafından 1990’larda geliştirilen “sürekli iyileştirme” (kaizen) yöntemini kullanmaya başlaması bir organizasyonel inovasyondur. Bu yönteme göre, işçiler de dahil olmak üzere bir firmadaki tüm çalışanlar yaptıkları işle ilgili süreçleri iyileştirme konusunda söz sahibidir ve sürekli olarak bu iyileştirme fikirlerine kafa yorarlar. Önerilen iyileştime fikirleri yöneticiler tarafından değerlendirilir ve uygun bulunanlar uygulamaya konulur. Bu yöntem sayesinde başta Japon firmaları olmak üzere, dünya genelinde sektöründe lider pek çok firma en düşük maliyet ve en yüksek kaliteyle üretim yapıp rakiplerinin önüne geçmeyi başarmıştır. Bunun bir sonucu olarak 19 TÜBİTAK, 2005; “Oslo Klavuzu, Yenilik Verilerinin Toplanması ve Yorumlanması İçin İlkeler” http://www.tubitak.gov.tr/home.do?sid=471&pid=468 , 05.03.2007 (erişim tarihi). 13 da sürekli büyüyüp istihdam yaratarak ülke ekonomilerine ve toplumlarına büyük faydalar sağlamaktadırlar. 20 2.2.5. İnovasyon Türlerinin Birbirinden Ayırt Edilmesi21 Ürün ve Süreç İnovasyonlarını birbirinden ayırt etmek; • Yenilik, müşterilere sunulan hizmetin yeni veya önemli derecede iyileştirilmiş özelliklerini kapsıyor ise bu bir ürün inovasyonudur. • Yenilik, hizmeti gerçekleştirmek için kullanılan yeni veya önemli derecede iyileştirilmiş yöntemleri, teçhizatı ve/veya becerileri kapsıyor ise bu bir süreç inovasyonudur. Ürün ve Pazarlama İnovasyonlarını birbirinden ayırt etmek; • İyileştirilmiş performanslı (nefes alabilir, su sızdırmaz, vb.) yeni kumaşlar inovasyonudur. kullanılarak üretilen giysiler, ürün 20 TÜBİTAK, 2005; “Oslo Klavuzu, Yenilik Verilerinin Toplanması ve Yorumlanması İçin İlkeler” http://www.tubitak.gov.tr/home.do?sid=471&pid=468 , 05.03.2007 (erişim tarihi). 21 TÜBİTAK, 2005; “Oslo Klavuzu, Yenilik Verilerinin Toplanması ve Yorumlanması İçin İlkeler” http://www.tubitak.gov.tr/home.do?sid=471&pid=468 , 05.03.2007 (erişim tarihi). 14 • Yeni bir müşteri gurubuna yönelik olarak öngörülen giysiler için ya da ürüne daha yüksek derecede kişiye özellik kazandırmak (dolayısıyla ürünün bir önceki versiyonuna kıyasla daha yüksek kar marjı sağlamak) amacıyla yeni bir şeklin ilk kez piyasaya sürülmesi bir pazarlama inovasyonudur. Süreç ve Pazarlama İnovasyonlarını birbirinden ayırt etmek; • Süreç yenilikleri birim maliyetleri düşürmeyi ya da ürün kalitesini artırmayı amaçlayan üretim ve teslimat yöntemleri ile diğer yardımcı destek faaliyetlerini (satınalma, muhasebe vb.) kapsar. • Pazarlama İnovasyonu ürün konumlandırma veya itibar kazanmada değişiklikler yoluyla satış hacmini veya pazar payını artırmayı amaçlamaktadır. Süreç ile Organizasyonel İnovasyonu birbirinden ayırt etmek; • Yenilik, birim maliyetleri düşürmesi ya da ürün kalitesini artırması öngörülen ya da önemli derecede iyileştirilmiş üretim yöntemlerini kapsıyorsa bu bir süreç inovasyonudur. • Yenilik, firmanın ticari uygulamaları, işyeri organizasyonu ya da dış ilişkilerinde yeni organizasyonel yöntemlerin ilk kez kullanımını kapsıyorsa bu bir organizasyonel inovasyondur. 15 2.2.6. İnovasyon Faaliyetlerinin Amaçları ve İnovasyon Türleri Tablo 2 : İnovasyon Faaliyetlerinin Amaçları ve İnovasyon Türleri22 Ürün Süreç Org. Pazar. İnovasyonu İnovasyonu İnovasyon İnovasyonu Rekabet, Talep ve Pazarlar Üretimden kaldırılan ürünlerin değiştirilmesi * Mal ve hizmet yelpazesinin genişletilmesi Çevre dostu ürünlerin geliştirilmesi Pazar payının korunması veya arttırılması Yeni pazarlara giriş Ürünlerin görselliğinin veya teşhirinin artırılması 22 * * * * * * * TÜBİTAK, 2005; “Oslo Klavuzu, Yenilik Verilerinin Toplanması ve Yorumlanması İçin İlkeler” http://www.tubitak.gov.tr/home.do?sid=471&pid=468 , 05.03.2007 (erişim tarihi). 16 Müşteri ihtiyaçlarına cevap verme süresinin azaltılması * * Üretim ve Teslimat Mal ve hizmet kalitesinin iyileştirilmesi Üretim veya hizmet tedariğinin esnekliğinin iyileştirilmesi * * * * Üretim veya hizmet tedariğinin kapasitesinin artırılması * * * * * * * * * * * * * * * * Birim işgücü maliyetlerinin düşürülmesi Malzeme ve enerji tüketiminin düşürülmesi Ürün tasarım maliyetlerinin düşürülmesi Üretim bekleme sürelerinin düşürülmesi Endüstri teknik standartlarına ulaşılması Hizmet tedariğine ilişkin faaliyet maliyetlerinin düşürülmesi Mal ve hizmet tedariği ve/veya teslimat hızının veya verimliliğinin artırılması İşyeri Organizasyonu Farklı ticari faaliyetler arasında etkileşim ve iletişimin iyileştirilmesi * Diğer organizasyonlar ile bilgi paylaşımı ve transferinin artırılması * Farklı müşteri taleplerine uyum sağlama yeteneğinin artırılması * 17 * * * * Müşterilerle daha güçlü ilişkiler geliştirme Çalışma koşullarının iyileştirilmesi * * * * * * * * Diğer Çevresel etkileri azaltmak veya sağlık ve güvenliği iyileştirmek Düzenleyici koşulları sağlamak 2.3. İNOVASYON OLARAK DEĞERLENDİRİLMEYEN DEĞİŞİKLİKLER23 9 Yeni teçhizat ve ilaveler teknik özelliklerde önemli bir iyileşmeyi sağlamıyorsa bu bir inovasyon değildir. 9 Yalnızca üretim faktörlerinin fiyatındaki değişikliklerden ötürü bir ürünün fiyatında ya da bir sürecin etkenliğinde meydana gelen bir değişiklik inovasyon değildir. Örneğin, aynı model bilgisayarların sırf bilgisayar çiplerinin fiyatının düşmesi nedeniyle daha düşük bir fiyata imal edilmesi ve satılması bir yenilik ortaya çıkarmaz. 9 Özel üretim (müşterilerin siparişlerine göre tek ürünler üreten) yapan firmaların ürettiği ürünler daha önceden üretmiş olduğu ürünlerden önemli derecede farklı özellikler sergilemiyorsa bu bir inovasyon değildir. 23 TÜBİTAK, 2005; “Oslo Klavuzu, Yenilik Verilerinin Toplanması ve Yorumlanması İçin İlkeler” http://www.tubitak.gov.tr/home.do?sid=471&pid=468 , 05.03.2007 (erişim tarihi). 18 * * 9 Konfeksiyon ve ayakkabı endüstrisi gibi belli endüstrilerde, mal ve hizmetlerin türünde, ilgili ürünlerin görünüşündeki değişiklikler inovasyon değildir. 2.4. İNOVASYON YÖNETİMİ, İNOVASYONDA BAŞARI ve İNOVASYONDA İŞ BİRLİĞİ 2.4.1. İnovasyon Yönetimi24 Her ne kadar inovasyonda başarı için evrensel bir formül bulunmasa da, başarıya giden yolda minimum şartları sağlamak gerekmektedir. Bunun için inovasyonun ne olduğunu ve nasıl yönetilmesi gerektiğini çok iyi anlamak gerekir. İnovasyon, tek aşamalı bir faaliyet değil; aksine, tüm organizasyonu, fırsatları yakalayacak ve pazar payını artıracak şekilde iç ve dış faktörlerle etkileyen sürekli faaliyettir. Bu nedenle inovasyonu teşvik eden ve yöneten bir sistem kuran firmalar ürün ve hizmetlerini daha üstün özelliklerde geliştirme, üretme ve pazarlama şansına sahiptir. İnovasyonun anahtar kelimeleri "değişiklik" ve "yenilik" olduğuna göre, bu noktada en önemli sorun değişimi yönetebilmektir. İnovasyonu başarıyla yöneten firmalar liderlik ve risk alma özelliğine sahiptir. Firmada çalışan herkese en yüksek düzeyde sorumluluk verilir: Tüm düzeylerdeki çalışanlar büyük sorumluluklarla yeni roller üstlenir; birbirleriyle sınırlı ilişkileri olan gruplar yerine işbirliği için biraraya gelmiş ekipler oluşur; daha verimli ve daha etkin bir ortam yaratılır.25 24 Elçi, Şirin “İnovasyonda Başarının Sırrı”, (2004-2007), http://www.focusinnovation.net/success.html , 05.03.2007 (erişim tarihi). 25 Elçi, Şirin “İnovasyon Nasıl Yönetilir?” , http://www.focusinnovation.net/management.html , 05.03.2007 (erişim tarihi). 19 2.4.2. İnovasyonda Başarı26 İnovasyonda başarı sağlamak için, inovasyonun ne olduğu ve nasıl yönetilmesi gerektiği iyi bilinmelidir. İnovasyon, bir firmadaki farklı faaliyetleri kapsayan ve sürekliliği olan bir süreçtir. İnovasyonda başarılı olabilmek için tüm süreçleri, inovasyonu odak alarak yönetmek gerekmektedir. İnovasyondaki başarı iki faktöre bağlıdır; 1. Teknik kaynaklar (insan, ekipman, bilgi, para, vb.) 2. Şirketin bunları yönetme becerisi. Bu iki faktörü başarıyla biraraya getirmek için hem stratejik hem de organizasyonel becerilere sahip olunmalı veya bu beceriler edinilmeli, geliştirilmelidir. Firmanın uzun vadeli bir bakış açısı, pazar eğilimlerini belirleme ve tahmin etme yeteneği, teknolojik ve ekonomik bilgileri toplama, işleme ve özümseme yeteneği varsa o firma stratejik becerilere sahip demektir. Organizasyonel becerilere sahip olup olunmadığı; riskleri belirleme ve yönetme yeteneği, operasyonel birimler arasındaki işbirliklerinin düzeyi, araştırma kurumları, üniversiteler, danışmanlık firmaları, müşteriler ve tedarikçiler ile oluşturulan işbirlikleri ve insan kaynaklarına yapılan yatırımların düzeyi ve kalitesi sorgulanarak anlaşılabilir. 2.4.3. İnovasyonda İşbirliği27 Firmalar arası işbirliği; 26 Elçi, Şirin “İnovasyonda Başarının Sırrı” , http://www.focusinnovation.net/success.html , 05.03.2007 (erişim tarihi). 27 Elçi, Şirin “Neden İnovasyonda İşbirliği?” , (2004-2007) , http://www.focusinnovation.net/whycooperate.html , 05.03.2007 (erişim tarihi). 20 • • • • Teknolojik gelişmelerin veya pazara girmenin maliyetini düşürmek, Teknolojik gelişmelerin veya pazara girmenin riskini azaltmak, Büyük miktarlarda üretim yapabilmek Yeni ürünlerin geliştirilmesi ve ticarileştirilmesi için gereken zamanı azaltmak için gereklidir. Compact Disc'lerin (CD) geliştirilmesinde, üretiminde ve ticarileştirilmesinde yaptıkları işbirliği ile Philips ve Sony, inovasyonda işbirliğine güzel bir örnek oluşturur. Philips, 1978'de CD'nin prototipini geliştirdi ama ticarileştirmenin kendisi için kolay olmadığını kanısına vardı. Bir yıl sonra CD'lerin geliştirmesi, üretilmesi ve ticarileştirilmesi için gerekli yenetek ve kapasiteye sahip olduğunu düşündüğü Sony ile stratejik bir ortaklık oluşturdu. İki ortak, yeni ürünü kısa sürede uluslararası standartlara sahip olacak şekilde geliştirdi, üretti ve 1982'den itibaren dünya pazarlarında satmaya başladı. Philips ve Sony, birbirlerini tamamlayıcı özelliklerini biraraya getirdiklerinden bu işbirliği çok başarılı oldu.28 Nasıl İşbirliği ?29 9 Alt Yükleniciye Verme: Maliyet ve risklerin azaltılması, geliştirme veya üretim sürelerinin kısaltılması amacıyla kısa süreli olarak yapılan işbirlikleridir. Uygun altyükleniciyi 28 Elçi, Şirin “Nasıl Bir İşbirliği?” , http://www.focusinnovation.net/whycooperate.html , 05.03.2007 (erişim tarihi). 29 Elçi, Şirin “Neden İnovasyonda İşbirliği?” , http://www.focusinnovation.net/whycooperate.html , 05.03.2007 (erişim tarihi). 21 9 9 9 9 bulmak, yaptığı işin kalitesini ve performansını belirlemek zaman alabilir ve maliyetli olabilir. Teknoloji Lisansı Alma: Lisans alma, bir firmaya, başka bir fimanın fikri mülkiyet haklarından yararlanma olanağı sağlar. İlk bakışta, lisans almak, geliştirme maliyetlerini düşürmesi, teknolojik riskleri ve pazar risklerini en aza indirmesi ve ürünün hızla üretimine ve pazara girmesine olanak sağlaması yönleriyle avantajlı gibi görünse de, lisansı veren tarafından öne sürülen kısıtlayıcı anlaşma maddeleri, fiyatlandırma, üretim hacmi ve ürün kalitesi gibi operasyonel konularda kontrolün lisans verenin elinde olması gibi önemli dezavantajları beraberinde getirir. Lisansın alınacağı firmanın aranıp bulunması, müzakerelerin yürütülmesi ve anlaşmanın sağlanmasıyla alınan teknolojinin adaptasyonu da süre ve maliyetler üzerinde olumsuz etkisi olan faktörlerdir. Konsorsiyum oluşturma: Özellikle Ar-Ge evresinde, birkaç organizasyonun biraraya gelerek belli bir proje üzerinde ortak çalışmasını gerektirir. Amaç, Ar-Ge maliyetlerinin ve riskinin paylaşılması, kısıtlı bulunan uzmanlıkların ve ekipmanların proje için kullanımının sağlanması, rekabet öncesi araştırmaların yürütülmesi ve standartların oluşturulmasıdır. Bilginin paylaşımı sonucu firmaya özel bilgilere konsorsiyum ortaklarınca da sahip olunması bu tür işbirliklerinde bir dezavantaj olarak görülebilir. Stratejik İşbirlikleri: Bu tür işbirlikleri, iki veya daha fazla sayıda firmanın yeni bir teknoloji veya ürün geliştirmek için resmi veya resmi olmayan bir şekilde biraraya gelmesiyle oluşur. Konsorsiyum tarzı işbirliği daha çok temel araştırmalara odaklanırken, stratejik işbirlikleri daha ileri aşamalarda, pazara yakın geliştirme çalışmaları yürütülürken oluşturulur. İnovasyon Ağları: İnovasyon ağları, firmalar, üniversiteler, kamu kuruluşları, müşteriler ve diğer aktörler tarafından oluşturulur ve bunlar arasındaki bağlantılar ve etkileşimlerle hayat bulur. Bu nedenle, bir firmanın bu tür ağlarda yer alması, stratejik olarak büyük bir önem taşır ve bulunduğu ağdaki 22 gücünü ve etkisini yansıtır. İnovasyon ağları, içinde yer alan kuruluş sayısına, bu kuruluşlar arasındaki etkileşim yoğunluğuna ve etkileşimin tipine bağlı olarak farklılıklar gösterir. Bu ağlarda yer alan firmalar, inovasyon konusunda farklı işbirlikleri oluşturma olanağına da sahip olurlar. Ağlar sayesinde, ağın üyeleriyle doğrudan veya dolaylı ilişkiler geliştiren, farklı iletişim kanallarına sahip olan firmalar çok geniş bir kaynaklar yelpazesini elinde bulundurur. Ağlar, inovasyon için pek çok yeni fırsatın ortaya çıkmasına da yol açar. 3. İNOVATİF DÜŞÜNCE ve BAKIŞ AÇISI İŞLETMELERE NE SAĞLAR ? 3.1. NEDEN İNOVASYON ? Neden inovasyon? Çünkü, günümüzün hiper-rekabetçi iş ortamında kalıcı olmak ve sürdürülebilir karlı büyümeyi sağlayabilmek inovasyondan geçmektedir. Eskiden rekabet avantajı sağlamak için yeterli olan kalite / maliyet avantajları bugün sadece geçici rahatlamalar sağlayabiliyor. Ürünlerin ve hizmetlerin giderek birbirlerine benzediği, hızla metalaştığı günümüz pazarlarında, önemli olan farklılık yaratmaktır. Ancak hiçbir ürün veya hizmet kalıcı değildir. Dolayısıyla, daha da önemli olan, sürekli inovasyon yapabilme ve farklılığı her seferinde kendini aşarak yaratabilme, yani inovasyon yeteneğine kavuşabilmektir. 30 İnovasyon neden gereklidir? Başarılı bir inovasyon sürecinin, yeni ürün ve hizmetlerin geliştirilmesi, yeni piyasalara ivme-hareketlilik kazandırması ve girişimler için büyüme imkanları yaratmasıyla değer kattığı görülür. Diğer yandan inovasyon ile ne tip 30 Algoritma Business consulting LLC, “Neden İnovasyon?” , http://www.algoritmaconsulting.com/index.php?option=com_content&task=vie w&id=25&Itemid=1 , 21.03.2007 (erişim tarihi). 23 kazanımların elde edildiği araştırıldığında, inovasyon uygulamaları ile daha yüksek düzeyde verimliliğe, daha düşük düzeyde maliyetlere ve artan kar ve istihdam kapasitelerine ulaşılabildiği görülür. İnovasyonun benimsenmesi ve yaygınlaşması bir toplumun bilgi birikimini artırmakta, böylece piyasaların gelişimini desteklemekte, uzun vadede refah artışını ve daha yüksek yaşam standartlarını sağlamaktadır.31 “Neden İnovasyon ?” sorusuna, inovasyon konusunda gerek dünyada ve gerekse Türkiye’de önemli çalışmaları olan kişilerin verdikleri cevaplar ise şöyle: On yılı aşkın bir süredir inovasyon ve inovasyon politikaları konusunda çalışan ve “İnovasyon: Kalkınma ve Rekabetin Anahtarı” isimli kitabın yazarı Şirin Elçi inovasyonun önemini şöyle özetlemiştir: İnovasyon, en geniş anlamıyla bilginin ekonomik ve toplumsal faydaya dönüştürülmesi olarak tanımlanır. Bu nedenle de teknik, ekonomik ve toplumsal faydaya dönüştürülmesi olarak tanımlanır. Firmalar için inovasyon, verimliliği ve karlılığı artırdığından, yeni pazarlara girilmesini ve mevcut pazarın büyütülmesini sağladığından çok önemli bir rekabet aracıdır. Verimli, karlı ve rekabet gücü yüksek firmaların faaliyet gösterdiği ekonomiler kalkınır, gelişir ve küresel ölçekte rekabet avantajı kazanır. Dolayısıyla, ülkeler için inovasyon, istihdam artışını, sürdürülebilir büyümeyi, toplumsal refahı ve yaşam kalitesini artırmak anlamına gelir. İnovasyon ekonomik büyümenin, artan istihdamın ve yaşam kalitesinin anahtarıdır.32 31 TÜSİAD-Sabancı Üniversitesi Rekabet Forumu (REF), “Ulusal İnovasyon Girişimi, İnovasyon Çerçeve Raporu”, Ekim 2006, http://ref.advancity.net/Moduller/Makaleler/MakaleForm.aspx?MkId=52 ,s.22, 13.03.2007 (erişim tarihi). 32 Elçi, Şirin, “Herkesin İnovasyon Yapması Kaçınılmaz” , Bursa Ticaret ve Sanayi Odası Bursa Ekonomi Dergisi, Sayı 227, Ocak 2007, Bursa, s.38. 24 Şirin Elçi’ye göre günümüzde rekabet avantajının belirleyicisi yalnızca maliyetler değildir. Rekabet avantajı olgusunun içine; • Pazarın ihtiyaçlarına yanıt verme hızı, • Ürün ömürlerindeki kısalmalar, • Ürün ve hizmet kalitesi, • Tasarım, • Yeni ürün ve hizmetlerin geliştirilmesi, • Müşteri isteklerine göre ürün ve hizmet üretimi, • Yeni yönetim ve organizasyon modelleri gibi pek çok faktör de girmektedir ve maliyetlerden çok daha önemli konumda yer almaktadırlar.33 Maliyet avantajının yanında tüm bu etkenler de inovasyon yapmayı gerektirir. Sektörü ve büyüklüğü ne olursa olsun tüm firmaların inovasyon yapması kaçınılmazdır. Örneğin bir tekstil firması yıkandığında buruşmayan bir kumaş geliştirebilir, bir restoran bilgisayar kontrollü sipariş ve faturalama sistemine geçebilir, bir seyahat acentesi çevrimiçi (online) rezervasyon ve bilgi servisi ile müşterilerine hizmet vermeye başlayabilir. ¾ Bir ürünün teslim süresini kısaltmak veya bir hizmetin sunuş kalitesini artırmak için kalite standartları uygulamaya başlamak, ¾ Tam zamanında üretim tekniklerini kullanarak üretim sistemini yeniden yapılandırmak, ¾ Bir ürünün ambalajını daha kolay açılır kapanır hale getirmek birer inovasyondur. İnovasyon yapan işletmeler, yarattıkları farklılıklardan dolayı, alıcılar tarafından rakip konumdaki diğer firmalara tercih edilirler. 33 Elçi, Şirin, “Herkesin İnovasyon Yapması Kaçınılmaz” , Bursa Ticaret ve Sanayi Odası Bursa Ekonomi Dergisi, Sayı 227, Ocak 2007, Bursa, s.38. 25 Dolayısıyla bu işletmeler daha çok müşteri çeker, daha çok ürün satar ve daha büyük gelir elde ederler. Böylece daha hızlı büyürler ve daha çok insana iş imkanı sağlarlar.34 Ayrıca, inovasyon büyük işletmelerde olduğu gibi KOBİ’ler için de uygulanabilmektedir. KOBİ’ler için de ayakta kalmanın, mevcut pazar payını korumanın, yeni pazarlara açılmanın yolu inovasyondan geçer. İnovasyona dayalı KOBİ’ler, bir ülkenin gelişmesinde büyük rol oynar. Amerikan ekonomisinde her yıl yeni istihdam olanaklarının % 80’ini bu tür işletmeler yaratmaktadır.35 Türkiye’nin inovasyon ve Mor İnek eğitimlerinde öncü bir ismi olan ve inovasyonun Türkiye’de konuşulmasına vesile olan ilk isimlerden birisi olan Arman Kırım inovasyonun işletmelere getirdiği avantajları, “inovasyonun amaçları” başlığında iki temelde şöyle özetlemektedir : 1. İnovasyon maliyetleri aşağı çeker ve üretim hızını artırır 2. İnovasyon farklılaştırır. Farklılaşma bir yöntemdir ve farklılaşıldığı sürece para kazanılır.36 Dünya’da inovasyonun babası diye bilinen Seth Godin’in farklılaşmayla ilgili güzel bir değerlendirmesi de şöyledir: “İnovasyon, öğrenilmesi en zor rekabet dersidir. Pazarlamacılar hep lideri izlemek üzerine eğitilmişlerdir. Bu işteki doğal içgüdü, rekabette neyin işe yaradığını hesap edip, sonrasında da onun üstesinden gelmeye çalışmaktır (ki 34 Elçi, Şirin, “Herkesin İnovasyon Yapması Kaçınılmaz” , Bursa Ticaret ve Sanayi Odası Bursa Ekonomi Dergisi, Sayı 227, Ocak 2007, Bursa, s.38. 35 Elçi, Şirin “Herkesin İnovasyon Yapması Kaçınılmaz” , Bursa Ticaret ve Sanayi Odası Bursa Ekonomi Dergisi, Sayı 227, Ocak 2007, Bursa, s.39. 36 Kırım, Arman “Sürüden Ayrılın!” , Bursa Ticaret ve Sanayi Odası Bursa Ekonomi Dergisi, Sayı 227, Ocak 2007, Bursa, s.35. 26 genellikle bu rekabet fiyat konusunda olmaktadır). Bunun yerine siz daha farklı bir hikaye anlatmalı ve sizi dinleyenleri, sizin hikayenizin, onların halihazırda inanmakta oldukları hikayeden çok daha önemli olduğuna inandırmalısınız. Eğer rakibiniz hızlıysa, siz daha ucuz olmalısınız. Onlar sağlık Seth Godin’in “Purple Cow” (Mor İnek) adlı kitabından alıntı hikayesi satıyorsa, siz konfor hikayesi satmalısınız.”37 Seth Godin, “Purple Cow” ( Mor İnek ) adlı kitabında bahsettiği inovasyon hikayesi, ”Neden İnovasyon ?” sorusuna güzel bir cevap vermektedir.38 Kutu 2: Dünyadaki En İyi Fırıncı Lionel Poilane'nin babası Fransız bir fırıncıydı ve Lionel genç bir adamken aile fırını ona miras kaldı. Öylece oturup, ateşi izlemektense o, çarpıcı ve farklı olmak için çabaladı.Geniş çaplı bir araştırma yaptı ve 8.000'den fazla Fransız fırıncıyla kullandıkları teknik üzerine konuştu. Organik tatlandırıcı kullanmakta Fransa'da öncü oldu. Baget pişirmeyi reddetti, çünkü bunların çok tatsız, Fransızlar'a çok yabancı olduğunu (bunların çoğu Viyana'dan getiriliyordu) düşünüyordu. Dünyada ekmek pişirmeyle ilgili bütün kitapları topladı ve çalıştı. Keşfettiği ekşi hamurun içinde tatlandırıcı, su, maya ve deniz tuzu vardı ve odun ateşinde pişiriliyordu. Poilane tecrübeli fırıncıları istemedi (bana onların öğrenmeme sorunları olduğunu söyledi) ve bunun yerine onun yanında yıllarca çalışmaya istekli genç adamları işe aldı. İlk bakışta, Fransa'nın kurulmuş düzeni ürünleri reddetti, çünkü farklı ve cüretkar olduklarını düşünüyorlardı. Ama ekmeklerin üstün kalitesi ve Poilane'in başarma azmi sonunda onları zafere götürdü. Fikir müthiş bir hızla yayıldı ve şimdi Paris'teki bütün ünlü restoranlar Poilane ekmeğiyle servis yapıyor. Dünyanın dört bir yanından insanlar Poilone'nin 'daki küçük dükkanına büyük boy bir ekşi hamur ekmeği ya da çoğunlukla daha fazlasını almaya geliyor. Kurduğu şirket dünyanın dört bir tarafına elde yapılmaya başlayıp küresel pazara yayılan bu ürünü ihraç ediyor. Sadece geçen yıl, Lionel 10 milyon$'dan daha fazla ekmek satışı yaptı. 37 “Başarılar Tesadüf mü?” , http://www.pazarlamaturkiye.com/index.php?option=com_joomlaboard&func=v iew&id=125&catid=60 , 08.03.2007 (erişim tarihi). 38 “Seth Godin ve Örnekleri 2” , http://www.morfikirler.com/yazi/seth-godin-veornekleri-2 , 07.03.2007 (erişim tarihi). 27 3.2. NASIL İNOVASYON ? İnovasyonun neden önemli olduğundan bahsettik. Şimdi de inovasyon yapmaya karar veren bir firmanın nasıl bir rota ( inovasyon süreçleri ) izlemesi gerektiğinden söz edeceğiz. 3.2.1. İNOVASYON SÜREÇLERİ39 İnovasyon, sürekliliği olan ve her aşamasında geri beslemelerin olduğu bir süreçtir. “İnovasyon Döngüsü” olarak adlandırılan bu süreç, aşağıdaki adımlardan oluşur: Tablo 3 : İnovasyon Döngüsü Firsatların Yakalanması Öğrenme Stratejik Seçimin Yapılması Gerekli Bilginin Edinilmesi İNOVASYON Ticarileştirme 39 Çözümün Geliştirilmesi Elçi, Şirin , “İnovasyon: Kalkınmanın ve Rakebetin Anahtarı” , Nova Yay., 2006, Ankara. 28 • 9 9 9 9 9 9 Fırsatların Yakalanması : Bir işletmenin potansiyel inovasyon fikirleri için sürekli olarak fırsatları belirlemesi ve değerlendirmesi gerekir. Bu fırsatlar; İşletmedeki çalışanların inovasyon fikirleri, Müşterilerin değişen gereksinimleri, Rakiplerin çalışmaları, Yeni geliştirilen teknoloji veya tedarikçiler, Yurtiçinde veya dışında herhangi bir kuruluş veya kişi tarafından yapılan bir araştırma-geliştirme (Ar-Ge) çalışmasının sonuçları, Yeni bir düzenlemeye, kanuna ya da standarda uyma zorunluluğu inovasyon fırsatlarını doğurabilir. Rekabet gücünü kaybetmek istemeyen bir işletmenin bu tür sinyalleri zaman kaybetmeden yakalayabiliyor olması gerekir. • Stratejik Seçimin Yapılması : İnovasyon faaliyetine başlamak amacıyla kaynak ayırmadan önce yakalanan fırsatlar arasından stratejik açıdan en önemli olanın seçilmesi gerekir. Bu seçimde göz önünde bulundurulacak etkenlerin başında müşterilerin gereksinimleri ve istekleri gelir. İnovasyon için ayrılmış geniş kaynakları olan büyük şirketler bile tüm fırsatları değerlendiremezler. Asıl başarı, en büyük rekabet avantajını sunan fırsatı seçip inovasyona dönüştürebilmektir. • Gerekli Bilginin Edinilmesi : İşletmeye rekabet gücü kazandırmada en yüksek potansiyele sahip inovasyon fikrini hayata geçirmeye başlamadan önce ihtiyaç duyulan kaynakların 29 ayrılması gerekir. Bu amaçla, öncelikle ürün, hizmet veya sürecin geliştirilebilmesi için gerekli bilgiler biraraya getirilmelidir. Yazılı olan bilginin yanında yazılı olmayan bilgiye erişmek de büyük önem taşır. Yazılı olmayan bilgiye ulaşma yolları arasında; 9 9 İnovasyon faaliyetinin yürütüleceği konuda yetkin, yerli veya yabancı bir uzmanı işe alınması veya danışman olarak çalıştırılması, Yurtiçindeki veya dışındaki üniversite veya Ar-Ge kurumlarından hizmet alınması sayılabilir. Hangi yol seçilirse seçilsin, edinilen bilgilerin işletme tarafından özümsenmesi ve mümkün olduğunca yazılı hale getirilmesi işletmenin yetkinliğinin ve rekabet avantajının sürdürülmesi açısından önemlidir. • Çözümün Geliştirilmesi ve Ticarileştirme : İnovasyon için gerekli bilgi ve bilgi kaynakları bir araya getirilip inovasyon projesi tanımlandıktan sonra sıra uygulamaya gelir. Bu aşamada ürün, hizmet veya süreç son halini alana kadar çalışmalar sürdürülür. Pazardan sürekli olarak alınan bilgilerle desteklenen geliştirme çalışmaları, ürünün, hizmetin pazarlanması veya sürecin ticari kullanımı ile devam eder. • Öğrenme : Bu aşama, 9 9 Diğer tüm aşamalardaki başarı ve başarısızlıkların değerlendirilmesine, Gerekli bilgilerin üretilmesine ve bunların inovasyon sürecini daha iyi yöntemde kullanılmasına olanak sağlar. Öğrenmenin etkisi, diğer tüm aşamalara yansıdığından, inovasyonun sürekliliği, dolayısıyla işletmenin rekabet gücünün sürekliliği açısından büyük önem taşır. 30 3.3. KİMLER İNOVASYON YAPABİLİR ? İnovatif uygulamanın gerektirdiği unsurları ve alışkanlıkları taşıyan herkes, her kurum, şirket ya da firma inovasyon yapabilir. İnovasyon, büyük şirketlerde de küçük şirketlerde de başarıyla gerçekleştirilebilir. İnovasyon mutlaka büyük paralar da gerektirmez.40 İnovasyon bir işletmede belirli bir fonksiyonu yerine getiren bir organizasyon birimi olmanın ötesinde kültürel bir gelişim ve değişimdir. Bu nedenle, inovasyon yapmaya karar veren herhangi bir kişi ( bir yönetici veya çalışan vb. ) farklı bir kültür ve anlayışa sahip olmalıdır. Bu farklı kültür ve anlayış; geniş bir vizyona sahip, değişime ve gelişmeye açık yöneticiler ve çalışanlarla oluşturulabilir.41 Çalışanların yaratıcı düşünme ortamına kavuşacağı, yeni fikirler üzerinde işbirliği yapacağı, fikirleri ve inovasyonu gerçekleştirme gayretiyle şirkete katkıda bulunacağı bir inovasyon kültürü yaratmada en kritik unsur şirketin en tepesinin kararlılığı ve taahhüdü. Bunun ilan edilmesinin ötesinde davranışlarda da gözlenebilmesi gerekiyor. İnovatif şirketler inovatif liderlerle gelişebilir.42 40 Algoritma Business Consulting LLC, “İnovasyon Nedir?” , http://www.algoritmaconsulting.com/index.php?option=com_content&task=vie w&id=24&Itemid=1 , 21.03.2007 (erişim tarihi). 41 Bursa Ticaret ve Sanayi Odası (BTSO), “İnovasyon Kültürü Ne Demek?” , BTSO Bursa Ekonomi Dergisi, Sayı 227, Ocak 2007, Bursa, s.26. 42 Özgenç, Ali “Şirketiniz İnovasyon Kültürünün Neresinde ?” , Capital Dergisi , Aralık 2006, http://www.capital.com.tr/haber.aspx?HBR_KOD=3924 , 20.03.2007 (erişim tarihi). 31 “Kimler İnovasyon Yapabilir ?” başlığı altında; 1. İnovatif şirkette varolması gereken unsurlar ( farklı görmek, risk almak, başarısızlığı hoşgörmek, sorgulamak vs. ) 2. İnovatif uygulamanın gerektirdiği alışkanlıklar ( yazılı strateji, iş planı vs. ) yer alacaktır. 3.3.1. İnovatif Bir Şirkette Var Olması Gereken Unsurlar Şirketinizde “inovatif iklim” yaratabilmek için, gerek şirketinizin ve sizin, gerekse çalışanlarınızın taşıması gereken “inovatif unsurlar” vardır. İnovatif bir şirkette var olması gereken unsurlar;43 9 Farklı Görmek : İnovasyon farklılaştırmaktır. Farklılaştırmak için “farklı görme”yi öğrenmelisiniz. “Farklı görmek” dünyaya, işinize, şirketinizin yetkinliklerine ve rekabet avantajlarına bakışınızı sorgulamayı öğrenmektir. Farklı görmek, rakiplerinizin yakalayamadığı firsatları yakalamanızı ve tehditleri lehinize çevirmenizi sağlar. Örneğin, büyük bir firma ayakkabı satmak için bir elamanını, Afrika’ya gönderir. Satış danışmanı şirketi telefonla arar ve “burada kimse ayakkabı giymiyor, ben geri dönüyorum” der. Bir başka firmada aynı yere bir satış danışmanı gönderir. Satış danışmanı şirketi arar ve “burada kimsenin ayakkabısı yok, beş bin çift ayakkabı daha gönderin” der. Fark açık, başarıların arkasında insan kaynaklarının yaratıcı, analitik ve pozitif bakış açıları yatar. 43 Elçi, Şirin “Nasıl Bir Kültür ve Anlayış?” , http:// www.focusinnovation.net/success2.html , 06.03.2007 (erişim tarihi). 32 9 Risk Almak : Tanımı gereği inovasyon, yeniliklere açık olmayı, farklılıkları tercih etmeyi ve doğal olarak risk almayı gerektirir. Başarılar kadar, belirsizliğin getirdiği başarısızlıklar da inovasyon sürecinin bir parçasıdır. Bu nedenle, firmanızın risk almaya hazır olması ve başarısızlığı, öğrenmek ve gelişmek için bir fırsat olarak görmesi gerekir. Ancak bunu yaparken de gereksiz riskleri almamaya da özen göstermelisiniz. İnovasyondaki belirsizlikleri yeterli düzeyde bilgi toplayarak ve araştırma yaparak azaltmanız mümkün olacaktır. 9 Yaratıcılık : İnovasyon fikirle başlar; bunun için firmanızda mümkün olduğunca çok fikir üretilmesini sağlamanız gerekir. Yaratıcılık doğal bir yetenek olsa da, fikir üretim becerisiyle desteklenmesi ve farklı kavramlar arasında bağlantı kurulmasını sağlamak için eğitim ve çalışmayla güçlendirilmesi gerekir. Yaratıcılık ve fikir üretme firmanızdaki tüm çalışanların görevi olmalıdır. 9 Müşterinin Değerini Bilmek : Tüm inovasyonların asıl hedefi müşteri için değer yaratmak olmalıdır. Müşteri odaklılık, yani müşterilerle sürekli etkileşim halinde olmak ve onların gereksinimlerini anlamak, inovasyon fikirlerinin doğması ve gerçekleştirilmesi için en etkili yoldur. 9 Sorgulamak : İnovasyon fikirlerinin çoğu merakla doğar. Firmanızda sorgulama alışkanlığının gelişmesini sağlamalısınız. “Neden?” , “Nasıl?” ve “Neden Olmasın?” soruları sık sık sorulsun ki verilen yanıtlarla farklılaştırın, değiştirin. “Neyi daha iyi yapabiliriz?” ve “Nasıl daha iyi yapabiliriz?” sorularının tüm çalışanların aklını kurcalamasını sağlayın. 9 Başarısızlığı Hoş Görmek : İnovasyon, değiştirir ve farklılaştırırken risk almayı da beraberinde getirdiği için 33 bazı durumlarda başarısızlık kaçınılmaz olabilir. İnovasyon sürecinde de hata yapmamak mümkün değildir. Kurumsal kültürünüz hataları cezalandırıyorsa, kısa süre içinde herkes inovasyon fikirlerini ortaya atıp, inovasyon sürecine dahil olarak risk almanın yersiz olduğunu, patronun dediğini yapmanınsa en güvenli yol olduğunu düşünmeye başlayacaktır. 9 İletişim : Firmanızda açık bir iletişim, bilgi, deneyim ve fikir paylaşım ortamı oluşturmalısınız. Firmanızın tüm kademelerindeki yönetici ve çalışanların birbirleriyle açık bir iletişim halinde olması gerekir. İnovasyon sürecinde yaşanan başarısızlıkların çoğu özellikle farklı birimler arasında yetersiz iletişim sonucu ortaya çıkar. Bu nedenle, anlaşmazlıkların çözümü, iletişimin açıklığını ve sürekliliğini sağlayan mekanizmalar geliştirip uygulamalısınız. 9 İşbirliği : İnovasyon fikri tek bir kişiden çıksa da değerlendirmek ve gerçekleştirmek için pekçok kişiye ihtiyacınız var. İnovasyon, ekip çalışması gerektirir. Etkileşimi kısıtlayıcı yaklaşımlar ve sadece kişisel çabaları ödüllendiren teşvik sistemleri işbirliğini, dolayısıyla inovasyonu baltalar. İnovasyon kültürünün oturması alacak bir süreç. Şirketler bir oluşturma, bir yandan da başlamalıdırlar. Çünkü ancak adımlar ve davranış modelleri hızlandırabilir.44 44 şirketlerde belli bir zaman yandan inovasyon kültürü inovasyon çalışmalarına şirket liderlerinin atacağı bu süreci önemli ölçüde Özgenç, Ali “Şirketiniz İnovasyon Kültürünün Neresinde ?” , Capital Dergisi , Aralık 2006, http://www.capital.com.tr/haber.aspx?HBR_KOD=3924 , 20.03.2007 (erişim tarihi). 34 3.3.2. İnovasyon İçin Alışkanlıklar45 9 Yazılı Strateji İnovasyon yapmak isteyen bir firmanın yazılı stratejisi olmalı. Strateji, müşterilerin gereksinimlerini rakiplerden daha iyi karşılayabilmek için belirlenen taktiklerden oluşan bir klavuzdur. Bu klavuz, şirketin sahibi ve üst düzey yöneticileri tarafından, diğer yönetici ve çalışanların da görüşleri alınarak hazırlanmalıdır. Daha sonra şirket içinde özümsenen stratejinin tüm çalışanlarca uygulanması, uygulamanın da üst yönetimin denetiminde olması gerekmektedir. Bir firmada inovasyon faaliyetlerinin başarısı, inovasyon stratejisinin firmanın kurumsal stratejisi ile bütünleşmiş olmasına bağlıdır. İnovasyon stratejisi, • İnovasyonda yatırım önceliklerinin belirlenmesini sağlar, • Şirketin kısıtlı kaynaklarının ne tür inovasyon faaliyetleri için nasıl kanalize edileceğini belirler. “İnovasyon stratejisi”ni geliştirebilmek için; • Şirkette çalışanların ihtiyaç ve beklentilerini anlamak, • İş yapılan pazarı tanımak, • Muhatapların kimler olduğunu ve beklentilerinin neler olduğunu bilmek, • Pazarın, muhatapların ve çalışanların ihtiyaçlarını bir vizyon etrafında birleştirmek, 45 Elçi, Şirin “İnovasyonda Başarı İçin Edinmeniz Gereken Alışkanlıklar” , http://www.focusinnovation.net/tipsforsuccess.html , 06.03.2007 (erişim tarihi). 35 • Oluşturulan vizyonun, herkes tarafından paylaşılan bir vizyon olmasını sağlamak, • Şirketin hedeflerini, misyonunu ve stratejik planını hazırlamak gerekmektedir. İnovasyon stratejisini geliştirebilmek için yukarıda bahsedilen adımların atılmasından sonra vizyon, misyon ve hedeflerde ifade edilen ihtiyaçlar doğrultusunda inovasyon fırsatlarını yorumlayarak “inovasyon stratejisi” oluşturulmalıdır. İnovasyon stratejisi neleri kapsamalıdır ? • İnovasyon stratejisini hazırlarken daima pazarın ve müşterilerin talep ve ihtiyaçları göz önünde bulundurulmalıdır. • İnovasyon stratejisi “farklılaşmayı” sağlayacak hamleleri tamamlamalıdır. Bu hamleleleri yapabilmek için gereken eylemler de stratejide açıkça anlatılmalıdır. • Şirketin tüm birimleri inovasyon stratejisinin uygulanmasından sorumludur. Bu nedenle, stratejinin ilgili birimler arasında sinerji yaratmayı hedefleyerek tasarlanması büyük önem taşımaktadır. 9 İş Planı İş planı, ister kurulu bir firmanız olsun, ister firmanızı kurma aşamasında olun, o an bulunduğunuz noktayı, ulaşmak istediğiniz hedefi ve bu hedefe giden yolun haritasını çıkarmanızı sağlar. İşin ne olduğunu, çalışma ortamını, kısa ve uzun vadedeki hedefleri ve bu hedeflere ulaşmak için gereken araç ve yöntemleri tanımlar. İş planı, 36 • • • • • İşinizin her aşamasında neyi doğru neyi yanlış yaptığınızı gösteren bir kontrol mekanizmasıdır. İşinizdeki başarı ve büyüme olasılıklarını değerlendirmenizi sağlar. İşinizi sorunsuz yönetmenizi ve başarı için gerekli hazırlıkları yapmanızı sağlar. İşiniz için bir iletişim aracıdır. Amacınızı, rekabet şartlarınızı, yönetiminizi ve insan kaynaklarınızı tanımlar. Finansal tekliflerinizin temelini oluşturur. İş Planı Hangi Başlıklardan Oluşur? Tipik bir iş planını oluşturan başlıklar aşağıda sıralanmıştır. Yönetici Özeti Şirketin Tanımı Hukuki Yapısı İşin Tanımı ve Geçmişi Şirketin Mevcut Durumu Geleceğe Dönük Planlar Ana Yönetim Yapısı Vizyon ve Misyon Şirketin Misyonu Şirketin Vizyonu Kurumsal Değerler ve Yaklaşım Strateji Özeti Ürün ve Hizmetlerin Tanımı Ürün ve Hizmetlerin Özeti Ürün ve Hizmetlerin Avantajları Ürün ve Hizmetlerin Özellikleri Ürün Geliştirme Faaliyetleri Sektör Analizi Sektörün Genel Durumu Sektörün Önde Gelenleri Sektörün Eğilimleri ve Büyüme Potansiyeli 37 Hedef Pazar Pazar Yapısı ve Göstergeleri Pazar Eğilimleri ve Büyüme Potansiyeli Pazar Büyüklükleri Pazarlama Planı Pazarlama Stratejileri Pazarlama Taktikleri Pazarda Konumlandırma Halkla İlişkiler Satış Planı Satış Stratejileri Satış Süreçleri Satış Ekibi Dağıtım Kanalları Rekabet Analizi Rekabetin Durumu Pazar Payı Analizleri Rakipler Rekabet Avantajları Pazara Girişteki Engeller İşletim Planı İşletmenin Yeri İşletmenin Sahibi Ekipman Satın Alma Politikaları Üretim Politikaları Kalite Kontrol Ölçütleri İdari Prosedürler Personel ve Eğitim Yönetim Kontrol Sistemleri Organizasyon Yapısı Yönetim Ekibi Üst Yönetim Yönetim Kurulu Danışma Kurulu 38 Profesyonel Hizmet Sağlayıcılar Finansal Plan Finansal Özet (varsa)Yatırım Talebine İlişkin Bilgiler Fon Kaynakları ve Kullanımı Finansal Projeksiyonlar Finansal Varsayımlar Geçmişe Ait Finansal Veriler Finansal Oranlar Ekler Ürün Numuneleri/Resimleri Yöneticilerin Özgeçmişleri Hukuki Belgeler Diğer Önemli Bilgiler İş planı hakkında detaylı bilgilere ( iş planı nasıl hazırlanmalıdır?, iş planını kim yazmalıdır?, iş planı hazırlarken nelere dikkat edilmelidir? vb. ) www.focusinnovation.net adresinden ulaşabilirsiniz. 9 Bilgiyi Yönetmek Bilgi, insanın yetenek, beceri, yetkinlik, fikir, yorum, algı ve motivasyonları ile birleşmiş enformasyonun kullanımı ile oluşur. Günümüzde bilgi, insan, para, güç ve rekabet avantajı anlamına gelmektedir. Bir şirket için artık sermayeden, işgücünden ve diğer tüm maddi varlıklardan daha değerlidir. Ancak buna rağmen en çok ihmal edilen varlık da bilgidir. Bir şirket, rekabet avantajına sahip olabilmek için bilgi varlığının ne olduğunu saptamalı ve bu varlığı en yüksek getiriyi elde etmek için nasıl yönetmesi gerektiğini bilmelidir. Önemli olan sahip olunan bilginin niteliğidir. Bir şirketin bilgi varlığı (knowledge assests), kâr elde etmek, değer yaratmak, rekabet avantajını ve sürdürülebilir büyümeyi yakalamak 39 için sahip olduğu veya sahip olması gereken pazar, ürün, teknoloji ve organizasyona ait bilgilerin tamamıdır. Bilgi yönetimi ise mevcut ve gerekli bilgi varlığının ve bilgi varlığına ait süreçlerin belirlenmesinin ve analizininin yanında hem bu varlıkların hem de süreçlerin organizasyonel hedeflere ulaşmak için geliştirilmesi için gereken planlamaları ve kontrolleri yapmak olarak tanımlanır. Bilgi yönetimi, bir firmada bilginin yaratılmasını, kodlanmasını (yazılı hale getirilmesini), paylaşılmasını ve inovasyon için kullanımını kapsar. Firmada bilgi yönetiminin bileşenleri; • • • • • • • • Yeni bilginin oluşturulması, Değerli bilgiye dış kaynaklardan erişilmesi, Karar verme sürecinde erişilebilir bilginin kullanılması, Bilginin ürünlere, hizmetlere ve süreçlere gömülmesi/dahil edilmesi, Bilginin dokümanlarda, veritabanlarında ve yazılımda sunulması, Çeşitli araçlar ve teşvikler yoluyla bilginin çoğaltılmasının sağlanması, Mevcut bilginin organizasyonun diğer kısımlarına da aktarılması, Bilgi varlığının değerinin ve bilgi yönetiminin etkisinin ölçülmesi Bilgi yönetimi sayesinde bir firma sahip olduğu bilgiye işlerlik kazandırır; ürün, hizmet ve süreçlerine değer katarak farklılaştırır. Bilgi yönetimi, firmadaki toplam kalite yönetimi, organizasyonel öğrenme gibi diğer kurumsal faaliyetleri tamamlayıp geliştirerek rekabetçi konumun sürdürülebilirliğini sağlar. Bir firmada bilgi yönetiminin uygulanabilmesi için; 40 • • • • Tüm çalışanların "bilgi"den aynı şeyi anlamalarının sağlanması, Firmaya ait değerli bilgilerin neler olduğunun belirlenmesi, Belirlenen bilgilerin farklı uygulamalarda kullanılması ve paylaşılması, Yeni bilginin üretilmesinin ve paylaşılmasının teşvik edilmesi gerekir. Bilgi yönetiminde bilişim teknolojilerinin önemi, insan faktörü kadar olmasa da büyüktür. Şirketlerde bilgi yönetim araçları olarak intranet, veritabanları, grup yazılımları gibi araçlar kullanılır. Böylelikle fikir paylaşımı, iletişim, bilgiye erişim ve tartışma ortamı yaratılmış olur. Bilgi yönetiminde her ne kadar teknolojinin rolü büyükse de insan faktörünün önemi göz ardı edilmemelidir. Bilgi Yönetiminin Amacı Bilgi yönetimi, bir firmada yeni işbirliği yolları geliştirmek amacıyla çalışanların davranışlarını ve iş yapma biçimlerini değiştirmeyi amaçlar. Burada hedef, işin ihtiyaçlarına cevap verecek şekilde fikirlerin, enformasyonun ve bilginin paylaşımıdır. Bilgi yönetimi sayesinde çalışanlar "sahip olduğum bilgi bana güç kazandırır" yanılgısından kurtulup, "paylaştığımız bilgi şirketimize güç kazandırır" felsefesini benimser. Dolayısıyla, bilgi yönetimi şirket içinde inovasyonu destekler yönde kültürel bir değişim sağlar. 4. GİRİŞİMCİLİK ve İNOVASYON Girişimcilik : Toplumun gereksinim duyduğu ürünleri üreterek, hizmetleri sunarak ya da ticaret yaparak maddi-manevi kazanç sağlamayı hedefleyen ve bu amaçla kendi işini kurmak için 41 harekete geçen ve iş fikrini gerçekleştirmek için; araştırma, planlama, örgütlenme ve koordinasyon çalışmaları yapan sonuçta gerekli bilgi ve beceri, işyeri, eleman, makine-ekiğman vb. İşletme girdileri ile finansman kaynaklarını bir araya getirerek muhtelif riskleri üstlenerek kendi işini kuran kişidir. İnovasyon : Ekonomik ve toplumsal fayda yaratmak için, ürünlerde, hizmetlerde ve iş yapış yöntemlerinde yapılan değişiklik, farklılık ve yeniliklerdir46. 4.1. Türkiye’de Girişimcilik Türkiye’de girişimcilik konusunda çok derin bir kaynak israfı var. Mesela 70 km.lik Adana-Mersin karayolunda 70 taneyi aşkın akaryakıt istasyonu bulunmaktadır. Ortalama kalitedeki bir akaryakıt istasyonunun 1-2 milyon doların altında yapılamadığını düşündüğümüzde en azından 100 milyon dolarlık bir yatırım maalesef boşa gitmiş olmaktadır. Halbuki bu konuda bir planlama yapılmış ve gereksiz yatırımlar kontrol altına alınmış olsaydı, ülkemiz için gerekli ve yararlı yatırımlara eğilim gelişmiş olurdu ve kaynaklar israf edilmezdi.47 Kısacası Türkiye’de bir girişimcinin yaptığı bir faaliyetin aynısını başka biri yapıyor ve biz buna “girişimcilik” diyoruz. Sonuçta her yapılan girişimcilik faaliyeti, bir öncekinin kopyası olduğu için Türkiyeli girişimcilerden “yenilik” örnekleri çıkmıyor. Ve dolayısıyla toplumun gereksinimlerini giderme amaçlı olan inovasyon faaliyeti, bu çerçevede sözkonusu olamıyor. 46 Elçi, Şirin “İnovasyon: Kalkınmanın ve Rekabetin Anahtarı” , Nova Yay., 2006, Ankara. 47 Gündüz, Ferudun “İnovasyon ve Girişimcilik” , İlk Haber Gazetesi, http://www.ilkhaber.net/haber_detay.asp?haber_id=11343 , 14.03.2007 (erişim tarihi). 42 Bu konuda Türkiye’de İnovatif İş Planları hazırlanmalı ve taklit girişimlere caydırıcı unsurlar getirilmelidir. İnovatif iklimi benimseyen ve bu konuda çalışmaları olan girişimcilere destek verilmeli ve “yenilik, yaratıcılık” girişimciler arasında rekabet haline gelmelidir. 5. AR-GE İLE İNOVASYON İLİŞKİSİ Ar-Ge, yeni bilgiler elde etmek ya da mevcut bilgilerle yeni malzeme, ürün, yeni sistem ve hizmet oluşturmak amacıyla yapılan, bilginin sistematik olarak toplanmasını, analizini ve yorumunu gerektiren bir çalışmadır. İnovasyon ise; OECD literatürüne göre süreç olarak “bir fikri pazarlanabilir bir ürün ya da hizmete, yeni ya da geliştirilmiş bir imalat ya da dağıtım yöntemine, ya da yeni bir toplumsal hizmet yöntemine dönüştürmeyi” ifade eder. İnovasyonda dikkati çeken nokta, gerek süreç gerekse sonuç açısından “pazarlanabilirlik” üzerindeki vurgulamadır. Yaratılan yenilikte koşul her ne olursa olsun, yenililiğin pazarlanabilir olmasıdır. Bilim ve teknoloji inovasyonun önemli bir ayağını teşkil etmektedir. Ancak Ar-Ge yapanların girişimcilik niteliği yoksa değer yaratılamaz; Ar-Ge sonuçları inovasyona dönüştürülemez.48 Prof. Dr. İbrahim Kavrakoğlu “Yönetimde Devrimin Rehberi İnovasyon” adlı kitabında Ar-Ge ile inovasyonun ilişkisine değiniyor : Prof. Dr. İbrahim Kavrakoğlu’na göre inovasyon aslında iki farklı şekilde gerçekleşiyor : Dikey derinleşme ile ve yatay genişleme ile. Dikey derinleşmenin teknik ismi AR-GE (araştırma-geliştirme). Belli bir teknolojide yeni bilgiler üreterek, bu sayede yararlı üretim yöntemleri ya da ürünler geliştirmek bu tür bir yaklaşımla 48 Bursa Ticaret ve Sanayi Odası ( BTSO ), “İnovasyon Ar-Ge Değildir!”, BTSO Bursa Ekonomi Dergisi, Sayı 227, Ocak 2007, Bursa, s.26. 43 mümkün. Ar-Örnek: Ge şüphesiz belli Elektrikli süpürge , Murray Spengler tarafından icat edilmiş olsa yatırımları da ticarileştirilmesini ve satışını W. H. Hoover adlı bir deri gerektirir; imalatçısı gerçekleştirdi. Bunun için de Spengler adı değil, Hoover sabır ve sebatadı dünya çapında bilindi ve yayıldı. ister ve risk almayı zorunlu kılar. Öte yandan inovasyon yeni bilgi üretmeden de yapılabilir. “Yatay genişlik” gerektiren bu yaklaşımla farklı alanlarda üretilmiş bilgiler yeni bir tasarıma dönüştürülür. Mesela “oto lastiğindeki kaçağı bulma yöntemini uçak gövdesindeki çatlağı tespit etmekte” kullanmak; ya da “üzeri kıllarla kaplı tohumdan esinlenerek cırt adlı fermuarı icat etmek” yatay bilgiden yararlanmaktır. Prof. Dr. İbrahim Kavrakoğlu bu yöntemi Bilgi Kaldıraçlama olarak tanımlıyor. Bilgi Kaldıraçlama Ar-Ge’nin yerini almasa da, değer yaratmakta Ar-Ge’den daha güçlü olabilir. Parasal harcama yerine bilgi genişliği ve yaratıcı düşünce gerektiren bu yöntemle hemen her alanda yenilik yaratılabilir.49 İnovasyon icatların sonuçlarından yararlanabilir ancak asıl önemli olan ekonomik getirisi olan, henüz yapılmamış, bilinmeyen birşeyleri yapmaktır50. İnovasyonu buluştan ayıran en iyi örneklerden birisi aşağıdaki kutuda verilen “Elektrikli süpürge” örneğidir:51 Kutu 3 : 49 Kavrakoğlu, İbrahim “Yönetimde Devrimin Rehberi İNOVASYON” , 1.Baskı, Alteo, 2006, İstanbul. 50 Elçi, Şirin “İnovasyon: Kalkınmanın ve Rekabetin Anahtarı”, Nova Yay., 2006, Ankara. 51 Elçi, Şirin “İnovasyonun Tanımı” , http://www.focusinnovation.net/what.html , 07.03.2007 (erişim tarihi). 44 Ar-Ge yeni bilgiler, malzemeler, ürünler ya da hizmetler üretir ve bilginin sistematik olarak toplanmasını sağlar. İnovasyon ise elde edilen bu bilgileri uygulamaya geçirir ve pazarlamasını yapar. Yani inovasyon, temel olarak bilginin ekonomik ve toplumsal faydaya dönüştürülmesi sürecidir. Ar-Ge ve inovasyon, yönetim yapıları itibariyle de farklılık gösterirler. 5.1. Ar-Ge ve İnovasyon Yönetimi52 5.1.1. Ar-Ge Yönetimi: • • • • • Bilimsel ve teknolojik yetkinlik gerektirir. Bilimsel ve teknolojik süreçlerin yönetimini tanımlar. Ar-Ge biriminin tüm yönetim fonksiyonlarını (organizasyon, planlama, kontrol, insan kaynakları yönetimi, liderlik, vb.) içine alır. Ar-Ge genellikle sistematik ve iyi tanımlanmış yöntemler kullanılarak yönetilir. Oldukça iyi bir şekilde planlanabilen, kontrol edilebilen ve koordine edilebilen, tekrarlanan süreçleri ifade eder. 5.1.2. İnovasyon Yönetimi: • • Tüm inovasyon türlerini (teknolojik, organizasyonel, sunumsal) içine alır. Bilimsel, teknolojik ve idari süreçlerin tamamı kapsamı içindedir. 52 Elçi, Şirin “Ar-Ge, Teknoloji ve İnovasyon Yönetimi” , http://www.focusinnovation.net/rnd.html , 06.03.2007 (erişim tarihi). 45 • • • • Organizasyonun tamamında işleyen süreçleri kontrol etmesi gerekir. Herbiri birbirinden farklı ve tekrarlanmayan süreçlerin yönetimi esastır. Firma içinde ve pazarda inovasyona karşı oluşabilecek dirençlerle başa çıkmaya odaklanır. Davranış sorunlarının çözümünü de gerektirir. Bununla birlikte Ar-Ge ve inovasyon birbirlerinden bağımsız düşünülemezler. İnovasyon konusu olan hemen hemen her ürün, üretim yöntemi ya da hizmetin, bilim ve teknolojik yapısı yükselmiş durumdadır. Bu durum, inovasyon sürecini giderek teknoloji ile daha fazla ilişkili hale getirmektedir. İnovasyon sürecinde Ar-Ge önemli bir yer tutar. Ancak firmaların hepsi Ar-Ge’ye yatırım yapacak güçte değildir. Özellikle küçük firmalar, varolan ihtiyaçları için en uygun teknolojiyi bulup adapte ederek inovasyon sürecine dahil ederler. Hiçbir şekilde, şirket içinde teknoloji geliştirme yeteneği olmayan firmaların, gereksinim duydukları teknolojilerin tedarikçilerinin kimler olduğunu bilmeleri, bu tedarikçilerle bir ağ oluşturmaları ve bu teknolojileri etkin şekilde kullanmayı ve gereksinimlerine uyarlamayı bilmeleri gerekir53. 6. REKABET AÇISINDAN İNOVASYON Özellikle 1980’li yıllarda ABD sahip olduğu üstün rekabet gücü karşısında Japonya’yı bir tehdit olarak görmüş, bu duruma karşı ise maliyetlerin düşürülmesi, operasyonel etkinliğin artırılması ve kalite yönetimi gibi alanlarda çeşitli politikalar geliştirmiştir. ABD’de olduğu gibi diğer gelişmiş ekonomilerde de kitle üretiminden esnek üretime bir geçişin yaşandığı gözlenmiş; yalın üretim, altı sigma, toplam kalite yönetimi, tedarik zinciri 53 Elçi, Şirin “Teknoloji Transferi” http://www.focusinnovation.net/techtransfer.html , 05.03.2007 (erişim tarihi). 46 iyileştirme gibi yeni yönetim kavramları uygulamaya alınmış, böylece bir verimlilik sıçraması gerçekleştirilmiştir. Ancak bugünün dünyasında maliyet ve kalitenin asgari düzeyde gereksinimler olduğu kabul edilmekte, sürdürülebilir rekabet gücü için yeterli olmadığı genel olarak bilinmektedir. Günümüzde rekabet avantajını sürdürebilmek artık etkinlik ve maliyetin işletmelere taşıdığı getirilerin daha da üzerinde yeni pazarlar yaratabilmekte, müşterilere daha fazla katma değer sağlamakta ve yine küresel ölçekte daha fazla inovasyon yapabilmekte yatmaktadır.54 Gereksinim duyulan ve güncel diyebileceğimiz inovasyon felsefesi artık “ürün ve süreçlerimi; müşteriye sunduğum hizmeti nasıl daha iyi hale getirebilirim ?” sorusunun dışında, geliştirilen ürün, süreç veya hizmetin müşteriye kattığı değere odaklanır.55 Günümüz koşullarında yaşanan hızlı değişim sürecinde kuruluşların ayakta kalabilmesi, sürekli gelişme anlayışıyla birlikte ürün, hizmet veya süreçlerini iyileştirmesi, geliştirmesi, gerektiğinde yenilerini sunmasına, değişimin önüne geçebilecek şekilde fark yaratmasına bağlıdır. Dolayısıyla yaratıcılık ve yenilikçilik, gözlemlenebilir, ölçümlenebilir ve geliştirilebilir bir yetkinlik olarak kuruluşların sürdürülebilir rekabet gücünü artırmada çok önemli bir araçtır. Bugün ve gelecekte kuruluş performans göstergelerine etki edecek, rekabet avantajı kazandıracak nitelikte farklılıklar yaratabilme 54 TÜSİAD-Sabancı Üniversitesi Rekabet Forumu (REF), “Ulusal inovasyon Girişimi, İnovasyon Çerçeve Raporu”, Ekim 2006, http://ref.advancity.net/Moduller/Makaleler/MakaleForm.aspx?MkId=52 , s.21, 13.03.2007(erişim tarihi). 55 TÜSİAD-Sabancı Üniversitesi Rekabet Forumu (REF), “Ulusal inovasyon Girişimi, İnovasyon Çerçeve Raporu”, Ekim 2006, http://ref.advancity.net/Moduller/Makaleler/MakaleForm.aspx?MkId=52 ,s.23, 13.03.2007 (erişim tarihi). 47 gücünü sağlayan yaratıcı düşünme zemininin gelişmesi, tüm sektörler için vazgeçilmez bir durumdadır.56 İnovasyon, ülkeler için kalkınmanın ve rekabet gücü kazanmasının, toplumlar içinse yaşam kalitesini yükseltmenin en önemli aracı. Üretkenliği, istihdamı artırmanın ve daha çok katma değer yaratmanın, dolayısıyla sürdürülebilir ekonomik büyümenin ve toplumsal refahın yolu inovasyondan geçiyor. Türkiye’nin bir parçası olmak için önemli adımlar attığı Avrupa Birliği’nin (AB) 2010 yılında dünyanın en rekabetçi ve dinamik bilgi ekonomisi olma hedefinin (Lizbon hedefi) odağını ve yapısal reform stratejilerinin merkezini ‘inovasyon’ oluşturuyor. AB, inovasyonu ‘Avrupa için acilen ele alınması gereken ortak bir mesele’ olarak tanımlıyor57. OECD’nin de altını çizdiği gibi “Bir ülkede refahın ve istihdamın artması, o ülkenin ‘inovasyon yapma ve adapte etme kapasitesine’ bağlıdır”. Dolayısıyla, ülkemizde, işsizlik, gelir dağılımındaki eşitsizlik başta olmak üzere temel toplumsal ve ekonomik sorunlarımız, inovasyonu ekonomik ve sosyal kalkınmamızın motoru haline getirememizden kaynaklanıyor. Dünya Bankası’nın da vurguladığı gibi “Türkiye’de işsizlik oranın yüksek eğitim almış genç nüfusta daha yüksek olması endişe vericidir... Bu durum, ekonominin üretkenliğini ve inovasyona dayalılığını ciddi şekilde etkilemektedir. Ayrıca, nüfusun büyük bölümü üzerinde tatminsizlik yaratmakta ve eğitime olan ilgiyi azaltmaktadır. Bilgi ekonomisi için gereken beceri ve yetkinlikler, 56 http://www.eczacibasi.com.tr/channels/1.asp?id=1&prev_place=&cps=0&cpp=0 , 22.03.2007 (erişim tarihi). 57 Elçi, Şirin “İnovasyon Konusunda Kültürel Değişime Dünya Bankası Desteği”, 2005, http://www.focusinnovation.net/basinbulteni01.doc , 14.03.2007 (erişim tarihi). 48 teknolojik değişimin hızı göz önünde bulundurulduğunda, mevcut talebi karşılamakta yetersizdir.”58 Tablo 4 : 2005 Yılı İnovasyon İndeksleri Özeti 58 World Bank, 2004; Turkey Knowledge Economy Assessment Study ( Aktaran: http://www.projeekin.org/Ekin.aspx ,14.03.2007 (erişim tarihi) ). 49 Kaynak : European Commission, European Innovation Scorebord 2005, page 10 ( Aktaran: TÜSİAD-Sabancı Üniversitesi Rekabet Forumu (REF), http://ref.advancity.net/Moduller/Makaleler/MakaleForm.aspx?Mk Id=52, 13.03.2007 (erişim tarihi). ) 7. DÜNYADA ve TÜRKİYE’DE İNOVASYON KAVRAMINA YAKLAŞIM 7.1. DÜNYADA İNOVASYON KAVRAMINA YAKLAŞIM Şüphe yokki günümüz ortamını en iyi ifade eden sözcük “rekabet”. 20. yüzyılın son çeyreğinde zaten artmakta olan rekabet, küreselleşme süreci ilerledikçe daha da keskinleşti. Yeni bir dünya savaşı yaşanmasın diye yola çıkılarak kurulan Avrupa Birliği, ilerleyen zaman içinde önce ABD rekabetine, sonra Japon, 50 günümüzde ise Çin (hatta belki çok yakında Hint) rekabetine karşı bir güç oluşturmayı hedefliyor. Bilgi ve yaratıcılığın ekonomiye etkisi bakımından en çarpıcı örnek ABD. Yaratılan ekonomik değeri “piyasa değeri-defter değeri” olarak ifade edersek, Amerikan şirketlerinin yaratmış olduğu değer 25 trilyon dolar. Bu değerin büyük ölçüde inovasyondan kaynaklandığını söyleyebiliriz. Nitekim araştırma-geliştirmeye yatırılan paranın milli gelire oranı yüzde 3 ile en yüksek seviyede, kişi başına alınan patent sayısı da keza ilk sırada. Neticede, dünyanın en kıymetli 1000 firmasının yarısı Amerikan. Dünya rekabetinde bilgi ve yaratıcılığın rolünü ve etkisini gören Avrupa Birliği, 2000 yılında imzaladığı “Lizbon Deklarasyonu” ile 2010 yılında “Bilgi Toplumu” olarak birinci sıraya yerleşmeyi hedefledi. Bu amaçla bilginin yayılması ve derinleştirilmesi, inovasyona dayalı ekonomik değer yaratılması, bilişimde öncü konuma geçilmesi ve e-devletin gerçekleştirilmesi öngörüldü. Aradan geçen altı yılı aşkın süre içinde yeterli ilerlemenin sağlandığı söylenemez, ama konu AB nezdinde önceliğini koruyor.59 7.1.1. ABD’DE İNOVASYONA ŞİRKETLERİN DESTEKLENMESİ60 DAYALI KÜÇÜK İnovasyona dayalı küçük şirketler Amerikan ekonomisinde çok önemli bir yere sahip. ABD Küçük Şirketler İdaresi’nin (Small Business Administration) verilerine göre Amerika’da her yıl yeni istihdam olanaklarının yaklaşık yüzde 80’ini bu şirketler yaratıyor. Yüksek teknoloji alanında çalışan uzmanların yüzde 39’u da bu şirketler tarafından istihdam ediliyor. Ayrıca bu tür şirketler büyük 59 Kavrakoğlu, İbrahim “Yönetimde Devrimin Rehberi İNOVASYON” , 1.Baskı, Alteo, 2006, İstanbul. 60 Elçi, Şirin “İnovasyon: Kalkınmanın ve Rekabetin Anahtarı” , Nova Yay., 2006, Ankara. 51 şirketlere oranla, çalışan başına 14 kez daha fazla patent üretiyor. Bu nedenle de yeni şirketlerin kurulması konusunda önemli teşvikler sunuluyor. İnovasyona dayalı yeni şirketlerin kurulmasında en etkili teşviklerden biri 1982’de Kongre’nin kararıyla başlatılan Küçük Şirket İnovasyon Araştırma Programı (Small Business Innovation Research (SBIR) Program). Programın amacı, yüksek teknolojiye dayalı şirketlerin kurulma ve gelişmesi aşamalarında fon desteği sağlamak, küçük şirketleri yüksek teknolojiye dayalı inovasyona yönlendirmek ve bu şekilde geliştirilen ürün ve teknolojilerin ticarileştirilmesini sağlamak olarak tanımlanıyor. Bir diğer önemli hedef de, küçük firmaların korunmalarını ve büyük firmalarla aynı düzeyde rekabet etmelerini sağlamak. Bu amaçla her yıl yedi federal bakanlık ve NASA’nın da içlerinde bulunduğu üç ajans, Ar-Ge fonlarının yüzde 2.5’ini SBIR’dan yararlanacak firmalar tarafından kullanılmak üzere ayırıyorlar. Bu da yılda ortalama 2 milyar ABD Doları’na karşılık geliyor. Böylece her yıl inovasyona dayalı küçük şirketlerin projelerinin desteklenmesi için gerekli fon garanti altına alınmış oluyor. Bu kurumlar, aynı zamanda inovasyon konularını da belirleyip proje başvurularını kabul ediyorlar. SBIR programına başvurabilmek için şirketin kurulmuş olması şartı aranmıyor. Şirketler ve araştırmacılar aynı anda birden fazla kuruma proje başvurusunda bulunabiliyorlar. Başvuru yapılan kurum, aynı zamanda yol göstericilik desteği de sağlıyor. Teknik ve ticari açıdan incelenip desteklenmeye değer bulunan projeler, hibe şeklinde sağlanan fonlardan üç aşamada yararlanıyor. İlk aşamada, bir fikrin veya teknolojinin teknik özelliklerinin belirlenebilmesi veya fizibilitesinin yapılabilmesi için yaklaşık altı ay süresince 100.000 ABD Doları destek sağlanıyor. İlk aşama, proje sahibi için önemli bir öğrenme deneyimi olarak 52 görülüyor. Bu aşamayı geçen proje sahipleri, iki yıl boyunca Ar-Ge çalışmalarının yapılması ve ticari potansiyelin araştırılması için 750.000 Dolar’a kadar sağlanan destekten yararlanıyorlar. Her iki aşamada da sağlanan finansman hibe şeklinde; geri ödenmesi gerekmiyor. Proje kapsamındaki fikri haklar da tamamen proje sahibine ait. Üçüncü aşamada ise ilk iki aşamada desteklenen inovasyonlar pazara sürülüyor. Bu aşamada herhangi bir fon desteği sağlanmıyor; firmanın gerekli finansmanı özel sektörden veya SBIR programına dahil olmayan fon sağlayıcı devlet kurumlarından bulması isteniyor. Girişim sermayesi şirketleri de bu aşamada devreye girip SBIR programının ilk iki aşamasındaki destekten yararlanan firmalara yatırım yapıyorlar. Hatta ABD’deki girişim sermayedarlarının çoğu yatırım yaparken SBIR’den destek alan firmaları tercih ediyorlar. Bu da girişimciler için SBIR programını daha cazip hale getiriyor. Program, yüksek risk içeren erken aşama desteği sağlamasıyla ülkenin inovasyon sisteminde önemli bir boşluğu dolduruyor. Üniversitelerdeki araştırmacıların şirketlerini kurmalarını sağlayan teşvik mekanizmalarının da başında geliyor. SBIR, aynı zamanda, küçük şirketlerin inovasyona dayalı ürünlerinin kamu kurumları tarafından satınalınmasına da olanak sağlıyor. Program sayesinde, bugüne kadar binlerce yüksek teknolojiye dayalı şirketin kurulması ve projelerini gerçekleştirmesi sağlandı. Bu şirketler tarafından önemli sayıda yüksek nitelikli istihdam yaratıldı; üniversite ile özel sektör arasında güçlü bağlar kuruldu. Programın diğer önemli bir etkisi de bölgesel kalkınmaya sağladığı yararlarda görüldü. SBIR, başarısından dolayı, Hollanda’dan Tayvan’a kadar çeşitli ülkeler tarafından da model alındı61. 7.1.2. DÜNYADA BAŞARILI İNOVASYON ÖRNEKLERİ 61 Elçi, Şirin “İnovasyon: Kalkınmanın ve Rekabetin Anahtarı”, Nova Yay., 2006, Ankara, s.143-145. 53 ¾ Yeraltı ve yerüstü kaynakları bakımından fakir olan Finlandiya 1990’ların başında yaşadığı ekonomik kriz ve yüzde 20’lere yaklaşan işsizlik sorununa çözüm olarak bir ulusal eğitim ve araştırma programı başlattı. Bu sayede üniversiteler ve şirketler arasında kurulan bağ ise ülkeyi beklemedeği kadar büyük bir güce kavuşturdu62. ¾ 134 yıl önce araç lastiği ve kauçuk bot üretmek için kurulan Nokia, devlet tarafından desteklenen inovasyon çalışmalarının meyvesini alan ilk şirket. 20 yıl önce radikal bir kararla sektör değiştiren Nokia bugün Finlandiya’da ve birçok ülkede en çok patente sahip olan bilişim firması. Devletten aldığı destekle mobil iletişimde çığır açan inovasyonlarıyla Nokia ülke ekonomisindeki düzelmeye ön ayak oldu. Finlandiya hükümeti ise bu gelişmeye daha önceden hazırlandığı için vergi avantajlarını, hukuksal gereksinimleri ve rekabet şartlarını inovasyonun önünü açacak şekilde düzenledi.63 ¾ 1960’lı yıllarda Türkiye ile aynı ekonomik seviyede olan Güney Kore bugün adı geçen ülkeler arasındadır. Japonya ve Amerika başta olmak üzere kalkınmış ülkeleri takip eden Güney Kore öğrenme sürecini varolan teknolojileri lisans alarak ve tersine mühendislikle taklit ederek tamamladı. Özel sektörü yarı iletken sanayide destekleyen Güney Kore, 1980’lerde bir çok şirketin inovasyon politikalarına hız verdi. Daha sonra ise mevcut ürünler üzerinde yaptığı değişikliklerle bugün dünya teknoloji devleri arasında sayılan Samsung’un doğuşuna vesile oldu. 1969’da Sanyo’nun montajını yapan Samsung 1992 yılında 64 megabit bellek çiplerini üreten ilk şirket oldu. 2000’lere gelindiğinde ise Samsung’un faaliyetleri 62 Elçi, Şirin “İnovasyon: Kalkınmanın ve Rekabetin Anahtarı”, Nova Yay., 2006, Ankara, s. 31-33. 63 Elçi, Şirin “İnovasyon: Kalkınmanın ve Rekabetin Anahtarı”, Nova Yay., 2006, Ankara, s 32-33. 54 58 ülkeye yayıldı. Yıllık ihracatı 150 milyar dolara ulaşan şirketin sadece Güney Kore’deki çalışan sayısı ise 129.000’i buldu64. ¾ Çin’in kayıt dışı ekonomiye karşı geliştirdiği çözüm bugün hala birçoklarını şaşırtmaya yetiyor. Çin özellikle mal ve hizmet sağlayıcılarının satış fişi, fatura kesmelerini teşvik etmek için 2002’de pilot bir uygulama başlattı. Pekin’deki restoranlar müşterilerine kazı-kazan kartları şeklinde fiş vermeye başladı. Uygulamayla birlikte yerli restoranların vergi verme oranlarında büyük artışlar oldu65. ¾ 1937 yılında Amerikalı Sylvan Goldman, bugün marketlerde kullandığımız sepetli arabaları geliştirdi ve bir anda rakibi olmayan bir pazarın sahibi oldu66. ¾ 1946 yılında radyo tamir şirketi olarak kurulan Sony, 1979 yılında en önemli inovasyonlarından birini gerçekleştirdi ve Walkman’i geliştirdi67. ¾ “Kot pantolon fiyatına uçun” sloganıyla yola çıkan Easyjet, stratejisini bilet fiyatlarını ucuz tutma ve seyahat acentalarını devre dışı bırakma üzerine kurarak, filosundaki iki olan uçak sayısını kısa sürede yüze çıkardı. Şirket bilet fiyatlarını ucuz tutmak için uçuşlarda yemek ya da içecek servisi yapmıyor, isteyenler de bu hizmeti parayla satın alıyor. Easyjet bu şekilde aynı anda hem tasarruf ederken hem de ek gelir kazanıyor. 64 Elçi, Şirin “İnovasyon: Kalkınmanın ve Rekabetin Anahtarı”, Nova Yay., 2006, Ankara, s.xix, 33-35. 65 Elçi, Şirin “İnovasyon: Kalkınmanın ve Rekabetin Anahtarı”, Nova Yay., 2006, Ankara, s.37-38. 66 Elçi, Şirin “İnovasyon: Kalkınmanın ve Rekabetin Anahtarı”, Nova Yay., 2006, Ankara, s.5. 67 Elçi, Şirin “İnovasyon: Kalkınmanın ve Rekabetin Anahtarı”, Nova Yay., 2006, Ankara, s.4-5. 55 ¾ Robert Plath 1989 yılında tekerlekli bavulu geliştirdi. Plath’ın bavulları icadından bir yıl sonra kendisine 50 milyon dolar kazandırdı68. ¾ Hepimizin günlük hayatımızda sıklıkla kullandığı “post-it”in üreticisi 3M firması, “Scotch Brite” mutfak bezini üretti. Müşteri ihtiyaç ve isteklerinin doğru saptanmasıyla ortaya çıkan ve yüksek tekstil teknolojisiyle üretilen ürünün en önemli özellikleri, rakiplerine oranla yüzde 50 daha emici olması, kolay sıkılması, çabuk kuruması, çamaşır suyuna ve 95 derece sıcaklıkta yıkanmaya karşı dayanıklı olmasıdır.69 ¾ Şirin Elçi’nin Türkiye ile en çok benzerlik gördüğü ülke Tayvan. Tayvan Türkiye gibi KOBİ odaklı büyüme stratejisi güden Tayvan 1990’ların ikinci yarısında Ar-Ge, işgücü eğitimi ve üretimin otomasyonlaşmasına büyük vergi teşvikleri getirdi. Bu süreçte iyice kuvvetlenen KOBİ’ler 1998’deki Asya krizinden sağlam çıkabilmeyi başardı. Tayvan bugün hala ulusal kalkınma programı kapsamında inovasyon odaklı politikaların sürdürülmesine, yabancı şirketlerin inovasyon faaliyetlerini Tayvan’a çekmeye, KOBİ’ler için yerel inovasyon merkezlerinin ve inkübatörlerinin kurulmasına ağırlık veriyor.70 7.2. TÜRKİYE’DE İNOVASYON KAVRAMINA YAKLAŞIM 7.2.1. 2002-2004 YILLARI SANAYİ VE HİZMET SEKTÖRLERİNDE TEKNOLOJİK YENİLİKLER 68 Elçi, Şirin “İnovasyon: Kalkınmanın ve Rekabetin Anahtarı”, Nova Yay., 2006, Ankara, s.5. 69 Elçi, Şirin “İnovasyon: Kalkınmanın ve Rekabetin Anahtarı”, Nova Yay., 2006, Ankara, s.4. 70 Elçi, Şirin “Güney Kore ve Tayvan Türkiye’ye Örnek” , (Aktaran: http://www.kobifinans.com.tr/bilgi_merkezi/021901/10147/5 , 07.03.2007 (erişim tarihi)). 56 Türkiye İstatistik Kurumu tarafından gerçekleştirilen "2002-2004 Yılları Sanayi ve Hizmet Sektörlerinde Teknolojik Yenilikler Araştırması" sonucuna göre; Sanayi sektöründe (Madencilik, taşocakçılığı, imalat sanayii, elektrik, gaz ve su) 10 ve daha fazla çalışanı olan girişimlerin % 34,58'inin teknolojik yenilik yaptığı tespit edilmiştir. Hizmet sektöründe (Toptan ticaret, mali aracı kuruluşların faaliyetleri, bilgisayar ile ilgili faaliyetler, araştırma ve geliştirme hizmetleri, mimarlık, mühendislik ve ilgili teknik danışmanlık faaliyetleri, teknik test ve analiz faaliyetleri) 10 ve daha fazla çalışanı olan girişimlerin teknolojik yenilik yapma oranı % 25,90' dır. Tablo 5: 2002-2004 yılları sanayi ve hizmet sektörlerinde teknolojik yenilikler (%) Teknolojik yenilik çeşitleri Avrupa Topluluğunda Ekonomik Faaliyetlerin İstatistiki Sınıflamasına göre (EFİS 1.1) Toplam Teknolojik yenilik yapan Teknolojik yenilik yapmayan Sadece ürün (mal ve hizmet) yeniliği yapan Sadece üretim süreci (proses) yeniliği yapan Ürün ve üretim süreci yeniliği yapan Sanayi 100,00 34,58 65,42 30,89 30,27 38,84 Hizmet 100,00 25,90 74,10 33,82 24,48 41,70 Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), “2002-2004 Yılları Sanayi ve Hizmet Sektörlerinde Teknolojik Yenilikler” , http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=218 , 13.03.2007 (erişim tarihi) 57 Grafik 1 : Sanayi sektöründe teknolojik yenilik yapılan türler ( %) 100 Sanayi Hizmet 80 60 40 30,89 33,82 38,84 41,70 30,27 24,48 20 0 Sadece ürün yeniliği Sadece üretim süreci yeniliği Ürün ve üretim süreci yeniliği Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), “2002-2004 Yılları Sanayi ve Hizmet Sektörlerinde Teknolojik Yenilikler” , http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=218 , 13.03.2007 (erişim tarihi) Sanayi sektöründe teknolojik yenilik yapan girişimlerin % 30,89'unun sadece ürün yeniliği, %30,27'sinin sadece üretim süreci yeniliği ve % 38,84'ünün ise hem ürün (mal ve hizmet) ve hem de üretim süreci yeniliği yaptığı tespit edilmiştir. Bu oranlar hizmet sektöründe sırasıyla % 33,82, %24,48 ve % 41,70 olarak gerçekleşmiştir. 58 Grafik 2 : Sanayi ve hizmet sektörlerinde büyüklük grubuna göre teknolojik yenilik yapma oranı (%) 100 Sanayi Hizmet 80 56,27 60 40 31,20 34,58 25,90 55,05 46,24 30,96 24,55 20 0 Toplam 10-49 50-249 Çalış an sayıs ı Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), “2002-2004 Yılları Sanayi ve Hizmet Sektörlerinde Teknolojik Yenilikler” , http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=218 , 13.03.2007 (erişim tarihi) Çalışma sonuçları, teknolojik yenilik faaliyetinde bulunma oranının girişimin büyüklüğü ile birlikte arttığını 59 250+ göstermektedir. Çalışan sayısı 10 ile 49 kişi olan sanayi ve hizmet sektörlerindeki girişimlerde teknolojik yenilik faaliyetinde bulunma oranı sırasıyla % 31,20 ve % 24,55 iken 250 ve daha üzeri kişi çalışanı olan girişimlerde bu oran sanayi için % 56,27 hizmet sektörü için % 55,05'e çıkmaktadır.71 7.2.2. AVRUPA İNOVASYON LİGİ’NDE TÜRKİYE (EUROPEAN INNOVATİON SCOREBORD – (TRENDCHART 2006 RAPORU )) 72 2006 Ülkeler ve bölgeler arasındaki yarışın inovasyonla şekillendiği günümüzde Avrupa Birliği’de en rekabetçi ekonomi olma hedefini güden Lizbon stratejisinin odağına inovasyonu yerleştirmiştir. Bu amaçla yürütülen çalışmalardan biri de Avrupa ülkelerinin inovasyon politikalarını kıyaslamak ve eğilimleri incelemek amacıyla 2000 yılında başlatılan “European Trend Chart on Innovation” ( TrendChart ) kapsamında Türkiye’ye de yer verildi. Türkiye’nin 2006 yılı TrendChart raporu, ülkemizde inovasyonun yönetişimine ve inovasyon politikalarının gelişimine ışık tutuyor. Raporda öne çıkan konular arasında, Türkiye’nin inovasyon yönetişimi açısından güçlü ve zayıf yanlarının, tehdit ve fırsatlarının değerlendirilmesi geliyor. 2004 yılından itibaren devletin bilim, teknoloji ve araştırma konularına daha fazla önem veriyor ve kaynak ayırıyor olması Türkiye’nin güçlü yanlarından biri olarak kendini göstermektedir. Ancak, mevcut yaklaşımın Türkiye’nin inovasyon performansını artırmak açısından yeterli olmayacağının altı çiziliyor. Bu nedenle inovasyonun tüm devlet politikalarıyla entegre edilmesi gerektiği vurgulanıyor. 71 TÜİK, “2002-2004 Yılları Sanayi ve Hizmet Sektöründe Teknolojik Yenilikler” , http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=218 , 13.03.2007 (erişim tarihi). 72 Elçi, Şirin “İnovasyon Artık Gündemlerde” , http://ref.advancity.net/ Moduller/Makaleler/MakaleForm.aspx?MkId=52 , 12.03.2007 (erişim tarihi). 60 TrendChart 2006 raporunda, Türkiye’nin inovasyon performansının iyileştirilmesi için atılması önerilen adımlar; 9 Özel sektörün inovasyon faaliyetlerinin artırılması 9 İnovasyona dayalı yeni işletmelerin kurulmasının özendirilmesi 9 Şirketlerin üniversite ve araştırma kurumları ile işbirliklerinin artırılması 9 Ve yine şirketlerin kendi aralarında yaptıkları işbirliklerinin artırılması olarak sıralanıyor. Son yıllarda Ar-Ge ve inovasyon için ayrılan devlet desteklerindeki artış ve AB Çerçeve Programlarına katılım gibi ulusal düzeyde atılan adımlar; inovasyonun milli eğitim müfredatına entegre edilmesini sağlayan, Teknoloji Yönetim Derneği liderliğinde gerçekleştirilen “Eski Köye Yeni Adet Getirin!” projesi ve Ulusal İnovasyon Girişimi gibi sivil toplum düzeyinde yürütülen çalışmalar dikkat çekici gelişmeler olarak kendini gösteriyor. TrendChart 2006 raporunda, AB Ülkeleri ve aday ülkelerin 2005 yılı İnovasyon İndeksi özet sonuçları aşağıdaki tabloda gösterilmiştir. 61 Grafik 3 : AB Ülkeleri ve AB’ye aday ülkelerin 2005 yılı İnovasyon İndeksi Özet Sonuçları 62 Kültürümüz İnovasyonu Desteklemiyor73 Ülkemizde ise inovasyon, küçük bir kesim tarafından konuşulan bir konu. Rekabetçi, sürdürülebilir ekonomik büyüme ivmesi yakalamış, sosyal refah düzeyi ve yaşam kalitesi yüksek bir ülke olamamazın nedeni de inovasyonla beslenen bir toplum ve ekonomi haline gelememiş olmamızdan kaynaklanıyor. Bunun altında yatan sorunların başında kültürümüzün inovasyonu desteklememesi geliyor. “Eski köye yeni adet getirme!”, “Başımıza icat çıkarma!” gibi deyimlerimiz de bunu destekler nitelikte. AB yolundaki Türkiye, sosyal ve ekonomik açıdan ilerlemek ve Birliğin güçlü bir üyesi olmak istiyorsa, inovasyon konusunda toplumun tüm kesimlerinde farkındalık yaratmalı ve inovasyonu destekleyen bir kültür geliştirmeli. Bu da öncelikle eğitimcilerde, çocuklarda, gençlerde ve ardından toplumun tüm kesimlerinde kültürel bir değişim başlatmayı gerektiriyor. 7.2.3. TÜRKİYE’DE BAŞARILI İNOVASYON ÖRNEKLERİ ¾ Eczacıbaşı Askaynak, 400 dolarlık bir mini kaynak makinası çıkardı ve iyi bir alt-pazar inovasyonu gerçekleştirdi. Böylece hem yeni bir kitleye istihdam sağlanırken hem de asıl iş olan elektrot satışlarında büyük patlama gerçekleştirerek, yüzde 30 büyüme sağladı.74 ¾ Eczacıbaşı Yapı Grubu’nun VitrA “kokusuz klozeti”, basit bir fikirden yola çıkarak gerçekleştirilen bir inovasyon. Rezervuar içine monte edilen koku emme ve filtrasyon ünitesi, otomoatik yıkama ünitesi, elektronikkontrol ünitesi ve klozet üzerinde 73 “Kültürümüz İnovasyonu Desteklemiyor”, http://www.projeekin.org/Ekin.aspx?SC=WE#culture , 17.03.2007 (erişim tarihi). 74 Bursa Ticaret ve Sansyi Odası ( BTSO ), “Farklılık Yaratan Kazanır” , BTSO Bursa Ekonomi Dergisi, Sayı 227, Ocak 2007, Bursa, s.26. 63 duvara monte edilen elektronik algılama ünitesinden oluşan klozet, üründe inovasyona güzel bir örnek75. ¾ Türkiye’nin önde gelen firmalarından Vestel’in hem uydu hem de DVD olarak kullanılan ürünü “2 Box” teknolojik ürün inovasyonuna güzel bir örnek. Vestel’de gerçekleştirilmiş diğer bir inovasyon örneği ise televizyonlarına eklediği DMP teknolojisi. Bu teknolojiyle, televizyonda çeşitli hafıza kartlarına yüklenen resim, film ve müzik gibi medya dosyaları herhangi bir ara bağlantıya gerek duymadan oynatılabiliyor.76 ¾ İstikbal firmasının piyasaya yeni sürdüğü “Viscolex” yatakları ile sağlık ve konfor kavramına yeni bir boyut getiriyor. Viscolex yatak ve yastıklar, ısıya duyarlı yapısı sayesinde vücuda uyum sağlayarak hassas bölgelerde kan dolaşımı basıncını engelliyor, vücudun duruşunu tam destekliyor ve rahatlatıyor. Viscolex yatak ve yastıkları Visco sünger sayesinde kademeli olarak yumuşayarak, yavaşça yayılıp vücudun şekline kolayca uyum sağlıyor. Ortam sıcaklığını algılayarak buna karşılık veren Viscolex sayesinde, vücudun baştan ayak parmaklarına kadar her bölgesini doğru biçimde destekliyor. Bu sayede kan dolaşımı sorunlarına, sırt, boyun, eklem ve baş ağrılarına, siyatiğe ve stres sebebiyle vücutta oluşan gerginliklere yeni bir yaklaşım sunuluyor. İstikbal'in bu yeni ürünü hem Türkiye'de hem de yurtdışındaki mağazalarinda ilgi görüyor. İstikbal tasarımcıları tüketicilerin beklentileri doğrultusunda bu inovatif ürünü tasarladılar.77 ¾ Eroğlu Şirketler Grubu’nun markası Collin’s Jeans’in 2005 yılında piyasaya sürdüğü, iki tarafı da giyilebilen ürün “Double 75 Elçi, Şirin “İnovasyon: Kalkınmanın ve Rekabetin Anahtarı” , Nova Yay., 2006, Ankara, s.6. 76 Elçi, Şirin “İnovasyon: Kalkınmanın ve Rekabetin Anahtarı” , Nova Yay., 2006, Ankara, s.5. 64 Vision” da bir ürün inovasyonu örneği. Firmanın, kısa sürede ürün için hedeflediği satışların üzerine çıkması, tüm sektörlerde olduğu gibi tekstil ve hazırgiyim sektöründe de rekabet gücünün inovasyonla mümkün olabileceğinin bir göstergesi78. ¾ Migros sanal market: Kangurum. Migros, Koç Holding ve KoçSistem ortaklığı ile 2000 yılında kurulan Kangurum Türkiye’de internetten alışveriş denince ilk akla gelen isimlerden biri. Bilişim teknolojilerini kullanarak hizmet sektöründe bir inovasyon sunan firma, oluşturduğu sanal market ile müşterilerinin ilgi alanlarına göre belirlediği 15 kategoride, 100'den fazla malverenin 100 binden fazla çeşit ürününü kullanıcılarının beğenisine sunuyor. ¾ Yemeksepeti.com Türkiye’nin ilk online yemek siparişi sitesi. 2000 yılı içerisinde faaliyete geçti. Yemeksepeti.com, öncelikle Türkiye'deki, daha sonra ise Orta Doğu ve Avrupa'nın gelişmekte olan ülkelerindeki tüm internet kullanıcılarına ve ilgili tüm restoranlara, internetten yemek siparişi verebilme ve alabilme olanağı sağlamayı hedefliyor. İnternet teknolojilerindeki bütün yenilikleri takip eden ve alanına giren uygulamaların hemen hepsinde Türkiye'de öncü olan Yemeksepeti.com, restoranlardan eve sipariş konusunda son derece yenilikçi bir çözüm getirmesi açısından Türkiye'de bir ilki gerçekleştirdi. Hizmette inovasyona güzel bir örnek olan yemeksepeti.com’da siparişler tamamiyle interaktif bir ortamda gerçekleşiyor. 79 78 Elçi, Şirin “İnovasyon: Kalkınmanın ve Rekabetin Anahtarı” , Nova Yay., 2006, Ankara, s.5-6. 79 “Örneklerle İnovasyon” , http://www.projeekin.org/Ekin.aspx?SC=IE , 17.03.2007 (erişim tarihi). 65 8. İNOVASYONUN FİNANSMANI İnovasyonun ve girişimciliğin yeni ve ileri teknoloji alanlarında önemi kabul edilmiştir. Nanoteknoloji, biyoteknoloji, uzay ve havacılık, ileri malzemeler ve bugün için öngörülemeyen yeni alanlarda yürütülen/yürütülecek projelerin ve bunların ürüne dönüştürülmesi sürecinin finansmanının sağlanmasına ağırlık verilmekle birlikte, inovasyona tüm sektörlerin, disiplinlerin ve kurumların gereksinim duyduğunu vurgulamak gerekir. Finansman açısından bakıldığında, inovasyon aşağıdaki şekilde sınıflandırılabilir : Bilimsel-Teknolojik İnovasyon : Daha çok bilimsel araştırmalar ile ulaşılabilen teknoloji platformu gibi evrensel inovasyon içeren çalışmalar. Genel olarak bilimsel makale ve patent ile sonuçlanması beklenen çalışmalar. Bu çalışmalar genel olarak, TÜBİTAK, DPT VE AB Çerçeve Programlarına uygun olabilir. Endüstriyel İnovasyon : Daha çok tasarım, ürün geliştirme, süreç geliştirme tipi işletme içi faaliyetler. Bu çalışmaların sonunda, faydalı model, patent ve ilgili olabilecek diğer fikri mülkiyet haklarını koruyucu belge(ler) alınması beklenebilir. Bu çalışmalar genel olarak TÜBİTAK, TEYDEB (TÜBİTAK-Teknoloji ve Yenilik Destek Programları Başkanlığı), TTGV (Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı) desteklerine uygun olabilir. Teknolojik Girişimcilik : Daha çok yeni kurulacak teknoloji ağırlıklı işler için gerekli sermayenin bulunması konusudur. Burada mikro sermaye, iş melekleri ve çekirdek sermaye gerekmektedir. Teknolojik Yeni İş Geliştirme : Kurulu ve çalışır durumdaki teknoloji ağırlıklı bir şirketin yeni bir projeyi gerçekleştirerek 66 büyümesi için gerekli sermaye için daha çok Girişim Sermayesi gerekmektedir. Genel olarak firmalarımızda, teknoloji yönetim kültürünün olmadığı, inovasyonu destekleyen mevcut mekanizmaların bir farkındalık yaratmada ciddi katkıları olduğu ( eski adıyla TİDEB 10 yılda 1594 firmayı 660 Milyon ABD doları ile desteklemiştir ) ancak mevcut araçların kapsamlarının genişletilerek zenginleştirilmelerinin gerekliliği görülmektedir. TÜSİAD-Sabancı Üniversitesi Rekabet Forumu tarafından oluşturulan Ulusal İnovasyon Girişimi çerçevesinde hazırlanan İnovasyon Çerçeve Raporu’nu oluşturan çalışma grubu tarafından hedef, “inovasyonun finansmanında ve desteklenmesinde arz ve talebin işlerliği ve uyumunu sağlamak” olarak belirlenmiş ve bu ana hedef kapsamında mevcut sorunlar iki ayrı başlıkta incelenmiştir. Buna göre ; • Arz kurumlarının sayı ve çeşitlilik olarak az olduğu; • Yeterli ve nitelikli talep olmadığı vurgulanmıştır. Her iki ana başlık içinde var olan düzenin iyileştirilmesi, arz ve talebin buluşturulması ile ölçme değerlendirme ve geri besleme sistemlerine gerek duyulmaktadır. Araştırması tamamlanmış bir fikrin uygulamaya geçirilmesi aşamasını çok basamaklı bir süreç olarak düşünmek gerekir. Farklı aşamalarda farklı tip desteklere gereksinim duyulacaktır. İnovasyonu destekleyen özel finans kuruluşlarının başında risk sermaye kuruluşları gelmektedir. Risk sermayesi aslında düşünüldüğü gibi rahatlıkla organize edilen bir yapı değildir. Bu nedenledir ki her ülke risk sermayesi konusunda oldukça dikkatli olmakta ve bu durum risk sermayelerinin gelişmesini oldukça uzun vadeye yaymaktadır. Ancak risk sermayesine gelmeden inovatif 67 fikrin pilot çapta denenmesi ve sanayi ölçeğinde uygulanabilirliğinin ispatı da finansman gerektirir. Bir projenin araştırma aşamasının tamamlanmasının ardından ölçek büyütülerek sanayiye aktarılması sırasında ise yatırımcı desteklerine gereksinim vardır. Bunun için üretilen projelerin öncelikle eksiksiz fizibilitesinin yapılması, iş planlarının hazırlanması ve projenin yatırımcılara tanıtımı için “iyi bir ortam”ın yaratılması gerekir. Mevcut Düzenin İyileştirilmesi ve Yeni Mekanizmalar Geliştirilmesi : Ülkemizde bugün “tekno-girişimciler” için var olan finansman seçenekleri, • • • • KOSGEB ( Teknoloji Geliştirme ve İnovasyon Destekleri ) TÜBİTAK-TEYDEB Destekleri TTGV Kredileri Diğer kamu fonları (DPT, TÜBİTAK Araştırma Projeleri, DTM kaynakları vb.) ile sınırlıdır. Kamu araştırma fonları hariç tüm bu desteklerden yararlanılabilmesi için tekno-girişimcilerin şirketleşmiş olmaları gerekmektedir. Kamu araştırma fonları ise ürüne dönüşme sürecini desteklemedikleri gibi fikri mülkiyet hakları açısından girişimciyi koruyacak bir düzenleme yapmaktan uzaktır. Buna ek olarak sağlanan pekçok destek için teminat istenmekte ve kurulan Kredi Garanti Fonu’nun daha yaygın çalışması için tedbirler alınmalıdır. Mevcut kamu finansman araçlarının değerlendirilerek iyileştirilmesi ve arz yapısının uygulamaya yönelik ve kapsamı genişletilerek çeşitli talep cinslerine yönlendirilmesi, arz yapısının ürün ve hizmete dönük inovasyonu ayrıcalıklı olarak desteklemesi, Ar-Ge ve diğer etkinliklerle sınırlı kalmaması gerekir.80 80 TÜSİAD-Sabancı Üniversitesi Rekabet Forumu (REF), “Ulusal İnovasyon Girişimi, İnovasyon Çerçeve Raporu”, http://ref.advancity.net/Moduller/Makaleler/MakaleForm.aspx?MkId=52 , s. 57,58,59,60, 13.03.2007 (erişim tarihi). 68 8.1. AVRUPA BİRLİĞİ İNOVASYON DESTEKLERİ 8.1.1. AVRUPA KOMİSYONU REKABET EDEBİLİRLİK VE YENİLİKÇİLİK PROGRAMI (COMPETITIVENESS & INNOVATION FRAMEWORK PROGRAMME - CIP) Lizbon Avrupa Konseyi’nde Avrupa’yı dünyanın en dinamik ve rekabet gücü en yüksek bilgi ekonomisi haline getirme hedefi ortaya konulmuştur. 2001 yılında gerçekleştirilen Gothenburg Avrupa Konseyi’nde, hedeflenen ekonomik büyümeye, sosyal kalkınmaya ve çevrenin korunmasına ulaşılması amacıyla “Topluluğun Sürdürülebilir Kalkınma Stratejisi” tanımlanmıştır. 2001 Yılında gerçekleştirilen Feira Avrupa Konseyinde ise Küçük ve Orta Ölçekli işletmelerin Avrupa Ekonomisi’nin bel kemiği olduğu vurgulanmıştır. Topluluk, rekabet edebilirliğini ve yenilik kapasitesini güçlendirmek, bilgi toplumuna katkıda bulunmak ve dengeli ekonomik büyümeye dayalı sürdürülebilir kalkınmayı sağlamak için “Rekabet ve Yenilik Programı’nın” kurulması gereği üzerinde durmuştur. 23 Mart 2005 tarihli Brüksel Zirvesi’nde, Topluluğun yeni Rekabet ve Yenilikçilik Programının, büyüme potansiyeli olan yenilikçi KOBİ’leri finanse edecek yeni mekanizmalar kurarak, teşebbüslerin yenilikçiliği için teknik iletişim ağını yönlendirerek ve güçlendirerek ve Yenilik için bölgesel merkezlerin ve Avrupa düzeyindeki iletişim ağlarının gelişimini destekleyerek, Avrupa Birliği’nin (AB) tamamında halihazırda varolan Yenilik kapasitesinin arttırılmasını ve katkıda bulunulmasını sağlanması hedefi ortaya konmuştur. Adım Adım Rekabet Edebilirlik ve Yenilikçilik Programı AB Komisyonu 6 Nisan 2005 tarihinde birliğin yeni programı olan “Rekabet ve Yenilikçilik Programı’nın” oluşumuna ilişkin bildirgesini yayımlamış ve Parlamentonun onayına sunmuştur. 69 Avrupa Parlamentosu 1 Haziran 2006 tarihinde topluluğun ilk “Rekabet ve Yenilik Programı’na (RYP) – Competitiveness and Innovation framework Programme (CIP)” ilişkin Komisyon’un önerisini onaylamıştır. Toplam bütçesi 3,6 Milyar € olan program kapsamında, işletmelerin ve sanayinin Yenilik kapasitesini geliştirecek etkinlikler desteklenecektir. 2007 – 2013 yılları arasında uygulanacak program kapsamında yaklaşık 350.000 kadar KOBİ’ye, yenilik ve büyümeye yönelik yaptıkları tüm yatırımlar için toplamda 3,6 milyar € destek verilmesi öngörülmektedir. Programın bütçe dağılımı aşağıdaki gibidir: Grafik 4 : Rekabet ve Yenilikçilik Programı Bütçe Dağılımı ( Milyar Euro ) 70 RYP’nin (Rekabet ve Yenilik Programı) Birincil ve İkincil hedefleri RYP’nin birincil hedefleri aşağıdaki gibidir: ¾ İşletmelerin ve özellikle KOBİ’lerin rekabet kapasitesini geliştirmek; ¾ Eko-Yenilik (eko-innovation) inovasyonun desteklenmesi; de dahil olmak üzere Yukarıdaki hedeflere ulaşılabilmesi için ikincil hedefler belirlenmiştir. RYP’nin ikincil hedefleri aşağıdaki gibidir: ¾ Rekabet kapasitesi yüksek, yenilikçi ve kapsamlı bir Bilgi Toplumu’nun gelişimine hız verilmesi; ¾ Ulaşım da dahil olmak üzere tüm sektörlerdeki enerji etkinliğinin ve yeni ve yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımının teşvik edilmesi. RYP, söz konusu hedeflere kendi dahilindeki üç Özel Program aracılığıyla ulaşmayı hedeflemektedir. 1. Girişimcilik ve Yenilik Özel Programı – (GİYEP) The Entrepreneurship and Innovation Programme 2. Bilgi ve İletişim Teknolojileri Politikaları Destek Programı 3. Avrupa Akıllı Enerji ve Teknoloji Programı – (AETEP) 71 Her bir özel program için Komisyon tarafından çalışma programı hazırlanacak ve yayımlanacaktır. Çalışma Programları gelişmelere göre yeniden düzenlenebilir nitelikte olacaktır. Her bir öncelikli alan için yıllık bazda raporlar (Yarı dönem raporu 21 Aralık 2009’da, raporun tamamı ise 31 Aralık 2011’de yayımlanacaktır) yayımlanacak ve programların etkinliği değerlendirilecektir. Programa ilişkin her tür sorunuzu cip@tubitak.gov.tr adresine yönlendirebilirsiniz. Programla ilgili geniş bilgi için : http://europa.eu.int/comm/enterprise/enterprise_policy/cip/index_e n.htm 8.1.2. IRC (YENİLİK AKTARIM) MERKEZİ NEDİR? 1995 yılında Avrupa Komisyonu IRC ağını kurdu. 2004 yılının Nisan ayında 72 tane Yenilik Aktarım Merkezi Avrupa Birliği dahil olmak üzere Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Kıbrıs, Estonya, Macaristan, İzlanda, İsrail, Letonya, Litvanya, Norveç, Polonya, Romanya, Slovakya, Slovenya ve İsviçre sisteme dahil edildi. 2004 yılının Nisan ayında Türkiye uluslararası ağa dahil oldu. Bu merkezler yenilik teknolojisini Avrupa firmaları ve araştırma bölümleri arasında sinerji yaratıp teknoloji aktarımı yapmayı amaçlamaktadır. IRC ağı Avrupa'da küçük ve orta ölçekli firmalara teknoloji ortaklıklarını tanıtmada ve teknoloji transferinde Avrupa'nın en önde gelen ağı durumundadır. IRC'ler yeniliklerin desteklenmesi ve konusunda üniversitelerin teknoloji merkezleri, Ticaret Birlikleri, Bölgesel geliştirme büroları ve Milli Teknoloji Merkezleriyle temas halinde çalışırlar. Pek çok IRC bu kurumlar arasında bir konsorsiyum olarak çalışırlar. Her bir merkez sorumlu olduğu bölgelerdeki ekolojik ve ekonomik profilleri çok iyi bilen uzman kadrolardan oluşur. IRC-Ege Konsorsiyumu : IRC-Ege konsorsiyumu, 1 Nisan 2004 tarihinde birbirini tamamlar nitelikte ortaklar ile çalışmaya 72 başlamıştır. IRC-Ege, Ege Üniversitesi Bilim Teknoloji Araştırma Merkezi (EBILTEM) Koordinasyonunda, Ege Bölgesi Sanayi Odası (EBSO), İzmir Atatürk Organize Sanayi Bölgesi (IAOSB) ve Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı’nın (KOSGEB) oluşturdugu bir konsorsiyum tarafından yönetilmektedir. EBILTEM bu ortaklığın akademik ve araştırıcı yönünü temsil etmektedir; teknik bilgi birikimi ile danışmanlık vererek ulusal teknoloji transferi konusunda bir üniversite- sanayi işbirliği platformu oluşturmaktadir. IAOSB, KOBI’lerin IRC etkinliklerinin ve hizmetlerinin daha hızla tanınmalarını ve benimsenmelerini sağlamaktadır. KOSGEB finansal ve yönetsel ihtiyaçlarını karşılamaktadır. EBSO gerekli tanıtım bilgilerinin yayılmasına ve IRC tarafından geniş bir firma portföyü oluşturulmasına öncülük etmektedir. Bölgesel Üniversiteler EBSO, Muğla, Denizli, Manisa ve İzmir’de (Ege, Dokuz Eylül ve Yüksek Teknoloji) bulunan altı bölgesel üniversite ile üniversite-sanayi ilişkilerini geliştirmek ve yönlendirmek için bir protokol imzalamıştır. Bu protokolun yanı sıra, EBSO’nun güçlü bölgesel ilişkileri ve etkinliği, özellikle değişik illerde IRC bölgesel ofislerin kuruluşunda yararlı olacaktır. Ortakların hepsinin kendi özel firma veritabanları bulunmaktadır. IRC-Ege veritabanın temelini, ortakların önceden kendi bünyelerinde hazırlanmış olan bu veritabanları oluşturmaktadır. Buna ek olarak, • EBSO’nun belli illerde temsilcilikleri ve bölgede etkili bir organize yapısı, • KOSGEB’in değişik illerde ofisleri ile • Bölge üniversitelerinin oluşturdukları ağ, 73 IRC-Ege'nin hizmetlerinin bölgemizde etkin bir şekilde dağıtılması için planlanan beş bölge ofisinin kurulmasında önemli rol üstlenecektir. Konsorsiyumu oluşturan kuruluşlar, üniversite-sanayi ilişkilerinin teşvik edilmesi ve belirlenen hedeflere ulaşılması için son yedi yıldır beraber çalışılmaktadır. Ege Üniversitesi’nin liderliğinde, kurumsal bir yaklaşımla, sanayi kuruluşları ve araştırma enstitüleri arasındaki işbirliği faaliyetlerinin artırılmasına yönelik çalışmalar yapılmaktadır. EBILTEM son yedi yıldır her yıl düzenlediği proje sergileri ve pazarları ile, sanayide uygulanabilir projeler için geliştirdiği veri tabanı ile üniversite-sanayi işbirliği ve ulusal teknoloji transferi için bir platform yaratarak, aktif bir rol üstlenmiştir. Mayıs 2002’de TÜBİTAK desteği ile düzenlediği Agro-Endüstri Proje Pazarında, sunulan 96 projeden 16 tanesi işbirliği anlaşması ile sona ermiştir. IRC-Ege bu nedenlerle mevcut olan EBILTEM altyapısını deneyimini ve bilgi birikimini kullanarak, kendisini geliştirecektir ve faaliyetlerini sürdürecektir. Yenilik Aktarım Merkezi-IRC Anatolia Hakkında Bilgi : Avrupa Birliği Altıncı Çerçeve Programı bünyesinde ODTÜTeknokent, KOSGEB ve Ankara Sanayi Odası konsorsiyumu tarafından hazırlanan proje teklifi (IRC-Anatolia) Komisyon tarafından uygun görülmüş ve konsorsiyum, yaklaşık 700.000 Euro tutarında bir hibeye hak kazanmıştır. 1 Nisan 2004 tarihinden itibaren resmi olarak faaliyete geçen IRC-Anatolia 4 yıl boyunca Adana, Ankara, Çorum, Eskişehir, Gaziantep, Kayseri, Konya ve Samsun illerini kapsayacak bölgede başta KOBİ’ler olmak üzere sanayiye ve üniversitelere hizmet verecektir. IRC Ağı’nın her üyesi gibi IRC-Anatolia da, Avrupa içerisindeki işbirliği imkanlarına ulaşmak isteyen firmalarla bölgesel iletişim kurar. Görev bölgesindeki endüstrinin ihtiyaçları doğrultusunda araştırma sonuçları ve teknolojilerin ithalatı ve/veya ihracatını sağlamak için çalışır. IRC-Anatolia’nın en önemli amacı, görev bölgesinde yer alan KOBİ’lerin uygun teknoloji ortakları ya da 74 tedarikçileri bulmasına yardımcı olarak karşılıklı avantaj sağlayacak iş anlaşmaları geliştirmelerini sağlamaktır. IRC-Anatolia projesi ODTÜ-Teknokent koordinatörlüğünde ASO (Ankara Sanayi Odası), KOSGEB (Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Geliştirilmesi ve Destekleme İdaresi Başkanlığı) tarafından oluşturulan bir konsorsiyum tarafından 81 yürütülmektedir. 9. SONUÇ Önümüzdeki dönemde ülkelerin geleneksel ekonomilerini inovasyon ekonomisine dönüştürmedeki başarıları, sürdürülebilir ekonomik büyüme performanslarını belirleyecektir. Bu iktisadi yapıya ulaşabilmek için ; 9 Nitelikli işgücü, 9 Nitelikli işgücü için iş olanakları, 9 Bu iş olanaklarını yaratan ve yaratarak büyüyen , 9 Değişen koşullara hızla cevap verebilen firmalara ihtiyaç vardır.82 10. İNOVASYON SÖZLÜĞÜ83 81 TÜSİAD-Sabancı Üniversitesi Rekabet Forumu (REF), Ulusal İnovasyon Girişimi, İnovasyon Çerçeve Raporu-Ek Bilgiler syf. 7,8,9, 13.03.2007 (erişim tarihi). 82 Erdil, Erkan “İnovasyon, Firmalar Arası İlişkiler ve Kümelenme” , Şubat 2006, http://www.egeliihracatcilar.com/Images/Menu1Page//INOVASYON_Izmir_Sunus_00001663.ppt , 09.03.2007 (erişim tarihi). Elçi, Şirin “İnovasyon Sözlüğü” , http://www.focusinnovation.net/dictionary.html , 09.03.2007 (erişim tarihi). 83 75 Bu sözlük, Avrupa Komisyonu'nun "Innovation and Technology Transfer" yayınıyla oluşturmaya çalıştığı sözlük başta olmak üzere çeşitli kaynaklardan yararlanılarak hazırlanmıştır. Bazı terim ve sözcüklerin sık sık karşımıza çıkan İngilizce karşılıkları parantez içinde verilmiştir. • • • • • • Araştırma Tabanı ( Research Base ) : Bir ülkenin veya bölgenin sanayisinin yeni bilgiye eriştiği üniversitelerini ve araştırma kurumlarını -akademik bilim ve teknoloji kaynaklarını- tanımlar. Bir ülkenin veya bölgenin sanayisinin yeni bilgiye eriştiği üniversitelerini ve araştırma kurumlarını akademik bilim ve teknoloji kaynaklarını- tanımlar. Araştırma – Geliştirme ( Ar-Ge ) : Bilgi stoğunu ve uygulamalarını artırmak amacıyla sistematik olarak yürütülen yaratıcı çalışmaları ifade eder. Temel araştırma, uygulamalı araştırma ve deneysel geliştirme çalışmaları Ar-Ge kapsamında ele alınan faaliyetlerdir. Bilgi Tabanı ( Knowledge Base ) : Belli bir sanayi sektöründeki ilerlemelerin dayandığı bilgilerin toplamını ifade eder. Sadece yazılı (kodlanmış) bilgiyi değil, aynı zamanda yazılı olmayan (kodlanmamış) bilgiyi ve tesis ve ekipmandaki bilgiyi (üretim, kullanım, bakım,...bilgileri) de kapsar. Bilgi Varlığı ( Knowledge Assests ) : Bir şirketin kâr elde etmek, değer yaratmak, rekabet avantajını ve sürdürülebilir büyümeyi yakalamak için sahip olduğu veya sahip olması gereken, pazar, ürün, teknoloji ve organizasyona ait bilgilerin tamamıdır. Çekirdek Sermaye ( Seed Capital ) : Yeni kurulan şirketlere (start-up) kuruluşlarının en erken evresinde, genellikle fizibilite ve pazar araştırması çalışmalarını finanse etmek amacıyla sağlanan kaynaktır. En İyi Uygulama ( Best Practice ) : Belli bir alanda kabul gören lider konumundaki kuruluşların başarılarını ve yöntemlerini ifade eder. 76 • • • • • • • Fikri Mülkiyet ( Intellactual Property – IP ) : Bir firmanın veya kişinin orjinal icatlarını ve bilgisini tanımlar. Fikri Mülkiyet Hakları ( Intellectual Property Rights – IPR ) : Ulusal veya uluslarüstü yetkili bir kurum tarafından, çoğunlukla patent, ticari marka ve endüstriyel tasarım için verilen fikri mülkiyetin özel kullanımı amacıyla tanımlanmış hakları ifade eder. Girişimcilik Eğitimi : Özellikle üniversite öğrencilerini ve araştırmacıları, kendi şirketlerini kurarak yeni bilgiyi ticarileştirmeleri amacıyla eğiten kurslardır. İnkübatör ( Kuluçkalık ) : Yeni firmalara iş destek hizmetlerinin tek elden sağlandığı, genellikle üniversitelerde veya kamu araştırma kuruluşlarında kurulmuş mekanlardır. Sağlanan destek paketinde düşük kira ile ofis temininin yanında altyapı imkanları ile ofis desteklerinin sağlanması yer alır. İnovasyon Aktarım Merkezleri ( Innovation Relay Centres ( IRC ) ) : Avrupa genelinde kurulan, uluslararası teknoloji transferine destek sağlama konusunda uzmanlaşmış teknoloji aracı kuruluşlarıdır. İnovasyon Harcamaları : Ülkemizde de Türkiye İstatistik Kurumu ( TÜİK ) tarafından inovasyon yapan firmalara uygulanmakta olan Avrupa Birliği'nin Topluluk İnovasyon Araştırması'nda da (Community Innovation Survey) tanımlandığı şekilde, bir firmanın inovasyon harcamaları şu kalemlerden oluşur: Firma içinde yapılan Ar-Ge; dışarıya yaptırılan Ar-Ge; ürün ve süreç inovasyonuyla bağlantılı makina ve ekipman; patent, lisans, endüstriyel tasarım ve eğitim alımı; inovasyonun pazarlanması ile ilgili harcamalar. İnovasyon Merkezi : Genellikle inkübatör ile eş anlamlı olarak kullanılır; ancak, yüksek teknoloji şirketlerininin kuruluşlarından başlayarak inübötörlere göre çok daha uzun süre çatısı altında barındırır. Bir inovasyon merkezi, üniversite ve araştırma kurumlarından ayrılarak kurulmuş küçük şirketlere de ev sahipliği yapar. (Kaynak: UK Science Park Association) 77 • • • • • • • İnovasyon Sistemi : İnovasyon faaliyetini destekleyen yerel, bölgesel veya ulusal ortamı ifade eder. Sistemde, firmaların yanısıra araştırmacılar, inovasyon finansmanı sağlayıcılar, iş destek hizmetleri ve programları, ve tüm bu bileşenlerin etkileştiği ağlar yer alır. İnovasyon : Yeni bilginin ekonomik ve sosyal faydaya dönüştürülmesidir. İnovasyonun Finansmanı : Yeni kurulan yüksek teknoloji firmalara (start-up) büyümelerinin ilk evrelerinde sağlanan tüm finansman kaynaklarını ifade eder. Finansman, çekirdek sermaye fonlarından, gayri resmi yatırımcılardan (girişimcinin arkadaşları, ailesi ve iş melekleri), bankalardan ve risk sermayesi fonlarından sağlanır. İnovasyonun Yönetişimi : Paydaşların (sanayi, tüketici, kamu yetkilileri, araştırmacılar) inovasyon politikasının tasarımı, uygulanması ve değerlendirilmesi sürecine dahil edilmesiyle ilgili çalışma ve faaliyetleri ifade eder. İş Melekleri ( Business Angels ) : Yüksek risk ve yüksek büyüme potansiyeli içeren firmalara kuruluşlarının çok erken bir döneminde yatırım yapan özel bir yatırımcı tipidir. İş meleklerinin kendileri de genellikle başarılı girişimcilerdir ve yatırım yaptıkları firmalarda iş konusunda sürekli danışmanlık yaparak ve yol göstererek değer yaratırlar. Kıyaslama ( Benchmarking ) : Performansın, gelişme amaçlı hedeflerin konmasıyla en iyi uygulamalarla karşılaştırılarak ölçülmesidir. ( Kıyaslama, firmalar tarafından örneğin kendi sektörlerindeki iş süreçlerine uygulanarak yapılır; veya ulusal ya da bölgesel politika yapıcılar tarafından, örneğin yeni teknolojiye dayalı firmaların kurulması için sağlanan desteklerin karşılaştırılması ile gerçekleştirilir.) Küme ( Cluster ) : Yoğun bir etkileşim ile inovasyon faaliyetlerinin teşvik edilmesi amacıyla tasarlanan, belli bir bölge ve sektörde faaliyet gösteren büyük şirketler, küçük ve orta büyüklükteki işletmeler, üniversiteler ve/veya kamu araştırma kurumlarının bir araya gelmesiyle oluşmuş gruplardır. 78 • • • • • • • • • Lineer İnovasyon Modeli : Belli teknolojilerin üniversitelerden ve araştırma kurumlarından sanayiye transferini içeren fazlasıyla basitleştirilmiş (ve genellikle tercih edilmeyen) inovasyon yaklaşımıdır. Bu modelin yerini artık "sistemik inovasyon modeli" almıştır. Maddi olmayan / gayri maddi / elle tutulamayan varlıklar (Intangible Assests ) : Bir firmanın, çalışanları, çalışanlarının becerileri, bilgileri ve yaratıcılıklarından oluşan gerçek değerleridir. Bilgiye dayalı ekonomide temel zenginlik ve değer kaynaklarıdır. Ömürboyu Eğitim ( Lifelong Learning ) : Firmalarda gerçekleştirilen eğitimler de dahil olmak üzere sürekli eğitimi ifade eder. Yeni teknolojilerin özümsenmesini hızlandıran önemli bir araçtır. Örtük / Yazılı Olmayan Bilgi ( Tacit Knowledge ) : Henüz yazılı hale getirilmemiş, araştırmacıların ve şirket sahiplerinin/yöneticilerinin ve çalışanlarının sahip olduğu bilgiyi tanımlar. Risk Sermayesi ( Venture Capital ) : Yüksek riskli, yüksek getirisi olan yatırımları tanımlar. Risk sermayesi fonları, yeni teknolojiye dayalı firmaların hızla büyümesi için gerekli bir araçtır. Start-up : Yeni kurulmuş şirketleri tanımlar. Spin-off / Spin-out : Bir üniversitenin veya kurumsal araştırma ekibinin bilgi ve becerilerini ticarileştirmek amacıyla kurulmuş yeni bir şirkettir. Sistematik İnovasyon Modeli : İnovasyonun, pekçok kişi, kurum ve ortamda karmaşık ve sürekli bir etkileşim sonucu gerçekleştiği gerçeğini temel alan yeni inovasyon yaklaşımını ifade eder. Ar-Ge artık inovasyonun "kaynağı" olarak görülmemekte, ancak inovasyon için gerekli pekçok öğeden biri olarak algılanmaktadır. Teknoloji Değerlendirmesi ( Technology Audit ) : Bir firmanın teknoloji varlığını ve gereksinimini değerlendirmek amacıyla kullanılan bir yöntemdir. 79 • • • • • • Teknoloji Tabanlı Firma ( Technology-Based Firm ) : Sadece yüksek teknoloji sektörlerinde faaliyet gösteren firmaları değil, aynı zamanda geleneksel imalat sanayi sektörlerinde ve hizmet sektöründe teknolojiyi kullanan firmaları tanımlar. Teknoloji Transferi : Kuruluşlar arasında teknolojinin ve bilginin lisans alımı, pazarlama anlaşmaları, ortak geliştirme anlaşmaları, eğitim veya personel değişimi yoluyla transferini ifade eder. Teknoloji Vadisi ( Technology Valley ) : Belli bir alandaki sanayi ve araştırma faaliyetinin oluşturduğu kritik kütlenin inovasyon temelli kendi kendine sürüdürülebilir bir ekonomik gelişmeye dönüştüğü, ulusal veya bölgesel bir politika ile desteklenen geniş ölçekli bir kümeyi (cluster) ifade eder. Silikon vadisi, teknoloji vadisine klasik bir örnektir. Teknopark / Bilim Parkı / Teknopol / Araştırma Parkı ( Technopark / Science Park / Technopole / Research Park ) : Ana amacı, hizmet sağladığı şirketlerde ve bilgi-tabanlı kuruluşlarda inovasyon kültürünü yaymak ve rekabet güçlerini artırarak bulundukları bölgenin refah düzeyini yükseltmek olan, konusunda uzman profesyoneller tarafından yönetilen yapılardır. Bir teknopark, bu amaca ulaşabilmek için üniversiteler, Ar-Ge kurumları, şirketler ve pazar arasındakı bilgi ve teknoloji akışını harekete geçirip yönetir; inkübatörler ve "spin-off"lara destekler sağlamak yoluyla inovasyona dayalı şirketlerin kurulmasını ve büyümesini teşvik eder; ve yüksek kaliteli çalışma alanı ve imkanlarıyla katma değeri yüksek hizmetler sunar. (Kaynak: International Association of Science Parks) Ticarileştirme ( Commercialization / Exploitation ) : Araştırma projelerinin sonuçlarının, araştırmacıların kendileri veya diğer bir geliştirici grubu (girişimci, firma, vb) tarafından pazarlanabilir ürün veya hizmetlere dönüştürüldüğü süreçtir. Yeni Teknolojiye Dayalı Firmalar ( New Technology-Based Firms – NTBF ) : Elektronik, yazılım ve biyoteknoloji gibi 80 • alanlarda faaliyet gösteren, kısa süre önce büyük firmalardan veya büyük araştırma merkezlerinden ayrılarak kurulmuş küçük firmalardır. Yenilikçi Firma : Ülkemizde de Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından inovasyon yapan firmalara uygulanmakta olan Avrupa Birliği'nin Topluluk İnovasyon Araştırması'nda da (Community Innovation Survey) tanımlandığı şekilde, faaliyetinin son üç yılında, yeni veya gelişkin ürün, süreç veya hizmetler geliştirmiş ve pazara sürmüş firmaları ifade eder KAYNAKÇA Algoritma Business Consulting LLC, “İnovasyon Nedir?,” http://www.algoritmaconsulting.com/index.php?option=com_conte nt&task=view&id=24&Itemid=1, 21.03.2007. Algoritma Business Consulting LLC, “Neden İnovasyon?,” http://www.algoritmaconsulting.com/index.php?option=com_conte nt&task=view&id=25&Itemid=1, 21.03.2007. 81 Bursa Ticaret ve Sanayi Odası (BTSO), 2007; “İnovasyon Kültürü Ne Demek?,” Bursa Ekonomi Dergisi, Sayı 227, Ocak 2007, s.26. Bursa Ticaret ve Sanayi Odası (BTSO), 2007; “İnovasyon Ar-Ge Değildir!,” Bursa Ekonomi Dergisi, Sayı 227, Ocak 2007, s.26. Bursa Ticaret ve Sanayi Odası (BTSO), 2007; “Farklılık Yaratan Kazanır,” Bursa Ekonomi Dergisi, Sayı 227, Ocak 2007, s.26. Eczacıbaşı, http://www.eczacibasi.com.tr/channels/1.asp?id=1&prev_place=&c ps=0&cpp=0, 22.03.2007. Elçi, Şirin, 2006; İnovasyon: Kalkınmanın Rekabeti ve Anahtarı, Nova Yay., 2006, Ankara, s.4-6, 31-38, 143-145. Elçi, Şirin, “Herkesin İnovasyon Yapması Kaçınılmaz,” Bursa Ticaret ve Sanayi Odası (BTSO) Bursa Ekonomi Dergisi, Sayı 227, Ocak 2007, s.38. Elçi, Şirin, “İnovasyonun http://www.focusinnovation.net/what.html, 05.03.2007. Tanımı,” Elçi, Şirin, “İnovasyon Bütünsel Bir Faaliyettir,” http://www.focusinnovation.net/what3.html, 05.03.2007. Elçi, Şirin, “İnovasyonun Toplumsal Ekonomik ve Politik Boyutu,” http://www.focusinnovation.net/social.html, 05.03.2007. Elçi, Şirin, 2004-2007; “İnovasyonda Başarının Sırrı,” http://www.focusinnovation.net/success.html, 05.03.2007. Elçi, Şirin, “İnovasyon Nasıl Yönetilir?,” http://www.focusinnovation.net/management.html, 05.03.2007. 82 Elçi, Şirin, 2004-2007; “Neden İnovasyonda İşbirliği?,” http://www.focusinnovation.net/whycooperate.html, 05.03.2007. Elçi, Şirin, “Nasıl Bir İşbirliği?,” http://www.focusinnovation.net/whycooperate.html, 05.03.2007. Elçi, Şirin, “Teknoloji Transferi,” http://www.focusinnovation.net/techtransfer.html, 05.03.2007. Elçi, Şirin, “Nasıl Bir Kültür ve Anlayış?,” www.focusinnovation.net/success2.html, 06.03.2007. http:// Elçi, Şirin, “İnovasyonda Başarı İçin Edinmeniz Gereken Alışkanlıklar,” http://www.focusinnovation.net/tipsforsuccess.html, 06.03.2007. Elçi, Şirin, “Ar-Ge, Teknoloji ve İnovasyon http://www.focusinnovation.net/rnd.html, 06.03.2007. Yönetimi,” Elçi, Şirin, “Güney Kore ve Tayvan Türkiye’ye Örnek,” (Aktaran: http://www.kobifinans.com.tr/bilgi_merkezi/021901/10147/5, 07.03.2007.) Elçi, Şirin, “İnovasyon Sözlüğü,” http://www.focusinnovation.net/dictionary.html, 09.03.2007. Elçi, Şirin, “İnovasyon Artık Gündemlerde,” (TÜSİAD-Sabancı Üniversitesi Rekabet Forumu), http://ref.advancity.net/Moduller/Makaleler/MakaleForm.aspx?MkI d=52, 12.03.2007. Elçi, Şirin, “İnovasyon Nedir, Ne Değildir?,” http://www.focusinnovation.net/what.html, 12.03.2007. 83 Elçi, Şirin, 2005; “İnovasyon Konusunda Kültürel Değişime Dünya Bankası Desteği,” http://www.focusinnovation.net/basinbulteni01.doc, 14.03.2007. Elçi, Şirin, “İnovasyon Nedir?,” http://www.teknolojitasarim.info/tt_club/club_inovasyon_nedir.ht m, 19.03.2007. Elçi, Şirin, Lale Tomruk ve Elif Baktır, 2006; “Eski Köye Yeni Adet Getirin!,” Teknoloji Yönetim Derneği, http://www.tyd.org.tr/; http://www.projeekin.org/, 20.03.2007. Erdil, Erkan, 2006; “İnovasyon Firmalar Arası İlişkiler ve Kümelenme,” http://www.egeliihracatcilar.com/Images/Menu1Page//INOVASYON_Izmir_Sunus_00001663.ppt , 09.03.2007. European Commission, European Innovation Scorebord 2005, page 10, (Aktaran: TÜSİADSabancı Üniversitesi Rekabet Forumu (REF), http://ref.advancity.net/Moduller/Makaleler/MakaleForm.aspx?MkI d=52, 13.03.2007.) Gelb, J.Michael, 2002; “Düşünmenin Tam Zamanı,” Arion Yayınevi, (Aktaran: http://gelecekde.blogcu.com/378833/, 22.03.2007.) Gündüz, Ferudun, “İnovasyon ve Girişimcilik,” http://www.ilkhaber.net/haber_detay.asp?haber_id=11343, 14.03.2007. Kavrakoğlu, İbrahim, 2006; Yönetimde İNOVASYON, Alteo, 2006, İstanbul. 84 Devrimin Rehberi Kırım, Arman, “Sürüden Ayrılın!,” Bursa Ticaret ve Sanayi Odası (BTSO) Bursa Ekonomi Dergisi, Sayı 227, Ocak 2007, s.35. “Kültürümüz İnovasyonu Desteklemiyor,” http://www.projeekin.org/Ekin.aspx?SC=WE#culture , 17.03.2007. Özgenç, Ali, “Şirketiniz İnovasyon Kültürünün Neresinde?,” Capital Dergisi, Aralık 2006, http://www.capital.com.tr/haber.aspx?HBR_KOD=3924, 20.03.2007. “Örneklerle İnovasyon,” http://www.projeekin.org/Ekin.aspx?SC=IE, 17.03.2007. Pazarlama Türkiye – Bilgi Paylaşım Platformu, “Başarılar Tesadüf mü?,” http://www.pazarlamaturkiye.com/index.php?option=com_joomlab oard&func=view&id=125&catid=60, 08.03.2007. “Seth Godin ve Örnekleri http://www.morfikirler.com/yazi/seth-godin-ve-ornekleri-2, 07.03.2007. 2,” Teknoloji Tasarım Dergisi, “İnovasyon Türleri Nelerdir?,” http://www.teknolojitasarim.info/tt_club/club_inovasyon_turleri.ht m, 02.03.2007. TÜBİTAK, 2005, “Oslo Klavuzu, Yenilik Verilerinin Toplanması ve Yorumlanması İçin İlkeler,” http://www.tubitak.gov.tr/home.do?sid=471&pid=468, 05.03.2007. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), “2002-2004 Yılları Sanayi ve Hizmet Sektörlerinde Teknolojik Yenilikler,” http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=218, 13.03.2007. 85 TÜSİAD-Sabancı Üniversitesi Rekabet Forumu (REF), Ekim 2006; “Ulusal İnovasyon Girişimi, İnovasyon Çerçeve Raporu,” http://ref.advancity.net/Moduller/Makaleler/MakaleForm.aspx?MkI d=52, s.21-23, 13.03.2007. Yücel, S.Tolga, 2007; “Girişimcilik ve İnovasyon,” Bursa Ticaret ve Sanayi Odası (BTSO) Bursa Ekonomi Dergisi, Sayı 227, Ocak 2007, s.36. Y.Tavlı, Betül, 2007; “Ram Charan: Ayakkabı Dükkanında Çalışmak Gerçek Bir Eğitimdi,” http://www.insankaynaklari.com/ikdotnet/IcerikDetay.aspx?KayitN o=7126, 22.03.2007. World Bank, 2004; Turkey Knowledge Economy Assesstment Study, (Aktaran: http://www.projeekin.org/Ekin.aspx, 14.03.2007.) 86