GRONINGEN EXPERIMENT Bengi Gizem Turna
Transkript
GRONINGEN EXPERIMENT Bengi Gizem Turna
stanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimari Tasarım Yüksek Lisans Programı Mimari Tasarım ve Teknoloji GRONINGEN EXPERIMENT Bengi Gizem Turna 502071049 Bir Evrimsel Mimarlık ve Groningen Deneyi Sergi ve nternetteki birlikçi Evrim 1995’de Londra Mimarlık Dernei Galerisi için Evrimcsel Mimarlık (An evolutionary architecture) yapılandırıldı. Bu serginin ana eseriydi. “The interactivator” hem sergi ziyaretçilerinin etkileimine hem de sergi alanının atmosferine uygun olarak tasarlandı. Ziyaretçiler, modelin evrimini etkileyebilecek genetik bilgiler sunarak etkileimde bulunabiliyorlardı. Sergi alanındaki sensörler de modelin evrimine, sıcaklık, nem, ses ve dumanla ilgili verilerle etki ediyorlardı. Bu konsept internet üzerinden ibirliine olanak verecek ekilde, üç yolla gelitirildi: internet kullanılarak sanal ziyaretçiler, genetik veri girii yapabilmektedirler. Bu modelin programının uzak alanlardan da yüklenmesine olanak salanmasıyla kendini türetmesi ve her türevin birbirinden farklı ve hatta birbirine aykırı evrimsel yollar yaratması ve geri beslenebilen, üretim havuzuna (gene pool) katkıda bulunan bir program salanmıtır. Ayrıca, bilindik web sitelerinin aracılıı ile eriimine olanak verilen sergi ve kitap sayesinde balamın anlaılması salandı ve üretim modelinin geliimindeki durum gözlemlenebildi. Serginin kurulumu ve sanal ziyaretçiler Serginin kurulumu için birbirine balı bilgisayarlar kullanıldı. Merkezdeki bilgisayar, üretim modelini ve sergide görüntülenen, gelien hücre yapısının görsellerini ve genetik arama alanının genel görünümünü sunmayı üstlenmiti. Dier bir bilgisayar ise dı dünya ile iletiim kuruyor ve sergi alanı içindeki çevresel sensörlerden, deneye dahil olan ziyaretçiler için gen deiimlerinden (anahtarlarından) veri alıyor, sistem tarafından ortaya çıkartılan sesleri üretiyor ve genetik bilgi transferi için direkt olarak internete balanıyordu. Üçüncü bilgisayar ise, gelitirilen formların imajlarını üretiyor ve modelin büyümesi ve gelimini gösteren bir animasyon salıyor. Sanal ziyaretçiler Sanal ziyaretçiler modelin o andaki durumunu görebiliyorlardı ve bir açıklama edinebiliyorlardı ya da genetik veya çevresel veri salayarak deneyin bir parçası olabiliyorlardı. Modelin sıkı takipçileri için yazılımın kopyaları internetten indirilebilmekteydi. Internet balantısı yoluyla uzaktaki bu kopyalar sayesinde geri bildirimler ana modeli etkiliyordu. Modelin uygulamaya konduu ilk iki haftada dört aileden oluan üyelerin temel oluturduu kromozomlar salandı ve bunlar kendi içlerinde üredi. Her üye kromozomsal istikrarı yaklaık 120 nesilde gördüler. Modelin evrimsel doasının ya da gelien iç yapısının öngörülebilir olamamasına ramen seçici ve evrimsel sürecin ortaya çıkardıı bir patern sözkonusuydu. Ellipsis yayımcılarının yardımıyla serginin sanal bir uyarlaması 1995’te internette ziyarete açıldı. Merkezi model, ikna edici bir ekilde kamusal katılımın ve çevresel bilgilerin etkisi altında geliebilen yapıların prensiplerini ortaya koydu. Ama deiiklik oranı, herhangi bir bireyin, onu nasıl etkiliyor olduunun herhangi bir göstergesini vermek için fazla yavatı ve aın geri beslenimi herhangi bir gelime göstermek için düzgün bir ekilde yerine getirilemedi. Uzaktaki sitelere modelin yüklenmesi, istenen biyolojik çeitlilikteki genetik malzemenin ana modele geri dönü yolunu bulamaması gibi teknik sorunları ortaya çıkardı. Ellipsis bir çok ziyaretçisi olan karmaık bir yapıya ulasa da genetik informasyonu nasıl gireceini bulamayan dier siteler amacına ulaamadı. Sonuç olarak bu deney hem internet üzerinde hem de yazılı basında büyük bir ilgi gördü ve konu ile ilgili bir çok yoruma neden oldu. Groningen Experiment Bu projenin ilk 5 yılında John Frazer’ın diploma sınıfı, evrimsel mekan ve zamanı sıkıtırmak için bilgisayar kullanarak, alternatif üretim süreçlerinin kavramsal çerçevesini gelitirdi. Bu, karılıklı etkileimle oluturulan bir prototipin ve çoulcu katılımı tevik eden, deneysel ve deiken bir ortamın internet üzerinde oluumuna yol açtı. Bu noktaya kadar projenin dısal formundan ziyade form üretme sürecinin iç mantıı modellendiriliyordu. Yeni aamada bu kavramsal modelin cisimsel üretim süreci ile yapılandırılan bir form olarak dıavurumuna odaklanıldı. Bu yaklaım hem doal hem de endüstrilemi ürünlere ekil veren süreçler üzerindeki çalımaları da kapsamaktadır. Bu bilgi ve biçimin yeni bir sentezini oluturdu. Bu model büyük sayıda tekrarlanabilen süreçlerden evrimleebiliyordu. Kuramsal çerçevesi, üretilen bir prototipin nerede interaktif etkileimli olarak uygulanabilinecei konusu etrafında çizildi ve maddeden soyutlanan bir model oluturuldu. Uygulama Programın yeni evresi, bu kavramsal modeli, kent ölçeinde deiime ve dier tarihi, kültürel ibirlii örneklerine ve ekoloji ile sıkı balar kuran gelimelere odaklanan yapılarda cisimletirdi. Bu yaklaım metabolik süreçleri, kentte birlikte yaamın (symbiosis) formal geliimini ve yapılamanın spesifik problemlerini anlamanın yolu olarak ele alır. Groningen ehir planlama bölümü, kentsel öngörü modelinin küçük bir prototipini uygulamaya koyar. Sınıf, geçmiten bu güne geçii açıklayan bir model üretir ve gelecek yörüngelerini tasarlar. -“eer ki” (what if) modeli ve alternatiflerin aratırılması, deerlendirilmesi ve çoaltılmasıAmaç, kestirimci kentsel bilgisayar modelinin küçük bir prototipini ortaya koyarak onun ne olduundan daha çok ne yapabileceini bulabilmekti; geçmiten günümüze geçii açıklayabilen ve gelecek ihtimallerinin rotasını belirleyen bir evrimsel model. Bu model, ölçekte, mekanda ve zamanda aracılık yapar: kent balamı ve konut tipolojilerinin en ufak parçası arasındaki ölçeklerde, Groningen’in varolan kent dokusu ile özel yaama birimleri arasındaki mekanlarda, ortaça kökenli yaama biçimi ile gelecek yüzyılın kentlilerinin istekleri dorultusunda ekillenecek olan hayat arasındaki zamanda aracıdır. Prototipin Özellikleri Prototipin en özel karakteristii, üretken tekniklerle haber alma stratejilerini birletirerek kent sakinlerinden geri beslenebilen, kural bazlı bir sistem oluturmasıdır. Bu modelin merkezinde, bu bilgisayar programının bir çevreye ait olması, ona entegre olması, hatta onun bir sakini olarak, geliim kurallarını ve tarihini anlaması, topografisini ve iklimini kavraması, sosyal ve ekonomik durumunu modelleyebilmesi ve bundan sonra önerilebilecek, gelecek ihtimalleri ve tasarımlar yatar. Bu model kent sakinlerinden biri olur ve dier insanlarla tartımaları sürdürerek onların isteklerini, dürtülerini, yorumlarını, beklentilerini, mevcut ve tasarlanan, gelecekteki çevreleri için oluturdukları tepkileri anlamaya ve ölçmeye çalıır. Bu etkileimin temelinde sanal kent sakinin kriterlerini, evrimsel geliim ve eleme için sabırla, tekrar tekrar deitirmesi ve gelecek modellerini defalarca oluturarak rafine etmesi yatar. Bunun yanısıra deneysel genetik mutasyonlar üretir ve çeitlilikleri detaylandırır. Bu sanal kent sakini herhangi bir seviyede yer alabilir: hücre, oda, ev, mahalle, ehir, bölge, kıta, gezegen... Geçmite, günümüzde ve olası gelecek senaryoları dahilinde bulunabilir. Model, geçmi ve imdiki yaam alanının sanal kent sakininden ve kriter oluturmak için gerekli olan geri bildirimi salayan gerçek kent sakinlerinden elde ettii ortak bir bilince sahiptir. Euzamsal veri yapısının ve üretim havuzunun genetik çözümlemeleri ile kontrol edilen üretken model olarak gelitirici (the Evolver), kent sakinliinin özünü oluturur. Bu gelitirici (the Evolver), etkileimin her düzeyinde aynı stratejileri kullanan self-similar bir programdır. Spesifik mekanlardan edinilen geri beslenim ile oluturulan üretken logaritmalar yapılandırılmaya balanır. Üreticinin eleme kriterleri kent sakinlerinin mümkün kılıcı (the Enabler) ile etkileimi ile belirlenir. Enabler ise etkileim haritaları ile ve etkin üretim modeliyle balantı salar. Bu sanal ve gerçek kent sakininin diyalounun temelidir. Üreticiler (the Generators): hiyerarik veri yapısı, bölgesel kentsel, alansal ölçekleri oluturur ve modeller. Veri yapısı (data structure), geometrik olarak kısıtlama olmaksızın, stratejik olarak modülerdir. Bu dier alanla aynı seviyede ya da dier seviyelerle yukarıdan aaıya ya da aaıdan yukarıya etkileime açık olmayı salar. Spesifik verilerin kullanımı özel durumlar olarak haritalanır ve dısal etkilere yanıt verir. “Groningen Experiment” çalımasında, ekonomi, güne kullanımı (solar logic) ve merkezi alanlar prototip tasarım emasında gelitirilen içerikli üretken (generatif) modellerden üçüdür ve yerel topografya ölçeinde kent formunu, Oosterhamrick mahallesini ve Ciboga bölgesinin önemini ortaya koyar. Üretken modelleyiciler (generative modellers) gelitiriciden (evolver) gelen verilerle yeni ihtimaller üretirler. Bu ürünlerin geri dönüünde ise spesifik alanlardan gelen geri besleme, gelitiricinin seçim süreçlerini etkiler. Kavramsal modelin uygulanmasına, her biri e zamanlı olarak modelin spesifik yönlerini çalıtıran ve (in real time) bilgi takası yapabilen PC lerin saladıı bir network’den eriilir. Sonuç model u bileenlerle tanımlanabilir: Groningen Eklem (Joint) Modeli Groningen deneyinin biriken manifestoları, sanal kent sakini (the inhabitor) , gelitirici (evolver) ve imkan salayıcı (enabler) olmak üzere projenin temel bileenlerinden oluan bir birlikte yaam (symbiosis) modelidir. Eklem modelin maksadı, projeye bilgi salayan üreticiler (generators) olarak bilinen harici modelleri birbiriyle kendi bünyesinde balamaktır. Üreticiler (generators) ve eklem model arasında bilginin sürekli takası, üreticilerin bu modele daimi ham bilgi saladıı bir ortaklık durumu yaratır. Bunun dönüünde eklenen veriyi inhabitor ve enablerda birletirir, toplar ve baarılı kent geliim kurallarını niteliksel bilgilerini evolver da çözümler, daha sonra ise bu nitelik bilgisini üreticilere yeni bilgi kaynaı olarak, sıradaki ilemlerin yinelenmesinde kullanılması için geri gönderir. Kavramsal üretici modeller Tematik Üretken Modeller Eklem modeli kent büyümesinin belirli bazı etkenlerine odaklanan üretken bileenlere ayrıtırılır. Hangi etkenlerin modellenecei bireysel takım elemanlarının ilgileriyle ve bu faktörlerin kent büyümesine etkisinin hiyerarik düzeninin anlaılmasıyla belirlenir. Bu çalımada, bu faktörler, ekonomi, güne kullanımı (solar logic) ve uzamsal sistemleri içeren üreticiler yoluyla modellenir. Her üreticinin gücü, karmaık bir sistemden, ilgili detayı süzme yeteneinde ve bunu modelleyebilmek için ilgili kriterlere uyarlayabilmesinde, aynı zamanda da birden fazla, farklı meseleye odaklanmaya olanak salayabilmesinde yatar. Bu üreticiler hem kendi aratırma alanıyla ilgili spesifik bilgiyle joint modeli besleyecek ve dönüünde de aynı modelden gelen birletirilmi ve analiz edilmi veri ile beslenecek ve yönlendirilecektir. Aaıda projede kullanılan üç ana üretici modeli sıralanmıtır: • Ekonomik model • Uzamsal sistemler modeli • Güne kullanım (solar logic) modeli Sonuç Bu deney çada dijital teknoloji yardımıyla sıradan kent sakininin kendi ehri hakkında bir vizyona ve kavrayıa sahip olması gerekliliini gerçek kılan bir yolda ilerler. Bu deney, ehir planında kent sakininin katılımının deerini ve ihtiyacını öne çıkartır. Bu ayrıca her ehirde, sivil bir sergi ve sivil örenciler için kalıcı bir merkez ihtiyacını ortaya çıkartır –bir genel görünü kulesi ‘Outlook Tower’. Etkileim ve geri bildirim için uygun biçimin salanmasıyla Groningen’in café ve barlarınn gelecein genel görünü kulesi olması gerektii çne sürüldü. Stafford Beer’in de dedii gibi toplum bir sistem, bilgisayarda bulunan bir model olarak düünülür. Toplum, bilgisayarın model dahilinde daha sonradan birletirdii, sentezledii minimal bilgiyi salar. Bu detaylandırılmı çeitlilikler topluma yardımcı olmak ve bu çeitlilikleri yöneticinin iini kolaylatırmak adına seyreltmek için gereklidir. Böylece herbiri için zorunlu çeitliliin kuralları buluur.