Machu Picchu: Bulutlara asőlő şehir
Transkript
Machu Picchu: Bulutlara asőlő şehir
15 AĞUSTOS 2009 CUMARTESİ CUMHURİYET SAYFA DİZİ 9 Emperyalizmin düşman Morales, ABD’nin ‘uyuşturucu trafiği’ bahanesiyle Latin Amerika’da terör uyguladğn savundu Che Guevara’y örnek alan lider M orales, sk sk esas olarak doğa ile dengeli ve birlikte yaşamay ifade eden yeryüzü ve bereket tanrças Pachamama’dan yani Toprak Ana’dan söz ediyor ve şöyle diyordu:“… Pachamama’yı savunmak için mutlaka her şeyi ‘naturalize’ etmek gerekir. Naturalizasyon demek toprak ananın yaşamını sürdürmesi demektir. Batının kültürüne karşı, ölümün kültürüne karşı yerli kültürünü, yaşam kültürünü biz inşa edeceğiz. Yerli hareketi kapitalizmle birleşmek istemiyor. Yaşamak istiyor. Sorumlulukla dayanışma ilişkileri içerisinde yaşamak istiyor. Eşitlik istiyor ki bu insanlığın temelidir bizce.” Örnek aldğ liderler arasnda Che Guevara, Fidel Castro ve Hugo Chavez’i sayan Morales, özellikle son dönemde komşu Venezüella’nn ABD’ye karş duruşunun ABD sömürgeciliğine karş büyük önem taşdğn düşünüyordu. Irak’ işgal ederek petrolü kontrol altna almas, Latin Amerika’da uyuşturucu trafiğini bahane ederek terör uygulamas dolaysyla ABD’ye karş mücadele edilmesi gerektiğini savunan Morales, hükümetin eline geçecek kaynaklar ülkede çoğunluğu oluşturan yerli halka yardmc olmak için kullanacağn; pazar olarak da ABD’den çok Latin Amerika’daki diğer ülkelere bakacaklarn söyledi. Hatrlanacağ gibi, Venezüella’nn teklif ettiği ve kta içinde tesis edilecek doğalgaz boru hatt projesine Bolivya’da dahil edilmişti. YAĞMURU KAZANAN HALK ABD’de, San Francisco’lu bir şirket tarafndan Bolivya’nn bütün su kaynaklar vaktiyle özelleştirilmiştir. Bu şirket, inanmayacaksnz ama yağmur suyuna bile el koymuştur, ülkede hiçbir şekilde su biriktirilmesi mümkün olmamştr. Günde iki dolara çalşan insanlar, bu kazancn dörtte birini suya veriyorlard. Bolivya halk “Su bizimdir” diyerek ayakland. Direniş büyüyünce, verilen karşlk da şiddetli oldu. Sonunda Bolivya halk sularn ve yağmurlarn kazandlar. Bu yolda saysz da kurban verdiler. Saysz insan sakat brakld. Ama topraklar, kamulaştrlan petrol, gaz ve madenler, sağlk ve su hizmetleri ile hidrokarbon egemenliği tamamen halkn eline geçti! Gerçek ad “Tawanti Suyu” olan İnka imparatorluğunun dünyann ilk komünist devleti olduğu yazld, çizildi. Ama son tarihi bulgular, belgeler, ‘Inca’ adl hükümdarla soylu bir snf tarafndan yönetildiklerini ortaya çkarmştr. İnkallarn hükümdar, güneşin torununu temsil eder. Toprak tanrças Pachamama, Güneş tanrs İnti’dir. LA PAZ: TOPLUMSAL SOSYALİZMİN YENİ KALESİ D ünyann en yüksek başkenti saylan ve “Barş” anlamna gelen “La Paz” kenti, uçaklarn inişe geçerken inadna yükseldiği tek havaalanna sahiptir. Kentin yüksekliği 3636 metredir. Yoksul İnkallarn kentin oksijeni en az olan yüksek varoşlarnda yaşadğ, beyaz kökenli Avrupallarn ise oksijeni en bol olan aşağ mahallelerde yaşadklarn gördüm. La Paz’da beni en çok büyüleyen, doruklar 6439 metre olan ‘İllimani Dağ’ oldu. Bir çanak biçimindeki başkentin yokuşlarndan nefes nefese inip çkarken otelimin sokağndaki cad pazarnda pagan kültürlerin değişik simgelerini gördüm. Ev sahibi olmak isteyen, eş ve iş bulmak isteyen İnkallarn lama ve tavuk ceninlerini satarak umut aradklarna, umut sattklarna tank oldum. Bir zamanlar ABD’nin arka bahçesi saylan Bolivya’da halkn devrimci çocuğu Evo Morales, La Paz’da “3” yldr Amerika emperyalizmine meydan okuyor. Bolivya’nn doğu ksmnda yaşayan, saylar çok az olan ayrlkç beyaz’larn bilinen nedenlerle federasyona gitmeyi ve ülkeyi bölerek iç savaşa sürükleme çabalarna karş verdiği aklc mücadele bugünlerde iyice artmş durumda. Yalnzca yirmi beyaz toprak sahibi, zengin ailenin çkarlar için, Ağustos-2008 ylnda halkn desteğini de alarak referandumu kazanan lider Morales’i, sivil darbeyle devirmeye çalşan ABD emperyalizmi, arka bahçesinde, Venezüella’dan sonra, tarihinin en büyük yenilgisini yaşyor son yllarda. Yüzyln başnda, Latin Amerika’da yaptrdğ 50’nin üzerindeki darbeyle kanayan eski yaralar iyice deşmiş ABD. “Kurtarmak, özgürleştirmek, demokratikleştirmek” adna yaplan bu hile savaşlaryla günümüzde Irak’n ne hale geldiğini hepimiz biliyoruz. ABD’yi, Bolivya’da ayrmclğa ve bölünmeye yardm ettiği ve hükümet karşt gösterileri teşvik etmekle suçlayan Evo Morales, 2008 Ağustos’unda Amerikan büyükelçisi Goldberg’i “istenmeyen kişi” ilan ederek snr dş eder. Birleşmiş Milletler özel raportörü Roberto Stavenhagen bile, Bolivya’daki mevcut siyasi krizin, ülkenin yerli halklarnn uçuruma itilmişliğinin sonucu olduğunu, yerlilerin ülkenin doğal kaynaklarnn ulusallaştrlmas ve devletin ülkenin çok kültürlü doğasn tanyacak şekilde değiştirilmesi taleplerinin hakl olduğunu söylemişti. Güneş Kapısı’ndan İnka uygarlığının tarihi kenti Machu Picchu’nun görüşü. (Fotoğraf: BUKET ŞAHİN) Machu Picchu: Bulutlara asl şehir A ymara dilinde “sarı çiçek” anlamna gelen ve Machu Picchu’ya ev sahipliği eden Peru’nun Pasifik kylarndaki başkenti Lima’y İspanyol sömürgeciler 1533’te ele geçirir ve İspanya Krallğ adna Peru valiliğini kurarlar. Pizarro’nun bir aldatmacayla katlettiği İnkal hükümdar Atahualpa’ya ithafen komşu ülke Şilili şair Neruda’nn msralarn anmsadm: Ölüm ve kin, acımadan öldürün, size veriyorum mutlakiyeti, diye bağırıyor katil haçın çakalı. Haydutlar gökgürültüsüne izin verdiler. Beşiğinde akıtıldı bizim kanımız. Bir koro halinde duruyor prensler ölüm saatinde İnka’nın başında. On binlerce Perulu düşüyor haç ve kılıç altında, kan yıkıyor Atahualpa’nın giyitini. Pizarro, Extramaduralı zalim domuz bırakıyor İnka’nın narin kollarının bağlanmasını. Siyah bir köz gibi Peru’nun üstünde batıyor gece. Lima’nn en zengin döneminde snrlar bugünkü Panama’dan, ktann en güney noktasna kadar ulaşr. İnka tapnaklarndaki altn ve gümüş zenginlikleri talan eden İspanyollar, inşa ettikleri katedral ve saraylarla şehre damgasn vurur sömürgeciliğin gösterişli bir aldatmacas misali… Ta ki, 1821’de iki devrimci: José de San Martín ve Simon Bolivar tarafndan kurtarlana ve bağmszlğn kazanana kadar. İnka kökenli Peru ve Bolivya ülkelerinin ulusal bayraklarnda And Kartal, And Dağlar’nn özgün hayvan lama yerini alr birer İnka özgürlük simgesi olarak. İnka dilinde yaşl dağ anlamna gelir Machu Picchu. Elli ylda 300’e yakn işçinin inşa ettiği kentte İnkallarn görkemli yaşam sadece yüz yl sürmüştür. Sonra 500 yl yalnzlğa terk edilmiş kayp kentin niçin yapldğna dair nice efsane söz ko- nusu. İnkalar’n, yasak kenti Machu Picchu’nun gizini, ‘hiç kimse buradan söz etmemeli, hiç kimse bu kentin var olduğunu bilmemeli’ diyerek çok iyi sakladklar bir gerçektir. İki saatte trenle de varlabilen Machu Picchu’ya, geleneksel İnka Yolu’nu takip ederek, geceleri çadrda kamp kurarak ‘4’ günün sonunda, Güneş Kaps’ndan girerek ulaştm. Nehir kenarna kurulan her uygarlk gibi, Machu Picchu da, Urubamba Vadisi’ndeki ayn isimli nehre komşuluk ediyor. Quechua dilinde göbekbağ anlamna gelen Cusco kentinden otobüsle ayrlarak, efsane Titicaca gölüne ulaştm. Ve otobüsümle birlikte bir sala binerek Bolivya’nn başkenti La Paz’a geçtiğimde, İllimani Dağ karşmdayd. Bütün görkemiyle bulutlardan syrlmş, başyla beni selamlyor gibiydi. Ve ben, gençliğimin kahramanlar Cem Karaca, Moğollar, Erkin Koray gibi protest müziğin temsilcileriyle özdeşleştirdiğim Şilili grup İnti İllimani’nin müziğini yeniden duyar gibi oldum. MAYA MENCHU’DAN INKA MORALES’E Guatemala Köylü Birliği Başkan Rafael Gonzales “Morales’in zaferi Kuzey ve Güney Amerika’da önemli sonuçlar doğuracaktır” diyor. “Gelecekte öteki yerli halklar da tıpkı Bolivya’da olduğu gibi kendilerini gerçekten temsil eden başkanları işbaşına getireceklerdir.” Latin Amerika’da 40 milyona yakn dört yüz farkl etnik gruptan oluşan yerli halk olduğu biliniyor. Bu farkllklara karşn ortak Rigoberta Menchu. ö z e l l i k l e r i , yoksulluk ve dşlanmşlktr. Morales, Menchú, Macas ve Gonzáles gibi yerli kökenli liderler ve onlarn temsil ettiği kuruluşlar 1990’larn başlarndan bu yana bu gerçeğe dikkat çekmeye çalşyor ve ülkelerinde toplumsal ve siyasal değişim taleplerini git gide daha yüksek sesle dile getiriyorlar. 2006 ylnda davetli olarak katldğm, Guatemala daki “Dünya Maya Kongresi”nin açlş gecesinde Maya kökenli Kültür Bakan Tezahuic tarafndan ’92 Nobel Barş ödülü sahibi Maya kökenli kadn lider Rigoberta Menchu ile tanştrlmştm. Kahve tarlalarnda küçük yaşlarda çalşan, sendika hareketlerine katlarak işçileri örgütlediği için işkenceyle öldürülen babas ve erkek kardeşinin ardndan özellikle Quiche Mayal kadnlar örgütleyen Menchu, Morales’in, çok karmaşk bir görevle karş karşya olduğunu söylemişti bana. Daha sonra basnda Morales’i destekleyen görüşlerini şöyle duyurdu: “Bolivya’da ırkçılık ve ayrımcılığın kökleri çok derine gidiyor. Ayrıca çok ciddi ekonomik sorunlar, sefalet, toplumsal ve siyasal dışlanma var.” Ad, ‘ağaçlarn topraklar’ anlamna gelen Guatemala’da yeni hükümetin yaptğ soruşturma korkunç gerçeği gözler önüne serdi: M aya-Toltec diyalektinde, “ağaçların toprakları” anlamna gelir Guatemala. ABD’nin CIA ve paramiliter güçler eliyle organize ettiği ve 250 bin kişinin katledildiği 36 yllk (1960-1996) iç savaş döneminde binlerce çocuğun Cunta eliyle kaçrldğ ya da evlatlk verildiği yeni hükümet soruşturmasyla ortaya çkarld. ‘GUATEMALA’DA SOYKIRIM DA ETNİK TEMİZLİK DE YAPILDI’ Chichicastenanga: Guatemala’da 500 yıllık bir Maya pazarı (BUKET ŞAHİN) 2007’de Maya yerlileri ve krsal bölgelerin desteğini kazanarak başkan seçilen solun temsilcisi Sosyal Demokrat Alvaro Colom Cabelleros Colom, Şubat 2009’da, iç savaş srasnda ordu ve paramiliterlerin ABD çkarlarna hizmet etmek üzere işlediği “soykırım” suçlar için özür dilemişti. Colom, “Her ne kadar soykırım ulusal, etnik, radikal, dini ya da siyasi bir grubun tamamı ya da bir kısmını ortadan kaldırmak demekse de Guatemala’da soykırım da yapılmıştır, etnik temizlik de yapılmıştır. Din adamları, siyasetçiler, sendikacılar, akademisyenler, yerliler sistematik olarak ortadan kal- dırılmıştır” diye konuşmuştu. Ülkede kurulan “Gerçeklik Komisyonu”nun on yl önceki raporunda, 200 binden fazla kişinin öldüğü ya da kaybolduğu iç savaş srasnda işlenen suçlarn yüzde 93’ünün sorumlusunun ordu ve paramiliterler olduğu ortaya konulmuştu. CIA 1951’de seçimle gelen Devlet Başkan Jacobo Arbenz’i 1954’te devirmiş, ülkeyi kan gölüne çevirmişti. Bu bağlamda Mayallarn efsanevi kutsal kitab “Popol Vuh”dan bir alnt yapmak isterim: Ve yine bir aşağılanma, yıkım ve yok olma geliyor. Gökyüzünden reçine yağmuru yağdı. Yüz Oyan adında biri geldi: Onların gözlerini çıkardı. Kan Akıtıcı geldi: Kafalarını kopardı. Maya topraklarndan yeşeren, 1966’da “Lenin Barış Ödülü”nü, 1967’de “Nobel Edebiyat Ödülü”nü kazanan Asturias’in öykülerinden izini sürmüştüm bir öykücü kz olarak Guatemala’nn o ac dolu yllarn. “Ocelotle” öyküsünde şöyle anlatr iç savaşn acmaszlğn büyük yazar: - Bombalayacaklar; köyleri, kentleri yakp ykacaklar… - Ne önemi var! - Saysz insan öldürecekler… - Bizim de istediğimiz bu zaten, zafer böy- C MY B le olur... Evet, zafer budur... Egemen olmak... İktidara getirecek Amerikallar bizi! TÜRK İNKILABININ MİHRABI GÜNEŞTİR Mustafa Kemal Atatürk, 1933 ylnda Maya kültüründeki güneşe tapnma eyleminin Orta Asya güneş kültü ile olan ilişkisini, Maya dillerinin Türkçe ve Asya dilleri ile ilişkisini araştrmak ile görevlendirir Meksika Maslahatgüzar Tahsin Mayatepek’i. Atatürk, Türk Tarih Kurumu’nun ikinci Dil Kurultay’nda şöyle konuşur: “Arkadaşlar; asırlık işleri yıllara sığdıran Türk inkılabı kendi mihrabının bizzat güneş olduğunu bulmuştur. Tarih yolculuğunda Güneş’in ilham izlerine en çok biz Türkler tesadüf ediyoruz. Türk ırkı kültürünü öyle bir yerde buldu ki, orada güneş ona en verimli oldu. İlk yurttan ayrılmaya mecbur olan Türkler başlıca göç yolları için yine güneşin kılavuzluğundan istifade etti. Doğu ve Batı ellerine yayıldılar; o geniş ülkelerde yüksek varlıklarının ebedi vesikalarını bıraktılar. Öz yurdumuz Anadolu’nun ilk kültürünü kuran cetlerimiz güneşi sembolize etti.” Dönelim Bolivya gerçeğine: “Bolivya’da çok ciddi ekonomik sorunlar, sefalet, toplumsal ve siyasal dışlanma var” diyen Rigoberta Menchu’nun sözlerini doğrularcasna “Dünya Bankası”nn yaymladğ “Latin Amerika’da Yerli Halklar, Sefalet Raporu”nda Bolivya’daki yerlilerin yüzde 74’ünün yoksulluk içinde yaşadğ belirtiliyor. Bütün bunlar bilen Morales ve önderlik ettiği Sosyalizme Doğru Hareket (MAS) Partisi, Bolivya ulusunun yeniden inşa edilmesi olarak görür hedefini. Bolivya Projesi bölge için bir model oluşturuyor. Güney Amerika’nn en büyük ikinci gaz rezervlerine sahip olmasna karşn, Bolivya bölgedeki en yoksul ülke. Bu yoksulluğun üstesinden gelmeye çalşan Bolivya’da doğalgaz kaynaklarn ulusallaştrma süreci başlad. Doğal olarak bu süreç, bölgede bulunan baz ülkeleri de etkiliyor. Morales, l Mays 2006’da, doğal kaynaklarn ulus ötesi petrol şirketleri tarafndan yağmalanmasnn sona erdiğini ilan ederek ülkenin gaz kaynaklarnn kamulaştrldğn açklamşt… SÜRECEK C MY B CIA ve paramiliter güçler katliam yapt