ZfWT Zeitschrift für die Welt der Türken “TÜRK NİNNİLERİ
Transkript
ZfWT Zeitschrift für die Welt der Türken “TÜRK NİNNİLERİ
ZfWT Zeitschrift für die Welt der Türken Journal of World of Turks “TÜRK NİNNİLERİ” ÜZERİNE Necati Demir - Fikriye Demir, Türk Ninnileri, Sarkaç Yayınları, Ankara 2010. Ülker ŞEN Ninniler, anne tarafından (Kimi zaman teyze, anneanne, babaanne, hala, yenge gibi yakınlar da çocuklara ninni söyleyebilmektedir.) bebeğini susturmak, avutmak, uyutmak, uyandırmak için ezgiyle söylenen bir çeşit türkülerdir. Ninniler; susturma, avutma, uyutma, uyandırma gibi işlevlerinden ötede çocuğa millî, manevi, sosyal değerleri aktarır; yaşayacağı çevre, kavramlar, renkler, sayı sistemleri, akrabaları, everen, vs. hakkında bilgiler verir. Böylece ninniler aracılığıyla bebekler, daha annelerinin kucağında, beşiklerinde iken hayata hazırlanmakta, Türkçenin ses ahengini, kelimelerindeki ezgiyi duymakta, dilimizdeki derin dünyayı hissetmektedir. Ninnilerde birtakım iyi dilekler, sevgi, özlem, üzüntü, ayrılık, … gibi konulara yer verilir. Ninnilerdeki ezgili söyleyiş ve ritim çocuğun rahatlamasını sağlar. Bu rahatlamayla birlikte kulağa gelen Türkçe kelimeler, sesler, cümleler çocuğun zihnine nakış nakış işlenir. Ancak ne yazık ki günümüzde annelerimiz Türk sözlü kültürünün eşi bulunmaz ürünlerinden biri olan ninnileri bilmez hâle gelmiştir. Dolayısıyla bebeklerimiz de artık annelerinden ninniler duymaz olmuş, böylece muazzam bir kültür dünyasından mahrum bireyler yetişmeye başlamıştır. Bu ciddi durumun farkında olan Prof. Dr. Necati Demir ve Fikriye Demir 22 yıl önce başladıkları alan araştırmaları sırasında ninnileri de derlemeyi ihmal etmemişlerdir. Bu 22 yıllık birikimin sonucunda Türk Ninnileri Arşivlerini oluşturmuşlardır. Arşivden seçtikleri ve unutulmaya yüz tutmuş ninnileri “Türk Ninnileri” adlı kitaplarında toplamışlardır. Ninni bilen büyüklerimizin ebediyete intikal etmesiyle onlarla birlikte bir kültür dünyası da yitip gitmektedir. Prof. Dr. Necati Demir ve Fikriye Arş. Gör., Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Türkçe Eğitimi Bölümü – Ankara ulker_sen@hotmail.com ZfWT Vol. 2, No. 2 (2010) 259 Ülker Şen “Türk Ninnileri” Üzerine Demir, bu kitapta Türk milletinin binlerce yıllık birikimi olan ninnileri yazıya dökerek tarihin karanlıklarında bir bir yitip giden ninnileri yaşatmak adına büyük bir adım atmışlardır. Türk Ninnileri, yazarların ninniler konusundaki yayımlarının ilk aşamasıdır. Bu cildin içerisinde bulunan ninniler, önce konularına göre tasnif edilmiştir. Eser içerisinde konulara göre bölümler oluşturulmuştur. Bölümlerdeki ninniler hiçbir ayrıntıya girmeden dizilmiş ve numaralandırılmıştır. Yazarların “Türk Ninnileri Arşivlerinden” seçtikleri 1651 adet ninni Türk Ninnileri, adlı eserde bulunmaktadır. Eser; Sunuş, Ön Söz, Giriş, Ninniler, Sözlük ve Kaynak Şahıs bölümlerinden oluşmaktadır. Sunuş bölümünde Prof. Dr. Necati Demir tarafından başlatılan Türk kültür ürünlerinin tamamını derleme, kaynakları tarama, yazıya aktarma, değerlendirme, yayımlama ve çağa uyumunu sağlayarak eğitimde kullanma çalışması hakkında bilgi verilmiş, bu çalışmaları yapmadaki amaçları sırayla aktarılmıştır. Ön Sözde yazarlar, ninnilerin derlenme, yazıya geçirilme süreci ve Türk Ninnileri kitabının içeriği hakkında bilgiler vermişlerdir. 260 Giriş bölümünde ise yazarlar ninninin tanımı, özelliği, niteliği üzerinde durmuşlardır. Ninnilerle ilgili kaynakların tespit edemediği ayrıntılara da bu bölümde yer vermişlerdir. Ninnilerin bebek uyandırılırken, uyandıktan sonra da söylendiğinin tespiti bunlardan birkaçıdır. Yazarların diğer önemli tespiti de ninnilerin eğitim yönünün oluşudur. Ninnilerin sade bir dille ve seçme kelimelerle söylenmesi, son derece arı ve duru olması, ana dili eğitimi ile ilgili olduğunu ifade etmişlerdir. Daha sonra ninnilerin eğitim boyutlarını ve iletilerini tek tek örnekleri ile açıklamışlardır. Ninniler bölümünde ise 24 konu başlığına ayrılmış ninniler okuyucusu ile paylaşılmıştır. Ninnilerdeki bu konu başlıkları sırasıyla şu şekildedir: 1. Konusu Sevgi Olan Ninniler; 2. Konusu Sevgi - İlgi Olan Ninniler; 3. Konusu Dilek - İstek Olan Ninniler; 4. Konusu Öğüt Olan Ninniler; 5. Konusu Sitem Olan Ninniler; 6. Konusu Övgü Olan Ninniler; 7. Konusu Yergi Olan Ninniler; 8. Konusu Övgü - Yergi Olan Ninniler; 9. Konusu Özlem Olan Ninniler; 10. Konusu Gurbet - Özlem Olan Ninniler; 11. Konusu Şikâyet Olan Ninniler; 12. Konusu Şikâyet - Yakınma Olan Ninniler; 13. Konusu Şikâyet- Korkutma Olan Ninniler; 14. Konusu Şikâyet - Üzüntü Olan Ninniler; 15. Konusu Üzüntü- Yakınma Olan Ninniler; 16. Konusu Ayrılık Olan Ninniler; 17. Konusu Korkutma Olan Ninniler; 18. Konusu Ölüm Acısı Olan Ninniler; 19. Konusu Beddua Olan Ninniler; 20. Konusu Savaş Olan Ninniler; 21. Konusu Kavuşma Olan Ninniler; 22. Konusu Din, ZfWT Vol. 2, No. 2 (2010) ZfWT Zeitschrift für die Welt der Türken Journal of World of Turks Dinî Kişiler ve Kutsallık Olan Ninniler; 23. Konusu Ağıt Olan Ninniler; 24. Konusu Vaat Olan Ninniler Konu başlıkları altında verilen her bir ninni numaralandırılmış, ninnilerin kimden ve hangi ilden derlendiği parantez içinde gösterilmiştir. Kitaptaki ninnilerden bazıları şöyledir: Dünya dönüyor ninni, Güneş batıyor ninni, Ay doğuyor ninni, Ninni yavrum ninni! Ninni yavrum ninni! Başaklardan kundağın, Bağ bahçe solun sağın, Yıldızlar oyuncağın, Ağlama güzel çocuk, Ağlama uyu bebek, Nenni nenni ... Eee eee eee ... Benim oğlum büyüyecek, Büyüyecek askere gidecek, Vatana da hizmet edecek, Ninni beyim ninni! Ninni paşam nenni! Eee eee eee ... Eee eee eee ... Uyusun da büyüsün ninni, Büyüsün de yürüsün ninni, Nenni kınalı kızım nenni! Nenni kınalı kuzum neni Bu cildin içerisinde yer alan ninnilerde geçen mahallî kelime ve deyimler ile ifade biçimleri için bir Sözlük hazırlanmış, anlamları karşılarına not edilmiş ve eserin sonuna yerleştirilmiştir. Ses yansıması kelimelere ise sözlükte yer verilmemiştir. Ninnilerin kaynak şahıslarının adı ve soyadı ile bulundukları şehir her ninninin sonunda tek tek gösterilmiştir. Kaynak şahıslarla ilgili geniş bilgiler, kişilerin adı esas alınarak alfabetik sıraya dizilmiş, çalışmanın son bölümünde Kaynak Şahıslar başlığıyla verilmiştir. Prof. Dr. Necati Demir ve Fikriye Demir’in birlikte hazırladıkları Türk Ninnileri kitabı anneler, babalar, çocuklar, öğretmenler, geleceğin anne-baba adayları gençler için son derece faydalı olacak, rengârenk, hareketli, eşi bulunmaz bir dünyanın kapılarını sonuna kadar açmaktadır. Yazarların ifadesiyle; “Türk kültürünün bütün alanlarında olduğu gibi ninniler de ikinci plana itilmiş, birkaç ferdî çalışma hariç, görmezden gelinmiştir. Bu da Türk milletini “hazine sandığı üzerinde oturan sadakacı” durumuna düşürmüştür.” Prof. Dr. Necati Demir ve Fikriye Demir’e bu değerli hazineyi bizlerle paylaştıkları için teşekkür ediyor, Türk Ninnilerinin diğer ciltlerinin de biran önce yayımlanmasını diliyoruz. ZfWT Vol. 2, No. 2 (2010) 261