haberler - Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü
Transkript
haberler - Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü
H ABERLE R TÜRK ESK‹ÇA⁄ B‹L‹MLER‹ ENST‹TÜSÜ Ocak 2003, Say›: 15 ‹Ç‹NDEK‹LER Editörden Baflyaz› Donbaz, V., Mezraa Teleilat’ta (Birecik) Bulunan Çiviyaz›l› Belgeler –––––––––––––––––––––––––––––– 1 ––––––––––––––––––––––––––––– 5 –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– 8 Köro¤lu, K., Ord. Prof. Dr. Ekrem Akurgal'›n Özgeçmifli ve Yay›nlar› Kitap ve Dergi Köro¤lu, K., Yeni Yay›nlar, 2002 Kitap Tan›tmalar› Matern, P., Helios und Sol, Kulte und Ikonographie des Griechischen und Römischen Sonnengottes, ‹stanbul 2002, 366 sayfa, 133 resim, Ege Yay›nlar›, (Erten, E.) – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – 9 Sylloge Nummorum Graecorum Turkey I the Muharrem Kayhan Collection, (Haz. K. Konuk), Ausonius Numismatica Anatolica 1, ‹stanbul-Bordeaux 2002, 102 sayfa, 41 levha, dizin, (Soyal, Z. S.) – – – – – – – – – – – 9 Anadolu Araflt›rmalar›/Jahrbuch für Kleinasiatische Forschung XVI, ‹. Ü. Bas›m ve Yay›nevi Müdürlü¤ü, ‹stanbul 2002, 636 sayfa, (Peker, H.) – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – 10 Penelope M. Allison-Frank B. Sear, Casa della Caccia antica (VII 4, 48), Häuser in Pompeji, Band 11, Ed.: V. M. Strocka, Deutsches Archäologisches Institut, Hirmer Verlag, München 2002 (Zeyrek, T. H.) – – – – – 11 Arkeoloji Dünyas›ndan Arkeolojinin Büyük Kayb›: Braidwood’lar (Özdo¤an, M.) Avrasya Arkeoloji Enstitüsü Kuruldu (Belli, O.) –––––––––––––––––––––––––––––––––––– 12 –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– 12 V. Uluslararas› Hititoloji Kongresi, VII. Türk T›p Tarihi Kongresi, 38. Uluslararas› T›p Tarihi Kongresi (Do¤an-Alparslan, M.) – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – 12 Kaz› – Araflt›rma Bilgi, Ö., ‹kiztepe Kaz› Raporu - 2002 ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– –––––––––––––––––––––––––––– 14 ––––––––––––––––––––––––––––––– 15 Belli, O., Yoncatepe Kalesi ve Nekropolü 2002 Y›l› Kaz› Çal›flmalar› Belli, O., 2002 Y›l› Afla¤› ve Yukar› Anzaf Urartu Kaleleri Kaz›s› –––––––––––––––––––––––– 16 –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– 18 Duru, R., Tilmen Höyük Onar›m ve Çevre Düzenlemesi Çal›flmalar› - 2002 Karul, N., Mezraa-Teleilat 13 Girginer, K. S.- E. Yüksel, 2002 Kizzuwatna Araflt›rmalar› I –––––––––––––––––––––––––––––––––– Erkanal, A. - K. ‹ren, 2002 Y›l› Güney Aiolis Yüzey Araflt›rmalar› –––––––––––––––––––––––––––––– 18 20 –––––––––––––––––––––––––––– 20 ––––––––––––––––––––––––––––––– 21 ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– 22 Dönmez, fi.- S. Atasoy, Samsun ‹li 2002 Dönemi Yüzey Araflt›rmas› Özcan, M.- F. Dereli- fi. Dönmez, Kovuklukaya Kurtarma Kaz›s› Enstitüden Uluslararas› Atölye Çal›flmas› Enstitümüzün Yeni Süreli Yay›n›: Colloquium Anatolicum Enstitü Kütüphanesinden Haberler (Alparslan, M.) ––––––––––––––––––––––––––––––––––––– 4 ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– 23 Türk Eskiça¤ Bilimleri Enstitüsü Haberler Say›:15 (Ocak 2003) Editör Kemalettin Köro¤lu Editör Yard›mc›s› Meltem Do¤an-Alparslan Sayfa Düzenlemesi ve Bask› Zero Prodüksiyon Ltd. Yaz›lar kaynak gösterilmek flart›yla kullan›labilir. Ocak ve May›s aylar›nda yay›mlan›r. Ücretsizdir. Türk Eskiça¤ Bilimleri Enstitüsü Ekrem Tur Sokak, No.4 80060 Beyo¤lu-‹STANBUL Tel/Faks: (0212)292 09 63 E mail: kemalettin@marmara.edu.tr kemalettin@superonline.com meltemalpdogan@hotmail.com www.eskicag.org Editörden Anadolu Arkeolojisi, geçti¤imiz birkaç ay içinde yerleri oldukça zor doldurulacak bilim insanlar›n› kaybetti: Türk Eskiça¤ Bilimleri Enstitüsü’nün fieref Üyesi olan Ekrem Akurgal, Bat› Uygarl›¤›’n›n Anadolu’daki kökleri ve özellikle de Ege bölgesi üzerine yapt›¤› kapsaml› sentezlerle tan›nmaktad›r. Bu say›da, k›sa özgeçmifli ile birçok Avrupa diline çevrilmifl kitaplar› ve makaleleri yan›nda bir Cumhuriyet ayd›n› olarak ülkemizi ilgilendiren farkl› konulardaki görüfl ve de¤erlendirmelerini içeren yaz›lar›n› da bulacaks›n›z. Yak›ndo¤u arkeolojisi ve özellikle de Anadolu prehistoryas› konusunda gelifltirdikleri farkl› ve özgün fikirleri ile bilim dünyas›nda yer bulan Braidwood’lar ise Arkeoloji Dünyas›ndan bölümünde Mehmet Özdo¤an’›n yaz›s›yla an›lmaktad›r. Sumerolog Veysel Donbaz’›n haz›rlad›¤› Haberler’in baflyaz›s›, Mezraa Teleilat’taki Demir Ça¤ yap›s›nda bulunan çiviyaz›l› belgelerin ilk yay›n›d›r. Burada var›lan sonuçlar›n söz konusu tabakan›n tarihlenmesi konusundaki verileri zenginlefltirece¤i kuflkusuzdur. Eskiça¤ bilimleriyle ilgili bizim ulaflabildi¤imiz veya adlar› bize bildirilen en yeni yay›nlar›n listesi ve birkaç tanesinin tan›t›m› Kitap - Dergi bölümünde, 2002 y›l›nda yap›lan birkaç kaz› ve yüzey araflt›rmas›n›n ilk k›sa sonuçlar› ise Kaz› - Araflt›rma bölümünde yer almaktad›r. Türk Eskiça¤ Bilimleri Enstitüsü, geçen say›da duyurdu¤umuz “Identifying Changes: The Transition from Bronze to Iron Ages in Anatolia and its Neighbouring Regions” (De¤iflimi Tan›mlama: Anadolu ve Yak›n Çevresinde Tunç Ça¤›’ndan Demir Ça¤›’na Geçifl) konulu uluslararas› atölye çal›flmas›n› 8-9 Kas›m 2002 tarihinde ‹stanbul’da Cartoon Hotel’de gerçeklefltirdi. Büyük ilgiyle izlenen toplant› hakk›ndaki baz› ayr›nt›lar› ve gerçekleflen program› Enstitüden bölümünde yeniden duyurmaktay›z. Ayr›ca bu bölümde enstitünün yeni süreli yay›n› Colloquium Anatolicum’un birinci say›s› ve hemen hemen tümüyle yenilenen kütüphane tan›t›lmakta, yeni gelen kitaplar ise liste olarak verilmektedir. Bar›fla daha çok flans tan›nan bir dünya dile¤iyle... Kemalettin Köro¤lu Enstitü yay›nlar›m›za yenileri kat›l›yor! JTI (Tütün Ürünleri San. Tic. A.fi.) sponsorlu¤unda pek yak›nda üç yeni yay›n daha okuyucular› ile buluflacakt›r. Söz konusu kitaplar flunlard›r: Prof. Dr. Belk›s Dinçol, Eski Önasya’da Suç Kavram› ve Ceza, Prof. Dr. Çi¤dem Dürüflken, Roma Dini, Yard. Doç. Dr. Kaan ‹ren, Vazo Resimlerinin Ifl›¤›nda Eski Yunan Çömlekçili¤i. Arka kapakta listesini sundu¤umuz yay›nlar›m›za Ege Yay›nlar›’ndan ulaflabilirsiniz. Ege Yay›nlar› Aslan Yata¤› Sokak, Sedef Palas Apt., No: 35/2 80060 Cihangir - ‹stanbul Tel: (0212) 249 0520 Faks: (0212) 244 3209 E.posta: aboratav@tayproject.org Mezraa Teleilat’ta (Birecik) Bulunan Çiviyaz›l› Belgeler Veysel Donbaz Sumerolog Prof. Dr. Mehmet Özdo¤an taraf›ndan Birecik Teleilat’da 21L-39,1 açmalar›nda 2002 y›l› A¤ustosEylül aylar›nda yürütülen kaz›larda tablet olmas› muhtemel piflmifl toprak parçalar› bulunmufltur. Prof. Dr. Ali Dinçol’un bana haber verip bunlara bakmam hususundaki teklifi ile bu parçalar taraf›mdan incelenmifltir. Pek çok parçadan oluflan malzeme o kadar kirli ve tozluydu ki, bunlar üzerinde çiviyaz›s› kay›tlar›n›n olmas› ihtimali yok gibiydi. Bunlar dikkatlice, biraz temizlenince, tablet parçalar› olduklar› ortaya ç›kt›. Tablet parçalar› olma olas›l›¤›yla getirilmifl bulunan kil malzemelerin bir k›sm› yaz›s›zd›. Ancak baz› tablet parçalar›, tabletlerin bütünlenmesinde dolgu malzemesi olarak faydal› oldular. Tablet parçalar› üzerinde yapt›¤›m›z birlefltirme ve temizleme ifllemleri sonunda 4-5 tablete ait parça ortaya ç›kt›. Parça 4 ile 5 yaz› duktusu yönünden büyük olas›l›kla bir tablete ait olmalar› gerekiyorsa da, bunlar flimdilik birbirlerine tam olarak birleflmeyen iki parça olarak ele al›nmak durumundad›rlar. Bafllang›çta, bu parçalar›n tablet olmalar› ihtimalinin çok zay›f oldu¤unu, (üstlerinde tafl›d›klar› toz toprak nedeniyle) söylemifltik. Tablet parçalar›n›n kaz› yerinden ç›kar›lmas› iflleminin çok dikkatli yap›lm›fl olmas›, sözkonusu tabletlerden bir netice ç›kar›lmas›n› kolaylaflt›rm›fl görünmektedir. Ancak bunlar birlefltirildikten sonra tablette yaz›lanlar› okuyabilmek pek kolay olmad›. Hiç bir tablet parças› tam de¤ildi. Dolay›s›yla da bunlardan tam bir fiil, bir yer ismi veya flah›s ismi elde etmek mümkün olmad›. Ancak bu husustaki tecrübemiz ve bu kabil tabletler üzerinde yapm›fl bulundu¤umuz çal›flmalar›n burada çok faydas›n› gördük (V. DonbazM. W. Stolper, ‹stanbul Mura‡û Texts, Nederlands Historisch-Archaeologisch Instituut, ‹stanbul 1997). Bu hususta uzun uzun çal›flma f›rsat›m›z›n olmamas›na ra¤men, elde etti¤imiz ilk ipuçlar›na göre bu tablet parçalar›n›n, Akhamenid-Pers Hanedan› Devri’nde (‹.Ö. 454-404) yaz›lm›fl olan, Geç Yeni Babil tabletleri olduklar›n› söyleyebiliriz. Yaz› özellikleri ve hepsinden önemlisi tabletlerin duktusu ve baz› flah›s isimlerinin okunabilmifl olmas›, bu kan›ya varmam›zda en büyük etken olmufltur. Tablet parçalar›n›n çok kötü durumda olmalar› zaten iyi bir okuma için en büyük maniad›r. Bununla birlikte parçalara 1,2,3,4(+)5 fleklinde numaralar verilmifl ve kopyalar› da yap›lm›flt›r. Bu kopyalar flimdilik bir ilk çal›flma fleklinde ele al›nmal›d›r. Ancak, daha sonra TÜRK ESK‹ÇA⁄ B‹L‹MLER‹ ENST‹TÜSÜ HABERLER 1 MEZRAA TELE‹LAT’TA (B‹REC‹K) BULUNAN Ç‹V‹YAZILI BELGELER Teleilat Demir Ça¤ yap›s› Tablet buluntu yeri Öy. 1) […………………,……a]-na 2) [………………………….]-KÁM Teleilat Demir Ça¤ yap›s›, plan 3) [………………………….]-x-DINGIR.MEΩ bunlar gazete gibi okunacaklar diye de bir ümidimizin olmamas› gerekir. Tabletlerden okuyabildi¤imiz kadar›yla, bize verdi¤i bilgiler afla¤›dad›r. Benzer tabletler Babil, Kasr Höyük, Barsippa ve Ur’da da bulunmufltur. Teleilat No. 1 fiekil olarak hiç bir yaz›l› kay›ta benzemeyen piflmifl toprak üzerine yaz›lm›fl, iki parçadan düzgün bir kay›t. 7.2x2.8x1.6 cm. Tabletin üst kenar›nda bir kaç sat›r var. Arka yüz yaz›s›z gibi (ya da k›r›k). Ü.k. 1’) [ ]-ab ga […md ]EN-DI[N-i†] 2’) [ ] x-x md EN-x [ A-‡ú ‡á md30-D[IN-i† ‹ki sat›rl›k yaz›s›z boflluk var 3’) [ ] 4 Qu ta-ri ú-mar-qa-am- m[a] 4’) [ ]–DU10.GA –§ú-be-ri LÚ QAL.LA 5’) [ ] x x x mHa-ri-[ ] ......Bêl-uball[i†] 2’) …… Bêl-…. Sîn-…. ›n o¤lu 3’) 4 tarru- ….n› ö¤ütecekler 4’) ™æb-‡ú-be-ri, hizmetçi (qallu).. 5’) ……………..(Bay) Hari En iyi korunmufl görünen tabletten bu kadarc›k bilgi alabiliyoruz. 4) [………………………….] x-x-x-ni ha-x-x 5) […] Ra-hi -i-im?-DINGIR.MEΩ x ma-ni? Tabletin geri kalan› k›r›k. Arka yüzde kat’i olarak okunabilen : 1)……..(2) (bir kral›n saltanat y›l›n› gösteren say› KÁM ile biter) 3)……..[Rahîm]-il 4) Bêl-ha…ra 5) Rahîm-il (ve)Addu-ræmanni 6) Mu‡allim-Bêl…. Ay 1’) ……………………….. 2’) ………………………. x-qu 3’) ……………………… 11 ma-na 4’) ………………………..2 x -da 5’) ………………………x qu dEN.. 1’ ve 5’ sat›rda belki de sila (hacim) ölçülerinde bir maddeden bahsediliyor. Sat›r. 3’ de 11 minal›k (hacim ölçüsü) bir madde söz konusu olabilir. (5) ………… sila Bêl (ile bafllayan bir isim) Teleilat No. 3 Hiç k›r›¤› olmayan ve kendi bafl›na var olan bir tablet parças›. Sol taraf›n alt› bofl. 3.3x3x1.9 cm. 1’) …….}-RAki A-‡ú Birçok parçadan yap›flt›r›lma büyük bir tablet. 8.5x5.9x3 cm. Tabletin sa¤ üst kenar› korunmufl durumda. Büyük olmas›na ra¤men bu tabletten de kesin bir bilgi almak mümkün de¤il. 2’) A –‡ú ‡á m[……. TÜRK ESK‹ÇA⁄ B‹L‹MLER‹ ENST‹TÜSÜ HABERLER mdIM-ra?- 6) […]-GI?-dEN (Mu§allim-Bêl)[…………] x x Teleilat No. 2 2 mdEN- 3’) A-‡ú ‡á m[….. 4’) A-‡ú ‡[á m…… ‡á m[…… MEZRAA TELE‹LAT’TA (B‹REC‹K) BULUNAN Ç‹V‹YAZILI BELGELER Teleilat No.3 Teleilat No.1 ü.k. Teleilat No.4 Teleilat - No.2 Öy. Teleilat No.5 Ay. 1’) – 2’) …………..(Bir isim muhtemelen) filan›n o¤lu….. (k›r›k). 3’) - 4’) ayn› filan›n o¤lu … diye bitiyor. Ancak hiç bir isim tam de¤il. Nabû (2’) Bêl-uballi†’in o¤lu (3’) …..Zêru-su-lî‡ir (4’) Arad-……. nin [gözetiminde] (5’)[………]-lî‡ir. Teleilat No. 5 Teleilat No. 4 1’) [………………………….] Bu parça ile 5 numaral› parça ayn› tablete ait olabilir. 1’) [……..] mdA[G……] (2’) A-‡ú ‡á mdEN-DI[N-i†] (3’) x x mNUMUN-su-S[‹.SÁ] (4’) [ ina IG]I mARAD-… (5’) […..]-GIΩ 2’) [………………………….] -ta ha – n[i] 3’) [………………………….]LÚ mu-kin-nu m[……….] TÜRK ESK‹ÇA⁄ B‹L‹MLER‹ ENST‹TÜSÜ HABERLER 3 MEZRAA TELE‹LAT’TA (B‹REC‹K) BULUNAN Ç‹V‹YAZILI BELGELER 4’) [………….………….]A-‡ú ‡[á m………..] 5’) [………………………….] 1’) - 2’) tercüme edilemez 3’) fiahitler.. 4’) filan›n o¤lu filan [……] 5’) ……….. Bu tabletler her ne kadar say›ca az iseler de burada bir arfliv olma ihtimalini de akla getirmektedirler. Metinlerimizde en s›k geçen ve tanr› Bêl teoforik elementiyle bafllayan isim, bir no’lu tablette epey korunmufltur. Bu isim bu haliyle mdEN-DINs[u-E] (Bêl-balassu-iqbi) veya mdEN-DIN-i[†] (Bêl-uballi†) olabilir. Her iki isim de Mura‡û tabletlerinde geçmektedir. Çok zay›f bir ihtimal de olsa bu küçük arfliv bu isimlerden birisini tafl›yan kifliye ait olabilir. Teleilat’ta daha önce bulunan tabletlere benzer olan md EN-DIN-i†’in geçti¤i benzer tabletler, M.W. Stolper’in “Fifth Century Nippur: Texts of the Mura‡ûs and from their Suroundings” JCS 53 (2001): 83-130’da yay›nlanm›flt›r. Buna ek olarak benzer baflka tabletler ile ilgili yay›n listesi ise yan sütundad›r: 1) Stolper, M.W., “The Kasr Archive” Achaemenid History IV Centre and Periphery Proceedings of the Groningen 1988 Achaemenid History Workshop, ed. H. Sanusi-Weerdenburg ve A. Khurt, Nederlands Instituut voor het Nabiye Oosten, Leiden 1990: 196-205. 2) Stolper, M.W., “Bel‡umu the Satrap”, Lenguage, Literature and History: Philological and Historical Studies Presented to Erica Reiner (AOS 67), New Haven 1987: 389-402. 3) Stolper, M.W., Late Achaemenid, Early Macedonian and Early Seleucid Records of Deposit and Related tetxs, (Supp. N.77 agli ANNAL‹ 53/4), Napoli 1993. Güney Do¤u Anadolu’da bulunmufl olan tabletler ile ilgili faydalan›labilecek kaynakça ise flöyledir: 1) Michalowski, P.-A. M›s›r, “Two Old Babylonian Tablets from Kazane Höyük”, NABU 1996: 3-90. 2) Michalowski, P.-A. M›s›r, “Kazane Höyük-1992”, Kaz› Sonuçlar› Toplant›s› 15, 1994: 177-92. 3) Michalowski, P.-A. M›s›r, “Cuneiform Texts from Kazane Höyük”, JCS 50, 1998: 53. Enstitümüzün Yeni Süreli Yay›n› Ç›kt› ! Colloquium Anatolicum (Anadolu Sohbetleri) ad›ndaki süreli yay›n›m›z›n ilk say›s› ç›kt›. Y›ll›k olarak ç›kmas› hedeflenen yay›n›m›z›n 2002 say›s›, Mercedes-Benz’in katk›lar›yla, Ege Yay›nlar› taraf›ndan 150 sayfa olarak bas›ld›. Yay›n›n bu say›s› 2002 y›l› içerisinde yap›lan y›ll›k konferanslara ait makaleleri içermektedir. Daha sonraki say›larda, y›ll›k konferanslar›n yan› s›ra farkl› alanlarda ele al›nm›fl bilimsel makalelere de yer verilecektir. Meltem Do¤an-Alparslan ve Metin Alparslan’›n editörlü¤ünde haz›rlanan bu say›da yer alanlar: Ali Dinçol “Yeni Bir Süreli Yay›na Bafllarken/ Introduction to the Publication of the New Periodical”, Güven Arsebük “Evrimi Kendine Özgü Bir Canl›: ‹nsan (English Summary: The Human Being: a Mammal with an Evolution Uniquely of its Own)”, Jak Yakar “Etnografya Ifl›¤›nda Arkeolojide Sosyal ve Kültürel De¤erlendirmeler (English Summary: Implications of Ethnography for Archaeology)”, A. Coflkun Özgünel “‹lyada Destan› ve Apollon Smintheus Tap›na¤›”, Manfred Korfmann “Troia-Anatolien, eine Vergangenheit mit Zukunft/Troia-Anadolu: Gelece¤i Olan Geçmifl” (Çev: fi. Uzuno¤lu, M. Alparslan). Colloquium Anatolicum I, Ege Yay›nlar›’ndan temin edilebilir. 4 TÜRK ESK‹ÇA⁄ B‹L‹MLER‹ ENST‹TÜSÜ HABERLER Ord. Prof. Dr. Ekrem Akurgal’›n Özgeçmifli ve Yay›nlar› Kemalettin Köro¤lu Akurgal, 30.03.1911 tarihinde, Osmanl› ‹mparatorlu¤u’nun bir parças› olan Hayfa’n›n Tulkarem kasabas›nda do¤du. Çocuklu¤unun bir bölümünü Adapazar›/ Akyaz›’da geçirdi. 1930/31’de ‹stanbul Erkek Lisesi’ni bitirdi. Önce Hukuk Fakültesi’ne yaz›ld›. Ancak bir y›l sonra devlet s›nav› ve bursu kazanarak arkeoloji ö¤renimi için Almanya’ya gitti. Burada dönemin ünlü hocalar›ndan dersler ald›. Lykia Kabartmalar› konusundaki tezini 1939 y›l›nda tamamlayarak II. Dünya Savafl›’n›n gergin ortam›nda Türkiye’ye döndü. 1941 y›l›nda Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Co¤rafya Fakültesi’ne asistan olarak atand›. Ayn› y›l Harpy An›t› konulu çal›flmas›yla ilk tezli doçent oldu. 1949’da profesör, 1957’de de ordinaryüs profesör ünvanlar›n› ald›. 1958-59’da ayn› fakültede dekan olarak hizmet etti. Yöneticili¤i döneminde Epigrafi dal›n›, Türk Sanat› Tarihi, Tiyatro ve Kütüphanecilik bölümlerini kurdu. verdi¤i Légion d’Honneuer Officer rütbesi (1990), Belçika Ordre de la Couronne brevesi (1991) say›labilir. Ayr›ca yurt içinde birçok kurum kendisine ödül ve plaket vermifltir. Antolica dergisi onun giriflimleriyle yay›n hayat›na bafllad› (1956). Kadmos ve Epigraphica Anatolica dergilerinin ise editörlü¤ünü yapt›. 1973’de toplanan X. Klasik Arkeoloji Kongresi’ni Türk Tarih Kurumu ad›na organize etti ve Proceedings of the Xth International Congress of Classical Archaeology 12-3, (TTK Ankara 1978) adl› yay›n›n editörlü¤ünü üstlendi. Yaflam› boyunca bitmeyen bir enerji ve üstün bir çabayla çal›flt›. En zor ve karmafl›k konularda yeni sentezler ve de¤erlendirmeler yapt›. Çal›flmalar› uluslararas› nitelikteydi ve bu nedenle birçok dile çevrildi. Eserlerinin ço¤u Avrupa’da ‹ngilizce, Almanca, Frans›zca ve ‹talyanca dillerinde yay›mland›. Bunlardan Orient und Okzident dört dile çevrildi ve 150 binin üzerinde bas›ld›. Anadolu’nun sahip oldu¤u zengin birikimi hem uluslararas› topluma ve hem de Türk halk›na tan›tmak için büyük çaba harcad›. Genifl kitlelere ulaflan dergilerde ve gazetelerde yazd›¤› yaz›lar, verdi¤i konferanslar ile yapt›¤› söylefliler bu çabas›n›n ürünüdür. Önceleri pahal› ve zor bulundu¤u için Türkçe yay›mlanamayan kitaplar› da büyük bir okuyucu kitlesine ulaflt›. 2001 y›l›nda dokuzuncu kez bas›lan Ancient Civilizations and Ruins of Turkey adl› eserinin Türkçe çevirisi olan Anadolu Uygarl›klar› adl› kitab› 2000 y›l›nda yedinci, bir di¤er çal›flmas› olan Anadolu Kültür Tarihi ise yaln›zca bir y›lda sekizinci bask›s›n› yapt›. 1948 y›l›ndan sonra yapt›¤› arkeolojik çal›flmalarla Eski ‹zmir (Bayrakl›), Foça (Phokaia), Çandarl› (Pitane), Daskyleion (Ergili), Erythrai ve Sinop antik kentlerini bilim dünyas›na tan›tt› ve ülke turizmine kazand›rd›. Ankara Üniversitesi yan›nda, 1961-62 y›l›nda Amerika’da Princeton, Avrupa’da 1971-72 y›l›nda Berlin, 1976’da Pisa Scuola Normale Superiore, 1980/81’de Viyana üniversitelerinde konuk ö¤retim üyesi olarak dersler verdi. Ord. Prof. Dr. Akurgal, Bordeaux Üniversitesi (1961), Atina Üniversitesi (1988), Lecce Üniversitesi (1990) ve Anadolu Üniversitesi (1990) taraf›ndan Fahri Doktor ünvan› ile onurland›r›ld›. Ald›¤› ödüller ve niflanlar aras›nda, Federal Almanya Büyük Liyakat Niflan› (1979), F. Almanya Goethe Madalyas› (1979), T.C. Kültür Bakanl›¤› Büyük ödülü (1981), I Cavalli d’Oro di San Marco ödülü (1986), ‹talyan Commandatore niflan› (1987), Fransa Cumhurbaflkanl›¤›’n›n Akurgal, Türk Tarih Kurumu (1943-83), Eski Eserler ve An›tlar Yüksek Kurulu (1951-81), Avusturya Arkeoloji Enstitüsü (1960), Avusturya Akademisi (1968), ‹ngiliz Akademisi (1969), ‹sveç Akademisi (1969), Danimarka Akademisi (1972), Frans›z Akademisi (1979), Westfälische Akademie (Almanya 1983), Academia dei Lincei (‹talya 1983) üyesi; Londra Society for Promotion of Hellenic Studies (1954), Amerikan Arkeoloji Enstitüsü (1961), Society of Antiquaries of London (1978), Berlin Alman Arkeoloji Enstitüsü (1979), Ellen Arkeoloji Enstitüsü (1983), Avusturya Arkeoloji Enstitüsü (1987), Türk Eskiça¤ Bilimleri Enstitüsü (1994) ve Türkiye Bilimler Akademisi’nin fieref Üyesi’dir. Ayr›ca Alman Kültür Merkezleri ‹stiflare Kurulu’nun Genel Baflkanl›¤›’n› (1974-1999), Türkiye-Yunanistan Dostluk Derne¤i (1988-1995) ve Ege Kültür Vakf›’n›n baflkanl›¤›n› (1991-1997) yapm›flt›r. Günlük yaflam›nda ölçülü ve ayr›cal›kl› davranmaya, güzel giyinmeye ve seçkin topluluklarla birlikte olmaya özen gösterdi. Çal›flmalar›n›, evliliklerini ve hatta arkeoloji bölümüne seçti¤i ö¤rencileri bile bu anlay›flla gelifltirdi. Baflta arkeoloji bilimi olmak üzere, evrensel de¤erler ve ülkemizin Bat› Uygarl›¤› ile bütünleflmesi gibi konularda yapt›¤› de¤erlendirmelerle an›lacak olan Ord. Prof. Dr. Ekrem Akurgal, TÜRK ESK‹ÇA⁄ B‹L‹MLER‹ ENST‹TÜSÜ HABERLER 5 EKREM AKURGAL’IN ARDINDAN Ekrem Akurgal’a arma¤an olarak ç›kar›lm›fl Anadolu (Anatolia Festschrift Akurgal XXI, 1987) dergisi, ald›¤› ödül için haz›rlanm›fl Premio Internazionale I Cavalli d’Oro di San Marco (Venezia 1986) adl› kitapç›k, Milli Kütüphane Katalo¤u ve süreli yay›nlar ile baflta Bir Arkeolo¤un An›lar› olmak üzere kitaplar›ndan derledi¤imiz afla¤›daki yay›n listesi bu yaflam› sonsuzlaflt›racak bafll›ca birikimidir. Anadolu Kültür Tarihi, TÜB‹TAK, Ankara 1998. Türkiye’nin Kültür Sorunlar› ve Anadolu Uygarl›klar›n›n Dünya Tarihindeki Önemi, Bilgi Y., Ankara 1998. Bir Arkeolo¤un An›lar›, Türkiye Cumhuriyeti kültür tarihinden birkaç yaprak, TÜBA, Ankara 1999. Ege: Bat› Uygarl›¤›n›n Do¤du¤u Yer, Do¤u Helen Kültür Tarihi ‹.Ö. 1050-333, ‹zmir Büyükflehir Belediyesi Y., ‹zmir 2000. The Aegean: Birthplace of Western Civilization, History of East Greek Art and Culture 1050-333 B.C., ‹zmir 2000. Kitaplar Griechische Reliefs des VI. Jahrhunderts aus Lykien (Doktora tezi), DAI Berlin 1941. Remarques Stylistiques sur les Reliefs de Malatya, DTCF ‹stanbul 1946. Späthethitische Bildkunst, DTCF, ‹stanbul 1949. Phrygische Kunst, DTCF, Ankara 1955. Zwei Grabstelen vorklassischer Zeit aus Sinope, de Gruyter, Berlin 1955. Vorläufiger Bericht über die Ausgrabungen in Sinope, TTK, Ankara 1956 (L. Budde ile). Die Kunst Anatoliens von Homer bis Alexander, de Gruyter, Berlin 1961. Die Kunst der Hethiter, Hirmer, München 1961. The Arts of the Hittites, Thames and Hudson, London 1962. Arte degli Ittiti, Sansoni, Firenze 1962. Orient und Okzident, Holle Verlag, Baden-Baden 1966. The Birth of Greek Art, Methuen, London 1968. The Art of Greece, Its Origins, Crown, New York 1968. Orient et Occident, Albin Michel, Paris 1969. Oriente e Occidente, Il Saggiatore, Milano 1969. Treasures of Turkey, Skira, Geneva New York 1966 (C. Mango - R. Ettinghausen ile). Urartäische und altiranische Kunstzentren, TTK, Ankara 1968. Ancient Civilizations and Ruins of Turkey, Haflet, ‹stanbul 1969. Civilisation et sites antiques de Turque, ‹stanbul 1986. Erythrai. An ancient Ionian city, Tifset, ‹zmir 1979. The Art and Architecture of Turkey, Oxford University Press, London 1980 (Ed. 8 yazarla birlikte). Kunst in der Türkei, Office du livre, Fribourg ve Würzburg 1980. L’Art en Turquie, Office du Livre, Fribourg 1981. Eski ‹zmir I, Yerleflme Katlar› ve Athena Tap›na¤›, TTK, Ankara 1983. Alt-Smyrna, TTK, Ankara 1983. Griechische und römische Kunst in der Türkei, Hirmer, München 1987. Turquie, Paris 1990 (G. Duby, R. Mantran, J.-P. Roux ile birlikte). Eskiça¤da Ege ve ‹zmir, Yaflar Holding Y., ‹zmir 1993. Anadolu Uygarl›klar›, NET Y., ‹stanbul 1988. Hatti ve Hitit Uygarl›klar›, Yaflar Holding Y., ‹zmir 1995. The Hattian and Hittite Civilizations, Kültür Bakanl›¤› Y., Ankara 2001. Makaleler Sophokles ve Antigone, Varl›k 12/209, 1942: 400-405. Pazarl›’da Ç›kan Eserler Üzerine Yeni Araflt›rmalar, Bemerkungen zu den architektonischen Terrakottareliefs aus Pazarl› in Phrygien, Belleten VII/25, 1943: 1-43. Mimar Sinan’›n En Büyük Eseri, Harman 2, 1943: 6-8. Yeni Alman Mimarisi, Millet 11, 1943: 338-340. Eski Yunanl›larda Spor, Millet 17, 1943: 149-151. Elen Tiyatrosu, Türk Tiyatrosu 2/167, 1944: 11-13. Sanat Tarihi Bak›m›ndan Sinan, Dil Tarih Co¤rafya Fakültesi Dergisi II/3, 1944: 373-384. ‹slam Sanat›nda Türklerin Rolü, Dil Tarih Co¤rafya Fakültesi Dergisi II/4, 1944: 527-533. Arkeoloji Araflt›rmalar›, ‹zmir ve dolaylar›ndaki eski eserler hakk›nda birkaç not, A.Ü. Dil Tarih Co¤rafya Fakültesi Arkeoloji Enstitüsü Yay›nlar› 47, 1945: 1-40. Tarihte fiark-Garp Münasebetleri bak›m›ndan Hatay Bölgesinin önemi, A.Ü. Dil Tarih Co¤rafya Fakültesi Arkeoloji Enstitüsü Yay›nlar› 37, 1945: 68-81. Arkaik ve Klasik Ça¤larda ‹zmir, Smyrne a l’epoque archaïque et classique, Belleten X/37, 1946: 55-80. Bayrakl› Kaz›s› Ön Rapor, Bayrakl› erster vorläufiger Bericht über die Ausgrabungen in Alt-Smyrna, Dil Tarih Co¤rafya Fakültesi Dergisi VIII/1-2, 1950: 1-97. Hitit Sanat›n›n Yunan Sanat›na Tesirleri, Türk Tarih Kongresi IV (1948) 1952: 45-53. Eski ‹zmir, Dünya ve Türkiye 4/43, 1953: 32-38. Foça Kaz›lar› ve Kyme Sondajlar›, Türk Arkeoloji Dergisi VI/1, 1956: 13-24. Sinop Kaz›lar›, Die Ausgrabungen von Sinop, Türk Arkeoloji Dergisi VI/1, 1956: 47-61. Tarih ‹lmi ve Atatürk, Belleten XX/80, 1956: 571-584. Les fouilles de Phocée et les sondages de Kymé, Recherches faites à Cyzique et à Ergili, Anatolia I, 1956: 3-24. Bat› Anadolu Arkeoloji ‹stasyonu Çal›flmalar›, Foça, Kyme, Kyzikos ve Daskyleion Çal›flmalar›, Anatolia I, 1956: 25-51. Foça Kaz›lar›, Türk Arkeoloji Dergisi VII/1, 1957: 39. Forschungen in Phrygien, Anatolia III, 1958: 145-155. Yortankultur-Siedlung in Ovabay›nd›r bei Bal›kesir, Anatolia III, 1958: 156-164. Urartu Medeniyeti, Anatolia IV, 1959: 67-75. Urartäische Kunst, Anatolia IV, 1959: 77-114. Chronologie der phrygischen Kunst, Anatolia IV, 1959: 115-121. Asianici Occidentali Antichi Centri, Enciclopedia Universale dell’Arte II, Roma: 44-60. arkas›nda silinmeyecek izler b›rakarak 01. 11. 2002 tarihinde aram›zdan ayr›ld›. 6 TÜRK ESK‹ÇA⁄ B‹L‹MLER‹ ENST‹TÜSÜ HABERLER EKREM AKURGAL’IN ARDINDAN Çandarl› (Pitane) Kaz›s›, Türk Arkeoloji Dergisi X/1, 1960: 5-6. Vom äolischen zum ionischen Kapitell, Anatolia V, 1960: 1-7. Çandarl› Kaz›s›, Belleten XXV/99, 1961: 529-530. L’art plastique hittite, Revue des Études Anciennes LXIII, 1961: 260-263. The Early Period and the Golden Age of Ionia, American Journal of Archaeology 66, 1962: 369-379. ‹slamiyet Devrinde Türk Sanat›, Ülkü 12/67, 1963: 45-51. ‹slamiyet Devrinde Türk Sanat›, Ülkü 12/68, 1963: 135-144. Homeros’tan ‹skender’e Kadar Anadolu’da Sanat, Belleten XXVII/107, 1963: 499-511. Die Kunst der Hethiter, Neuere Hethiterforschung, Historia 7, 1964: 74-118. Kyzikos’ta Bulunan ‹ki Arkaik Eser, Neue archaische Bildwerke aus Kyzikos, ‹stanbul Arkeoloji Müzeleri Y›ll›¤› 11-12, 1964: 216-231. Les problèmes de l’art pyrygien, Huitième congrès international d’archéologie classique, Paris 1963, Le rayonnement des civilisations grecque et romaine sur les cultures périphériques, Paris 1965: 467-474. Neue archaische Bildwerke aus Kyzikos, Antike Kunst VIII, 1965: 99-103. Griechisch-Persische Reliefs aus Daskyleion, Iranica Antiqua VI, 1966: 147-156. Ergili Kaz›lar›, Türk Tarih Kongresi VI, 1967: 32-33. Çandarl› Kaz›lar›, Türk Tarih Kongresi VI, 1967: 41-42. Foça Kaz›lar›, Türk Tarih Kongresi VI, 1967: 76-77. Eine Silberschale aus dem Pontus, Antike Kunst X, 1967: 32-38. Influences orientales sur l’art grec aux VIIIe et VIIe siècles av.J.C. Annales Archéologiques Arabes Syriennes XXI, 1971: 5-23. Bibliyografya, Prof. Dr. Celal Saraç, Ionia Pozitif Bilimi Temel Kaynaklar ve Etkileri, ‹zmir 1971, Belleten, XXXVII, 1973: 129-131. Recai Seçkin-Örnek ‹nsan, Dr. A. Recai Seçkin’e Arma¤an, Ankara 1974: 5-7. Zur Datierung der Grabstelen aus Daskyleion, Mansel’e Arma¤an, Mélanges Mansel, Ankara 1974: 967-970. Ord. Prof. Dr. Arif Müfid Mansel, Belleten, XXXIX/154, 1975: 309-311. Fragments de figurines en terre cuite de style phrygien récent, Revue Archéologique 1976: 195-204. Türkiye ve Türk Uygarl›klar›, D›fliflleri Akademisi Yay›nlar› 39, Ankara 1976: 29-39. Ulusal Kültürün Geliflmesinde Ölçü Nedir? Bat› E¤itim Kurumu Dergisi 4/ 45, 1976: 26-29. Daskyleion, Erythrai, Phokaia, Kyme, Kyzikos, Sinope, Smyrna maddeleri, The Princeton Encyclopedia of Classical Sites, Princeton University Press 1976. K›y› Uygarl›klar›, Coastal Civilizations, Sanat Dünyam›z 3/8, 1976: 2-13. Hattiler, Hititler ve Günefl Kursu, Belleten XLI/162, 1977: 419-421. Klasik Ça¤ Uygarl›¤› ve Türkler, Klasik Ça¤ Araflt›rmalar› Kurumu Klasik Ça¤ Düflüncesi ve Ça¤dafl Kültür Sempozyumu, Ankara 1977: 34-39. Türkiye’nin Kültür Sorunlar›, Ulusal Kültür 1/1, 1978: 7-15. Üniversitelerimizde Bilim Yap›l›yor mu? Kemalizm ve Türkiye 3/26, 1978: 22-23,30. Sinan, The Great Architect of the 16th Century, Turkish Treasures 1978/1: 3-9. Analyse iconographique, stylistique et structurale de l’architecture et de la sculpture de Tell Halaf, Mélanges offerts à Emmanuel Laroche, Florilegium Anatolicum, Paris 1979: 9-23. Aramean and Phoenicien stylistic and iconographic elements in Neo-Hittite art, Temples and high places in biblical times, Proceedings of the colloquium in honor of the centennial of Hebrew Union College, Jewish Institute of Religion, Jerusalem 13-16 March 1977, Jerusalem 1981: 131-139. Früharchaische Kapitelle vom Tempel der Athena in AltSmyrna, Annuario della Archeologica di Atene delle Missioni Italiane in Oriente LIX, 1981: 127-132. Erythrai 1979 Kaz›lar›, II. Kaz› Sonuçlar› Toplant›s›, Ankara 1981: 31-32. Bayrakl› 1979 Kaz›lar›, II. Kaz› Sonuçlar› Toplant›s›, Ankara 1981: 101-102. Türkiye’nin Kültür Sorunlar›, Milli Kültür fiuras› 1982: 4352. Türkiye’nin Kültür Sorunlar›, Belleten XLVI/182, 1982: 261-269. Zur Datierung der ältesten ionischen Münzen mit Löwenkopfdarstellungen, Beiträge zur Alterstumskunde Kleinasiens, Festschrift für Kurt Bittel, Mainz am Rhein 1983: 1-11. Das dunkle Zeitalter Kleinasiens, Griechenland, die Ägäis und die Levante während der “Dark Ages” vom 12. bis zum 9.JH. V. Chr., Akten des Smyposions von Stift Zwettl 11.-14 Oktober 1980, Wien 1983: 67-78. Tarih Öncesi Ça¤lardan Osmanl›lara, Hürriyet Gösteri (Özel Say›) 1983: 3-7. Arkeoloji’nin Ülkemizdeki Durumu Üzerine Bir Konuflma, Bilim Dergisi 3/8, 1984: 22-23. Ulusal Mimarl›¤›n Yeniden Do¤uflu, Mimaride Türk Milli Uslubu Semineri 11-12 Haziran 1984: 31-33. Klasik Arkeoloji’de Bir Uzman: Ord. Prof. Dr. Ekrem Akurgal, Bir Konuflma, Sanat Olay› 53, 1985: 10-12 (Cemile Garan ile). 1983 Y›l› Erythrai Çal›flmalar›, VI. Kaz› Sonuçlar› Toplant›s›, Ankara 1985: 279. Bayrakl› 1983 Çal›flmalar›, VI. Kaz› Sonuçlar› Toplant›s›, Ankara 1985: 280-281. Eine ephesische Elfenbeinstatuette aus Erythrai, Festgabe zur Vollendung des 70. Lebensjahres von Hermann Vetters, Wien 1985: 43-49. Neue archaische Skulpturen aus Anatolien, Archaische und Klassische Griechische Plastic, Akten des internationalen Kolloquiums vom 22.-25. April 1985 in Athen, Mainz am Rhein 1986: 1-14. Anadolu Tarihinin Oluflmas›nda Jeomorfolojik Özelliklerin Rolü, Anadolu Araflt›rmalar› X, 1986: 21-30. Bayrakl› Kaz›lar› 1985 Raporu, VIII. Kaz› Sonuçlar› Toplant›s› II, Ankara 1987: 1-6. TÜRK ESK‹ÇA⁄ B‹L‹MLER‹ ENST‹TÜSÜ HABERLER 7 EKREM AKURGAL’IN ARDINDAN Bayrakl› Nekropolis Çal›flmalar›, IX. Kaz› Sonuçlar› Toplant›s› II, Ankara 1988: 37-40. Alacahöyük, Image 11, 1988: 5-7. L’Art Classique en Asie Mineure, Praktiká tou XII Diethnoús Sunedríou Klasikés Archaiologías, Athéna 4-10 Septembríou 1983, 4, Atina 1988: 12-19. Äolisches Kymation, Istanbuler Mitteilungen 39, 1989: 11-15. Bayrakl›’dan Gelen Arkaik Kad›n Bafl›, Festschrift für Jale ‹nan Jale ‹nan Arma¤an›, ‹stanbul 1989: 1-4. Arkeoloji Üzerine Bir Konuflma, Argos 1/6, 1989: 62-64 (G. Pulhan, E. Sitar ile). Anadolu Uygarl›klar›n›n Özellikleri ve Bat›l› Dünya Görüflünün Oluflmas›ndaki Rolleri, Some Particularities of Anatolian Civilizations and their Contributions to Western Culture, Müze 1, 1989: 4-30. Bemerkungen zur Frage der örtlichen und zeitlichen Einordnung der griechischen archaischen Grossplastik Kleinasiens, Festschrift für Nikolaus Himmelmann, Mainz 1989: 35-45. Are the Ritual Standards of Alacahöyük Royal Symbols of the Hattian or Hittite Kings? Anatolia and the Ancient Near East, Tahsin Özgüç’e Arma¤an, Ankara 1989: 1-2. Grundzüge der hermogeneischen Architektur, Hermogenes und die hochhellenistische Architecture, Mainz am Rhein 1990: 123-127. Greek Archaic Art in Asia Minor, Dialexeis 1986-1989, Idruma Nikolaou P. Goulandre, Atena 1990:15-20. Öz Mimarisini Tan›yan Milletler Kendi Biçimlerini Yaratabilirler (Bir konuflma), Milli Kültür 71, 1990: 10-11. Augustus Tap›na¤› ve Yaz›tlar Kraliçesi, Ankara Dergisi 1/1, 1990: 16-34. 1989 Y›l› Bayrakl› (Eski ‹zmir) Kaz›s› Çal›flmalar›, XII. Kaz› Sonuçlar› Toplant›s› II, Ankara 1991: 19-21. Hayat› ve Türkiye’deki Arkeoloji Çal›flmalar› Üzerine, Sanat Çevresi 148, 1991: 67-69. Zur Entstehung der ostgriechischen Klein-und Grossplastik, Istanbuler Mitteilungen 42, 1992: 68-81. L’Art Hatti, Festschrift für Sedat Alp Sedat Alp’a Arma¤an, Ankara 1992: 1-5. Zur Entstehung des griechischen Greifenbildes, Festschrift für Erika Simon, Mainz am Rhein 1992: 33-52. Die einheimischen und fremden Elemente in der lykischen Kunst und ihre Eigenheiten, Akten des II Internationalen Lykien-Symposions, Wien 1993: 149-159. Naissance de l’art Grec figuré archaïque en Anatolie, Académie des Inscription & Belles – Lettres, Séances de l’Année 1993 Janvier – Mars: 259-273. Darstellung von seelischen Stimmungen im späthethithischphönikisierenden Stil, Istanbuler Mitteilungen 43, 1993: 283-285. La Grece de l’Est, Berceau de la Civilisation Occidentale, Phocée et de la Fondation de Marseille, Musées de Marseille 1995: 31-47. Tre opere d’arte anatoliche, Studi di antichità. Università di Lecce 8/1, 1995: 7-11. Bat› Anadolu’da Konut, Yerleflme ve Kent Planlamas› (M.Ö. 3000-30), Housing, Settlement and Urban Planning in Western Anatolia (3000-30 B.C.), Tarihten Günümüze Anadolu’da Konut ve Yerleflme, Housing and Settlement in Anatolia. A Historical Perspective, HABITAT II, ‹stanbul 1996: 122-145. Ulusal Kültürün Geliflmesinde Ölçü Nedir? Kültür Sanat 29, 1996: 4-6, 58-59. Anatolia (3000-700 B.C.), History of Humanity II, UNESCO, Paris 1996: 205-223. Tanzender Satyr als Stützfigur eines Kandelabers aus AltSmyrna, Istanbuler Mitteilungen 46, 1996: 203-212. Sosyal Bilimleri Önemsemiyoruz, Atatürkçü Düflünce 4/41, 1997: 7. Classification and Chronology of the Hattian and Hittite Periods in Anatolian History (2500-1100 B.C.), Karatepe’deki Ifl›k, Halet Çambel’e Sunulan Yaz›lar, ‹stanbul 1998: 25-33. Anadolu’da Tarih Boyunca Din ve Devlet, 1. Ulusal Kültür Kongresi Demokrasi Kültürü ve Globalleflme, ‹zmir 1998: 1-6. Arif Müfid Mansel, Anadolu Araflt›rmalar› XVI, 2002: 19-21. Kitap ve Dergi Yeni Yay›nlar, 2002 Estin, C.-H. Laporte, Yunan ve Roma Mitolojisi (Çev. M. Eran), Ankara 2002, TÜB‹TAK Y. Akurgal, E., Bir Arkeolo¤un An›lar›. Türkiye Cumhuriyeti kültür tarihinden birkaç yaprak, Ankara 20022, Türkiye Bilimler Akademisi Y. Freely, J., Türkiye Uygarl›klar Rehberi I-V (Çev. T. Birkan, G.Koca, A.Biçen), ‹stanbul 2002, Yap› Kredi Y. Anadolu Araflt›rmalar› XVI, 2002. Barrow, R. H., Romal›lar (Çev. E. Gürol), ‹stanbul 2002, ‹z Y. Brandau, B., Troia. Bir Kent ve Mitleri Yeni Keflifler (Çev. V. Çorlu), Ankara 2002, Arkadafl Y. Colloquium Anatolicum I (Ed. M. Do¤an-Alparslan, M. Alparslan), ‹stanbul 2002, Türk Eskiça¤ Bilimleri Enstitüsü Y. Çaykara, E. (Söylefli), Arkeoloji’nin Delikanl›s›. “Muhibbe Darga Kitab›”, ‹stanbul 2002, ‹fl Bankas› Kültür Y. Duchene, H., Troia Hazineleri veya Schliemann’›n Düflü, ‹stanbul 2002, Yap› Kredi Y. 8 TÜRK ESK‹ÇA⁄ B‹L‹MLER‹ ENST‹TÜSÜ HABERLER Kollektif, 38. Uluslararas› T›p Tarihi Kongresi. ‹stanbul Arkeoloji Müzeleri Geçmiflten Günümüze T›p Sergisi, ‹stanbul, KB An›tlar ve Müzeler Genel Müd. ‹stanbul Arkeoloji Müzeleri Y. Kollektif, Birecik-Suruç, ‹stanbul 2002, TÜBA TÜKSEK Y. Kollektif, Buldan, ‹stanbul 2002, TÜBA TÜKSEK Y. Kollektif, Gap Bölgesinde Kültür Varl›klar›n›n Korunmas›, Yaflat›lmas› ve Tan›t›lmas› Sempozyumu, Ankara 2000, GAP Y. Kollektif, Hititler ve Hitit ‹mparatorlu¤u. 1000 Tanr›l› Halk. Die Hethiter und ihr Reich Das volkder 1000 Götter, Bonn 2002. K‹TAP VE DERG‹ Kollektif, Kent Araflt›rmalar› Bibliyografyas›, ‹stanbul 2001, Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakf› Y. Kollektif, Troya. Efsane ile Gerçek Aras› bir Kente Yolculuk. Troy. Journey to a city Between Legend and Reality, ‹stanbul 2002, Yap› Kredi Kültür Sanat Y. Kramer, S. N., Sümerler (Çev. O. Buze), ‹stanbul 2002, Kabalc› Y. Köksoy, M., Yerbilimlerinin Katk›s›yla Nuh Tufan› ve Sümerlerin Kökeni, Ankara 2003, Yeni Avrasya Y. Likya ‹ncelemeleri I, Yay›mlayanlar: S. fiahin, M. Adak, ‹stanbul 2002, Arkeoloji ve Sanat Y. Mallory, J.P., Hint Avrupal›lar›n ‹zinde. Dil Arkeoloji ve Mit (Çev. M. Günay), Ankara 2002, Dost Kitabevi. Mellaart, J., Çatalhöyük. Anadolu’da Bir Neolitik Kent (Çev. G. B. Yaz›c›o¤lu), ‹stanbul 2003, Yap› Kredi Y. Menzilcio¤lu, Ç. (Yay. Haz.), Historia Augusta. Filozof ‹mparator Marcus Aurelius Antoninus, ‹stanbul 2002, Arkeoloji ve Sanat Y. Morrison, C., Antik Sikkelerin Bilimi Nümismatik. Genel Bir Bak›fl (Çev. Z. Ç. Ö¤ün), ‹stanbul 2002, Arkeoloji ve Sanat Y. Ökse, T., Arkeolojik Çal›flmalarda Seramik De¤erlendirme Yöntemleri, ‹stanbul 2002, Arkeoloji ve Sanat Y. Özdo¤an, M.- S. Polat, fianl›urfa ‹li Kaynakças›, ‹stanbul 2002, TÜBA TÜKSEK Y. Parman, E., Ortaça¤’da Bizans Döneminde Frigya (Phrygia) ve Bölge Müzelerindeki Bizans Tafl Eserleri, Eskiflehir 2002, Anadolu Üniversitesi Y. Plutarkhos, Lykurgos’un Hayat› (Çev. S. Eyübo¤lu, Ö. Günyol), ‹stanbul 2002, ‹fl Bankas› Kültür Y. Türko¤lu, S., Tarih Boyunca Anadolu’da Giyim Kuflam, ‹stanbul 2002, At›l›m Ka¤›t Ürünleri ve Bas›m San. A.fi. Y. Umar, B., Troia: Bir Tarihsel Co¤rafya Araflt›rmas› ve Gezi Rehberi, ‹stanbul 2002, ‹nk›lap Y. Kemalettin Köro¤lu Kitap Tan›tmalar› Matern, P., Helios und Sol, Kulte und Ikonographie des Griechischen und Römischen Sonnengottes, ‹stanbul 2002, 366 sayfa, 133 resim, Ege Yay›nlar›. Kitap antik dönemde, Hellen ve Roma pantheonunda yer alan günefl tanr›s›n›n her iki toplumda ne ölçüde tap›n›m gördü¤ü üzerinde durmakta; söz konusu tanr›n›n Hellen ve Roma sanat›ndaki betimlemelerini çeflitli bafll›klar alt›nda grupland›rarak, bu tasvirleri ayr›nt›l› bir katalog çal›flmas›yla okuyucuya ulaflt›rmaktad›r. Kitap on bölümden ve bu bölümlere iliflkin alt bafll›klardan oluflmaktad›r. Birinci bölümde Hellenlerde Helios, Romal›larda ise Sol olarak adland›r›lan günefl tanr›s› ile ilgili araflt›rmalar ve bunlar›n tarihçesi hakk›nda bilgi verilmekte; bu alanda yap›lm›fl baz› çal›flmalar› tan›tmay› amaçlamaktad›r. Ayn› zamanda söz konusu çal›flmada uygulanan yöntem hakk›nda bilgi verilerek, Helios ve Sol betimlemelerinin hangi kriterlere göre grupland›r›ld›¤› aç›klanmaktad›r. ‹kinci bölümde ise, Hellas ve Anadolu’da Helios kültünün görüldü¤ü bölgelerden Rhodos, Korinthos, Atina, Tralleis ve Philadelphia incelenmekte, bu bölgelerdeki Helios kültüne ait ipuçlar› de¤erlendirilmektedir. Ayn› zamanda gerek Hellas gerekse Anadolu’daki çeflitli bölgelere ait yaz›tlarda, antik kaynaklarda ve modern literatürde geçen Helios kültüyle iliflkili rahipler, tap›nak ve kutsal alanlar, heykeller, kurban törenleri, kehanet uygulamalar› ve flenliklere ait bilgiler yer almaktad›r. Bu bölüm içinde Roma’daki Sol kültünün tarihçesi ve bu konu hakk›nda bilgi veren antik kaynaklar›n yan› s›ra, epigrafik materyal üzerinde de durulmakta, ayr›ca Sol Elagabalus ve Sol Invictus kültleri de bu konuyla ba¤lant›l› olarak tan›t›lmaktad›r. Çal›flman›n özünü teflkil eden “Tipoloji” bafll›¤› alt›ndaki üçüncü bölümde, günefl tanr›s›n›n Hellen ve Romal›lardaki çeflitli betimlemeleri grupland›r›lmak suretiyle incelenmektedir. Bu bölümde ilk alt bafll›kta, araba sürücüsü olarak günefl tanr›s›n›n Geç Klasik ve Hellenistik dönemlerle, Roma Cumhuriyet ve ‹mparatorluk dönemlerindeki frontal betimlemeleri, yine ayn› dönemlere ait profil betimlemeleri anlat›lmaktad›r. ‹kinci alt bafll›kta; tam figür halindeki günefl tanr›s›n›n Hellenistik Dönem ve ‹mparatorluk Dönemi’ndeki tasvirlerine geçilmekte; k›rbaçl›, k›rbaçl› ve asal›, k›rbaçl› ve yerküreli, k›rbaçl› ve kapl› betimlemeleri ve di¤er atribüleri anlat›lmaktad›r. Ayr›ca söz konusu tanr›yla iliflkili Invictus tipinin çeflitli tasvirlerinin yan› s›ra Rhodos Heykeli ve Anadolu ile Roma’daki di¤er betimlemelerden de söz edilmektedir. Üçüncü alt bafll›kta da, günefl tanr›s›n›n Hellenistik Dönem ile ‹mparatorluk dönemlerindeki yar›m vücutlu; büst ve heykel bafl› fleklindeki betimlemelerine de¤inilmektedir. Dördüncü alt bafll›kta ise günefl tanr›s›n›n mitolojik konteks içindeki yeri anlat›lmaktad›r. Dördüncü bölümdeki çal›flman›n amac›n› anlatan Almanca özetin ard›ndan; beflinci bölümde Hellas, Girit, Lesbos ve K›br›s adalar›n›n yan› s›ra, Anadolu’daki Helios kültü ile ilgili çeflitli yaz›tlar›n bulundu¤u modern literatür verilmektedir. Alt›nc› bölümdeki Türkçe özetin ard›ndan; yedinci bölümde, günefl tanr›s›na ait betimlemelerle ilgili son derece kapsaml› bir katalog yer almaktad›r. Söz konusu bölümde, Anadolu’daki birçok antik kente ait sikkeler üzerindeki Helios tasvirlerine genifl bir biçimde yer verilmesi, bu kültün Anadolu’daki da¤›l›m› ile ilgili araflt›rmalar yönünden de ayr›ca önem tafl›maktad›r. Daha sonraki bölümlerde, müzeler ve çeflitli koleksiyonlarla ilgili ayr›nt›l› bir liste ve kitapta geçen baz› önemli kelimeler ve isimlerle ilgili k›sa bir liste bulunmaktad›r. Onuncu ve son bölümde ise kitab›n sonunda yer alan Helios ve Sol tasvirleriyle ilgili resimlere iliflkin aç›klay›c› bir liste okuyucuya sunulmaktad›r. Emre Erten Sylloge Nummorum Graecorum Turkey I the Muharrem Kayhan Collection, (Haz. K. Konuk), Ausonius Numismatica Anatolica 1, ‹stanbul-Bordeaux 2002, 102 sayfa, 41 levha, dizin. Nümismatik alan›ndaki önemli katalog serilerinden biri olan Sylloge Nummorum Graecorum’un Türkiye’den ç›kan TÜRK ESK‹ÇA⁄ B‹L‹MLER‹ ENST‹TÜSÜ HABERLER 9 K‹TAP VE DERG‹ ilk cildi, Muharrem Kayhan’›n koleksiyonunda bulunan 1076 sikkeyi içermektedir. Katalogda bulunan sikkeler ço¤unlukla Bat› Anadolu kentlerine ait olmakla birlikte, Yunanistan, Makedonia, Thrakia, Syria ve M›s›r da nispeten az say›da sikke ile temsil edilmektedir. Özellikle Ionia bölgesi sikkelerinin a¤›rl›k kazand›¤› katalog içinde, erken dönem Ionia elektron sikkeleri ile Ephesos sikkeleri kayda de¤er bir yo¤unluk göstermektedir. Ephesos sikkelerinde baz› yeni magistrat adlar›n› da görmekteyiz. Ayr›ca atribüsyonlar› kuflkulu olan, önyüzde aslan bafl›, arka yüzde yengecin oldu¤u, ufak elektron ve gümüfl sikkelerin (Nr. 925-928 ve 934-938) Karia’daki, Mylasa’ya ait olabilece¤i öne sürülmektedir. Katalogda Hekatomnos, Karia, Magnesia, Mu¤la, Phygela, Pixodaros, Samos, Urla ve üç ayr› Ephesos definesine ait sikkeler bulunmaktad›r. Kitapta yer alan dizin; yer adlar›, hükümdarlar, magistratlar, monogramlar ve defineler olarak düzenlenmifltir. Kitab›n sonunda, koleksiyon envanter numaralar› ile katalog numaralar›n›n konkordans cetveli de yer almaktad›r. Katalogdaki foto¤raflar›n oldukça özenli bir flekilde bas›ld›¤› görülmektedir. Katalog dahilindeki sikkeler, sadece buluntu yerlerinin belli olmas›yla bile, bölgenin Eskiça¤ Tarihi ile ilgili önemli kan›tlar sa¤lamaktad›r. Z. Sencan Soyal Anadolu Araflt›rmalar›/Jahrbuch für Kleinasiatische Forschung XVI, ‹.Ü. Bas›m ve Yay›nevi Müdürlü¤ü, ‹stanbul, 2002, 636 sayfa. Yay›n kurulu Prof. Dr. Ali M. Dinçol, Prof. Dr. M. Taner Tarhan, Prof. Dr. Önder Bilgi, Prof. Dr. Belk›s Dinçol, Prof. Dr. O¤uz Tekin adl› ö¤retim üyelerinden oluflan ve bu say›s› Yard. Doç. Dr. fievket Dönmez taraf›ndan yay›na haz›rlanan Anadolu Araflt›rmalar›’n›n XVI.’s›, yeni çehresi ile son ç›kan yay›nlar aras›nda yerini ald›. Tasar›m›yla dinamikleflen dergi yay›n hayat›na bundan sonra yeni bir uluslararas› hakem kurulu denetimiyle ve yaz›l›m kurallar›na uygun olarak devam edecektir. Sonraki say›larda yer alacak yaz›lar için ça¤r› mektuplar›nda bilgi verilecektir. 25. ölüm y›ldönümü nedeniyle Ord. Prof. Dr. Arif Müfid Mansel’e ithaf edilen Anadolu Araflt›rmalar›, Dergi Sorumlusu A. Dinçol’un duygulu anekdotlarla örülü sunufl yaz›s›yla aç›l›yor. Müteakip H. Abbaso¤lu taraf›ndan derlenen Mansel’in biyografisi yer al›yor. E. Akdeniz’in “Erken Tunç Ça¤›’na Ait Bir Grup ‹dol”; E. Akurgal’›n Mansel’i k›saca tan›tt›¤› yaz›s›; M. Alparslan “Artukka: A‡‡uwa Ülkesi ve Lokalizasyonu/Artukka: Das Land A‡‡uwa und seine Lokalisation”; H. Bahar ile Ö. Koçak “Erken Dönemlerde Konya-Karaman Bölgesi Yerleflmeleri I: (Ilg›n, Kad›nhan›, Do¤anhisar ve Sarayönü Kesmi)”; C. Baflaran “The Bronze Augustus Portrait which was found in Erzincan”; S. Baflaran “Enez (Ainos) 2001 Y›l› Kaz› ve Onar›m Çal›flmalar›”; A.V. Çelgin 10 TÜRK ESK‹ÇA⁄ B‹L‹MLER‹ ENST‹TÜSÜ HABERLER “Termessos’taki Artemis Tap›naklar›. Epigrafik Verilere Göre Bir De¤erlendirme”; B. Demirifl “Eskiça¤’da Kitap”; fi. Dönmez “Samsun-Asara¤aç Kalesi”; fi. DönmezM. Do¤an Alparslan-M. Alparslan-S. Ezer “Eski Önasya Dilleri ve Kültürleri Kürsüsü Tarihçesi (1934-2002) (Hititoloji ile Protohistorya ve Önasya Arkeolojisi Anabilim Dallar›)/Die Geschichte Der Abteilung für Altvorderasiatische Sprachen und Kulturen (1934-2002) (Hethitologie und Frühgeschichtliche und Vorderasiatische Archäologie)”; R. Ergeç “F›rat Seleukeia’s› Yahut Zeugma”; S. Eyice “Güney Anadolu’da Bir Ören Yeri: Köflkerli/Eine Archäologische Stätte in Südwestanatolien: Köflkerli”; S. Gündüz “M.Ö. I. Binin ‹lk Yar›s›nda Önasya Araba Oklar›, Ok Destek Elemanlar› ve Ok Uçlar›”; K. ‹ren “Bir Lydia Amphoras› Üzerine”; fi. Karagöz “Küçük Asya’ya Özgü Bir Tanr›ça: Hekate”; H. Karpuz “Sak›z Adas›’ndaki Kaptan-› Derya Melek Mehmet Pafla Çeflmesi”; Ö. KoçakH. fiahin “Eskiça¤ Tarihi Araflt›rmalar›nda Jeopoliti¤in Yeri”; N. Koçhan “Kyzikos’tan Bir Heykel”; E. Konyar “‹mikufla¤› 10. Yap› Kat› (Eski Hitit Dönemi) Çanak Çömlekleri”; R. E. Kortano¤lu “Kalydon Yaban Domuzu Av›n›n Kad›n Kahraman› Atalante Üzerine ‹konografik Veriler Ifl›¤›nda Bir ‹nceleme”; K. Köro¤lu “Demir Ça¤›’nda Yukar› Dicle Bölgesi”; F. Kulako¤lu “fianl›urfa Müzesi’ndeki Savaflç› Kabartmas›”; A. Özdizbay “Perge Bat› Nekropolisi’nden Bir Mezar Yap›s›”; S. Özkan “Köflk Höyük Kemik Eseleri”; M. Özsait- N. Özsait “AmasyaMerzifon Araflt›rmalar›”; E. Tül Tulunay “Ord. Prof. Arif Müfid Mansel Hocam›z› Anarken...”; J. Yakar “Towards an Absolute Chronology for Middle And Late Bronze Age Anatolia”; S. Yaylal› “Silindir Mühür Bask›l› Bir Küp Üzerine Gözlemler”; T. Y›ld›r›m “Music in Hüseyindede/ Yörüklü: Some New Musical Scenes on The Second Hittite Relief”; E. Yücel “Ord. Prof. Dr. A. Müfid Mansel’in Bafllatt›¤› Trakya Kaz›lar›n›n Dünü ve Bugünü” derginin içeri¤ini oluflturmaktad›r. Ayr›ca Bibliyografya sayfalar›nda, E. Akdeniz’in tan›tt›¤› “Günel, S., Panaztepe II M.Ö. 2. Bine Tarihlendirilen Panaztepe Serami¤i’nin Bat› Anadolu ve Ege Arkeolojisi’ndeki Yeri ve Önemi”; C. Avc›’n›n tan›tt›¤› “Belli, O.V. Bakhshaliyev, Nahç›van Bölgesinde Orta ve Son Tunç Ça¤› Boya Bezemeli Çanak Çömlek Kültürü, Middle and Late Bronze Age Painted Pottery Culture in the Nakhchevan Region” ve fi. Dönmez’in tan›tt›¤› “TüfekçiSivas, T., Eskiflehir-Afyonkarahisar-Kütahya ‹l S›n›rlar› ‹çindeki Phryg Kaya An›tlar›” yay›nlar› yer almaktad›r. De¤iflen tasar›m› ile Anadolu Araflt›rmalar›, teknolojik imkanlar› çerçevesinde bundan sonraki say›larda da renkli foto¤raf basmaya çal›flacakt›r. Uluslararas› hakem sistemine geçecek olan dergi periyodunu da Haziran ve Aral›k olarak y›lda iki say›ya ç›karacakt›r. Hasan Peker K‹TAP VE DERG‹ Penelope M. Allison- Frank B. Sear, Casa della Caccia antica (VII 4, 48), Häuser in Pompeji, Band 11, Editör: V. M. Strocka, Deutsches Archäologisches Institut, Hirmer Verlag, München 2002. ‹nsanl›k tarihinde bar›nma sorununun nas›l çözüldü¤ü sorusu farkl› bilim dallar›n›n ilgi konusu olmufltur. Bu sorulara yan›t bulmak amac›yla bazen uluslararas› toplant›lar düzenlenmekte ve elde edilen sonuçlar yay›nlanarak bilim dünyas›na sunulmaktad›r (Ör.: Housing and Settlement in Anatolia a Historical Perspective, Ed. Y. Sey, ‹stanbul, 1996). Konutlar›n geliflimi ve de¤ifliminin mimari tarihindeki ve flehir geliflimindeki yeri, belirli dönemin ev tipolojisi gibi konular halen araflt›r›lmakta, tart›fl›lmakta ve yeni sonuçlar yay›nlanmaktad›r (Ör.: W. Hoepfner (Ed.), Geschichte des Wohnens, 5000 v. Chr.-500 n. Chr., Vorgeschichte-Frühgeschichte Antike 1, Stuttgart, 1999; W. Hoepfner, E. L. Schwandner, Haus und Stadt im klassischen Griechenland, Wohnen in der Klassischen Polis 1, München 1994). Bu ve benzeri araflt›rmalar, ancak farkl› yerlerdeki kaz›larak a盤a ç›km›fl konut alanlar› ve buradaki evlerin detayl› tan›mlar› yard›m›yla sürdürülmektedir. Arkeolojik kaz›lar bilindi¤i gibi yavafl ilerleyen çal›flmalard›r. An›lan nedenle bilgilerin toplanmas› ve de¤erlendirilmesi de uzun zaman ve u¤rafl gerektirmektedir. Kaz›s› tamamlanan konut alanlar›n›n genel de¤erlendirmeleri de bu arada yeni bilgilerin yard›m›yla tekrar ele al›nmaktad›r (Ör.: M. Trümper, Wohnen in Delos, Eine baugeschichtliche Untersuchung zum Wandel der Wohnkultur in hellenistischer Zeit, Rahden, 1998). Ayr›ca, genel konut de¤erlendirmesinden ayr› tek evin konu edildi¤i, kapsaml› araflt›rmalar da vard›r (Ör.: C. Lang-Auinger, Hanghaus 1 in Ephesos, Wien, 1996). Pompei’de sürdürülen bir proje yine evleri ayr› ayr› incelemeyi planlam›flt›r. Häuser in Pompeji isimli bu projede Pompei’-deki evlerin bilim dünyas›na ayr› bandlar halinde tan›t›lmas› düflünülmüfltür. An›lan yay›n serisinin 11. band›na Pompei’deki “Casa della Caccia antica (VII 4, 48)” evi konu seçilmifltir (Projenin önceki bandlar›na konu edilen evler flunlard›r (Not: her band›n yazar› farkl›d›r): Bd.1: Casa del Principe di Napoli (VI 15, 7.8), 1984; Bd. 2: Casa dell’ Orso (VII 2, 44-46), 1988; Bd. 3: Casa dei Cei (I 6, 15), 1990; Bd. 5: Casa degli Amorini dorati (VI 16, 7.38), 1992; Bd. 6: Casa dell’ Ara massima (VI 16, 15-17), 1992; Bd. 7: Casa del Granduca (VII 4, 56) ve Casa dei Capitelli figurati (VII 4, 57), 1994; Bd. 8: “Casa della Fontana piccola (VI 8, 23.24)”, Bd. 9: Casa di Paquius Proculus (I 7, 1.20), 1998). Vezüv yanarda¤›n›n MS 79’da faaliyete geçmesiyle, Pompei kenti tamamen Vezüv’ün külleri alt›nda kalm›flt›r. Kentin insanlar› yanarak can verirken, antik bir kent yanarda¤›n külleri alt›nda iyi biçimde korunmufltur. Kentin tüm unsurlar›yla korunmufl olmas›, Pompei ile ilgili arkeolojik çal›flmalar›n önemini artt›rm›flt›r. Pompei, günümüze kadar pek çok arkeolojik çal›flmaya konu olmufltur ve olmaya devam edecektir. Yukar›da aç›k ismi yaz›l› olan kitap da Pompei evlerini konu alan çal›flmalara yeni bir örnektir, ‹ngilizce haz›rlanan bu çal›flma sayesinde mimarisi, yap› evreleri, mekan fonksiyonlar›, buluntular› ve duvar resimleri ile Pompei evlerinden birinin daha de¤erlendirmesi sonuçlanm›flt›r. Planl›, baflar›l› bir ortak çal›flma örne¤idir. Konular uzmanlar› taraf›ndan ayr› ayr› ele al›nm›fl, bilimsel hedeflerine uygun sonuçlar elde edilmifl ve bu bilgiler bu kitapta bilim dünyas›na sunulmufltur. Kitab›n Kuruluflu: Okuyucu için aç›klama ve içindekiler bölümünü (s. 5-8); k›saltmalar (s. 9-10) ve resim (s. 11-13) listeleri bölümleri izler. Resim listesinde resimlerin al›nt› yerleri de belirtilmifltir. Kaz› araflt›rma ve restorasyon bölümünde (s. 14), kitaba konu olan evde sürdürülen arkeolojik çal›flmalar›n geçmiflinden k›saca söz edilir. Tan›mlama bafll›¤› alt›nda evin mimari özellikleri anlat›l›r. Evin plan›, Roma ev mimarisine özgü atrium ve Hellen dünyas›nda yayg›n peristylli avlunun birlikte kullan›ld›¤› “domus tipi evler” için karakteristiktir. Mekanlar, evin atrium ve peristylli avlular› çevresinde geliflir. Bunlar, 1-27 s›ra no ile, ayr›ca fonksiyonlar› da belirtilerek ayr› ayr› tan›mlanm›flt›r; Avlular: atrium (2, s. 17-20), peristylli avlu (16, s. 39-45); mekanlar› birbirine ba¤layan geçifl koridorlar› (6, 10, 19-20 ve 27 no’lu mekanlar) ve merdiven (27, s. 19, s. 50-51); sokak kap›s›n› evin içine ba¤layan fauces (1, s. 16); evin sokak cephesinde yer alan dükkanlar›/ tabernae (23-26 no’lu mekanlar); günlük ev ifllerine ayr›lm›fl cubiculum (3-5, 14-15 no’lu mekanlar) ve resmi kabul salonlar›/triclinium (12, s. 30-32; 17, s. 45-47); sulu mekanlar: mutfak (7, s. 22-23), tuvaletler (8, s. 23; 21-22, s. 51-53); ala (13, s. 32-35); tablinum (11, s. 25-30); eksedra (18, s. 47-50). F.B. Sear; mimari inceleme sonucu dört yap› evresini tespit etmifltir (s. 58-61); M.Ö. 2. yy sonu, M.Ö. 1. yy ortas›/sonu, MS 62-71, MS 71-79. Bu sayede evin rekonstrüksyonu yap›lm›flt›r (s. 60-61). P.Grave’nin haz›rlad›¤› bölümde s›va örneklerinin mikro analiz de¤erlendirmeleri verilmifltir (s. 62-65). P. M. Allison ise evdeki mekanlar›n duvar resimlerinin ikonografik ve tipolojik bir incelemesini yapm›fl, ayr›ca kronolojisini tespit etmifltir (s. 66-86). Buluntular ve yaz›tlar bölümünü (s.87-88). Ek I (s. 88-91); Ek II (s.92); levhalar ve diagramlar (s. 93-101; index (s. 102-104); planlar›n ve resimlerin birlikte yer ald›¤› levhalar (64 sayfa; Resim s›ras› 42 - 271) izler. Ayr›ca metin içerisinde Resim 1-24’de bezeme detaylar›na ait çizimler yer al›r. Pompei’de a盤a ç›kar›lan evlerin mimarisi ile ilgili sorunlar›n belirlenmesi ve çözümü için bafllat›lm›fl projenin bir bölümünü oluflturan bu çal›flma, bilimsel etiklere uygun, örnek al›nabilecek nitelikte bir yay›nd›r. Bu kitaba konu evin incelenmesiyle elde edilen sonuçlar, flimdiye kadar iyi tan›mlanamayan ve tarihlenemeyen evler için örnek oluflturacakt›r. Turgut H. Zeyrek TÜRK ESK‹ÇA⁄ B‹L‹MLER‹ ENST‹TÜSÜ HABERLER 11 Arkeoloji Dünyas›ndan Arkeolojinin Büyük Kayb› Braidwood’lar 15 Ocak 2003 tarihinde Prof. Dr. Robert J. Braidwood ve Linda Braidwood’un aram›zdan ayr›lmas› ile, arkeoloji dünyas›, bir dönemine damgas›n› vurmufl olan iki büyük bilim insan›n› kaybetmifltir. Braidwood’lar›n, Robert J. Braidwood 1932-1938 y›llar› aras›nda yap(1907-2003) m›fl olduklar› Amik Ovas› kaz›lar›nda elde ettikleri verilerden yola ç›karak, Do¤u Akdeniz bölgesindeki kültürel geliflimi tan›mlayan çal›flmalar›, Yak›n Do¤u ve Anadolu arkeolojisinin klasik el kitab› durumuna gelmifltir. Kullan›lan hammaddeye dayal› Tafl Devri, Tunç Devri gibi adlamalar›n yerine önerdikleri “Avc›l›k-Toplay›c›l›k”, “‹lk Köy Topluluklar›” gibi, toplumLinda Braidwood lar›n beslenme fleklini esas alan (1909-2003) adlamalar büyük yank› yapm›flt›r. Arkeolojinin, geçmifli do¤ru olarak anlayabilmesi için, kap-kaca¤›n, mimarinin yan› s›ra do¤al çevre ve beslenme ile ilgili verilerin de elde edilmesinin gerekti¤ini savunmufl, kaz›larda do¤ru yöntemler kullan›ld›¤›nda, bu tür verilerin elde edilebilece¤ini de kan›tlam›fllard›r. Braidwood’lar, do¤a ve fen bilim dallar› ile arkeolojinin bütünleflmesi için büyük çaba göstermifl, bütün projelerine, farkl› uzmanlar›n etkin olarak kat›l›m›n› sa¤lam›fllard›r. Bu ba¤lamda 1946 y›l›nda Libby ile birlikte C14 yönteminin ilk kez arkeolojiye uygulanmas›, bioarkeolojinin geliflmesi gibi arkeolojide devrim yaratan geliflmelere de öncülük etmifllerdir. Amik Ovas› çal›flmalar›n›n yan› s›ra, 1949-1958 y›llar› aras›nda Kuzey Irak ve Bat› ‹ran’da Karim Sahir, Jarmo, Matarrah gibi yerlerde yapt›klar› kaz›lar, en eski tar›m topluluklar›na ait izlerin arkeolojik kaz›lar ile bulunabilece¤ini göstermifltir. Braidwood’lar, Halet Çambel ile 1963 y›l›nda ‹stanbul Üniversitesi Prehistorya Kürsüsü ile birlikte Güneydo¤u Anadolu Projesini bafllatm›fllard›r. ‹ki kurum aras›nda 40 y›l boyunca hiçbir sorun ç›kmadan süren bu ortak çal›flma, ortaya ç›kartt›¤› bilimsel sonuçlar kadar, bilim dünyas›n›n en uzun süreli uluslararas› iflbirli¤i olarak da ünlenmifltir. Bu proje kapsam›nda, daha önceleri Mezopotamya’n›n taflras› olarak görülen Güneydo¤u Anadolu’nun, uygarl›k tarihi aç›s›ndan tafl›d›¤› önem ortaya ç›km›fl, ülkemizin ilk sistemli yüzey araflt›rmas› gerçekleflmifl, baflta Çayönü, Biris Mezarl›¤›, Sö¤üttarlas›, Griki Haciyan ve Yayvantepe olmak üzere çok say›da kaz› yap›lm›flt›r. 12 TÜRK ESK‹ÇA⁄ B‹L‹MLER‹ ENST‹TÜSÜ HABERLER Braidwood’lar, Türk arkeolojisinin geliflmesine her zaman önem vermifl, özellikle genç meslektafllar›n yetiflmesi için her türlü olana¤› haz›rlam›fl, iki y›l ders verdikleri Prehistorya Anabilim Dal›n› da, kendi kurumlar› gibi benimsemifllerdir. Arkeolojiye yeni aç›l›mlar getiren, seçkin kiflilikleri ile bilimi, kiflisel ç›karlar›n önünde tutan ve bizim kufla¤›m›z›n oluflumunda önemli bir yeri olan Braidwood’lar›n en büyük iste¤i, ‹stanbul’da yeflerttikleri filizin geliflmesi ve bilim dünyas›nda, ça¤dafl bir bak›fl aç›s› ile yerini almas› idi. Umar›m onlar›n düflü, sekteye u¤ramadan gerçekleflebilir. Mehmet Özdo¤an Avrasya Arkeoloji Enstitüsü Kuruldu ‹stanbul Üniversitesi Rektörlü¤ü’ne ba¤l› “Avrasya Arkeoloji Enstitüsü” kuruldu. Enstitünün kurulmas›, Türkiye Arkeolojisi’nde bir dönüm noktas›d›r. Enstitü Müdürlü¤ü’ne Türk Eskiça¤ Bilimleri Enstitüsü üyesi Prof. Dr. Oktay Belli vekaleten atand›. Bundan sonra Edebiyat Fakültesi bünyesinde bulunan Tarih ve Arkeoloji Araflt›rma Merkezleri ile kaz› evleri, enstitüye ba¤l› olarak çal›flacaklard›r. Bunlardan da önemlisi 1932 y›l›ndan günümüze de¤in Trakya, Anadolu ve yurt d›fl›nda arkeolojik kaz› ve yüzey araflt›rmalar›n› sürdüren ve Anadolu’nun kültür envanterini ç›karan arkeologlar, ilk kez bir çat› alt›nda toplanacak, ulusal ve uluslararas› düzeyde çok daha planl› ve baflar›l› çal›flmalar yap›lacakt›r. Oktay Belli V. Uluslararas› Hititoloji Kongresi Üç y›lda bir düzenlenen Hititoloji Kongresi’nin beflincisi 2-8 Eylül 2002 tarihleri aras›nda Çorum’da düzenlendi. Hitit dili ve arkeolojisi ile M.Ö. II. biny›lda Anadolu’daki son araflt›rmalar› içeren bildiriler, yerli ve yabanc› pek çok Hititolog ve Arkeolog taraf›ndan sunuldu. ‹ki seksiyon halinde gerçekleflen sempozyuma enstitümüzün asil üyelerinden Prof. Dr. Cahit Günbatt› “2001 y›l› Kültepe Kaz›lar›nda Bulunan Bir Grup Tablet”, Prof. Dr. Önder Bilgi “Orta Karadeniz Bölgesi M.Ö. 2. Biny›l› Metal Silahlar›”, Prof. Dr. Aygül Süel “Ortaköy Tabletlerinde Geçen Baz› Yeni Co¤rafya ‹simleri”, Prof. Dr. Cem Karasu “Katapa Üzerine Baz› Gözlemler”, Prof. Dr. Mehmet Özsait (Dr. Nesrin Özsait ile birlikte) “Arkeolojik Verilerin Ifl›¤› Alt›nda M.Ö. II. Binde Göller Bölgesi”, Prof. Dr. Aykut Ç›naro¤lu “Atatürk, Hititler ve Alaca Höyük Kaz›lar›”, Prof. Dr. Erendiz Özbayo¤lu “Hititçedeki Baz› Sami Sözcükleri Üstüne” bafll›kl› bildirileri ile kat›ld›lar. Ayr›ca muhabir üyelerimizden Éric Jean “La Cilicia a L’époque Hittite”, Doç. Dr. Hasan Bahar “Tarhunta‡‡a Çevresi Araflt›rmalar›”, Doç. Dr. ARKEOLOJ‹ DÜNYASINDAN Tayfun Y›ld›r›m “Hüseyindede Tepesi’nde Bulunan Yeni Bir Kült Vazosu”, Doç. Dr. Tunç Sipahi “Eski Hitit Tasvir Sanat›nda Yeni Bir Sahne” ve Yard. Doç. Dr. Yasemin Ar›kan “Hitit Kültünde Bir Görevli: LÚtazelli” adl› bildirileri ile uluslararas› kongreye ifltirak ettiler. VII.Türk T›p Tarihi Kongresi 4 Eylül 2002 tarihinde ‹stanbul Harbiye Askeri Müzesi ve Kültür Sitesi’nde düzenlenen VII. Türk T›p Tarihi Kongresi’nde, pek çok bilim adam› taraf›ndan Eskiça¤lardan, Selçuklu ve Osmanl› Devirleri de dahil olmak üzere, günümüze kadar, T›p ilminin geliflimi ve bugün- lere nas›l ulaflt›¤› hakk›nda bilgi veren bildiriler sunulmufltur. Enstitü üyemiz olan Dr. fiehrazat Karagöz de “Eski Ça¤larda Travmatik Olaylar” bafll›kl› bir bildiri ile kongreye kat›lm›flt›r. 38. Uluslararas› T›p Tarihi Kongresi 1-6 Eylül 2002 tarihlerinde Uluslararas› T›p Tarihi Kongresi’nin 38.si ‹stanbul’da yap›ld›. Enstitü üyelerimizden Dr. fiehrazat Karagöz, “T›p Tarihinde Küçük Asya/Anadolu Uygarl›¤›” konulu bir bildiri ile kongreye kat›lm›flt›r. Meltem Do¤an-Alparslan Kaz› - Araflt›rma ‹kiztepe Kaz› Raporu-2002 ‹.Ü. ile Kültür Bakanl›¤› ad›na yürütülmekte olan Samsun ‹kiztepe kaz› çal›flmalar› 2002 döneminde 17 Temmuz-20 A¤ustos tarihleri aras›nda 35 gün süre ile gerçeklefltirildi. 2002 dönemi çal›flmalar›na kaz› heyeti üyesi olarak Yard. Doç. Dr. fievket Dönmez, Arafl. Gör. Deniz Sar›, Arafl. Gör. Asl›han Yurtsever, antropolog Doç. Dr. Y›lmaz S. Erdal, arkeolog-desinatör Burhan Gülkan, restoratör Behçet Erdal ile ‹.Ü. stajyer lisans ö¤rencilerinin kat›l›m› ile gerçeklefltirildi. Bakanl›k uzman› olarak ‹stanbul Arkeoloji Müzeleri araflt›rmac›lar›ndan Gülbahar Çelik kaz›da görev ald›. 2002 dönemi kaz›lar›, 1974 y›l›nda ilk defa kaz›lmaya bafllanan ve 2000-2001 dönemlerinde tekrar kaz›lmaya devam edilen Tepe I’de gelifltirildi. Tepe’nin kuzey yamac›nda yer alan “M” açmas›n›n sadece C 19-20/IV 8 ve C 19-20/IV 9 plan karelerini kapsayan 100 m2’lik alan›nda kaz›lar gerçeklefltirildi. 1975-1986 dönemlerinde ortaya ç›kart›lm›fl bulunan mezarl›¤›n devam›n› aramak için höyü¤ün formasyonuna paralel olarak söz konusu plan karelerde ortalama 1.80 m kadar derinleflildi. Bu derinleflme sonucunda üst üste 6 ayr› seviye saptand›. C 20/IV 8 ve C 19/IV 8 no’lu plan karelerde 23.20 ile 22.70 m’ler aras›nda saptanan 1. seviyede basit toprak taban d›fl›nda herhangi bir mimari kal›nt›ya rastlanmad›. Bu seviyenin moloz y›¤›nt›s› içinde küçük buluntu olarak pt (piflmifl toprak) 7 adet a¤›rflak, 10 adet tezgah a¤›rl›¤›, 1 adet difl, 3 adet kemik delici ile 1 adet tunç delici ve 1 adet tafl perdah aleti ele geçti. C 19/IV 9, C 19/IV 8, C 20/IV 8 ve C 20/IV 9 no’lu plan karelerde 22.70 ile 22.30 m’ler aras›nda saptanan 2. seviyede basit toprak taban d›fl›nda yine herhangi bir mimari kal›nt›ya rastlanmad›. Bu seviyenin moloz y›¤›nt›s› içinde pt 1 adet minyatür kap, 3 adet insan figürini, 2 adet sapan TÜRK ESK‹ÇA⁄ B‹L‹MLER‹ ENST‹TÜSÜ HABERLER 13 KAZI - ARAfiTIRMA tanesi, 6 adet a¤›rflak, 3 tezgah a¤›rl›¤›, kemik 3 delici ve 1 adet idol, 1 adet tunç delici ile çakmaktafl› 2 adet kesici ele geçti. C 20/IV 8, C 19/IV 8, C 19/IV 9 ve C 20/IV 9 no’lu plan karelerinde 22.30 ile 21.90 m’ler aras›nda saptanan 3. seviye bir mezarl›k dolgusudur. Bu dolgu içinde pt 1 bardak ile 1 çanak ve küçük buluntu olarak pt 4 adet a¤›rflak, 6 adet tezgah a¤›rl›¤›, kemik 4 adet delici ve çakmaktafl› 1 adet kesici ele geçti. C 19/IV, C 19/IV 8, C 20/IV 8 ve C 20/IV 9 no’lu plan karelerde 21.90 ile 21.75 m’ler aras›nda saptanan 4. seviye yanm›fl basit toprak bir taban ile C 19/IV 8 plan karesinde taban alt› ahflap bir konstrüksiyon ile ilgili genifl hat›l boflluklar›na rastland›. Yatay olan bu boflluklar›n oluflturdu¤u alan dikdörtgen plandad›r. Di¤er taraftan, taban üzerinde yanarak k›z›llaflm›fl çok miktarda pt s›va parçalar› görüldü.Bu dolgu içinde küçük buluntu olarak pt 1 adet insan figürini, 1 adet a¤›rflak, 4 adet tezgah a¤›rl›¤›, kemik 4 adet delici, 1 adet spatula ve 1 adet m›zrak ucu ele geçti. C 19/IV 9, C 19/IV 8, C 20/IV 8 ve C 20/IV 9 no’lu plan karelerde 21.75 ile 21.50 m’ler aras›nda saptanan 5. seviyede sadece yanm›fl basit toprak bir tabana rastland›. Bu taban›n dolgusu içinde küçük buluntu olarak pt 2 adet a¤›rflak, 1 adet sapan tanesi, kemik 2 adet delici ile çakmaktafl› 1 adet kesici ile 1 adet çekirdek ele geçti. Ancak, yine taban üzerinde yanarak k›z›llaflm›fl pt s›va parçalar› görüldü. C 19/IV 9 ve C 19/IV 8 no’lu buluntu yerleri olarak kodlanan ve 21.50 ile 21.25 m’ler aras›nda saptanan 6. seviyede de do¤uya do¤ru e¤im yapan yanm›fl basit toprak bir taban kal›nt›s› d›fl›nda mimari ize rastlanmad›. Plan karelerden elde edilen tüm çanak-çömlekler ile küçük buluntulardan ve ayr›ca moloz topra¤› içinden toplanan çok say›daki çanak-çömlek parçalar›n›n de¤erlendirilmesinden 1, 2, 3. (mezarl›k) seviyelerin ‹TÇ III’e ait ve 4, 5 ve 6. seviyelerin ise ‹TÇ II’ye ait olduklar› saptand›. “M” açmas›nda gelifltirilen bu kaz›lar s›ras›nda 13 adet mezar ortaya ç›kt›. Bu mezarlar›n 13 adedi de basit toprak tipindedir. Bu mezarlar›n bir adedi (Sk.665) C 19/IV 8 plan karesinde, bir adedi (Sk.667) C 20/IV 8 plan karesinde, 9 adedi (Sk.669, Sk.670, Sk.671, Sk.672, Sk.673, Sk.674, Sk.675, Sk.676, Sk.677) C 19/IV 9 plan karesinde, 2 adedi de (Sk.666 ve Sk.668) C 20/IV 9 plan karesinde ortaya ç›kt›. ‹TÇ III ait olan basit toprak tipindeki bu mezarlardan 5 adedi hediyelidir; Sk.666’da kurflun bir küpe, Sk.667’de 2 adet kurflun küpe, Sk.668’de fritten bir kolye ile tunç bir yüzük, Sk.670’de tunç iki küpe ve Sk.675’de ise tunç bir z›pk›n ucu ile fritten bir kolye ele geçti. Çal›flmalara son verildikten sonra kaz› alan› koruma alt›na al›nd› ve 18 adedi müzelik, 73 adedi de etütlük olmak üzere toplam 91 pt, kemik, difl, tunç, kurflun, tafl ve çakmaktafl›ndan yap›lm›fl eser Samsun Arkeoloji Müzesi’ne teslim edildi. Önder Bilgi 14 TÜRK ESK‹ÇA⁄ B‹L‹MLER‹ ENST‹TÜSÜ HABERLER Yoncatepe Kalesi ve Nekropolü 2002 Y›l› Kaz› Çal›flmalar› Yoncatepe Kale’si Van’›n 9 km, Urartu baflkenti Tuflpa’n›n ise 15 km güneydo¤usunda bulunmaktad›r. Yoncatepe 2002 y›l› kaz› çal›flmalar›n›n bafll›ca amac›, Nekropol alan›nda yer alan mezar yap›lar› ile Akropol alan›nda ortaya ç›kar›lan an›tsal mimari yap›lar aras›ndaki kronolojik ve kültürel ba¤lant›lar› saptamak olmufltur. Bu çerçevede daha önceki y›llarda ortaya ç›kard›¤›m›z mezar odalar›ndaki arma¤anlar ile Akropol alan›nda ortaya ç›kard›¤›m›z buluntular›n karfl›laflt›r›lmas› ve de¤erlendirilmesi yoluna gidilmifltir. Akropol yap›lar›n›n yay›l›m alan›, ortaya ç›kar›lan oda ve salonlar›n niteli¤ini ve mimari düzenleme ve tekni¤ini ortaya koymak di¤er bir amac›m›z olmufltur. Yoncatepe’nin en yüksek kesiminde (2051) yer alan Akropol alan›nda, E6, E7, F6, F7, G6, G7, H6, açmalar›nda genifl kapsaml› kaz› çal›flmas› gerçeklefltirilmifltir. Bugüne de¤in aç›lan mimarinin ana karakterini yaklafl›k 115 m2’lik bir alan› kaplayan kapal› avlu ve bunun do¤usunda ve bat›s›nda yer alan ve bu avluya birer kap› aç›kl›¤› ile ba¤l› küçük odalar ve bu odalar›n aç›ld›¤› büyük boyutlu salonlar oluflturmaktad›r. Pithoslu depo odas›na bat› yönden bir kap› ile ba¤l› F7I odas›n›n, yine bir kap› aç›kl›¤› ile ba¤land›¤› bat›s›ndaki alanda sürdürülen çal›flmalarda, kuzey-güney yönlü yaklafl›k 14.30x8 m ölçülerinde, dikdörtgen planl› büyük bir avlu ortaya ç›kar›lm›flt›r. Kum tafl›ndan, ince sal tafl› levhalarla taban döflemesi düzenlenmifl olan kapal› avlu niteli¤indeki alan›n kuzey ve bat› duvar diplerinde tafltan ve s›vanm›fl kerpiç bloklar› ile yap›lm›fl sekiler ortaya ç›kar›lm›flt›r. Ancak bu sekiler Urartu tap›nak avlular›ndaki sekilerden daha alçak ve dard›r. Çamur harç ile örülmüfl duvarlar›n iç k›s›mlar›n›n krem renginde bir s›va tabakas› ile s›vand›¤› anlafl›lm›flt›r. Avlunun do¤u duvar›n›n kuzey kesiminde bu avlunun ana girifli oldu¤u anlafl›lan bir kap› aç›kl›¤› saptanm›flt›r. Geniflli¤i 2.91 m ve 3.20 m derinli¤inde olan kap› do¤u yönde, her iki yanda yaklafl›k 25 cm iç k›sma do¤ru dönerek devam etmektedir. Kap›n›n içe do¤ru girinti yapt›¤› bu bölümlerin köflelerinde dip noktada her iki yönde kap› sistemi ile ilgili 10x10 cm ölçülerinde aç›kl›klar mevcuttur. Bu aç›kl›klar kap› ahflap direklerinin konuldu¤u yerlerdir. Çok büyük olas›l›kla bu ana kap›n›n çift kanatl› oldu¤u anlafl›lmaktad›r. Bu y›l ortaya ç›kard›¤›m›z F7III odas› Pithoslu salonun önünde yer alan F7 I gibi, do¤usunda yer alan salon veya depolara geçifli sa¤layan bir ön girifltir. Odan›n bat› duvar›na aç›lm›fl 1.45 m geniflli¤inde ve 2.45 derinli¤inde bir aç›kl›k ile niteli¤i tam olarak saptanamayan fakat bir hayli büyük boyutlu ve duvarlar›, bordo boya ile geometrik ve bitkisel bezemelerle bezenmifl E6I salonuna geçifl sa¤lanmaktad›r. Yine bu oda, F 7 I odas› gibi, do¤usunda yer alan genifl alana yani F7 II’ ye 1.40 m KAZI - ARAfiTIRMA geniflli¤inde ve 1.00 m derinli¤inde bir kap› aç›kl›¤› ile ba¤l›d›r. Odadan, E6I bir salonuna ba¤lant›y› sa¤layan geçifl bölümünün duvarlar›na birbirine paralel uzanan bordo renkte bantlar›n üzerinde ve alt k›sm›nda baklava dilimi biçiminde motiflerle süsleme yap›lm›flt›r. F7 II alan›n›n kuzey k›sa duvar› üzerinde, 1.25 m geniflli¤inde ve 1.75 m derinli¤inde bir kap› geçidi saptanm›flt›r (G6II). Taban› sal tafllar› ile oluflturulmufl kap› geçiflinden sonra geçilen alan›n bat›s›nda yine 1.25 m geniflli¤inde ve 1.55 m derinli¤inde, taban› sal tafllar› ile oluflturulmufl bir kap› aç›kl›¤› ile ulafl›labilen G6I odas› yer almaktad›r. 2.25x2.10 m ölçülerinde, kare planl› odan›n taban› avlu k›sm›nda oldu¤u gibi ince sal tafl› levhalarla kaplanm›flt›r. F7II alan›na do¤u yönden girifli sa¤layan kap› geçiflinin do¤usunda H6 ve G7 açmalar›nda sürdürdü¤ümüz çal›flmalar sonucunda do¤u–bat› do¤rultusunda uzanan bir duvar ve bu duvara bitiflik infla edilmifl olan yukar›da söz etti¤imiz tafltan çamur harçla oluflturulmufl üst kata ç›kan basamaklar tespit edilmifltir. 1.35 m geniflli¤inde, 37 cm derinli¤inde ve yaklafl›k 20 cm yüksekli¤inde olan basamaklar do¤u yönüne do¤ru inmektedir. Yoncatepe 2002 kaz› program› çerçevesinde Nekropol alan›nda da kaz› çal›flmalar› sürdürülmüfl ve yeni mezar alanlar›n›n saptanmas› amac› ile sondaj çal›flmalar› yap›lm›flt›r. Daha önceki y›llarda açm›fl oldu¤umuz M6 mezar›n›n M6I ve M6II bölümlerindeki çal›flmalar bitirilmifl topra¤a aç›lan ve içi sal tafl› levhalar› ile kapl› olan alana güvenlik gerekçesi ile girilememiflti. 2002 kaz› sezonunda gerekli güvenlik önlemleri (duvar destekleri) al›nd›ktan sonra mezar odas›n›n bu bölümündeki çal›flmalara devam edilmifltir. M6III olarak adland›rd›¤›m›z bölüm, bu alt bölümün do¤uya do¤ru bir devam› niteli¤indedir. Kalkerli topra¤a aç›lm›fl 2.60x1.98 ve 1.83 cm yüksekli¤inde yar›m daire bir plan gösteren bölüm hafif beflik kemerlidir. Bu alanda yer alan ve özellikle yerlefltirildikleri anlafl›lan sal tafl› levhalar kald›r›ld›¤›nda alt›nda yine köpek gömüleri ile insan gömülerinin kemik parçalar›na rastlan›lm›flt›r. Oldukça kar›fl›k durumda ve üzerlerine sonradan bilinçli bir flekilde yerlefltirildi¤i anlafl›lan sal tafllar› nedeniyle tahrip olmufl ve da¤›lm›fl durumdaki insan ve hayvan kemikleri içinden amorf durumda tunç ve demir parçalar› ile tümlenebilecek durumda çanak çömlek parçalar› ortaya ç›kar›lm›flt›r. Mezar odas› di¤er mezar odalar›nda oldu¤u gibi do¤uya do¤ru derinleflmekte ve kalkerli topra¤a aç›lan bu bölümün en dip noktadaki yüksekli¤i 1.85 cm’ye kadar ulaflmaktad›r. F 16 plankaresinde, S 3. 2002 adl› 3x3 m ölçülerinde do¤u bat› yönlü sondaj alan›nda sürdürülen kaz› çal›flmalar› s›ras›nda toprak yüzeyinin 30 cm alt›nda bir tafl sand›k mezar ortaya ç›kar›lm›flt›r. 1.02 m uzunlu¤unda (do¤u-bat›) ve 72 cm geniflli¤inde (kuzey-güney) ve 60 cm derinli¤inde olan sand›k mezar›n güney duvar›n›n dip k›sm›nda sol yan›na yat›r›lm›fl bafl› do¤uya bakar vaziyette ve hoker durumunda bir çocuk gömüsü saptanm›flt›r. F16 açmas›nda S3 2002, sondaj alan›n›n geniflletilmesi sonucunda M7 tafl sand›k mezar›n›n yaklafl›k 75 cm kuzey bat›s›nda, kuzeybat›, güneydo¤u do¤rultusunda yerlefltirilmifl ve güney taraf› tafl dizileri ile desteklenmifl ve dikine yerlefltirilmifl 1.5 m uzunlu¤unda dipten yaklafl›k 95 cm yüksekli¤inde bir sal tafl› blok ortaya ç›kar›lm›flt›r. Bu alanda yürütülen çal›flmalar sonucunda 5 adet basit toprak gömünün yap›ld›¤› anlafl›lm›flt›r. Oktay Belli 2002 Y›l› Afla¤› ve Yukar› Anzaf Urartu Kaleleri Kaz›s› Afla¤› ve Yukar› Anzaf Urartu Kaleleri, Van kentinin 11 km kuzeydo¤usunda yer almaktad›r. Afla¤› Anzaf Kalesi Urartu Kral› ‹flpuini (M. Ö. 830-810), Yukar› Anzaf Kalesi de bu kral›n o¤lu Menua (M. Ö. 810-786) taraf›ndan kurulmufltur. 6000 m2’lik bir alana kurulan Afla¤› Anzaf Kalesi tümüyle askeri amaçl›, 60.000 m2’lik bir alana kurulan Yukar› Anzaf Kalesi de, ekonomik ve yönetim amaçl›d›r. 2000 y›l› kaz› çal›flmalar› sonucunda, kalenin en yüksek kesiminde bulunan Haldi Tap›nak avlusunun en kuzeybat› uç noktas›nda ortaya ç›kar›lan pithoslu ve pithossuz depo odalar›, Tap›nak avlusunun kuzeyinin tümüyle depo odalar› ile kapl› oldu¤unu göstermiflti. Tafl temel üzerine kerpiçten yan yana yap›lan depo odalar›n›n, birbirleriyle birer kap› arac›l›¤›yla ba¤lant›l› oldu¤u anlafl›lmaktad›r. Depo odalar›n›n bulundu¤u kesimin deniz seviyesinden yüksekli¤i ortalama 1975 m’dir. Odalar›n hemen kuzey k›sm› ise, dik ve e¤imli bir flekilde afla¤›daki kuzey surlar›na do¤ru inmekte ve 1920 m koduna düflmektedir. Depo odalar›n›n en önemli özelli¤i, birbirleriyle birer küçük kap› geçiflleriyle ba¤lant›lar›n›n yan› s›ra, güney duvarlar› üzerinde de bir baflka odaya geçifli sa¤layan birer küçük kap› bofllu¤unun bulunmufl olmas›d›r. 2001 y›l› kaz› çal›flmalar›nda ortaya ç›kard›¤›m›z I no’lu pithoslu depo odas›n›n güneyinde yer alan küçük oda, 2.60x4.20 m ölçülerindedir. fiimdilik geçici olarak I no’lu ara koridor olarak adland›rd›¤›m›z bu küçük odan›n güneydo¤u duvar› üzerinde bulunan 1 m geniflli¤indeki kap› bofllu¤u, bu odan›n güneyindeki oda ile ba¤lant›l› oldu¤unu göstermektedir. Ayr›ca bu oda kuzeyindeki I no’lu pithoslu depo odas› ile de bir kap› bofllu¤u ile ba¤lant› içindedir. I no’lu ara koridorun do¤usunda bulunan ve II no’lu pithoslu depo odas›n›n güneyinde ortaya ç›kard›¤›m›z 2.5x5 m büyüklü¤ündeki oday›, II no’lu ara koridor olarak adland›rd›k. I no’lu ara koridor ile bu odan›n aras›nda, 1.5 m geniflli¤inde kerpiçten yap›lm›fl çok sa¤lam bir ara duvar bulunmaktad›r. Bu küçük odan›n duvarlar›n›n da temellerinin tafltan ve üst k›s›mlar›n›n tümüyle kerpiçten yap›ld›¤› ve beyaz badanal› oldu¤u TÜRK ESK‹ÇA⁄ B‹L‹MLER‹ ENST‹TÜSÜ HABERLER 15 KAZI - ARAfiTIRMA görülmüfltür. Bu ara koridordan güneydeki odaya geçit veren bir kap› saptanm›flt›r. Ortalama 1.5 m geniflli¤indeki kap›, odan›n güneydo¤u köflesine yak›nd›r ve di¤er koridorlardaki kap›lar›n en geniflidir. II no’lu küçük ara koridorun do¤usunda ve III no’lu büyük depo odas›n›n güneyinde ortaya ç›kard›¤›m›z 2.5x6 m büyüklü¤ündeki oday› da, III no’lu ara koridor olarak adland›rd›k. II. no’lu ara koridor ile bu oda aras›nda yine 1.5 m geniflli¤inde kerpiçten yap›lm›fl çok sa¤lam bir ara duvar bulunmaktad›r. III no’lu depo odas›n›n güney duvar›ndan bu ara koridora aç›lan bir kap› bofllu¤u saptanm›flt›. Di¤er ara koridorlar›n duvarlar› gibi, bu odan›n duvarlar› da temelleri tafltan ve üst k›s›mlar› da tümüyle kerpiçten yap›lm›fl ve beyaz badana ile s›vanm›flt›r. Kaz› çal›flmalar› sonucunda koridorun güney duvar›n›n orta k›sm›na do¤ru 1.20 m geniflli¤inde bir kap› bofllu¤u daha saptanm›flt›r. Kap›n›n güneyde yer alan Büyük Salona aç›ld›¤› anlafl›lmaktad›r III no’lu ara koridorun do¤usunda ve IV no’lu büyük depo odas›n›n güneyinde ortaya ç›kard›¤›m›z 2.5x5 m büyüklü¤ündeki oday› da, IV no’lu ara koridor olarak adland›rd›k. Bu odan›n da güney duvar› üzerinde ve duvar›n hemen hemen orta k›sm›na do¤ru bir kap› bofllu¤u saptanm›flt›r. Kuzey-güney do¤rultusunda uzanan V no’lu koridor, do¤u-bat› do¤rultusunda uzanan ara koridora k›yasla hem daha genifl, hem de çok uzundur. 2.5 m geniflli¤indeki koridorun çok uzun olmas› ve bat›s›ndaki di¤er odalar›n bu koridora aç›lmas›, bunun di¤er depo odalar› içinde ana koridor özelli¤ine sahip oldu¤unu göstermektedir. An›tsal bir görünüme sahip olan bu koridor, V no’lu depo odas›n›n güneyinde yer almaktad›r. Bu koridordan kuzeyde yer alan V no’lu odaya, 3.5-4 m’lik bir kod fark›ndan dolay› 6 basamakla inilmektedir. V no’lu depo odas›ndan, güneyde yer alan ana koridora basamaklarla ç›k›lmakta ve çift kanatl› oldu¤u anlafl›lan bir ahflap kap› geçildikten sonra ulafl›labilmektedir. 2001 y›l› kaz› çal›flmalar›nda, kuzey-güney do¤rultusunda uzanan bu koridorun güneye do¤ru 10. metresinde, 1 m geniflli¤inde ve 1 m kal›nl›¤›nda bir duvar ç›k›nt›s› bulunmaktad›r. Bu ç›k›nt›n›n 1.40 m geniflli¤indeki bir kap› geçidinin bat›daki yan duvar› oldu¤u anlafl›lm›flt›r. Bunun karfl›s›nda, yani do¤usundaki duvar›n önünde ise 20 cm’lik bir ç›k›nt› bulunmaktad›r. Koridor duvarlar› gibi bu ç›k›nt›lar da kerpiçten yap›lm›flt›r. Kap› geçidinin 30 cm güneyinde ve koridorun bat› duvar› üzerinde 1.5 m geniflli¤inde bir kap› geçidinin varl›¤› saptanm›flt›r. Bu kap› bat›daki bir odaya aç›lmaktad›r. Kap› geçidinden güneye do¤ru devam eden kaz› çal›flmalar› s›ras›nda, koridorun 15 m’lik bir k›sm› tümüyle boflalt›lm›flt›r. Temelleri tafltan ve üst k›sm› da kerpiçten yap›lan koridorun duvarlar› beyaz badana ile s›vanm›flt›r. Mevcut toprak seviyesinden 4.10 m derinli¤e inildikten sonra, ancak tabana ulafl›labilmifltir. S›k›flt›r›lm›fl kilden yap›lan taban döflemesinin içine, yuvarlak çak›l tafllar›n›n gömüldü¤ü görülmüfltür. Bir elma büyüklü¤ündeki çak›l tafllar›n›n taban döflemesine gömülmesiyle, oldukça sa¤lam bir zemin elde edilmifltir. 16 TÜRK ESK‹ÇA⁄ B‹L‹MLER‹ ENST‹TÜSÜ HABERLER Ana koridorun en ilginç kaz› buluntusunu ise, çivi yaz›l› kil tablet oluflturmaktad›r. 2001 y›l› kaz› çal›flmalar›nda da bu koridordan 1 adet çivi yaz›l› kil tablet bulunmufltu. Kil tabletin ön ve arka yüzünde 4 sat›rl›k bir çivi yaz›s› bulunmakta, alt k›sm›nda ise bir mühür bask› yer almaktad›r. Kaz› çal›flmalar›n›n ilerlemesiyle dikdörtgen planl› büyük bir salon (VI) ortaya ç›kar›lm›flt›r. Kuzeyde bulunan IV ve III no’lu ara koridorlar›n güney duvarlar›ndan birer kap› ile bu büyük salonu aç›ld›klar› görülmüfltür. Salonun güney duvar› üzerinde yan yana üç adet nifl bulunmaktad›r. Her üç niflin de üst k›sm› kavislidir. Yine güney duvar› üzerinde, kandilin konuldu¤u küçük bir nifl bulunmaktad›r. Salonun taban döflemesi, s›k›flt›r›lm›fl kilden yap›lm›flt›r. Odan›n ortas›na do¤ru dört adet sütun kaidesi bulunmufltur, ancak bunlardan yaln›zca iki tanesi in situ’ dur. Gerek I-V no’lu ara koridorlar›n içinden, gerekse Büyük Salon ile VI no’lu Ana koridorun içinden çok say›da çanak çömlek parçalar› ile tümlenebilecek durumda k›r›k küçük testiler, kaseler, çanaklar ve çömlekler ortaya ç›kar›lm›flt›r. Bunlar›n yan› s›ra sözünü etti¤imiz odalar›n içinden bazalt ve kumtafl›ndan yap›lm›fl ezgi tafllar› ile kaplar›, bile¤i tafllar›, a¤›rflaklar, dokuma aleti ve b›z bulunmufltur. Dokuma aleti ile b›z demirden yap›lm›flt›r. Dokuma aletleri ile ezgi tafllar› ve kaplar›, bu odalar›n gerçek anlamda üretime yönelik atölye odalar› olarak kullan›ld›¤›n› göstermektedir. V no’lu küçük koridordan çok say›da demir ve bronzdan yap›lm›fl ok uçlar› ve k›l›ç parçalar› ortaya ç›kar›lm›flt›r. Burada ilginç olan bulunan baz› demir ok uçlar›n›n çift mahmuzlu olmas›d›r. Urartu sanat›nda flimdiye kadar benzerine rastlan›lmayan mahmuzlu demir ok uçlar›, Urartu silah türlerini zenginlefltirmektedir. Ayn› zamanda çift mahmuzlu demir ok uçlar›, Urartu demircilik teknolojisinin ne denli geliflti¤ini de aç›kça göstermektedir. Oktay Belli Tilmen Höyük Onar›m ve Çevre Düzenlemesi Çal›flmalar› - 2002 ‹.Ü. Edebiyat Fakültesi –o zamanki ad›yla– ‘Eski Önasya Dilleri ve Kültürleri Bölümü’ Baflkan› Prof. Dr. U. Bahad›r Alk›m’›n yönetiminde bir bilim kurulu, 1955-1972 y›llar› aras›nda ‹slahiye Bölgesi’nde çok kapsaml› bir arkeolojik araflt›rma program› yürütmüfltü. Bu program uyar›nca, önce 1955-1958 y›llar›nda bölge gezilerek tüm ören yerlerinde yüzey araflt›rmalar› gerçeklefltirilmifl, bu çal›flmalar› izleyen y›llarda, 19581960 aras›nda Yesemek Heykeltrafll›k Atölyesi’nde kaz›lar yap›lm›flt›. Yesemek çal›flmalar› devam ederken, 1959 y›l›nda, Tilmen Höyük’te kaz›lara geçilmifl, 1964’e kadar Tilmen’de çal›fl›lm›flt›. Ayn› y›l kaz›lara ara verilerek Gedikli-Karahöyük’te çal›flmalara bafllanm›fl ve 1967 y›l›nda bu höyükteki kaz›lar bitirilmiflti. 1969’da tekrar Tilmen Höyük’e dönen kaz› kurulu, 4 y›l daha höyükte çal›flm›fl ve 1972’de bölge terkedilmiflti. KAZI - ARAfiTIRMA Tilmen Höyük, Saray Kap›s› Tilmen Höyük, Gaziantep’e ba¤l› ‹slahiye ilçesinin 10 km kadar do¤usunda, ortalama 200 m çap›nda ve 21 m yükseklikte bir ‘Höyük’ ile, bat›ya do¤ru uzanan, 160 m uzunlukta, 110 m genifllikte ve 4 m yükseklikte bir ‘Teras’tan oluflmufltur. Kaz›lar a¤›rl›kl› olarak höyü¤ün 15.000 m2’ye yaklaflan düz tepe kesiminin güneyinde, genifl alanlarda gelifltirilmifl ve M.Ö. 2. bin y›l›n›n ilk yar›s›na ait oldu¤u ve k›sa zaman aral›klar›yla yap›ld›¤› anlafl›lan bir ‘Saray’ ile ona ba¤l› baz› binalar ortaya ç›kart›lm›flt›. An›tsal nitelikli bu yap›lardan baflka, ‘Höyü¤ü’ çeviren bir iç surla, teras› da içine alacak flekilde tüm yerleflmeyi çevreleyen d›fl surlar büyük oranda, kentin do¤usunda yer alan bir ‘D›fl Sur Kap›s›’ ile ‘Höyük’e girifli sa¤layan bir ‘‹ç Sur Kap›s›’ da hemen tamam›yla kaz›lm›flt›. ‘Teras’taki ‘Afla¤› Kent’in içinde ise, sur sistemi d›fl›nda, çok k›s›tl› alanlarda çal›fl›lm›flt›. Höyükteki daha erken dönemlere ait yerleflmeler ise, tepede, saray avlusunda yap›lan bir derinlik sondaj›nda araflt›r›lm›flt›. Kaz›lar›n bitirildi¤i 1972 y›l›ndan sonra, höyük ve tafl›nmaz arkeolojik kal›nt›lar, k›sa süre bir ‘Örenyeri Bekçisi’ taraf›ndan korunmufltu. Ancak daha sonra harabe bekçisiz kalm›fl, bu süre içinde höyü¤ün etraf›ndan akmakta olan bir dereden yararlan›lmak üzere, yak›n çevredeki tarlalar›n sulanmas› için yeni kanallar aç›lm›fl, höyük etraf›ndaki –büyük olas›l›kla tarihöncesi dönemlerden gelen– kanallar bozulmufl, su sistemi tümüyle de¤iflmiflti. Bunlar›n yan› s›ra, tepedeki kaz›larda hemen tamam›yla sa¤lam durumda ortaya ç›kart›lm›fl olan Saray’›n duvarlar›n›n ve an›tsal kap›s›n›n alt k›s›mlar›n› kaplayan, bazalttan kesilmifl tafl levhalar›n hemen hepsi bilinçli flekilde y›k›lm›fl, baz› mimari kal›nt›lar da, ‘antikac›’lar taraf›ndan büyük oranda tahrip edilmiflti. 2001 y›l›nda Tilmen’e yapt›¤›m›z bir gezi s›ras›nda, ören yerindeki y›k›m›n çok daha büyük boyutlara ulaflt›¤›n› gördük. Tilmen’in do¤u kenar›na, sulama amaçl› küçük bir baraj yap›lm›fl ve arkas›nda bir göl oluflmufltu. Baraj gövdesi höyü¤ün ortalar›na kadar yükselmifl ve üzerinden bir de yol geçirilmiflti. Baraj gövdesi ve yol nedeniyle höyü¤ün bu kesiminde bulunan sa¤lam durumdaki surlarda büyük bir tahribat oluflmufl, barajda yaz aylar›n- da biriktirilen su nedeniyle de, höyü¤ün kuzeydo¤u ve kuzey kenarlar›na geçmek veya o kesimdeki mimarl›k kal›nt›lar›n› görmek olanaks›zlaflm›flt›. Bu büyük tahribat›n yan› s›ra, höyü¤ün do¤usunda çok iri tafllarla örülen ve iki-üç s›ras› sa¤lam durumda günümüze kadar gelmifl olan kent ana girifl kap›s›n›n iki yan›ndaki kulelerin hemen bütün tafllar› buldozerlerle bozulmufl ve bu an›tsal kap› tümüyle ortadan kald›r›lm›flt›. Üstüne üstlük, su kanallar›n› derinlefltirmek için gerçeklefltirilen bir dizi operasyon s›ras›nda ç›kart›lan tafl ve çamur höyü¤ün kuzey ve do¤u kenarlar›na y›¤›lm›fl, höyü¤ün bu kesimlerinde, sur sisteminin önceleri oldukça sa¤lam haldeki alt s›ra tafllar›, hiçbir flekilde görülemeyecek bir hale gelmiflti. Bu bilinçli ve bilinçsiz tahribattan baflka, kaz›lardan sonra geçen süre içinde, kaz›lm›fl olan alanlarda yo¤un bir a¤açlanma olmufl ve kaz› alanlar›, adeta içine girilemez bir orman haline gelmiflti. 2002’de, Türkiye Seyahat Acentalar› Birli¤i (TÜRSAB), ülkemiz ve özellikle de Gaziantep Bölgesi turizmi için çok önemli bir merkez niteli¤inde olan, ancak bilimsel kaz›lar›n bitiminden 30 y›l sonra büyük oranda y›k›lm›fl, bozulmufl ve periflan duruma gelmifl, ayr›ca yol koflullar› nedeniyle ulafl›lmas› da son derece zor olan Tilmen Höyük’teki arkeolojik buluntular›n, olanaklar ölçüsünde onar›lmas› ve gerekli çevre düzenleme çal›flmalar›n›n yap›lmas› konusundaki önerimizi kabul etti. TÜRSAB Baflkanl›¤›, bilimsel kaz›lara bafltan sona kat›lm›fl biri olarak haz›rlad›¤›m›z ‘Tilmen Höyük Onar›m ve Çevre Düzenlemesi Projesi’ni, Kültür Bakanl›¤› An›tlar ve Müzeler Genel Müdürlü¤ü’ne iletti. An›tlar ve Müzeler Genel Müdürlü¤ü, Gaziantep Müzesi Müdürlü¤ü’nün baflkanl›¤›nda, bizim bilimsel yönetimimizde olmak üzere, projenin gerçekleflmesine izin verdi. Bu çal›flma ile, uzun y›llar önce yap›lan bilimsel araflt›rmalar s›ras›nda ortaya ç›kart›lan, ola¤anüstü de¤erdeki tafl›nmaz arkeolojik eserlerin, hem meslektafllar›m›z›n, hem de ören yerini görmek isteyecek konuklar›n gezip anlamalar›na olanak sa¤lanmak istendi. TÜRSAB taraf›ndan bafllat›lan çal›flmalar, höyükte oluflmufl bütün bu olumsuzluklar› olanaklar ölçüsünde gidermeyi amaçl›yordu. 2002 Haziran ve Ekim aylar›nda Tilmen’de toplam 40 gün çal›fl›ld›. Bu çal›flmalar sonunda ‘Saray’ ve çevresindeki binalarla, do¤u yamaçta oldukça sa¤lam durumdaki merdivenli iç kent kap›s› büyük oranda eski haline getirilmifl, kuzey surlara aç›lm›fl olan ikincil bir kap› onar›lm›fl, çok harap durumdaki ‘D›fl Kent Kap›s›’ da olanaklar ölçüsünde düzenlenmifltir. Bu çal›flmalar s›ras›nda ayr›ca iç ve d›fl surun de¤iflik yerlerindeki yo¤un a¤aç, fundal›k ve çal›l›k örtüsü gerekti¤i ölçüde kald›r›lm›fl, kap›lar›n ve çok iri tafllarla örülmüfl surlar›n ön k›s›mlar› görülebilir hale getirilmifltir. Mimari onar›m ve bitki örtüsünün kald›r›lmas› çal›flmalar›na paralel olarak, höyü¤ün gezilmesi için yürüyüfl yollar› da yap›lm›flt›r. Böylece Tilmen Höyük’te kaz›lar sonras› oluflan her türde tahribat bir oranda giderilmifl ve TÜRK ESK‹ÇA⁄ B‹L‹MLER‹ ENST‹TÜSÜ HABERLER 17 KAZI - ARAfiTIRMA kaz› alanlar› ve mimarl›k eserleri oldukça iyi anlafl›l›r duruma gelmifltir. Tilmen’deki onar›m ve düzenleme çal›flmalar›n›n tüm giderleri, TÜRSAB taraf›ndan karfl›lanm›flt›r. Höyü¤e ulaflmak için, uzun süre önce aç›lm›fl, dar ve çok kötü durumdaki yol da, Gaziantep Valili¤i ve ‹slahiye Kaymakaml›¤›’n›n ilgisi ile onar›lm›flt›r. Bu projede eme¤i geçenlerin hepsine, ancak özellikle TÜRSAB Baflkan› Say›n Baflaran Ulusoy’a, Gaziantep Valisi Say›n Erhan Tanju’ya ve ‹slahiye Kaymakam› Say›n ‹lhan Uran’a içten teflekkürlerimi sunuyorum. Bu kurum ve de¤erli yöneticilerin yak›n ilgileri ile, ülkemizin görsel aç›dan, abart›s›z en görkemli yerleflmelerinden biri olan Tilmen, bir y›k›nt› halinden kurtulmufl, bu utan›lacak görünüm büyük oranda giderilmifltir. Y›llarca, yerli ve yabanc› pek çok meslektafl›m›n görmek isteyip ulaflamad›klar›n›, gidebilenlerin de hiç bir fley göremediklerini, anlayamad›klar›n› söyledikleri Tilmen Höyük’ün, art›k her isteyenin ulaflabilece¤i ve arkeolojik belgelerinin rahatça izleyebilece¤i bir konuma gelmifl olmas›ndan dolay› son derece mutluyuz. Tilmen Höyük Onar›m ve Çevre Düzenlemesi Projesi’ne 2003 y›l›nda da devam edilecektir. Refik Duru Mezraa-Teleilat fianl›urfa Birecik ilçesinde Neolitik ve Demir Ça¤ kültürlerine tarihlenen Mezraa-Teleilat Höyü¤ü F›rat Nehri’nin sol k›y›s›nda yer al›yor. Demir Ça¤ için önemli bir buluntu yeri olan höyükte Pers-Akhamenid dönemine ait çok say›daki süvari ve at heykelci¤i ile bulleler, buras›n›n önemli bir merkez oldu¤unu gösterirken daha alttaki Yeni Asur dönemi ise olas› bir ‘saray’ kompleksi ile temsil ediliyor. Anadolu’da a盤a ç›kart›lm›fl en kapsaml› Asur yap›s› durumundaki bu yap› ile MezraaTeleilat Kargam›fl gibi büyük bir merkezin yak›n›nda önemli bir yerleflme niteli¤i tafl›yor. Yak›ndo¤u Çanak Çömlekli Neolitik Dönemi için önemli sonuçlara ulafl›lan Mezraa-Teleilat’ta en eski çanak çömle¤in kullan›m›ndan, Halaf Dönemi’nin bafllang›c›na kadar olan süreç, iyi korunmufl mimari ve tan›mlanabilir buluntu topluluklar›yla ortaya ç›kar›lm›flt›r. Bunlarla birlikte, bölgeden çok az bilinen ve “impresso” olarak adland›r›lan çanak çömlek türünün de, en zengin çeflitlemesi ortaya ç›km›flt›r. Di¤er taraftan Yak›n Do¤u’da bir kültürel gerileme dönemi olarak görülen Son Neolitik Ça¤’da, Mezraa-Teleilat yerleflmesinin geliflkin özellikler gösterdi¤i ve PPNB-Çanak Çömleksiz Neolitik Dönem’den kalma yap› planlar› gibi birçok ögeyi sürdürdü¤ü görülür. Daha da ilginç olan, bu süregelen özelliklerin, “geçifl dönemi” olarak tan›mlad›¤›m›z bir kesintiden sonra görülmesidir. Çanak Çömlekli Neolitik Ça¤ tabakalar›n›n hemen alt›nda ortaya ç›kar›lan Çanak Çömlekli-Çanak Çömlek18 TÜRK ESK‹ÇA⁄ B‹L‹MLER‹ ENST‹TÜSÜ HABERLER siz Neolitik Geçifl Dönemi flimdiye kadar Yak›ndo¤u’da hiçbir yerleflmeden bilinmeyen bir süreci yans›tmaktad›r. 4 yap› kat› ile temsil edilen bu süreçte çanak çömlek ilkel görünümlü olan ‹lk Neolitik tabakalardan tümüyle farkl› özellikler gösteren Koyu Yüzlü Açk›l› türündedir. Bu da çanak çömle¤in baflka bir bölgede, olas›l›kla daha bat›da bulundu¤unu ve F›rat havzas›na ithal olarak geldi¤ini göstermektedir. Mezraa-Teleilat Höyü¤ü’nün ilk yerleflimcilerine ait Çanak Çömleksiz Neolitik Dönem ise en az 4 tabaka ile temsil edilmektedir. Bu döneme iliflkin çal›flmalar flimdilik çok dar bir alanda sürdürülmektedir. Mezraa-Teleilat Höyü¤ü’ne ait henüz 14C tarihleri bulunmamakla birlikte buradaki yerleflmenin M.Ö. 8 bin y›llar›nda, Çanak Çömleksiz Neolitik B Dönemi’nde bafllad›¤› anlafl›lmaktad›r. Bu ilk yerleflimin M.Ö. 5500 y›llar›na kadar 2500 y›l boyunca kesintisiz olarak sürdü¤ü ve daha sonra yaklafl›k 4500 y›l boyunca terkedildikten sonra Demir Ça¤’›n bafllar›nda ikinci kez çok farkl› bir kültür taraf›ndan iskan edildi¤i ortaya ç›km›flt›r. Necmi Karul 2002 Kizzuwatna Araflt›rmalar› I Adana Çukurova Üniversitesi Arkeoloji Bölümü taraf›ndan gerçeklefltirilen “Adana ‹li ve Çevresi Arkeolojik Yüzey Araflt›rmalar› I (Tufanbeyli)” projesinin ana amaçlar›ndan biri olan Kizzuwatna Araflt›rmalar› Tufanbeyli ve çevresinde sürdürüldü. Çal›flmalar›m›zda bu ilçelerin bir kültür envanterinin ç›kart›lmas›n›n yan›s›ra, özellikle M.Ö. 2. bin yerleflme birimlerinin tespit edilmesi amaçland›. Adana iline ba¤l› Tufanbeyli ilçesi (1958 y›l›na kadar Höketçe nahiyesi, 1967 y›l›na kadar ise Ma¤ara), Adana’n›n 196 km kuzeyi, Kayseri’nin 178 km, Kültepe’nin ise 198 km güneydo¤usunda deniz seviyesinden 1474 m yüksekte yer al›r ve 964 km2’lik bir alan› kaplar. Kizzuwatna araflt›rmalar› filolojik yaklafl›mlar d›fl›nda pek de dayanak gösterilmeden sürdürüldü. Özellikle Tufanbeyli-fiar’da yer alan Antik Komana Kenti, Kummanni ile lokalize edildi. Buna dayanarak Kummani’nin yak›nlar›nda bulunmas› gereken Lawazantiya gibi Kizzuwatna kentleri bu bölgelerde arand›. 2002 y›l› arazi çal›flmalar›m›za göre, henüz elimizde fiar köyü merkezinde M.Ö. 2. biny›l malzemesi yoktur, ancak köy s›n›rlar› içinde yer alan K›ç›k›r›k’ta M.Ö. 2. biny›l malzemesi tan›mlanmaya bafllam›flt›r. Biz de birçok araflt›r›c› gibi, flimdilik kutsal kent Kummanni’nin fiar merkezinde veya çok yak›n›nda oldu¤una ve hatta defineci çukurlar›ndan izleyebildi¤imize göre de, en az 4 m’nin alt›nda olabilece¤ini düflünüyoruz. Bunun d›fl›nda, Kummanni’nin dini yap›lar›n›n ise düzlük alanlarda aranmas› gerekti¤ine biz de kat›l›yoruz ve bunun için en uygun alan›n da K›ç›k›r›k Mevki oldu¤unu düflünüyoruz. KAZI - ARAfiTIRMA PREH‹STOR‹K Küçük Sar› Fak› Bastamba Tepesi Çürükkale Gala Tepe K›ç›k›r›k Köyün Önü Höyük Yass› P›nar Yonca Tomas Sö¤ütlü P›nar Dere Tepe Maf›ll› Tepe Cinli Mezar Tepe KLAS‹K Küçük Sar› Fak› Tepe Damlal› köyü Üstü S›rt› Ören Yeri Mahmutun Evsin S›rt› Kürt P›nar› Nohut Tepe Oluklu Yuvas› S›rt› Çürükkale Pars›k Tepe Gala Tepe Kavak Yerleflim K›ç›k›r›k Nympheum Osman P›nar› Çatal Tepe Orta Tomas Tepe fiarköy Köyün Önü Höyük Helay Tepe Çerkezkayap›nar köyü Belinbafl› Mevki Sar›p›nar Uzun Tepe Yonca Tomas Kuyucak Mahullu (Maf›ll›) Tepe Köristan Mevki Çiftlik Tepe Kayarc›k Kale Tepe NEKROPOL Ordu Yeri A¤a Efendinin Yokuflu Kürt P›nar› Hac› Ali’nin Yaylas› Acarlar›n K›fllas› Güvercinlik Kahlar›n Yaylas› Kayal›çam Tepe Çaml› Tomas Tepe Oluklu Yuvas› S›rt› Nekropol Demiroluk köyü Pars›k Tepe Akgedik Tepe K›ç›k›r›k Osman P›nar› Çatal Tepe Orta Tomas Tepe Çerkezkayap›nar köyü Belinbafl› Mevki Mine P›nar Kefliflin Höyük Bunsuz Mevki Arpac›k Karafatma Tepesi Kayarc›k Kale Tepe Boyaman Mevki Ören Yeri Tufanbeyli s›n›rlar› içinde sürdürdü¤ümüz araflt›rmalarda, ilçe harita üzerinde 10 ayr› bölgeye ayr›ld› ve her bir bölge ayr›nt›l› olarak incelendi. Bölgede Paleolitik Ça¤’dan Orta Ça¤’a kadar pek arkeolojik kal›nt› tespit edildi. Paleolitik Ça¤ Tufanbeyli’de yo¤un olarak tespit edilmifltir. Alt, Orta ve Üst Paleolitik kesintisiz olarak Bastamba Tepe’sinde izlenirken, Çürükkale ve Gala Tepe’de Orta Paleolitik tipte buluntular, Cinli Mezar Tepe, Çürükkale ve Yoncal› Tomas’ta Epipaleolitik buluntular, K›ç›k›r›k ve Cinli Mezar Tepe’de Neolitik görünümlü buluntular tespit edilmifltir. Tufanbeyli’de ETÇ yerleflimleri Küçük Sar› Fak›, Yass› P›nar, Çürükkale ve K›ç›k›r›k’ta tespit edilmifltir. Küçük Sar› Fak› küçük bir höyük görünümündeyken, Yass› P›nar tesviyeye u¤ram›fl, yukar›dan ne kadar inildi¤ini saptayamad›¤›m›z ama kesitte yar›s› zemin seviyesine kadar indirilmifl bir höyük, Çürükkale ve K›ç›k›r›k ise birer düz iskan görünümündedir. M.Ö. 2. biny›l, Gala Tepe, K›ç›k›r›k, Küçük Sar› Fak› ve Bozgüney’de tespit edilmifl, K›ç›k›r›k’ta güneyden ithal parçalar görülürken di¤er yerleflimler de yerli gelenekli seramikler bulunmufltur. Demir Ça¤› buluntular› Gala Tepe, Küçük Sar› Fak›’da yo¤un olarak ele geçmifltir. Gala Tepe Sar›z Irma¤› boyunca afla¤› do¤ru inen M.Ö. 2. bin ve M.Ö. 1. binin ilk yar›s›na ait yerleflmelerden bir ORTAÇA⁄ Mahmutun Evsin S›rt› Pars›k Tepe Osman P›nar› Çatal Tepe Orta Tomas Tepe fiarköy Pekmezli köyü Gavur Namaz› Eylenbey Kemikli Ma¤ara Emirgazi Kale Tepe Boyaman Mevki Yüzbafl› Gedi¤i Kayarc›k Kale Tepe tanesidir. Orta büyüklükte bir tepe olan Gala Tepe, su kaynaklar›na olan yak›nl›¤›, savunmaya uygun co¤rafyas› ile Sar›z Kurudere Tepe ile benzerdir ve Kayseri’den güneye do¤ru Kurudere, Kemer ve Yeflilkent ile gelen yolun Tufanbeyli halkas› olma özelli¤ini gösterir. Tepe üzerinde tespit edilen mühür bask›l› bir Eski Hitit Dönemi pitos a¤z› parças› ve ayn› döneme ait seramikler ile bir Hitit yerleflimi görünümündedir. Klasik ça¤larda Tufanbeyli’de yo¤un olarak yerleflime sahne olmufltur. Ço¤unlu¤u küçük birer köy durumunda olan bu yerleflmeler Kapadokya Komanas›’n›n etraf›nda ana kenti besleyen arterler gibi durmaktad›rlar. Konumu ve buluntular› ile Kapadokya Komana’s› di¤er Hellenistik ve Roma kentlerinden ayr›lmaktad›r. Rahipler Kenti özelli¤i Komana’ya daha mistik bir hava vermifl, co¤rafya bunu desteklemifl, oluflan devasa çeflitlilik ve büyüklükteki mezarl›k alanlar, bu kenti yaflayan bir kentten daha çok ölümün ve öteki dünyan›n hissedildi¤i farkl› boyutta bir mekan haline getirmifl gibi durmaktad›r. Hellenistik Ça¤ serami¤i Megara Kaselerinden, RedGlazed Ware tekni¤iyle yap›lan madeni kap taklidi seramiklere, bezemeli ve bezemesiz mutfak kaplar›ndan, çeflitli koku ve süs kaplar›na kadar pek çok çeflitlilikte ve iyi kalitededir. Roma Ça¤› seramikleri ise daha çok yerel özellik gösterir. Az miktarda Terra – Sigillata gibi kaliteli ve ithal seramiklerin bulunuflu bu dönemde d›fla pek de aç›k olmayan bir kent izlenimi vermektedir. TÜRK ESK‹ÇA⁄ B‹L‹MLER‹ ENST‹TÜSÜ HABERLER 19 KAZI - ARAfiTIRMA 2003 senesinde Kuzey Kizzuwatna’da (Kayseri Develi ve Sar›z, Adana Tufanbeyli, Saimbeyli ve Feke’de) çal›flmalar›n devam ettirilmesi planlanm›flt›r. K.Serdar Girginer-Engin Yüksel 2002 Y›l› Güney Aiolis Yüzey Araflt›rmalar› 2001 y›l›nda Prof. Dr. A. Erkanal baflkanl›¤›nda bafllanan Güney Aiolis Yüzey Araflt›rmalar›’na, 2002 y›l›nda da Yard. Doç. Dr. K. ‹ren, Arafl. Gör. H. Bulut ve ‹. Hasda¤l›, arkeologlar L. Çimen, B. Yalç›n ve C. Çokal’dan oluflan bir ekiple devam edilmifltir. Ziyaret edilen yerlerin özellikle mümkün olan en genifl ölçülerde dokümantasyonuna özen gösterilen çal›flmalar›m›z 1 Eylül tarihinden bafllayarak bir ay sürmüfltür. Yo¤un olarak Hatundere köyü ve çevresinde yap›lan çal›flmalar sonucunda, Küçükkaletepesi’nde Geç Geometrik’ten Bizans Ça¤›’na kadar, Eflektepesi’nde Arkaik Ça¤’dan M.Ö. 4. yy’a kadar, Alabahçetepesi ve çevresinde Arkaik Ça¤’dan Bizans Ça¤›’na kadar, Büyükkaletepesi’nde M.Ö. 4 yy ve Bizans Ça¤›’na ait, Kocakule’de Roma Ça¤›’na ait, Efey›k›¤› ve Kar›larmezar› Mevkii’nde Roma ve Bizans Ça¤›’na ait, Kilisey›k›¤›, Kiremitlik ve Karagöl mevkiinde Bizans Ça¤›’na ait yerleflimler saptanm›fl ve çizilip, foto¤raflanarak belgelenmifllerdir. Ayr›ca yörede yap›lan çal›flmalar sonucunda bir s›n›r iflareti ve kaya kabartmas› belgelenmifltir. Çevrede çok say›da eski oldu¤u belli olan yol kal›nt›s›n›n bulunmas› ve hemen hemen her tepenin üzerinde bir tahkimat›n olmas› Hatundere köyünün içinde bulundu¤u eski volkanik kraterin denize uzanan ticaret yollar›n›n kesiflti¤i noktalardan bir tanesi oldu¤unu düflündürtmüfltür. Yukar›da sözü edilen bütün yerleflimler definecilerin yo¤un sald›r›lar›na maruz kalm›flt›r. Özellikle Geç Geometrik Ça¤’dan beri iskan gören ve oldukça korunmufl sur duvarlar›yla Küçükkale ve hemen güneyindeki Arkaik ve Klasik Ça¤ sur duvarlar› korunmufl bulunan Eflektepesi, bu bölgedeki önemli yerleflmelerden olmal›d›r; yo¤un defineci tahribat›ndan onlar da nasiplerin ald›klar› için bir an önce korunmalar›n› kolaylaflt›rmak amac›yla bu iki tepe sit alan› içine al›nmal›d›r. Çal›flmalar›m›z sadece Hatundere köyü ile s›n›rl› kalmam›fl ve defineci tahribatlar›n› tespit etmek üzere Yahflelli köyü çevresinde ve eski Manisa yolunda da araflt›rmalar yap›lm›flt›r. Yahflelli köyü yak›nlar›ndaki 2. Çaml›k Piknik Alan›nda halen defineciler taraf›ndan ya¤malanan bir Hellenistik-Roma Ça¤› nekropolü ve bir Tunç Ça¤› höyü¤ü bulunmaktad›r. Yine Yahflelli köyü kuzeyinde bulunan Sakaltepe’de Tunç Ça¤›, Roma ve Bizans Ça¤› malzemesi ve mimari elemanlar› saptanm›flt›r. Defineci tahripleri yukar›da sözü edilen merkezlerden daha az olmakla birlikte mevcuttur. Sakaltepe’nin güneybat›s›na düflen bir tepe üzerinde defineciler taraf›ndan yeni aç›lm›fl bir tümülüs mezar›n izleri saptanm›flt›r. 20 TÜRK ESK‹ÇA⁄ B‹L‹MLER‹ ENST‹TÜSÜ HABERLER Küçükkale, çokgen tafllardan infla edilmifl duvar Eski Manisa yolu köprüsü kenar›nda kalan zeytinlik alan içinde küçük bir Klasik Ça¤ yerleflmesinin izleri vard›r. Bu merkezde defineciler kepçe ile çal›flmaktalar ve kazd›klar› derinlik yer yer 4 m’ye ulaflmaktad›r. K›sa bir araflt›rma yap›lan bir di¤er alan ise Menemen Ovas›’nda Musabey köyü mezarl›¤›d›r. Mezarl›k içinde antik ça¤lara ait birçok mimari eleman (sütün, arflitrav parças›, vb.) mezar tafl› olarak kullan›lm›flt›r. Çal›flmalar elde edilen verilerin ve belgelerin tasnifine bafllanmas›yla bu noktada sona ermifltir. Arma¤an Erkanal - Kaan ‹ren Samsun ‹li 2002 Dönemi Yüzey Araflt›rmas› Samsun ili 2002 dönemi yüzey araflt›rmas› 19-21 Temmuz 2002 ile 19 A¤ustos-2 Eylül 2002 tarihleri aras›nda 3 aflamal› olarak toplam 18 gün süre ile Prof. Dr. Önder Bilgi baflkanl›¤›nda Doç. Dr. Sümer Atasoy, Yard. Doç. Dr. fievket Dönmez, Yard. Doç. Dr. Emin Ulugergerli, Arkeolog Desinatör Burhan Gülkan ile ‹.Ü. Edebiyat Fakültesi Protohistorya ve Önasya Arkeolojisi Anabilim Dal› ve Ankara Üniversitesi stajyer lisans ö¤rencilerinden oluflan bir ekip taraf›ndan gerçeklefltirildi. Bafra-‹kiztepe Kaz›evi araflt›rma merkezi olarak kullan›ld›. 19-21 Temmuz tarihleri aras›nda 3 gün süreyle Bafra ilçesi s›n›rlar› içinde gerçeklefltirilen birinci aflama çal›flmalar›nda, K›zkayas› (Gelinkayas›) yerleflmesi (Geç Kalkolitik Ça¤, ‹lk Tunç Ça¤›), Yeniköy kilise kal›nt›s› (19. yy), Kocakaya yerleflmesi (‹lk Tunç Ça¤›, Demir Ça¤›, Helenistik Ça¤ ve Roma Ça¤›), Kelkaya tümülüsü (Roma Ça¤›), Tependeli¤i yerleflmesi (Roma Ça¤› ve Bizans Ça¤›) incelendi. 19-26 A¤ustos tarihleri aras›nda 8 gün süre ile gerçeklefltirilen ikinci aflamada, önceki y›llarda yüzey araflt›rmalar› ile topografik plan çal›flmalar› yap›lan SamsunAkalan’da, akropol içinde toplam 300 m2’lik iki ayr› alanda jeofizik araflt›rmalar gelifltirildi. Ankara KAZI - ARAfiTIRMA Üniversitesi Jeofizik Mühendisli¤i Bölümü’nden Yard. Doç. Dr. Emin Ulugergerli taraf›ndan yönetilen araflt›rmalarda yer-radar› ölçümleri gerçeklefltirildi. Çal›flmalar akropol kesimini oluflturan bölge içinde, toplam› 300 m2’yi bulan iki ayr› alanda yap›ld›. Birinci çal›flma alan› olarak seçilen Alan 1 akropolün bat›s›nda yer alan yükseltinin bat› yamac›ndad›r ve 20x10 m boyutundad›r. Alan 2 ise bu yükseltinin do¤u yamac›ndad›r ve 10x10 m boyutundad›r. Arazideki ölçüm çal›flmalar› tamamland›ktan sonra, Ankara Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Jeofizik Mühendisli¤i Bölümü Laboratuar›’nda elde edilen veriler de¤erlendirildi ve seviye haritalar› ç›kart›ld›. Alan 1’de olas› bir yap›ya iflaret eden bir ara yüzeyin varl›¤›na ait bulgular elde edildi. Ayr›ca alan›n orta k›sm›nda duvar olabilece¤i düflünülen bu çizgiselli¤e rastland›. Alan 2’de yap›lan ölçümün sonuçlar› ise, dolgu türünde olabilecek bir yap›y› gösterdi. Akalan’-da yap›lan bu ilk dönem jeofizik ölçüm çal›flmalar›nda beklendi¤i gibi baz› önemli bulgular elde edildi. Ön araflt›rma niteli¤indeki bu çal›flmada elde edilen bulgular, yer radar›ndan elde edilen sonuçlar›n de¤iflik jeofizik yöntemlerce desteklenmesi gerekti¤ini de gündeme getirdi. Akalan jeofizik araflt›rmalar›n›n gerçeklefltirilmesi için maddi destek sa¤layan Türk-Amerikan ‹lmi Araflt›rmalar Derne¤i’ne teflekkürlerimizi sunar›z. 27 A¤ustos-2 Eylül tarihleri aras›nda 7 gün süre ile gerçeklefltirilen üçüncü aflamada önceki dönemlerde Akalan’la ayn› proje çerçevesinde yüzey araflt›rmas› ile topografik plan çal›flmalar› yap›lan Bafra-Asarkale’de çevre düzenlemesi, koruma ve temizlik çal›flmalar› gerçeklefltirildi. Asarkale’nin güneyinden geçen Alt›nkaya Baraj›-Bafra karayolu ile Asarkale’nin infla edilmifl oldu¤u kayal›¤›n K›z›l›rmak’a do¤ru inen son teras›n›n bitim yeri aras›nda kalan ve kale taraf›ndan kontrol edilen antik yol kal›nt›s›n›n da bulundu¤u alan›n 150 m uzunlu¤undaki bölümü, 2 m yüksekli¤inde 44 adet beton dire¤in 3.50 m aral›klarla dikilmesi ve bu beton direklere 1.50 m eninde kafes tel gerilmesi ile koruma alt›na al›nd›. Koruma alt›na al›nan alan›n içine ve karayolunun kenar›na, Asarkale’nin konumu, tarihçesi ve mimari özellikleri ile ilgili bilgiler veren ve Türkçe ve ‹ngilizce olarak haz›rlanm›fl olan bir tan›t›m panosu dikildi. Kovuklukaya man› Arkeolog Fuat Dereli, Yard. Doç. Dr. fievket Dönmez ve Arafl. Gör. Antropolog Bar›fl Özener’den oluflan bir ekip taraf›ndan 22 Temmuz-20 A¤ustos 2002 tarihleri aras›nda 30 gün süreyle gerçeklefltirildi. Otoyol yap›m çal›flmalar› s›ras›nda yerleflmenin tahrip edilecek olan bat› k›s›mda yo¤unlaflt›r›lan kaz›larda toplam 7 açma ile 2 sondajda çal›fl›ld›. Kaz› çal›flmalar› sonucunda Kovuklukaya’n›n tepe k›sm›ndaki 70x80 m boyutundaki düzlü¤ün Bizans Dönemi’nde bir mezarl›k alan› olarak kullan›lm›fl oldu¤u saptand›. Tafl sanduka ve basit toprak mezarlardan oluflmufl oldu¤u gözlenen mezarl›kta ortaya ç›kart›lan 25 mezarda toplam 36 bireyin gömülü oldu¤u anlafl›ld›. Ayr›ca, bu alan›n güneyinde bulunan 1. Açma’da yuvarlak ve yar›may biçimli tafl f›r›nlar saptand›. Kovuklukaya Kurtarma Kaz›s› Kovuklukaya kaz›s›nda en çarp›c› bulgular 5. Açma’da ele geçti. Bu açmada plaka tafllarla infla edilmifl olan bir yap› kal›nt›s›, mimari, çanak-çömlek ve küçük buluntular›yla özellikle Sinop ili M.Ö. 2. biny›l› için yeni ve çok önemli bilgiler sundu. Kabaca beflgen bir plana sahip olan yaklafl›k 8.00x7.00 m boyutundaki yap›n›n iki evreli oldu¤u anlafl›ld›. Arkeolojik bulgular ›fl›¤›nda, bugüne de¤in, Klasik Ça¤ öncesi Orta Karadeniz Bölgesi mimarisinde, yap›larda tafl›n infla malzemesi olarak minimum seviyede kullan›ld›¤› düflünülmekteydi. Kovuklukaya’da ortaya ç›kan söz konusu yap›, bu genel durumu de¤ifltirmemekle birlikte, baz› bölgelerde tafl›n mimaride daha a¤›rl›kl› olarak kullan›lm›fl oldu¤unu kan›tlad›. Sinop ili, Boyabat ilçesinin 10 km kuzeyindeki Çulhal› köyünün 300 m kuzeydo¤usunda bulunan Kovuklukaya örenyeri, Aslancevizi Mevkii’ndeki kayal›¤›n do¤u yamaçlar›nda yer almaktad›r. Yaklafl›k 300x400 m boyutundaki Kovuklukaya örenyeri ad›n› kayal›¤›n zirvesinde bulunan yaklafl›k 1.50x1.70x1.20 m boyutundaki büyük bir niflten alm›flt›r. Çank›r›’dan Sinop’a do¤ru yap›lmakta olan Karadeniz Otoyolu yap›m çal›flmalar› nedeniyle Kovuklukaya’da acil olarak gerçeklefltirilmesine karar verilen kurtarma kaz›lar› Sinop Müzesi Müdürü Musa Özcan baflkanl›¤›nda, müze uz- 5. Açma yap›s›n›n erken evresinde ele geçen ‹lk Tunç Ça¤› çanak-çömle¤inin benzerlerinin do¤uda Bafra‹kiztepe ve bat›da ise Karadeniz E¤erlisi-Yass›kaya yerleflmesi çanak-çömle¤ine benzerli¤i temelinde, bu evrenin ‹lk Tunç Ça¤› II sonu ya da ‹lk Tunç Ça¤› III bafllar›na tarihlenebilece¤i düflünülebilir. Yap›n›n geç evresine ait dolgu içinde çark yap›m› tipik M.Ö. 2. biny›l çanak-çömle¤inin yan› s›ra, el yap›m› ‹lk Tunç Ça¤› çanak-çömlek parçalar› da ele geçmifl olmas›, yani geç evrede bu her iki grup çanak-çömle¤in bir arada görülmesi, ‹kiztepe I. Kültür Kat›’n› ça¤r›flt›rmaktad›r. fievket Dönmez-Sümer Atasoy TÜRK ESK‹ÇA⁄ B‹L‹MLER‹ ENST‹TÜSÜ HABERLER 21 KAZI - ARAfiTIRMA M.Ö. 2100 ile 1750 y›llar›na yani Orta Tunç Ça¤› I ve II’ye tarihlenen ve Geçifl Ça¤› olarak da adland›r›lan ‹kiztepe I. Kültür Kat›’nda, çark yap›m› M.Ö. 2. biny›l çanak-çömle¤inin yan›nda el yap›m› ‹lk Tunç türü çanak-çömleklerde ele geçmifltir. Bu durum ve çanakçömleklerin benzerli¤i, her iki yerleflmenin ça¤dafl olabilece¤ini göstermektedir. Kovuklukaya yap›s› geç evresinin dolgusu içinde çanak-çömlek parçalar› d›fl›nda ele geçen tafl ve piflmifl toprak maden döküm kal›p parçalar›, piflmifl toprak potalar, üfleç ve çok say›daki ezgi tafl›, söz konusu bu yap›n›n bir atölye olabilece¤inin yan›s›ra, Sinop yöresinde M.Ö. 3. biny›l›n sonlar› ile M.Ö. 2. biny›l›n bafllar›nda yerel metal eser üretiminin varl›¤›na da iflaret etmektedir. Kovuklukaya yerleflmesinde en erken maddi kültür kal›nt›lar› 7. Açma’da ele geçti. Basamakl› olarak aç›lan bu açmada 4 yap› kat› saptand›. Yass›kaya ve ‹kiztepe tabakalaflmas› ile koflutluk gösteren çanak-çömleklere sahip bu dört yap› kat›n›n Geç Kalkolitik Ça¤’dan ‹lk Tunç Ça¤› II’ye kadar uzanan bir kronolojik çerçeve içine yerlefltirilebilece¤i düflünülebilir. Enstitüden Uluslararas› Atölye Çal›flmas› Türk Eskiça¤ Bilimleri Enstitüsü’nün organize etti¤i, “Identifying Changes: The Transition from Bronze to Iron Ages in Anatolia and its Neighbouring Regions” (De¤iflimi Tan›mlama: Anadolu ve Yak›n Çevresinde Tunç Ça¤›’ndan Demir Ça¤›’na Geçifl) konulu Uluslararas› Atölye Çal›flmas› (International Workshop), 8-9 Kas›m 2002 tarihlerinde ‹stanbul’da Cartoon Hotel’de gerçeklefltirildi. Enstitü Baflkan› Prof. Dr. Ali Dinçol ve kurucu üye Prof. Dr. Güven Arsebük’ün aç›l›fl konuflmalar›n›n arkas›ndan haz›rl›k komitesi atölyenin oluflumu, haz›rlan›fl› ve çal›flma yöntemi hakk›nda bilgi verdi. Program 1) Ege, Balkanlar ve Bat› Anadolu, 2) Kilikia, K›br›s ve Levant, 3) Güneydo¤u Anadolu, 4) Orta Anadolu, 5) Do¤u Anadolu ve Kafkasya, 6) Do¤a Bilimleri ve 7) Kapan›fl Tart›flmalar› bölümlerinden oluflmaktayd›. ‹ki günde toplam 23 bildiri sunuldu; 20 dakikal›k her konuflmadan sonra sorular ve aç›klamalar için 10 dakika ayr›ld›. Kapan›fl bölümünde ise, atölye çal›flmas›nda öne ç›kan ve haz›rl›k komitesi taraf›ndan s›n›fland›r›lan konularda genel de¤erlendirmeler yap›ld›. Haz›rlanmakta olan kitapta bildiriler yan›nda, kaydedilen bu tart›flmalara da yer verilecektir. Atölye çal›flmas›n›n ilk günü Prof. Dr. Belk›s Dinçol ve Prof. Dr. Ali Dinçol, Türk Eskiça¤ Bilimleri Enstitüsü ad›na enstitü evinde, ikinci günü ise Paul Dumont, Frans›z Anadolu Araflt›rmalar› Enstitüsü ad›na Cartoon Hotel’de kat›l›mc›lara birer akflam yeme¤i verdiler. Katk›lar› için Alman Arkeoloji Enstitüsü, Frans›z Anadolu Araflt›rmalar› Enstitüsü, Cartoon Hotel, Yap› Kredi Kültür Sanat Yay›nc›l›k ve Ege Yay›nlar›’na teflekkür ederiz. Ayr›ca atölyenin çal›flma program›na desteklerini esirgemeyen Prof. Dr. Güven Arsebük, Prof. Dr. Marie-Henriette Gates, Prof. Dr. Önder Bilgi, Prof. Dr. Halûk Abbaso¤lu, Dr. Jürgen Seeher, Prof. Dr. Jak Yakar ve Dr. Füsun Ertu¤ ile Yard. Doç. Dr. fievket Dönmez ve ‹stanbul Üniversitesi Arkeoloji Bölümü ö¤rencilerine teflekkürü bir borç biliriz. 22 TÜRK ESK‹ÇA⁄ B‹L‹MLER‹ ENST‹TÜSÜ HABERLER Uluslararas› Atölye Çal›flmas›na kat›lanlar ve bildirileri afla¤›da s›ralanm›flt›r. 2002-11-8 Friday Opening Ceremony Prof. Dr. Ali Dinçol, President of the Turkish Institute of Archaeology, welcomes the participants Inaugural Speech by Prof. Dr., Founding Member of the Turkish Institute of Archaeology Introduction to the Workshop Bettina Fisher, Hermann Genz, Éric Jean, Kemalettin Köro¤lu Session 1: Aegean, Balkans and Western Anatolia Chairman: Güven Arsebük Jak Yakar: Identifying Migrations in the Archaeological Records of Anatolia Anna Lucia D’Agata: Crete at the Transition from Late Bronze to Iron Age Magda Pieniasek-Sikora: Architectural Traditions in the Balkans and North-Western Anatolia Ralf Becks: Troia VII – Transition from Late Bronze Age to Early Iron Age Session 2: Cilicia, Cyprus, and the Levant Chairman: Marie-Henriette Gates Bettina Fischer: Immigration versus Continuity: a View from the Cypriot Sanctuaries Ekin Kozal: An Analysis of the Distribution Patterns of Red Lustrous Wheelmade ware, Mycenaean and Cypriote Pottery in Anatolia in the 14th and 13th Centuries B.C. Chairman: Önder Bilgi Éric Jean: From Bronze to Iron Ages in Cilicia: the Pottery in its Stratigraphical Context Remzi Ya¤c›: Soli: Stratigraphical Analysis of the Mycenaean and Cypriote Pottery ENST‹TÜDEN Asl› Özyar: Continuity and Change in Anatolian Iconography from the Bronze to the Iron Ages: Contextualizing the Architectural Reliefs of KaratepeAslantafl Ann Killebrew: The Southern Levant during the 13th – 12th Centuries B.C.E. Session 3: Southeastern Anatolia Chairman: Halûk Abbaso¤lu Lynn Swartz-Dodd: South Eastern Turkey Uwe Müller: A Change to Continuity. Bronze Age Traditions in the Early Iron Age Elif Denel: From Bronze to Iron Age at Northern Syria and Southeastern Anatolia: a Transformation or a Regeneration? Andreas Schachner: Upper Tigris Region 2002-11-9 Saturday Session 4: Central Anatolia Chairman: Jürgen Seeher Ulf Schoop: Pottery Traditions of the Later Hittite Empire Hermann Genz: Early Iron Age Pottery in Central Anatolia Mehmet Özsait: Early Iron Age Pottery in the Amasya Region fievket Dönmez: The Early Iron Age Problem in the Central Black Sea Region Session 5: Eastern Anatolia and Caucasus Chairman: Jak Yakar Kemalettin Köro¤lu: The Transition from Bronze to Iron Age in Eastern Anatolia Jan Bertram: The Southern Caucasus in the Late Second Millennium Session 6: Natural Sciences Chairman: Füsun Ertu¤ Hitomi Hongo: Faunal Remains from Late Bronze Age – Early Iron Age Levels at Kaman-Kalehöyük Walter Dörfler: Comparisons between Bronze and Iron Age by Means of Palynological and Archaeobotanical Investigations Catherine Kuzucuo¤lu: Some Landscape Changes in Southern and South-eastern Turkey Session 7: Final Discussion Bettina Fisher-Hermann GenzÉric Jean-Kemalettin Köro¤lu Enstitü Kütüphanesinden Haberler Metin Alparslan Yeni bir y›l, yeni umutlar› da beraberinde getirir. Bu her insan için oldu¤u gibi, her kurum ve onun organlar› için de geçerlidir. Türk Eskiça¤ Bilimleri Enstitüsü kütüphanesinin gelece¤i için biz de bu umutlar› tafl›yoruz. 2003 y›l›n›n bu ilk aylar›nda kütüphanemizin altyap› oluflturma çal›flmalar›n› bitirdik. Kütüphanemizin raflar› tamam›yla yenilendi ve her kitab› kayda geçmek için gerekli olan bilgisayar program› oluflturuldu. Art›k son ad›m olan yay›nlar›n sistemli olarak bilgisayar ortam›na geçirilmesi için her fley haz›r durumdad›r. Her say›da oldu¤u gibi size yine kütüphanemize yeni gelen yay›nlar› sunmak istiyoruz. Bu nedenle öncelikle cömert ba¤›fllar› ile gücümüze güç katan tüm flah›s ve kurumlara teflekkür ediyor ve onlar›n isimlerini burada zikretmekten gurur duyuyoruz: Prof. Dr. O. Belli, Prof. Dr. B. Dinçol, Doç. Dr. ‹. Delemen, Doç. Dr. K. Köro¤lu, Dr. Ç. Menzilcio¤lu, Dr. A. Schachner, H. Gonnet, C. Tuna, T. Tuna, Y. Çantay, E. Kauert, Alman Arkeoloji Enstitüsü Merkez Berlin, Alman Arkeoloji Enstitüsü Do¤u Bölümü (Orient Abteilung), Frans›z Anadolu Araflt›rmalar› Enstitüsü, Suna & ‹nan K›raç Akdeniz Medeniyetleri Araflt›rma Enstitüsü, An›tlar ve Müzeler Müdürlü¤ü, Ege Yay›nlar›, Homer Kitabevi, Sadberk Han›m Müzesi. Yukar›da ad› geçen herkese tekrar teflekkür eder, bu kat›l›m›n ço¤alarak devam etmesini dileriz. Bol kitapl› geçen bir 2003 y›l› olmas› dile¤iyle… Yeni Gelen Kitaplar Andreae, B., Die Sarkophage mit Darstellungen aus den Menschenleben, Teil 2, Berlin 1980. Bean, G.E., Tanr›lar ve Kahramanlar, ‹stanbul 1955. Beaufort, Sir F., Karamanya, Antalya 2002. Belli, O. (Ed.), Istanbul University’s Contributions to Archaeology in Turkey, 1932-2000, ‹stanbul 2001. Boschung, D., Die Bildnisse des Caligula, Berlin 1989. Çelgin, G., Tanzimat’tan Günümüze Eski Yunan-Latin Dil ve Edebiyatlar›na ‹liflkin Türkçe Yay›nlar Bibliyografyas›, ‹stanbul 1995. Çevik, N., Tafllar›n ‹zinde Likya, ‹stanbul 2002. Dalby,A.- S. Grainger, Antik Ça¤ Yemekleri ve Yemek Kültürü, ‹stanbul 2001. Demira¤, B. (Metin Yazar›), Manolya A¤ac›n›n Kökleri, ‹stanbul 2000. Donderer, M., Die Chronologie der römischen Mosaiken in Venetien und Istrien bis zur Zeit der Antonine (Archäologische Forschungen 15), Berlin 1986. Ertüzün, R.M., Kap›da¤ Yar›madas› ve Çevresindeki Adalar, ‹stanbul 1953. Estin, C.- H. Laporte, Yunan ve Roma Mitolojisi, Ankara 2002. Felton, D., Antik Edebiyatta Hayalet Hikâyeleri, ‹stanbul 2002. Fittschen, K., Katalog der antiken Skulpturen in Schloss Erbach (Archäologische Forschungen 3), Berlin 1977. TÜRK ESK‹ÇA⁄ B‹L‹MLER‹ ENST‹TÜSÜ HABERLER 23 ENST‹TÜDEN Friedrich, J., Kay›p Yaz›lar ve Diller, ‹stanbul 2000. Gérard, F.- L. Thissen (Ed.), The Neolithic of Central Anatolia, Internal Developments and External Relations During the 9th-6th Millennial Cal BC, ‹stanbul 2002. Harmankaya, S.- B. Erdo¤u, Türkiye Arkeolojik Yerleflmeleri (TAY) 4 a+b, ‹stanbul 2002. Isler, H. P., Das archaische Nordtor (Samos IV), Mainz 1978. Kabus-Preibhofen, R., Die hellenistische Plastik der Insel Kos, Berlin 1989. Kolb, F., Agora und Theater, Volks-und Festversammlung (Archäologische Forschungen 9), Berlin 1981. Kollektif, Birecik-Suruç, Türkiye Kültür Envanteri Pilot Bölge Çal›flmalar›, ‹stanbul 2002. Kollektif, Buldan, Türkiye Kültür Envanteri Pilot Bölge Çal›flmalar›, ‹stanbul 2002. Kollektif, Tartus und sein Hinterland–Archäologische Forschungen in der syrischen Küstenregion von der Antike bis ins Mittelalter, Damaskus 2001. Kollektif, Troia, Düfl ve Gerçek, ‹stanbul 2001. Kollwitz, H.– J. Herdejürgen, Die ravennatischen Sarkophage 8/2, Berlin 1979. Kranz, P., Jahreszeiten-Sarkophage, Berlin 1984. Lamer, H.- P. Kroh, Wörterbuch der Antike, Stuttgart 1989. Landwehr, C., Die antiken Gipsabgüsse aus Baiae (Archäologische Forschungen 14), Berlin 1985. Lohmann, H., Grabmäler auf unteritalischen Vasen (Archäologische Forschungen 7), Berlin 1979. Lorber, F., Inschriften auf korinthischen Vasen, (Archäologische Forschungen 6), Berlin 1979. Matern, P., Helios und Sol Kulte und Ikonographie des griechischen und römischen Sonnengottes, Istanbul 2002. Menzilcio¤lu, Ç., Historia Augusta Filozof-‹mparator Marcus Aurelius Antonius, ‹stanbul 2002. Meyer, M., Die griechischen Urkundenreliefs, Berlin 1989. Nakamura, M., Das hethitische nuntarriya‡ha-Fest, Leiden 2002. Niemeier, W.D., Die Palaststilkeramik von Knossos (Archäologische Forschungen 13), Berlin 1985. Özdo¤an, M.- S. Polat, fianl›urfa ‹li Kaynakças›, ‹stanbul 2002. Özgüven, B., Osmanl› Macaristan›nda Kentler ve Kaleler, ‹stanbul 2001. Pekman, A., Son Kaz› ve Araflt›rmalar›n Ifl›¤› Alt›nda Perge Tarihi, Ankara 1989. Ravlinson, G., Alt›nc› Büyük Do¤u Hakanl›¤›-Part ‹lhanl›¤›, ‹stanbul 1988. Salzmann, D., Untersuchungen zu den antiken Kieselmosaiken (Archäologische Forschungen Band 10), Berlin 1982. Schachner, A., Von Rundhütte zum Kaufmannshaus, Oxford 1999. Schattner, Th. G., Griechische Hausmodelle-Untersuchungen zur frühgriechischen Architektur, Berlin 1990. 24 TÜRK ESK‹ÇA⁄ B‹L‹MLER‹ ENST‹TÜSÜ HABERLER Schmidt, G., Kyprische Bildwerke aus dem Heraion von Samos (Samos VII), Mainz 1968. Seki,T., Untersuchungen zum Verhältnis von Gefässform und Malerei attischer Schalen, Berlin 1985. Sichtermann, H., Die mythologischen Sarkophage 2Apollon bis Granien, Berlin 1992. Smith, R.R.R., Hellenistik Heykel, ‹stanbul 2002. Stemmer, K., Untersuchungen zur Typologie, Chronologie und Ikonographie der Panzerstatue (Archäologische Forschungen 4), Berlin 1978. Sylloge Nummorum Graecorum Deutschland, Sammlung der Universitätsbibliothek Leipzig 1. Band, Autonome Griechische Münzen, München 1993. Sylloge Nummorum Graecorum Deutschland, Pfälzer Privatsammlungen 4. Band, Pamphylien Nr. 1-960, München 1993. Sylloge Nummorum Graecorum Deutschland, Pfälzer Privatsammlungen 5. Band, Pisidien und Lykaonien Nr. 1-586, München 1999. Tölle-Kastenbein R., Das Kastro Tigani (Samos XIV), Mainz 1974. Tuna, T., Hebdomon’dan Bak›rköy’e/from Hebdomon to Bak›rköy, ‹stanbul 2000. Umar, B., Psidia, ‹stanbul. Waelkens, M., Dokimeion die Werkstatt der repräsentativen kleinasiatischen Sarkephage Chronologie und Typologie ihrer Produktion (Archäologische Forschungen 11), Berlin 1982. Welwei, K.W., Athen, vom neolithischen Siedlungsplatz zur archaischen Grosspolis, Darmstadt 1992. Süreli Yay›nlar Anadolu Medeniyetleri Müzesi 2001 Y›ll›¤›. Archivum Anatolicum 5 (2002). Colloquium Anatolicum I (2002). Palmet IV (2002). Prehistoire Ariegeoise 56 (2001). Sanat Tarihi Defterleri 6 (2002) Özel Say›, Nilüfer A¤at’›n An›s›na. Studi Micenei Ed Egeo-Anatolici XLIV/1 (2002). Syloge Nummorum Graecorum Turkey I (2002). Düzeltme Bültenimizin 14. say›s›nda ‘Enstitü Kütüphanesi’nden Haberler’ bölümünde, kütüphaneye yeni gelen kitaplar aras›nda bir kitab›n künyesi hatal› olarak; Belli, O.-V. Bahfleliyev, Nahç›van Bölgesinde M.Ö. II. Biny›l Çanak Çömlek Kültürü, ‹stanbul 2001, olarak verilmifltir. Do¤rusu flu flekildedir: Belli, O.-V. Bahfleliyev, Nahç›van Bölgesinde Orta ve Son Tunç Ça¤› Boya Bezemeli Çanak Çömlek Kültürü, ‹stanbul 2001. Metin Alparslan E n s t i t ü m ü z h i m a y e s i n d e art›k yan›m›zda Sponsorlar›m›z ve Enstitüye Kazand›rd›klar› Aytekin Özalp: Termosifon. Belk›s Dinçol-Ali Dinçol: Enstitü kütüphanemizin masa, sandalye ve tabureleri. Binam›z›n arka cephesinin s›vas›. Borusan: Binan›n ›s›cam pencereleri ve nakit olarak enstitünün y›ll›k giderleri. Bülent Eray: Eray Reklamc›l›k taraf›ndan enstitü tabelalar› ve yeni y›l ajandalar›. Carlsberg: Enstitü binas›n›n merkezi do¤algazl› kalorifer tesisat›. Cartoon Hotel: Enstitü konferanslar› için salon tahsisi. Cengiz Üstüner: Maddi yard›m. Çelik Gülersoy: Arac›l›¤›yla Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu’ndan çat› onar›m› için malzeme, perde, ayna, koltuk tak›mlar› ve gravürler. Garanti Leasing: Enstitü kütüphanesinin ayl›k giderleri için maddi destek. Haflim Dalg›ç: Arac›l›¤›yla Hayat Laboratuar’dan slayt makinesi. ‹TÜ Biliflim Enstitüsü: Enstitü web sayfas› ev sahipli¤i ve teknik destek. Mehmet Ali Yula: Arac›l›¤› ile JTI Firmas› enstitü yay›nlar›ndan üç tanesinin bas›m masraflar›. Mercedes Türk A.fi. (Tülin Steinhaeuser): Yeni süreli yay›n›m›z Colloquium Anatolicum’un bas›m masraflar›. Murat Öztürk: Arac›l›¤›yla yurt d›fl›ndan gelen konferansç›lar›n uçak biletleri. Pekerler ‹nflaat San. Ltd. fiti.’nden Recai Peker: Restorasyon ve inflaat malzemesi temini. Semih Y›lmaztürk: Enstitü binam›z›n ayd›nlatma armatürleri. Yavuz Tosun: Kamer ‹nflaat arac›l›¤›yla kütüphane raflar›. E n s t i t ü Ya y › n l a r › Alp, S., Hititler’in Mektuplaflmalar›, ‹stanbul 20012. Fazl›o¤lu, ‹., Eskiça¤da Dokuma, ‹stanbul 20012. Çete, ‹., Geçmifle Yolculuk Bir Gezi Rehberi, Journey into the Past: A Short Guide, ‹stanbul 1996. H›rç›n, S., Çivi Yaz›s› Ortaya Ç›k›fl›, Geliflmesi, Çözümü, ‹stanbul 20003. Çokay, S., Antikça¤da Ayd›nlatma Araçlar›, ‹stanbul 20002. Köro¤lu, K. (Ed.), 5. Y›l›nda Yumuktepe; The V. Anniversary of the Excavation at Yumuktepe (1993-1997), ‹stanbul 1998, (Kaz› Monografisi: I). Delemen, ‹., Antik Dönemde Beslenme, ‹stanbul 2001, Sponsor: Eurest Sofra Yemek Üretim ve Hizmet A.fi. Demirifl, B., Eskiça¤da Yaz› Araç ve Gereçleri, ‹stanbul 20023. Dinçol, Ali M. (Yay›na Haz.), Ça¤lar Boyunca Anadolu’da Yerleflim ve Konut Uluslaras› Sempozyumu (5-7 Haziran 1996)/International Symposium on Settlement and Housing in Anatolia Through the Ages (5-7 June 1996), ‹stanbul 1999, (Bilimsel Toplant›lar Serisi: I), Sponsor: Harun Y›lmaz. Dinçol, B., Eski Önasya ve M›s›r’da Müzik, ‹stanbul 1999, Sponsor: Mehmet Akgül, Tepum A. fi. Dürüflken, Ç., Eskiça¤da Spor, ‹stanbul 1995, Sponsor: Efes Pilsen. Savafl, Ö. S., Anadolu (Hitit-Luvi) Hiyeroglif Yaz›tlar›nda Geçen Tanr›, fiah›s ve Co¤rafya Adlar›, Divine, Personal and Geographical Names in the Anatolian (Hittite-Luwian) Hieroglyphic Inscriptions, ‹stanbul 1998, (Bilimsel Seri I). Serdaro¤lu, Ü., Eskiça¤da T›p, ‹stanbul 20022. Tekin, O., Eskiça¤da Para, Antik Nümizmati¤e Girifl, ‹stanbul 19983. Tekin, O., Byzas’tan I. Constantinus’a Kadar Eskiça¤da ‹stanbul (Byzantion), ‹stanbul 20012. Colloquium Anatolicum I (Ed. M. Do¤an-Alparslan, M. Alparslan), ‹stanbul 2002, Sponsor: Mercedes Türk A.fi. (Tülin Steinhaeuser)