Avro`nun Geleceğinin AB`nin Geleceği Üzerindeki (Olası) Etkileri
Transkript
Avro`nun Geleceğinin AB`nin Geleceği Üzerindeki (Olası) Etkileri
“Ekonomik ve Parasal Birlik, Kriz ve Avrupa’nın Geleceği” Semineri “Ekonomik ve Parasal Birlik, Kriz ve Avrupa’nın Geleceği” Semineri [ Seminar on “Economic and Monetary Union, Crisis, and the Future of Europe” ] [ Seminar on “Economic and Monetary Union, Crisis, and the Future of Europe” ] PROGRAM 10.00 İKİNCİ OTURUM AÇIŞ KONUŞMASI DURMUŞ YILMAZ (Teyit edilecek) TÜRKİYE CUMHURİYETİ MERKEZ BANKASI BAŞKANI OTURUM BAŞKANI BİRİNCİ OTURUM YAVUZ CANEVİ TÜRKİYE EKONOMİ BANKASI YÖNETİM KURULU BAŞKANI İKV YÖNETİM KURULU ÜYESİ, T. C. MERKEZ BANKASI ESKİ BAŞKANI OTURUM BAŞKANI 14.00 - 14.30 SÜREYYA SERDENGEÇTİ TÜRKİYE EKONOMİ POLİTİKALARI ARAŞTIRMA VAKFI (TEPAV) İSTİKRAR ENSTİTÜSÜ KURUCU DİREKTÖRÜ, T. C. MERKEZ BANKASI ESKİ BAŞKANI, TOBB EKONOMİ VE TEKNOLOJİ ÜNİVERSİTESİ KIDEMLİ ÖĞRETİM GÖREVLİSİ PROF. DR. HALÛK KABAALİOĞLU İKV BAŞKANI, YEDİTEPE ÜNİVERSİTESİ HUKUK FAKÜLTESİ DEKANI 10.30 - 11.00 PROF. DR. LOUKAS TSOUKALIS AVRUPA VE DIŞ POLİTİKA İÇİN HELENİK VAKFI (ELIAMEP) BAŞKANI, ATİNA ÜNİVERSİTESİ AVRUPA BÜTÜNLEŞMESİ JEAN MONNET PROFESÖRÜ, AVRUPA KOLEJİ KONUK ÖĞRETİM ÜYESİ, YUNANİSTAN BAŞBAKANI AB ESKİ DANIŞMANI 14.30 - 15.00 PROF. FRANCESCO PAOLO MONGELLI AVRUPA MERKEZ BANKASI PARA POLİTİKASI MÜDÜRLÜĞÜ KIDEMLİ DANIŞMANI, FRANKFURT JOHANN WOLFGANG GOETHE UNİVERSİTESİ FAHRİ PROFESÖRÜ 11.00 - 11.30 PROF. DR. REFİK ERZAN BOĞAZİÇİ ÜNİVERSİTESİ İKTİSAT BÖLÜMÜ ÖĞRETİM ÜYESİ, EKONOMİ VE EKONOMETRİ MERKEZİ DİREKTÖRÜ 15.00 - 15.30 11.30 - 12.00 PROF. DR. FABIAN AMTENBRINK ROTTERDAM ERASMUS ÜNİVERSİTESİ AB HUKUKU KÜRSÜSÜ BAŞKANI PROF. DR. AYKUT KİBRİTÇİOĞLU ANKARA ÜNİVERSİTESİ İKTİSAT BÖLÜMÜ ÖĞRETİM ÜYESİ, İKTİSADİ GELİŞME VE ULUSLARARASI İKTİSAT ANABİLİM DALI BAŞKANI 12.00 - 12.30 PROF. DR. ORAL ERDOĞAN İSTANBUL BİLGİ ÜNİVERSİTESİ İŞLETME BÖLÜMÜ ULUSLAR ARASI FİNANS PROGRAMI 12.30-13.00 SORU CEVAP 13.00 - 14.00 ÖĞLE YEMEĞİ 15.30 - 16.00 SORU-CEVAP ________________________________________________________ Toplantı Yeri : TOBB İstanbul Hizmet Binası, Konferans Salonu Talatpaşa Cad. TOBB Plaza No: 3 Levent İstanbul İKV Duyurusu: http://tinyurl.com/6e5r8b9 İstanbul, 25 Ocak 2011 (10:00 – 16:00) 1 / 74 İstanbul, 25 Ocak 2011 (10:00 – 16:00) 2 / 74 Sunumun Özeti Avrupa’daki (geçmişi en azından 1950’lere dek uzanan) “siyasi birlik” oluşturmaya yönelik bütünleşme süreci planlı, çok uzun, dinamik / değişgen, çok aşamalı, çok boyutlu ve giderek daha fazla sayıda ülkeyi ilgilendirmeye başlayan siyasi, ekonomik, toplumsal ve kültürel bir ortak projenin ürünü olarak görülmelidir. 1999-2002 yıllarında nihai biçimi verilen AB parasal birliği, bu politik birlik sürecinin önemli temel taşlarından birini oluşturmaktadır. Ancak, AB’de parasal birlik sağlanarak “tek para”ya (Avro) geçilmiş olması, daha 1990’ların başlarından itibaren çeşitli eleştirilere uğramıştır ve çok ciddi bir küresel ekonomik kriz ortamında, 2009-2010 yıllarında, 4-5 Avro bölgesi ülkesinde peş peşe patlak veren dış borç ve bankacılık krizleri, parasal birliğin ve dolayısıyla neredeyse AB’nin varlığını/geleceğini bile tehdit eder hale gelmiştir. AB’nin geleceğiyle ilgili güçlenen kuşkular, gerçekte daha çok politik etkenlere, tercihlere ve gelişmelere bağlıdır ve bu nedenle AB’nin geleceği aslında kolayca öngörülemez. Ama yine de, bu sunumda, AB’de ekonomik ve parasal birlikte meydana gelen söz konusu çatlakların AB’nin geleceğini niçin ve ne ölçüde tehdit ettiği farklı açılar ve farklı senaryolar bağlamında bir iktisatçı gözüyle tartışılacaktır. Avro’nun Geleceğinin AB’nin Geleceği Üzerindeki (Olası) Etkileri [ Possible Effects of the Euro’s Future on the EU’s Future ] Prof. Dr. Aykut Kibritçioğlu Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi İktisat Bölümü İktisadi Gelişme ve Uluslararası İktisat Anabilim Dalı Başkanı http://kibritcioglu.com/iktisat/ kibritcioglu@gmail.com Bu sunuş; İKV’nin 25.1.2011 günü İstanbul’da düzenlediği “Ekonomik ve Parasal Birlik, Kriz ve Avrupa’nın Geleceği” adlı seminerde yapılmıştır. TOBB Plaza, İstanbul, 25 Ocak 2011 (15:00 – 15:30) 3 / 74 4 / 74 Sunuş Planı Sunuş Planı 1) AB’deki Ekonomik ve Parasal Birliğin Avrupa’daki Uzun Ekonomik ve Politik Bütünleşme Süreci İçindeki Yeri 2) AB Ekonomik ve Parasal Birliğinin ve Avro’ya Geçilmesinin Kuramsal Arka-Planı ve Gerekçeleri 3) AB’de Parasal Birlik ve “Tek Para”ya (Avro) Geçiş 4) Avro Alanı Borç Krizinin Ortaya Çıktığı Çalkantılı Küresel Ortam 5) AB Ekonomik Entegrasyonu Sürecinde Avro Alanı Borç Krizinin Kökenleri 6) Avro Alanının (AA16) Temel Makroekonomik Büyüklükleri (1980-2015): PIIGS’in Göreli Durumu 7) Avro Alanı İçin Hayatta Kalma Stratejileri: Kısa ve Uzun Vadeli Politika Önlemleri? Plan of the Presentation 8) Sonuç Düşünceleri 9) Kaynakça ve Yararlı İnternet Bağlantıları 5 / 74 AB’deki Ekonomik ve Parasal Birliğin Avrupa’daki Uzun Ekonomik ve Politik Bütünleşme Süreci İçindeki Yeri 6 / 74 Ekonomik Bütünleşme (EB) 1 The Role of the EU’s Economic and Monetary Union within the Long Economic and Political Integration Process in Europe 7 / 74 Ekonomik bütünleşme; uluslararası mal, hizmet ve faktör hareketlerinin önündeki ticaret engellerinin, yalnızca bütünleşmenin tarafı olan ülkeler arasında belirli bir ayrımcılık kuralına göre azaltılması veya tamamen ortadan kaldırılması anlamına gelir. 8 / 74 Ekonomik Bütünleşme Derece ve Türlerinin Karşılaştırması Özellikler Aşamalar Taraflar Arasındaki Engellerin Azaltılması Üye Ülkeler Arasında Serbest Mal Ticareti Ortak Dış Ticaret Politikası Üretim Faktörlerinin Serbest Dolaşımı Ekonomi Politikalarının Uyumlulaştırılması Ortak (Tek) Paraya Geçiş Ekonomi Politikalarının Tekleştirilmesi Tercihli Ticaret Anlaşması X Serbest Ticaret Alanı X X Gümrük Birliği X X X Ortak Pazar X X X X Ekonomik Birlik X X X X X Ekonomik ve Parasal Birlik X X X X X X Tam Ekonomik Bütünleşme X X X X X X X Siyasi Birlik X X X X X X X Ortak Siyasi Yönetim Tanım, Özellik ve Örnekler: Ekonomik Birlik economic union Ekonomik birlik; üyeler arasındaki mal, hizmet ve faktör ticaretlerinin serbestliği ve ortak dış ticaret politikası dışında, ekonomik kurumların birleştirilmesi ve para ve maliye politikalarının uyumlulaştırılmasını da kapsar. Örnek: AB Tek Pazarı (Single Market), 1992 X 9 / 74 10 / 74 Tanım, Özellik ve Örnekler: Tanım, Özellik ve Örnekler: Tam Ekonomik Bütünleşme Parasal Birlik full economic integration monetary union Parasal birlik; bir ekonomik birliğe üye olan ülkelerin ortak bir para birimine geçmesiyle oluşur. Önkoşulu; sabit kurlar, yani ortak para politikası ve uyumlu maliye politikasıdır. Örnek: AB, Maastrich Ölçütleri Işığında Euro’ya Geçiş, 1999-2002 Tam ekonomik bütünleşme; bir ekonomik ve parasal birliği oluşturmuş bir ülke grubunun, bütün iktisat politikası otorite ve uygulamalarını merkezîleştirmesi durumunda gerçekleşmiş demektir. Örnek: ABD 11 / 74 12 / 74 Tanım, Özellik ve Örnekler: Avrupa’daki Bütünleşme Sürecinin Temel Karakteristikleri Siyasal Birlik political union Siyasal birlik; genelde, tam ekonomik bütünleşmeyi gerçekleştirmiş bir ülke grubunun, bir federal yapı çerçevesinde, bütün politikaların bütün üyeleri etkileyeceği bir biçimde ve merkezî olarak belirlendiği bir “tek ülke” haline dönüşmesiyle kurulmuş olur. Avrupa’daki (geçmişi en azından 1950’lere dek uzanan) “siyasi birlik” oluşturmaya yönelik bütünleşme süreci planlı, çok uzun, dinamik / değişgen, çok aşamalı, çok boyutlu ve giderek daha fazla sayıda ülkeyi ilgilendiren siyasi, ekonomik, toplumsal ve kültürel bir ortak projenin ürünü olarak görülmelidir. Örnek: ABD 13 / 74 14 / 74 Gümrük Birliği Gümrük Birliği 1950 Ortak Pazar French Foreign Minister Robert Schuman proposes creation of European Coal and Steel Community (ECSC). Ekonomik Birlik Siyasal Birlik 1969 Belgium, the Federal Republic of Germany, France, Italy, Luxembourg and the Netherlands ('the Six') sign Treaty establishing European Coal and Steel Community (Treaty of Paris). 1951 Parasal Birlik Belgium, the Federal Republic of Germany, France, Italy, Luxembourg and the Netherlands ('the Six') sign Treaty establishing European Coal and Steel Community (Treaty of Paris). Responsibility for external trade policy passes from Member States to EC. 1971 Community agrees 'system of generalized preferences' in trade with 91 developing countries. 1962 Treaty of Rome comes into effect. Council adopts first four regulations for a common market in agriculture. 1965 Currency 'snake' set-up: The Six agree to limit the margin of fluctuation between their currencies to 2.25%. Ireland, Italy and United EC formally enlarged to nine Kingdom leave currency members. 'snake'. Finance Ministers decide joint float against dollar with fixed exchange rates. 1973 In Rome the Six sign Treaties setting up European 1957 Economic Community (EEC) and Euratom (Treaty of Rome). 1958 Werner Plan on phased attainment of economic and monetary union, named after Luxembourg's Prime Minister, is presented to the Council and Commission. EC granted sole responsibility for common trade policy. Foreign Ministers of the Six, meeting in Messina, agree to move ahead with integration. 1955 1970 1972 Common market established for coal, iron ore, scrap and steel 1953 Ortak Pazar Ekonomik Birlik Parasal Birlik Siyasal Birlik Heads of State or Government meet in The Hague to discuss completion of single market, greater integration and enlargement of the EC. They agree to phase in economic and monetary union (EMU) by 1980, to speed up integration and cooperation on political matters. They also agree to open negotiations with Denmark, Ireland, Norway and the United Kingdom. Council agrees a financial arrangement for agriculture, to allocate EC its own resources and to strengthen European Parliament's budgetary powers. Council adopts first four regulations for a common market in agriculture, first financial regulation and regulation governing competition. 1974 Treaty signed merging Executives of the three European Communities (ECSC, EEC, Euratom). Customs union completed and Freedom of movement common external tariff guaranteed for workers within 1968 established. the Community in order to establish common labour market. 1975 Employment and Social Affairs Ministers adopt the Community social action programme whereby EC becomes active in three areas: employment issues; harmonization of living and working conditions; and, participation by both sides of industry in EC social and economic policy decisions. In Paris Heads of State or Government agree to meet regularly as European Council. In Dublin Heads of State or Government meet for first time as European Council. Customs duties between nine 1977 EC members completely removed. 15 / 74 16 / 74 Gümrük Birliği Ortak Pazar Ekonomik Birlik 1978 1979 1981 Parasal Birlik Siyasal Birlik Bremen European Council approves plan to set up European Monetary System (EMS) and European monetary unit (Ecu). EMS takes effect First elections to European retrospectively from 1 January Parliament by direct universal 1979. suffrage held in the nine Member States. Greece becomes 10th Member State. Commission presents White Paper on completion of single market. Single European Act signed by Governments of the 12 Member States. Single European Act enters into force. Commission presents Cecchini report ('The Cost of non-Europe') quantifying the advantages of a single market. 1985 1986 1987 1988 1991 1992 Spain and Portugal join Community, bringing membership to 12. 1993 Madrid European Council agrees to convene Intergovernmental Conference in line with 'Delors Plan', drawn up by governors of central banks under Commission President Delors, providing for creation of EMU in three stages. Spain joins EMS. Dublin European Council agrees to convene an Intergovernmental Conference on EMU and another on political union. Stage I of EMU begins on July 1. United Kingdom becomes 10th member of EMS. Start of negotiations between EC and EFTA countries on strengthening cooperation and forming European Economic Area (EEA). 1989 Gümrük Birliği 1990 1994 Dublin European Council agrees to convene an Intergovernmental Conference on EMU and another on political union. Treaty between Federal Republic of Germany and German Democratic Republic enters into force unifying Germany. Ortak Pazar Ekonomik Birlik Parasal Birlik Siyasal Birlik Finance Ministers achieve breakthrough on harmonizing VAT and excise duties on alcohol, tobacco and mineral oil. From 1993 standard rate of VAT should be no less than 15%. In Porto EC and EFTA Foreign Maastricht Treaty on European Portuguese escudo joins EMS. Maastricht Treaty on European Union signed on February 7. Union signed on February 7. Ministers sign agreement establishing European economic area (EEA). At special summit in Brussels Following upheavals within Single market largely completed on January 1. European Union Heads of EMS, Economics and Finance State or Government agree Ministers temporarily widen location of new EU ERM currency bands from 2.25 institutions. European to 15%. Monetary Institute to be in Frankfurt, Europol in the Netherlands and European Environment Agency in Denmark. Stage II of economic and monetary union begins on January 1. Treaty on European Union enters into force on November 1. Essen European Council agrees strategy to bring Central and East European States closer to EU and approves Commission's new Mediterranean strategy. Austria joins EMS. Madrid European Council decides on euro as name for future European currency. Timetable for introduction of EMU to remain unaltered. From 2002 Euro is to be sole legal tender for EMU Members. 1995 17 / 74 Gümrük Birliği Ortak Pazar Ekonomik Birlik 1996 1997 1998 1999 2000 Parasal Birlik Siyasal Birlik Finland joins EMS. Italy rejoins Intergovernmental Conference the EMS exchange rate on revision of Maastricht mechanism. Treaty formally opens in Turin. Within 12 months proposals are to be developed on justice and home affairs, closeness to people, openness, improving institutional effectiveness and foreign policy decision-making structures. The European Council in Dublin agrees a stability and growth Intergovernmental Conference pact for the economic and monetary union and the future euro at the summit level in Amsterdam agrees on the New notes are presented to the public. Treaty on the European Union (Amsterdam Treaty). Council of the European Union in the composition of the Heads and State or Government decides that 11 Member States will join stage III of the Economic and Monetary Union to be launched on 1 January 1999. Opening of accession negotiations with Cyprus, Hungary, Poland, Estonia, Czech Republic and Slovenia. Stage III of the Economic and Monetary Union begins and the Amsterdam Treaty enters into force. The European Council euro becomes the currency of the participating EU Member held in Helsinki decides to States. open accession negotiations with Romania, Slovakia, Latvia, Lithuania, Bulgaria and Malta. It also recognises Turkey as a candidate country. A special European Council is held in Lisbon to decide on a new Union strategy to strengthen employment, economic reform and social cohesion as part of a knowledge-based economy. Opening of accession negotiations with Romania, Slovakia, Latvia, Lithuania, Bulgaria and Malta. In December 2000, the Intergovernmental Conference concluded at the European Council in Nice agrees on the new Treaty on the European Union (Nice Treaty). 19 / 74 Austria, Finland and Sweden join EU. Schengen Agreement enters into force. No more passport controls between Benelux countries, France, Germany, Portugal and Spain. 18 / 74 Gümrük Birliği 2001 2002 2003 Ortak Pazar Ekonomik Birlik Parasal Birlik Greece becomes the twelfth Member State to adopt the euro on January 1. On January 1, the euro notes and coins enter into circulation in the twelve participating Member States. The dual circulation period ends and the euro becomes the sole legal tender in the twelve participating Member States on March 1. Siyasal Birlik The European Council convenes a convention on the future of the European Union to pave the way for the next Intergovernmental Conference. Copenhagen European Council agrees to admit ten new countries to the EU in 2004. Nice Treaty enters into force. AB ülkelerinin bütünleşmesi, 60 yıldan uzun bir süreye yayılmıştır. Ekonomik bütünleşme süreci, hem çok aşamalı hem de eşanlı gerçekleşmiştir. Tam ekonomik bütünleşme ve siyasi birlik aşamalarının daha kaç yıl / onyıl süreceği ise oldukça belirsizdir. Bu belirsizlik; hem mevcut üyelerin kendi arasındaki bütünleşmenin sürmek/derinleşmek zorunda oluşundan, hem de AB’nin “hâlâ” genişlemekte oluşundan da kaynaklanmaktadır. 20 / 74 Avrupa Birliği Üyesi Ülkeler (1.1.2011) AB’nin Mevcut Ülke Bileşimi ve Ekonomik İlişkileri AB Avro Alanı Üyeliği Üyeliği 1951 1999 Almanya Belçika 1951 1999 Fransa 1951 1999 İtalya 1951 1999 Lüksemburg 1951 1999 Bir. Krallık 1973 Danimarka 1973 İrlanda 1973 1999 Yunanistan 1981 2001 İspanya 1986 1999 Portekiz 1986 1999 Avusturya 1995 1999 Finlandiya 1995 1999 İsveç 1995 Çek Cum. 2004 Estonya 2004 2011 Hollanda 2004 1999 Kıbrıs 2004 2008 Letonya 2004 Litvanya 2004 Macaristan 2004 Malta 2004 2008 Polonya 2004 Slovakya 2004 2009 Slovenya 2004 2007 Bulgaristan 2007 Romanya 2007 Kaynak: http://europa.eu/abc/european_countries/eu_members/index_en.htm 21 / 74 Kaynak: http://en.wikipedia.org/wiki/Eurozone 22 / 74 “Optimum Para Alanı” (OPA) Kuramı AB Ekonomik ve Parasal Birliğinin ve Avro’ya Geçilmesinin Kuramsal Arka-Planı ve Gerekçeleri OPA, tek/ortak para birimine sahip olmanın “en iyi” (optimal) çözüm olduğu bir bölgedir. OPA teorisi, bir ülke ekonomisinin bir para birliğine üye olması için gereken ve istenen koşullar ve karakteristiklerle ilgilenir (Mundell, 1961, McKinnon, 1963 ve Kenen, 1969). 2 Optimallik, ekonomiler arasındaki entegrasyonun derecesine (mal ve hizmet tcaretindeki serbestlik, faktör hareketliliği, vb.) bağlı olarak değişir. Theoretical Background and Origins of the EU’s Economic and Monetary Union and the Introduction of the Euro 23 / 74 Bir para birliği oluşturmanın maliyetleri ve faydaları vardır. Asimetrik şoklar bir para birliğinde sorunlar yaratabilir. Bir para birliğinin OPA olup olmadığı ile ilgili çeşitli ölçütler geliştirilmiştir. Literatür hakkında ek bilgi: Mongelli (2002). 24 / 74 “Tek Para”nın Yararları “Tek Para”nın Zararları İşlem maliyetlerinde düşüş Döviz kuru riskinin ortadan kalkması Rekabet artışının yükselttiği etkililik (efficiency) Üye ülkelerin finans piyasaları arasındaki bütünleşmenin artması ve yatırım etkililiğinde artış Ortak merkez bankasının bağımsızlığı sayesinde enflasyonun disiplin altına alınması (fiyat istikrarı) Sisteme girip sistemde kalabilmek için malî disiplinin sağlanmasının şart koşulması Birliği oluşturacak ülkelerin ulusal paralarını rezerv olarak bulundurma zorunluluğunun ortadan kalkması Sabit kur sisteminin varlığı; asimetrik şoklar varken, döviz kuru ayarlamalarını bir politika aracı olarak kullanabilme şansını ortadan kaldırır. Ülkeler kendi başlarına, ülkeye-özgü şoklara karşı bağımsız para politikası uygulayamazlar. Eğer şunlar geçerliyse, söz konusu ekonomik birlik “optimal bir para bölgesi” (optimal currency area) haline gelemez: Asimetrik veya ülkeyelkeye-özgü zgü şokları okların varolma olası olasılığı. ığı. İşg g ü c ü hareketliliğ ğ inin sı ı n ı rlı ı olması ı . İş hareketlili s rl olmas İşg İşgücü piyasası piyasasında yapı yapısal katı katılıklar bulunması bulunması. Parasal bağımsızlığın bulunmaması durumunda, maliye politikası bir istikrar aracı olarak çok sınırlı bir kullanıma sahiptir. Bölgesel/ulusal şoklara karşı malî yeniden-dağıtımı sağlayacak bir sistem mevcut değildir. 25 / 74 İktisatçıların “Avro” Hakkındaki Kuşkuları [1] “Optimum Para Alanı” Ölçütlerine Göre AA Optimal Bir Para Alanı mıdır? Ottmar Issing (2010): “EMU in the end was a political decision. Economists around the world were more or less skeptical. Their fundamental concern was an obvious lack of flexibility in the economies of potential member states, and as a consequence, in the future monetary union. For example, on February 9, 1998, 155 German academic economists published an open letter entitled “The Euro Is Coming Too Early” — the main reason being the lack of flexibility in labor markets (and insufficient progress in consolidating public finances). And it was in the first weeks after the establishment of the ECB when I received a letter by Milton Friedman saying, ‘Dear Otmar, congratulations on an impossible job. You know I am convinced, monetary union in Europe is doomed to fail.’ ” İşgücü hareketliliği (Mundell) Ürün çeşitlenmesi (Kenen) Ticarete Açıklık (McKinnon) Malî Transfer veya Malî Birlik (Kenen) Tercihlerin Türdeşliği Ölçütü Kader Birlikteliği (Dayanışma) Ölçütü 26 / 74 Barry Eichengreen (2008): “The financial crisis has breathed new life into Krugman (2011a, 2011b) 27 / 74 hoary arguments about the demise of the euro. They invoke Milton Friedman, who warned in 1998 that Europe’s commitment to the euro would be tested in the first serious economic downturn. That serious downturn is upon us. […] What neither Professor Friedman nor anyone else anticipated in 1998 was that the first serious downturn following the advent of the euro would coincide with the mother of all financial crises. Runs by panicked investors have required central banks to undertake unprecedented lender-of-last operations. Extensive loan losses have required expensive bank recapitalization operations. There have been predictions that governments stretched to the limit by the financial crisis might respond by abandoning the euro.” 28 / 74 İktisatçıların “Avro” Hakkındaki Kuşkuları [2] Jean-Jacques Rosa ( [1998] 1999): “The creation of the European single currency as Europe’s worst mistake since the deflationary policy of the 1920s, which turned the 1929 stock market crash into a decade of tragedy. […] The idea of a single currency and Very Great State belong in the domain of administrative Utopia.” Barry Eichengreen ( [2007] 2010): “The possibility of the breakup of the euro area was already being mooted, even before the single currency existed. [see Garber (1998) and Scott (1998).] These scenarios were then lent new life five or six years on, when appreciation of the euro against the dollar and problems of slow growth in various member states led politicians to blame the European Central Bank (ECB) for disappointing economic performance.” AB’de Parasal Birlik ve “Tek Para”ya (Avro) Geçiş 3 EU’s Monetary Union and the Introduction of a Single Currency (Euro) 29 / 74 30 / 74 Avro’nun ve Avro Alanı’nın Kronolojik Geçmişi [1] Avro’nun ve Avro Alanı’nın Kronolojik Geçmişi [2] 6-7.7.1978: Avrupa Para Sistemi (EMS) ve Avrupa Para Birimi (ECU) 1.1.2001: Yunanistan Avro Alanı’na katıldı 1.7.1990: APS’nin birinci aşaması başladı 1.1.2002: Avro banknotları ve madeni paraları dolaşıma çıktı Mart 2005: İstikrar ve Büyüme Paktı’nda (SGP) reform ve değişiklikler 7.2.1992 – 1.11.1993: Maastricht Antlaşması ve yürürlüğe girişi 1.1.2007: Slovenya Avro Alanı’na katıldı [ Maastricht Yakınlaşma Ölçütleri = enflasyon, bütçe açığı, dış borç, faiz haddi ve döviz kur değişimi ile ilgili ölçütler ] 1.1.1994: APS’nin ikinci aşaması başladı 1.1.2008: Kıbrıs ve Malta Avro Alanı’na katıldı 1997: Enflasyondan kaçınmak için Maastricht Antlaşması’yla getirilen malî yakınlaşma ölçütlerinin sağlanması ve ekonomik ve parasal birliğin istikrarının temini ve istikrarı için İstikrar ve Büyüme Paktı (SGP) Anlaşması imzalandı 7.9.2008: ABD’deki finansal kriz açıkça küresel bir nitelik kazandı 1.6.1998: Avrupa Merkez Bankası kuruldu 1.1.1999: APS’nin 3. aşaması (11 AB ülkesinde Avro’nun yürürlüğe girmesi) [ Avro Alanı = Avusturya, Belçika, Finlandiya, Fransa, Almanya, İrlanda, İtalya, Lüksemburg, Hollanda, Portekiz ve İspanya ] 23-24.3.2000: Avrupa Konseyi, istihdamı artırmak ve rekabetçi bir bilgi toplumuna geçişi sağlamak amacıyla 10 yıllık yeni bir birlik stratejisi (Lizbon Stratejisi) oluşturdu Kaynak: Baldwin & Wyplosz (2004) ve http://europa.eu/abc/history/index_en.htm 31 / 74 1.1.2009: Slovakya Avro Alanı’na katıldı 26.3.2010: 2000 tarihli Lizbon Stratejisi’nin devamı olarak Avrupa 2020 Hedefleri kabul edildi ve 16 AA ülkesi Yunanistan’a açıkları konusunda yardım amaçlı bir plan konusunda destek kararı aldı 7.5.2010: AA devlet ve hükümet başkanları Avro’yu savunmak için daha derin bir malî konsolidasyon, daha güçlü ekonomik koordinasyon ve bütçe denetimi konusunda anlaştılar 9.5.2010: Avrupa Finansal İstikrar Kolaylığı/Fonu (European Financial Stability Facility, www.efsf.europa.eu) oluşturuldu Kaynak: Baldwin & Wyplosz (2004) ve http://europa.eu/abc/history/index_en.htm 32 / 74 Avro’nun ve Avro Alanı’nın Kronolojik Geçmişi [3] 17.6.2010: Akıllı, sürdürülebilir ve kapsamlı iktisadi büyümenin sağlanması ve rekabet gücü ve üretkenliğin artırılması için 10 yıllık Avrupa 2020 Stratejisi kabul edildi Avro Alanı Borç Krizinin Ortaya Çıktığı Çalkantılı Küresel Ortam 29.10.2010: Avrupa Konseyi, Avro Alanı’nın güçlendirilmesini ve ilgili ülke ekonomilerinin krizlere daha dayanıklı hale getirilmesini tartıştı 2010 sonları: İstikrar ve Büyüme Paktı’nın bazı kurallarıyla ilgili olarak maliye politikalarının koordinasyonunun güçlendirilmesine yönelik tasarılar görüşülmeye başladı (Trichet ve diğerleri) 4 28.11.2010: AB, Avro’nun istikrarının korunmasına yardımcı olmak üzere İrlanda ekonomisini desteklemeyi kararlaştırdı 1.1.2011: Estonya’nın Avro Alanı’na katıldı Euro Zone’s Debt Crisis and the Volatile Global Economic Environment 1.1.2011 İtibariyle Avro Alanı’nı Oluşturan 17 Ülke 33 / 74 ABD’deki Finansal ve AB’deki Borç Krizlerinin Küresel Etki(leşim)leri (2006-2011) Ulusal Hükümetlerin “Yetersiz” Denetim ve Düzenlemeleri (Özellikle 1990’lardan İtibaren) .. . Ulusal Hükümetlerin “Kötü” İktisat Politikaları ABD’de İşsizlik Artışı ve Resesyon Finansal Akımlar (12.2007-06.2009) Gelişmiş Ekonomilerdeki Ekonomik Kriz (2008-11) [ 18 AB ülkesinden 12 tanesi: Avro Bölgesi ] Ulusal Para & Kur Politikalarının Olanaksızlığı Mal & Hizmet Ticareti Uluslararası kredi kanalı. Gelişmekte Olan Ekonomilerde Görece Zayıf Etkilenme (2008-2010) Küresel likiditedeki daralma nedeniyle yerli bankaların ve şirketlerin yaşadığı dış finansman güçlükleri. Mal & Hizmet Ticareti (Özellikle 2000’lerde) Avro’ya Geçiş (1999-2002) Uluslararası finansal akımlar (zehirli/toxic varlıklar). Finansal Akımlar .. . Finansal Firmaların Aşırı Risk-Alma Tercihleri ABD ve AB’deki Ekonomik Krizlerin Dünyaya (Olası) Yayılma Kanalları ABD’de Başlayan Konut & Finans Piyasası Krizi (2006-07) (1970’lerden İtibaren) Kötü Maliye Politikaları ve Aşırı Dış Borçlanma Yetersiz İktisadi Büyüme 34 / 74 Mevduat bankalarının yurtiçi kredilerindeki daralma. AB’nin Ekonomik ve Politik Geleceği ? Avro Alanı Krizi (2009-2011) Yabancı ülkelerin kriz nedeniyle üçüncü bir ülkenin mal ve hizmet ihracatına olan talebindeki azalmalar. Tüketici ve yatırımcıların ilgili ekonomiye olan güvenindeki azalma ve belirsizlikler de, bu kanallardan üçüncü ülke ekonomilerine “bulaşan” olumsuz etkileri güçlendirebilir(di). [ Yunanistan, İrlanda, Portekiz, İspanya ve İtalya ] 35 / 74 36 / 74 Nouriel Roubini’ye (16 Aralık 2010) Göre Avro Krizinin Kısa Gelişim Hikayesi AB Ekonomik Entegrasyonu Sürecinde Avro Alanı Borç Krizinin Kökenleri “After the Greek and Irish crises and the spread of financial contagion to Portugal, Spain, and possibly even Italy, the eurozone is now in a serious crisis. […] The crisis started with 5 too much private debt and leverage, which became public debt and deficits as crisis and recession triggered fiscal deterioration and private losses were mostly socialized via bailouts of The Origins of the Euro Zone’s Debt Crisis in the EU’s Economic Integration Process 37 / 74 AB’de “Ekonomik ve Parasal Birlik”ten (EMU) “Tam Ekonomik Bütünleşme”ye (FEI) Geçişte Sorunlar Avro’ya Geçiş İstikrar ve Büyüme Paktı (Euro, 1999-2002) [ Parasal Birlik ] Lizbon Stratejisi (Lisbon Strategy, 2000-2010) (SGP, 1995-1997) [ Malî Politika Uyumu ] Ulusal Para ve Kur Politikalarından Vazgeçilmesi 1997-2000: Bütçe Açıklarında Azalma 2001-2003: Malî Gevşeme 2004-2005: İBP Reformu ve Önleyici Tedbir Değişiklikleri 2006-2007: Malî Disiplinde Artış 2007-2009: Büyümede Zayıflama Ekonomik ve Parasal Birlik Malî Birlik [ Economic and Monetary Union, ? ] Yetersiz İktisadi Büyüme ve İstihdam Artışı lost market access – Greece and Ireland – were bailed out by the International Monetary Fund and the European Union.” Kaynak: http://www.project-syndicate.org/commentary/roubini33/English 38 / 74 17 Ülkeden Oluşan Avro Alanı’ndaki (AA) Borç Krizinin (2009-2011) Başlıca Sebepleri Sorunlu “Parasal Birlik” Gevşek Malî Disiplin ve Geciken “Malî Birlik” Ekonomik Aktörlerin “Aşırı-Risk” Üstlenmeleri ve Aşırı Dış Borçlanma Bazı AA Ülkelerinde Bankacılık & Konut Sektörü Problemleri Yetersiz İktisadi Büyüme & İstihdam Artışları Düşük/ Yetersiz Rekabet Gücü Küresel Ekonomik Kriz (2008-2011) Avrupa 2020 Stratejisi (Europe 2020 Strategy, 2010-2020) (Fiscal Union, ?) [ Malîye Politikası Tekliği ] Sağlıksız bir EPB financial systems. Then, distressed sovereigns that had already Avro Bölgesi Krizi (2009-2011) Tam Ekonomik Entegrasyon AB’nin Ekonomik ve Politik Geleceği ? [ Full Economic Integration, ? ] Nihai Hedef Siyasi Birlik [ Political Union, ? ] [ Yunanistan, İrlanda, Portekiz, İspanya ve İtalya ] ARA SONUÇLAR: (1) Avro’nun “yaşaması” siyasî birlik hedefi için çok önemli. (2) Malî birlik daha fazla geciktirilmemeli. (3) İstihdam artışı ve sürdürülebilir bir iktisadi büyüme patikasına girmek, dış borçların geri ödenebilmesi için de zorunlu. 39 / 74 Çıkış? 40 / 74 Avro Alanının Genişlemesi (1999-2011) Avro Alanının (AA16) Temel Makroekonomik Büyüklükleri (1980-2015): PIIGS’in Göreli Durumu 530 501 480 17 18 17 430 16 16 EU’s Total Population AB'nin Toplam Nüfusu (milyon kişi) 16 380 376 6 330 PIIGS = Portekiz + İrlanda + İtalya + Yunanistan + İspanya 230 280 15 EZ’s Total Population 15 AA'nın Toplam Nüfusu (milyon kişi) 331 14 292 AA'nın AB Nüfusu İçindeki Payı (%) 13 13 180 12 Main Macroeconomic Indicators of the Euro Zone (1980-2015): Relative Position of PIIGS 80 AA Ülkelerinin Sayısı (sağ eksen) 12 12 11 11 11 EZ’s Share on EU’s Total Population 77.8 66.0 2011 2010 2009 2008 2007 2006 2005 2004 2003 2002 2001 2000 1999 10 Kaynak: Eurostat & AB internet sitesi, AK’nin hesaplamaları. 42 / 74 APB (ECU) Dönemi Avro'ya Geçiş 30 Avro (Euro) Dönemi 28 1,55 1,50 26 1,45 24 1,40 22 1,35 20 1,30 10.1 5.7 3.4 3.3 2.9 2.6 2.2 1.0 1999-2002-2009 Maximum Greece Spain Portugal Italy Ireland EZ16 Minimum 32 (haftalık ortalamalar) Max Greece Spain Portugal Italy Ireland EZ16 Min 1992-2009 Avro Alanında (EZ16) Enflasyon Oranları (%) 34 ABD Doları / Avro Kuru 18 1,25 16 1,20 1,15 14 1,10 12 1,05 10 1,00 8 0,95 6 4 0,80 2 Kaynak: TCMB-EVDS, AK’nin hesaplamaları. 43 / 74 0 Kaynak: IMF, WEO, Ekim 2010 [PCPIPCH ], 16 AA ülkesi için AK’nin hesaplamaları. 2015 2014 2013 2012 2011 2010 2009 2008 2007 2006 2005 2004 2003 2002 2001 2000 1999 1998 1997 1996 1995 1994 1993 1992 1991 1990 1989 1988 1987 1986 1985 1984 1983 -2 1982 01.06.1989 01.12.1989 01.06.1990 01.12.1990 01.06.1991 01.12.1991 01.06.1992 01.12.1992 01.06.1993 01.12.1993 01.06.1994 01.12.1994 01.06.1995 01.12.1995 01.06.1996 01.12.1996 01.06.1997 01.12.1997 01.06.1998 01.12.1998 01.06.1999 01.12.1999 01.06.2000 01.12.2000 01.06.2001 01.12.2001 01.06.2002 01.12.2002 01.06.2003 01.12.2003 01.06.2004 01.12.2004 01.06.2005 01.12.2005 01.06.2006 01.12.2006 01.06.2007 01.12.2007 01.06.2008 01.12.2008 01.06.2009 01.12.2009 01.06.2010 01.12.2010 0,85 1981 0,90 1980 US$ / € 12 30 1 Avro’nun ABD Doları Karşısındaki Değeri 1,60 12 12 130 41 / 74 1,65 12 44 / 74 AA16’da Genel Hükümet Net Borcu / GSYH (%) 140 AA16’daki Genel Hükümetlerin Bütçe Faz. / GSYH (%) 40 120 30 100 20 80 10 0 60 -10 40 -20 20 -30 0 -40 -20 -50 -40 -60 -70 -60 -80 -80 -90 -140 -160 -180 -200 Max Italy Greece Portugal EZ16 Ireland Spain Min -120 -130 -140 -150 -160 -220 5.5 -1.1 -3.0 -3.2 -9.1 -16.2 -52.5 -69.3 1999-2002-2009 Maximum Ireland EZ16 Portugal Greece Spain Italy Minimum -110 Max Ireland EZ16 Portugal Greece Spain Italy Min 1991-2009 100.2 96.7 76.5 52.8 51.8 48.5 45.1 -66.8 1999-2002-2009 Maximum Italy Greece Portugal EZ16 Ireland Spain Minimum -120 -100 1991-2009 -100 Avro Alanında (EZ16) Uzun Vadeli Faiz Hadleri (%) 9.0 8.5 8.0 7.5 7.0 6.51 5.21 4.59 4.56 4.51 4.38 4.30 3.77 Max Greece Ireland Portugal Italy Spain EZ16 Min 2015 2014 46 / 74 Avro Alanında (EZ16) Reel GSYH Artışları (%) 7.3 5.3 2.8 2.6 1.8 1.6 0.9 -0.3 11 1 9 1999-2002 Maximum Greece Ireland Portugal Italy Spain EZ16 Minimum 2013 Kaynak: IMF, WEO, Ekim 2010 [GGXCNL_NGDP], 16 AA ülkesi için AK’nin hesaplamaları. 12 9.5 2012 2011 2010 2009 2008 2007 2006 2005 2004 2003 2002 2001 2000 1999 1998 1997 1996 1995 1994 1993 1992 1991 1990 1989 1988 1987 1986 1985 1984 1983 1982 1981 1980 2015 45 / 74 10 9 8 7 Max Ireland Greece Spain Portugal EZ16 Italy Min 1992-2009 Kaynak: IMF, WEO, Ekim 2010 [GGXWDN_NGDP], 16 AA ülkesi için AK’nin hesaplamaları. 2014 2013 2012 2011 2010 2009 2008 2007 2006 2005 2004 2003 2002 2001 2000 1999 1998 1997 1996 1995 1994 1993 1992 1991 1990 1989 1988 1987 1986 1985 1984 1983 1982 1981 1980 -170 6 5 4 6.5 3 6.0 2 5.5 1 0 5.0 -1 -2 4.5 1999-2002-2009 Maximum Ireland Greece Spain Portugal EZ16 Italy Minimum -3 4.0 -4 3.5 -5 3.0 -6 -7 2.5 -8 47 / 74 Kaynak: IMF, WEO, Ekim 2010 [NGDP_RPCH], 16 AA ülkesi için AK’nin hesaplamaları. 2015 2014 2013 2012 2011 2010 2009 2008 2007 2006 2005 2004 2003 2002 2001 2000 1999 1998 1997 1996 1995 1994 1993 1992 1991 1990 1989 1988 1987 1986 1985 1984 1983 1982 1981 2010 2009 2008 2007 2006 2005 2004 2003 2002 2001 2000 1999 1998 1997 1996 1995 1994 1993 1992 1991 1990 1989 1988 1987 1986 1985 1984 1983 1982 1981 1980 Kaynak: Eurostat [tec00097 & tec00036], 16 AA ülkesi için AK’nin hesaplamaları. 1980 -9 2.0 48 / 74 Avro Alanında (EZ16) İşsizlik Oranları (%) 18.1 15.5 9.6 9.1 9.1 8.5 6.2 2.9 Max Spain Greece EZ16 Italy Ireland Portugal Min 58192 29740 25612 25012 23267 21033 18296 13360 1999-2002-2009 Maximum Ireland EZ16 Italy Spain Greece Portugal Minimum 90000 85000 80000 75000 70000 65000 Max Ireland EZ16 Italy Spain Greece Portugal Min 1993-2009 1999-2002-2009 Maximum S pain Greece EZ16 Italy Ireland Portugal Minimum Avro Alanında (EZ16) Kişi Başına Reel GSYH ($) 95000 1991-2009 25 24 23 22 21 20 19 18 17 16 15 14 13 12 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 60000 55000 50000 45000 40000 35000 30000 25000 20000 15000 10000 5000 Kaynak: IMF, WEO, Ekim 2010 [LUR], 16 AA ülkesi için AK’nin hesaplamaları. 49 / 74 Kaynak: IMF, WEO, Ekim 2010 [PPPPC], 16 AA ülkesi için AK’nin hesaplamaları. 2015 2014 2013 2012 2011 2010 2009 2008 2007 2006 2005 2004 2003 2002 2001 2000 1999 1998 1997 1996 1995 1994 1993 1992 1991 1990 1989 1988 1987 1986 1985 1984 1983 1982 1981 1980 2015 2014 2013 2012 2011 2010 2009 2008 2007 2006 2005 2004 2003 2002 2001 2000 1999 1998 1997 1996 1995 1994 1993 1992 1991 1990 1989 1988 1987 1986 1985 1984 1983 1982 1981 1980 0 50 / 74 AA Makroekonomik Performans Endeksleri (1999-2010) Avro Alanında (EZ16) Cari Hesap / GSYH (%) 0.90 14 1999-2002-2009 Maximum EZ16 Ireland Italy Spain Greece Portugal Minimum 12 10 8 6 0.80 0.70 0.60 0.50 0.40 0.30 0.20 0.10 4 2 Germany 0.00 -0.10 -0.20 0 -2 Italy Portugal -0.30 -0.40 -0.50 -4 -6 Spain EZ16 -0.60 -8 -12 -14 -16 Max EZ16 Ireland Italy Spain Greece Portugal Min Greece -1.10 -1.20 -1.30 Kaynak: IMF, WEO, Ekim 2010 [BCA_NGDPD], 16 AA ülkesi için AK’nin hesaplamaları. 2015 2014 2013 2012 2011 2010 2009 2008 2007 2006 2005 2004 2003 2002 2001 2000 1999 1998 1997 1996 1995 1994 1993 1992 1991 1990 1989 1988 1987 1986 1985 1984 1983 1982 1981 France -0.90 -1.00 -18 1980 Ireland -0.70 -0.80 1997-2009 9.1 0.3 -0.2 -0.4 -4.0 -6.3 -6.5 -9.5 -10 51 / 74 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Kaynak: IMF, WEO, Ekim 2010. 16 AA ülkesi için AK’nin hesaplamaları. Endeksler, önceki sekiz slayttaki değişkenlerin (faiz haddi hariç) ağırlıklı ortalaması olarak hesaplanmıştır. 52 / 74 Ifo Ekonomik İklim Endeksi: Ifo Euro Bölgesi Ekonomik İklim Endeksi Seçilmiş AA Ülkeleri (1998-2010) (Ifo Euro Area Economic Climate Index, WECI, 1990-2010) 9 8 7 Yeni Bir Kriz Kapıda mı? 6 5 4 3 R6: Gelecek Altı Aya İlişkin Bekleyişler R4: Euro Bölgesi Ekonomi İklimi R5: Mevcut Durum 2 1 / 1990 3 / 1990 1 / 1991 3 / 1991 1 / 1992 3 / 1992 1 / 1993 3 / 1993 1 / 1994 3 / 1994 1 / 1995 3 / 1995 1 / 1996 3 / 1996 1 / 1997 3 / 1997 1 / 1998 3 / 1998 1 / 1999 3 / 1999 1 / 2000 3 / 2000 1 / 2001 3 / 2001 1 / 2002 3 / 2002 1 / 2003 3 / 2003 1 / 2004 3 / 2004 1 / 2005 3 / 2005 1 / 2006 3 / 2006 1 / 2007 3 / 2007 1 / 2008 3 / 2008 1 / 2009 3 / 2009 1 / 2010 3 / 2010 1 Kaynak: http://www.cesifo-group.de/portal/page/portal/ifoHome/a-winfo/d1index/20indexwes 53 / 74 Ifo Konjonktür Saati: Kaynak: http://www.cesifo-group.de/DocCIDL/WES-4-10.pdf 54 / 74 New York Times: “Europe’s Web of Debt” (May 1, 2010) Avro Bölgesi (2002-I – 2010-IV ) 9 genişleme (upswing) canlanma (boom) iyileşme 8 III IV MEVCUT DURUM 7 2002-I 2009-III kötü 1 6 2007-III 2010-IV dip 2 (trough) 3 5 4 5 zirve (peak) 6 7 iyi 8 9 4 3 II I 2 durgunluk (recession) 1 kötüleşme soğuma / daralma (downswing) BEKLEYİŞLER Kaynak: http://www.cesifo-group.de/portal/page/portal/ifoHome/a-winfo/d1index/20indexwes 55 / 74 Kaynak: http://www.nytimes.com/interactive/2010/05/02/weekinreview/02marsh.html 56 / 74 Der Spiegel: “Avro Alanı’nın Sorunlu Çocukları” (5/7/2010) Avro Alanı ve PIIGS’in Dış Borç Stokları 16000 3000 General Government Debt (billions USD) 2800 2600 Gross External Debt Position (billions USD) 15000 14000 13000 2400 12000 2200 11000 2000 10000 1800 EURO Area 1600 Italy EURO Area 9000 Italy Spain 8000 Spain Greece 7000 Ireland 1200 Portugal 6000 1000 Ireland 1400 800 Greece Portugal 5000 2010Q3 2010Q2 2010Q1 2009Q4 2008Q4 2007Q4 2006Q4 2005Q4 2004Q4 2003Q4 2010Q3 2010Q2 2010Q1 2009Q4 2008Q4 2007Q4 2006Q4 0 2005Q4 0 2004Q4 1000 2003Q4 2000 200 2002Q4 3000 400 2002Q4 4000 600 Kaynak: World Bank, Quarterly External Debt Statistics / SDDS, http://go.worldbank.org/GWMYALHYQ0; AK’nin hesaplamaları Gross External Debt Position = General Government + Monetary Authorities + Banks + Other Sectors + Direct investment (Intercompany lending) 57 / 74 Yunanistan’ın Vadesi Gelecek Borçları (milyar Avro, 2010-2020) Kaynak: http://www.spiegel.de/fotostrecke/fotostrecke-54629.html 59 / 74 Kaynak: http://www.spiegel.de/fotostrecke/fotostrecke-54629.html 58 / 74 İtalya’nın Vadesi Gelecek Borçları (milyar Avro, 2010-2020) Kaynak: http://www.spiegel.de/fotostrecke/fotostrecke-54629.html 60 / 74 İspanya’nın Vadesi Gelecek Borçları (milyar Avro, 2010-2020) Kaynak: http://www.spiegel.de/fotostrecke/fotostrecke-54629.html Portekiz’in Vadesi Gelecek Borçları (milyar Avro, 2010-2020) 61 / 74 İrlanda’nın Vadesi Gelecek Borçları (milyar Avro, 2010-2020) Kaynak: http://www.spiegel.de/fotostrecke/fotostrecke-54629.html 62 / 74 “Kaba” İstatistiksel Karşılaştırmaların Genel Sonucu 16 Avro Alanı (AA16 veya EZ16) ülkesinin arasında PIIGS ülkelerinin 1992-2009 yıllarındaki makroekonomik performansları AA16 ortalamasından genelde daha kötü. PIIGS ülkelerinin makroekonomik performansları Avro’ya geçilmesinden önce de (1999-2002) genelde pek iyi “değilmiş”. Bu bakımdan, “AB’de, Avro Alanı’yla ilgili olası sorunlar geçmişte ya fark edilmemiş, ya da görmezlikten gelinmiş”, gibi gözüküyor. Avro Alanı’nın genel performansı açısından Almanya’nın makroekonomik başarısı çok önemli. Ama… Özellikle PIIGS ülkelerinin dış borçlarının geri ödenme ve tutarları bütün AA ve AB ülkeleri için büyük bir tehdit oluşturuyor. Kaynak: http://www.spiegel.de/fotostrecke/fotostrecke-54629.html 63 / 74 64 / 74 Ödemeler Dengesi: Dinamik Bir Bakış Avro Alanı İçin Hayatta Kalma Stratejileri: Kısa ve Uzun Vadeli Politika Önlemleri? İki ülkeli - iki dönemli bir modelde, başlangıçtaki borç stoku “0” ve döviz kurları “esnek”ken: CABt+NCMt= 0 => CABt= -NCMt CABt+1+NCMt+1= 0 => CABt+1= -NCMt+1 CABt+NCMt = -(CABt+1+NCMt+1) 7 -NCMt = NCMt+1 veya CABt = NCMt+1 t döneminde CAB açığı veren bir ülke, t+1 döneminde CAB fazlası vererek ilk dönemki borçlarını kapatmak zorundadır. Survival Strategies for the Euro Zone: Short-Run and Long-Run Policy Measures? Biriken dış borçlarını tasfiye etmek isteyen bir ülke, CAB açıkları veren bir ülke konumundan CAB fazlası veren bir ülke konumuna geçebilmek için ciddi yapısal uyum politikaları uygulamak zorunda kalabilir. Bu süreçte, üretim ve rekabet gücü artışı sağlayabilmek hayati bir önem taşır. 65 / 74 Avro Alanı İçin “Krizden Çıkış Politikası Seçenekleri” veya Senaryolar Politika Seçenekleri Avro Alanı Ülkeleri (PIIGS) AA-dışı Kriz Ülkeleri [ Policy Alternatives ] [ Euro Zone Countries ] [ Non-EZ Crisis Countries ] Kurtarma Planı [ Bailout ] [ 2010 Greece ] AA’nın terk edilmesi! Baltık Ülkeleri [ Devaluation ] [ Leaving the Euro Zone! ] [ Estonia, Lithuania & Latvia] Bazı zayıf AA üyeleri AA’yı terk edebilir. (?) [ Iceland ] [ Debt Restructuring ] Malî Entegrasyon [ Fiscal/Transfer Union ] Sonuç Düşünceleri 2010 Yunanistan Devalüasyon Borç Yeniden Yapılandırması 66 / 74 8 İzlanda The Economist (15-21 Jan. 2011) ? Concluding Remarks (Krugman, Juncker-Tremonti, Bordo, …) Seçenekleri sunmak ve olası etkilerini analiz etmek iktisatçıların işi. Ama tercih, AB’li politika yapıcıların! Okuma önerileri: Krugman (2011a, 2011b), Boone ve diğ. (2008), Cavallo & Cottani (2010), Roubini (2010), Johnson (2010) ve Eichengreen (2010), … 67 / 74 68 / 74 Sonuç Düşünceleri [2] Sonuç Düşünceleri [1] AB için geleceğe dönük temel politika araç ve hedefleri? Ekonomik aktörlerin “aşırı-risk alma” ve “aşırı borçlanma” tercihleri son 800 yılda yaşanan finansal krizlerin hemen hepsinde temel sebep durumundadır. Kısa Vadede: PIIGS ülkelerinden acilen gerek duyanların dış borçlarının yeniden yapılandırılması (debt restructuring): Karşı görüşler? Uzun Vadede: “Malî birlik”e (fiscal union) yönelik olarak hızlı bir malî entegrasyon süreci (Araç: İstikrar ve Büyüme Paktı?) (İpucu: Kindleberger, 1989, & Reinhart & Rogoff, 2009) Sürdürülebilir bir iktisadi büyüme patikası (Araç: Avrupa 2020 Stratejisi?) Krizler “kader” değildir. Ülkelerin/hükümetlerin seçim şansları vardır. Eğer hatalı tercihler yapar, yanlış politikalar tasarlayıp uygularlarsa, krizler kaçınılmaz olur. (İpucu: Beattie, 2009) AB firmalarının uluslararası rekabet gücünün artırılması (Araç: Vergi Reformu?) AB vatandaşları arasındaki “dayanışma” (kader birlikteliği) duygularının güçlendirilmesi Ekonomik aktörlerin (özellikle finans piyasalarındaki) aşırı-risk alma davranışlarına karşı düzenlemeler (!) AB politikacıları ve yöneticilerinin siyasi kararlılık ve becerisi 69 / 74 70 / 74 Kaynakça Kaynakça & Yararlı İnternet Bağlantıları Angeloni, I., M. Flad ve F. P. Mongelli (2005): Economic and Monetary Integration of the New Member States: Helping to Chart the Route. Frankfurt: ECB Occasional Paper Series, No. 36. Baldwin, R. ve C. Wyplosz (2004): The Economics of European Integration. Berkshire: McGraw Hill. Beattle, A. (2009): False Economy: A Surprising Economic History of the World. New York, NY: Riverhead Books. Boone, P., S. Johnson ve J. Kwak (2008): “Start by Saving the Euro”, The Guardian, 24 Ekim. Cavallo, D. ve J. Cottani (2010): “Making fiscal consolidation work in Greece, Portugal, And Spain: Some lessons from Argentina”, VoxEU.org, http://voxeu.org/index.php?q=node/5018 Eichengreen, B. (2008): “The Crisis of the Euro”. Berkeley, CA: manuscript. 9 Eichengreen, B. ( [2007] 2010): “The Breakup of the Euro Area”, in: A. Alesina & F. Giavazzi, Europe and the Euro, Chicago & London: Uni. of Chicago Press & NBER, s. 11-51. Johnson, S. (2010): “Why Can’t Europe Avoid Another Crisis? Why Can’t the US?”. http://baselinescenario.com/ 2010/12/30/why-cant-europe-avoid-another-crisis-why-cant-the-u-s/#more-8449 Kindleberger, C. P. ( [1978] 2000): Manias, Panics and Crashes: A History of Financial Crises. Wiley, 5. edisyon. Krugman, P. (2011a): “Can Europe Be Saved?”, The New York Times, 12 Ocak. Krugman, P. (2011b): “Kenen, Mundell, and Europe”, The New York Times, 14 Ocak. Mongelli, F. P. (2002): New Views on the Optimum Currency. Area Theory: What is EMU telling us? European Central Bank Working. Paper No. 138. References & Useful Internet Links Reinhart, C. M. ve K. S. Rogoff (2009): This Time is Different: Eight Centuries of Financial Folly. Princeton & Oxford: Princeton UP. Roubini, N. (2010): “A Survival Strategy for the Eurozone”, http://projectsyndicate.org/commentary/roubini33/English Savaş, V. F. (1999): Çağımızın Deneyi Euro. Ankara: Siyasal Kitabevi. The Economist (2011): “The Euro Area: Time for Plan B”, 15 Ocak. 71 / 74 72 / 74 Yararlı İnternet Bağlantıları OECD’s “EU Country Web Page” http://www.oecd.org/country/0,3731,en_33873108_33873325_1_1_1_1_1,00.html BBC News: “In graphics: Eurozone in crisis” http://www.bbc.co.uk/news/10150007 Der Spiegel: “The Euro Crisis in Figures” http://www.spiegel.de/fotostrecke/fotostrecke-54629.html Euro Crisis: an independent news resource on the Euro Debt Crisis and the Euro Crisis http://eurocrisis.org The Economist: “Is it time for European debt restructuring?” http://www.economist.com/economics/by-invitation/questions/it_time_european_debt_restructuring TCMB: Euro Bölgesi İzleme Raporları (aylık, 1999-2007) http://www.tcmb.gov.tr/yeni/banka/emu/ebi.html 73 / 74 74 / 74