PDF ( 9 )
Transkript
PDF ( 9 )
Mammra llctitii/' D.rgisi, Say:6, Niran 194 isPANYoL NmDYAsr DogDr.Yasemin G' iNcEoGLU rr,ienrtann q' UMYERSrIESI Iletiqim Faktiltesi 1978 lspanla yrlndaki yeni demokratik Anayasa nrn ilafindanteri Onceden' 1966 yasasl basm Uurrn, rrigUl.'rn"utoat ile kontrol edilmemigtir' iaafiv",foioln no-al geli$imine engel oluqturuyordu 1 gidSi serbest b-lrak m1$' 986'da lspanyol baslmna yabancl sermaye y0neuneli!inelyu*" itp-y"f '.""zuaunln Awupa Toplulu[unun basln grubu taallyerc geQirti.^ .^'gI."*t,u. o zamandan beri' pekgok Sprineer' vl\iu- ve. Hersant' #rl. Ot"?g*' g.*lsmann, Hachette' Bauer' Ispanva'da daha 6nce Uotf aJ;";ft:;;fiiu, kurulmuElar& uaz a9'ttrttaroan vuarlanuak . 1984'de,Dev- edildi$ haldcIspanyol basnr reklam ve sau$la Jinanse gereli dogmul$r. Bu r"t suuui*iyooi.., igin yasal bir yapr hazflanmasr bu yana siibvanrtrr.r,'r."t"uei suiamaurna yot aqnug ve l988den ,irJo siyonlar az ahlm19t1r. bir devled andran lsnanva iinter bir devlet olma$na ragmen' federal Galigya' AnKatalonya' i'd;;.ptya ,artipttt' Ispanya noayasas b,, hsm bir i.r"rv".l nt.g"",'v'.lensiya $ui tar riisnr'ler n5rvan' ve glbi deniz agur birimleri igeren bolgelere yerel hiikiimel hnrmaktadr'.B.utblft"fitnr da igeren iizerklik statiisti dili, Baskqa ve Galisva lehcesi sibi verel diuerin bdl;i; 91.[-ty' ndi"Jii*t t."l"*iJf,"t-. *;,. l:ffi;;;;; "il edilmekedir' kullanrlmasr kabul EleYizyon Bu neclenle, 1980'li ylllann bagtnda yerel dili kullanan- yuyrnrtitigio t-*i bblgedayanai isteyen' hatta yasayr beklemeden birer 209 sel televizyon istasyonu kuan Katalonya ve Bask Ulkesi gibi bolge yonedmlednin de baskr$yla, Once 1980 tadbli devlet televizyonu teqkitaikanunu lte (M.2\ daha somaz4 Kasrm 1983,te kabul edilen ayn bt karunla, bdlgelere anayasal hak ve ozgiirliiklere uymak $artryla "UgiincU kanatdan,, yereidilde televizyon yayrnr yapma izni verilmesine imkan tanlnm{ff. ' kanaln yasalla$masryle, Katatonya, Bask bolgesi ve Gatig_ . . ya'da baflayan bOlgesel t€levizyon ishsyon saysr, Ekim 1 9g9,Ja tetemaOriO TM3 ve Valensiya televizyonu TV Vhin, Oca{r 1990'da da Mucia televizyo_ UgUncii . nu (RTVMU)'nun yayna ba{lamaslyla dokuzu bulmugtur. 19&1'e kadar Ispanya'dakjbh, ga,f,jtelet Devlet tarafindan sahipledl_ mi$, Franco rejimi ile sektor larnamen dzel ellere brakdnu$tr. Bu stireiginde Ispanyol basm, Ispanya'daki genel ekonomik kizle birtikte 9;k ;iddi';" girmi$ir.Bu dunm, yeni t€knolojiye ayak uyduamayan birkag eski gazeFyi kapanmaya zorlamr$ur. Bu donemde ortaya grkan gazeteler iiO", iA" g"r_ miglerdn. Ornelin El pais, lspanya'nrn 0nie geteo ieOyu grufirr,"O. Uiri olan PRISA tarafindan 1 976 da kuruldu, El periodico (mag-azin piyasasmm lidederinden olan Grup o Zeta taratt daa 1979'da kumldu). Aynr. eSa, V. TpT{n.L" si aile Yo, I-. de calicia veya Horaldo Oe aragon gibi gazetelerin rrep_ Sirketl€ridir. , 1986 basln sektortinde yabancr yatnma izin verilen yrldr.Bovlece Bertelsman, Griiner und Jahr, Axel Springer, Bauer, VwU, Uact etie ne Agosrini adh iinlii basn gruplan Ispanyada iaaliyetlerine bagl.O,t*. if"" O" yaDancl sermaye Ispanyol gilnliik ba$nna biiyiik zorluklada ginnigtir. Sadece.Hersan! Rusconi, Murdoch, Expansion ve Springer gazJr" vuyrr"rtrn qirketl€rin bir krslm sermayesini alarak, ga"etete.defi uaitrklanm iesmlt"q_ _ tirmiSlerdir. Reklamlann lspanyot gazetelerine olan katk$ Eo50 ile Eo70 a"'l$nda_ oran dergiler igin de ayndr. 1 994'de gazetelerin kirO" iamasrna yardlm igin grkanlrnrg Devler basln siibvansiyonlan "yaft^ 1990da sereksiz bu.tunmug ve bu nedenle de durdurulmugn:r. - dr. Aym Ispanya'daki gazete okuma oranr Avrupa,daki en dii$Uk oranlar arasmdadrr. 1000 okuyucuya 80 gazeE dusmehedir. Bunun nedeni, Ispan_ yahm zayf bir okuma geleneline sahip olmasr ve dila iilkelerde otOuguliUi yUksek tkajh popiiler gazetelerin olmamasrdrr. fti en yiilsek tirajh gazete olan ,,EI pais,' ve ,'ABC,, uiusal niteliktedir. 210 Diuer ulusal sazeteler Madrid de yayunlanan Diado 16 ve iki spor gazetesl' sanS-ve Marcidr. lspanya da basrlan 90 ila 100 gzercden onerfi olanlan dece Katalotrya ve Bask ulkesi igin ulusal veya bolgesel olanlardr -ve yiiztind€n 100.000'den f^z1a gtinliik ttaja sahiptir' Gazeteledn du$iik ttuajlafl igin 1980'lerde bir ortaya grkan ekonomik sorunlarm iistesinden gelebilnek stateji'gelildrildi.Bunlardan bir tanesi, bazt ulusal gazeFlerin, satrglannt Uotgeseioluak arttrrmak iizere E/Pais ve ABC 6zel baskdar yaylnlamalaigin' n,ifincisi bazr yayrn gruplanntn, ulusal ve yerel haberl€ri degiltirm€k 16)bir Ugiinyerel gazetelerle iqbirligi anla$rnalarna sahip olmatan,(Grupo ve diger yannlayatak gazeteler bolgesel cdAa'urda ir", uuzr ro"ut"ji (El Periodict payla$rak sapanmasdr' haber gazetelaiyle CCAA ;"d*.'-),t ve Bt'Periodico de Aragon'u yavrmlavan GAeo z1l1:84.de pevtet'e getirltn\ gazetelerle hensa lberica, El Correo Espanol El Pueblo gazeteler' Vasco taiafindan kurulmuq COMECOSA ve bolgesel iit q:lf"- Pekcok sazetenin sadece alu mnesi Katalonca ve bid de Baskga ba'srlmatta otup, bairtur Kataloncadspanyolca ve Baskqafispanyolca'drr' siirGazeplerin aksine' birgok dergi ulusal plaformda etkinliklerini drajl diirmehedirler. Haftahktafln tirajlan du$iiktiir' Sadece birkaglnln iOO.OOO'i ayUifmeftenir. Bunlann gopu Ispanyol medya gruplanno deneti- rioJJit. S'ot.y"rinin %25'i Murdoch ortakhglna ait olan Grupo Znttr,rn herbirinin yaklaqlk -.g."inf"ti "Interviu", "Tiempo" ve "'Panaroma"'nn yanrsra, seyahat' spor' ekonomi iOOIOOO ue zOO.oOO urajt vardr. Bunlartn grubu aynca seyaha! tarih' ve amba dergileri de Oerliteri 0"."u.u,*. ata yayrnlamaktadr. yayrnlanna do$uHer ne katlar Ispanya Anayasasl radyo-televizyon Yayrnctltk kanununun' dan atlf yapmamaktayia da' 26 Haziran 1934 tarihli miinhasran devlete ait bir temel iglev oldululu ve urorJ yuytn "tletinin yolundaki huktim 1978 Anayasasrndan sonra da nit J"ur"'"iiyr" Vu.u,tileceli gegedi sayllmrytr. k"nuNitekim ispanya Radyo Televizyon kurumu RTVE nin teqkilat "Devyaymlaflnl' nu olan 10 Ocat i980 tadhli kanunda radyo ve televizyon ParnO^ Uui*an temel kamu hizmetleri" olarak mnlmlalnr$tlr' i",in oldulu fonoofu altlnda olan RTVE' esas gelir kaynaEl reklam L-un fr."*ooun halde, 1987'ye kadar Devlet fonuna sahipti' 3 Ispanya 9aMayls 1988 brihli ve 3 sayrh Ozel Televizyon Kanunu' 211 prnda ve belirli bolgelerde hiiktimedn, temelde devlete mahsus bir kamu hizmeti olan televizyon yaymr yapma illevinin ',dolayh olarak yiirtittitlnolni,,, yani hiikiimerin izniyle imtiyaz sahibi ticari kuulu$lar urafinOan gortilmesi ni miirnkiin hlmaktadrr. (m.1-3) Kanunda sralanan baSvuru sahipieri arasrnda U9 kuruluqa ihale yoluyla izin verilmesi OngOrr.lmi(tfir 1fU.+;. Yabarcr sermaye katdtml qo25 pay ile srmrlanmrgtr.Ihaleyi kazanan Gruplar: _ -Antena 3'iin pay sahipleri araslnda Ant€na 3 Radyosu, Godo Grubu lAic,nln yayrncr (La Vanguardia'nrn yaymcrsr) ve prensa Espanota sr) vardr. -Tele 5'in paysahipleri Sunlardr: Vo25 Ber\t*oni ve go25 ONCE (Bankacrl*, radyo, rclevizyon ve ga ze€ gibi pekgok sektorlerde birgok yatmmlan olan ulusa.l k6ibr orga nizasyonu). -Canal +'mn esas pay sahipleri, Fransrz Canal + ve pRISA Grubudur. Televizyon Ti, 9r.] snow larl, progarfafl, biiyuk gapta reklam gelirine dayanr. Bu du_ eiriginrterini briyiik bn seyirci gekecek hafif egtence (tat_ mler," seriler ve spor miisabakalafl gibi prograndan s€Sneye mrlar. l:t t lspanya'mn co$afi konumu itibaflyla uydu televizyonunu izlemekE .bazr zorlul.tarla kargrlagrlr. Bu sorun biiyiik -Ln nU-,iu it. tUlrrot iOf- gede 90x120 cm) g0ziimlenebilir. Son yrllarda oyOu y.y,o.,t,i-.it n,Jt,r. 1990 yrh itibanyla Ispanya,daki yaktalkf O.OOO uyOunun'gog" geler ve orellerdedh. Bununla birlikte ispaoyol ef*iryon tairU-nJ^fjr_ t$ O0lgelere bagr olarak 5 veya 7 kana.l;, yabano yayrnta.rn pany. t y" g_$itri zor hale ge rccekdr. **"iiOt- 3.1 18 Arahk l987de kabul edilen ve nim iletilim hizmerlerini sayrl Telekomiinikasyon Kanunu, nangi tu iaoyo kaDsavan tat;"il;;;i;i", eliyle, hangi radyo yaymlannrn ozel kurufugU, u..,r.rryt. belirtirken (m 26), Tv yarnlanmn ayn ozel kanuna y.p,t.-Uii**ri -trtifme abi;h;aim Oa Daglarnlstlr. Aytrl kanunun bazr htikiinreri Fkelle$meleri onremek iizere konmu$ ve slnrrh bir bigimde yabancl sermayeye izin verilmigtir. Alusros 1989,a kadar sadece merkezi 212 idue(RTVE) ve CCAA(Com- munidades Autonomas-l7 otonom bOlge) idatesi (Ugiincii kanallar) tarafindan konrol edilen tv kanallan vardr.Sonradan hiikiimet, iig yeni ulusal kanahn idaresini iig ozel lirkete verdi. Biitiin bu kanallar, Retedsion'un sahibi bu- lundugu ag ffaflndan yaylnlanmaldadr. 1989 a kadar. lspanya'da 6zel kanallar yayna balladrlrnda RTVE nin biitiin ulkeyi kapsayan iki Flevizyon kanalt vudt. Bu iki kana!, tamamen RTVE tarafindan sahiplenilmil bulunan bir kamu qirketi olan TVE S.A igin ybnetiliyordu. 1983'de Bask (Euskal Telebista) ve Katalan (TV3) kanallut ve 1985'de rle Galisya kanah (Television de Galicia, TVG) yayna baSlad. Son iki y dr baska iigiincii kanallar da bagladl. Endiiliis (Canal Sur)' Valensiya (Canal 9), Madrid (Telemadrid, TM3 ve Mursiya. Ayrca, bu srada aqtk bir mevzuat olmaksran Bask iilkesi ve Katalonya dordiincU kanallanntyarattlu. ispanya Radyo TV Kurumu RTVE nin telkilat kanunu olan 10 Ocak 1980 tarini kanunda radyo ve TV yaymlanm, "Devletin tasarrufunda bulunan temel kamu hizmetle!:i" olarak tanlmlamrlur' TVE, i 988'de bir kalarname ile tek gatr altlnda billestirilen Devlet Radyolan hrumu RNE gibi, sermaye'sinin tamamr Ispanya Radyo-Televizyon Kuumu RTVE ye ait olan bir kamu iktisadi telekkiiliidiir (state enterprise). Balrnda, RTVE Genel Miiditu taraflndan uyin edilen bir Miidiir bulu' mrr. RTYE ise bir kamu Eirketi (kamu kurumu:public corporation) statiisiine haizdir. Tiizel kigilili olup, yayn ilkeleri tehik ve idad denetim aglslndan 10 Ocak 1980 tariNi ve 4 saydl Radyo ve Televizyon Kanununa tabidir. Ancak i$etrneyle ilgili ili$hlerinde hususi huhrk hiikitnleri gegerlidir. RTVE, teknik konularda Ulatffma, Tudzm ve [edgim (Communicarions) Bakanhfrmn, genel olarak da Temsilciler Meclisinin RTVE Denetim Komisyonunun denetimine tabidir. RNE nin butgesi RTVE ninki gibi ve on' kauna biitqe olarak genel bftgeyle birlilde Padamento dan ayn olaralq her hrafindan oylanfi. y 1983 ve 1990 yrllaflnda merkezi hUkiimet ve bolgesel hUktimetler radyo istasyonlanmn ruhsat sayllaflnl aflurdllar. Bu durum, lspanya'daki radyo programlannln biiyiimesine neden oldu. Bu sektordeki esas girigimler ve kurumlar $unlardr: 213 -RNE: Her bir bdlgede deEi$rk progamlar yaynlayaD bir AM apr ve d6rt rane de FM aErna sahiptir.(Katalanca olarak Katalanyadai -SER: (lspanya nrn en eski 6zel radyo istasyonu. Bir AM ve bir FM istasyonuna sahiptir. SER aynr zananda ,'Cada Na Dial,,!n (FMde 7 is_ tasyon) ve "Radio Minuto,, pRISA'mndr. -Antena 3 (1982'de olugtuutmug ve ,,La Vanguadia,nm yayrmclsr olan ba$n girkeUeri tarafindan sahiplenilmiEtr. tfOUa naeOeyse eO FM tadyo istasyonuna sahipti. -COPE (Hemen her gehirdeki Katolik kilisesi radyo istasyonlafl tara frndan olugn:ruimuqtur). O-nda Cero Radio (Rato alr ile birlEerek 1990da olugturu.lmuqnu). ve FM' de 104 istasyona sahiptir. SahiUi OUCE iejn AM tforter panyol Oryanizasyonu)dur. ls_ -Cadena I berica (1988'de olugturuldu). lspanya,nln dnemli seh.irle rindeAM ve FM'den yayln yapan l9 ra<lyo istasyonuna sahiprir. radyo ve rclevizyon ruhsar ticred yokru. yine yayn .lspanya'da kurumlan Devletten ve CCAA biitgelerinden fon de, kamu alabilirler. BUtun bOlgeseltelevizyon kana.llafl, kendilerini finanse etmek igin.ettamcrtrLan yeterli gelir elde edemediklerinden, CCAA tarafindan desteklenirter. ion y larda TVE, yiiksek reklam gelirlerinden dolay hig Devlet fonu almangur Kamu radyo istasyonlafl, reklamlardan yeterli igin, radyo ve Elevizyon kururnlanndan fon raniferleri lider. gelir edemedikleri lolu ife noanse eOi- ispanya'da televizyonu diizenleyen yasa, yerel Flevizyonlara izin vermez. Fakat 1980'den beri Ispanya'nrn pekgok bOlgesinde ylrel releviz_ yonlar goEalm$ur. Bugtin yakla$k 150 yerel rilevizyon fanatinn cofu Ka_ talonya'dadr. Bu istasyonlar genelde karsrz hruluslardr ve baa yerel idarelerden ekonomik destek alrtar. Offiaria .. Radyo alamnda, yas4 diiEiik vericili yerel radyo istasyonlannm varh_ gml tanlmlgtr. 1934'den bu yana yerel radyo istasyonlan vardr. lgg2den beri ve releteks yayntan yaprlmakadr. VideoEkst sistemi (Iber_ :d:o-rekst tex) Telefonica tarafindan idare edilmektedir. 2t4 KAYNAKLAR: SurCorbella, Joan (1988):Social Communication in Catalonia' General vey in the 1980's, Barcelona,Generalitat de Catalunya' EBU Revi€wJanuary 1989. Francisco-Jose Monies "New Outlook for Radio and TeleYision in Spain"' EBU Review (hogrammes), March 1986,ss'26-33' Karal,Giilgiin.ispanya'da Telev@oqRadyo ve Televizyon Yiikek Kuulu, Mayrs 1990. (1988)Thc hess Mateo, Roosario de, Corbella, Joan and Viilalta Jaurne Catalonia in the Eigbdes, Barcelona, Generalitat de Catalunya' in teRTVE, Seset ria General. Essentlal Legal Dispcitions for Radio and levision Broadcasting tn Spain (1988). ReThe Media in Western Europe, The Euromedia Handbooh Euromedia search Group, Sage Publicatiotrs,1992. 215