türk biyokimya derneği preanalitik evre çalışma grubu çalışmaları
Transkript
türk biyokimya derneği preanalitik evre çalışma grubu çalışmaları
TÜRK BİYOKİMYA DERNEĞİ PREANALİTİK EVRE ÇALIŞMA GRUBU ÇALIŞMALARI Mehmet ŞENEŞ TBD Pre-Analitik Evre Çalışma Grubu XXVII. Ulusal Biyokimya Kongresi 5 Kasım 2015 • ABD Tıp Enistitüsünün (The Institute of Medicine; IOM) raporu (1 Kasım 1999): • ABD’de yılda 98,000 kişi önlenebilir tıp hataları nedeniyle ölmektedir (günde 268) • Rapor ataları azaltmak için önerilerde bulunmakta • Bu önerilere hükümet, meslek örgütleri, sağlık hizmeti sağlayıcıları, endüstri ve hastalar dahil olmalı • Hataları 5 yıl içinde en az %50 azaltılmasını öngörmektedir Modern tıpta laboratuvar testleri: • Tarama, tanı ve tedavinin etkinliğinin izlenmesinde son derece önemli • Klinik kararların 2/3’si laboratuvar testleri ile verilmektedir (hastaneye yatış ve taburcu işlemleri, ilaçların reçete edilmesi gibi) • Laboratuvar kullanımı son derece artmıştır • 2000-2004 yılları arasında İngiltere’de laboratuvar test kullanımı %83 artmıştır • Doğru ve hızlı verilen test sonuçları son derece önemlidir • Tıbbi laboratuvar testlerinde hata olasılığı düşük olabilir • Milyonlarca testte bu hatalar önemli halk sağlığı ve hasta güvenliği sorunlarına neden olabilir Sir Liam Donaldson Dünya Hasta Güvenliği Birliği Başkanı (WHO 2004) « Hasta güvenliği açısından laboratuvar tıbbında ele alınan hatalara odaklanmak son derce önemlidir. Zamanında ve doğru test sonuçları hastaların etkin tanı ve tedavilerinde mihenk taşıdır» Clin Chem Lab Med 2007; 45(6): 697-9 Tıbbi Laboratuvar Total Test Süreci • Hasta ile başlar, hasta ile sonlanır HASTA • Multidisipliner bir süreçtir Post-postanalitik (Klinisyen) Pre-pre-analitik Post-analitik Pre-analitik (Klinisyen) Analitik • Kaliteli bir süreç için her basamağın: • Güvenli • Etkin • Hasta merkezli • Zamanında • Verimli ve • Eşitlikçi Laboratuvar tıbbında hataları keşfetme dönemleri Plebani M. Clinica Chimica Acta 2009; 404:16–23 Lippi G et al. Clin Chem Lab Med 2013; 51(1): 229–241 Pre ve postanalitik evreler hataya daha açık… Pre-Analitik Faz • Çok basamaklıdır • Laboratuvar dışı • Laboratuvarın kontrolü dışında • İlgili insan sayısı fazla ÇÖZÜM: EĞİTİM VE STANDARDİZASYON • Farklı uzmanlıklara sahip • Farklı eğitim düzeyine sahip • Güvenli uygulama kılavuzları ve standartları • Yok veya son derece azdır • Kanıta dayalı değil • Düşük uyum Uzman olarak ne yapabiliriz? • Profesyonel sorumluluğumuz: • Pre-analitik evre kalitesini yönetmek (Tıbbi Laboratuvarlar Yönetmeliği, SHKS, ISO 15189) • Standardizasyon • Kanıta dayalı karar verme • Kendimizin ve diğerlerinin eğitimi • Hemşireler, klinisyenler • Lab teknisyenleri • Performansın izlenmesi, kritik basamakların tanımlanması (Kalite göstergeleri) • Sürekli iyileştirme Hasta güvenliği açısından Tıbbi Laboratuvar açısından • İnterferansın neden olduğu sapma; analit, konsantrasyon, yöntem, cihaz, interferans düzeyine bağlı. Dolayısıyla; • Her laboratuvar interferans etkilerini değerlendirilmeli • Üreticinin verdiği LIH kurallarını valide etmeli • Etkilenen testler için interferans düzeyleri tespit edilmeli Ekonomik Açıdan • Acil serviste örnek alma toplam maaliyeti: 85,532 € (76 550 € materyal, 8981 € personel) • Örnek ret verilerine göre yeni örnek almanın ekonomik yükü 19 535 € (17 484 € materyal ve 2051 € personel için) (%22.8) Misyonu: Laboratuvar tıbbı hataları konusunda çalışmaları teşvik etmek, kullanılabilir veriler toplamak ve hasta güvenliğinin sağlanması için stratejiler ve prosedürler önermek Türk Biyokimya Derneği Preanalitik Evre Çalışma Grubu • Pre-analitik evre hata kaynaklarına yönelik ulusal düzeyde farkındalığın artırılması ve hataların azaltılması için faaliyetlerde bulunulmasına ihtiyaç duyulduğu düşünülmüştür • TBD YK’nın 2014/19 Sayılı kararı ile kuruldu Doç. Dr. Berrin B. İnal Dr. Cihan Coşkun Dr. Bağnu Orhan Doç. Dr. Ayfer Çolak Dr. Pınar Eker Doç. Dr. Fehime B. Aksungar Dr. Nedim Albayrak İpek Çınaroğlu Prof. Dr. Asım Örem Doç. Dr. Mehmet ŞENEŞ Dr. Çiğdem Sönmez Dr. Funda Güçel Dr. Canan Demirtaş Dr. Fatma Taneli Dr Güzin Aykal Dr. Aylin Haklıgör İlk toplantıda (6 Şubat 2015) belirlenen hedefler: • Ulusal pre-analitik evre kalite hedeflerini belirlemek • Bu hedeflerin yaygınlaştırılması için; • Ulusal düzeyde kullanılabilecek kılavuzlar hazırlamak • Pre-analitik değişkenlerin sonuç kalitesi ve hasta güvenliğine etkilerini değerlendirmek amacıyla, • Anketler düzenlemek, sonuçlarına göre düzeltici faaliyetler için önerilerde bulunulmak • Sempozyum, kurs, eğitim seminerleri düzenlemek • Yapılacak çalışmalardan elde edilecek çıktılar doğrultusunda, ilgili bakanlıklara tavsiye kararlarını bildirilmek • Belli aralıklarla TBD Yönetim Kurulu'na rapor sunmak İlk Prorojemiz Venöz Kan Alma Kılavuzu Neden? • Çünkü: • Sağlık sisteminde en çok kullanılan invaziv prosedür • Pre-analitik hataların veya değişkenlerin ana nedeni • • • • %54 hemoliz %21 yetersiz örnek %13 hatalı örnek %5 pıhtılı örnek • Sonuçları: • Hatalı test sonuçları • Gereksiz gecikmeler • Hasta ve kan alma elemanı için zarar Bonini PA, Plebani M, Ceriotti F, Francesca Rubboli F. Errors in laboratory medicine. Clin Chem 2002;48:691–8. Çıktıları: 1. Kan alma ile ilgili mevcut uygulamaların gözden geçirilmesi ve önemli basamakların tanımlanmasına ihtiyaç olduğu 2. Ulusal kan alma kılavuzu olmayan AB ülkelerinde CLSI 41-A6 kılavuzunun adapte edilmesi ve kullanılması 3. Ulusal derneklerin temel ve sürekli eğitim programlarını geliştirmelerine ihtiyaç vardır (yetkinlik sertifika uygulaması) • AB’de 7/28 (%25) ülkenin ulusal venöz kan alma kılavuzu var • Hırvatistan, İngiltere, İrlanda, İspanya, İsviçre, İtalya, Slovenya • 5/7’i ulusal dernekler tarafından yayınlanmış • 2/7’si hükümetler tarafından yayınlanmış CLSI EP41-A6 Kılavuzuna Uyum: Anket çalışması • 6 büyük hastane (Ankara, İstanbul, Antalya, Adana) • Merkezi kan alma • Toplam 28 kan alma elemanı (19 Hemşire, 7 Lab teknisyeni) • Her kan alma elemanı için 3 hastada kan alma izlemi • Toplam 84 kan alma işlem izlemi Anket genel sorular: Soru Cevap (%) Kan alma elemanı bu prosedür için, özel herhangi bir eğitim aldı mı? Hayır Eğitim almış ise kimden hangi kılazvuza göre eğitim aldı? - Kan alma elemanı ulusal veya uluslar arası düzeyde var olan kan alma kılavuzlarından haberdar Hayır mı? Kan alma ile ilgili hangi kılavuz takip edilmektedir? Yok Hizmet içi eğitim var (Yılda 1-2 kez) Biyokimya uzmanı veya eğitim hemşirelikleri tarafından veriliyor Herhangi bir kılavuz takip edilmiyor CLSI EP41-A6 standardına uyum soruları (28 soru) Clin Chem Lab Med 2015; 53(9): 1321–1331 Bazı örnekler: S3. Numune alan kişi CLSI standardına göre kimliklendirme yapıyor mu? (Ciddiyet skorlaması: S5, hayatı tehdit eden uygulama) N=28 Evet Hayır Bazen 5 (%18) 15 (%54) 8 (%28) S5. Numune alan kişi işlem öncesi hastanın hazırlığı konusunu sorguladı mı? (Ciddiyet skorlaması: S3, orta) N=28 Evet Hayır 28 (%100) Bazen S15. Numune alan kişi kan akımı başladığında turnikeyi gevşetti mi? (Ciddiyet skorlaması: S3, orta) N=28 Evet Hayır Bazen 2 (%7) 23 (%82) 3 (%11) S19. Tüm tüpler firmanın önerisi doğrultusunda, hemen karıştırıldı mı? (Ciddiyet skorlaması: S3, orta) N=28 Evet Hayır Bazen 8 (%28) 17 (%61) 3 (%11) S26. Kan alma başarılı mıydı? Tüm tüpler tek seferde dolduruldu mu? (Ciddiyet skorlaması: S2, sınırlı önem) N=28 Evet Hayır Bazen 27(%96) - 1 (%4) TBD VENÖZ KAN ALMA (FİLEBOTOMİ) KILAVUZU Ayaktakiler (soldan sağa): Dr. N Albayrak, Dr. C Demirtaş, Doç. Dr. M Şeneş, Dr. Ç Sönmez, Dr P Eker, Dr C Coşkun, Dr B Orhan Oturanlar (soldan sağa): İ Çınaroğlu, Dr. F Güçel, Prof. R. F Taneli, Dr. A Haklıgör, Doç. Dr. F B Aksungar, Doç. Dr. B B İnal TEŞEKKÜRLER…..