Nöroiktisat: İnterdisipliner Bir Bakış
Transkript
Nöroiktisat: İnterdisipliner Bir Bakış
Paper presented at EconAnadolu 2011: Anadolu International Conference in Economics II June 15-17, 2011, Eskişehir, Turkey. Nöroiktisat: İnterdisipliner Bir Bakış Emrah AYDINONAT, Ankara Üniversitesi e-posta: aydinonat@gmail.com Barış URHAN, Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV), e-posta: baris.urhan@tepav.org.tr Tuna ÇAKAR , Orta Doğu Teknik Üniversitesi e-posta: cakarituna@gmail.com Özet Nöroiktisat, iktisadi seçim süreçleri ile ilgili yeni bulgular ve içgörüler sağlamayı amaçlayan oldukça yeni bir araştırma alanıdır. İktisat, deneysel/davranışsal iktisat ve sinirbilim/nörobiyoloji gibi araştırma alanlarının kesiştiği bir noktada konumlanan nöroiktisat, kullandığı bilimsel yöntemler ve interdisipliner doğası nedeniyle pek çok araştırmacı tarafından umut vaat eden bir alan olarak görülmektedir. Öte yandan, nöroiktisat, aynı nedenlerle, yöntemsel açıdan en çok tartışılan iktisataraştırma alanlarından biridir. Bu çalışmanın öncelikli amacı, kısa bir literatür değerlendirmesi yapmak ve literatürdeki anahtar çalışmaları temel olarak nöroiktisat hakkındaki yöntemsel ve felsefi tartışmaları ele almaktır. Makalenin, odak noktasını Gul ve Pesendorfer’in (2008) nöroiktisadı sadece bir “ilham kaynağı” olarak gören değerlendirmesi oluşturmaktadır. Cevabı aranan soru şudur: “Nöroiktisat iktisatçılar için sadece bir ilham kaynağı mıdır? Yoksa uzun dönemde iktisat teorisini derinden etkileme potansiyeli olan ciddiye alınması gereken bir araştırma alanı mıdır?” Bu soruyu cevaplayabilmek için literatürdeki anahtar çalışmalardan örnekler sağlanarak nöro-iktisat bulgularının deneysel ve davranışsal iktisat modelleri için nasıl kullanılabileceği tartışılacaktır. Ele alınacak çalışmalar arasında, iktisadi seçimlerde beyin bölgelerinin işlevsel ayrışmasını (Bachara ve Damasio, 1999), karar-verme modellerinin deneysel iktisattaki yerini (Platt ve Glimcher, 1999), nöral düzeydeki seçim mekanizmalarını (Glimcher ve ark., 2005) para ile ilgili iktisadi seçimlerde nöral süreçlerin rolünü (Breiter ve ark., 2001; Sanfey ve ark. 2003), karşılıklılık ve stratejik karar verme durumlarındaki nöral mekanizmaları (McCabe ve ark. 2001), karar-verme sürecinde duygusal etkinin rolünü (Loewenstein ve Lerner 2003) , beklenen faydanın nöral düzeydeki etkilerini (Knutson ve Peterson 2004) ve belirsizlik ortamında karar verme süreçlerini (Platt ve Huettel 2008) ele alan araştırmalar vardır. Makale, bu araştırmaları örnek olarak kullanarak şu argümanları savunacaktır: (1) Nöroiktisadın araştırma yöntemleri ve bulguları, özellikle deneysel iktisadın yöntemsel yetersizliklerini giderebilir; bunun yanında nöroiktisat ve deneysel iktisat rakip değil tamamlayıcı araştırma alanları olarak düşünülebilir; (2) Nöroiktisat, hem nöral mekanizmaları (beyin süreçlerini) hem de davranışsal sonuçları kapsayacak modellerin geliştirilmesine yardımcı olabilir; ve (3) Aydınonat (2010)’ın da belirttiği gibi nöroiktisadın iktisatçılar için sadece bir ilham kaynağı olduğu söylenemez. Nöroiktisat, hem iktisadı hem de deneysel iktisadı değiştirme ve geliştirme potansiyeli olan bir araştırma alanıdır. Bu argümanlara ek olarak, makale, son bölümünde Türkiye’de yapılmış sınırlı sayıda çalışmayı ele alarak bundan sonraki araştırmalar konusunda önerilerde bulunacaktır. Anahtar Kelimeler: nöroiktisat, deneysel iktisat, karar-verme, interdisipliner, nöral süreçler. JEL Kodları: D87, A12, B49.