Terimler Sözlüğü
Transkript
Terimler Sözlüğü
Genel Bilgiler TER‹MLER SÖZLÜ⁄Ü Akma Noktas› Bir petrol ürününün akabilme özelli¤ini korudu¤u en düflük s›cakl›k. Anilin Noktas› Eflit hacimdeki anilin ile bir baz ya¤ veya yak›t›n tam olarak kar›flt›¤› en düflük s›cakl›k noktas›d›r. Baz ya¤ yada yak›t içeriflindeki aromatik ve naftanik yap›daki kimyasallar›n toplam miktar›n› tahmin etmeye yarar. Aromatik ve naftanik yap›daki kimyasal içeri¤i fazla olan baz ya¤lar›n anilin noktalar› düflüktür. Birimi s›cakl›k birimleri olan °C veya °F’d›r. API Servis S›n›fland›rmas› Bak›r fierit Korozyonu (Copper Strip Corrossion) Mineral ya¤lar›n bak›r ve alafl›mlar› üstündeki korozif etkisini ölçmek için kullan›lan test. Ayr›ca üründeki serbest kükürt miktar›n› gösteren bir metot olarak da kullan›l›r. Bakterisid Sulu çözeltilerde mikrop üremesini engelleyen kat›k. Bu kat›¤›n ifllevini yitirmesi halinde özellikle baz› kesme s›v›lar› süratle bozulur ve kötü bir koku yayarlar. Bitumen Bir motor ya¤›n›n performans›n› belirleyen s›n›fland›rmad›r. American Petroleum Institute taraf›ndan belirlenen de¤iflik tipteki motorlarda ya¤lar denenir. Parça afl›nmalar› ve benzeri kriterler göz önüne al›narak ya¤lar s›n›fland›r›l›r. Aglomerik yap›daki, çok viskoz ve kompleks yap›l› hidrokarbonlar›n bileflimidir. Ham petrolün rafine ifllemi s›ras›nda ortaya ç›kar. Yavaflça ›s›t›lmas› sonucu yumuflar. Daha çok aç›k diflli ya¤lar› gibi atmosferin etkisine aç›k ya¤lama ya¤lar›nda bileflen olarak kullan›l›r. Aromatik Yap› Centipoise (Santipuaz) ‹çinde benzen halkas› veya benzen halkalar›n› esas alan hidrokarbon türevlerinin bulundu¤u kimyasal yap›. Aromatik yap›n›n özellikleri k›saca: 1)Çok iyi çözücülük, 2)‹yi termal stabiliteleri, 3)Kimyasal reaksiyonlara çabuk girme e¤ilimi, 4)Yüksek özgül a¤›rl›k olarak özetlenebilir. Asit De¤eri (Say›s›) Bir petrol ürününü nötralize etmek için gerekli KOH miktar›. Ayr›ca nötralizasyon de¤eri olarak da belirtilir. Birimi mg.KOH/g. oil fleklindedir. Afl›r› Bas›nç Kat›¤› (EP) Çok a¤›r yük alt›nda çal›flan diflli ve rulman yüzeylerinde afl›nmay› en aza indiren kimyasal kat›k. Shell Madeni Ya¤ ve Gresleri www.shellandturcas.com Dinamik viskozitenin ölçüm birimidir. Gerçekte ölçüm birimi puaz olmas›na ra¤men kullan›m kolayl›¤› aç›s›ndan 1/100 olan cp poise kullan›l›r. Birimi; pascal-saniyedir. Centistoke (Santistok) Kinematik viskozitenin ölçüm birimidir. Gerçekte ölçüm birimi stok olmas›na ra¤men kullan›m kolayl›¤› aç›s›ndan 1/100 olan cSt kullan›l›r. Birimi; mm2/s.’dir. Cleveland Open Cup (COC) Parlama noktas›n› atmosfere aç›k flartlarda iken ölçmeye yarayan test metodudur. Parlama s›cakl›¤› 79 °C alt›nda olan kimyasallar için uygulanamaz. Genel Bilgiler TER‹MLER SÖZLÜ⁄Ü Damlama Noktas› Floc Point Belirlenen test metodu ile bir gresin damlayabilecek kadar ak›c› oldu¤u en düflük s›cakl›k. Freon’un ya¤ içerisinde oluflturdu¤u çözeltinin so¤utulmas› esnas›nda wax kristallerinin birleflerek s›v› ak›fl›n› zorlaflt›rd›klar› en düflük s›cakl›k. Delinme Gerilimi Bir izolasyon s›v›s›n›n elektrik geçirgenli¤ine karfl› gösterdi¤i direnç. Kullan›lan test metotlar›na göre de¤iflik de¤erler ile ifade edilir. En çok bilinenler ASTM D 877, ASTM D 1816 ve VDE 0370 teil 1/12.78’dir. Hepsinin birimi de KV.’d›r. Güç Faktörü (Power Factor) Bir transformatör ya¤›n›n dielektrik kayb›n› gösteren nümerik de¤er. Power faktörü büyüdükçe ya¤›n kirlili¤i artm›fl demektir. E¤er bu organik bir kirlilik ise ya¤›n tekrar kazan›lmas› kurutma yöntemi ile mümkün olmaz. Demülsibilite Gres Standart bir test metodu ile de tespit edilebilen ve ya¤›n suyu itme ve sudan kolayca ayr›labilme özelli¤i. Herhangi bir ya¤›n (mineral yada sentetik) bir metal tuzu ile sabunlaflt›r›larak kat› flekle sokulmufl hali. Burada metalik sabunun bir sünger gibi davranarak ya¤› lifli yap›s› içinde tuttu¤u düflünülmelidir. Deterjan Kat›¤› Yüksek s›cakl›k alt›nda çal›flan ya¤larda oluflabilen depozitlerin birikmesini engelleyen ve makina elemanlar›nda biriken depozitleri çözen kat›k. Hidrolik Stabilite Dispersan (Kir Da¤›t›c›) Kat›k Kat›k Daha ziyade motor ya¤lar›nda kullan›lan ve ya¤daki yabanc› partikülleri süspansiyon halinde tutan kat›k. Bu kat›k yard›m› ile kirler birikerek ya¤lama kanallar›n› t›kamas› engellenir. Kat›¤›n ifllev görmemesi halinde ya¤lama kanallar› t›kan›r ve ya¤›n ya¤lama ve so¤utma ifllevi azal›r, buna ba¤l› olarak ya¤da lak›ms› çamurumsu at›klar oluflur. Bir petrol ürünü özellikle bir baz ya¤ ile kar›flt›r›ld›¤›nda onun bir veya birden fazla özelli¤ini iyilefltiren kimyasal madde. Emülsiyon Birbiri ile hiç kar›flmayan yada k›smen kar›flabilen iki s›v›n›n oluflturdu¤u kar›fl›m. Pek çok emülsiyonda malzemelerden bir tanesi ya¤ di¤eri ise su veya su bazl› Shell Madeni Ya¤ ve Gresleri www.shellandturcas.com Suyun varl›¤› halinde baz› kat›klar›n ve sentetik ya¤lay›c›lar›n kimyasal bozulmaya karfl› direnci. Kül Miktar› Belirlenmifl flartlar alt›nda ya¤›n sülfirik asit ile reaksiyonu sonunda geriye kalan kat› art›k. Bir ya¤daki metal bazl› organik kimyasallar›n miktar›n›n bir ölçüsü olarak kullan›l›r. Molibden Disülfid Kat› ya¤lay›c› : Kimyasal yap›s›n›n özelli¤ine ba¤l› olarak çok yüksek s›cakl›klarda dahi ya¤lama yapabilen bir kimyasal bileflimdir. Genel Bilgiler TER‹MLER SÖZLÜ⁄Ü Multigrade (Dört Mevsim) Ya¤ Parlama Noktas› Tek bir numaras› olan (30 numara, 40 numara gibi) ya¤a oranla çok daha genifl bir s›cakl›k aral›¤› içerisinde hizmet verebilen motor yada diflli ya¤›. Multigrade ya¤lar›n biri düflük, di¤eri yüksek s›cakl›klardaki s›n›fland›rmalar›n› belirten iki ayr› numaras› vard›r (20W/50, 15W/40 gibi). Tan›mlanm›fl bir test aparat›nda yan›c› bir ürünün hava ile kar›flt›¤› anda parlayabilen bir kar›fl›m meydana getirdi¤i en düflük s›cakl›k noktas›. Aç›k ve kapal› diye adland›r›lan iki ayr› yöntemle ölçülür. Petrol ürünlerinin uçuculu¤u hakk›nda fikir verir. Naftanik Yap› Moleküler yap›s› içerisinde en az bir doymufl hidrokarbon halkas› içeren hidrokarbonlar. Oksidasyon Stabilitesi Bir ya¤lama ya¤›n›n kimyasal olarak yükseltgenmeye karfl› direnci. Bu özellik ya¤›n hizmet ömrünü belirleyen en önemli kriterlerdendir. Bu stabiliteyi ölçmek için çal›flma flartlar›n› and›ran h›zland›r›lm›fl test metotlar› kullan›l›r. Oktan Numaras› Benzinin, motor yüksek h›zlara ç›kt›¤› zaman vuruntu yapmama özelli¤ini belirten bir nümerik de¤er. Bir yak›t›n oktan numaras› onun hidrokarbon kompozisyonuna ba¤l›d›r. ‹lave kat›klar ile oktan say›s› art›r›labilir. Parafinik Yap› Düz zincir yap›s›nda doymufl hidrokarbonlar. K›saca özellikleri : A - Kimyasal aç›dan stabildirler. B - Viskozite indeksleri yüksektir. C- Termal stabiliteleri düflüktür. D- Çözücülükleri aromatik hidrokarbonlara göre daha azd›r. Shell Madeni Ya¤ ve Gresleri www.shellandturcas.com Penetrasyon De¤eri Gres sertli¤ini nümerik olarak belirten kavram. Test 25 °C’deki örne¤in, tan›mlanm›fl a¤›rl›ktaki koni taraf›ndan 5 saniye içerisinde açt›¤› delik derinli¤i ölçülerek yap›l›r. Pensky Martens Kapal› Kap Metodu (PMCC) Ya¤lar, yak›tlar ve di¤er petrol ürünlerinin parlama noktas›n› tesbite yarayan metot. Bu metot ile düflük parlama noktalar› da tesbit edilebilir. SAE Numaras› Society of Automotive Engineers adl› kuruluflun tan›mlad›¤› viskozite aral›klar›. Bu aral›klar, motor ya¤lar›, diflli kutusu ya¤lar› ayr› ayr› s›n›fland›r›lm›flt›r. Bu s›n›fland›rma ile ilgili tablo ektedir. TBN De¤eri Ya¤›n alkali de¤erini belirten ve mgKOH/g. ya¤ cinsinden ifade edilen nümerik de¤er. Dizel motor ya¤lar›n›n TBN de¤eri; motorin kükürt içerdi¤i için önemlidir. Timken O.K. De¤eri Timken E.P. (yüksek bas›nç) test cihaz›nda ya¤ filminin y›rt›lmadan dayanabildi¤i maksimum yük. Genel Bilgiler TER‹MLER SÖZLÜ⁄Ü Viskozite Bir s›v›n›n akmaya karfl› gösterdi¤i direnç. Di¤er bir yaklafl›mla bir s›v›n›n kal›n yada ince oluflunun nümerik ifadesi. Bir s›v›n›n viskozitesi artan s›cakl›k ile azal›r, yani s›v› ›s›t›ld›kça daha kolay akar. Bir viskozite de¤erinin anlam ifade edebilmesi için daima hangi s›cakl›kta oldu¤unun belirtilmesi gerekir. En çok kullan›lan viskozite birimleri : Centistoke cSt. (santi stok) mm2/s., Engler derecesi, Centipoise cp (santipuaz), Redwood seconds, Saybolt Seconds. Bu viskozitelerin birbirine dönüfltürülmesinde kullan›lan cetvel ektedir. Viskozite ‹ndeksi Belirlenen iki s›cakl›k aras›nda bir ya¤›n s›cakl›k de¤iflimlerine karfl› viskozitesinin de¤iflimini gösteren ampirik bir birim. Yüksek viskozite indeksli bir ya¤da s›cakl›k artt›kça viskozite daha az de¤iflir. Yük Tafl›ma Kapasitesi Bir ya¤ filminin yüksek bas›nç, yüksek s›cakl›k ve yüksek h›z alt›nda y›rt›lmaya karfl› gösterdi¤i direnç. Tam olarak ölçülemeyen kalitatif bir deyimdir. Yüksek Bas›nç Kat›¤› Çok yüksek bas›nç alt›nda çal›flan diflli ve yataklarda kayan iki yüzeyin çok yak›n temas› halinde metal yüzeyi ile kimyasal reaksiyona girerek koruyucu bir film oluflturan kat›k. Shell Madeni Ya¤ ve Gresleri www.shellandturcas.com Eriflim Adresleri Genel Merkez: Tel: (0216) 571 8000 Fax: (0216) 571 8200 Teknik fiube Tel: (0216) 571 8079 - 8064 - 8068 - 8063 e-posta: teknik.destek@shell.com Müflteri Hizmetleri: Tel: (0216) 571 8300 Fax: (0216) 571 8215 e-posta: csc-commercial@shell.com Shell Madeni Ya¤ ve Gresleri www.shellandturcas.com